32
311 LITERATURVERZEICHNIS Abkürzungen Texte und Sammlungen Altaner B. Altaner und A. Stuiber, Patrologie. Leben, Schriften und Lehre der Kirchenväter. Freiburg 1980, 9. Auflage. BA Biblioteche e Archivi Bardenhewer O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur. Darmstadt 1964, 5 Bnd. [Photomechanischer Nachdruck der Editionen Freiburg im Breisgau 1913-1932] VA Vita Antonii gr. VA Griechische Vita Antonii (Edition Bartelink) lat. VA Lateinische Übersetzung des Evagrius (neue Edition) VP Vitas Patrum Bibelbücher Gen. Genesis Ex. Exodus Num. Numeri Deut. Deuteronomium Ios. Iosue I Reg. I Regum (=1 Samuel) II Reg. II Regum (=2 Samuel) III Reg. III Regum (=1 Könige) IV Reg. IV Regum (=2 Könige) Iudith Iudith Iob Iob Ps. Psalmi Prou. Prouerbia Eccle. Ecclesiastes Sap. Sapientia Eccli. Ecclesiasticus Is. Isaias Ier. Ieremias Ez. Ezechiel Dan. Daniel Os. Osee Hab. Habacuc Mal. Malachias Matth. Matthaeus Marc. Marcus Luc. Lucas Ioh. Iohannes Act. Actus Apostolorum Rom. ad Romanos I Cor. I ad Corinthios II Cor. II ad Corinthios Gal. ad Galatas Eph. ad Ephesios Phil. ad Phillippenses Col. ad Colossenses I Thess. I ad Thessalonicenses II Thess. II ad Thessalonicenses I Tim. I ad Timotheum II Tim. II ad Timotheum Tit. ad Titum Hebr. ad Hebraeos Iac. Epistula Iacobi I Petr. I Petri II Petr. II Petri I Ioh. I Iohannis III Ioh. III Iohannis Iudae Iudae Abkürzungen der modernen Literatur AB Analecta Bollandiana AASS Acta Sanctorum

Die Evagriusübersetzung der Vita Antonii · VII. The libraries of ... The Coptic Life and the Greek Life. Translated by ... Vol. I, Pars 2, 793-886] Übersetzung auf English: Athanasius,

  • Upload
    vuanh

  • View
    213

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

311

LITERATURVERZEICHNIS Abkürzungen Texte und Sammlungen

Altaner B. Altaner und A. Stuiber, Patrologie. Leben, Schriften und Lehre der Kirchenväter. Freiburg 1980, 9. Auflage.

BA Biblioteche e Archivi Bardenhewer O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur. Darmstadt

1964, 5 Bnd. [Photomechanischer Nachdruck der Editionen Freiburg im Breisgau 1913-1932]

VA Vita Antonii gr. VA Griechische Vita Antonii (Edition Bartelink) lat. VA Lateinische Übersetzung des Evagrius (neue Edition) VP Vitas Patrum Bibelbücher Gen. Genesis Ex. Exodus Num. Numeri Deut. Deuteronomium Ios. Iosue I Reg. I Regum (=1 Samuel) II Reg. II Regum (=2 Samuel) III Reg. III Regum (=1 Könige) IV Reg. IV Regum (=2 Könige) Iudith Iudith Iob Iob Ps. Psalmi Prou. Prouerbia Eccle. Ecclesiastes Sap. Sapientia Eccli. Ecclesiasticus Is. Isaias Ier. Ieremias Ez. Ezechiel Dan. Daniel Os. Osee Hab. Habacuc Mal. Malachias

Matth. Matthaeus Marc. Marcus Luc. Lucas Ioh. Iohannes Act. Actus Apostolorum Rom. ad Romanos I Cor. I ad Corinthios II Cor. II ad Corinthios Gal. ad Galatas Eph. ad Ephesios Phil. ad Phillippenses Col. ad Colossenses I Thess. I ad Thessalonicenses II Thess. II ad Thessalonicenses I Tim. I ad Timotheum II Tim. II ad Timotheum Tit. ad Titum Hebr. ad Hebraeos Iac. Epistula Iacobi I Petr. I Petri II Petr. II Petri I Ioh. I Iohannis III Ioh. III Iohannis Iudae Iudae

Abkürzungen der modernen Literatur AB Analecta Bollandiana AASS Acta Sanctorum

312 LITERATURVERZEICHNIS

BHL Bibliotheca Hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis. Brüssel 1989-1901, 2 Bnd. SH 6; Supplementi editio altera auctior. Brüssel 1911. SH 12; Novum Supplementum. Hrsg. von H, Fros. Brüssel 1986. SH 70.

Blaise A. Blaise, Dictionnaire Latin-Français des auteurs chrétiens. Revu spécialement pour le vocabulaire théologique par H. Chirat. Turnhout 1993 [Nachdruck der Edition aus dem Jahre 1954].

CBC Corpus of British medieval library catalogues. I. The Friars’ library. Hrsg. von K.W. Humphreys. II. Registrum Anglie de libris doctorum et auctorum veterum. Hrsg. von R. H. Rouse. III. The libraries of the Cistercians, Gilbertines and Premonstratensians. Hrsg. von D.N. Bell. List of Identifications. Hrsg. von R. Sharpe. IV. English Benedictine libraries: the shorter catalogues. Hrsg. von R. Sharpe. V. Dover Priory. Hrsg. von W. P. Stoneman. VI. The libraries of the Augustinian canons. Hrsg. von T. Webber. VII. The libraries of King Henry VIII. Hrsg. von I.P. Carley. VIII. Peterborough Abbey. Hrsg. von K. Friis-Iensen. IX. Syon abbey. Hrsg. von V. Gillespie und A.I. Doyle. X. The university and college libraries of Cambridge. Hrsg. von P.D. Clarke. London 1990-... . ... Bnd.

CCB Corpus Catalogorum Belgii. De middeleeuwse bibliotheekscatalogi der Zuidelijke Nederlanden. I. Provincie West-Vlaanderen. Hrsg. von A. Derolez. II. Provinces of Liège, Luxemburg and Namur. Hrsg. von A. Derolez, B. Victor und L. Reynhout. III. Counts of Flanders, provinces of East Flanders, Antwerp and Limburg. Hrsg. von A. Derolez und B. Victor. IV. Provinces of Brabant and Haunault. Hrsg. von A. Derolez, B. Victor, W. Bracke und J.-W. Klein. Brüssel 1966-... . ... Bnd. Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België. Kl. der letteren Nr. 61

CCSL Corpus Christianorum, Series Latina. CCCM Corpus Christianorum, Continuatio Mediaevalis. CGPD-I: Catalogue Général des Manuscrits des bibliothèques Publiques des

Départements. Octavo Series. Paris 1886-1990, 65 Bnd. CGPD-II: Catalogue Général des manuscrits des Bibliothèques Publiques des

départements. In Quarto. Paris 1849-1885, 7 Bnd. CPL Clavis Patrum Latinorum qua in novum Corpus Christianorum edendum

optimas quasque scriptorum recensiones a Tertulliano ad Bedam commode recludit. Hrsg. von E. Dekkers und A. Gaar. Steenbrugge etc., 3. ergänzte Auflage. Turnhout 1995.

CSEL Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum. DCBL A Dictionary of christian biography and literature to the end of the sixth

century A.D., with an account of the principal sects and heresies. Hrsg. von H. Wace und W. Percy. London 1911.

DHGE Dictionnaire d’Histoire et de Géographie Ecclesiastique. Hrsg. von A. Baudrillart, A. de Meyer, E. van Cauwenbergh et al. Paris 1912-.... ... Bnd.

Drobner H. R. Drobner, Lehrbuch der Patrologie. Freiburg etc. 1994.

LITERATURVERZEICHNIS 313

DS Dictionaire de Spiritualité ascétique et mystique: doctrine et histoire. Hrsg. von M. Viller, F. Cavallera und I. de Guibert. Paris 1937-1995. 17 Teile in 20 Bnd.

EEC Encyclopedia of the Early Church. [Dizionario patristico e di antichità christiane]. Hrsg. von A. di Berardino, übersetzt von A. Walford. Vorwort und bibliographische Daten von W.H.C. Frend. Cambridge 1992, 2 Bnd.

IRHT Institut de Récherche Scientifique de l’Histoire des Textes Lewis and Short A Latin dictionary, founded on Andrews' edition of Freund's Latin

dictionary. Rev., enl. and in great part rewritten by C.T. Lewis and C. Short. Oxford 1951.

LMA Lexikon des Mittelalters. Hrsg. von L. Lutz et al. München 1977-1999. 10 Bnd.

LThK Lexikon für Theologie und Kirche. Begr. von M. Buchberger. 3., völlig neu bearb. Aufl. hrsg. von W. Kasper, K. Baumgartner et al. Freiburg 1993-2001. 11 Bnd. + Abkürzungsverzeichnis.

MBDS Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. I. Die Bistümer Konstanz und Chur. Bearb. von P. Lehmann. II. Bistum Mainz, Erfurt. Bearb. von P. Lehmann. III. 1. Bistum Augsburg. Bearb. von P. Ruf. III. 2. Bistum Eichstätt. Bearb. von P. Ruf. III. 3. Bistum Bamberg. Bearb. von P. Ruf. III. 4. Register. IV. 1. Bistümer Passau und Regensburg. Bearb. von C. E. Ineichen-Eder. IV. 2. Bistum Freising. Bearb. von G. Gauche. Bistum Würzburg. Bearb. von H. Knaus; mit Beiträgen von B. Bischoff und W. Stoll. München 1918-1979, 4 Bnd.

MBÖ Mittelalterliche Bibliothekskataloge Österreichs. I. Niederösterreich. Bearb. von Th. Gottlieb. II. Niederösterreich. Register zum I. Band. Bearb. von A. Goldmann. III. Steiermark. Bearb. von G. Möser-Mersky. IV. Salzburg. Bearb. von G. Möser-Mersky. V. Oberösterreich. Bearb. von H. Paulhart. [VI.] Bücherverzeichnisse in Korneuburger, Tullner und Wiener Neustädter Testamenten: Nachtrag zu Band I: Niederösterreich. Bearb. von P. Uiblein. Wien 1915-1971, 6 Tln. in 7 Bnd.

MGH Monumenta Germaniae Historia AA Auctores Antiquissimi Concilia Concilia DD Diplomata Epist. Epistulae Epist. DK Die Briefe der deutschen Kaiserzeit Leges Leges Liblit Libelli de lite imperatorum et pontificum saeculis XI et XII Poet Poetarum Latinorum Medii Aevi SS Scriptores SS rer. Germ. Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum SS rer. Mer. Scriptores rerum Merovingicarum Niermeyer J.F. Niermeyer und C. van de Kieft, Mediae Latinitatis Lexicon Minus.

Überarbeitet von J.W.J. Burgers. Leiden/Boston 2002, 2 Bnd. PL Patrologiae Cursus Completus. Series Latina. PG Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca.

314 LITERATURVERZEICHNIS

RB Revue Bénédictine RE Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Neue

Bearbeitung, begonnen von G. Wissowa, fortgeführt von W. Kroll und K. Mittelaus. Stuttgart 1958-... . ... Bnd.

RepFont Repertorium fontium historiae medie aevi. Primum ab Augusto Potthast digestum, nunc cura collegii historicorum e pluribus nationibus emendatum et auctum. Romae, 1962-… … Bnd. Additamenta. Series collectionum continuata et aucta (1962-1972). Rom 1977.

SC Sources Chrétiennes SH Subsidia Hagiographica TRE Theologische Realenzyklopädie. Hrsg. von G. Krause, G. Müller et al.

Berlin 1976-... ... Bnd. Quellen (Editionen und Übersetzungen) a. Vita Antonii 1. Griechische Originalfassung Athanase d’Alexandrie, Vie d’Antoine. Hrsg. von G.J.M. Bartelink. Paris 1994. Sources

Chrétiennes 400. [Edition mit einer modernen Übersetzung auf französisch; diese Edition ersetzt die Edition PG 26, 837-976]

Athanasius, The Life of Antony and The Letter to Marcellinus. Translation and introduction by R.C. Gregg. Preface by W.A. Clebsch. Mahwah (New Iersey) 1980. The Classics of Western Spirituality.

Athanasius of Alexandria, The Life of Antony. The Coptic Life and the Greek Life. Translated by T. Vivian and A.N. Athanassakis. Kalamazoo 2003. Cistercian Studies Series 202. [enthält eine neue englische Übersetzung nach der Edition-Bartelink]

Athanasius, Leben des Vaters Antonius. Übersetzt von H. Mertel. München 1917. Bibliothek der Kirchenväter 31.

2. Anonyme lateinische Übersetzung G.J.M. Bartelink, Vita di Antonio. Rom 1974. Vite dei Santi 1 [Edition mit einer Übersetzung

auf Italienisch] 3. Lateinische Übersetzung von Evagrius PL 73, 115-194 [=Nachdruck der VA aus: Vitae Patrum. De vita et verbis seniorum libri X

historiam eremiticam complectentes. Hrsg. von H. Rosweyde. Antwerpen 1615. Nachdruk Lyon 1617 und 1628]

AASS Ian. 2. Antwerpen 1643, 120-141 [Nachdruck der Edition Rosweyde mit einigen Änderungen]

LITERATURVERZEICHNIS 315

PG 26, 833-976 [Nachdruck der VA aus: J. Lopin en B. de Montfaucon, Sancti Patris Nostri Athanasii Archiep. Alexandrini Opera omnia quae exstant... Paris 1698. Vol. I, Pars 2, 793-886]

Übersetzung auf English: Athanasius, Life of Antony by Athanasius. In: Early Christian Lives. Übersetzt und herausgegeben von C. White. London usw. 1998, 1-71.

b. andere Quellen Ado von Vienne, Chronicon de sex aetatibus mundi. PL 123, 23-143. Ado von Vienne, Passio Desiderii. In: PL 123, 435-450. Ado von Vienne, Martyrologium [Le martyrologe d’Adon. Ses deux familles, ses trois recensions].

Hrsg. von J. Dubois und G. Renaud. Paris 1984. Sources d’Histoire Médiévale. Agius, Vita Hathumodae. Hrsg. von H. Pertz. Hannover 1841, 165-189. MGH SS IV. Agnellus von Ravenna, Liber Pontificalis ecclesiae Ravennatis. Hrsg. von O. Holder-Egger.

Hannover 1878. MGH SS rer. Lang. Aimoin von Fleury, Sermo in festivitatibus Sancti Benedicti. In: PL 139, 851-875. Albert der Große, Postilla super Isaiam. Hrsg. von F. Siepman. Aschendorf 1952. Alberti

Magni opera omnia 19. Alkuin, Epistulae. Hrsg. von E. Dümmler. Berlin 1895. MGH Epist. IV (= Epist. Karolini Aevi

II). Aldhelmus von Malmesbury, De laudibus virginitate [Prosa de Virginitate cum glosa latina atque

Anglosaxonica]. Aufs neue hrsg. von S. Gwara nach der Edition R. Ehwald. Turnhout 2001. CCSL 124 (praefatio/indices) 124A (textus).

Aldhelmus von Malmesbury, De virginitate. In: Aldhelmi opera. Hrsg, von R. Ehwald. Berlin 1919, 350-471. MGH AA XV.

Alphonsus Bonhomme, “La légende de S. Antoine”. Hrsg. von F. Halkin. In: AB 60 (1942), 143-212.

Ambrosius Autpertus, Libellus de conflictu vitiorum atque virtutum. Hrsg. von R. Weber. Ambrosii Autperti Opera. Pars III. Turnhout 1979, 909-931. CCCM 27B.

Angilbert von St. Riquier, De ecclesia Centulensi libellus. Hrsg. von G. Waitz. Hannover 1887, 173-179. MGH SS XV.

Annales et notae S. Emmerammi Ratisbonensis et Weltenburgenses. Hrsg. von Ph. Jaffé. Hannover 1861, 567–576. MGH SS XVII.

Annales Hildesheimenses. Hrsg. von G. Waitz. Hannover 1878. MGH SS rer. Germ. [8] Annales Quedlinburgenses. Hrsg. von G.H. Pertz. Hannover 1839, 22-90. MGH SS III. ‘Appendix’. In: Vitae Patrum. De vita et verbis seniorum libri X historiam eremiticam

complectentes. Hrsg. von H. Rosweyde. Antwerpen 1615, Nachdruck Lyon 1617 und Antwerpen 1628. Appendix ad Vitas Patrum. Palladii Lausiaca, Caput XX. (=PL 74, 377-382).

