DhaoAlkitab - World English Bible · 2021. 2. 12. · bhoka dꞌara ra, aa mangaku sasala-sasigoaaꞌi-aaꞌi,èlekaYohanissarani siètudꞌaralokoYarden. 7 Lodꞌo èèna, dhèu

iiDhao Alkitab

Genesis and the New Testament in the Dhao language of IndonesiaKejadian dan Perjanjian Baru dalam bahasa Dhao

copyright copy 2012 Unit Bahasa dan BudayaLanguage DhaoTranslation by Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-NoDerivatives license 40You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format provided that

You include the above copyright and source informationYou do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the

ScripturesPictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents For other uses please contact the respective copyright owners2016-06-28PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 13 Aug 2021 from source files dated 19 Nov 2020526bd1ea-5f35-574c-9a7a-dabc714cb5d3

Contents

Mateos 1Markus 66Lukas 106Yohanis 172Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 219Roma 2861 Korintus 3182 Korintus 347Galati 365Epesus 375Pilipi 385Kolose 3921 Tesalonika 3992 Tesalonika 4041 Timotius 4072 Timotius 415Titus 421Pilmon 424Ibrani 426Yakobis 4501 Petrus 4572 Petrus 4661 Yohanis 4722 Yohanis 4793 Yohanis 480Yudas 481Rai-haha Rupa Hiu 484

Mateos 11-2 1 Mateos 120

Lii lolo Beꞌa negraveti LamatuaYesusmadhutu sasuri MateosJꞌajꞌajꞌi negraveti Lamatua Yesus(Lukas 323-38)

1-2 Sasuri ne lole jꞌara mamuri negravetiYesus Kristus nuka Dhegraveu dhu AmaLamatua padhadha mema ho neo puamai Yesusne ana-egravepudhegraveu aaeDauddegravenge Abraham

Karegravei negraveti Abraham toke dhegraveu aaeDaud abhu 14 (canguru egravepa) begravei-bakiKabhia Na segravemi neꞌeAbraham matana IsakIsak matana YakobYakob matana Yahuda degravenge aꞌari na3 Yahuda matana Peres degravenge Sera

(ina ra ngara na Tamar)Peres matana HersonHerson matana Ram4 Ram matana AminadabAminadab matana NahasonNahason matana Salmon5 Salmon matana Boas (ina na ngara

na Rahab)Boas matana Obet (ina na ngara na

Rut)Obet matana Isai6 Isai matana Daud

7-11 Negraveti Daud toke lodꞌo dhu rababegravege suku Israꞌel asa Babel abhuhari 14 (canguru egravepa) begravei-baki nukaDaud matana Soleman (ina na uru

egraveegravena dhegraveu egravemu Uria)Soleman matana RehabeamRehabeam matana AbiaAbia matana AsafAsaf matana YosafatYosafat matana YoramYoram matana UsiaUsia matana YotamYotam matana AhasAhas matana HeskiaHeskia matana ManaseManase matana Amosdagger

Amos matana YosiasYosias matana Yekonya degravenge ari na

lodꞌo babegravege si asa Babel12-16 Lodꞌo babegravege si asa Babel toke

dꞌai rara iisi Yesus abhu 14 (canguruegravepa) begravei-baki nukaYekonya matana SaltielSaltiel matana SerubabelSerubabel matana AbihutAbihut matana ElyakimElyakim matana AsorAsor matana SadokSadok matana AkimAkim matana EliutEliut matana EliasarEliasar matana MatanMatan matana YakobYakob matana Yusuf

Yusuf ne dhegraveu egravemu Maria Mariane ka dhu nara iisi Yesus Kristus

17 De karegravei negraveti Abraham tokeDaud abhu 14 (canguru egravepa) begravei-bakinegraveti Daud toke lodꞌo ra babegravege si asaBabel abhu 14 (canguru egravepa) begravei-bakiaa negraveti lodꞌo ra babegravege si asa Babeldꞌai Maria nara iisi Yesus abhu 14(canguru egravepa) begravei-baki

Maria nara iisi Lamatua Yesus(Lukas 21-7)

18 Lii loloMaria nara iisi Yesus segravemineꞌe ka

Maria dhu tunanga le degravenge YusufDua ra paꞌegraveci regravedhi megraveka sama segravemidhegraveu egravemu-kamali te ngaa teꞌa boena Maria dhu degravenge le babia negravetiRoh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci19 Ropa Yusuf neꞌa ka na neo pa-maꞌegravete lii regravengu dua ra Te ngaa nadꞌegravei boe pamakae Maria egravetu madhadhegraveu ae lula negravengu ne ca dhegraveu dhudꞌara mola Negraveti egraveegravena ka na neopamau eele lii regravengu ne

20 Te ngaa lodꞌo dhu na pangee eradꞌara ca megraveda sa ka negravengu nii Egravetudꞌara nii ne ladhe negravedhi ana pajuuAma Lamatua negraveti sorga mai pekadegravenge ne aku negravengu na ldquoYusuf Egraveu

17-11 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi suri Asaf Abhu sasuri cahagꞌe dhu leo dhu suri na Asa Dhegraveuneꞌe egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu dhu cegraveu dꞌara sasuri 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 310 dagger 17-11 Sasurilii Yunani cahagꞌe suri na Amos Aa abhu cahagꞌe dhu suri na Amon 17-11 2 Dhegraveu Aae segravera2414-15 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 3610 Yermia 2720 118 Lukas 127

Mateos 121 2 Mateos 211ne ana-egravepu dhegraveu aae Daud Egraveu magemakae leo degravenge Maria Te ana dhuna kadꞌo egraveegravena jꞌajꞌi negraveti Roh AmaLamatua 21 Begraveli-camegravedꞌa Maria naraiisi ana mone ca dhegraveu Aa egraveu hudꞌipangare Ne Yesus te Negravengu ka dhupatabuli dhegraveu unu Ama Lamatua negravetikoasa sasala-sasigo rardquoDagger

22 Jꞌara ne jꞌajꞌi segravemi egraveegravena lula AmaLamatua dhu peka mema negraveti uru kare dhegraveu negraveti lii padhai Na ngara naYesaya dhu suri peka na23 ldquoMinanene Begraveli-camegravedꞌa abhu ana

bhegraveni ca dhegraveu dhu kalora iisiteꞌa boe na negravengu dhu degravenge

babia leEgraveegravena na nara iisi Ana Mone ca dhegraveu

Ka ra pangare Ne Imanuelrdquo(Lii Ibrani lsquoImanuelrsquo sasoa na

Ama Lamatua bera-bera degravengeegravedhi)

24 Ropa nii egravele Yusuf kegravedꞌi negravetibhegravejꞌi na Ka na madhutu ka lii pad-hai Ama Lamatua dhu na tadegravengi egravetudꞌara nii deo na Ka nare Maria jꞌajꞌidhegraveu egravemu na 25 Te ngaa na jꞌunupaꞌegraveci boe degravenge Maria toke Marianara iisi aaꞌi Nara iisi nare ka Yusufpangare Ana ne Yesus

2Dhegraveu dhu dꞌegravelu-megraveu ladhe hua-hegravetu

mai tenge Yesus1 Lodꞌo rara iisi Yesus egravetu rae

Betlehem egravetu propensi Yudea dhegraveuaae Herodes dhu negravedꞌu paredha egravetuegraveegravena Lodꞌo egraveegravena dhegraveu pegraveri-pegraveri negravetiera kajꞌegraveu mai negraveti begraveka dhimu asakota Yerusalem Regravengu se dhu reꞌamegraveu ladhe hua-hegravetu 2 Ropa ra dꞌaiYerusalemdhegraveu se pakaregravei aku regravenguna ldquoDhegraveu Aae negraveti dhegraveu Yahudi dhuheka rara iisi hiu egraveegravena era na bulimia ee Jiꞌi ngegravedhi hua-hegravetu cue egravetubegraveka dhimu dhu jꞌajꞌi mi tadha dhupeka na rara iisi le Negravengu Negraveti egraveegravenaka jiꞌi mai neo pahaha iisi mi Negravengurdquo3 Ropa dhegraveu aae Herodes tadegravengi liineꞌe hegraveia dꞌara na susa Negraveti egraveegravena

ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu Yerusalem segraveradꞌara ra susa kahegravei

4 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aae Herodesparoa nare kegravetu agama Yahudi degravengemese agama aaꞌi-aaꞌi segravera ka na karegraveisi peka na ldquoMiu peka segraveku degravengejaꞌa la Kristus dhu Ama Lamatuapadhadha tegraveke egraveegravena rara iisi Ne egravetumiardquo

5 Hegraveia ra dhaa aku regravengu na ldquoEgraveturae Betlehem propensi Yudea Teca dhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuangara na Mika dhu suri tegraveke le karegraveinegraveti uru ka na6 lsquoWee Miu dhegraveu Betlehem egravetu

propensi Yudea segraveraBaku pangee na rae miu ne

ca rae iiki dhu dhegraveu ige boeTe begraveli-camegravedꞌa dhegraveu kapai ca

dhegraveu cegraveu mai negraveti rae neꞌeEgraveegravena na Negravengu jꞌajꞌi dhegraveu

madhenga mi dhegraveu Jaꞌadhegraveu Israꞌelrsquo rdquo

7 Ropa tadegravengi nare segravemi egraveegravena hegraveiadhegraveu aae Herodes paroa mau-maudhegraveu dhu dꞌegravelu-megraveu ladhe hua-hegravetusegravera Ka na karegravei na ldquoLodꞌo miamiu ladhe megravedhi hua-hegravetu ne cegraveu egravetudedha-lirurdquo Hegraveia ra peka degravenge ne8 Egravele ka na hia si lasi asa BetlehemNa moa degravenge ra peka na ldquoLami hotenge palegraveme era egravetu mia Ana neLadhemiu rage na legravepaharimai segravenaka peka degravenge jaꞌa Te jaꞌa neo lakupahaha iisi mi Negravengu kahegraveirdquo

9 Ropa tadegravengi rare lii padhai dhegraveuaae hegraveia lasi degravenge ka Kacaꞌa laaregravengu regravedhi hari hua-hegravetu dhu uruegraveegravena regravedhi egravetu begraveka dhimu Hua-hegravetune cegraveu egravetu madha regravengu na kako urunegraveti regravengu hegraveia tegraveja egravetu dedha eraAna ne pea

10 Ropa regravedhi hegraveia ra karejꞌe titukegravena 11 Egravele ka lasi asa dꞌara egravemuhegraveia ladhe regravedhi Ana ne degravenge ina NaMaria Hegraveia ra patitu kegravetu urutuu hopahaha iisi mi Ana ne Ka dhegraveu sebhoke megravedha dhu kabꞌua regraveti hia Anane Ra hia hualaa kemenyan degravengeraa ajꞌu hegraveu megravengi

Dagger 121 Ngara Yesus sasoa na ldquoLamatua patabuli dhegraveu negraveti koasa sasala-sasigo rardquo 121 Lukas131 123 Yesaya 714 125 Lukas 221 26 Mika 51 2 Samuel 52

Mateos 212 3 Mateos 3312 Negravebhu boe ka dhegraveu se abhu nii

negraveti Ama Lamatua peka na ldquoLami iaka asa dhegraveu aae Herodesrdquo Negraveti egraveegravenaka ra legravepa hari asa rai regravengu re jꞌaraleo

Yusuf si rai asa Masir13 Lodꞌo dhegraveu dꞌegravelu-megraveu ladhe hua-

hegravetu se legravepa hegraveia ana pajuu Lamatuaegraveci negraveti sorga mai peka degravenge Yusufegravetu dꞌara nii aku negravengu na ldquoYusufPakegravedꞌi degravenge ka dꞌara lai-lai ne MegravetiAna ne degravenge ina Na lami asa MasirPea egravetu negravei toke Jaꞌa peka dꞌai lodꞌomia miu legravepa hari Te dhegraveu aaeHerodes tenge jꞌara ho pamadhe Ananerdquo

14 Hegraveia Yusuf kegravedꞌi negraveti bhegravejꞌi Kamegraveda egraveegravena kahegravei negraveti dhegraveu egravemu nadegravenge Ana ne rai lasi asa Masir 15 Rapea egravetu negravei toke dhegraveu aae Herodesmadhe Jꞌara egraveegravena nuka segravemi ca dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua ngara naHosea suri tegraveke karegravei negraveti uru ka naldquoJaꞌa paroa hari Ana Ku ho legravepa ka

negraveti MasirrdquoDhegraveu aae Herodes pamadhe ana iiki

ae-ae egravetu Betlehem16 Ropa dhegraveu aae Herodes neꞌa

nare na dhegraveu dꞌegravelu-megraveu ladhe hua-hegravetu segravera leko-monya ne hegraveia nanasa titu kegravena Na paredha sordadꞌuna segravera aku negravengu na ldquoLami asarae Betlehem negravei aa asa rae-rae leodhu padegravetu egravetu egraveegravena Pamadhe aaꞌiana mone iiki dhu dua tegraveu asa hahamairdquo Herodes hia paredha ne lula nasanegravedꞌe lii lolo negraveti dhegraveu dꞌegravelu-megraveusegravera Na ige karegravei negraveti regravengu regravedhihiu-hiu hua-hegravetu cegraveu egravetu dedha-liru

17 Jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi madhutungaa dhu dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua ngara na Yermia suri tegravekepeka na18 ldquoAbhu lii tangi degravenge lii roma iisi

dhegraveu negraveti kota RamaRahel tangi dꞌara pegravedꞌa

lula ana-ana na madhe aaꞌiNa dꞌegravei boe ca dhegraveu sa mai pa-

mako ne

lula ana-ana na aadꞌo hekaca dhegraveu sardquo

Yusuf si legravepa negraveti rai Masir19 Negravebhu-negravebhu ka dhegraveu aae

Herodes madhe Lodꞌo egraveegravena Yusuf siegravetu Masir era Hegraveia Ama Lamatua puaana pajuu Na ca dhegraveu mai negraveti sorgapadꞌelo regravehu na mi negravengu egravetu dꞌaranii 20 Ana pajuu ne lii aku negravenguna ldquoYusuf Kegravedꞌi ka Megraveti ka Anane degravenge ina Na asa Israꞌel Te dhegraveudhu neo pamadhe Ana ne madhe lerdquo21Ropa tadegravengi nare hegraveia Yusuf kegravedꞌiEgravele ka negraveti si asa rai Israꞌel

22 Te ngaa ropa Yusuf tadegravengi naArkalaus ana dhegraveu aae Herodes dhujꞌajꞌi dhegraveu aae limuri ne egravetu propensiYudea ka na madhaꞌu laꞌe asa YudeaEgravele egraveegravena ka Ama Lamatua peka haridegravenge ne egravetu dꞌara nii na ldquoYusuf egraveubaku pea egravetu Yudeardquo Negraveti egraveegravena kalasi pea asa propensi Galilea 23 egraveturae Nasaret Degravenge jꞌara ne lii padhaiAma Lamatua legraveke tareꞌa nuka segravemingaa dhu dhegraveu regraveti lii padhai Na suritegraveke na ldquoBegraveli-camegravedꞌa dhegraveuparoaNeDhegraveu Nasaretrdquo

3Yohanis tuka sarani ajꞌa-nori dhegraveu(Markus 11-8 Lukas 31-18 Yohanis

119-28)1 Lodꞌo Yesus dhu kapai le hegraveia

Yohanis tuka sarani mulai ajꞌa-noridhegraveu egravetu era dhu dhegraveu pea boe egravetupropensi Yudea 2 Na ajꞌa peka naldquoAꞌari pasue Miu hudꞌi mangakuaa tegraveke eele ku sasala-sasigo miu holegravepa asa Ama Lamatua Te limuri nedhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatuardquo

3 Uru egraveegravena ca dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua ngara na Yesaya surile lula-negraveti Yohanis ne aku negravengu naldquoBegraveli-camegravedꞌa abhu dhegraveu paꞌoo-

parodha egravetu dꞌara mamoopeka na

lsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi paꞌegravera segravena ka taopabeꞌa jꞌara

215 Hosea 111 218 Rama egraveegravena kota cue dhu padegravetu degravenge kota Yerusalem 218Yermia 3115 223 Markus 124 Lukas 239 Yohanis 145 32 Mateos 417 Markus 115

Mateos 34 4 Mateos 317ho segravemi mamai Ama

LamatuaTao pamola jꞌara hia Nersquo rdquo

4 Jꞌara mamuri Yohanis ne caropa degravenge dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua uru segravera Megravedha-papake natao negraveti regraveu badha onta Dhari hakena negraveti kaꞌuri badha Ngangaꞌa nakabara degravenge dhua nasu oni

5 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae mai neoparaga degravenge Yohanis Regravengu mainegraveti kota Yerusalem negraveti kabaraipropensi Yudea aaꞌi-aaꞌi degravenge negravetirae-rae dhu degravetu loko Yarden 6 Rabhoka dꞌara ra aa mangaku sasala-sasigo aaꞌi-aaꞌi egravele ka Yohanis saranisi egravetu dꞌara loko Yarden

7 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae negraveti parteiagama Parisi degravenge dhegraveu parteiagama Saduki lasi asa era egraveegravena kahegraveimanegravengi Yohanis sarani si Te ngaaropa Yohanis ladhe negravedhi si hegraveiana jegraveke si peka na ldquoHeeh Miu secakaraa mege dhu kapodꞌe-kabegraveliBegraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua huku milula tataomiudhubhelu-katubꞌa segraveraMage mi pangee na miu bisa rai negravetihahuku Na 8De beꞌa risi miu legravepa saAma Lamatua aa tegraveke eele sasala miusegravera Egravele na tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌasegravemi ajꞌu dhu hua beꞌa 9 Mage mipangee na miu se abhu mamuri lulajꞌajꞌi ana-egravepu Abraham Mi sanegravedꞌelii jaꞌa ee Te Ama Lamatua bisatao hadhu se jꞌajꞌi ana-egravepu Abrahamkahegravei 10 Baku pamudꞌe Te abhudhu kegravepe mema kataka paꞌegravera patueaaꞌi-aaꞌi ajꞌu dhu hua beꞌa boe segravenaka core asa dꞌara ai

11 Limuri ne jaꞌa sarani miu pakeegravei ho jꞌajꞌi mi tadha dhu peka namiu se tegraveke eele sasala-sasala miu Tengaa pe abhu ca Dhegraveu dhu kapai risinegraveti jaꞌa begraveli-camegravedꞌa mai Masi kajꞌajꞌi ana pua-paleha Na jaꞌa nia boe

sa hegravei Egraveegravena na Negravengu papegravenu dꞌaramiu degravenge Roh Ama Lamatua dhuMola-Megraveci Negravengu taomiu jꞌajꞌimola-megraveci kahegravei sama segravemi dhegraveu pake aiho bhubhu maruru 12 Te Negravengudhu negravedꞌu kokotai degravenge laludhu egravetudꞌara ho neo tatai eele egraveto na Egraveleegraveegravena Na bhori laludhu asa dꞌara sokaTe ngaa egraveto segravera Na dutu asa dꞌaraai dhu heo robhe-robhe dhu madheboerdquo

Yohanis sarani Lamatua Yesus(Markus 19-11 Lukas 321-22)

13 Lodꞌo egraveegravena Yesus puru mai negravetiGalilea laꞌe asa loko Yarden Namai segravena ka manegravengi Yohanis saraniNe 14 Te ngaa Yohanis noꞌo boeNa pabꞌala peka na ldquoTasamia ka jaꞌasarani Egraveu Sale ne sina ma Hudꞌi Egraveuku dhu sarani jaꞌa Te egraveegravena ka dhu jaꞌaparluurdquo

15 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravenguna ldquoPangee ia ka Te ngaa doe neꞌehudꞌi laa egraveu di dhu sarani Jaꞌa Degravengejꞌara segravemi neꞌe egravedhi tao madhutudadꞌegravei Ama Lamatuardquo

Ropa tadegravengi nare ka Yohanisbꞌala aku negravengu na ldquoSadꞌi aku EgraveurdquoHegraveia Yohanis sarani Yesus

16 Ropa sarani egravele ka Yesus kaluanegraveti dꞌara loko Cagꞌagꞌa laa lirubhoke eele Hegraveia ladhe negravedhi RohAma Lamatua puru mai nuka segravemikoro jꞌaha dhu mai tegraveka mi Negravengu17 Hegraveia ra tadegravengi lii Ama Lamatuanegraveti dedha-liru peka naldquoNegravengu ne Ana pasue Jaꞌa

Negravengu pakarejꞌe taruu dꞌaraJaꞌardquo

4Dhegraveu aae nidhu dadugu-rariu

Lamatua Yesus(Lukas 41-13 Markus 112-13)

33 Yesaya 403 34 2 Dhegraveu Aae segravera 18 37 Mateos 1234 2333 39 Yohanis833 310 Mateos 719 311 Madhutu sasuri lii Yunani asli dhu suri peka na ldquobaptis degravengeRoh Lamatua dhuMola-Megraveci aa airdquo ldquoBaptis degravenge Roh Nardquo sasoa na ldquopapegravenu dꞌara miu degravenge Roh AmaLamatua dhu Mola-Megravecirdquo ldquoBaptis degravenge airdquo sasoa na ldquoNegravengu tao miu jꞌajꞌi mola-megraveci kahegravei samasegravemi dhegraveu pake ai ho bhubhu marururdquo 317 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 222 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27Yesaya 421 Mateos 1218 175 Markus 111 Lukas 935 41 Ibrani 218 415

Mateos 41 5 Mateos 4171 Egravele ka Roh Ama Lamatua negraveti

Yesus asa dꞌara mamoo segravena ka dhegraveuaae nidhu segraveku Ne 2 Egravetu era neꞌeYesus naꞌa-ninu boe egravepa nguru lodꞌomegraveu-megraveda Hegraveia Na manganga titukegravena 3 Ropa Na manganga segravemiegraveegravena hegraveia dhegraveu aae nidhu mai segravekuNe peka na ldquoEgraveu ne tareꞌa-reꞌa AnaAma Lamatua do Ladhe tareꞌa naparedha hadhu se ho jꞌajꞌi ngangaꞌardquo

4 Te ngaa Yesus dhaa na ldquoDhusuri egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua peka nalsquoDhegraveu rai-hahamamurimesa boe negraveti

ngangaꞌa diTe ngaa regravengu hudꞌi nanene ku

Lii Holo-Nori Ama Lamatuaaa tao madhutu dadꞌegravei Na

kahegraveirsquo rdquo5 Ka dhegraveu aae nidhu negraveti Yesus asa

kota Yerusalem kota Lamatua dhumola-megraveci egraveegravena Egravele ka na negraveti Yesusasa era dhu dedha risi egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi 6 Hegraveia nidhu nepeka ldquoLadhe Egraveu ne tareꞌa-reꞌa AnaAma Lamatua Egraveu ridhu segraveku asa hahanegravei Te dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua nalsquoPe Ama Lamatua pua ana pajuu negraveti

sorgasegravena ka jꞌaga Egraveursquo

Aa egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua dhu suri kahegraveilsquoPe ra kanata ai ra ho sibhe Egraveu

segravena ka ngiꞌu Egraveu pegravedꞌa boe aahaga Egraveu goi legraveke boe hadhu sahegraveirsquo rdquo

7 Te ngaa Yesus bꞌala aku Negravenguna ldquoAbhu kahegravei dhu suri tegraveke egravetudꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatuadhu peka nalsquoAma Lamatua egraveegravena Lamatua egraveu

De egraveu baku pua Ne pake koasaNa segravena ka padꞌelo buktipeka na

Negravengu egraveegravena tareꞌa-reꞌaAma Lamatuarsquo rdquo

8 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aae nidhu nenegraveti hari Yesus asa kolo ledhe dhu

dedha aae Hegraveia na padꞌelo aaꞌi saragadegravenge babeꞌa negara aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne 9 Ropa na padꞌelo nare hegraveiadhegraveu aae nidhu ne peka aku negravenguna ldquoSadꞌi Egraveu patitu kegravetu urutuu segravenaka pahaha iisi mi jaꞌa pe jaꞌa hia aaꞌiseꞌe se mi Egraveurdquo

10 Te ngaa Yesus jegraveke ne peka naldquoHe nidhu Pakajꞌegraveu negraveti era neꞌe neTe Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatuasuri nalsquoEgraveu hudꞌi pahaha iisimi AmaLamatua

aa egraveu ne hudꞌi sabꞌa ku dhoka hiaNegravengu dirsquo rdquo

11 Ropa dhegraveu aae nidhu tadegravengi liine hegraveia na tegraveke eele Yesus Te ngaaana pajuu Ama Lamatua negraveti sorgamai uri Ne

Lamatua Yesus mulai ajꞌa-nori dhegraveuegravetu Galilea

(Markus 114-15 Lukas 414-15)12 Tegraveu egraveegravena dhegraveu aae Herodes pa-

maso Yohanis tuka sarani asa dꞌaraegravemu begravedho Ropa Yesus tadegravengi hegraveiaNa legravepa asa Galilea 13 Laꞌe asa raeNa Nasaret egravele ka laꞌe taruu pea egraveturae Kapernaum Rae egraveegravena egravetu sebhedano Galilea egravetu rai Sebulon degravengeNaftali 14 Degravenge jꞌara ne Na taomadhutu ngaa dhu dhegraveu negraveti lii pad-hai Ama Lamatua ngara na Yesayasuri tegraveke peka na15 ldquoRai Sebulon degravenge rai Naftali

dhu padegravetu degravenge dano Galileaegravetu sebhe haa loko Yarden

Dhegraveu Yahudi boe pea egravetuera segravera kahegravei

16 Regravengu dhu mamuri egravetu dꞌaramaroga

te ngaa limuri ne regravedhi le saraaAa saraa ne heo le

palegraveme mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhutadhe megraveka Ama Lamatuardquo

17 Karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena Yesus mu-lai ajꞌa-nori dhegraveu peka na ldquoMiu hudꞌisoro kabodho aa tegraveke eele sasala-sasigo miu ho mamuri ka degravenge

44 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 83 46 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9111-12 47 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 616 410 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 613 412 Mateos 143 Markus617 Lukas 319-20 413 Yohanis 212 416 Yesaya 91-2 417 Mateos 32

Mateos 418 6 Mateos 510mola-megraveci Te limuri ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa le jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatuardquo

Lamatua Yesus paroa nare dhegraveusabꞌa dhasi dhegraveu egravepa ho madhutu Ne

(Markus 116-20 Lukas 51-11)18 Ca tegraveka Yesus kako re sebhe

dano Galilea Na paraga degravenge dhegraveudua dhu paꞌaꞌari Egraveci ngara na Simondhu tema paroa ne Petrus Aa arina Anderias Dua ra dhu pegraveku iꞌaegravetu dano Galilea lula dua ra dhegraveusabꞌa dhasi 19 Hegraveia Yesus paroa siaku Negravengu na ldquoMai ku madhutu JaꞌaMiu biasa tenge iꞌa te ngaa limuri neJaꞌa neo ajꞌa miu ho jꞌajꞌi tuka tengedhegraveurdquo 20 Ropa ra tadegravengi rare hegraveiadua ra tegraveke eele degravenge ka pegraveku ra lasimadhutu Yesus

21 Egravele ka Yesus kako hari ciki hegraveialadhe negravedhi ana Sabadeus dhegraveu duaAꞌa ngara na Yakobis aa ari na Yoha-nis Dua ra dhu lalau paie pegraveku egravetudedha koha sama-sama degravenge amara Hegraveia Yesus paroa dua ra segravena kamadhutu Ne 22 Ropa ra tadegravengi rarehegraveia ra tegraveke eele ama degravenge koha ralasi madhutu Ne

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu aapuri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa

(Lukas 617-19)23 Egravele ka Yesus si kako palegraveme

propensi Galilea ho Na ajꞌa-nori dhegraveuegravetu dꞌara egravemu sabajꞌa dhegraveu YahudiNa ajꞌa Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatuaaa Na peka jꞌara-jꞌara tasamia segravenaka dhegraveu bisa madhutu paredhaAma Lamatua Aa Na puri-paꞌegravelekahegravei dhegraveu negraveti rupa-rupa papegravedꞌa-taregravegu 24 Negravebhu boe ka tataoYesus ne dhegraveu lolo palegraveme toke dꞌaipropensi Siria aaꞌi-aaꞌi Hegraveia dhegraveu regravetidhegraveu ra dhu legraveke rupa-rupa papegravedꞌaasa Yesus Dhegraveu se regraveti kahegravei dhegraveudhu nidhu tao dhu hujꞌu kahibꞌidegravenge dhu karuku Ka Na puri-paꞌegraveleaaꞌi si 25 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae-aemai madhutu Ne Dhegraveu se mai negravetipropensi Galilea aa negraveti rai Canguru

Kota dhu ra peka na Dekapolis Dhegraveucahagꞌe mai negraveti kota Yerusalem negravetipropensi Yudea aanegraveti cabegravekadhimuloko Yarden

5Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu egravetu

ledhe1 Ropa Yesus ladhe negravedhi dhegraveu ae-

ae mai madhutu Ne hegraveia Na caꞌe laꞌeasa ledhe iiki cue ka Na madhegravedi egravetuegraveegravena Ana-anamadhutu dhuNa hagꞌenare segravera mai padegravetu segravena ka naneneNe 2Hegraveia Na ajꞌa-nori si peka na

Dhegraveu dhu tareꞌa-reꞌa abhu aꞌoto(Lukas 620-23)

3 ldquoDhegraveu kasia regravengu otolula Ama Lamatua mesa Na ka

Dhegraveu Aae regravengu dhu hua iia4 Dhegraveu dhu egravetu dꞌara sasusa regravengu

otolula Ama Lamatua mesa Na ka

dhu pamahoꞌo dꞌara si5 Dhegraveu haha oto

lula regravengu ka dhu begraveli-camegravedꞌasegravemi rare megravengi-nale aaꞌi-aaꞌidhu Ama Lamatua moa tegraveke

6 Dhegraveu dhu dꞌara kateme degravenge AmaLamatua regravengu oto

lula egraveegravena na Negravengu ka dhu hia singaa dhu ra neo

7 Dhegraveu dhu padꞌelo rasa kasiami dhegraveuleo regravengu oto

lula egraveegravena na Ama Lamatua kasiaregravengu kahegravei

8 Dhegraveu dhu dꞌara mola-megraveci regravenguoto

lula egraveegravena na regravengu unu ra ladheregravedhi Ama Lamatua

9 Dhegraveu dhu tema padame dhegraveu regravenguoto

lula egraveegravena na Ama Lamatua kadhu peka na lsquoRegravengu seꞌe kaana Jaꞌarsquo

10 Dhegraveu dhu pasae jꞌajꞌegravera lulara madhutu Ama Lamatuaregravengu oto

lula Lamatua mesa Na ka DhegraveuAae regravengu dhu hua iia

423 Mateos 935 Markus 139 54 Yesaya 612 55 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3711 56Yesaya 551-2 58 Lii Sodꞌa Koa-Kio 243-4 510 1 Petrus 314

Mateos 511 7 Mateos 52411 Ladhe dhegraveu leo pajꞌegravera miu lula

miu madhutu Jaꞌa miu oto kahegraveiLadhe dhegraveu padhai kakedꞌu miu aalole paꞌele iie kolongara miu miu otokahegravei 12Masi ka segravemi egraveegravena te ngaamiu hudꞌi pakasee iisi aa pakarejꞌedꞌara lula Ama Lamatua dhu sadianare le pala dhu ae hia miu egravetu sorgaTe ngaa sanegravedꞌe Mesa boe miu didhu dui jꞌajꞌegravera segravemi egraveegravena te lodꞌo urusegravera dhegraveu dhu pajꞌegravera le kahegravei dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatuardquo

Dhegraveu dhu madhutu Lamatua Yesusnuka segravemi masi degravenge saraa

(Markus 950 Lukas 1434-35)13 ldquoLadhe egravedhi dꞌegravei segravena ka ngan-

gaꞌa jꞌajꞌi beꞌa na egravedhi tao ku masiSegravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu dhu ma-muri egravetu rai-haha ne regravengu parluumiu Te ngaa ladhe masi segravero hekagaguna na ngaa Dhoka core eele diegravetu jꞌara ho dhegraveu jꞌegraveli ne

14 Miu hudꞌi mamuri ku segravemi labhukahegravei segravena ka dhegraveu ae bisa ladheregravedhi miu degravenge beꞌa Miu hudꞌiheo loꞌa-loꞌa ku nuka segravemi kota egravetukolo ledhe dhu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladheregravedhi ne 15Ladhe dhegraveupaheo labhuiiki ra saguru boe ne degravenge egraveru raite ngaa ra padhegravedi labhu ne egravetu eradedha ho pasaraa aaꞌi dꞌara egravemu16 Miu hudꞌi mamuri ku segravemi egraveegravenaMamuri miu hudꞌi saraa ku segravena kadhegraveu leo ladhe regravedhimamurimiu dhubeꞌa Ropa dhegraveu ladhe regravedhi mamurimiu segravemi egraveegravena ra dedꞌe padedha-dedha kolongara Ama Lamatua pekana lsquoIra ii Ama miu egravetu sorga kapaititu kegravena ngarsquo rdquo

Mamai Lamatua Yesus segravena kapamegraveci atora Ama Lamatua

17 ldquoMage miu pangee na mamaiJaꞌa asa rai-haha ne segravena ka tao eeleatora Ama Lamatua dhu pangegravedꞌu miMusa Aa baku pangee na Jaꞌa pusi-pahae boe degravenge ngaa dhu uru egraveegravena

dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuapeka tegraveke le Te mamai Jaꞌa nesegravena ka pamegraveci jꞌara aaꞌi-aaꞌi nukasegravemi mia dhu ra peka tegraveke 18 Negravetiegraveegravena ka nanene paie-iie Liru degravengerai-haha bisa megraveka laho aaꞌi ladheaaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi megraveka madhutu atoraAma Lamatua Masi ka ca kategravedꞌaegraveegravena ka bisa boe ele negraveti atora se19 Negraveti dhegraveu unu Ama Lamatua aaꞌi-aaꞌi ladhe abhu dhu sisu atora AmaLamatua lula na pangee na lsquoAtorane ana iiki-iiki di de gaguna naaadꞌorsquo Hegraveia na ajꞌa segravemi egraveegravena kahegraveimi dhegraveu leo pe Ama Lamatua egravetusorga tao ne jꞌajꞌi mi ca dhegraveu ana iikiTe ngaa bagi mi dhegraveu dhu tao mad-hutu aaꞌi atora Ama Lamatua hegraveiana ajꞌa-nori dhegraveu leo segravemi egraveegravena begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua pakabꞌua ne20 Parcaya la Jaꞌa Miu hudꞌi mamurimola risi negraveti mese agama degravengedhegraveu partei agama Parisi segravera Ladheaadꞌo na miu bisa boe jꞌajꞌi dhegraveu unuAma Lamatuardquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu segravenaka baku panasa

(Lukas 1257-59)21 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musa

dhu hia mi begravei-baki egravedhi peka nalsquoBaku pamadhe dhegraveu te dhegraveu cee dhupamadhe dhegraveu negravengu legraveke hukursquo22 Te ngaa Jaꞌa peka degravenge miu segravemineꞌe baku panasa te dhegraveu cee dhunasa degravenge aꞌari na egraveegravena na negravengulegraveke huku Dhegraveu dhu jegraveke aꞌari na kapeka na lsquoEgraveu bodꞌo kabaorsquo pe negravengulaꞌe dhaa asa dhegraveu heka-dhegraveu hekaagama Aa dhegraveu cee dhu jegraveke aꞌarina lsquoGoa eersquo negravengu legraveke huku egravetu ainaraka

23 De ladhe egraveu dhu megraveti megravedhapersembahan hia Ama Lamatua tengaa egraveu sanegravedꞌe na abhu aꞌari dhunasa era degravenge egraveu 24 tegraveke eele uuruku megravedha persembahan segravera Hegraveialamu padame ku degravenge aꞌari mu egravele

511 1 Petrus 414 512 2 Sejara negraveti Israꞌel degravengeYahuda 3616 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha752 513 Markus 950 Lukas 1434-35 514 Yohanis 812 95 515 Markus 421Lukas 816 1133 516 1 Petrus 212 518 Lukas 1617 521 Kalua negraveti Masir 2013Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 517

Mateos 525 8 Mateos 540na heka mai hia persembahan se asaAma Lamatua kegravena

25 Ladhe ca dhegraveu neo tao lii langudegravenge egraveu beꞌa risi lamu lai-lai hopadame degravenge ne Ladhe aadꞌo dhegraveune negraveti egraveu asa hakim Hegraveia hakimsaraka egraveu sa polisi ka ra pamaso egraveuasa dꞌara begravedho 26 Jaꞌa pasanegravedꞌetareꞌa-reꞌa mi egraveu ne Egraveegravena na egraveu peataruu egravetu dꞌara begravedho toke bꞌae aaꞌimegraveu-megraveu kegravelu-gꞌegravetu egraveu segraverardquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu segravenaka baku tao jꞌara makae

27 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musadhu peka na lsquoBaku bersinarsquo 28 Tengaa Jaꞌa neo peka na segravemi neꞌedhegraveu dhu ladhe negravedhi dhegraveu bhegraveni egravecihegraveia dꞌara na neo jꞌunu paꞌegraveci degravengene na dhegraveumonenebersina le degravengebhegraveni ne egravetu dꞌara na 29 Ladhe egraveutao sala pake musi madha gꞌana egraveuna edꞌo eele ne Te beꞌa risi egraveu masosorga degravengemusimadha cabegraveka di aabaku ra pegraveci mu asa dꞌara ai narakadegravenge musi madha dua-dua 30 Aaladhe egraveu tao sala degravenge kacui-aaigꞌana egraveu poro eele kacui-aai ne Tebeꞌa risi egraveu maso sorga degravenge kacui-aai cabegraveka di aa baku ra pegraveci mu asadꞌara ai naraka degravenge kacui-aai dhukateme iisirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu hobaku paꞌia-paꞌela

(Mateos 199 Markus 1011-12 Lukas1618)

31 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musana lsquoDhegraveu dhu paꞌia degravenge dhegraveu egravemu-kamali na negravengu hudꞌi hia ku sasuripaꞌia mi bhegraveni egraveegravenarsquo 32 Te ngaa Jaꞌapeka segravemi neꞌe ladhe abhu dhegraveu dhuia eele dhegraveu egravemu na te ngaa bhegraveni netao negravedhi boe jꞌara makae hegraveia bhegravenine leo hari egravemu na dhegraveu egravemu uuruegraveegravena ka dhu tao negravengu jꞌajꞌi bersina

Aa ladhe abhu dhegraveu mone dhu leonare bhegraveni dhu dhegraveu egravemu na ia eelena regravengu dua ra bersina kahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori jꞌara soo-subha