Arbeo von Freising, Vita Corbiniani. Hrsg. von B. Krusch. Hannover etc. 1913, 560-593. MGH SS rer. Mer. VI.

Arnold von Sankt Emmeram, De miraculis Emmerami, Dialogus de memoria Emmerami et cultorum eius, Homilia de octo beatitudinibus et Emmeramo. In: PL 141, 985-1090.

Athanasius, Historia Arianorum ad monachos. In: Athanasius Alexandrinus, Werke. Hrsg. von H.G. Opitz. Berlin 1934.

Atto II, Capitulare. Hrsg. von R. Pokorny. Hannover 1995, 243-304. MGH Capitula episcoporum III.

316 LITERATURVERZEICHNIS

Augustinus, Confessionum liberi XIII. Quos post Martinum Skutella iterum. Hrsg. von L. Verheijen. Turnhout 1981. CCSL 27. Sancti Augustini Opera. [Übersetzung auf Deutsch: Aurelius Augustinus, Bekenntnisse. Mit einer Einleitung von K. Flash. Übersetzt, mit Anmerkungen versehen und herausgegeben von K. Flasch und B. Mojsisch. Stuttgart 1989. Reclam Universal-Bibliothek 2792]

Augustinus, De doctrina Christiana Libri IV. Hrsg. von J. Martin. Turnhout 1962. CCSL 32. Aurelii Augustini Opera, pars IV,1, 135-223.

Aulus Gellius, Noctes Atticae. Hrsg. von P.K. Marshall. Oxford 1968, 2 Bnd. Beda Venerabilis, Vita Cuthberti. In: Two Lives of Saint Cuthbert. A Life by an anonymous monk of

Lindisfarne and Bede's prose life. Hrsg. von B. Colgrave. Cambridge etc. 1985, 141-310. [Nachdruck der Edition 1940]

Beda Venerabilis, Vita Cuthberti (metrisch). Hrsg. von W. Jaager. Leipzig 1935. Paleastra 198. Beda Venerabilis, Martyrologium. In: Édition pratique des martyrologes de Bède, de l’Anonyme

Lyonnais et de Florus. Hrsg. von J. Dubois et G. Renaud. Paris 1976. Beda Venerabilis, De temporibus liber. Hrsg. von Ch.W. Jones. Turnhout 1980. CCSL 123C.

Bedae Venerabilis Opera pars VI, Opera didascalica 3 Beda Venerabilis, De temporum ratione liber. Hrsg. von Ch.W. Jones. Turnhout 1977. CCSL

123B. Bedae Venerabilis Opera. Pars VI, opera didascalica 2. Beda Venerabilis, Historia ecclesiastica gentis anglorum. Hrsg. von C. Plummer. Oxford 1896, 2

Bnd.. Baedae Venerabilis Opera Historica. Benediktus von Nursia, Regula. Hrsg. von R. Hanslik. Neue, ergänzte Ausgabe. Wien 1977.

CSEL 75. Benediktus von Aniane, De concordia regularum. In: PL 103, 702-1380. Bernardi Cremifanensis Historiae. Hrsg. von G. Waitz. Hannover 1880. MGH SS XXV, 651-678. Bernhard Ayglerius, Expositio in Regulam S. Benedicti. In: Regulam sancti Benedicti expositiones.

Hrsg. von A.M. Caplet. Monte Cassino 1894. Bernold von Konstanz, Chronicon. Hrsg. von G.H. Pertz. Hannover 1844, 385-467. MGH SS V. Bonaventura, Opera Omnia. Quaracchi, 1882-1902, 10 Bnd. Bonifatius, Briefe. In: Die Briefe des heiligen Bonifatius und Lullus. Hrsg. von M. Tangl. Berlin

1955. 2. unveränd. Auflage. MGH Epist. Sel., T. I, Brief 63. Braulio von Saragossa, Vita Aemiliani. In: PL 80, 699-713. Bruno von Magdeburg, Saxonicum Bellum [Brunos Buch vom Sachsenkrieg]. Neu bearbeitet von

H.-E. Lohmann. Leipzig 1937. Nachdruck 1980. MGH. Deutsches Mittelalter. Band 2. Burchard von Worms, Decretorum libri XX. In: PL 140, 538-1058. Cassianus, Conlationes Patrum. Hrsg. von M. Petschenig. New York etc. 1966. CSEL 13.

[Nachdruck der Edition 1886]. Cassianus, De coenobiorum institutus. Hrsg. von J.-C. Guy. Paris 1965. SC 109. Cassiodorus, Expositio Psalmorum. Nach den Maurinertext hrsg. von M. Adriaen. Turnholt

1958. 2 Bnd. CCSL 97-98. Cassiodorus, Institutiones divinarum et humanarum lectionum. Hrsg. von R.A.B. Mynors.

Oxford 1961, 2. durchgesehene Auflage. Cassiodorus und Epiphanius, Historia ecclesiastica tripartita. Historiae ecclesiasticae ex Socrate

Sozomeno et Thoedorito in unum collectae et nuper de Graeco in Latinum translatae libri numero duodecim. Hrsg. von W. Jacob und R. Hanslik. Wien 1952. CSEL 71.

Catalogus librorum abbatiae Beccensis circa saeculum Duodecim. In: PL 150, 769–782. Chronicon Albeldense. Hrsg. von Y. Bonnaz, Chroniques Asturiennes (fin IXe siècle). Paris 1987,

10-30.

LITERATURVERZEICHNIS 317

Chronicon quae dicuntur Fredegarii Scholastici. Libri IV cum continuationibus. Hrsg. von B. Krusch. Hannover 1888. MGH SS rer. Mer. II, 2-194.

Chronicon universale. Hrsg. von G. Waitz. Hannover 1881. MGH SS XIII, 1-19. Chronicon Vedastinum. Hrsg. von G. Waitz. Hannover 1854. MGH SS XIII, 672-709. Cicero, De Oratore. Hrsg. von E. Courbaud und H. Bornecque. Paris, 1959. Collectio canonum Herovalliana. In: Das Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non

recipiendis. Hrsg. von E. von Dobschütz. Leipzig 1912. Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur Bd. 38, Heft. 4

Collectio Sangallensis Salomonis III tempore conscripta. Hrsg. von K. Zeumer. Hannover 1886. MGH Legum sectio V. Formulae, 390-438.

Commonitiones sanctorum Patrum. Uma nova colecção de apotegmas. Hrsg. von J.G. Freire. Coïmbra 1974.

Das Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non recipiendis. Hrsg. von E. von Dobschütz. Leipzig 1912. Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur Bd. 38, Heft. 4.

Defensor von Ligugé, Liber scintillarum. Hrsg. von H. M. Rochais. Turnholt 1957. CCSL 117. Dionysius Exiguus, Vita Pachomii. Hrsg. von H. van Cranenburgh. Brüssel 1969. SH 46. Durandus von Mende, Rationale divinorum officiorum. Hrsg. von A. Davril und T.M.

Thibodeau. Turnholt 1995-... . ... Bnd. CCCM 140. Durandus von Troarn, Liber de corpore et sanguine Domini. In: PL 149, 1375-1424. Ebbo von Worms zugeschrieben, Vita Burchardi episcopi Wormatiensis. Hrsg. von D.G. Waitz.

Hannover 1841. MGH SS IV. Eberwin von St. Martin zu Trier, Vita Symeonis reclusi in porta Trevirensi. In: AASS Iun. I, 88-

95. Eddius, Vita Wilfridi. The Life of Bishop Wilfrid by Eddius Stephanus. Hrsg. von B. Colgrave.

Cambridge usw. 1927. Paperback edition 1985 Ermenrich von Ellwangen, Sermo de vita Sualonis dicti soli. Hrsg. von O. Holder-Egger.

Hannover 1887. MGH SS XV, 151-163. Eugen II (III) von Toledo, Epitaphium (Carmina). Hrsg. von F. Vollmer. Berlin 1905. MGH AA

XIV, 231-270. Eusebios von Kaisareia, Chronik. In: Eusebius Werke V. Die Chronik. Aus dem Armenischen

übersetzt, mit texstkritischen Kommentar herausgegeben von J. Karst. Leipzig 1911. Faustinus und Marcellinus, Adversus Damasum libellus precum ad imperatores.In: Epistulae

imperatorum pontificum aliorum inde ab a. CCCLXVIII usque ad a. DLIII datae: Avellana quae dicitur collectio. Hrsg. von O. Günther. Prag usw. 1985-1985, 2 Bnd. I. Band, 1-4 und 5-46. CSEL 35. Anicii Manlii Severini Boethii Opera, par 4.

Felix, Vita Cuthlaci. Hrsg. von B. Colgrave. Cambridge 1956 (paperback edition 1985). Florus von Lyon, Martyrologium. In: Édition pratique des martyrologes de Bède, de l’Anonyme

Lyonnais et de Florus. Hrsg. von J. Dubois und G. Renaud. Paris 1976. Flodoard von Reims, De triumphis Christi sanctorumque Palestinae. In: PL 135, 491-886. Frechulf von Lisieux, Chronicorum Tomi Duo. PL 106, 917-1258. Fredegar-Chronik. Hrsg. von B. Krusch. Hannover 1888. MGH SS rer. Mer. II, 2-194. Formulae collectionis sancti Dionysii. Hrsg. von K. Zeumer. Hannover 1886. MGH Leges V.

Formulae, 493-512. Fulbert von Chartres, Epistula 88. In: The letters and Poems of Fulbert of Chartres. Hrsg. von F.

Behrends. Oxford 1976, 156-160. Oxford Medieval Texts. Fulgentius von Ruspe, De veritate praedestinationis et gratiae. Hrsg. von J. Fraipont. Turnhout

1968, 458-548. CCSL 91A. Sancti Fulgentii Ruspensis Opera.

318 LITERATURVERZEICHNIS

Gennadius von Massillia, De viris illustribus. In: Hieronymus Stridonensis, De viris inlustribus liber. Accedit Gennadii catalogus virorum inlustrium. Ex recensione Guilelmi Herdingii. Lipsiae 1924. Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana.

Gerhard von Augsburg, Vita Oudalrici episcopi. Hrsg. von D.G. Waitz. Hannover 1841. MGH SS IV.

Gerho(c)h von Reichersberg, Expositio in Psalmos. In: PL 194, 9-998. Giraldus Cambrensis, Expugnatio Hibernica. Hrsg. von A.B. Scott und F.X. Martin. Dublin

1978. Giraldus Cambrensis, Gemma ecclesiastica. Hrsg. von S. Brewer. London usw. 1862. Rerum

Britannicarum medii aevi scriptores 21-2. Giraldi Cambrensis Opera. II. Giraldus Cambrensis, Speculum ecclesiae. Hrsg. von S. Brewer. London usw. 1873. Giraldi

Cambrensis opera. IV. Gislemar von St. Germain-des-Près, Vita Doctrovei Abbatis Parisisiensis. In: Passiones vitaque

sanctorum aevi Merovingici et antiquiorum aliquot. Hrsg. von B. Krusch. Hannover 1896. MGH SS rer. Mer. III, 535-543.

Goscelin von St. Bertin, Vita Mildrethae. In: The Mildreth Legend. Hrsg. von D.W. Rollason. Leicester 1982.

Goscelin von St. Bertin, Liber confortatorius ad Evam. Hrsg. von C.H. Talbot. Rom 1955, 26-117. Studia Anselmiana 37.

Gottfried von Viterbo, Pantheon. Hrsg. von G. Waitz. Hannover 1872. MGH SS XXII, 107-307. Gratianus, Concordia discordantium canonum (=Decretum Gratiani). In: Corpus juris canonici.

Hrsg. von A. Friedberg. I: Decretum magistri Gratiani. II: Decretalium collectiones. Graz 1959. 2 Bnd. [=Neuausgabe der Edition 1879-1881]

Gregorius VII, Brief VIII,21: An Bischof Hermann von Metz. In: Das Register Gregors VII. II. Teil, Buch V-IX. Hrsg. von E. Caspar. Berlin 1923. MGH Epist II, fasc. II.

Gregorius der Große, Dialogi. Hrsg. von A. de Vogüé. Auf französich übersetzt von P. Antin. Paris 1979-1980, 3 Bnd. SC 251, 260, 265; Gregorius de Grote, Dialogen. Het leven van Benedictus en andere heiligen. Hrsg. von G. Bartelink und F. van der Meer. Mit einem Vorwort von G. Mathijsen. Nijmegen 2001.

Gergorius der Große, Vita sancti Benedicti. Hrsg. von A. de Vogüé. Übersetzt von P. Anton. Bégrolles-en-Mauges 1982.

Gregorius von Tours, Historiarum libri X. Editionem alteram. Hrsg. von B. Krusch und W. Levison. Hannover 1942. MGH SS rer. Mer. 1/1.

Gregorius von Tours, Liber vitae patrum. In: Gregorii Turonensis Opera. Pars II: Miracula et opera minora. Hrsg. von W. Arndt und B. Krusch. Hannover 1885. MGH Script. Rer. Merov. I, pars II.

Grimlaicus, Regula solitariorum. In: PL 103, 573-664. Guillaume Peyraut, De professione monachorum. Cfr. Battle 1972, 243-244 und Anm. 86 Guitmund von Aversa, Oratio ad Guillelmum I Anglorum. In: PL 149, 1509-1525. Hadrian I, Epistulae. Hrsg. von K. Hampe. Berlin, 1899. MGH Epist. V (= Epist. Karolini Aevi

III). Haimo von Auxerre, Historiae sacrae epitome sive de christianarum rerum memoriae. PL 118, 817-

875. Hartmann von St. Gallen, Versus. Hrsg. von P. de Winterfeld. Berlin 1899. MGH Poet. lat.

IV,I, 317-321. Heiric von Auxerre, Vita sancti Germani. In: Heirici carmina. Hrsg. von L. Traube. Berlin 1896,

MGH Poet III, 421-518.

LITERATURVERZEICHNIS 319

Helgaud von Fleury, Vie de Robert le pieux. Epitoma vitae regis Rotberti pii. Hrsg. von R.-H. Bautier und G. Labory. Paris 1965. Sources d’histoire médiévale I.

Helinand von Froidmont, Sermones. In: PL 212, 481-720. Hilarius von Arles, Sermo de vita sancti Honorati [Vie de saint Honorat]. Hrsg. von M.-D.

Valentin. Paris 1977. SC 235. Heraclides Alexandrinus, Heraclidis Paradisus. PL 74, Appendix ad Vitas Patrum, 243-342. Hermann von Reichenau, Chronicon de Sex Aetatibus Mundi. Hrsg. von G.H. Pertz. Hannover

1844. MGH SS V, 67-133. Hermann von Tournai, De restauratione monasterii sancti Martini Tornacensis. Hrsg. von G.

Waitz. Hannover 1883. MGH SS XIV, 274-318. Hieronymus, Chronicon. In: Eusebius Werke, 7. Band. Hrsg. und in zweiter Auflage bearbeitet

von R. Helm. Berlin, 1956. Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten Iahrhunderte.

Hieronymus, Epistulae. In: Sancti Eusebii Hieronymi Epistulae. Hrsg. von I. Hilberg. Wien usw. 1910-1018, 3 Bnd. CSEL 54-56. Eusebii Hieronymi Opera. Sect. 1.

Hieronymus, De viris inlustribus liber. Accedit Gennadii catalogus virorum inlustrium. Hrsg. von G. Herding. Leipzig 1924.

Hieronymus, Vita Hilarionis. In: Vita di Martino, Vita di llarione, In memoria di Paola. Hrsg. von A.A.R. Bastiaensen und I.W. Smit. Vorwort von C. Mohrmann. Übersetzt von L. Canali und C. Moreschini. Rom 1975, 70-143. Vite dei santi del III al VI secolo 4.

Hieronymus, Liber de optimo genere interpretandi (epistula 57). Hrsg. von G.J.M. Bartelink. Leiden 1980.

Hieronymus, Vita Pauli. Het leven van Paulus van Thebe. Hrsg. von V. Hunink. Leuven 2002. [Edition des lateinischen Textes mit kleinen Änderungen nach der Edition von R. Degórski, Edizione critica della 'Vita Sancti Pauli Primi Eremitae' di Girolamo. Rom 1987].

Hildebert von Lavardin, Sermones. Hrsg. von A.B. Scott. Leipzig 1969. Bibliotheca scriptorum graecorum et romanorum Teubneriana.

Hildemar, Vita et Regula SS. P. Benedicti una cum Expositione Regulae. Hrsg. R. Mittermüller. Regensburg 1880.

Historia translationis corpori s. Isidori. In: PL 81, 945-968. Honorius Augustodunensis, Speculum ecclesiae. In: PL 172, 807-1108. Honorius Augustodunensis zugeschrieben, De scriptoribus ecclesiasticis. In: PL 172, 197-234. Hormisdas I, Epistula. In: Epistulae imperatorum pontificum aliorum inde ab a. CCCLXVIII usque

ad a. DLIII datae. Hrsg. von O. Guenther. Pars I. Prag usw. 1895. CCEL 35, II; A. Thiel, Epistulae Romanorum Pontificum I. Braunsberg (1868), 741-990.

Hraban, Martyrologium. Hrsg. von I. McCulloch. Turnholt 1979. CCCM 44, 1-161. Hraban, Carmina. Hrsg. von E. Dümmler. Berlin 1884. MGH Poet II, 154-214. Hraban, De institutione clericorum libri tres. Hrsg. von D. Zimpel. Berlin usw. 1996. Freiburger

Beiträge zur mittelalterlichen Geschichte 7. Hraban, Liber de oblatione puerorum. In: PL 107, 419-440. Hraban, De universo (=De rerum naturis). In: PL 111, 9-614. Hrotsvith von Gandersheim, Pafnutius. In: Hrotsvithae, Opera. Hrsg. von H. Homeyer.

München usw. 1970, 321-349. Humbert von Silva Candida, Adversus Simoniacos. Hrsg. von F. Thaner. Hannover 1891.

MGH Liblit I, 95-253. “Inventio et Translatio”. In: Analecta Bollandiana 2 (1883), 341-354. Isidorus von Sevilla, Chronica maiora. Hrsg. von T. Mommsen. In: Chronica minora saec.

IV.V.VI.VII. II. Band Berlin 1894. MGH AA XI, 420-488.

320 LITERATURVERZEICHNIS

Isidorus von Sevilla, De ecclesiasticis officiis. Hrsg. von C.M. Lawson. Turnhout 1989. CCSL 113. Isidori Episcopi Hispalensis Opera.

Isidorus von Sevilla, Etymologiarum sive originum libri XX. Hrsg. von W.M. Lindsay, Oxford 1911, 2 Bnd.

Ivo von Chartres, Epistula. In: PL 162, 11-287. Ivo von Chartres, Decretum. In: PL 161, 47-1036. Ivo von Chartres, Panormia. In: PL 161, 1037-1344. Jakob von Vitry, Sermones communes. Hrsg. von J. Greven, Die Exempla aus den Sermones

feriales et communes des Iacob von Vitry. Heidelberg 1914. Jakob von Vitry, Vita Mariae de Oignies. In: AASS Iun. V. Paris usw. 1867, 636-666. Jakob von Voragine, Legenda Aurea. Hrsg. von G.P. Maggioni. Firenze 1998, , 2. Auflage, 2

Bnd. Joannes Italos, Vita sancti Odonis. PL 133, 43-104. Joannes monachus, Chronicon Besuense. In: PL 162, 861–1006. Johannes Beleth, Summa de ecclesiasticis officiis. Hrsg. von A. Douteil. Turnhout 1976. CCCM

41/41A. Johannes Moschus, Pratrum Spirituale. Hrsg. und übersetzt von M.-J. Rouët de Journel. Paris

1946, S. 13. SC 12. Johannes von Sankt Arnulf, Vita Ioannis Gorziensis. Hrsg. von G.H. Pertz. Hannover 1841.

MGH SS IV, 337-377. Jonas von Bobbio, Vita Columbani et discipulorum eius. Hrsg. von E. M. Tosti. Übersetzt von E.

Cremona und M. Paramidani. Mit einer Einführung von E. Franceschini und J. Leclercq. Piacenza 1965.

Jonas von Bobbio, Vita Iohannis. In: Ionae vitae sanctorum Columbani, Vedastis, Iohannis. Hrsg. von B. Krusch. Hannover usw. 1905. SS rer. Germ., 321-344.

Jonas von Orléans, Vita secunda sancti Huberti et corporis eius translatio ad monasterium andaginense. In: AASS Nov. I, 806-818.

Lampert von Hersfeld, Annales. In: Lamperti monachi Hersfeldensis opera. Hrsg. O. Holder-Egger. Hannover etc. 1894. MGH SS rer. Germ. 30, 1-304.

Leo IX, Libellus de conflictu vitiorum atque virtutum. PL 143, 559-578. Leo Marsicanus und Petrus Diaconus, Chronica monasterii Casinensis. Hrsg. W. Wattenbach.

Hannover 1846. MGH SS VII, 551-844. Marianus Scottus, Chronicon. Hrsg. D.G. Waitz. Hannover 1844. MGH SS V, 481-568. Martinus von Bracara (Braga), Aegyptiorum patrum sententiae. Hrsg. von Claude W. Barlow.

New Haven 1950 (=lange Fassung). Martini Episcopi Bracarensis, Opera Omnia; Martinus Dumiensis, Aegyptiorum Patrum Sententiae. In: Vitae Patrum. De vita et verbis seniorum libri X historiam eremiticam complectentes. Hrsg. von H. Rosweyde. Antwerpen 1615, Lyon 1617, Antwerpen 1628. Appendix ad Vitas Patrum. (=PL 74, 381-394) (=kurze Fassung).

Martyrologium von Achery. In: PL 94, 603-605. (Cfr Glorieux 53 Nr. 94) Notae Tegernseenses. Hrsg. G. Waitz. Hannover 1887. MGH SS XV, 1066-1068. Notker Balbulus, Martyrologium. In: PL 131, 1026-1163. Odilo von Cluny, De vita B. Maioli Abbatis. In: PL 142, 943-962. Odo (2. Abt) von Cluny, Collationes. In: PL 133, 517-638. Ordo für die abendliche Tischlesung von St. Denis bei Paris. Hrsg. von Ph. Schmitz, “Les lectures

du soir à l’abbaye de Saint-Denis au XIIe siècle”. In: Revue Bénédictine 44 (1932) 148. Othloh von St. Emmeram, Libellus de tentationibus / Dialogus de suis tentationibus. In: PL 146,

23-59.

LITERATURVERZEICHNIS 321

Othloh von St. Emmeram, Liber de cursu spirituali. In: PL 146, 139-242. Othloh von St. Emmeram, Dialogus de tribus quaestionibus. In: PL 146, 59-134. Palladios von Helenepolis, Historia Lausiaca. Hrsg. von C. Butler. Cambridge 1898

[Nachdruck Hildesheim 1967] Palladios von Helenepolis, Historia Lausiaca. Hrsg. von C.J.M. Bartelink, mit einer

Einführung von C. Mohrmann und einer Übersetzung von M. Barchiesi. Rom 1974. Vite dei Santi II.

Paschasius von Dume, Liber Geronticon de octo principalibus vitiis. Hrsg. von J.G. Freire [A versão latina por Pascásio de Dume dos Apophthegmata Patrum]. Coimbra 1971, 2 Bnd. [=lange Fassung]; Paschasius von Dume, Verba Seniorum. In: Vitae Patrum. De vita et verbis seniorum libri X historiam eremiticam complectentes. Hrsg. von H. Rosweyde. Antwerpen 1615, Lyon 1617, Antwerpen 1628 [=PL 73, 1025-1066] [=kurze Fassung]

Paschasius von Dume, Vitae sanctae Thaisis. In: AASS Oct. IV, 225–226. Paschasius Radbertus (Radbert von Corbie), Expositio in Matheo libri XII. Hrsg. von B. Paulus.

Turnhout 1984. CCCM 56, 56A, 56B. Paschasius Radbertus, Vita sancti Adalhardi. In: PL 120, 1507–1556. Passio IIa sancti Desiderii Episcopi. In: Passiones vitaque sanctorum aevi Merovingici et antiquiorum

aliquot. Hrsg. von B. Krusch. Hannover 1896. MGH SS rer. Mer. III, 638-645. Passio Praeiecti episcopi et martyris Averni. Hrsg. von B. Krusch. Hannover etc. 1910. MGH SS

rer. Mer. V, 212-248. Patras-Legende. Hrsg. von F. Halkin. In: Analecta Bollandiana 61 (1943), 211-250. Paulinus von Mailand, Vita sancti Ambrosii. In: Vita di Cipriano, Vita di Ambrogio, Vita di

Agostino. Hrsg. von A.A.R. Bastiaensen, mit einer Einleitung von C. Mohrmann und einer Übersetzung von L. Canali und C. Carena. Rom 1975, 51-125. Vite dei santi dal secolo III al secolo VI.

Paulinus von Nola, Carmen 32. In: Sancti Pontii Meropii Paulini Nolani Opera. Hrsg. von G. de Hartel. Wien usw. 1894, 2 Bnd. CSEL 29-30.

Paulus Diaconus, Vita s. Gregorii magni. In: PL 75, 37-60. Pelagius und Johannes, Adhortationes sanctorum patrum ad profectum perfectionis monachorum.

In: Vitae Patrum. De vita et verbis seniorum libri X historiam eremiticam complectentes. Hrsg. von H. Rosweyde. Anvers 1615, Lyon 1617, Anvers 1628. Liber V et VI (=PL 73, 851-1024). Nachträge zu dieser Edition von C.M. Battle (“Vetera Nova”) [Siehe hierzu auch die Übersetzung auf Französisch der griechischen Apophthegmen: Les sentences des Pères du désert. I. Receuil de Pélage et Iean. Hrsg. von L. Regnault, mit einer Übersetzung von J. Dion und G. Oury. II: Nouveau receuil. Apophthegmes inédits ou peu connus. Hrsg. von L. Regnault. III. Troisième receuil et tables. Hrsg. von Lucien Regnault. Solesmes 1976-1977, zweite Auflage, 3 Bnd.]

Petrus Cantor, Verbum abbreviatum. In: PL 205, 21-528. Petrus Damiani, Epistulae. Hrsg. von K. Reindel. München 1983-1993. 4 Bnd. MGH Epist. DK

IV, 347-373. Petrus Damiani, Vita Romualdi. In: PL 144, 953-1008. Petrus Pictor, Summa de confessione.. Hrsg. J. Longère. Turnholt 1980. CCCM 51. Plautus, Miles Gloriosus. In: Plaute, Comédies. Band IV. Hrsg. von A. Ernout. Paris 1956, 169-

275. Plautus, Truculentus. In: Plaute, Comédies. Band VII. Hrsg. von A. Ernout. Paris 1961. Porphyrios, Vita Pythagorae. In: Porphyre, Vie de Pythagore. Lettre a Marcella. Hrsg. von E. des

Places, mit einem Appendix von A.-Ph. Segonds. Paris 1982, 9-86.

322 LITERATURVERZEICHNIS

Prosper aus Aquitanien, Epitoma chronicon. Ed. primum a CCCCXXXIII, continuata ad a. CCCCLV. Hrsg. T. Mommsen. In: Chronica minora saec IV.V.VI.VII. Vol. I. Berlin 1892. MHG AA IX, 341-486.

Pseudo-Adalgerus, Pseudo-Isidorus, Pseudo-Hieronymus, Pseudo-Ambrosius, Commonitiuncula ad sororem. Hrsg. von A.E. Anspach. Escorial, 1935. Scriptores ecclesiastici Hisoano-Latini veteris et medii aevi, fasc. 4. (Cfr PL 134: admonitio ad nonsuindam reclusam seu liber de studio virtutum; Cfr Glorieux 1952, 59).

Pseudo-Ambrosius, Epistulae II de monacho energumeno. PL 17, 1189-1192 Pseudo-Augustinus, Ad fratres in eremo commorantes. In: PL 40, 1233-1358. Pseudo-Beda, Libellus de Officiis. PL 94, 531-540. Pseudo-Beda, Martyrologium poeticum. In: PL 94, 603-605. Pseudo-Hieronymus, Martyrologium Hieronymianum. Hrsg. von H. Quentin und H. Delehaye.

AASS, Nou, ii, 2, Bruxelles 1931. Pseudo-Quintilianus, Declamationes maiores. IV Mathematicus. In: Declamationes XIX Maiores

Quintiliano falso ascriptae. Hrsg. von L. Håkanson. Stuttgart 1982, 60-84. Pseudo-Rufinus, Verba seniorum. In: Vitae Patrum. De vita et verbis seniorum libri X historiam

eremiticam complectentes. Hrsg. von H. Rosweyde. Antwerpen 1615, Lyon 1617, Antwerpen 1628. Liber III (=PL 73, 739-814).\

Quintus Curtius, Historiae Alexandri Magni. Hrsg. von J.C. Rolfe. Harvard usw. 1961, 2 Bnd. The Loeb Classical Library.

Rather von Verona, Praeloquiorum libri vi; Phrenesis; Dialogus confessionalis; Exhortatio et preces. Hrsg. P.L.D. Reid. Turnholt 1984. CCCM 46a

Regula Magistri. Édition diplomatique des manuscrits latins 12.205 et 12.634 de Paris. Hrsg. H. Vanderhoven, F. Masai und P.B. Corbett. Brüssel 1953. Publications de Scriptorium III.

Rufinus, Apologia (contra Hieronymum). In: Tyranni Rufini Opera. Hrsg. von M. Simonetti. Turnholt 1961, 20-123. CCSL 20.

Rufinus, Historia Monachorum sive de Vita Sanctorum patrum. Hrsg. von E. Schulz-Flügel. Berlin etc. 1990. Patristische Texte und Studien, Band 34 [Edition der griechischen Fassung mit einer Übersetzung auf Französisch: Historia Monachorum in Aegypto. Hrsg. von A.-J. Festugière. Bruxelles 1971. SH 53].

Rufinus, Historia Ecclesiastica. In: Eusebius Werke 2. Hrsg. von E. Schwarz, die lateinischen Übersetzung des Rufinus bearbeitet von Th. Mommsen. Leipzig 1903-1909, 3 Bnd. Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten Jahrhunderte.

Sallustius, Bellum Iugurthinum. In: Sallust. Hrsg. von J.C. Rolfe. Harvard usw. 1971, 131-384. The Loeb Classical Library 116.

Sallustius, De Catilinae Coniuratione. In: Sallust. Hrsg. von J.C. Rolfe. Harvard usw. 1971, 1-131. The Loeb Classical Library 116.

Sancti Patris Nostri Athanasii Archiep. Alexandrini Opera omnia quae exstant. Hrsg. J. Lopin und B. de Montfaucon. Paris 1698.

Sedulius Scotus, Collectaneum miscellaneum. Hrsg. von D. Simpson. Turnholt 1988-1990, 2 Bnd. Mit einem Supplement von F. Dolbeau. Turnhout, 1990. CCCM 67.

Seneca, Suasoriae. In: The Elder Seneca. Hrsg. von M. Winterbottom. Cambridge Mass. 1974, 484-612. The Loeb Classical Library 464.

Septem capitula verborum quae misit abbas Moyses abbati Poemenio. In: Vitae Patrum. De vita et verbis seniorum libri X historiam eremiticam complectentes. Hrsg. von H. Rosweyde. Antwerpen 1615, Lyon 1617, Antwepen 1628. Liber VI, Pelagius et Johannes, Adhortationes Sanctorum Patrum. Libellus Quartus (=PL 73, 1014-1022).

Sicard von Cremona, Mitrale sive Summa de officiis ecclesiasticis. In: PL 213, 13-436.

LITERATURVERZEICHNIS 323

Sigebert von Gembloux, Chronica. Hrsg. von D.L.C. Bethmann. Hannover 1844. MGH SS VI, 300-374.

Smaragdus von St. Mihiel, Diadema Monachorum. In: PL 102, 593-690. Smaragdus von St. Mihiel, Expositio in Regulam Benedicti. Hrsg. von A. Spannagel und P.