33 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musadhu na hia mi begravei-baki egravedhi peka nalsquoLadhe egraveu pajaji pake lii soo-subhadhu ale kolongara Ama Lamatua naegraveu dhu paꞌegraveki le degravenge soo-subhaegraveegravenarsquo 34 Te ngaa Jaꞌa peka segravemineꞌe ladhe egraveu neo pajaji na magemu jꞌoka subha Baku subha degravengengara sorga lula sorga egraveegravena era peaAma Lamatua 35 Mage subha pakengara rai-haha lula rai-haha ne erabane haga Ama Lamatua Aa magesubha pake ngara Yerusalem lulaYerusalem egraveegravena kota negraveti Dhegraveu AaeKapai 36 Baku subha pake ngarakabꞌa kegravetu miu Te miu degravenge boekoasa ho paredha regraveu kegravetu miu segravenaka ca loa sa jꞌajꞌi megravedhi do jꞌajꞌi pudhi37 De ladhe miu neo pajaji dhu pekaoo na peka la lsquooorsquo di Te ngaa ladheaadꞌo na peka la lsquoaadꞌorsquo di Ladhemiu peka risi negraveti egraveegravena segravera sa jꞌajꞌajꞌinegraveti nidhurdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori segravena kabaku bꞌala bhabhelu degravenge bhabhelu tengaa hudꞌi bꞌala degravenge jꞌara lalau-laloꞌodhu beꞌa risi hari

(Lukas 629-30)38 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musa

dhu peka na lsquoLadhe dhegraveu cee dhupaꞌele iie musi madha miu na paꞌeleiie kahegravei musi madha na Aa ladheabhu dhegraveu dhu pakabhui eele ngutuegraveu na pakabhui eele ngutu nakahegraveirsquo 39 Te ngaa Jaꞌa peka degravengemiu segravemi neꞌe baku bꞌala bhabheludegravenge bhabhelu Ladhe dhegraveu tegravebꞌeripi egraveu cabegraveka na hudꞌi laa na tegravebꞌehari ripi dhu leo 40 Ladhe dhegraveu neotenge lii langu degravenge egraveu ho neo nare

527 Kalua negraveti Masir 2014 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 518 529 Mateos 189 Markus 947 530 Mateos 188 Markus 943 531 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 241-4 Mateos 197 Markus104 532 Mateos 199 Markus 1011-12 Lukas 1618 1 Korintus 710-11 533 Atora negravetiAma-ama Agama 1912 Sensus 302 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2321 534 Yakobis 512 Yesaya661 Mateos 2322 535 Yesaya 661 Lii Sodꞌa Koa-Kio 483 538 Kalua negraveti Masir 2124Atora negraveti Ama-ama Agama 2420 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1921

Mateos 541 9 Mateos 69kodho egraveu na hia ne kodho pana egraveukahegravei 41Ladhe sordadꞌu ca dhegraveu laka-seti egraveu ho pasae megravedha na kako dꞌaica kilometer na egraveu pasae megraveti kajꞌegraveuna toke dua kilometer 42 Ladhe dhegraveuneo manegravengi nare megravedha egraveu egraveci nahia la Aa ladhe dhegraveu neo pija megravedhaegraveu na hia lardquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori segravena ka suedhegraveu dhu tegraveka dꞌara degravenge egravedhi

(Lukas 627-2832-36)43 ldquoMiu tadegravengi le dhu peka na

lsquoSue la aꞌari egraveu aa nasa la degravenge dhegraveudhu nasa degravenge egraveursquo 44 Te ngaa Jaꞌapeka segravemi neꞌe egraveu hudꞌi sue ku dhegraveudhu nasa degravenge egraveu aa manegravengi hoLamatua hia megravengi-nale mi dhegraveu dhupajꞌegravera egraveu 45 Ladhe egraveu tao segravemi egraveegravenaegraveu padꞌelo na egraveu ana Ama egravetu sorgaLula Negravengu ka tao madha lodꞌo hiadhegraveudhubeꞌa degravenge dhegraveudhubheluNa papuru egravejꞌi hia dhegraveu dhu tao mad-hutu paredha Na aa mi dhegraveu dhulabꞌa paredha Na kahegravei 46 De ladheegraveu sue dhoka dhegraveu dhu sue egraveu egraveungee na Ama Lamatua hudꞌi bꞌala hiaegraveu megravengi-nale do Aadꞌo Te dhegraveubhelu kahegravei neꞌa sue angalai na dhusue negravengu 47De ladhe egraveu meꞌa dhokahia lii mahoꞌo mi angalai egraveu na kolo-karisi na ngaa Te dhegraveu dhu parcayaboe Ama Lamatua reꞌa adꞌu-ue jꞌarasegravemi egraveegravena kahegravei 48 De sanegravedꞌe eeAma mu egravetu sorga sue dhegraveu aaꞌi-aaꞌiDe egraveu hudꞌi taomadhutu ku segravemi egraveegravenakahegraveirdquo

6Lamatua Yesus ajꞌa segravena ka soru-

bara dhegraveu-dhegraveu susa1 Yesus ajꞌa taruu peka na

ldquoSanegravedꞌe Mage mi madhutu atoraagama di segravena ka dhegraveu padꞌiri miuTe ladhe miu tao segravemi egraveegravena Ama miuegravetu sorga bꞌala boe rui-jꞌajꞌegravera miu

2 Ladhe miu neo soru-bara dhegraveukasia mage lami palolo asa mia-miaTe ladhe miu se tao segravemi egraveegravena miuca ropa degravenge dhegraveu dhu padhai lii

leo tao leo Dhegraveu segravemi segravera dꞌegraveilasi karihu asa dꞌara egravemu sabajꞌa hodhegraveu koa si peka na lsquoIra ii Dhegraveu nemajꞌegraveni madhutu atora agama ngarsquoJaꞌa peka mola-mola kegravena Dhegraveu dhutema segravemi rare lii koa-kadꞌiri negravetidhegraveu regravengu se abhu le pala ra 3 Deladhe miu neo soru-bara dhegraveu dhudegravenge boe ngaa-ngaa magemi palolokahegravei 4 Degravenge segravemi egraveegravena dhegraveu egraveturai-haha ne reꞌa boe Te ngaa Amamiu egravetu sorga dhu neꞌa ngaa dhu miutao pahuni Pe Negravengu ka dhu bꞌala hiamiu berkat ae-aerdquo

Lamatua Yesus ajꞌa dhegraveu sabajꞌa(Lukas 112-4)

5 ldquoLodꞌo miu sabajꞌa miu baku taonuka segravemi dhegraveu dhu padhai lii leotao leo Dhegraveu se dꞌegravei lasi asa jꞌaradhu dhegraveu ae-ae aa titu egravetu dꞌaraegravemu manegravengi-mangajꞌi ho dhegraveu koa-kadꞌiri si peka na lsquoDhegraveu se dhegraveumola-megravecirsquo Te ngaa nanene pabeꞌa-beꞌa Degravenge regravengu abhu koa segravemiegraveegravena regravengu segravemi rare le pala ra6 Te ngaa miu baku segravemi egraveegravena Ladhemiumanegravengi-mangajꞌi lami asa dꞌarakama ho begravedho babegravedho na Egravele egraveegravenaheka mi sabajꞌa mau-mau hia Ama miegravetu sorga Masi ka dhegraveu leo regravedhi boete ngaa Ama miu ladhe negravedhi Begraveli-camegravedꞌa Na bꞌala hia miu berkat ae-ae

7 Ladhemiu sabajꞌa baku padhai liidhu degravenge boe kolo-kapua Te dhegraveudhu tadhe boe Ama Lamatua sabajꞌasegravemi egraveegravena ka Regravengu pangee na AmaLamatua dꞌegravei nanene lii manegravengi radhu madhera lola-lola egraveegravena 8 Magemi madhutu jꞌara regravengu segravera Te masika miu dhae manegravengi megraveka ngaa-ngaa negraveti Ama mi egravetu sorga te ngaaNegravengu dhu neꞌa mema le ngaa dhumiu parluu 9 De ladhe sabajꞌa namadhutu la conto segravemi neꞌelsquoAma egravetu sorga Kolongara Ama dhu

mola-megraveci 543 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918 548 Atora negraveti Ama-ama Agama 192 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 1813 61 Mateos 235 65 Lukas 1810-14

Mateos 610 10 Mateos 625Hudꞌi laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dedꞌe

padedha-dedha kolongaraAma dhu kapai egraveegravena

10 Hudꞌi laa Ama jꞌajꞌi Dhegraveu Aae midhegraveu aaꞌi-aaꞌi

Hudꞌi laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi taomad-hutu paredha Ama egravetu rai-haha ne

nuka segravemi ana pajuu Amatao madhutu paredhaAma egravetu sorga

11 Ama hia la jiꞌi ngangaꞌa-nganginudhu dꞌai begraveli-begraveli

12 Jiꞌi manegravengi ho Ama saku eele aaꞌisasala-sasigo jiꞌi

nuka segravemi jiꞌi kahegravei pabhegravelu eelesasala dhegraveu dhu ra tao mi jiꞌi

13 Ama jꞌaga la jiꞌi segravena ka jiꞌi bakutao bhabhelu

Aa pakajꞌegraveu la jiꞌi negraveti koasanidhu

[Te Ama ka Dhegraveu Aae dhu koasa kapairisi eele

Aa Ama ka dhu megravedꞌu paredhatoke dꞌai mia-mia laꞌe

Sabajꞌa jiꞌi dꞌai sange neꞌeka Ama Amin]rsquo

14 Te ngaa sanegravedꞌe ee Ladhe miupabhegravelu eele sasala dhu dhegraveu tao mimiu egraveegravena na Ama mi egravetu sorga sakueele sasala-sasigo miu kahegravei 15 Tengaa ladhe miu moꞌo boe pabhegravelueele sasala dhu dhegraveu tao mi miu begraveli-camegravedꞌa Amami bhegravelu boe sasalamiukahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori jꞌara-jꞌarapuasa

16 ldquoLadhe miu manegravengi-mangajꞌiaa puasa mage mi tao regravehu susanuka segravemi dhegraveu dhu padhai lii leotao leo Te ra adꞌu-ue jꞌara egraveegravena hodhegraveu padꞌiri si peka na lsquoDhegraveu seꞌese dhegraveumola-megravecirsquo Te ngaa sanegravedꞌeee Degravenge segravemi rare koa-kadꞌiri segravemiegraveegravena na regravengu abhu le pala ra 17 Tengaa ladhe miu puasa legraveu pamegraveu-megraveu regravehumi aa sageri paie kegravetu miu18 De ladhe dhegraveu regravedhi miu reꞌa boena miu dhu puasa Te ngaa Ama miu

neꞌa Pe Na pala hia miu megravengi-naleae-aerdquo

Lamatua Yesus ajꞌa jꞌara-jꞌara pak-aboko megravedha-panyau egravetu sorga

(Lukas 1233-34)19 ldquoMiu baku sabꞌa taruu ho dhod-

hoka pakaboko megravedha-panyau ae-aeegravetu rai-haha ne di Te hubꞌu degravengerutu paꞌele iie aaꞌi si Aa dhegraveu man-aꞌu mai paꞌele iie era tategraveka megravedha-panyau aa manaꞌu regraveti si 20 Tengaa beꞌa risi miu majꞌegraveni sabꞌa segravenaka pakabokomegravedha-panyau ae-ae egravetusorga Te egravetu era negravei abhu boe hubꞌudegravenge rutu dhu paꞌele iie si aa abhuboe dhegraveumanaꞌu homaimanaꞌu regraveti21 Te ladhe miu tegraveka megravedha-panyaumiu egravetu eramia na tatu dꞌaramiu egravetuegraveegravena kahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa jꞌara-jꞌara ma-muri egravetu dꞌara saraa

(Lukas 1134-36)22 ldquoMusi madha dhegraveu nuka segravemi

labhu dhu pasaraa dꞌara ra Ladhemusi madha na megraveu negravengu madhutujꞌara mamuri dhu hua iia egraveci egraveegravena kadegravenge dhegraveu dhu kako egravetu dꞌara saraa23 Te ngaa ladhe musi madha na ahunegravengu bisa boe kako madhutu madhajꞌara mola nuka segravemi dhegraveu dhu gogoai lae-lae egravetu dꞌara maroga De ladhesaraa egravetu dꞌara miu jꞌajꞌi maroga namiu mamuri dꞌara maroga kahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu hobaku pangee mamuri ne tasa mera mia

(Lukas 1613 1222-31)24 ldquoDhegraveu bisa boe sabꞌa hia dua

lamatua lula egraveegravena na negravengu dꞌegraveirisi ca dhegraveu di Bisa kahegravei negravengumadhutu lamatua egraveci aa pusi-pahaeboe dhu leo Negraveti egraveegravena ka egraveu bisaboe peka na lsquoAma Lamatua egraveegravenaLamatua jaꞌarsquo ladhe egraveu tao doi-dharijꞌajꞌi mi lamatua egraveu

25 Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa peka degravengemiu segravemi neꞌe baku bhute pangeena jaꞌa mamuri tasa mera mia kuꞌa-kinu ngaa pake ngaa Miu pangee

613 b Egravetu dꞌara sasuri lii Yunani dhu uru egraveegravena ra suri tabha boe kalimat egravetu dꞌara kurung ne 615 Markus 1125-26 619 Yakobis 52-3

Mateos 626 11 Mateos 78na mamuri ne dhoka taꞌa-tinu di Aangiꞌu ne dhoka pake megravedha-papakedi Aadꞌo segravemi egraveegravena 26 Ladheku manu-bhui dhu lela egravetu taloraliru Regravengu bhute regravedhi boe segravela hinidegravenge puu-gꞌegravetu ho tegraveka ngangaꞌaegravetu dꞌara soka Te ngaa Ama miuegravetu sorga piaramanu-bhui segravera taruuTatu Negravengu kabꞌoi miu risi eele negravetiregravengu De ngee pabeꞌa-beꞌa Te AmaLamatuapakabꞌuamiu risi negravetimanu-bhui segravera 27 Ladhe dhegraveu titu egravetumadha tegraveru ho na bhute degravenge lalaungiꞌu na negravengu bisa pamadhera haringiꞌu na do Bisa boe 28 Ladhe bisaboe na nga tao ka miu bhute degravengepangee hari megravedha-papake Lamiladhe ku hela bunga dhu muri tabꞌaegravetu dꞌara padꞌa sodꞌa Regravengumanyegraveruboe hegravengu aamanegravenu boe sigꞌi sa hegravei

29 Te ngaa sanegravedꞌe ku la Megravedha-papake dhegraveu aae Soleman dhu kabꞌuarisi saraga na bisa boe segi saragahela bunga ne 30 Te Ama Lamatuataru kira mi bunga dhu muri dhokadoe neꞌe aa begraveli madhe ho dhegraveu coreasa dꞌara ai Ladhe Na tao segravemi egraveegravenatatu Negravengu papake miu risi eele negravetihela bunga segravera De tasamia ka miuparcaya paꞌegravera boe mi Negravengu 31Debaku mi pangee na lsquoJiꞌi neo ngaꞌangaarsquo do lsquoNeo nginu ngaarsquo dolsquoNeo pake ngaarsquo 32 Dhegraveu dhu par-caya boe Ama Lamatua regravengu sabꞌaloe boe ho neo abhu aaꞌi-aaꞌi se Tengaa miu baku tao segravemi egraveegravena te Amamiu egravetu sorga dhu neꞌa aaꞌi le ngaa-ngaa dhu miu parluu 33 Te ngaa miuhudꞌi pakako uuru ku sasabꞌa Na aahudꞌi madhutu ku paredha Na hekaNa hia miu aaꞌi-aaꞌi dhu miu parluu34 De baku bhute pangee na begravelimiu parluu ngaa Te begraveli egraveegravena degravengebhabhute unu na Sasusa lodꞌo doeneꞌe egravele egravetu doe neꞌe kahegraveirdquo

7Lamatua Yesus ajꞌa segravena ka baku

galaa dhegraveu(Lukas 637-3841-42)

1 ldquoMiu baku galaa dhegraveu segravena kaAma Lamatua baku pasala miu kahegravei2 Ladhe miu nile dhegraveu segravemi mia peAma Lamatua nile miu segravemi egraveegravenakahegravei Ladhemiu ige sasala dhegraveu segravemimia begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua igesasala miu segravemi egraveegravena kahegravei 3Masi kasasala dhegraveu ciki ooꞌe egraveegravena ka egraveu bhegraveluboe Te ngaa sasala egraveu dhu kapai egraveupameꞌa boe ciki sa Egraveci egraveegravena ka degravengeegraveu ladhe megravedhi ahu ca kategravedꞌa egravetudꞌara madha angalai egraveu te ngaa abhuagarii aae ca laa dhu paꞌabhe naremusi madha egraveu dhu egraveu meꞌa moreboe 4 Nga tao ka egraveu bani peka nalsquoAngalai Mai ho jaꞌa tiu eele ahu negravetidꞌara madha egraveursquo Aa te ngaa egraveu mesamu bisa boe megravedhi ngaa-ngaa lulaagarii aae dhu hutu nare musi madhamu 5 Heeh Egraveu ne mema dhegraveu dhupadhai lii leo tao leo Tao eele uuruku agarii negraveti musi madha egraveu hekaladhe megravedhi ahu ca kategravedꞌa egravetu dꞌaramadha angalai mu segravena ka egraveu bisa tiueele ahu ne kegravena

6 Baku ajꞌa jꞌara Lamatua dhumola-megraveci mi dhegraveu dhu dꞌegravei pahahedhegraveu Lula dhegraveu segravera nuka segravemi busapakadhi dhu ra kabegraveli mai kadhi harimiu Regravengu segravera goa sama segravemi hahikahegravei Ladhe dhegraveuhia nemutiara dhukabꞌua na pusi boe Te neꞌa dhokajꞌegraveli palaho dirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori ho baku loemanegravengi-mangajꞌi

(Lukas 119-13)7 ldquoLadhe miu sabajꞌa

baku loe manegravengi mi Lamatuate egraveegravena na Na hia

Ladhe patangi-tengepe Na padꞌelo jꞌara

Ladhe kadꞌeu taruu babegravedhope Na bhoke

8 Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu loe boemanegravengi mi Lamatua

egraveegravena na ra segravemi rareDhu patangi-tenge

pe ra abhuDhu kadꞌeu taruu

pe Na bhoke egravemu 630 1 Dhegraveu Aae segravera 104-7 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 93-6 75 Markus 424

Mateos 79 12 Mateos 7269 Miu pangee segraveku Ladhe ana

manegravengi roti tatu ama na hia boe nehadhu si 10 Do ladhe ana manegravengiiꞌa ama na hia boe mege sina ma11 Ama mi egravetu sorga mema dꞌara Nahua iia titu kegravena De ladhe dhegraveurai-haha dhu bhelu-katubꞌa segravemimiumeꞌa hia megravedha dhu beꞌa mi ana miungaa hari Ama mi Tatu Na bagi hiamiu ngaa dhu miu manegravengi

12 De ngaa dhu egraveu neo dhegraveu leotao mi egraveu na egraveu hudꞌi tao segravemiegraveegravena kahegravei hia negravengu Lula neꞌe neka jꞌajꞌi mi kapua negraveti aaꞌi-aaꞌi dhuMusa degravenge dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua dhu peka-padhai karegravei negravetiuru kardquo

Lamatua Yesus pakasame jꞌara dhususa aa hegravebꞌa kota dhu kobꞌo

(Lukas 1324)13 ldquoLadhe dhegraveu neo maso sorga

negravengu hudꞌi maso ku re hegravebꞌa kotadhu kobꞌo Te ngaa mage-mage ooAbhu kahegravei jꞌara leo dhu mudꞌa aahegravebꞌa dhu taleo dhu dhegraveu ae-ae lasire egraveegravena Te jꞌara segravemi egraveegravena ka dhulere dhegraveu asa naraka ka ra cegraveri eelenegraveti Ama Lamatua 14 Dhegraveu dhu neomaso sorga hudꞌi madhutu ku jꞌaradhu susa aa maso re hegravebꞌa dhu kobꞌoTe masi ka dhegraveu ciki di dhu kako rejꞌara egraveegravena te ngaa jꞌara dhu kobꞌoegraveegravena ka dhu negraveti dhegraveu asa Lamatuardquo

Lamatua ajꞌa dhegraveu segravena ka baku taomadhutu dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli

(Lukas 643-44)15 ldquoBaku pamudꞌe degravenge dhegraveu dhu

tema kapodꞌe-kabegraveli dhu dꞌegravei pad-edha iisi peka na regravengu se dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua Te regravengutao ngiꞌu ra beꞌa nuka segravemi kahibꞌi-kalegravebho Te ngaa regravengu se dhegraveubhelu-katubꞌa egraveci egraveegravena ka degravenge busahui dhu mai kadhi kahibꞌi-kalegravebho16 Tasamia ho miu bisa tadhe dhegraveudhu kapodꞌe segravemi segravera Ladhe la negravetitatao regravengu Egraveegravena segravemi dhegraveu ladheregravedhi hua hegraveia tadhe degravenge ana aajꞌune Hua dhu beꞌa mai boe negraveti ajꞌu

dhu karehe 17 Te ajꞌu dhu beꞌa ladhedꞌai hua hua na beꞌa kahegravei Te ngaaajꞌu dhu karehe ladhe na hua huana karehe kahegravei 18 Abhu egravetu miaajꞌu dhu beꞌa hua na karehe aa ajꞌudhu karehe hua na beꞌa 19 Ajꞌu dhuhua na karehe tatu ra patue eeleho core asa dꞌara ai 20 Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge regravengu dhu regraveti lii padhaikapodꞌe-kabegraveli segravera Miu tadhe si negravetitatao rardquo

Lamatua Yesus lole dhegraveu dhu aledhoka kolongara Ama Lamatua egravetu hegravebꞌadi

(Lukas 1325-27)21 ldquoEgraveegravena na abhu dhegraveu dhu paroa

Jaꞌa na lsquoLamatuarsquo Te ngaa regravengudhoka ale egravetu hegravebꞌa di Begraveli-camegravedꞌaAma Lamatua egravetu sorga tule eele siTe dhodhoka dhegraveu dhu dꞌegravei tao mad-hutu dadꞌegravei Negravengu di dhu Na segraveminare regravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Na 22 Peropa dꞌai egravele rai-haha ne dhegraveu aemangaku peka na Jaꞌa ne Lamatuaregravengu Aa degravenge lii solo-mako rapeka na lsquoLamatua Jiꞌi se laꞌa pakakoaꞌajꞌa Lamatua egravetu mia-mia babegravegenidhu degravenge kolongara Lamatua aatao tadha-tadha malaa pake koasanegraveti Lamatuarsquo

23 Masi ka regravengu solo-mako Jaꞌasegravemi egraveegravena te ngaa egraveegravena na Jaꞌa pekadegravenge regravengu na lsquoMiu se cee Jaꞌatadhe boe miu te miu mamuri boemadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua De mipakajꞌegraveu ka negraveti neꞌersquo rdquo

Lamatua Yesus ajꞌa lula-negraveti dhegraveudhu dꞌegravelu-megraveu aa dhegraveu dhu goa

(Lukas 647-49)24 ldquoDhegraveu dhu mai nanene Jaꞌa hegraveia

ra tao madhutu lii padhai Jaꞌa regravenguse nuka segravemi dhegraveu dhu dꞌegravelu-megraveudhu patitu egravemu ra egravetu dedha hadhukapua 25 Negravebhu boe ka egravejꞌi aae maitoke egravei lala aa ngegravelu aae legraveke egravemu neTe ngaa egravemu ne guri boe lula patituegravetu dedha hadhu kapua

26 Dhegraveu dhu mai nanene Jaꞌa tengaa tao boe madhutu lii padhai Jaꞌa

712 Lukas 631 719 Mateos 310 Lukas 39 720 Mateos 1233 723 Lii SodꞌaKoa-Kio 69

Mateos 727 13 Mateos 813

negravengu ne egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveugoa dhu patitu egravemu na egravetu dedhasalae 27 Negravebhu boe ka egravejꞌi aae maitoke egravei lala Ngegravelu aae legraveke egravemu nekahegravei Hegraveia egravemu ne guri eele tokelaho tebꞌo-tebꞌordquo

Dhegraveu malaa-maloha lula nanene liipadhai Lamatua Yesus

28 Ropa Yesus padhai lii nare hegraveiadhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra malaa-maloha lulananene aꞌajꞌa Na 29 te Negravengu neꞌamegraveu isi negraveti aꞌajꞌa ne Na ajꞌa-norisegravemi boe mese agama segravera

8Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ca dhegraveu

pegravedꞌa kusta(Markus 140-45 Lukas 512-16)

1 Lodꞌo Yesus puru negraveti ledhehegraveia dhegraveu ae-ae lasi madhutu Ne2Kabegravedhi laa ca dhegraveu dhu pegravedꞌa kustamai paraga degravenge Ne Hegraveia na pat-itu kegravetu urutuu egravetu madha Yesus homanegravengi aku negravengu na ldquoLamatuaSue ku jaꞌa la Ladhe moꞌo na puriku papegravedꞌa jaꞌa ne segravena ka dhegraveumadenge ia ka degravenge jaꞌa aa jaꞌa bisahari sabajꞌa egravetu dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌirdquo

3 Ropa tadegravengi nare hegraveia Yesusjꞌole kacui-aai Na ka Na gꞌagꞌe dhegraveune hegraveia Na lii aku Negravengu na ldquoJaꞌakoꞌo Egraveu egravele kegravenardquo Kabegravedhi la egraveipapegravedꞌa dhegraveu ne egravele degravenge ka 4HegraveiaYesus peka degravenge ne ldquoSanegravedꞌe paieEgraveu egravele le negraveti papegravedꞌa-taregravegu te ngaabaku egraveu lolo degravenge dhegraveu egraveci sa Aaegraveu hudꞌi madhutu ku atora Musa Delamu asa ama agama ho na parisangiꞌu egraveu segravena ka neꞌa na egravei papegravedꞌamu ele le tareꞌa do dhae Egravele na egraveuhia persembahan tadha makasi segravenaka dhegraveu reꞌa na egraveu ne egravele tareꞌa-reꞌale negraveti papegravedꞌardquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ana sabꞌaegraveci negraveti komedhaa sordadꞌu Roma

(Lukas 71-10)

5 Egravele egraveegravena hegraveia Yesus maso asadꞌara rae Kapernaum Egravetu era neꞌekomedhaa sordadꞌu Roma ca dhegraveumai manegravengi ho Yesus soru-bara neaku negravengu na 6 ldquoAma Ana sabꞌa jaꞌaca dhegraveu pegravedꞌa aae ka na jꞌegravera titukegravena egravetu egravemu Na bisa boe puru negravetiera jꞌunu nardquo

7 Ka Yesus dhaa peka na ldquoOo PeJaꞌa dhiu puri-paꞌegravele nerdquo

8 Te ngaa komedhaa ne bꞌala akunegravengu na ldquoAma Ama roca ia kamai asa egravemu jaꞌa lula jaꞌa nia boesegravemi Ama asa dꞌara egravemu jaꞌa SadꞌiAma ku peka dhoka lii ca hegravebꞌa dinegraveti neꞌe tatu ana sabꞌa jaꞌa ne egraveledegravengenegraveti papegravedꞌa 9 Jaꞌa keꞌa jꞌara nelula jaꞌa degravenge dhegraveu paredha dedhakahegravei dhu degravenge koasa ho paredhajaꞌa Aa jaꞌa degravenge koasa kahegravei segravenaka paredha sordadꞌu jaꞌa segravera Ladhejaꞌa pua peka na lsquoLamu sa negraveirsquo tatuna laꞌe degravenge Aa ladhe jaꞌa peka lsquoMaiasa neꞌersquo tatu na mai Aa ladhe jaꞌapaleha dhegraveu sabꞌa jaꞌa peka na lsquoSabꞌaneꞌersquo tatu na tao madhutu De sadꞌiAma ku lii di tatu ana sabꞌa jaꞌa egraveegravenaegravele degravenge negraveti papegravedꞌa nardquo

10 Ropa Yesus tadegravengi nare hegraveia Namalaa Ka Na padhai lii degravenge dhegraveuae segravera aku Negravengu na ldquoNegravebhu naresange neꞌe Jaꞌa dhae paraga kegravedhimegraveka degravenge ca dhegraveu sa negraveti dhegraveuYahudi dhu legraveka egravera sama segravemi dhegraveuRoma ne 11Nanene paie-iie Te begraveli-camegravedꞌa dhegraveu leo rai kara ae-ae nukasegravemi dhegraveuRomanemai negraveti haa negravetidhimu ho madhegravedi raꞌa-rinu mei egravecidegravengeAbraham Isak degravengeYakob egravetudꞌara egravemu Ama Lamatua egravetu sorga12Masi ka Lamatua dhu hagꞌe nare ledhegraveu Yahudi sena ka jꞌajꞌi dhegraveu unuNa te ngaa ae ka dhu pusi-pahae boeNe Egraveegravena na Lamatua tule eele si asaera dhu maroga kiu-kiu Egravetu era neꞌera tangi roma iisi dꞌara pegravedꞌa aa rajꞌegravera titu kegravenardquo

13 Padhai lii nare hegraveia Yesus pekadegravenge komedhaa ne ldquoLegravepa ka Te

729 Markus 122 Lukas 432 84 Atora negraveti Ama-ama Agama 141-32 812 Lukas 1329 813 Mateos 2213 2530 Lukas 1328

Mateos 814 14 Mateos 829ana sabꞌa egraveu egraveegravena egravele le madhutusegravemi parcaya egraveu nerdquo Ka lodꞌo dhu Napadhai egraveegravena ana ne egravele degravenge ka

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveupegravedꞌa ae-ae

(Markus 129-34 Lukas 438-41)14 Ca tegraveka Yesus laꞌe asa egravemu

Petrus Na ladhe negravedhi ina dhegraveu egravemuPetrus dhu jꞌunu egravetu dedha koi dhupegravedꞌa maringi-sagoro 15 Ka Yesuskegravepe kacui-aai na hegraveia ina ne egravele negravetipapegravedꞌa na Hegraveia na kegravedꞌi ka laꞌe lalaungangaꞌa hia Yesus si

16 Ropa lodꞌo oe cegravena hegraveia dhegraveusegravera mai regraveti dhegraveu regravengu dhu nidhutao Hegraveia Na paredha nidhu se pekana ldquoEee nidhu Rai pakajꞌegraveu negravetineꞌerdquo Hegraveia nidhu se kalua degravengeka Na puri-paꞌegravele kahegravei dhegraveu aaꞌi-aaꞌi negraveti papegravedꞌa-taregravegu ra 17 Na taojꞌara se ho pamegraveci degravenge lii dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua ngara naYesaya dhu suri tegraveke le peka naldquoNa puri-paꞌegravele papegravedꞌa-taregravegu egravedhi

Aa pasae nare jꞌajꞌegravera egravedhirdquo

Dhegraveu dhu neo madhutu LamatuaYesus hudꞌi madhutu ku degravenge dꞌarakateme

(Lukas 957-62)18 Egravele egraveegravena ka Yesus negravedhi dhegraveu

ae-ae mai kalibhu rare Ne HegraveiaNa peka degravenge ana-ana madhutu Naaku Negravengu na ldquoMai pakegravedꞌi lati asacabegraveka danordquo

19 Hegraveia mese agama ca dhegraveu maipadhai lii degravenge Ne peka na ldquoAmaMese Sadꞌi Ama asa mia egraveegravena ka jaꞌabera-bera degravenge Amardquo

20 Ka Yesus dhaa peka na ldquoBeꞌakahegravei do Te ngaa sanegravedꞌe Dhegraveu rai-haha aa badha-manu aaꞌi-aaꞌi dhudegravenge era pea-paluꞌu Busa hui legravepaasa roꞌa na Manu-bhui laꞌe asa regravedꞌana Te ngaa Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne degravenge boe era pea-paluꞌu Nanegravelu ho bane kegravetu degravengeboe kahegraveirdquo

21 Egravele ka dhegraveu egraveci hari mai pekadegravenge Yesus na ldquoAma Jaꞌa neo mad-hutu Ama te ngaa hudꞌi jaꞌa ladhe-leru ku ina-ama jaꞌa Ladhe ama kumadhe ho padhane kore heka jaꞌamadhutu kegravenardquo

22 Te ngaa Yesus padhai lii pekana ldquoSegravemi neꞌe Hudꞌi laa dhegraveu leodhu parcaya boe Lamatua padhanedhegraveu madhe Te ladhe egraveu neo mad-hutu Jaꞌa na madhutu la degravenge dꞌarakatemerdquo

Lamatua Yesus pamau ngegravelu aae(Markus 435-41 Lukas 822-25)

23 Egravele egraveegravena ka Yesus caꞌe asa dedhakoha palere degravenge ana-ana madhutuNa 24 Ropa regravengu egravetu talora danoera Yesus bhegravejꞌi Kacaꞌa laa ngegraveluaae mai Naha aae tegravebꞌe koha netoke egravei maso asa dꞌara 25 Ropa ladheregravedhi segravemi egraveegravena hegraveia anamadhutu selasi paregravei Yesus aku regravengu na ldquoAmaAma Kegravedꞌi ku la Bara ku jiꞌi te egravedhimolo madhe aaꞌi ti kegravenardquo

26 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoWeeNga tao ka miu se madhaꞌu segravemi neꞌene Miu parcaya boe Jaꞌa dordquo Ka Nakegravedꞌi Egravele ka Na kai ngegravelu degravenge nahaegravetu dꞌara dano ne peka na ldquoMau kardquoHegraveia naha degravenge ngegravelumau degravenge ka

27 Ka ana madhutu Yesus se malaa-maloha Ra papeka na ldquoIra ii Ceeka Dhegraveu neꞌe ne Tasamia ka Nabisa paredha ngegravelu degravenge naha kamadhutu dadꞌegravei Nardquo

Lamatua Yesus paꞌegravele dhegraveu dua dhunidhu tao

(Markus 51-20 Lukas 826-39)28 Negravebhu boe ka regravengu dꞌai cabegraveka

dano egravetu rai Gadꞌara Egravetu era negraveiabhu dhegraveu dua dhu nidhu tao Regravengupea egravetu era roꞌa dhegraveu madhe Dua raseꞌe bhelu titu kegravena toke abhu boe cadhegraveu sa hegravei dhu bani kako re era egraveegravenaRopa regravedhi Yesusmai hegraveia 29 ra paꞌoopeka na ldquoWe Ana Ama Lamatua Ngatao ka Egraveumai gagu jiꞌi se Masi ka dꞌaimegraveka lodꞌo ho hia hahuku mi jiꞌi tengaa Egraveu mai le ho neo pajꞌegravera jiꞌirdquo

817 Yesaya 534 828 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi suri Gadꞌara egravetu Mateos Sasuri cahagꞌedhu suri Gergesa aa cahagꞌe dhu leo suri Gerasa

Mateos 830 15 Mateos 91330 Kajꞌegraveu boe egravetu era egraveegravena abhu

hahi canau dhu nyuu rai tenge ngan-gaꞌa 31Hegraveia nidhu se manegravengi Yesusaku regravengu na ldquoLadhe babegravega eele jiꞌina pua la jiꞌi maso asa dꞌara hahi segraveirdquo

32 Hegraveia Yesus paredha nidhu sepeka na ldquoLami kardquo Hegraveia nidhu kaluategraveke eele dhegraveu dua se lasi maso asadꞌara hahi deo sa Ka hahi se raipacebꞌa re sebhe ledhe kamanahu asadꞌara dano hegraveia ra cegravena ka madheaaꞌi si

33 Ropa ladhe regravedhi segravemi egraveegravenadhegraveumadhengahahi rai lasi asa dꞌararae hegraveia ra lolo ngaa dhu jꞌajꞌi ne34 Ropa tadegravengi rare dhegraveu ae lasi asaera egraveegravena Dꞌai negravei ra regravedhi YesusHegraveia ra pakaseti Yesus ho pakegravedꞌi negravetirae regravengu ne

9Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu

karuku ca dhegraveu(Markus 21-12 Lukas 517-26)

1 Egravele egraveegravena Yesus si caꞌe hari kohalegravepa asa ca begraveka dano Ka regravengupuru egravetu kota Na 2 Egravetu era neꞌedhegraveu jꞌegraveru regraveti angalai ra dhu karukuasa Yesus Ropa ladhe negravedhi Yesusneꞌa le na regravengu parcaya Ne pekana Negravengu bisa puri-paꞌegravele angalai raHegraveia Na peka degravenge dhegraveu karuku neaku Negravengu na ldquoAna Paꞌegravera dꞌara egraveuTe Jaꞌa saku eele le sasala egraveurdquo

3 Te ngaa egravetu era egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri mese agama Yahudi dhu tadegravengilii padhai Yesus egraveegravena Ka ra nasahegraveia ra papeka na ldquoDhegraveuneꞌe ne banititu kegravena peka segravemi egraveegravena DhodhokaAma Lamatua di dhu bisa abho sasala-sasigo dhegraveu Te ngaa lii padhai Dhegraveune tao iisi Na sama segravemi Ama Lamatuasa Negravengu ne pahaha Ama Lamatuardquo

4 Te ngaa Yesus neꞌa dꞌara regravenguNegraveti egraveegravena ka Na lii aku Negravengu naldquoNga tao ka miu se pangee na Jaꞌa nepahaha Ama Lamatua 5 Mia ka dhumudꞌa risi Ladhe Jaꞌa peka degravengedhegraveu karuku ne lsquoJaꞌa saku eele lesasala egraveursquo do Jaꞌa peka na lsquoKegravedꞌi holegravepa karsquo 6 Ladhe na kegravedꞌi degravenge ka

miu hekamegravedhi na Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Te Jaꞌa degravenge hak hoabho sasala dhegraveurdquo

Hegraveia Yesus paredha dhegraveu karukune peka na ldquoKegravedꞌi ka Dedꞌe megraveti kakaradꞌa egraveu ho legravepa kardquo

7 Ka dhegraveu karuku ne kegravedꞌi hegraveia nalegravepa degravenge ka 8 Ropa ladhe regravedhihegraveia regravengu aaꞌi-aaꞌi ra malaa-malohaHegraveia ra dedꞌe padedha-dedha kolon-gara Ama Lamatua peka na ldquoAmaLamatua kapai risi eele Na hia koasakapai segravemi neꞌe hia mi dhegraveu rai-hahardquo

Lamatua Yesus paroa Mateos homadhutu Ne

(Markus 213-17 Lukas 527-32)9 Egravele ka Yesus laꞌe negraveti era egraveegravena

hegraveia ladhe negravedhi ca dhegraveu roro doi beadhu sabꞌa egravetu kantor bea Ngara dhegraveune Mateos Hegraveia Yesus gale ne pekana ldquoMaimadhutu Jaꞌardquo Ropa tadegravenginare hegraveia Mateos kegravedꞌi degravenge ka laꞌemadhutu Yesus

10 KaMateos negraveru Yesus si lasi raꞌa-rinu asa egravemu na Na negraveru kahegravei moneaanga-angalai na dhegraveu roro bea segraveraaa tamu dhu leo kahegravei ho raꞌa-rinudegravenge regravengu

11 Te ngaa abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu negravetipartei Parisi mai kaꞌugu egravetu madhaana-ana madhutu Yesus peka naldquoNga tao ka mese miu madhegravedi naꞌa-ninu degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu guna boese nuka segravemi dhegraveu roro bea degravengeangalai ra dhu bhelu-katubꞌa segraverardquo

12 Te ngaa Yesus peka degravenge regravenguaku Negravengu na ldquoDhegraveu pegravedꞌa parluudote-matarii te ngaa dhegraveu dhu pegravedꞌaboe parluu boe 13Beꞌa risi lami parisapaie-iie Lii Holo-Nori Ama LamatuaTe uru egraveegravena Na pua Hosea ca dhegraveunegraveti lii padhai Na dhu suri peka nalsquoDadꞌegravei Jaꞌa nuka

dhegraveu-dhegraveu Jaꞌa hudꞌi pasue kuegraveci degravenge egraveci aa padꞌelo rasakasia