Engelbert. Siegburg 1974. Corpus consuetudinem monasticarum Tomus VIII. Sokrates, Kirchengeschichte. Hrsg, von G.C. Hansen, mit Beiträgen von M. Širinjan. Berlin

1995 [Übersetzung auf English: Socrates, Church History. Hrsg. von A.C. Zenos. In: A Select Library of the Christian Church. Nicene and Post-Nicene Fathers vol 2: Socrates, Sozomenus: Church Histories. Peabody 1995. [Nachruck der Edition 1890]

Sozomenos, Kirchengeschichte. Hrsg. von J. Bidez, eingeleitet, zum Druck besorgt und mit Registern versehen von G.C. Hansen. Berlin 1995. Zweite, durchgesehene Auflage. Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten Iahrhunderte, N.F. 4. [Übersetzung auf Französisch: Sozomène, Histoire Ecclésiastique. Livres I-II. Nach der Edition Bidez herausgegeben von B. Grillet und G. Sabbah, mit einer Übersetzung von A.-J. Festugière und von Anmerkungen versehen von G. Sabbah. Paris 1983; Übersetzung auf English: Sozomenus, Church History. Hrsg. von A.C. Zenos. In: A Select Library of the Christian Church. Nicene and Post-Nicene Fathers vol 2: Socrates, Sozomenus: Church Histories. Peabody 1995. [Nachdruck der Edition 1890]

Stephan von Bellevilla, Tractatus de diversis materiis praedicabilibus, ordinatis et distinctis in septem partes. In: Anecdotes historiques, légendes et apologues tirés du receuil inédit d’Étienne de Bourbon, dominicain du XIIIe siècle. Hrsg. von A. Lecoy de la Marche. Paris 1877.

Sulpicius Severus, Dialogi. In: Sulpicii Severi Libri qui supersunt. Hrsg. von C. Halm. Wien 1866, 3-105. CSEL 1.

Tacitus, Annalium ab excessu divi Augusti libri. Hrsg. von H. Furneaux. Oxford usw, 2. Auflage 1896-1907, 2 Bnd. [Nachdruk 1934-1951]

Théodulf von Orleans, Opus Caroli Regis contra synodum (Libri Carolini). Hrsg. von A. Freeman und P. Meyvaert. Hannover 1998. MGH Concilia Tomus II, suppl. I.

Theodoret, Kirchengeschichte. Hrsg. von L. Parmentier. Zweite Auflage bearbeitet von F. Scheidweiler. Berlin 1954 [Übersetzung auf Deutsch: Des Bischofs Theodoret von Cyrus Kirchengeschichte. Aus dem griechischen übersetzt und mit Einleitungen und Anmerkungen versehen von A. Seider. München 1926. Bibliothek der Kirchenväter 51]

Theodoros Anagnostes, Kirchengeschichte. Hrsg. von G. Ch. Hansen. Berlin 1995, 2. durchgesehene Auflage. Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten Jahrhunderte, N.F. 3.

Theotonius (Tello) von Coimbra, Constitutiones et consuetudines canonicarum regularium monasterii et congregationis S. Rufi Avenionensis necnon regularis monasterii S. Crucis Collimbriensis. In: Die Consuetudines des Augustiner-Chorherrenstiftes Marbach im Elsaß (12. Ih.) . Hrsg. von von J. Siegwart. Freiburg 1965. Spicilegium Friburgense 10

Thiofrid von Echternach, Flores epitaphii sanctorum. Hrsg. von MC Ferrari. Turnhout 1996. CCCM 133.

“La translation de Saint Antoine en Dauphiné”. Hrsg. von P. Noordeloos. In: Analecta Bollandiana 40 (1942), 68-81.

Translatio Sancti Dionysii Areopagitae. Hrsg. von R. Köpke. Hannover 1854. MGH SS XI, 343-375.

Ulrich von Zell, Antiquiores consuetudines Cluniacensis monasterii. In: PL 149, 635-778. Usuard von St. Germain, Martyrologium. Hrsg. von J. Dubois. Brüssel 1965. SH 40. Valerius Maximus, Factorum et dictorum mirabilium libri novem. Hrsg. von P. Constant. Paris

1935, 2 Bnd.

324 LITERATURVERZEICHNIS

Vergilius, Aeneis. Hrsg. von H. Ruston Fairclough. Cambridge 1967, 2. Auflage, 2 Bnd. The Loeb Classical Library 63-64.

Victor von Tonnuna, Chronicon. In: Chronica minora saec. IV.V.VI.VII. Vol II. Hrsg. von T. Mommsen. Berlin 1894. MGH AA XI, 178-206.

Vinzenz von Beauvais, Speculum quadruplex I-IV. Pars IV: Speculum Historiale. Douai (Balthazar Beller) 1624. [Photomechanischer Nachdruck 1964].

Vita anqituiori (Bruno der Karthäuser). In: PL 152, 481-491. Vita Hugberti episcopi traiectensis (=Vita sancti Huberti prima). Hrsg. von W. Levinson.

Hannover 1913. MGH SRM, 471-496. Vita sancti Aviti Aureliani in Gallia. In: AASS Iun. III, 351-359 [3. Ed. IV, 283-291]. Vitae sanctorum Barlaam eremitae et Iosaphat Indiae regis. In: Vitae Patrum. De vita et verbis

seniorum libri X historiam eremiticam complectentes. Liber I. Hrsg. von H. Rosweyde. Antwerpen 1615, Lyon 1617, Antwerpen 1628. (=PL 73, 443-606).

Vita sancti Bavonis. Hrsg. von K. Strecker, unter Mitarbeit von H. Fickermann und G. Silasi. Leipzig usw. 1937-1979. MGH Poet V, 226-249.

Vita Cuthberti. In: Two Lives of Saint Cuthbert. A Life by an anonymous monk of Lindisfarne and Bede's prose life. Hrsg. von B. Colgrave. Cambridge usw. 1985, 59-140. [Nachdruck der Edition 1940]

Vita Sancti Desiderii Martyris, Episcopi Viennensi in Gallia. In: AASS Maii V, 254-255 [3.Ed. 254-256].

Vita Droctovei Abbatis Parisiensis auctore Gislemaro. In: Passiones vitaque sanctorum aevi Merovingici et antiquiorum aliquot. Hrsg. von B. Krusch. Hannover 1896. MGH SS rer. Mer. III, 535-543.

Vita sancti Eugendi abbatis. In: Vie des Pères du Iura. Hrsg. von F. Martine. Paris 1968, 364-435. SC 142.

Vitae sanctorum Honorati et Hilarii episcoparum Arelatensium. Hrsg. von S. Cavallin. Lund 1952. Vita sancti Lucae abbatis Armenti in Lucinia. In: AASS Oct. VI, 337-341. Vita sancti Lupicini abbatis. In: Vie des Pères du Iura. Hrsg. von F. Martine. Paris 1968, 307-363.

SC 142. Vita Mathildis Reginae. In: Die Lebensbeschreibung der Königin Mathilde. Vita Mathildis Reginae

antiquior. Vita Mathildis Reginae posterior. Hrsg. von B. Schütte. Hannover 1994. MGH in usum schol. 66.

Vita Mederici presbyteri et abbati Parisiis. In: AASS Aug. VI, 520-525. Vita Pachomii Iunioris (=Vita Posthumii, Vita Pasthumii). In: PL 73, 429–438. Vita sancti Romani abbatis. In: Vie des Pères du Iura. Hrsg. von F. Martine. Paris 1968, 242-307.

SC 142. Vita Sancti Tillonis Pauli Monachi in Gallia. In: AASS Ian I [[VII Ianuarii], 376-380. Vitae Patrum. De vita et verbis seniorum libri X historiam eremiticam complectentes. Hrsg. von H.

Rosweyde. Antwerpen 1615. Nachdruk Lyon 1617 und Antwerpen1628. [Nachdruk -teilweise- in PL 73 und 74]

The Vitas Sanctorum Patrum Emeretensium. Hrsg. von J.N. Garvin. Washington D.C. 1946. Wandalbert von Prüm, Carmina. Hrsg. von E. Dümmler. Berlin 1884. MGH Poet II, 567-623. Wilhelm von Hirsau, Astronomica. In: PL 150, 1639-1642. Zacharias Benedictus, De origine sacri ordinis Carthusiensis. PL 153, 571-582.

LITERATURVERZEICHNIS 325

b. Mittelalterliche Bibliothekskataloge (siehe auch die Liste der Abkürzungen) Becker 1885: G. Becker, Catalogi bibliothecarum antiqui. Im Anhang Rezension von M.

Perlbach und Nachträge von G. Meier. Hildesheim usw. 1973. [Nachdruck der Ausgaben Bonn 1885 und Leipzig 1885-1887].

Esposito 1931: M. Esposito, “The ancient Bobbio catalogue”. In: Journal of Theological Studies 32 (1931), 337-344.

Gottlieb 1887: T. Gottlieb, “Über Handschriften aus Bobbio”. In: Centralblatt für Bibliotheken 4 (1887), 442-463.

Gottlieb 1888: T. Gottlieb, “Alte Bücherverzeichnisse aus Italien”. In: Centralblatt für Bibliotheken 5 (1888), 481-497.

Gottlieb 1890: T. Gottlieb, Über Mittelalterliche Bibliotheken. Leipzig 1890. Grierson 1940-1: Ph. Grierson, “Les livres de l’abbé Seiwold de Bath”. In: RB 52 (1940), 96-

116. Grierson 1940-2: Ph. Grierson, “La bibliothèque de St.-Vaast d’Arras au XIIe siècle”. In: RB

52 (1940), 117-140. Gumbert 1997: J.P. Gumbert, “De Egmondse boekenlijst”. In: G.N.M. Vis (Hrsg.), In het spoor

van Egbert. Aartsbischop Egbert van Trier, de bibliotheek en geschiedschrijving van het klooster Egmond. Hilversum 1997, 151-179.

Holder 1906: A. Holder, Die Reichenauer Handschriften. 1. Band: Die Pergament-Handschriften. Leipzig 1906. Die Handschriften der Großherzoglich Badischen Hof- und Landesbibliothek in Karlsruhe V.

Inventaire 1423: Inventaire de la bibliothèque du Roi Charles VI fait au Louvre en 1423 par ordre du régent, duc de Bedford. Paris 1867.

James 1926: Lists of manuscripts formerly in Peterborough Abbey Library. Hrsg. von M.R. James. Oxford, 1926.

Knoblich 1996: I. Knoblich, Die Biliothek des Klosters St. Maximin bei Trier bis zum 12. Iahrhundert. Trier 1996.

Kohler 1886: Ch. Kohler, “Inventaire de la bibliothèque de St.-Gildas en Berry”. In: Bibliothèque de l’Ecole de Chartes 47 (1886), 98-105.

Lesne 1938: E. Lesne, Histoire de la propriété ecclésiastique en France.4. Bd.: Les livres, scriptoria et bibliothèques du commencement du VIIIe à la fin du XIe siècle. Lille 1938.

Milde 1968: W. Milde, Der Bibliothekskatalog des Klosters Murbach aus dem 9. Jahrhundert. Ausgabe und Untersuchung von Beziehungen zu Cassiodors “Institutiones”. Heidelberg 1968. Beheifte zum Euphorion, Zeitschruft für Literaturgeschichte, 4. Heft.

Ouy/Gerz-vonBuren 1983: Le catalogue de la bibliothèque de l’abbaye de Saint-Victor de Paris de Claude de Grandrue 1514. Hrsg. von G. Ouy und V. Gerz-von Buren. Paris 1983.

Peignot 1841: G. Peignot, Catalogue d’une partie des livres composant la bibliothèque des ducs de Bourgogne au XVe siècle. Seconde édition revue et augmentée du catalogue de la bibliothèque des dominicans de Dijon, rédigé en 1307. Dijon 1841.

Redlich 1883: O. Redlich, “Kirchenschatz und Bibliothek von Oberalteich gegen Mitte des 12. Ihs.” In: Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung 4 (1883), 287.

Schrimpf 1992: Mittelalterliche Bücherverzeichnisse des Klosters Fulda und andere Beiträge zur Geschichte der Bibliothek des Klosters Fulda im Mittelalter. Hrsg. von G. Schrimpf, in Zusammenarbeit mit J. Leinweber und T. Martin. Frankfurt am Main 1992. Fuldaer Studien 4.

Stülz 1835: J. Stülz, Geschichte des regulirten Chorherrnstiftes St. Florian. Linz, 1835.

326 LITERATURVERZEICHNIS

Turner 1918: Ch. Turner, “The earliest list of Durham Mss”. In: The Journal of Theological Studies 19 (1918), 121-132.

Vernet 1979: La bibliothèque de l’abbaye de Clairvaux du XIIe au XVIIIe siècle. Tome I: Catalogues et répertoires. Hrsg. von A. Vernet und J.-F. Genest. Paris 1979.

Webber/Watson 1998: The libraries of the Augustinian canons. Hrsg. von T. Webber und A.G. Watson. London 1998. Corpus of British medieval library catalogues 6.

Wenzel 1998: E. Wenzel, Die mittelalterliche Bibliothek der Abtei Weißenau. Frankfurt am Main usw. 1998. Europäische Hochschulenschriften, Reihe XV Klasische Sprachen und Literaturen.

c. Kodizes Siehe Index 1, Kodizes Moderne Literatur Abramowski 1988: L. Abramowski, “Vertritt die syrische Fassung die ursprüngliche Gestalt

der Vita Antonii? Eine Auseinandersetzung mit der These Draguets”. In: Mélanges Antoine Guillaumont (Cahiers d’Orientalisme 20 ). Genève 1988, 47-56.

Adkin 1994: N. Adkin, “An Echo of Evagrius of Antioch in Jerome”. In: Studi Italiani di filologia classica 12 (1994), 118-122.

Adkin, 2000: N. Adkin, “Two further Echoes of Sallust’s Histories in Ierome (Vita Hilarionis 22,3 and 30,2)?”. In: Vetera christianorum 37-2 (2000), 209-216.

Aigrain 1953: R. Aigrain, L’hagiographie: ses sources, ses méthodes, son histoire. Bruxelles 2000. SH 80. [Nachdruck der Ausgabe 1953, mit bibliographischen Nachträge von R. Godding]

Altaner 1960: B. Altaner, Patrologie. Leben, Schriften und Lehre der Kirchenväter. 6. Auflage, durchgesehen und ergänzt von A. Stuiber. Basel usw. 1960.

Angenendt 1997: A. Angenendt, Geschichte der Religiosität im Mittelalter. Darmstadt 1997. Avitabile 1965: L. Avitabile, La minuscola carolina a Nonantola. Rom 1965. Testi di laurea

inedita, “Università di Roma ‘La Sapienza”, Instituto di Paleografia, T. 69. Avril 1975: F. Avril, Manuscrits normands XIe -XIIe siècle. Catalogue-Exposition Musée des Beaux-

Arts. Rouen 1975. Babut 1912: E.-Ch. Babut, Saint Martin de Tours. Paris 1912. Bardenhewer 1913: O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur. Darmstadt 1962. 5

Bnd. [Nachdruck der 2. Ausgabe, Freiburg im Breisgau 1913-1932] Barlow 1950: Martinus von Bracara (Braga), Aegyptiorum patrum sententiae. In: Martini

Episcopi Bracarensis, Opera Omnia. Hrsg. von C.W. Barlow. New Haven 1950. Barnard 1973: L.W. Barnard, “Athanasius and the Meletian Schism in Egypt”. In: Journal of

Egyptian Archeology 59 (1973), 181-189. Barnard 1974: L.W. Barnard, “The Date of S. Athanasius’ Vita Antonii”. In: Vigiliae Christianae

28 (1974), 169-175. Barnes 1986: T.D. Barnes, “Angel of Light or mystic initiate? The problem of the Life of

Antony”. In: Journal of Theological Studies 37 (1986), 353-368. Barnes 1993: T.D. Barnes, Athanasius and Constantius: Theology and Politics in the Constantinian

Empire. Cambridge Mass. 1993. Barnes 1987: T.D. Barnes, “The Career of Athanasius”. In: Studia Patristica 21 (1987), 390-401.

LITERATURVERZEICHNIS 327

Bartelink 1957: G.J.M. Bartelink, “De vroeg-christelijke biografie en haar Grieks-Romeinse voorgangers”. In: Annalen van het Thijmgenootschap 45 (1957), 272–292.

Bartelink 1971-1: G.J.M. Bartelink, “Observations de critique textuelle sur la plus ancienne version de la Vie de saint Antoine par saint Athanase”. In: RB 81 (1971), 92-95.

Bartelink 1971-2: G.J.M. Bartelink, “Textkritisches zu der anonymen lateinischen Übersetzung der Vita Antonii”. In: Glotta 49 (1971), 296-302.

Bartelink 1972: G.J.M. Bartelink, “Einige Bemerkungen über Evagrius’ von Antiochien Übersetzung der Vita Antonii. In: RB 82 (1972), 98-105.

Bartelink 1973: G.J.M. Bartelink, “Quelques gloses remontantes à la version Évagrienne de la Vita Antonii par Athanase”. In: Mnemosyne 26 (1973), 265-272

Bartelink 1974: Vita di Antonio. Hrsg. von G.J.M. Bartelink. Rom 1974. Vite dei Santi 1. Bartelink 1977: G.J.M. Bartelink, “Grécismes lexiocologiques et syntaxiques dans les

traductions latines du IVe siècle de la Vita Antonii d’Athanase”. In: Mnemosyne 30 (1977), 388-422.

Bartelink 1981: G.J.M. Bartelink, “Die älteste lateinische Übersetzung der Vita Antonii des Athanasius im Lichte der Lesarten einiger griechischen Handschriften”. In: Revue d’Histoire des Textes 11 (1981), 391-413.

Bartelink 1982: G.J.M. Bartelink, “Die literarische Gattung der Vita Antonii. Struktur und Motive”. In: Vigiliae Christianae 36 (1982), 38-62.

Bartelink 1983: G.J.M. Bartelink, De bloeiende woestijn. De wereld van het vroege monachisme. Baarn 1993. Bronnen van de Europese Cultuur II.

Bartelink 1984: G.J.M. Bartelink, “Echos aus Platons Phaedon in der Vita Antonii?” In: Mnemosyne 37 (1984), 145–147.

Bartelink 1987: G.J.M. Bartelink, “Eine Reminiszenz aus Platons Timaeus in der Vita Antonii”. In: Mnemosyne 40 (1987), 150.

Bartelink 1994: Athanase d'Alexandrie, Vie d'Antoine. Hrsg. von G.J.M. Bartelink. Paris 1994. SC 400.

Bartelink/Van der Meer 2001: Gregorius de Grote, Dialogen. Het leven van Benedictus en andere heiligen. Übersetzt und herausgegeben von G. Bartelink und F. van der Meer, mit einem Vorwort von G. Mathijsen. Nijmegen 2001.

Bastiaensen 1994: A.A.R. Bastiaensen, “Jérôme hagiographe”. In: Hagiographies. Histoire internationale de la littérature hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines à 1550. Vol. I. Hrsg. von G. Phillipart. Brepols 1994, S. 97-123. Corpus Christianorum Hagiographies I.

Battle 1959: C.M. Battle, “De suscepta editione latinae versionis “Verba Seniorum” communiter adpellatae”. In: Studia Monastica I,1 (1959), 115-120.

Battle 1972: C.M. Battle, Die Adhortationes sanctorum Patrum (Verba Seniorum) im lateinischen Mittelalter. Münster 1972. Beiträge zur Geschichte des alten Mönchtums und des Benediktinerordens 31.

Beer 1894: R. Beer, Handschriftenschätze Spaniens. Bericht über eine in den Iahren 1886-1888 durchgeführte Forschungsreise. Amsterdam 1970. [Nachdruck der Ausgabe Wien 1894]

Berschin 1986: W. Berschin, Biographie und Epochenstil im lateinischen Mittelalter. Stuttgart 1986-... . ... Bnd. Quellen und Untersuchungen zur lateinischen Philologie des Mittelalters.

Bertrand 2005: P.H.E. Bertrand, “Shaping identity and authority: Saint Antony and his followers in early monastic texts”. In: Texts and Identities in the Early Middle Ages. Hrsg. von R. Corradini, R. Meens, C. Possel und P. Shaw. Wien [zur Presse], 273-291.

328 LITERATURVERZEICHNIS

Bethmann 1874: L. Bethmann, “Nachrichten über die von ihm für die Monumenta Germaniae historica benutzten Sammlungen von Handschriften und Urkunden Italiens, aus dem Iahre 1854”. In: Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 12 (1874), 397.

Bianchi 1987: Bibliografia dei manoscritti sessoriani. Hrsg. von F. Bianchi. Rom 1987. Edizioni di Storia e Letteratura, Sussidi Eruditi 41.

Bidez/Hansen 1995: Sozomenos, Kirchengeschichte. Hrsg. von J. Bidez, eingeleitet, zum Druck besorgt und mit Registern versehen von G.C. Hansen. Berlin 1995, 2. durchgesehene Auflage. Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten Iahrhunderte, N.F. 4.

Bieler 1935: Theios aner. Das Bild des »göttlichen Menschen« in Spätantike und Frühchristentum Wien 1935-1936, 2 Bnd.

Bierbrauer 1990: K. Bierbrauer, Die vorkarolingischen und karolingischen Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek. Wiesbaden 1990. 2 Bnd.

Bischoff 1974: B. Bischoff, Die südostdeutschen Schreibschulen und Bibliotheken in der Karolingerzeit. Teil I: Die bayerischen Diözesen. Teil II: Die vorwiegend österreichischen Diözesen. Wiesbaden 1974-1980.

Bischoff 1998: B. Bischoff, Katalog der festländischen Handschriften des neunten Jahrhunderts (mit Ausnahme der wisigotischen). Band 1: Aachen-Lambach. Wiesbaden 1998. Band II: Laon-Paderborn. Aus dem Nachlass hrsg. von B. Ebersperger. Wiesbaden 2004.

Blunrich 1994: R. Blumrich, “Überlieferungsgeschichte als Schlüssel zum Text. Angewandt auf eine spätmittelalterliche bairische Übersetzung der Vitaspatrum”. In: Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie 41 (1994), 188-222.

Bousset 1923: W. Bousset, Apophthegmata. Studien zur Geschichte des ältesten Mönchtums. Tübingen 1923.

Von den Brincken 1957: A.-D. von den Brincken, Studien zur lateinischen Weltchronistik bis in das Zeitalter Ottos von Freising. Düsseldorf 1957.

Brakke 1995: D. Brakke, Athanasius and Asceticism. Baltimore usw. 1995. Brakke 2000: D. Brakke, “Athanasius”. In: The Early Christian World. Hrsg. von P.F. Esler.

London usw. 2000. II. Band, 1102–1127. Brennan 1976: B.R. Brennan, “Dating Athanasius’ Vita Antonii”. In: Vigiliae Christianae 30

(1976), 52-54. Brennan 1985: B. Brennan, “Athanasius’ Vita Antonii. A sociological interpretation”. Vigiliae

Christianae 39 (1985), 209-227. Brown 1978: V. Brown, “A Second New List of Beneventan Manuscripts”. In: Mediaeval

Studies 40 (1978), 239-289. Brown 1985: P. Brown, The Rise of Western Christendom. Triumph and Diversity AD 200-1000.

Oxford 1985. Brown 1988: P. Brown, The Body and Society. Men, women and sexual renunciation in early

Christianity. New York 1988. Lectures on the History of Religons, N.S. 13. Brox 1995: N. Brox, Kirchengeschichte des Altertums. Düsseldorf 1995, 5. Auflage. Leitfaden

Theologie 8. Brunert 1994: M.-E. Brunert, Das Ideal der Wüstenaskese und seine Rezeption in Gallien bis zum

Ende des 6. Jahrunderts. Münster 1994. Beiträge zur Geschichte des alten Mönchtums und des Benediktinerordens 42.

Brunet 1860: I.-C. Brunet, Manuel du librarie et de l’amateur de livres: contenant 1. un nouveau dictionnaire bibliographique 2. une table en forme de catalogue raisonné. Paris 1860-1880. [Nachdruck 1966-1968]

LITERATURVERZEICHNIS 329

Brunhölzl 1975: F. Brunhölzl, Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters. München 1975-... ... Bnd.

De Bruyne 1912: D. de Bruyne, “Le plus ancien catalogue des manuscrits de Notre-Dame de Paris”. In: RB 29 (1912), 481-485.

De Bruyne 1920: D. de Bruyne, “L’héritage littéraire de l’Abbé Saint Valère”. In: RB 32 (1920), 1-10.

Butler 1898: The Lausiac History of Palladius. A critical discussion together with notes on early Egyptian monasticism. Hrsg. von C. Butler. Cambridge 1898. [Nachdruck Hildesheim 1967]

Von Campenhausen 1967: H. von Campenhausen, Griechische Kirchenväter. Stuttgart 1967, 4. Auflage. Urban Bücher. Die Wissenschaftliche Taschenbuchreihe 14.

Cavallera 1905: F. Cavallera, Le Schisme d’Antioche (IVe-Ve siècle). Paris 1905 Cavallera 1922: F. Cavallera, Saint Jérôme. Sa vie et son oeuvre. Louvain usw. 1922, 2 Bnd.

Spicilegium sacrum Lovaniense. Études et documents 1-2. Cavallin 1934: S. Cavallin, Literarhistorische und textkritische Studien zur vita S. Caesarii

Arelatensis. Lund 1934. Cencetti 1957: G. Cencetti, “Scriptoria e scritture nel monachesimo benedettino”. In: Il

monachesimo nell’alto medievo e la formazione della civiltà occidentale. Settimane di Studio el Centro Italiano di stui sull’alto medievo 4, 8-14 aprile 1956. Spoleto 1957.

Chadwick 2003: H. Chadwick, The Curch in Ancient Society. From Galilee to Gregory the Great. Oxford 2003. Oxford History of the Christian Church.

Chadwick 1990: H. Chadwick, The Early Church. London usw. 1990, durchgesehene Auflage. Chadwick 1968: O. Chadwick, John Cassian. Cambridge 1968, 2. Auflage. Chesnut 1977: G.F. Chesnut, The first christian histories. Eusebius, Socrates, Sozomen, Theodoret

and Evagrius. Paris 1977. Chitty 1966: D.J. Chitty, The Desert a City. An Introduction to the Study of Egyptian and

Palestinian Monasticism under the Christian Empire. Oxford 1966. Christensen 1989: T. Christensen, Rufinus of Aquileia and the Historia Ecclesiastica, Lib. VIII-IX

of Eusebius. Copenhagen 1989. Clark 2002: F. Clark, The “Gregorian” Dialogues and the Orogins of Benedictine Monasticism.

Leiden 2002 Coates 1999: A. Coates, English Medieval Books. The Reading Abbey Collections from Foundation

to Dispersal. Oxford (Clarendon Press) 1999. Colgrave 1927: The Life of Bishop Wilfrid by Eddius Stephanus. Hrsg. von B. Colgrave.

Cambridge usw. 1927. [Nachdruck 1985] Colgrave 1940: Two lives of saint Cuthbert. A Life an an Anonymous Monk of Lindisfarne and

Bede’s Prose Life. Hrsg. von B. Colgrave. Cambridge 1940 [Nachdruck 1985]. Colgrave 1956: Felix, Vita Cuthlaci. Hrsg. von B. Colgrave. Cambridge 1956. [Nachdruck

1985] Collura 1943: P. Collura, La precarolina e la carolina a Bobbio. Mit einem Vorwort von G.C.

Bascapè. Firenze 1965. Fontes Ambrosiani XXII. [Nachdruck der Ausgabe Mailand 1943]

Copinger 1902: W.A. Copinger, Supplement to Hain’s Repertorium bibliographicum, or collections towards a new edition of that work. London 1902, 3 Bnd. [Nachdruck Mailand 1950]

Cottineau 1935: L.H. Cottineau, Répertoire topo-bibliographique des abbayes et prieurés. III. Band hrsg. von G. Poras. Mâcon 1935-1970, 3 Bnd.

Courcelle 1968: P. Courcelle, Recherches sur les confessions de saint Augustin. Paris 1968, neue durchgesehene auflage..

330 LITERATURVERZEICHNIS

Courcelle 1963: P. Courcelle, Les Confessions de saint Augustin dans la tradition littéraire. Paris 1963.

Cox 1983: P. Cox, Biography in Late Antiquity. A Quest for the Holy Man. Berkely usw. 1983. The Transformation of the Classical Heritage V.

Van Cranenburgh 1969: La vie latine de saint Pachome.Traduite du Grec par Denys le Petit. Hrsg. von H. van Cranenburgh. Brüssel 1969. SH 46.

Czerny 1874: A. Czerny, Die Bibliothek des Chorherrnstiftes St. Florian. Geschichte und Beschreibung. Linz 1874.

Delehaye 1920: H. Delehaye, “Saint Martin et Sulpice Sévère”. In: AB 38 (1920) 5-136. Delisle 1868: L. Delisle, Le Cabinet des manuscrits de la Bibliothèque Impériale: étude sur la

formation de ce dépôt, comprenant les éléments d'une histoire de la calligraphie de la miniature, de la reliure, et du commerce des livres à Paris avant l'invention de l'imprimerie. Paris, 1868-1881, 4 Bnd.

Delisle 1907: L. Delisle, Recherches sur la librarie de Charles V. Partie II: Inventaire des livres ayant appartenu aux rois Charles V et Charles VI et a Iean, duc de Berry. Paris 1907.

Dempf 1964: A. Dempf, Eusebios als Historiker. München 1964. Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Heft 11.

Díaz y Díaz 1951: M.C. Díaz y Díaz, “Sobre la compilación hagiográfica de Valerio del Bierzo”. In: Hispania sacra 4 (1951) 3-25.

Díaz y Díaz 1969: M.C. Díaz y Díaz, La circulation des manusctits dans la Péninsule Ibérique du VIIIe au XIIe siècle. Poitiers 1969. Cahiers de Civilisation Médiévale XII.

Díaz y Díaz 1983: M.C. Díaz y Díaz, Códices visigóticos en la monarquia leonesa. Léon 1983. Diem 2004: A. Diem, “Encounters between monks and demons.”. In: Miracles and the

Miraculous in Medieval Latin and Germanic Literature. Ed. T. Hofstra and K. Olsen. Groningen 2004, 51-67. Germania Latina 5.

Diem 2005: A. Diem, Das monastische Experiment. Die Rolle der Keuschheit bei der Entstehung des westlichen Klosterwesens. Münster usw. 2005. Vita Regularis - Abhandlungen.

Von Dobschütz 1912: Collectio canonum Herovalliana. In: Das Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non recipiendis. Hrsg. von E. von Dobschütz. Leipzig, 1912. Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur Bd. 38, Heft. 4

Von Dobschütz 1912-2: Das Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non recipiendis. Hrsg. von E. von Dobschütz. Leipzig, 1912. Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur Bd. 38, Heft. 4.

Domínguez Bordonoa 1929: I. Domínguez Bordona, Exposición de Códices Miniados Españoles. Madrid 1929.

Dörries 1949: H. Dörries, “Die Vita Antonii als Geschichtsquelle”. In: Nachrichten von der Akademie der Wissenschaften in Göttingen aus dem Jahre 1949. Philologisch-historische Klasse. Göttingen 1949, 359–410.

Dörries 1978: H. Dörries, Die Theologie des Makarios-Symeon. Göttingen 1978. Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, Philol.-hist. Klasse Folge 3, Nr. 103.

Draguet 1946: R. Draguet, “l’Histoire Lausiaque, une oeuvre écrite dans l’esprit d’Évagre”. In: Revue d’histoire ecclésiastique XLI (1946), 321-364 und XLII (1947), 5-49.

Draguet 1980: R. Draguet, La Vie primitive de S. Antoine conservée en Syriaque. Louvain 1980. Draguet 1951: R. Draguet, “Une Lettre de Sérapion de Thmuis aux disciples d’Antoine en

version syriaque et arménienne”. In: Le Muséon 64 (1951), 1-25. Drobner 1994: H. R. Drobner, Lehrbuch der Patrologie. Freiburg usw. 1994

LITERATURVERZEICHNIS 331

Dubois/Renaud 1976: Beda Venerabilis, Martyrologium. In: Édition pratique des martyrologes de Bède, de l’Anonyme Lyonnais et de Florus. Hrsg. von J. Dubois und G. Renaud. Paris, 1976.