Ladhe ra tao boe madhutu segravemi egraveegravenana

badha korban regravengu dhu regraveti hiaJaꞌa

degravenge boe kabꞌuarsquo 911 Lukas 151-2

Mateos 914 16 Mateos 928Neꞌe ne ka dhu Ama Lamatua peka

tegraveke le Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa mai boe houri dhegraveu dhu pangee na regravengu dhegraveumola te ngaa Jaꞌa mai segravena ka ladhe-leru dhegraveu dhu laku-laku boerdquo

Dhegraveu karegravei nga tao ka ana madhutuLamatua Yesus puasa boe

(Markus 218-22 Lukas 533-39)14 Egravele egraveegravena ka ana madhutu Yoha-

nis tuka sarani segravera mai sa YesusDhegraveu se karegravei aku regravengu na ldquoJiꞌi dhumadhutu Yohanis tema puasa Aadhegraveu Parisi puasa kahegravei Te ngaatasamia ka anamadhutu Ama segravera loeboe raꞌa-rinu Regravengu reꞌa boe puasadordquo

15 Te ngaa Yesus dhaa degravenge liipakasame na ldquoSegravemi neꞌe ladhepesta kabꞌi tamu segravera puasa boe tengaa raꞌa toke begravecu Ladhe pengantinmone degravenge regravengu era aaꞌi-aaꞌi raraꞌa-rinu palere-lere Te ngaa ladhedhegraveu leo rai regraveti ka pengantin monene hegraveiamone aanga-angalaiNa dꞌarara susa de heka ra puasa kegravena

16 Dhegraveu bisa boe rare begravela hiu caegraveta ho kalape mi kodho dhui dhumae Te ropa base kodho ne begravelahiu dhu kalape laꞌa deo na karuku nakodho deo na asa mae aae

17 Jꞌara segravemi egraveegravena kahegravei degravengedhua dhu heka regraveti mai negraveti kapuabisa boe bhori asa dꞌara sabha dhuiTe aadꞌo na sabha ne madhore hegraveiadhua bhori eele asa rai laꞌe De dhuadhu hiu hudꞌi bhori ku asa dꞌara sabhahiu segravena ka dua ra beꞌa taruurdquo[Degravenge segravemi neꞌe Yesus nori si pekana aꞌajꞌa Na dhu hiu baku pakihudegravenge aꞌajꞌa dhu dhui]

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ina cadhegraveu dhu pegravedꞌa dhegraveu bhegraveni aa pamamurihari ana bhegraveni ca dhegraveu

(Markus 521-43 Lukas 840-56)18 Egravetu dꞌara Yesus padhai lii era

degravenge ana madhutu Yohanis segraverahegraveia kapala negraveti egravemu manegravengi-mangajꞌi mai paraga degravenge Ne Kana patitu kegravetu urutuu egravetu madhaYesus Hegraveia na manegravengi aku negravengu

na ldquoAma ee Sue ku jaꞌa la Te anabhegraveni jaꞌa heka madhe kegravena De latiho Ama bane ai mi ana ne segravena ka namamuri harirdquo

19 Ropa Na tadegravengi hegraveia Yesusdegravenge ana madhutu Na madhutudegravenge ka dhegraveu deo na

20-21 Egravetu talora jꞌara ca dhegraveu inakako laꞌe madhutu si Bhegraveni ne legravekepapegravedꞌa bhegraveni dhu loe boe ciki sa dꞌaicanguru dua tegraveu kegravena Na pangeena ldquoSadꞌi jaꞌa gai legraveke kodho Yesus ditatu egravei papegravedꞌa jaꞌa ne egravelerdquo Negraveti egraveegravenaka na ara padegravetu laꞌe hegraveia na gai legravekesuu kodho Yesus

22 Yesus dhu neꞌa hegraveia Na kabibꞌaladhe sa ina ne Ka Na lii peka naldquoIna ee Paꞌegravera la dꞌara egraveu Te lulaegraveu parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa negraveti egraveegravenaka egraveu egravele negraveti papegravedꞌardquo Hegraveia bhegraveni neegravele degravenge ka

23 Egravele ka Yesus si lasi taruu asa egravemunegraveti kapala egravemu manegravengi-mangajꞌiegraveegravena Dꞌai era negravei maso laꞌe asa dꞌarahegraveia Na ladhe negravedhi dhegraveu dhu temakarihu musiik mamadhe degravenge dhegraveuae dhu tangi dꞌara pegravedꞌa 24 Te ngaaYesus peka degravenge ra aku Negravengu naldquoAe eele ka tangi aa lami ka egravemumiu Te ana ne madhe boe dhoka nabhegravejꞌi dirdquo Te ngaa dhegraveu semari degravengepakapengo hegravebꞌa mi Yesus

25 Egravele ka dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi lasi asaliꞌu Ka Yesus maso asa dꞌara kamaana bhegraveni ne Na kegravepe ai ana ne hegraveiaana ne mamuri degravenge ka 26 Ropaladhe regravedhi jꞌara ne ka dhegraveu mulaipalolo legraveme egravetu kabarai ra lula-negravetingaa dhu Yesus tao ne

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveubegravedhu dhegraveu dua

27 Egravele hegraveia Yesus kako taruu Egravetutalora jꞌara abhu dhegraveu begravedhu dhegraveudua dhu madhutu Ne Dua ra rodhepeka na ldquoAna-egravepu dhegraveu aae DaudSue ku jiꞌi lardquo

28 Ropa Yesus maso asa dꞌara egravemucue dhegraveu begravedhu se lasi paraga degravengeNe Ka Yesus karegravei dua ra peka naldquoMiu se legraveka tareꞌa-reꞌa na Jaꞌa ne

913 Mateos 127 Hosea 66 917 Sasuri lii Yunani dhu uru egraveegravena peka na ldquobaku isi egravei anggorhiu asa dꞌara tas kaꞌuri dhui ho baku dꞌai na maerdquo

Mateos 929 17 Mateos 105-6degravenge koasa ho puri-paꞌegravele miu segravenaka bisa ladhe megravedhi dordquo

Hegraveia dua ra dhaa aku regravengu naldquoAma karegravei ia ka te jiꞌi dhu legravekamema-mema lerdquo

29 Ropa tadegravengi lii dhaa dua ra hegraveiaYesus gꞌagꞌe musi madha ra ka Napeka na ldquoLadhe segravemi egraveegravena na jꞌajꞌika madhutu parcaya miurdquo 30 Yesuspadhai lii egravele hegraveia dua ra ladhe regravedhidegravenge ka Te ngaa Yesus pasanegravedꞌesi peka na ldquoBaku miu peka degravenge cadhegraveu sa ngaa dhu jꞌajꞌi lerdquo

31 Te ngaa dhegraveu se taha rare boedꞌara ra Ka ra kako palegraveme kabaraiegraveegravena lole degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tataoYesus mi regravengu dua ra

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu liiaadꞌo

32 Ropa dhegraveu begravedhu se lasi dhegraveuregraveti dhegraveu leo hari egraveci asa Yesus Dhegraveune bisa boe padhai lii lula nidhu taone 33 Ropa ladhe negravedhi hegraveia Yesusparedha nidhu kalua negraveti dhegraveu liiaadꞌo ne Nidhu egraveegravena kalua ka dhegraveune padhai lii degravenge ka Hegraveia dhegraveu aeegravetu era egraveegravena malaa ka ra peka naldquoIra ii Egravedhi dhegraveu Yahudi paraga tegravedhimegraveka madha jꞌara segravemi neꞌe nerdquo

34 Te ngaa dhegraveu Parisi kaꞌuu pekana ldquoDhegraveu aae nidhu ka dhu hia Nekoasa segravena ka Na bisa babegravege eelanidhurdquo

Lamatua Yesus taha nare boe dꞌararopa ladhe negravedhi dhegraveu ae segravera

35 Egravele egraveegravena ka Yesus kako palegravemekota-kota degravenge rae-rae segravena ka ajꞌa-nori dhegraveu egravetu dꞌara egravemu sabajꞌa segraveraNa ajꞌa dhegraveu negraveti Lii Holo-Nori AmaLamatua aa jꞌara tasamia regravengu bisajꞌajꞌi dhegraveu unu Ama Lamatua Napuri-paꞌegravele kahegravei dhegraveu negraveti papegravedꞌa-taregravegu ra 36Ropa Yesus ladhe negravedhidhegraveu ae se hegraveia Na taha nare boedꞌara lula dhegraveu se reꞌa heka tao segravemi

ngaa sa Te regravengu nuka segravemi kahibꞌi-kalegravebho dhu degravenge boe dhegraveu mad-henga 37 Egravele ka Yesus padhai liidegravenge ana madhutu Na aku Negravenguna ldquoDhegraveu ae se nuka segravemi ngangaꞌaae-ae egravetu dꞌara oka-tedhe Masi kangangaꞌa ae titu kegravena te ngaa dhegraveusabꞌa dꞌai boe ho puu-gꞌegravetu segravena kategraveke asa dꞌara gudꞌa 38 Negraveti egraveegravenaka miu hudꞌi manegravengi kumi Lamatuaoka segravena ka Na tabha hari dhegraveu sabꞌaho lasi puu-gꞌegravetu isi oka serdquo

10Lamatua Yesus hagꞌe nare ana mad-

hutu Na canguru dua dhegraveu(Markus 313-19 Lukas 612-16)

1 Egravele ka Yesus paroa ana madhutuNa segravena ka mai pakaboko Hegraveia Nahia si koasa ho babegravege eele nidhu aapuri-paꞌegravele dhegraveu negraveti papegravedꞌa-taregravegura 2 Ana madhutu Na dhu Na puasegravera dhegraveu canguru dua nuka

Partama ngara na Simon (dhudhegraveu tema paroa ne lsquoPetrusrsquo)

degravenge ari na AnderiasYakobisdegravenge ari na Yohanis (dua ra ana

Sabadeus)3 PelipusBertolomeosTomasMateos (dhegraveu roro doi bea)Yakobis dhu leo (nuka ana

Alpius)Tadius4 Simon (negraveti partei politik

Selot)degravenge Yudas Iskariot (dhu egraveegravena

na pahie Yesus)Lamatua Yesus pua ana madhutu

Na lasi pakako sasabꞌa-laꞌa Na(Markus 67-13 Lukas 91-6)

5-6 Egravele egraveegravena ka Yesus pua ana mad-hutu Na canguru dua dhegraveu segravera aaparedha si peka na ldquoJaꞌa pua miulami asa dhegraveu egravedhi dhegraveu Yahudi segravera

934 Mateos 1025 1224 Markus 322 Lukas 1115 935 Mateos 423 Markus 139 Lukas444 936 Sensus 2717 1 Dhegraveu Aae segravera 2217 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 1816 Yeskial345 Sakaria 102 Markus 634 937 Lukas 102 104 Partei Selot ne tenge jꞌara ho neomardeka negraveti paredha Roma Ra pangare partei ne lsquoPatriotrsquo kahegravei

Mateos 107 18 Mateos 1022lula ae negraveti regravengu dhu madhutu boejꞌara mamuri Ama Lamatua degravengemola Regravengu cakaraa kahibꞌi-kalegravebhodhu sala jꞌara Negraveti egraveegravena ka baku lamiasa dhegraveu Yahudi boe nuka segravemi dhegraveuSamaria 7 Lami peka degravenge dhegraveu Is-raꞌel egravedhi segravera na lsquoNeꞌe ne dꞌai lodꞌokegravena segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra bisajꞌajꞌi dhegraveu unu Ama Lamatuarsquo 8 Aalami puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa pama-muri hari dhegraveu madhe paꞌegravele dhegraveukusta aa babegravege eele nidhu AmaLamatua hia le miu ae-ae te ngaa Namanegravengi hari boe ca ana maa sa Delami ka ho pala paꞌae-ae mi dhegraveu leote ngaa mage mi manegravengi hari ngaa-ngaa kahegravei 9 Pakegravedꞌi degravenge ai huaBakumegraveti doi 10gee jꞌara megravedha silusalapa do tatea Te dhegraveu hudꞌi hiaku dhegraveu sabꞌa ngaa dhu pantas ho rabisa mamuri

11 Ladhemiumaso asa dꞌara kota dorae egraveci na miu hudꞌi tenge ku dhegraveudhu neo segravemi rare miu Hegraveia miupea egravetu egravemu egraveegravena toke miu pakegravedꞌitegraveke eele era egraveegravena 12 Ladhe miu masoasa dꞌara egravemu dhegraveu peka la degravengeregravengu lsquoSaloom Lamatua hia miumegravengi-nalersquo 13 Ladhe dhegraveu egravetu dꞌaraegravemu ne segravemi rare miu degravenge beꞌana miumanegravengi segravena ka Lamatua hiasi berkat Te ngaa ladhe ra roꞌo boesegravemi rare miu na Lamatua hia boeregravengu berkat 14 Ladhe dhegraveu roꞌo boenanene lii padhai miu mi kalua negravetiegravemu egraveegravena do kota egraveegravena hegraveia miucaro eele ahu negraveti haga miu segravena kajꞌajꞌi mi tadha peka na ladhe roꞌo boenanene pe regravengu dꞌui rare pala ra15 Begraveli-camegravedꞌa lodꞌo Ama Lamatuahuku dhegraveu egravetu rai-haha neꞌe tatu Napabia mi dhegraveu Sodom degravenge Gomoradhu uru egraveegravena bhelu titu kegravena Te ngaasanegravedꞌe Egraveegravena na Negravengu huku bia risihari mi dhegraveu dhu roꞌo boe segravemi raremiurdquo

Lamatua Yesus pasanegravedꞌe ana mad-hutu Na egraveegravena na regravengu dui jꞌajꞌegravera

(Markus 139-13 Lukas 2112-17)16 ldquoSanegravedꞌe paie Te Jaꞌa pua miu

ne egraveci egraveegravena ka Jaꞌa patabuli kahibꞌi-kalegravebho asa talora aae busa hui Negravetiegraveegravena ka ngangee miu hudꞌi segravemimege dhu dꞌegravelu-megraveu Aa dꞌara mihudꞌi mola ku nuka segravemi koro jꞌahadhu neꞌa boe tenge lii langu 17 Tengaa baku pamudꞌe Te begraveli-camegravedꞌadhegraveu pajꞌegravera miu sama segravemi busahui kadhi pamadhe kahibꞌi-kalegravebhoEgraveegravena na regravengu nuni regraveti miu asaera parisa lii langu agama Aa dhegraveuhake paparu miu egravetu dꞌara egravemu saba-jꞌa 18 Pe regravengu egravere regraveti miu asamadha gubernur degravenge dhegraveu aae lulamiu madhutu Jaꞌa Te ngaa miuhudꞌi pake lodꞌo segravera ho peka-padhaidegravenge ra Lii Lolo Beꞌa negraveti Jaꞌa Degravengejꞌara neꞌe dhegraveu dhu tadhe boe AmaLamatua tadegravengi kahegravei kolongara Jaꞌane 19 Te ngaa ladhe regravengu nuni regravetimiu segravemi egraveegravena mage miu madhaꞌupeka na lsquoEgraveegravena na jaꞌa peka tasamiarsquoDo lsquoJaꞌa neo dhaa peka segravemi ngaarsquoBaku jꞌajꞌi mi ngangee te ladhe dꞌailodꞌo na Ama mi egravetu sorga ka dhupeka degravenge miu negraveti jꞌara mia ka dhumiu hudꞌi peka-padhai 20 Lodꞌo egraveegravenangaa dhu miu padhai mai boe negravetidꞌaramiuunumi te RohLamatuadhuMola-Megraveci egraveegravena ka dhu ajꞌa-nori egravetudꞌara miu segravena ka miu padhai segravemingaa sa

21 Sanegravedꞌe te begraveli-camegravedꞌa egravetudꞌara egravemu cue ladhe abhu ca dhegraveuparcaya Jaꞌa egraveegravena na aꞌari negravengumesa na ka dhu tenge jꞌara ho pa-madhe ne Aa ladhe ana ka dhuparcaya egraveegravena na ama na ka dhu pa-madhe ne Ladhe ina-ama ka dhuparcaya begraveli-camegravedꞌa ana-ana ra kadhu pamadhe si 22 Sanegravedꞌe Tebegraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tegraveka dꞌaradegravenge miu lula miu parcaya Jaꞌa ne

1010 1 Korintus 914 1 Timotius 518 1014 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1351 1015Lukas 104-12 Mateos 1124 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1924-28 1016 Lukas 103 1020 Markus139-11 Lukas 1211-12 2112-15 1021 Markus 1312 Lukas 2116 1022 Mateos 249 13Markus 1313 Lukas 2117

Te ngaa dhegraveu dhu taha taruu egraveegravenana Ama Lamatua hia ne mamuri23 Ladhe dhegraveu pajꞌegravera miu egravetu dꞌarakota cue rai lami asa kota leo Legravekekegravena Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Begraveli-camegravedꞌa ropa miu palegravemeaaꞌi megraveka kota-kota egravetu Israꞌel tengaa Jaꞌa dhu legravepa hari mai le egraveegravena

24 Biasa dhegraveu pakabꞌua ca dhegraveumese risi negraveti ana sakola na segraveraAa dhegraveu pakabꞌua ca dhegraveu lamatuarisi negraveti egravenu na segravera 25 Ladheana sakola megraveu sama segravemi mese nanegravengu pangee na dꞌai le Aa ladheegravenu dꞌegravelu-megraveu sama segravemi lamatua nanegravengu ngee na dꞌai le

De sanegravedꞌe paie Ladhe dhegraveu paroalamatua egravemu peka na lsquoEgraveu ne Baalse-bul dhegraveu aae nidhursquo tatu isi egravemuna abhu kolongara dhu karehe risiharirdquo

Baku madhaꞌu degravenge dhegraveu rai-hahate Ama Lamatua ka dhu sanoro miu

(Lukas 122-7)26 ldquoDe miu baku madhaꞌu degravenge

dhegraveu dhu labꞌa miu Te ngaa dhudhegraveu tao pahuni begraveli-camegravedꞌa dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ladhe regravedhi 27 Ngaa dhuJaꞌa ajꞌa-nori le miu mesa mi miuhudꞌi lami lole ku mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌiAa ngaa dhu Jaꞌa paholo le degravengemiumiu se hudꞌi lami peka ku palegravemeera 28 Baku madhaꞌu degravenge dhegraveurai-haha te regravengu bisa dhoka pa-madhe ngiꞌu aae dhegraveu di te ngaabisa boe paꞌele iie samanga Negravetiegraveegravena ka miu hudꞌi madhaꞌu ku degravengeAma Lamatua te dhoka Negravengu didhu degravenge koasa ho pamaso ngiꞌuaae dhegraveu degravenge samanga kateme asadꞌara dhasi ai dhu heo na loe boe cikisa 29De paꞌegravera dꞌara miu Dhegraveu pahieana mangungu egravetu dꞌara pasa degravengekabꞌua ciki ooꞌe di Te ngaa ciꞌu sa bisaboe madhe ladhe Ama mi egravetu sorganoꞌo megraveka 30Ama miu egravetu sorga dhu

loe boe ladhe-leru miu toke jꞌara-jꞌara dhu ana iiki-iiki Dꞌai regraveu kegravetuegravetu kabꞌa kegravetu miu Na ige nare aaꞌihegravei 31 De baku madhaꞌu Lula AmaLamatua pakabꞌua miu risi negraveti anamangungu aaꞌi-aaꞌi rardquo