Dubois 1957: J. Dubois, “Un témion de la vie intellectuelle a Saint-Germain-Des-Près au IXe siècle: le Martyrologe d’Usuard”. In: J. Dubois, Martyrologes d’Usuard au Martyrologe romain. Articles réédités pour son soixante-dixième anniversaire. Préface de M. Fleury. Abbeville 1990, 43–56 [Nachdruck aus: Revue d’histoire de l’Église de France 43 (1957), 35–48]

Dubois 1978: J. Dubois, Les martyrologes du Moyen Âge Latin. Turnhout 1978. Typologie des Sources du Moyen Âge Occidental Fasc. 26.

Dubois 1982: J. Dubois, “Les sources orientales des martyrologes latins”. In: J. Dubois, Martyrologes d’Usuard au Martyrologe romain. Abbeville 1990, 204–205. [Nachdruk aus: AB 100 (1982), 605–617]

Dubois 1990-2: J. Dubois, “Martyrologe”. In: J. Dubois, Martyrologes d’Usuard au Martyrologe romain. Articles réédités pour son soixante-dixième anniversaire. Préface de M. Fleury. Abbeville 1990, 3-15 [Nachdruck aus: Catholicisme VIII 776–783]

Dumville 1981: D. Dumville, “English Libraries Before 1066: Use and Abuse of the Manuscript Evidence”. In: Insular Latin Studies. Papers on Latin Texts and Manuscripts of the British Isles: 550-1066. Hrsg. von M.W. Herren. Toronto 1981, 153-179. Papers in Mediaeval Studies 1.

Van Egmond 2001: W.S. van Egmond, Woord, schrift en ritueel: communicatie en traditie in de vroegmiddeleeuwse hagiografie van het bisdom Auxerra. Sl. 2001 [Dissertation]

Espasa 1905: E. Espasa, Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana. Madrid, 1905-1961, 91 Bdn.

De Ferrari 1956: G. de Ferrari, “I più antichi codici della Biblioteca Capitolare di Santa Maria di Novara”. In: Bollettino storico per la Provincia di Novara, Revista della Societa Novaresse 1956, 185.

Flower 1954: R. Flower, “Irish High Crosses”. In: Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 17 (1954), 87-97.

Floyer 1906: J.K. Floyer, Catalogue of manuscripts, preserved in the Chapter Library of Worcester Cathedral. Oxford 1906.

Fontaine 1967: Sulpice Sévère, Vie de saint Martin. Hrsg. von J. Fontaine. Paris 1967-1969, 3 Bnd. SC 133–135

Force 1985: P. Force, “La traduction latine proposée par Migne au regard de son édition de la Vie d’Antoine par Athanase d’Alexandrie”. In: Migne et le renouveau des études patristiques. Actes du Colloque de Saint-Flour (7-8 juillet 1975). Hrsg. von A. Mandouze und J. Fouilheron. Paris 1985, 255-317. Théologie historique 66.

Frank 1987: K.S. Frank, Grundzüge der Geschichte der alten Kirche. Darmstadt 1987, 2. durchgesehene Auflage.

Frank 1993: K.S. Frank, Geschichte des christlichen Mönchtums. Darmstadt 1993, 5. verbesserte und ergänzte Auflage. [Von der 1. Auflage 1975 bis zur 4. Auflage 1983 erschien der Band unverändert unter dem Titel Grundzüge der Geschichte des christlichen Mönchtums].

Frank 1999: K.S. Frank, “Grimlaicus, ‘Regula solitariorum’”. In: Vita Religiosa im Mittelalter. Festschrift für Kaspar Elm zum 70. Geburtstag. Hrsg. von F.J. Felten und N. Jaspert, unter Mitarbeit von S. Haarländer. Berlin 1999, 21-37.

Frank 2000: G. Frank, The Memory of the Eyes. Pilgrims to Living Saints in Christian Late Antiquity. Berkely usw. 2000.

332 LITERATURVERZEICHNIS

Freeman 1998: Théodulf von Orleans, Opus Caroli Regis contra synodum (Libri Carolini). Hrsg. von A. Freeman, unter Mitwirkung von P. Meyvaert. Hannover 1998. MGH Concilia Tomus II, suppl. I.

Freire 1971: J.G. Freire, A versão latina por Pascásio de Dume dos Apophthegmata Patrum. Coimbra 1971, 2 Bnd.

Freire 1973: J.G. Freire, “Traductions latines des Apophthegmata Patrum”. In: Mélanges Christine Mohrmann: Nouveau Receuil offert par ses anciens élèves. Hrsg. von J.Ysebaert et al. Utrecht 1973, 164-171.

Freire 1974: Commonitiones sanctorum Patrum. Uma nova colecção de apotegmas. Hrsg. von J.G. Freire. Coïmbra 1974.

Fuhrmann 1976: M. Furhmann, “Die Mönchsgeschichten des Hieronymus. Formexperimente in erzählender Literatur”. In: Christianisme et formes littéraires de l’Antiquité tardive en occident. Huit exposés suivis de discussions par A. Cameron, M. Furhmann, P.L. Schmidt et al. Avec la participation de H. Iunod-Ammerbauer et F. Paschoud. Entretiens préparés et présidés par M. Furhmann. Genève 1976. Entretiens dur l’Antiquité classique Tome XXIII.

Gamper/Knoch-Mund/Stähl 1998: R. Gamper, G. Knoch-Mund, M. Stähl, Katalog der mittelalterlichen Handschriften der Ministerialbibliothek Schaffhausen. Zürich, 1994-1998, 2 Bnd.

Garitte 1939: G. Garitte, Un témion important du texte de la Vie de S. Antoine par S. Athanase. La version latine inédite des Archives du Chapitre de Saint-Pierre à Rome. Brüssel usw. 1939.

Garitte 1942: G. Garitte, “Histoire du texte imprimé de la Vie grecque de S. Antoine”. In: Bulletin de l’Institut Historique Belge de Rome 22 (1942-1943), 5–29.

Garitte 1956: G. Garitte, “Le texte grec et les versions anciennes de la Vie de S. Antoine”. In: Studia Anselmiana 38 (1956), 6.

Van den Gheyn 1901: J. van den Gheyn, Catalogue des manuscrits de la Bibliothèque royale de Belgique. Brüssel, 1901-1948, 13 Bnd.

Gil 1970: J. Gil, “Notas sobre fonética del latin visigodo”. In: Habis 1 (1970), 45-86. Glas 1914: A. Glas, Die Kirchengeschichte des Gelasios von Kaisareia. Die Vorlage für den beiden

letzten Bücher der Kirchengeschichte Rufins. Leipzig 1914. Glorieux 1952: P. Glorieux, Pour revaloriser Migne. Tables rectificatives. Lille 1952. Mélanges de

science religieuse IX (1952), cahier supplémentaire. Godding 2001: R. Godding, Prêtes en Gaule Mérovingienne. Brüssel 2001. SH 82. Goehring 1992: J.E. Goehring, “The Origins of Monasticism”. In: Eusebius, Christianity, and

Iudaism. Hrsg. von H.W. Attridge und G. Hata. Detroit 1992, 235-255. [Nachdruck in: Forms of Devotion. Conversion, Worship, Spirituality, and Asceticism. Hrsg. und von einem Vorwort versehen von E. Ferguson. New York usw. 1999. Recent Studies in Early Christianity. A Collection of Scholarly Essays 5]

Golytta 1955: G. Gulotta, Gli antichi cataloghi e i codici della Abbazia di Nonantola. Vatikan 1955. Studi e testi 182.

González Marín 2000: S. Gonzálex Marín, “Relaciones intertextuales entre la Vita Pauli de Ierónimo y la Vita Antonii de Atanasio”. In: Intertextualidad en las Literaturas Griega y Latina. Hrsg. von V. Bécares, F. Pordomingo, R. Cortés Tovar und J.C. Fernández Corte. Madrid 2000, 319-337.

Gould 1993: G. Gould, The desert Fathers on monastic community. Oxford 1993. The Oxford Early Christian Studies series.

LITERATURVERZEICHNIS 333

Gregg 1980: Athanasius, The Life of Antony and The Letter to Marcellinus. Hrsg. von R.C. Gregg, mit einem Vorwort versehen von W.A. Clebsch. Mahwah (New Jersey) 1980. The Classics of Western Spirituality.

Gregg/Groh 1981: R.C. Gregg und D. E. Groh, Early Arianism. A View of Salvation. Philadelphia 1981.

Gribomont 1961: J. Gribomont, “l’Influence du monachisme oriental sur Sulpice Sévère”. In: Saint Martin et son temps. Mémorial du XVIe centenaire des débuts du monachisme en Gaule 361-1961. Rom 1961.

Grillet/Sabbah 1983: Sozomène, Histoire Ecclésiastique. Livres I-II. Nach der Edition von Bidez herausgegeben von B. Grillet und G. Sabbah, mit einer Übersetzung von A.-J. Festugière und mit Anmerkungen versehen von G. Sabbah. Paris 1983. SC 306.

Gross 1975: K. Gross, “Der Tod des hl. Benedictus. Ein Beitrag zu Gregor d. Gr., Dial. 2,37”. In: RB 85 (1975), 164-176.

Guy 1958: J.-C. Guy, “La collation des douze anachorètes”. In: AB 76 (1958), 419-427. Guy 1962: J.-C. Guy, Recherches sur la tradition grecque des Apophthegmata Patrum. Brüssel

1962. Subsidia Hagiographica 36. Guy 1965: J.-C. Guy, “La tradition manuscrite des Apophthegmata Patrum. État présent des

recherches”. In: Revue d'ascétique et de mystique 41 (1965), 113-124. Haas 1997: C. Haas, Alexandria in Late Antiquity. Topography and Social Conflict. Baltimore and

London 1997. Habermehl 2004: P. Habermehl, Perpetua und der Ägypter oder Bilder des Bösen im frühen

afrikanischen Christentum. Ein Versuch zur Passio sanctarum Perpetua et Felicitatis. Berlin usw. 2004, 2. überarbeitete Auflage. Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur 140.

Hagen 1875: H. Hagen, Catalogus codicum Bernensium (Bibliotheca Bongarsiana). Bern 1875. Hahn 1868: C. Hahn u.a., Catalogus codicum latinorum bibliothecae regiae Monacensis. München

1868-81, 7 Bnd. Hain 1826: L. Hain, Repertorium bibliographicum, in quo libri omnes ab arte typographica inventa

usque ad annum MD typis expressi ordine alphabetico vel simpliciter enumerantur vel adcuratius recensentur. Stuttgart 1826-1838, 4 Bnd. [Nachdruck Mailand 1948]

Hansen 1995: Theodoros Anagnostes, Kirchengeschichte. Hrsg. von G.Ch. Hansen. Berlin 1995, 2. durchgesehene Auflage. Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten Iahrhunderte, N.F. 3

Harmless 2004: W. Harmless, Desert Christians. An Introduction to the Literature of Early Monasticism. Oxford 2004.

Herzog 1989: Handbuch der lateinischen Literatur der Antike. Fünfter Band. Restauration und Erneuerung 284-374 n. Chr. Hrsg. von R. Herzog. München 1989.

Van Harnack 1913: A. van Harnack, Das Leben Cyprians von Pontius. Die erste christliche Biografie. Leipzig 1913. Texte und Untersuchungen, 3. Reihe 9,3.

Heffernan 1988: T.J. Heffernan, Sacred biography. Saints and Their Biographers in the Middle Ages. New York/Oxford 1998.

Von Hertling 1929: L.M. von Hertling, Antonius der Einsiedler. Innsbruck 1929. Hessels 1906: A Late eight-century Latin-Anglo-Saxon glorrary preserved in the library of the

Leiden university (Ms. Voss. Q.lat.69). Hrsg. von J.H. Hessels. Cambridge 1906. Heussi 1936: K. Heussi, Der Ursprung des Mönchtums. Tübingen 1936. [Nachdruck Aalen

1981].

334 LITERATURVERZEICHNIS

Hoffmann 1993: W.I. Hoffmann, “Die Ripuarische und Niederdeutsche “Vitaspatrum”-Überlieferung im 15. Iahrhundert”. In: Jahrbuch des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung 116 (1993), 72-108.

Holl 1898: K. Holl, Enthusiasmus und Bußgewalt beim griechischen Mönchtum. Leipzig 1898. [Nachdruck Hildesheim 1969]

Holl 1912: K. Holl, “Die schriftstellerische Form des griechischen Heiligenlebens”. In: Neue Iahrbücher für das klassische Altertum 29 (1912), 406-427. [Nachdruck: Gesammelte Aufsätze II. Tübingen 1928, 249-269].

Den Hollander 2004: A. den Hollander, “How shock waves revealed successive contamination. A cardiogram of early sixteenth-century printed Dutch Bibles”. In: Studies in Stemmatology II. Hrsg. von P. van Reenen, A. den Hollander, M. van Mulken und A. Roeleveld. Amsterdam usw. 2004, 99-113.

Homburger 1962: O. Homburger, Die Illustrierten Handschriften der Burgerbibliothek Bern. Die vorkarolinigschen und karolingischen Handschriften. Bern 1962.

Hopfner 1918: T. Hopfner, Über die Koptisch-sa’idischen Apophthegmata Patrum Aegyptiorum und verwandte griechische, lateinische, koptisch-bohairische und syrische Sammlungen. Wien, 1918.

Hoppenbrouwers 1960: H.W. Hoppenbrouwers, La plus ancienne version latine de la Vie de saint Antoine de saint Athanase. Étude de critique textuelle. Nijmegen 1960. Latinitas Christianorum Primaeva 14.

Hoppenbrouwers 1973: H.W. Hoppenbrouwers, “La technique de la traduction dans l’Antiquité d’après la première version latine de la Vita Antonii”. In: Mélanges Mohrmann. Nouveau Receuil. Hrsg. von J. Ysebaert et al. Utrecht 1973, 80-95.

Hoster 1963: D. Hoster, Die Form der frühesten lateinischen Heiligenviten von der Vita Cypriani bis zur Vita Ambrosii. Köln 1963.

Huglo 1964: M. Huglo, “Liste complémentaire de manuscrits bénéventains”. In: Scriptorium 18 (1964), 89-91.

Jaager 1935: Beda Venerabilis, Vita Cuthberti (metrisch). Hrsg. vonW. Jaager. Leipzig 1935. Paleastra 198.

Jenal 1995: G. Jenal, Italia ascetica atque monastica. Das Asketen- und Mönchtumin Italien von den Anfängen bis zur Zeit der Longobarden (ca. 150/250-604). Stuttgart 1995, 2 Bnd. Monographien zur Geschichte des Mittelalters 39.

Jones 1939: C.W. Jones, Bedae Pseudepigrapha: Scientific writings falsely attributed to Bede. Itacha usw. 1939.

Jones 1947: C.W. Jones, Saints’ Lives and Chronicles in Early England. Toghether with first English translations of The Oldest Life of Pope St. Gregory the Great by a monk of Whitby and The Life of St. Guthlac of Crowland by Felix. Ithaca usw. 1947

Kardong 2004: T.G. Kardong, “Who wrote the Dialogues of Saint Gregory? A report on a controversy”. In: Cistercian Studies Quarterly 39-1 (2004), 31-39.

Kasper 1991: C.M. Kasper, Theologie und Askese. Die Spiritualität des Inselmönchtums von Lérins im 5. Jahrhundert. Münster 1991. Beiträge zur Geschichte des alten Mönchtums un des Benediktinertums 40.

Katalog Ambrosiana 1892: “Catalogus codicum hagiographicorum latinorum bibliothecae Ambrosianae Mediolanensis”. In: AB 11 (1892), 205-369.

Katalog Ambrosiana 1973: Inventario Ceruti dei manoscritti della Biblioteca Ambrosiana. Bd. I: (A inf. – E. inf). Tezzano, 1973.

Katalog Brüssel 1886: Catalogus codicum hagiographicorum Bibliothecae Regiae Bruxellensis. Hagiographi Bollandiani. Brüssel, 1886-1889, 2 Bnd. Subsidia Hagiographica 1.

LITERATURVERZEICHNIS 335

Katalog Chartres 1889: “Catalogus codicum hagiographicorum bibliohecae civitatis Carnotensis”. In: AB 8 (1889), 87-98.

Katalog Paris 1893: Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asservantur in Bibliotheca Nationali Parisiensi. Hagiographi Bollandiani. Brüssel, 1893, 4 Bnd.

Katalog Vallicelliana 1961: Catalogo dei Manoscritti della Biblioteca Vallicelliana. Roma 1961. NS VII, Vol I.

Katalog Vaticana 1902: Biblioteca Apostolica Vaticana. Codices Vaticani Latini. Vatikan, 1902-..., .. dln.

Katalog Salzburg 1979: Catalog of Manuscripts in Stift St. Peter, Salzburg, Austria. Vol 2:a VII – a XII. (=Faks. Beschreibung der Handschriften des Stiftes St. Peter in Salzburg. University Microfilms International, Ann Arbor, Michigan. London 1979).

Katalog Wien 1864: Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientalis in Bibliotheca Palatina Vindobonensi asservatorum. Ed. Academia Caesarea Vindobonensis. Wien, 1864.

Kelly 1998: J.N.D. Kelly, Jerome. His Life, Writings and Controversies. London 1975. [2. Auflage 1998]

Kemper 1904: F. Kemper, De vitarum Cypriani, Martini Turonensis, Ambrosii, Augustini rationibus. Münster 1904.

Kempf 1963: K. Kempf, “Berührungen und Fernwirkungen ägyptischen Christentums im Rheinland”. In: Koptische Kunst. Christentum am Nil. 3. Mai bis 15. August 1963 in Villa Hügel - Essen. Essen 1963, 163–168.

Ker 1949: N.R. Ker, “Old English notes signes ‘Coleman’”. In: Medium Aevum XVII (1949), 29-31.

Ker 1957: N.R. Ker, Catalogue of Manuscripts containing Anglo-Saxon. Oxford 1957. Kozik 1968: I.S. Kozik, The First Desert Hero: St. Jerome’s Vita Pauli. Mount Vernon 1968. Kötting 1950: B. Kötting, Peregrinatio religiosa. Münster i.W. 1950. Kugener 1902: M.A. Kugener, “S. Jérôme et la Vie de Paul de Thèbes”. In: Byzantinische

Zeitschrift XI (1902). Kurtz 1926: B. Kurtz, From St. Antony to St. Guthlac. Studies in Biography. Berkely 1926.

University of California publications in modern philology, Vol 12, no 2, 103–146. Labourt 1953: J. Labourt, Saint Jérôme, Lettres. T. III. Paris 1953. Lamberigts 1994: M. Lamberigts, “Augustine as Translator of Greek texts. An Example”. In:

Philohistôr. Miscellanea in honorem Carloi Laga Septuagenarii. Hrsg. von A. Schoors and P. van Deun. Leuven 1994.

Lambert 1969: B. Lambert, Bibliotheca Hieronymiana Manuscripta. La tradition manuscrite des oevres de Saint Jérôme. Den Haag/Steenbrugge 1969-1970, 5 Bdn.

Lapidge/Herren 1979: Aldhelm, The Prose Works. Übersetzt von M. Lapidge und M. Herren. Cambridge 1979.

Lawrence 2001: C.H. Lawrence, Medieval Monasticism. Forms of religious life in western Europe in the middle ages. London usw. 2001, 3. Auflage.

Leclercq 1931: J. Leclercq, “Saint Augustin et saint Antoine. Contribution à l’histoire du monachisme”. In: Studi Agostiniani II (Roma 1931), 61-89.

Leclercq 1956: J. Leclercq, “Saint Antoine dans la tradition monastique médiévale”. In: Antonius magnus eremita 356-1956. Hrsg. von B. Steidle. Rom 1956, 229-248. Studia Anselmiana XXXVIII.

Leclercq 1961: J. Leclercq, “Textes et manuscrits cisterciens dans des bibliothèques des États-Unis”. In: Traditio 17 (1961), 163-184.

336 LITERATURVERZEICHNIS

Leclerc 1988: P. Leclerc, “Antoine et Paul: métamorphose d’un héros”. In: Jérôme entre l’occident et l’orient. XVIe centenaire du départ de saint Jérôme de Rome et son installation à Bethléem. Actes du Colloque de Chantilly (septembre 1986). Hrsg. von Y.-M. Duval. Paris 1988, 257–265.

Leadbetter 2000-1: B. Leadbetter, “From Constantine to Theosodius (and beyond)”. In: The Early Christian World. Hrsg. von F. Esler. London usw 2000, I 258-295.

Leadbetter 2000-2: B. Leadbetter, “Constantine”. In: The Early Christian World. Hrsg. von P.F. Esler. London usw. 2000, II 1069–1087.

Leemans 2000: J. Leemans, “Thirteen Years of Athanasius Research (1985-1998). A Survey and Bibliography”. In: Sacris erudiri XXXIX (2000), 105-217.

Leo 1901: F. Leo, Die griechisch-römische Biographie nach ihrer literarischen Form. Leipzig 1901. Leyser 2000: C. Leyser, Authority and Asceticism from Augustine to Gregory the Great. Oxford

2000. List 1930: I. List, Das Antoniusleben des hl. Athanasius des Grossen. Eine literar-historische Studie

zu den Anfängen der byzantinischen Hagiographie. Athen 1930. Texte und Forschungen zur byzantinischen-neugriechischen Phililogie 11.

Loew/Brown 1980: E.A. Loew, The Beneventan Script. A history of the South Italian Minuscle. Rom 1980, 2. Auflage, erängzt von V. Brown, 2 Bnd. Sussidi erutidi 33-34.

Loewe 1886: Bibliotheca patrum latinorum Hispaniensis. Nach den Aufzeignungen Gustav Loewes herausgegeben und bearbeitet von Wilhelm von Hartel (Band I). Nach den Aufzeichnungen Rudolf Beers bearbeitet und herausgegeben von Zacharias García (Band II). Hildesheim usw. 1973, 2 Teile in einem Band. [Nachdruck der Ausgaben Wien 1886 und 1915]

Lorenz 1966: J. Lorenz, “Die Anfänge des abendländischen Mönchtums im 4. Iahrhundert”. In: Zeitschrift für Kirchengeschichte LXXVII (1966), 1–61.

Lorenz 1989: R. Lorenz, “Die griechische Vita Antonii des Athanasius und ihre syrische Fassung. Bemerkungen zu einer These von R. Draguet”. In: Zeitschrift für Kirchengeschichte 100 (1989), 77-84.

Lorié 1955: L.T.A. Lorié, Spiritual terminology in the Latin translations of the Vita Antonii; with reference to fourth and fifth century monastic literature. Nijmegen 1955. Latinitas Christianorum Primaeva 11.

Lowe 1910: E.A. Lowe, Studia palaeographica. A Contribution to the History of Early latin Minuscle and to the Dating of Visigothic Manuscripts. München 1910. Sitzungsberichte der königlichen Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Philosophish-philologische und historische Klasse, 12. Abh.

Lowe 1934: E.A. Lowe, Codices Latini Antiquiores: a palaeographical guide to Latin manuscripts prior to the ninth century. Hrsg von E. A. Lowe. Oxford 1934-1966, 11 Bnd.

Lowe/Brown 1980: E.A. Lowe and V. Brown, The Beneventan Script. A history of the South Italian Minuscle. I. Text. Rom 1980, zweite ergänzte Ausgabe, hrsg. von V. Brown. Sussidi eruditi 33.

Luibheid/Chadwick 1985: John Cassian, Conferences. Hrsg. von C. Luibheid, mit einer Einführung von O. Chadwick. New York usw. 1985. The Classics of Western Spirituality.

Lundström 1952: S. Lundström, “Zur Historia Tripartita des Cassidor”. In: Lunds Universitets Årsskrift, N.F. 49-1 (1952), 3-32.

Louth 1988: A. Louth, “St. Athanasius and the Greek Life of Antony”. In: Journal of Theological Studies 39 (1988), 504-509.

LITERATURVERZEICHNIS 337

Lutterkort 1996: K. Lutterkort, “Beda Hagiographicus: Meaning and Function of Miracle Stories in the Vita Cuthberti and the Historia Ecclesiastica”. In: Beda Venerabilis. Historian, Monk & Nurthumbrian. Hrsg. von L.A.J.R. Houwen and A.A. MacDonald. Groningen 1996, 81-106. Mediaevalia Groningana.

Mähler 1973: M. Mähler, “Évocations bibliques et hagiographiques dans la vie de saint Benoit par saint Grégoire”. In: RB 83 (1973), 398-429.

Mai 1841: A. Mai, Spicilegium Romanum V. Roma 1841. Mariani 1956: B. Mariani, Breviarium syriacum. Rome 1956. Rerum ecclesiasticarum

documenta, series minor 3. Marti 1974: H. Marti, Übersetzer der Augustin-Zeit. Interpretationen von Selbstzeugnissen.

München 1974. Studia et testimonia antiqua 14. Martine 1968: Vie des pères du Iura. Hrsg. von F. Martine. Paris 1968. SC 142. Masai/Wittek 1991: F. Masai und M. Wittek, Manuscrits datés conservés en Belgique. Brüssel

1968-1991, 6 Bnd. Mazal/Unterkircher 1963: O. Mazal und F. Unterkircher, Katalog der abendländischen

Handschriften der Österreichischen Nationalbibliothek. Series nova (Neuerwerbungen). Wien 1963-..., ... Bnd.

Mazzatinti/Sorbelli 1890: G. Mazzatinti und A. Sorbelli, Inventari dei manoscritti delle biblioteche d’Italia. 6. Band. Forli usw. 1890.

Meinhold 1967: P. Meinhold, Geschichte der kirchlichen Historiographie. Freiburg im Breisgau 1967.

Meslin 1967: M. Meslin, Les Ariens d’Occident, 335-430. Paris 1967. Patristica Sorbonensia 8. Mertel 1909: H. Mertel, Die biographische Form der grieschichen Heiligenlegenden. München

1909. Mertel 1917: Athanasius, Leben des Vaters Antonius. Übersetzt von H. Mertel. Kempten 1917.

Bibliothek der Kirchenväter 31. Mink 2004: G. Mink, “Problems of a highly contaminated tradition: the New Testament:

Stemmata of variants as a source of a genealogy for witnesses”. In: Studies in Stemmatology II. Hrsg. von P. van Reenen, A. den Hollander, M. van Mulken und A. Roeleveld. Amsterdam usw. 2004, 13-87.

Mischlewski 1976: A. Mischlewski, Grundzüge der Geschichte des Antoniterordens bis zum Ausgang des 15. Iahrhunderts (unter besonderer Berücksichtigung von Leben und Wirken des Petrus Mitte de Caprariis). Köln 1976. Bonner Beiträge zur Kirchengeschichte Band 8.

Mohrmann 1956: C. Mohrmann, “Note sur la version latine la plus ancienne de la Vie de saint Antoine par saint Athanase”. In: Studia Anselmiana 38 (1956), 35-44.

Monceaux 1931: P. Monceaux, “Saint Augustin et Saint Antoine. Contribution à l’histoire du monachisme”. In: Studi Agostiniani II (1931), 61-89.

Monte Cassino 1873: Bibliotheca Casinensis seu codicum manuscriptorum qui in tabulario Casinensi asservantur series per paginas singillatim enucleata notis, characterum speciminibus ad unquem exemplatis aucta. Cuta et studio Monachorum Ordinis S. Benedicti, Abbatiae Montis Casini. Monte Cassino 1873-1894, 5 Bnd. [Neudruck Hildesheim 2004]

De Montfaucon 1739: B. de Montfaucon, Bibliotheca bibliothecarum manuscriptorum nova I. Paris 1739.

Morelli/Palma 1982: M. Morelli und M. Palma, “Indagine su aleuni aspetti materiali della produzione libraria a Nonantola nel secolo IX”. In: Scrittura e civiltà 6 (1982), 23-98.

Van Mulken 1993: M. van Mulken, The Manuscript Tradition of the Perceval of Chrétien de Troyes. A stemmatological and dialectological approach. Amsterdam 1993. [Dissertation]

Müller 1944: G. Müller, Lexicon Athanasianum. Berlin 1944-1952.

338 LITERATURVERZEICHNIS

Mundó 1957: A. Mundó, “L'authentici de la Regula Sancti Benedicti”. In: Studia Anselmiana 42 (1957), 129-136.

Murphy 1945: F.X. Murphy, Rufinus of Aquileia (345-411). His Life and Works. Washington D.C. 1945. The Catholic University of America Studies in Mediaeval History N.S. VI.

Nehring 2003: P. Nehring, “Jerome’s Vita Hilarionis. A Rethorical Analysis of its Structure”. In: Augustinianum 43-2 (2003), 417-434.

Newlands 1997: C.E. Newlands, “Bede and Images of Saint Cuthbert”. In: Traditio 52 (1997), 73-109.

Noordeloos 1941: P. Noordeloos, “De ikonographie van het bezoek van Antonius den Groote aan Paulus van Thebe”. In: Het Gildeboek 24 (1941), 33–73.

Nortier 1866: G. Nortier, Les bibliothèques médiévales bénédictines de Normandie. Caen 1966. O’Donnell 1992: Augustine, Confessiones. III: Commentary on Books 8-13. Indexes. Hrsg. von J.J.

O’Donnell. Oxford 1992. Oldfather 1943: W.A. Oldfather (ed.), Studies in the Text Traditions of St. Jerome’s Vitae Patrum.

Urbana 1943. Oulton 1929: J.E.L. Oulton, “Rufinus’s translation of the church history of Eusebius”. In: The

Journal of Theological Studies XXX (1929), 150-174. Palma 1980: M. Palma, Sessoriana. Materiali per la storia dei manoscritti appartenuti alla biblioteca

romana di S. Croce in Gerusalemme. Rom 1980. Sussidi eruditi 32. Palma 1982: M. Palma, “Frammenti diversi - Centri scrittorii“. Archivio paleografico italiano

VIII (1982), Fasc. 74 (Nonantola). Parmentier 1954: Theodoret, Kirchengeschichte. Hrsg. von L. Parmentier. Berlin 1954, 2.

Auflage bearbeitet von F. Schweidweiler. Pérez Pastor 1908: C. Pérez Pastor, Índices de los Códices de san Millán de la Cogolla y San Pedro

de Cardeña existentes en la Biblioteca de la Real Academia de la Historia. Madrid 1908. Phillipart 1971: G. Philippart, “Manuscrits hagiographiques de Châlons-sur-Marne”. In: AB

89 (1971), 67-102. Phillipart 1974: G. Philippart, “Vitae Patrum. Trois travaux récents sur d'anciennes

traductions latines”. In: AB 92-3/4 (1974), 353-365. Plesch 1910: J. Plesch, Die Originalität und literarische Form der Mönchsbiographien des h.

Hieronymus. München 1910. Poncelet 1904: A. Poncelet, “Catalogus codicum hagiographicorum latinorum bibliothecae

publicae Rotomagensis”. In: AB 23 (1904), 129-233. Poncelet 1909: A. Poncelet, Catalogus codicum hagiographicorum latinorum bibliothecarum

Romanarum praeter quam Vaticanae. Brüssel, 1909. SH 9. Poncelet 1910: A. Poncelet, Catalogus codicum hagiographicorum latinorum bibliothecae

Vaticanae. Brüssel, 1910. SH 11. Poncelet 1911: A. Poncelet, “Catalogus codicum hagiographicorum latinorum

bibliothecarum Neapolitarum”. In: AB 30 (1911), 137-236. Poncelet 1925: A. Poncelet, “Catalogus codicum hagiographicorum latinorum bibliothecae

Capitularis Novariensis”. In: AB 43 (1925), 330-377. Poulin 1975: J.-C Poulin, L’idéal de santeté dans l’Aquitaine Carolingienne d’après les sources

Hagiographiques (750-950). Québec 1975. Prete 1968: S. Prete, “La Vita S. Columbani di Ionas e il suo Prologus. In: Revista di Storia della

Chiesa in Italia XXII (1968), 94-112. Priessnig 1924: A. Priessnig, Die biographische Form der griechischen Heiligenlegenden in ihrer

geschichtlichen Entwicklung. Mümmerstadt 1924.