Baku makae mangaku LamatuaYesus

(Lukas 128-9)32 Hegraveia Yesus tuhu hari lii padhai

Na peka na ldquoDhegraveu dhu bani man-gaku Jaꞌa egravetu madha dhegraveu ae egraveturai-haha ne pe Jaꞌa kahegravei mangakunegravengu egravetu katanga madha Ama Kuegravetu sorga peka na lsquoNegravengu ne dhegraveuJaꞌarsquo 33 Te ngaa dhegraveu dhu pasili Jaꞌaegravetu madha dhegraveu ae peka na negravengutadhe boe Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa pekadegravenge Ama Ku egravetu sorga kahegravei nalsquoJaꞌa tadhe boe dhegraveu neꞌersquo rdquo

Lamatua Yesus mai negraveti boe dame tengaa patao-palaha

(Lukas 1251-53 1426-27)34 ldquoMage mi pangee na Jaꞌa ne mai

kegraveti dame asa rai-haha ne Te mamaiJaꞌa ne segravena ka dhegraveu rai-haha ne egravecilabꞌa egraveci 35 Jaꞌa mai asa rai-hahane madhutu ngaa dhu dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua peka tegraveke egraveegravenalsquoEgraveegravena na ana mone labꞌa ama na

ana bhegraveni labꞌa ina naaa bhegraveni dhegraveu egravemu ana na

labꞌa ina negraveti dhegraveu egravemuna

36 te isi egravemu mae-manyegravela lula egravecilabꞌa egravecirsquo

37 De dhegraveu dhu neo madhutu Jaꞌatareꞌa-reꞌa negravengu hudꞌi sue ku Jaꞌarisi negraveti aaꞌi-aaꞌi risi negraveti ina-ama naaa risi negraveti ana niki na Ladhe aadꞌona negravengu nia boe jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa38 Te dhegraveu dhu neo madhutu Jaꞌa tengaa dꞌegravei boe pasae jꞌajꞌegravera negravengu niaboe jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa 39 Dhegraveudhu sadia madhe lula na madhutuJaꞌa begraveli-camegravedꞌa negravengu abhu ma-muri taruu degravenge Ama Lamatua Tengaa dhegraveu dhu dhoka neomamuri hia

1024 Lukas 640 Yohanis 1316 1520 1025 Mateos 934 1224 Markus 322 Lukas 1115 1026 Markus 422 Lukas 817 1033 2 Timotius 212 1036 Mika 76 1038Mateos 1624 Markus 834 Lukas 923 1039 Mateos 1625 Markus 835 Lukas 924 1733 Yohanis1225

Mateos 1040 20 Mateos 1112ngiꞌu negravengu unu na egraveegravena na mamurina ele iia dꞌarardquo

Begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua bꞌalangaa dhu dhegraveu tao

(Markus 941)40 ldquoDhegraveu dhu segravemi nare miu degravenge

beꞌa negravengu segravemi nare Jaꞌa kahegravei Aadhegraveu dhu segravemi nare Jaꞌa negravengu kahegraveisegravemi nare Ama Lamatua dhu pua Jaꞌamai 41 Dhegraveu dhu segravemi nare dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua lulana padhue-padhai Lii Holo-Nori AmaLamatua pe Lamatua bꞌala negravengusama segravemi Na bꞌala mi ca dhegraveu negravetilii padhai Negravengu Aa dhegraveu dhu segraveminare ca dhegraveu dꞌara mola lula dhegraveuegraveegravena madhutu tareꞌa-reꞌa dadꞌegravei AmaLamatua pe Lamatua bꞌala negravengusama segravemi Na bꞌala mi ca dhegraveu dꞌaramola 42 Dhegraveu dhu segravemi nare ca dhegraveudhu haha dꞌai seli lula negravengu mad-hutu Jaꞌa tatu Ama Lamatua bꞌala neMasi ka dhegraveu hia egravei hua ca galaa ditatu Ama Lamatua bhegravelu boe nerdquo

11Yohanis tuka sarani pua ana mad-

hutu na lasi asa Lamatua Yesus(Lukas 718-35)

1 Ropa Yesus hia nare lii moa micanguru dua ana madhutu Na hegraveiaNa laꞌe kako palegraveme rae-rae egravetu raiegraveegravena segravena ka ajꞌa dhegraveu egravetu segravera AaNa peka-padhai Lii Lolo Beꞌa AmaLamatua

2 Lodꞌo egraveegravena Yohanis egravetu dꞌarabegravedho Ropa na tadegravengi jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu Yesus tao hegraveia na pua anamadhutu na ho lasi karegravei Yesus pekana 3 ldquoAma Lamatua dhu pajaji tegraveke lekaregravei negraveti uru ka na Negravengu neo puaKristus mai segravena ka pala mamuri miegravedhi dhegraveu Yahudi Ama ne Kristusdo Do egravedhi hudꞌi mate hari ku dhegraveuleordquo Ka lasi karegravei Yesus

4 Ropa tadegravengi nare hegraveia Yesusdhaa aku Negravengu na ldquoMiu se tadegravengile aa megravedhi unu mi degravenge madhaDe legravepa ho lami peka degravenge Yohanisaaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi nuka segravemi ngaa dhu

dhegraveu negraveti lii padhai Ama LamatuaYesaya suri tegraveke le peka na

5 Dhegraveu begravedhu ladhe regravedhiDhegraveu karuku kegravedꞌi kakoDhegraveu pegravedꞌa kusta kaꞌuri ra milu

hariDhegraveu katele-katipa bisa tadegravengiDhegraveu madhe mamuri hariDhegraveu unu aadꞌo nanene Lii Lolo

Beꞌa6 De segravemi neꞌe lami peka degravenge

Yohanis begraveli-camegravedꞌa negravengu abhuaꞌoto ladhe na parcaya Jaꞌa taruuNegraveti egraveegravena ka Ama Lamatua hiamegravengi-nale mi dhegraveu dhu parcaya Jaꞌapaꞌegravera-egraverardquo

7 Ropa ana madhutu Yohanis selegravepa hegraveia Yesus peka degravenge dhegraveu aese lula-negraveti Yohanis ne aku Negravenguna ldquoLodꞌo miu neo paraga degravengeYohanis egravetu dꞌara padꞌa sodꞌa miupangee na neo paraga degravenge dhegraveudhu segravemi ngaa sa Tatu boe miuparaga degravenge dhegraveu dhu roe aala-aalanuka segravemi kalai egraveegraveu dhu bhabheumadhutu ngegravelu di 8 Aa tatu boe miumegravedhi dhegraveu dhu pake megravedha-papakedhu kabꞌua aae te dhegraveu segravemi egraveegravenaera pea na dhodhoka egravetu dꞌara egravemudhegraveu aae di 9 De lami ladhe dhegraveusegravemi ngaa sa egravetu negravei Mi pangee namiu lami tenge dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua Tareꞌa Te negravengu neca dhegraveu negraveti lii padhai Lamatua dhukapai risi 10 Te egravetu dꞌara sasuri AmaLamatua dhu Mola-Megraveci egraveegravena dhusuri tegraveke le lula-negraveti Yohanis ne pekanalsquoNanene Jaꞌa pua dhegraveu Jaꞌa

segravena ka bhoke jꞌara hia Egraveursquo11 Nanene paie Egravetu rai-haha

ne abhu boe ca dhegraveu sa dhu ka-pai risi negraveti Yohanis ne Te ngaanegraveti dhegraveu rai-haha aaꞌi-aaꞌi dhu man-gaku Ama Lamatua sama segravemi DhegraveuAae dhegraveu dhu haha dꞌai seli egraveegravenaka negravengu dhu kapai risi negraveti Yoha-nis 12 Karegravei negraveti Yohanis pakakosasabꞌa na dꞌai sange neꞌe ne abhudhegraveu ae-ae dhu jꞌajꞌi le dhegraveu unu AmaLamatua Te ngaa abhu dhegraveu leo

1040 Markus 937 Lukas 948 1016 Yohanis 1320 115 Yesaya 355-6 611 1110Meliaki 31

Mateos 1113 21 Mateos 1125dhu pangee sala peka na regravengu hudꞌipamusu ku segravena ka laka-seti dhegraveu hojꞌajꞌi dhegraveu unu Ama Lamatua 13 Tokedꞌai lodꞌo mamai Yohanis tuka saraniegravedhi dhegraveu Yahudi dhu tema madhutuatora Musa degravenge atora dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua leo segravera14 De parcaya la Jaꞌa Yohanis nenuka Elia dhu dhegraveu regraveti lii padhaiAma Lamatua pekamema le lula-negravetimamai na 15De dhu neo meꞌa megraveuhudꞌi nanene ku paie-iie

16 Jaꞌa neo hia lii pakasame segravena kamiu meꞌa rupa segravemi mia ka dhegraveu taalimuri ne Te regravengu se cakaraa degravengeana-ana dhu madhegravedi egravetu dꞌara pasaRegravengu dhu paꞌoo-parodha degravenge an-galai ra peka na17 lsquoJiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi tiu sakino degravenge

karejꞌe-karaete ngaa miu roge-ledho boe

Hegraveia jiꞌi sodꞌa lii beke dhegraveu madhete ngaa miu tangi boersquo

18 Miu se sama segravemi ana iiki dhureꞌa boe roca Lodꞌo Yohanis mainegravengu dꞌegravei puasa aa ninu boe egraveianggor Te ngaa dhegraveu peka nalsquoNegravengu nidhu taorsquo 19 Te ngaa JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne mai leJaꞌa puasa boe aa kinu egravei anggorTe ngaa dhegraveu peka na lsquoNegravengu egraveegravenadhegraveu gagoo-gagehu Dhegraveu temamahu bia Laꞌe paꞌangalai degravenge dhegraveuroro bea Paꞌegraveci degravenge dhegraveu dhu laku-laku boe Negravengu dhu neꞌa boemakaersquoTe ngaa mi patadhe lii padhai Jaꞌa neMamegraveu Ama Lamatua egraveegravena cegraveu egravetudꞌara mamuri dhegraveu unu Nardquo

Dhegraveu dhu dꞌegravei boe segravemi rare LamatuaYesus

(Lukas 1013-15)20 Egravele egraveegravena ka Lamatua Yesus

pasanegravedꞌe dhegraveu-dhegraveu dhu pea egravetupegraveri-pegraveri rae Na tao le tadha-tadhamalaa ae risi egravetu negravei te ngaa roꞌo boeae eele negraveti sasala ra ho madhutujꞌaramamuri Ama Lamatua dhumola21 Yesus jegraveke si peka na ldquoHeh Miu

dhegraveu Korasin aa miu dhegraveu BetsaidaMate unu miu Begraveli-camegravedꞌa pasaemere mamadhe-mamopo Jaꞌa tao lerupa-rupa tadha malaa egravetu katangamadha miu te ngaa miu moꞌo boeparcaya Ama Lamatua Masi ka miudhegraveu Yahudi dhu peka na miu tadheLamatua te ngaa ladhe segravemi tadhamalaa dhu Jaꞌa tao seꞌe egravetu kota Tirusdegravenge kota Sidon tatu negravebhu naresange neꞌe dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera egravele lehoꞌa aa tegraveke eele le sasala-sasigo raho madhutu Ama Lamatua Aa tatura pake le begravela megravedhi degravenge tao ahumi kegravetu ho jꞌajꞌi mi tadha na regravengumanyasa negraveti sasala ra Masi ka dhegraveuTirus degravenge dhegraveu Sidon segravera dhegraveuYahudi boe dhu mangaku na tadheLamatua 22 Jaꞌa monya boe Begraveli-camegravedꞌamegravedhi unumi Dꞌai lodꞌo dhuAma Lamatua pamaꞌegravete lii langu dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra hahuku dhegraveu Tirus degravengedhegraveu Sidon samaa risi negraveti hahukumiu

23 Miu dhegraveu Kapernaum Mage-mage ee Mage mi pangee na AmaLamatua pacaꞌe miu lami asa sorgaAadꞌo Egraveegravena na Lamatua pegraveci miasa dꞌara naraka Ladhe segravemi tadha-tadha malaa dhu Jaꞌa tao egravetu rae miudhu jꞌajꞌi uuru le egravetu kota Sodomtatu Ama Lamatua parluu boe labhupakegravepu kota egraveegravena Te ladhe dhegraveuSodom regravedhi tadha malaa se tatu rarai eele le negraveti bhabhelu-katubꞌa ra24 Tareꞌa Pe megravedhi unu mi Ladhedꞌai ka lodꞌo Ama Lamatua pamaꞌegravetelii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hahuku dhegraveuSodom samaa risi negraveti hahuku miuserdquo

Lamatua Yesus gale dhegraveu segravena kamadhutu Ne ho Na paꞌegravera hari si

(Lukas 1021-22)25 Ropa padhai lii nare hegraveia Yesus

sabajꞌa peka na ldquoAma Ama dhujꞌajꞌi Lamatua egravetu dedha-liru degravengerai-haha Jaꞌa manegravengi makasi ae-ae

1113 Lukas 1616 1114 Meliaki 45 Mateos 1710-13 Markus 911-13 1121 Yesaya231-18 Yeskial 261mdash2826 Yoel 34-8 Amos 19-10 Sakaria 92-4 1123 Yesaya 1413-15 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 1924-28 1124 Mateos 1015 Lukas 1012

Mateos 1126 22 Mateos 1210lula Ama pahuni pamegraveno-megraveno jꞌara-jꞌara dhu Ama hia hukumi dhegraveu-dhegraveudhu pangee na regravengu dꞌegravelu-megraveu aadhu padedha iisi ra Te ngaa Amabhoke patalele jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi midhegraveu haha degravenge dhu pahaha iisi ra26 Tareꞌa Ama Te segravemi egraveegravena ka dhupakarejꞌe dꞌara Amardquo

27 Ropa sabajꞌa nare hegraveia Yesuspeka degravenge dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera naldquoNanene paie-iie Ama Ku egravetu sorgapangegravedꞌu le koasa aaꞌi-aaꞌi mi Jaꞌa neDhu tadhemegraveu Jaꞌa dhoka Ama ku diAa dhu tadhe megraveu Ama dhoka AnaNa nuka Jaꞌa ne Aa Jaꞌa hagꞌe koredhegraveu leo segravena ka peka degravenge ra horegravengu tadhe megraveu Ne kahegravei

28Miu aaꞌi-aaꞌimi dhu roe lula sabꞌabia mai madhutu Jaꞌa Aa miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu pasae bia mai la asa Jaꞌa29 Ladhe miu segravemi mere aꞌajꞌa Jaꞌa hokako palere-lere degravenge Jaꞌa na egravedhica ropa degravenge sapi dua ngiꞌu dhu nunikataka pare rai egraveci Te Jaꞌa ne dꞌarahua iia aa lii mako Ladhe miu mad-hutu Jaꞌa miu jꞌajꞌi egravera hari 30 Lulaaꞌajꞌa Jaꞌa carui boe Aa paredha Jaꞌabia boe kahegraveirdquo

12Dhegraveu pasisu degravenge Lamatua Yesus

lula-negraveti lodꞌo ae sasabꞌa(Markus 223-28 Lukas 61-5)

1 Ca lodꞌo legraveke degravenge ae sasabꞌadhegraveu Yahudi Yesus degravenge ana-anamadhutu Na dhu kako re karasa okadhegraveu Ana madhutu Na mangangahegraveia ra gꞌegravetu are-gandum ka raꞌa noo-noo 2 Egravetu egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveunegraveti partei agamaParisi dhumadhutupaꞌegravera adꞌa dhegraveu Yahudi ra Ropaladhe regravedhi anamadhutu Yesus se taosegravemi egraveegravena hegraveia ra kai Ne peka naldquoAnamadhutuMu gꞌegravetu gandum legravekedegravenge lodꞌo ae sasabꞌa-laꞌa Regravengubaku tao segravemi neꞌe Te tatao ne sisuatora egravedhirdquo

3-4 Te ngaa Yesus bꞌala aku Negravenguna ldquoTasamia ee Miu teko bhegravelu

lii lolo Daud si Daud degravenge ana-ana madhutu na dhu manganga titukegravena Hegraveia na maso asa dꞌara PaleoManegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua kanare roti dhu ama agama hia le miLamatua ka regravengu raꞌa Te ngaa dhubisa raꞌe roti se dhodhoka ama agamasegravera Dhegraveu leo bisa boe Egravele ka Daudsi raꞌa te ngaa ca dhegraveu sa pasalaboe si Miu nuka segravemi dhegraveu dhubaca megravedhi boe sasuri Lii Holo-NoriAma Lamatua 5 Te egravetu dꞌara sasuriegraveegravena suri kahegravei negraveti sasabꞌa amaagama Yahudi segravera egravetu dꞌara egravemusabajꞌa legraveke degravenge lodꞌo ae sasabꞌaTe ngaa regravengu sala boe ngaa-ngaa6 Nanene Uru egraveegravena egravemu sabajꞌaka dhu kabꞌua te ngaa limuri neabhu dhu kabꞌua risi nuka Jaꞌa neDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa 7Egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua Napeka na lsquoDadꞌegravei Jaꞌa segravemi neꞌe dhegraveuJaꞌa segravera hudꞌi padꞌelo ku rasa kasiaegraveci degravenge egraveci Ladhe ra tao boe mad-hutu jꞌara ne na badha korban dhuregravengu regraveti hia Jaꞌa degravenge boe kabꞌuarsquoDe ladhe miu meꞌa megraveu sasoa negraveti liipadhai Lamatua ne tatu miu pasalaboe ana madhutu Jaꞌa se Te ra taoboe sala ngaa-ngaa 8 Te Jaꞌa neDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa kadhu degravenge hak ho pamaꞌegravete peka nadhegraveu bisa sabꞌa ngaa legraveke degravenge lodꞌoae sasabꞌardquo

Lamatua puri-paꞌegravele dhegraveu legravekedegravenge lodꞌo ae sasabꞌa-laꞌa

(Markus 31-6 Lukas 66-11)9 Egravele ka Yesus tegraveke eele era egraveegravena

laꞌe asa dꞌara egravemu sabajꞌa ra 10 Egravetuneꞌe abhu mone ca dhegraveu dhu kacui-aai madhe cabegraveka Dhegraveu Parisisegravera dhu tenge-tenge jꞌara ho pasalaYesus ladhe segravemiNa puri-paꞌegravele dhegraveudhu kacui-aai madhe cabegraveka ne legravekedegravenge lodꞌo ae sasabꞌa Hegraveia ra karegraveiNe peka na ldquoMadhutu atora agamaegravedhi dhegraveu bisa puri-paꞌegravele dhegraveu legravekedegravenge lodꞌo ae sasabꞌa-laꞌa do aadꞌordquo

1127 Yohanis 335 118 1015 1129 Yermia 616 122 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri2325 123-4 1 Samuel 211-6 Atora negraveti Ama-amaAgama249 125 Sensus 289-10 127Mateos 913 Hosea 66

Mateos 1211 23 Mateos 122811 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu na

ldquoLadhe kahibꞌi-kalegravebho ciꞌu manahuasa dꞌara roꞌa legraveke degravenge lodꞌo aesasabꞌa dhegraveu unu na mai name naresina ma 12 De Ama Lamatua suedhegraveu rai-haha risi negraveti dhegraveu unukahibꞌi-kalegravebho deo na Negraveti egraveegravenaka dhegraveu bisa tao jꞌara dhu beꞌa legravekedegravenge lodꞌo ae sasabꞌardquo

13 Ka Na lii degravenge dhegraveu dhu aimadhe cabegraveka na ldquoJꞌole kacui-aai egraveumairdquo Hegraveia na jꞌole kacui-aai dhumadhe egraveegravena kacaꞌa la egravele degravenge kasama degravenge kacui-aai dhu iia egraveegravena

14 Ropa dhegraveu Parisi se regravedhi segravemiegraveegravena hegraveia ra nasa titu kegravena Egravele kara kalua tegraveke eele egravemu sabajꞌa ne hegraveialasi pareꞌa aku regravengu na ldquoEgravedhi hudꞌitenge ku jꞌara segravena ka pamadhe Nerdquo