LITERATURVERZEICHNIS 339

Priessnig 1971: A. Priessnig, “Die biographische Form der Plotinvita des Porphyrios und des Antoniusleben des Athanasius”. In: Byzantinische Zeitschrift 64 (1971), 1-5.

Preuschen 1897: E. Preuschen, Palladius und Rufinus. Gießen 1897. Prinz 1965: F. Prinz, Frühes Mönchtum im Frankenreich. Kultur und Gesellschaft in Gallien, den

Rheinlanden und Bayern am Beispiel der monastischen Entwicklung (4. bis 8. Jahrhundert). München usw. 1965.

Quentin 1908: H. Quentin, Les martyrologes historiques du moyen âge. Étude sur la formation du martyrologe Romain. Aalen 1969. [Nachdruck der Ausgabe Paris 1908].

Rankin 2000: D. Rankin, “Arianism”. In: The Early Christian World. Hrsg. von P.F. Esler. London usw. 2000, II 975-1005.

Rankin/Hiley 1993: S. Rankin und D. Hiley, Music in the medieval English liturgy. Plainsong and mediaeval Music Society Centennial Essays. Oxford 1993.

Rapp 2004: C. Rapp, “Hagiography and Monastic Literature between Greek East and Latin West in Late Antiquity”. In: Christianità d’occidente e christianità d’oriente (secoli VI-IX). Spoleto 2004, 1221–1280. Settimana di studio del Centro italiano di studi sull’alto medioevo LI.

Rebenich 1992: S.R. Rebenich, Hieronymus und sein Kreis. Prosopographische und sozialgeschichtliche Untersuchungen. Stuttgart 1992. Historia Einzelschriften Heft 72

Rebenich 1993: S.R. Rebenich, “Hieronymus und Evagrius von Antiochia”. In: Studia Patristica XXVIII (1993), 75-81.

Reifferscheid 1865: A. Reifferscheid, Bibliotheca Patrum Latinorum Italica. [I.1.] Die Capitularbibliothek in Verona. [2-6.] Die römischen Bibliotheken. II. 1. Die Ambrosianische Bibliothek in Mailand. 2. Die Bibliotheken Piemonts. 3. Die Bibliotheken von Venedig, Florenz, Neapel, La Cava und Monte Cassino. Wien 1865-1872. [Nachdruck Hildesheim 1976]

Reitzenstein 1913: R. Reitzenstein, Die Nachrichten über den Tod Cyprians. Heidelberg 1913. Reitzenstein 1914: R. Reitzenstein, Des Athanasius Werk über das Leben des Antonius.

Heidelberg 1914. Reitzentstein 1916: R. Reizenstein, Historia Monachorum und Historia Lausiaca. Eine Studie zur

Geschichte des Mönchtums und der frühchristlichen Begriffe Gnostiker und Pneumatiker. Göttingen 1916. Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und Neuen Testaments. Neue Folge, 7. heft.

Robinson 1996: P.M.W. Robinson, “Computer-assisted stemmatic Analysis”. In: Studies in Stemmatology. Hrsg. von P. van Reenen, M. van Mulken und J. Dyk. Amsterdam usw. 1996, 71-104.

Rodríguez-Diaz 1971: E.E. Rodríguez-Diaz, “El uso del Redamo en españa Creinos occidentales”. In: Scriptorium 1971, 3-30.

Roldanus 1983: I. Roldanus, “Die Vita Antonii als Spiegel der Theologie des Athanasius und ihr Weiterwirken bis ins 5. Jahrhundert”. In: Theologie und Philosophie 58 (1983), 194-216.

Rouët de Journel 1946: Jean Moschus, Le Pré Spirituel. Hrsg. von M.-I. Rouët de Journel. Paris 1946. SC 12.

Rousseau 1978: Ph. Rousseau, Ascetics, Authority and the Church in the Age of Jerome and Cassian. Oxford 1978.

Rubenson 1990: S. Rubenson, The Letters of St. Antony. Monasticism and the making of a saint. Minneapolis 1990. Studies in antiquity and christianity. [zuvor erschienen, ohne Übersetzung der Briefe, als: The letters of St. Antony : Origenist theology, monastic tradition and the making of a saint. Schweden 1990]

340 LITERATURVERZEICHNIS

Ruysschaert 1955: J. Ruysschaert, Les manuscrits de l’abbaye de Nonantola. Table de concordance annot;ee et inex des manuscrits. Vatikan 1955. Studi e testi 182bis.

Salemans 1996: B.J.P. Salemans, “Cladistics or the Resurrection of the Method of Lachmann”. In: Studies in Stemmatology. Hrsg. von P. van Reenen, M. van Mulken und J. Dyk. Amsterdam usw. 1996, 3-70.

Salonius 1920: A.H. Salonius, Vitae Patrum: Kritische Untersuchungen über Text, Syntax und Wortschatz der spätlateinischen Vitae Patrum. Lund, 1920. Skrifter utgivna av Humanistiska Vetenskapssamfundet i Lund II. Acta Societatis Humaniorum Litterarum Lundensis II.

Samarin/Marichal 1974: C. Samarin und R. Marichal, Catalogue des manuscrits en écriture latine portant des indicats de date, de lieu ou de copiste. Tome III: Bibliothèque Nationale, fonds Latin (suite). Paris, 1974.

Scalon/Pani 1998: C. Scalon und L. Pani, I Codici della Biblioteca Capitolare di Cividale del Fiuli. Firenze, 1998.

Schenkl 1891: H. Schenkl, Bibliotheca Patrum Latinorum Britannica I-III. Wien 1891. [Nachdruck Hildesheim usw. 1969]

Scherrer 1975: G. Scherrer, Verzeichniss der Handschriften der Stiftsbibliothek von St. Gallen. Hildesheim usw., 1975.

Schiaparelli 1927: L. Schiaparelli, Influenze straniere nella scrittura italiana dei secoli VIII e IX. Note paleografiche. Rom 1927. Studi e testi 47.

Schmid 2004: U. Schmid, “Genealogy by chance! On the significance of accidental variation (parallelisms)”. In: Studies in Stemmatology II. Hrsg. von P. van Reenen, A. den Hollander, M. van Mulken und A. Roeleveld. Amsterdam usw. 2004, 128-143.

Schneemelcher 1950: W. Schneemelcher, “Athanasius von Alexandrien als Theologe und als Kirchenpolitiker”. In: Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der älteren Kirche 43 (1950/51).

Schnorr von Carolsfeld 1882: F. Schnorr von Carolsfeld, Katalog der Handschriften der königlichen öffentlichen Bibliothek zu Dresden. Leipzig, 1882, 5 Bnd. [Nachdruck Leipzig 1979]

Schoo 1911: G. Schoo, Die Quellen des Kirchenhistorikers Sozomenos. Berlin 1911 [Nachdruck 1973]. Neue Studien zur Geschichte der Theologie und der Kirche 11.

Schøsler 2004: L. Schøsler, “Scribal variations: When are they genealogically relevant - and when are they to be considered as instances of ‘mouvance’?”. In: Studies in Stemmatology II. Hrsg. von P. van Reenen, A. den Hollander, M. van Mulken und A. Roeleveld. Amsterdam usw. 2004, 207-227.

Schulz-Flügel 1989: E. Schulz-Flügel, “Zur Entstehung der Corpora Vitae Patrum”. In: Studia Patristica 20 (1989), 289-300.

Schulz-Flügel 1990: Tyrannius Rufinus of Aquileia, Historia Monachorum sive de Vita Sanctorum Patrum. Hrsg. von E. Schulz-Flügel. Berlin usw. 1990. Patristische Texte und Studien, Band 34.

Schum 1887: W. Schum, Beschreibendes Verzeichniss der Amplonianischen Handschriften-Sammlung zu Erfurt. Berlin, 1887.

Schütt 1956: M. Schütt, “Ein Beitrag zur Geschichte der Biographie. Vom heiligen Antonius zum heiligen Guthlac”. in: Antike und Abendland 5 (1956), 75-91.

Seider 1926: Des Bischofs Theodoret von Cyrus Kirchengeschichte. Aus dem griechischen übersetzt und mit Einleitungen und Anmerkungen versehen von A. Seider. München 1926. Bibliothek der Kirchenväter 51

LITERATURVERZEICHNIS 341

Siegmund 1948: A. Siegmund, Die Überlieferung der griechischen christlichen Literatur in der lateinischen Kirche bis zum 12. Iahrhundert. München 1948. Abhandelungen der bayerischen Benediktiner-Akademie, Bd. 5.

Simonetti 1961: Tyranni Rufini Opera. Hrsg. von M. Simonetti. Turnholt 1961. Simpson 1987: D. Simpson, “The Proverbia Grecorum”. In: Traditio 43 (1987), 1-22. Spencer et al. 2004: M. Spencer, L.R. Mooney, A.C. Barbrook, B. Bordalejo, C.I. Howe und P.

Robinson, “The effects of weighting kinds of variants”. In: Studies in Stemmatology II. Hrsg. von P. van Reenen, A. den Hollander, M. van Mulken und A. Roeleveld. Amsterdam usw. 2004, 227-241.

Stancliffe 1983: C. Stancliffe, St. Martin and His Hagiographer. History and Miracle in Sulpicius Severus. Oxford 1983. Oxford Historical Monographs.

Stancliffe 2001: C. Stancliffe, “Jonas’s Life of Columbanus and his Disciples”. In: Studies in Irish Hagiography. Saints and Scholars. Hrsg. von J. Carey, M. Herbert und P. Ó Riain. Dublin 2001, 189-221.

Stiene 1993: H.E. Stiene, “Eine Handschrift aus der Abtei Brauweiler in der Sächsischen Landesbibliothek zu Dresden (Codex A 62)”. In: Pulheimer Beiträge zur Geschichte und Heimatkunde 17 (1993), 108-121.

Steidle 1951: W. Steidle, “Sueton und die antike Biographie”. In: Zetemata. Monographien zur klassischen Altertumswissenschaft, Heft 1. München 1951.

Stewart 2000: C. Stewart, “Anthony of the Desert”. In: The Early Christian World. Hrsg. von P.F. Esler. London usw. 2000, II 1088–1102.

Stoneman 1987: W.P. Stoneman, “Another Old English note signed ‘Coleman’”. In: Medium Aevum 56 (1987), 78-82.

Stornajolo 1902: C. Stornajolo, Codices Urbinates Latini. Tomus I. Codices 1-500. Rom 1902. Stuart 1928: D.R. Stuart, Epochs of Greek and Roman biography. Berkely (California), 1928. Tetz 1983: M Tetz, “Athanasius und die Vita Antonii”. In: Zeitschrift für die neutestamentliche

Wissenschaft 73 (1983), 1-30. Thomson 2001: R.M. Thomson, A descriptive catalogue of the medieval manuscripts in Worcester

Cathedral Library. Woodbridge 2001. Valentin 1977: Hilaire d’Arles, Vie de saint Honorat. Hrsg. von M.-D. Valentin. Paris 1977. SC

235. Vielhaber/Praem 1907: G. Vielhaber und O. Praem., “De codice Hagiographico C.R.

Bibliothecae Palatinae Vindobonensis lat. 420 (olim Salisbury 39)”. In: AB 26 (1907), 33-66.

Vivian 1988: T. Vivian, St Peter of Alexandria. Philadelphia 1988. Vivian/Athanassakis: Athanasius of Alexandria, The Life of Antony. The Coptic Life and the

Greek Life. Übersetzt von T. Vivian und A.N. Athanassakis. Kalamazoo 2003. Cistercian Studies Series 202.

Van der Straeten 1969: J. Van Der Straeten, “Vie inédite de saint Hugues, évêque de Rouen”. In: AB 87 (1969), 215-260.

Vancandard 1901: E. Vancandard, “Principaux écrits sur S. Ouen, du VIIe au XVIIe siècle”. In: AB 20 (1901), 165-177.

De Vogüé 1979: A. de Vogüé, “La «Vita Pachomii Iunioris» (B.H.L. 6411). Ses rapports aves la Règle de Macaire, Benoît d’Aniane et Fructueux de Braga”. In: Studi medievali 20 (1979), 535-553.

De Vogüé 1979-2: Gregorius der Große, Dialogen. Introduction, bibliographie, cartes, texte critique et notes par A. de Vogüé. Traduit en français par P. Antin. Paris 1979-1980, 3 Bnd. SC 251, 260, 265.

342 LITERATURVERZEICHNIS

De Vogüé 2004: ; A. de Vogüé, “Grégoire le Grand est-il l'auteur des Dialoges?”. In: Revue d'histoire ecclésiastique 99-1 (2004), 158–161.

Voorbij 1996: J.B. Voorbij, “Medieval Dossiers and Modern Stemmas. An Exploration of Manuscripts of the Epistola Alexandri ad Aristotelem”. In: Studies in Stemmatology. Hrsg. von P. van Reenen, M. van Mulken und J. Dyk. Amsterdam usw. 1996, 209-232.

Vos 2003: N.M. Vos, Biblical biography. Scripture and Ascetic Change in Early Christian Vitae. Utrecht 2003 [Dissertation].

Voss 1967: B.R. Voss, “Bemerkungen zu Euagrius von Antiochien. Vergil und Sallust in der Vita Antonii”. In: Vigiliae Christianae 21 (1967), 93-102.

Wallace-Hadrill 1982: D.S. Wallace-Hadrill, Christian Antioch. A study of early Christian thought in the East. Cambridge 1982.

Wallraff 1997: M. Wallraff, Der Kirchenhistoriker Sokrates. Untersuchungen zu Geschichtsdarstellung, Methode und Person. Göttingen 1997. Forschungen zur Kirchen- und Dogmengeschichte Band 68.

Wattel 1996: E. Wattel, “Clustering Stemmatological Trees”. In: Studies in Stemmatology. Hrsg. von P. van Reenen, M. van Mulken und J. Dyk. Amsterdam usw. 1996, 123-135.

Wattel/Van Mulken 1996-1: E. Wattel und M. van Mulken, “Shock Waves in Text Traditions”. In: Studies in Stemmatology. Hrsg. von P. van Reenen, M. van Mulken und J. Dyk. Amsterdam usw. 1996,105-123.

Wattel/Van Mulken 1996-2: E. Wattel und M. van Mulken, “Weithed Formal Support of a Pedigree”. In: Studies in Stemmatology. Hrsg. von P. van Reenen, M. van Mulken und J. Dyk. Amsterdam usw. 1996, 135-169.

Weingarten 1877: H. Weingarten, Der Ursprung des Mönchtums im nachkonstantinischen Zeitalter. Gotha 1877.

Weissengruber 1972: F. Weissengruber, Epiphanius Scholasticus als Übersetzer. Wien 1972. Sitzungsberichte der österreichischen Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-historische Klasse 283.

White 1998: Early Christian Lives. Hrsg. von C. White. London 1998 Williams 2001: R. Williams, Arius: heresy and tradition. London 2001. 2nd. Edition. Wilmart 1914: A. Wilmart, “Une version inédite de la Vie de s. Antoine”. In: RB 31 (1914),

163-173. Wilmart 1922: A. Wilmart, “Le receuil latin des apophthegmes”. In: RB 34 (1922), 188-195. Winandy 1950: I. Winandy, “l’Ouevre littéraire d’Ambroise Autpert”. In: RB 60 (1950), 93-

119. Winkelman 1966-1: F. Winkelman, “Charakter und Bedeutung der Kirchengeschichte des

Gelasios von Kaisereia”. In: Polychordia. Festschrift Franz Dölger zum 75. Geburtstag. Besorgt von P. Wirth. Amsterdam 1966-1968. Byzantinische Forschungen Band 1-3.

Winkelman 1966-2: F. Winkelman, Untersuchungen zur Kirchengeschichte des Gelasios von Kaisereia. Berlin 1966. Sitzungsberichte der deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Kl. für Sprachen, Literatur und Kunst 1965, Nr. 3.1.

Winter 1904: P. Winter, Der literarische Charakter der Vita b. Hilarionis des Hieronymus. Programm zür Gedächtnisfeier für den Senator P.F.A. Just. Zittau 1904.

Zenos 1890: Socrates, Chuch History. Hrsg. von A.C. Zenos. In: A Select Library of the Christian Church. Nicene and Post-Nicene Fathers vol 2: Socrates, Sozomenus: Church Histories. Hrsg. von P. Schaff und H. Wace. Peabody 1995, 1-178.