Ama Lamatua dhu pili nare Yesussegravena ka sabꞌa hia Ne

15 Te ngaa Yesus dhu neꞌa ngangeeregravengu dhu karehe ne negraveti egraveegravena ka laꞌeasa era leo Dhegraveu aemadhutuNe hegraveiaNa puri-paꞌegravele dhegraveu dhu pegravedꞌa aaꞌi-aaꞌi 16 Te ngaa Na kai si peka naldquoMage lami palolo kahegravei degravenge dhegraveuleo lula-negraveti Jaꞌardquo 17 Negravengu tao segravemiegraveegravena madhutu segravemi lii padhai AmaLamatua dhu peka le mi dhegraveu negraveti liipadhai Na ngara na Yesaya dhu suritegraveke na18 ldquoLadhe ku laa Negravengu ne Dhegraveu

pajuu-paleha Jaꞌa dhu Jaꞌahagꞌe kore le

Jaꞌa sue Neaa dꞌara Jaꞌa karejꞌe taruu

degravenge NeEgraveegravena na Jaꞌa pangegravedꞌu Ne Roh Jaꞌa

ho laꞌe ajꞌa-nori dhegraveu negraveti sukuaaꞌi-aaꞌi

lula-negraveti jꞌara mamuri Jaꞌadhu mola

19 Negravengu ne neꞌa boe tegravebꞌa kakaraNegravengu ne neꞌa boe padedha iisi20 Dꞌara Na hua iia

Dhu neꞌa boe pajꞌegravera dhegraveuAjꞌu dhu oe padhe Na legraveku eele boe

Labhu dhu saruru Na tiu pa-madhe boe

Na loe boe ajꞌa-nori dhegraveu toke dhegraveuaaꞌi-aaꞌi tao madhutu jꞌaramamuri dhu mola negraveti AmaLamatua

21 Dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi egraveegravenana parcaya Ne lula reꞌa naNegravengu ne ceerdquo

Mese agama segravera peka na dhegraveu aaenidhu ka dhu hia Yesus koasa

(Markus 320-30 Lukas 1114-23)22 Ca tegraveka regraveti asa Yesus ca dhegraveu

dhu nidhu tao toke begravedhu aa ele liiHegraveia Yesus paꞌegravele ne degravenge babegravegeeele nidhu negraveti dhegraveu neꞌe Ka dhegraveu nebisa negravedhi aa bisa padhai lii 23 Dhegraveuae se ropa regravedhi segravemi egraveegravena hegraveia ramalaa-maloha Ra papeka na ldquoNegravenguneꞌe ele boe ana-egravepu Daud dhu dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatua suri tegravekekaregravei negraveti uru ka Negravengu neꞌe tatuDhegraveu dhu egravedhi mate tae-tae egraveegravenardquo

24 Te ngaa ropa dhegraveu Parisi tadegravengirare hegraveia ra roꞌo boe parcaya Kara papeka na ldquoWee Dhegraveu nebisa babegravege nidhu lula dhegraveu aaenidhu Baalsebul ka dhu pangegravedꞌu Nakoasardquo

25 Te ngaa Yesus neꞌa lii padhaidhegraveu Parisi se Hegraveia Na peka degravengedhegraveu seꞌe aku Negravengu na ldquoLii pad-hai miu ne legraveke boe Ladhe egravetudꞌara rai cue ana kabarai na patao-palaha tasa mera mia ho rai ne bisataha Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe dhegraveuegravetu dꞌara kota egraveci do dꞌara egravemu cueegraveci patao degravenge egraveci tatu ra mae-manyegravela toke lahomae-mae si 26Deladhe nidhu pamusu degravenge nidhu aapalabꞌa egraveci degravenge egraveci tatu dhegraveu aae ranegravedꞌu paredha negravebhu boe 27 Sanegravedꞌepaie Dhegraveu miu reꞌa kahegravei babegravegeeele nidhu Ra pake koasa negraveti nidhudo Aadꞌo De miu baku padhailii ore dhu peka na Jaꞌa pake koasanidhu ho babegravege eele nidhu Pe dhegraveumiu unu mi ka dhu pamaꞌegravete pekana ngaa dhu miu galaa ne legraveke boejꞌara 28 Te ngaa ladhe Jaꞌa tareꞌa-reꞌababegravege eele nidhu pake koasa negravetiRoh Ama Lamatua egraveegravena padꞌelo na

1211 Lukas 145 1221 Yesaya 421-4 1224 Mateos 934 1025

Mateos 1229 24 Mateos 1242Lamatua egraveegravena tareꞌa-reꞌa Dhegraveu Aaedhu egravetu le katanga madha miu

29 Ladhe dhegraveu neo lasi manaꞌu egravemudhegraveu egraveci dhu egravera negravengu hudꞌi egraveki-karadhe uuru ku dhegraveu lamatua egravemune Heka na manaꞌu negraveti megravedha-panyau na segravera

30 Sanegravedꞌe ee Te dhegraveu dhu paꞌegraveciboe degravenge Jaꞌa negravengu pamusu degravengeJaꞌa Aa dhegraveu dhu soru-bara boe Jaꞌaegravetu dꞌara sabꞌa-laꞌa negravengu neꞌa dhokapaꞌiu dhegraveu di 31 De nanene paie-iielii padhai Jaꞌa ne Ama Lamatua dhusadia saku eele sasala-sasigo dhegraveuLadhe dhegraveu padhai lii pakarehe ko-longara dhegraveu leo Ama Lamatua sa-dia abho ne era Te ngaa ladheabhu dhegraveu dhu bani padhai pakareheRoh Ama Lamatua dhu Mola-MegraveciAma Lamatua saku eele boe sasala naegraveegravena 32 Ladhe dhegraveu pakarehe JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne AmaLamatua sadia saku eele sasala naTe ngaa cee ka dhu bani padhai liipahahe Roh Ama Lamatua te ngaaAma Lamatua saku eele boe sasala namasi ka toke dai mia-mia laꞌerdquo

Ajꞌu degravenge hua na(Lukas 643-45)

33Hegraveia Yesus padhai lii taruu degravengedhegraveu Parisi se peka na ldquoNgee paie-iie Ajꞌu dhu beꞌa hia hua dhu beꞌaTe ngaa ajꞌu dhu karehe hia hua dhukarehe Negraveti hua na dhegraveu bisa tadheajꞌu ne beꞌa do karehe 34 Te ngaamiu se ca ropa degravenge mege dhu neꞌadhoka kapodꞌe-kabegraveli di Miu meꞌaboe padhai lii dhu beꞌa Lula ngaadhu tegraveke egravetu dꞌara egraveegravena ka dhu kaluamai negraveti dꞌara hegravebꞌa na 35 Dhegraveubeꞌa tatu lii padhai na beꞌa lula egravetudꞌara na abhu jꞌara dhu beꞌa Te ngaadhegraveu bhelu tatu lii padhai na karehelula egravetu dꞌara na dhu pegravenu degravengebhabhelu-katubꞌa

36 Legraveka la lii Jaꞌa ne Te begraveli-camegravedꞌa lodꞌo egravele rai-haha Ama

Lamatua parisa lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Lodꞌo egraveegravena dhegraveu egraveci-egraveci ka hudꞌidhaa lii-lii negravengu dhu degravenge boe kolo-kapua 37 De mage-mage Te begraveli-camegravedꞌa egraveegravena Ama Lamatua dadoolii-lii miu segravera aa pamaꞌegravete peka namiu legraveke huku do aadꞌordquo

Dhegraveu manegravengi segravena ka LamatuaYesus padꞌelo tadha malaa

(Markus 811-12 Lukas 1129-32)38 Ropa tadegravengi lii padhai Yesus

segravemi egraveegravena hegraveia pegraveri-pegraveri mese agamadegravenge dhegraveu Parisi peka degravenge Yesusaku regravengu na ldquoAma Mese Jiꞌi neongegravedhi tadha malaa egraveci segravena ka jꞌajꞌimi tadha peka na koasa Ama tareꞌanegraveti Ama Lamatuardquo

39 Te ngaa Yesus jegraveke si pekana ldquoWeh Miu dhegraveu taa limuri nemoꞌo boe madhutu Ama LamatuaMiu semeꞌa dhodhoka adꞌu-ue bhelu-katubꞌa di Masi ka miu manegravengitadhamalaa te ngaa Jaꞌa tao boe Lulauru egraveegravena Lamatua hia le tadha malaare Yunus dhegraveu negraveti lii padhai NaEgraveegravena dꞌai le 40Yunus pea tegravelu megraveu-tegravelumegraveda egravetudꞌara kabake iꞌa aae ciꞌuSegravemi egraveegravena kahegravei degravenge Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Begraveli-camegravedꞌa Jaꞌakahegravei egravetu dꞌara roꞌa dhegraveu madhe tegravelumegraveu-tegravelu megraveda 41 Ladhe dꞌai lodꞌoegravele rai-haha ne Lamatua jꞌajꞌi hakimAa dhegraveu Niniwe se titu jꞌajꞌi sakasiiho galaa miu peka na lsquoMiu aaꞌi-aaꞌise goarsquo Uru egraveegravena ropa dhegraveu Niniwesegravera tadegravengi lii padhai Yunus dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua hegraveiara tegraveke eele sasala ra Te ngaa miusegravemi boe egraveegravena Masi ka limuri neabhu le Dhegraveu egravetu talora aae miu dhukapai risi negraveti Yunus nuka Jaꞌa neTe ngaa miu se pusi-pahae boe Jaꞌaciki sa hegravei 42 Pe egravetu dꞌara lodꞌoegravele rai-haha ne ladhe Lamatua jꞌajꞌihakim bhegraveni aae Syeba negraveti balegraveujꞌajꞌi sakasii kahegravei Na pajꞌujꞌu ai namimiu ho na galaamiu aaꞌi-aaꞌi dhu ana

1229 Degravenge segravemi egraveegravena Yesus peka na Negravengu egravera risi negraveti dhegraveu aae nidhu dhu ra paroa na lsquoBaalsebulrsquo 1230 Markus 940 1232 Lukas 1210 1233 Mateos 720 Lukas 644 1234 Mateos37 2333 1518 Lukas 37 645 1238 Mateos 161 Markus 811 Lukas 1116 1239 Mateos164 Markus 812 1240 Yunus 117 1241 Yunus 35

Mateos 1243 25 Mateos 1312loo-limuri ne peka na lsquoMiu aaꞌi-aaꞌimi goarsquo Uru egraveegravena bhegraveni aae ne mainegraveti rai kajꞌegraveu ho neo negravedhi unu namamegraveu dhegraveu aae Soleman Te ngaalimuri ne abhu ca Dhegraveu egravetu taloraaae miu dhu kapai risi negraveti dhegraveu aaeSoleman nuka Jaꞌa ne Te ngaa miupusi-pahae boe Jaꞌa ciki sa hegraveirdquo

Nidhu legravepa hari asa dhegraveu dhu na peanegravedhi uru egraveegravena

(Lukas 1124-26)43 ldquoLadhe babegravege eele nidhu negraveti ca

dhegraveu nidhu ne laꞌe pea asa era dhukaliu ho jꞌajꞌi mi era ae iisi na Tengaa abhu boe era dhu megraveci ho napea kalili 44 Hegraveia na pangee pekana lsquoAbhu boe era dhu beꞌa segravemi negraveihua iia jaꞌa legravepa hari asa dhegraveu dhuuru egraveegravena jaꞌa pearsquo Ka laꞌe hari asaera negravengu uru egraveegravena Na ladhe na erane megraveu bia aa dhu lalau rare pabeꞌa-beꞌa 45Hegraveia nidhu ne laꞌe paroa nareangalai na dhegraveu pidhu dhu bhabhelura risi negraveti negravengu Ka lasi pea egravetu dꞌaradhegraveu ne hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra kakeho neDe limuri ne mamuri dhegraveu ne asa eleiie-iie Segravemi egraveegravena kahegravei legraveke mi dhegraveubhelu-katubꞌa taa limuri nerdquo

Dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi aꞌari LamatuaYesus

(Markus 331-35 Lukas 819-21)46 Lodꞌo egraveegravena Yesus padhai lii era

degravenge dhegraveu ae Hegraveia ina degravenge ari Nasegraveramai neoparagadegravengeNe Regravengutitu egravetu liꞌu ka ra pua dhegraveu lasi paroaNe 47 Hegraveia dhegraveu mai peka degravenge Neaku regravengu na ldquoAma Ina degravenge ariAma egravetu liꞌu negravei Regravengu neo paragadegravenge Amardquodagger

48 Ka Yesus peka degravenge ra ldquoCeeka ina Ku aa cee ka aꞌari Jaꞌa dhutareꞌa-reꞌardquo 49 Hegraveia Na pajꞌujꞌu asadhegraveu-dhegraveu dhu madhutu Ne ka Nalii aku Negravengu na ldquoRegravengu seꞌe se kaina degravenge aꞌari Jaꞌa 50 Te dhegraveu dhutaomadhutu dadꞌegravei AmaKu egravetu sorgaregravengu ka ina Ku aa aꞌari Jaꞌa dhutareꞌa-reꞌardquo

13Lamatua Yesus hia lii pakasame negraveti

dhegraveu segravele hini egravetu rupa-rupa rai(Markus 41-9 Lukas 84-8)

1 Lodꞌo egraveegravena kahegravei Yesus kalua negravetiegravemu egraveegravena laꞌe madhegravedi asa sebhedano Galilea 2 Hegraveia dhegraveu ae-ae mailingu rare Ne Ka laꞌe madhegravedi asadedha koha cue dhu panahu egravetu eraegraveegravena ho ajꞌa dhegraveu segravera Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu dae segravera nanene Ne 3 HegraveiaNa ajꞌa madha jꞌara ae-ae mi regravengupake lii pakasame Na lole peka naldquoAbhu ca dhegraveu sabꞌa oka-tedhe dhucebꞌe hini egravetu dꞌara oka na 4 Ropa nacebꞌe hini se abhu dhu legraveke egravetu jꞌaraHegraveia manu-bhui mai ka tutu raꞌe aaꞌihini se

5 Te ngaa hini cahagꞌe legraveke egravetu raidhu degravenge hadhu Hini semuri malailula abhu rai ciki di 6 Te ngaa ropalodꞌo rea hegraveia ana aajꞌu se kamale kamango eele si Te amo ramaregravema boeegravetu dꞌara rai

7 Abhu hini cahagꞌe dhu legraveke egravetuera jꞌuꞌu padhudhu Hegraveia jꞌuꞌu pad-hudhu se hegravelu pamadhe aaꞌi si

8 Tengaa abhuhini cahagꞌe legraveke egraveturai isi Hini se muri ka ra kapai tokehua-hela Abhu dhu tegravelu nguru hariabhu dhu egravenanguruhari aa abhudhudꞌai cangasu hari

9 Cee dhu degravenge roꞌa dhilu nananene paie-iierdquo

Nga tao ka Lamatua Yesus dꞌegravei ajꞌapake lii pakasame

(Markus 410-12 Lukas 89-10)10 Egravele egraveegravena ka ana madhutu Yesus

mai karegravei Ne aku regravengu na ldquoNgatao ka Ama ajꞌa dhegraveu ae pake liipakasamerdquo

11 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravenguna ldquoLula miu se neo meꞌa tareꞌa-reꞌa paredha Ama Lamatua negraveti egraveegravenaka Jaꞌa peka mema sasoa negraveti liipakasame ne Te ngaa mi dhegraveu leoJaꞌa ajꞌa pake lii pakasame 12 Te dhegraveudhu tareꞌa-reꞌa neo reꞌa dadꞌegravei AmaLamatua pe Lamatua hia ne asa neꞌa

1242 1 Dhegraveu Aae segravera 101-10 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 91-12 dagger 1247 Abhu sasuri liiYunani cahagꞌe dhu suri boe ayat 47 ne 138 Lukas 51-3

Mateos 1313 26 Mateos 1328ae Te ngaa dhegraveu dhu pusi-pahae boedadꞌegravei Lamatua pe Lamatua tao neasa tabha goa 13 Jaꞌa ajꞌa-nori sipake dhoka lii pakasame di lulalsquoRegravengu regravedhi le

te ngaa roꞌo boe reꞌaRegravengu tadegravengi le

te ngaa ra pusi-pahae boersquo14 Regravengu se cakaraa degravenge dhegraveu

dhu Yesaya suri mema le Yesayaegraveegravena nuka dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua dhu suri nalsquoMiu egraveegravena na tadegravengi

te ngaa miu pakatele dhiluMiu egraveegravena na ladhe megravedhi

te ngaa moꞌo boe pameꞌa ngaadhu jꞌajꞌi le

15 Lula dꞌara dhegraveu seꞌe adhu segravemihadhu

ra pakatele dhilu raaa ra pabegravedhu musi madha

raDe hudꞌi regravengu segravene segravena ka roꞌa

dhilu ra katele-katipaaa soro tegraveke si segravena ka musi

madha ra begravedhu segravemi egraveegravenaHudꞌi laa ho Jaꞌa puri-

paꞌegravele ia ka silula regravengu pusi-pahae boe Jaꞌarsquo

16 Te ngaa miu se oto Lula miuladhe megravedhi degravenge musi madha aatadegravengi degravenge roꞌa dhilu miu unu mi17 Parcaya la Jaꞌa Uru egraveegravena dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatua degravengedhegraveu dhu dꞌara mola dꞌara ra neoregravedhi ngaa dhu limuri ne miu ladhemegravedhi te ngaa bisa boe Dꞌara ra neokahegravei tadegravengi ngaa dhu limuri ne miutadegravengi le te ngaa bisa boerdquo

Lamatua Yesus peka sasoa liipakasame negraveti hini

(Markus 413-20 Lukas 811-15)18 Ropa padhai lii nare hegraveia Yesus

peka degravenge ra ldquoDe mi nanene kasasoa negraveti lii pakasame deo na19 Hini dhu legraveke egravetu jꞌara nuka dhegraveudhu nanene Lii Holo-Nori negraveti AmaLamatua negravedꞌu paredha te ngaanegravengu neꞌa iia boe Hegraveia dhegraveu aae

nidhu mai parame nare Lii Holo-Norinegraveti dꞌara dhegraveu ne

20 Hini dhu cebꞌe legraveke egravetu rai dhupegravenu degravenge hadhu nuka dhegraveu dhunanene Lii Holo-Nori Ama Lamatuahegraveia na segravemi nare degravenge dꞌara karejꞌe21 Te ngaa Lii Holo-Nori ne amo namaregravema boe Negraveti egraveegravena ka nare boenegravebhu egravetu dꞌara dhegraveu ne Ropa dhegraveuleo pajꞌegravera ne lula na segravemi nare LiiHolo-Nori ne ka dhegraveu ne kegravepe paꞌegraveraheka aꞌajꞌa segravera

22 Aa hini dhu legraveke egravetu taloraaae jꞌuꞌu padhudhu nuka dhegraveu dhunanene Lii Holo-Nori Te ngaa negravengubhute degravenge rupa-rupa jꞌara hopakarejꞌe mamuri na Hegraveia bhabhuteseꞌe ka seti eele Lii Holo-Nori ne negravetidꞌara negravengu toke degravenge heka kabꞌua

23 Te ngaa hini dhu legraveke egravetu rai isinuka dhegraveu dhu pasa paie dhilu nasegravena ka segraveminare Lii Holo-Nori aa taomadhutu dadꞌegravei Lamatua Hegraveia na taojꞌara-jꞌara dhu beꞌa sama segravemi hinidhu muri toke kapai ka na hua ae-ae Abhu dhu tegravelu nguru hari abhukahegravei egravena nguru hari aa abhu dhudꞌai cangasu harirdquo

Lamatua Yesus hia lii pakasame negravetijꞌuꞌu egravetu talora aae oka

24 Yesus lolo hari lii pakasameegraveci aku Negravengu na ldquoParedha AmaLamatua ne nuka segravemi abhu ca dhegraveulaꞌe cebꞌe hini dhu beꞌa egravetu dꞌara okana 25 Dꞌara megraveda egraveegravena ropa dhegraveuaaꞌi-aaꞌi bhegravejꞌi luu hegraveia dhegraveu bhelumai ka na cebꞌe lamusi jꞌuꞌu egravetu dꞌaraoka ne 26 Ropa hini egravetu dꞌara okane dꞌai hua-hela hegraveia dhegraveu sabꞌa seladhe regravedhi jꞌuꞌu dhumuri palere-leredegravenge hini se 27 Ka lasi peka degravengelamatua oka ne aku regravengu na lsquoAmaCa hari ni jiꞌi segravele hini dhu beꞌa egravetudꞌara oka ama si Nga tao ka murimai pabꞌali degravenge jꞌuꞌu ae-aersquo

28 Lamatua oka ne dhaa peka nalsquoEgraveegravena tatao negraveti dhegraveu bhelursquo

Hegraveia dhegraveu sabꞌa se peka aku regravenguna lsquoAma jiꞌi laꞌa koꞌo eele jꞌuꞌu segraveidorsquo

1312 Mateos 2529 Markus 425 Lukas 818 1926 1315 Yesaya 69-10 1317 Lukas1023-24

Mateos 1329 27 Mateos 134429 Te ngaa na bꞌala peka na lsquoHudꞌi

laa te ladhe miu koꞌo eele jꞌuꞌu seana ngangaꞌa egravedhi se legraveke bete kahegravei30 Hudꞌi regravengu segravene ra muri palere-lere toke hegraveru puu-gꞌegravetu Pe dꞌai lodꞌona jaꞌa peka degravenge dhegraveu sabꞌa se naldquoMiu pakaboko uru ku jꞌuꞌu segravera Hegraveiaegraveki si ca egraveki-ca egraveki ho tunu eele siEgravele ku heka ta pakaboko isi oka kegravenasegravena ka pamaso asa dꞌara babesirdquo rsquo rdquo

Lamatua Yesus pake lii pakasamenegraveti lamusi dhu ana iiki

(Markus 430-32 Lukas 1318-19)31 Egravele ka Yesus peka hari na ldquoJaꞌa

pake hari lii pakasame egraveci segravena kamiu meꞌa tasamia Ama Lamatua jꞌajꞌiDhegraveu Aae mi dhegraveu ae-ae Dhegraveu unuNa segravera mulai nuka segravemi lamusi dhuana iiki titu kegravena dhu dhegraveu segravele egravetudꞌara oka na 32Masi ka lamusi ne anaiiki dꞌai seli te ngaa ladhe na murimai jꞌajꞌi ajꞌu dhu kapai aae egravetu dꞌaraoka ne Toke manu-bhui tao regravedꞌa egravetudadana-dadana nardquo

Lamatua Yesus pake lii pakasamenegraveti ragi

(Lukas 1320-21)33 Yesus peka hari lii pakasame egraveci

aku Negravengu na ldquoDhegraveu-dhegraveu unu AmaLamatua egraveci egraveegravena ka degravenge ragi dhubhegraveni egraveci nare pabꞌali degravenge tarigu casak Hegraveia roti ne caꞌe toke kapai lularagi dhu ciki ooꞌe deo nardquo

Lamatua Yesus pake lii pakasame hoajꞌa dhegraveu negraveti jꞌara-jꞌara hiu dhu dhegraveureꞌa megraveka

(Markus 433-34)34 Yesus ajꞌa dhegraveu ae degravenge lii lolo

rupa-rupa Lii padhai Na aaꞌi-aaꞌise dhodhoka pake lii pakasame di35Na ajꞌa segravemi egraveegravena segravena ka madhutusegravemi lii negraveti dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua dhu suri tegraveke peka naldquoPe Jaꞌa ajꞌa-nori pake lii pakasame

Pe Jaꞌa lole jꞌara-jꞌara dhu dhegraveutadegravengi regravedhi megraveka

karegravei negraveti Lamatua pajꞌajꞌirai-haha toke dꞌai sangeneꞌerdquo

Lamatua Yesus peka sasoa negraveti jꞌuꞌudhu muri egravetu talora aae oka

36 Egravele ka Yesus legravepa egravemu tegraveke eeledhegraveu ae segravera Hegraveia ana madhutu Nasegravera mai manegravengi na ldquoAma Peka kudegravenge jiꞌi sasoa negraveti lii pakasame jꞌuꞌudeo sardquo

37 Ka Yesus dhaa na ldquoDhegraveu dhucebꞌe hini dhu beꞌa egraveegravena nuka JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne 38 Aaoka egraveegravena nuka rai-haha ne Hinidhu beꞌa egraveegravena nuka dhegraveu-dhegraveu dhujꞌajꞌi le ana-egravepu Ama Lamatua Aajꞌuꞌu segravera nuka ana pajuu negraveti dhegraveuaae nidhu 39 Aa dhegraveu bhelu dhumai cebꞌe lamusi jꞌuꞌu nuka dhegraveu aaenidhu Aa lodꞌo puu-gꞌegravetu egraveegravena nukadꞌai egravele rai-haha ne Dhegraveu sabꞌa dhupakaboko isi oka se nuka ana pajuuAma Lamatua negraveti sorga 40 Ropadꞌai egravele rai-haha ne ra oru rare jꞌuꞌuse ho tunu pakegravepu si 41 Te JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne begraveli-camegravedꞌa pua ana pajuu negraveti sorgamai Regravengu egraveegravena na pakaboko dhegraveu-dhegraveu dhu pusi-pahae boe madhutuparedha Ama Lamatua Aa regravengu orurare kahegravei dhegraveu-dhegraveu dhu dadugu-rariu dhegraveu leo segravena ka baku mad-hutu paredha Lamatua 42 Egraveegravena na racore dhegraveu bhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi seasa dꞌara ai naraka nuka segravemi jꞌuꞌudhu ai naꞌe pakegravepu si Egravetu negravei dhegraveuse rasa jꞌegravera titu kegravena aa tangi dꞌaramaꞌegravete mae-mae loe boe ciki sa 43 Tengaa dhegraveu dhu mamuri mola mad-hutu dadꞌegravei Ama Lamatua regravengu peataruu degravenge Ama Dhegraveu Aae ra egravetusorga Egravetu negravei dhegraveu se haꞌa-haꞌahegraveti-hegraveti nuka segravemi madha lodꞌo Dedhegraveu dhu neo tadhe megraveu Jaꞌa pasadhilu paie-iierdquo

Lamatua Yesus pake lii pakasamenegraveti megravedha dhu kabꞌua aae

44Yesus tabhahari lii pakasame egraveciaku Negravengu na ldquoDhegraveu dhu neo tadhemegraveu Ama Lamatua negravedꞌu paredharegravengu nuka segravemi dhegraveu dhu neo abhumegravedha kabꞌua aae dhu dhegraveu hunitegraveke egravetu dꞌara rai cakasibꞌi Ka dhegraveu

1333 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquotarigu tegravelu σάτα (sata)rdquo Sata egraveci pe dꞌai 12 liter Tegravelu sata pedꞌai 36 liter nuka tarigu ca sak 1335 Lii Sodꞌa Koa-Kio 782

Mateos 1345 28 Mateos 142ne laꞌe kegravei hegraveia na abhu megravedha nenegraveti egraveegravena ka na karejꞌe-karae Egraveleegraveegravena ka na dhegravenu hari megravedha deo naHegraveia na legravepa hari lai-lai laꞌe pahia aaꞌimegravedha-panyau na Ka laꞌe hegraveli narerai ne segravena ka na unu megravedha dhukabꞌua aae deo nardquo

Lamatua Yesus hia lii pakasame negravetimutiara dhu kabꞌua aae

45 Yesus tuhu hari lii pakasamepeka na ldquoDhegraveu dhu neo tadhe megraveuAma Lamatua negravedꞌu paredha egraveci egraveegravenakahegravei degravenge dhegraveu dꞌaga ca dhegraveu dhudꞌara na neo abhumutiara dhu kabꞌuaaae titu kegravena Egravele ka na patangi-tenge mutiara ho neo hegraveli 46Ropa narage mutiara cue dhu beꞌa titu kegravenahegraveia na legravepa lai-lai segravena ka pahiaaaꞌi megravedha-panyau na Hegraveia laꞌe tihemutiara ne segravena ka jꞌajꞌi mi unu nardquo

Lamatua Yesus pake lii upama negravetidhegraveu puu iꞌa negraveti pegraveku

47 Yesus peka hari na ldquoParedhaAma Lamatua nuka segravemi pegraveku egravecidhu dhegraveu sabꞌa dhasi lasi lolo egravetudꞌara dano Ka pegraveku ne legraveke rupa-rupa iꞌa 48 Ropa pegraveku ne pegravenu degravengeiꞌa dhegraveu pegraveku se dedꞌe regraveti asa dedhanebhe Hegraveia ra madhegravedi kabhili iꞌanegraveti pegraveku ne Iꞌa dhu beꞌa ra tao asadꞌara kalera Te ngaa iꞌa dhu karehera core eele

49 Egraveci egraveegravena ka ladhe dꞌai lodꞌoegravele rai-haha ne Egraveegravena na ana pajuuLamatuamai negraveti sorga segravena ka hagꞌeeele dhegraveu dhu dꞌara mola negraveti dhegraveubhelu-katubꞌa 50 Dhegraveu dhu bhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi ra core si asa dꞌaraai naraka Egravetu negravei regravengu heka reꞌajꞌajꞌegravera aa loe boe tangi roma iisirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa lula-negraveti aꞌajꞌadhu dhui degravenge aꞌajꞌa dhu hiu

51 Ropa padhai lii nare hegraveia Yesuskaregravei ra akuNegravengu na ldquoMiumeꞌa aaꞌingaa dhu Jaꞌa peka-padhai se dordquo

Ra dhaa peka na ldquoNgeꞌa Amardquo52 Hegraveia Yesus bꞌala peka na ldquoBeꞌa

Te mese agama aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌatareꞌa-reꞌa Lii Holo-Nori Lamatua dhusuri tegraveke karegravei negraveti uru egraveegravena ka rakegravepe paꞌegravera aꞌajꞌa Jaꞌa na regravengu ca

ropa degravenge lamatua egravemu dhu dꞌegraveibhoke gudꞌa na ho padꞌelo megravedha-panyau na dhu dhui degravenge megravedha-panyau na dhu hiurdquo

Dhegraveu Nasaret roꞌo boe segravemi rareLamatua Yesus

(Markus 61-6 Lukas 416-30)53 Ropa Yesus ajꞌa nare dhegraveu ae

segravera pake lii pakasame hegraveia laꞌetegraveke eele era egraveegravena 54 ho legravepa asa raeNa Dꞌai negravei maso laꞌe asa dꞌara egravemusabajꞌa ho ajꞌa-nori dhegraveu Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tadegravengi lii padhai Na malaa-maloha Ka ra papeka aku regravenguna ldquoIra ii Dhegraveu ne dꞌegravelu-megraveu titukegravena nga Na sakola egravetu mia neTasamia ka Na bisa tao tadha malaaseꞌe 55 Negravengu ne dhoka Ana negraveti cadhegraveu tuka ajꞌu di Egravedhi patadha beꞌadegravenge ina Na Maria aa degravenge ari Naaaꞌi-aaꞌi nuka Yakobis Yusuf Yudasdegravenge Simon 56 Egravedhi tadhe ana hegraveniNa kahegravei te egravedhi pea egravetu dꞌara raecue De Na abhu mamegraveu Na negraveti miaAa Na abhu koasa kapai ne negraveti ceeharirdquo 57Negraveti egraveegravena ka dhegraveu se kacegravekitoke ra roꞌo heka nanene lii padhaiNa

Te ngaa Yesus peka degravenge ra akuNegravengu na ldquoMema tareꞌa Dhegraveu dꞌegraveirisi pakabꞌua dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua dhumai negraveti era leo te ngaara pakabꞌua boe dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua dhu mai negraveti rae regravenguunu rardquo 58 Lula dꞌara ra adhu tokera parcaya boe Yesus negraveti egraveegravena ka Natao tadha malaa ae boe egravetu dꞌara raeNa

14Ra pare pamadhe Yohanis tuka

sarani(Markus 614-29 Lukas 97-9)

1 Tegraveu egraveegravena dhegraveu aaeHerodes negravedꞌuparedha egravetu propensi Galilea Negravengune dhu tadegravengi le kahegravei rupa-rupajꞌara lula-negraveti Yesus 2Na peka degravengedhegraveu sabꞌa na segravera aku negravengu naldquoEle boe Yesus ne nuka Yohanis tukasarani dhu ca hari ni jaꞌa pua dhegraveuporo rare kegravetu na Limuri ne na

1357 Yohanis 444

Mateos 143 29 Mateos 1420mamuri hari le Negraveti egraveegravena ka na abhukoasa tao tadha-tadha malaa segraverardquo

3Dhegraveu aaeHerodes peka segravemi egraveegravenalula uru egraveegravena negravengu dhu tao lii langudegravenge Yohanis toke na kegravepe Yohanisaa pamaso asa dꞌara begravedho Jꞌajꞌa-jꞌi lii langu ne segravemi neꞌe ka dhegraveuaae Herodes leo nare dhegraveu egravemu arina Pelipus ngara na Herodias Aate ngaa Pelipus degravenge Herodias dhaepaꞌia-paꞌela megraveka 4 Negraveti egraveegravena kaYohanis kai ne pahari-pahari pekana ldquoAma dhegraveu aae baku paleo egravemudegravenge dhegraveu egravemu ari mu Te jꞌarane pamegraveci boe degravenge adꞌa egravedhi dhegraveuYahudirdquo

5 Te ngaa Herodes dale boe lii kaina hegraveia leo nare Herodias Mad-hutu iia-iia na Herodes neo pamadheYohanis tuka sarani Te ngaa namadhaꞌu degravenge dhegraveu ae segravera lula raparcaya na Yohanis ne ca dhegraveu negravetilii padhai Ama Lamatua Negraveti egraveegravena kana pua dhegraveu sabꞌa na pamaso Yohanisasa dꞌara begravedho

6 Te ngaa negravebhu-negravebhu hegraveiaHerodes tao pesta hari jadi na Lodꞌoegraveegravena ana bhegraveni negraveti bhegraveni aaeHerodias laꞌe roge egravetu madha tamuse Na roge beꞌa titu kegravena toke dꞌaraHerodes karejꞌe bia 7 Na roge narehegraveia Herodes paroa ne ka na pekaldquoEgraveu neomanegravengi hadia ngaa negraveti jaꞌana peka la Te egraveegravena na jaꞌa hia egraveu Jaꞌaleko boe-monya boe Aa jaꞌa subhadegravenge kolongara Ama Lamatuardquo

8 Ropa na tadegravengi dhegraveu aae pekasegravemi egraveegravena hegraveia ina na kakegravejꞌi ne Negravetiegraveegravena ka ana ne laꞌe peka na ldquoAmaJaꞌa manegravengi kegravetu negraveti Yohanis tukasarani Tegraveke ne mi dꞌara dula ho regravetimai asa neꞌe hia jaꞌardquo

9 Ropa tadegravengi lii manegravengi anabhegraveni ne hegraveia dꞌara Herodes roedegravenge Te ngaa negravengu bisa boe egraverenare hari lii subha na te tamu aaꞌi-aaꞌi dhu tadegravengi le Negraveti egraveegravena ka namadhutu dhoka dadꞌegravei ana bhegraveni nedi 10 Ka na paredha dhegraveu lasi pororare kegravetu Yohanis egravetu dꞌara begravedho11 Ropa ra poro rare hegraveia ra tegraveke mi

dꞌara dula ho regraveti lasi hiami ana bhegravenine Ropa ana bhegraveni ne segravemi nare dulahegraveia negraveti asa ina na

12 Lodꞌo ana madhutu Yohanis setadegravengi ka mai rare ngiꞌu aae na holasi padhane Egravele ka lasi peka degravengeYesus jꞌara dhu jꞌajꞌi ne

Lamatua Yesus pangaꞌa legravemi riho risidhegraveu

(Markus 630-44 Lukas 910-17 Yoha-nis 61-14)

13 Lodꞌo Yesus tadegravengi ngaa dhujꞌajꞌi mi Yohanis hegraveia Negravengu degravengeana-ana madhutu Na tegraveke eele eraegraveegravena Hegraveia ra caꞌe koha ho lasi asaera dhu dhegraveu pea boe segravena ka raae rare ciki Te ngaa dhegraveu ae ladheregravedhi koha Yesus si dhu oro-oro resebhe dano Ka dhegraveu se mai negraveti rae-rae kako karohe-karohe re dedha raiNegraveti egraveegravena ka dhegraveu se dꞌai uuru negravetiYesus si 14 Ropa Na puru negraveti dedhakoha hegraveia negravedhi dhegraveu ae-ae dhumatele Negravengu Ka Na rasa kasia mi regravenguHegraveia Na puri-paꞌegravele papegravedꞌa-taregravegura

15 Dꞌai lodꞌo nihia hegraveia ana mad-hutu Na peka degravenge Ne ldquoAma Huaiia Ama pua dhegraveu se segravena ka lasihegraveli ngangaꞌa egravetu rae-rae dhu padegravetuegravetu seꞌe Te lodꞌo nihia le Egravetu neꞌengangaꞌa aadꞌordquo

16 Te ngaa Yesus bꞌala si peka naldquoBaku Miu ka dhu pangaꞌa sirdquo

17 Te ngaa ra dhaa aku regravengu naldquoIra ee Ama Jiꞌi se degravenge boe ngaa-ngaa ho pangaꞌa dhegraveu ae-ae segravemineꞌe ne Jiꞌi tao tasamia Te abhudhoka roti legravemi bua di aa iꞌa dua ngiꞌudirdquo

18 Te ngaa Yesus lii peka na ldquoOoBeꞌa kegravena Megraveti ku mairdquo 19Ka Na puadhegraveu se aaꞌi-aaꞌi ra madhegravedi kabokoegravetu dedha jꞌuꞌu Egravele egraveegravena ka Yesusnare roti legravemi bua degravenge iꞌa dua ngiꞌusegravera Hegraveia Na ladhe asa dedha homanegravengi makasi mi Ama LamatuaEgravele ka Na pamae roti se hegraveia jꞌole asaana madhutu Na segravena ka ra papalami dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi ra 20 Ka dhegraveu seraꞌa toke begravecu Raꞌa rara hegraveia ana

144 Lukas 319-20 Atora negraveti Ama-ama Agama 1816 2021

Mateos 1421 30 Mateos 155-6madhutu se pakaboko rare dhu atapegravenu canguru dua soe 21 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu raꞌa se dhegraveu mone pe dꞌailegravemi riho sa iga megraveka dhegraveu bhegravenidegravenge ana iiki

Lamatua Yesus kako re dedha egravei(Markus 645-52 Yohanis 616-21)

22 Ropa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi se raꞌa rarehegraveia Yesus pua ana madhutu Na caꞌekoha segravena ka lasi uru asa cabegravekadano Te ngaa Negravengu egravetu egraveegravena erasena ka pua dhegraveu se legravepa 23 Roparegravengu legravepa aaꞌi megraveu-megraveu hegraveia Yesuscaꞌe laꞌe asa ledhe egraveci ho sabajꞌaToke megraveda Negravengu mesa Na egravetu egraveegravenaera 24 Lodꞌo egraveegravena koha ana madhutuNa dꞌai le talora aae dano Te ngaaregravengu tuku dꞌai madhe lula ngegravelunegraveti madha aa naha kapai tategravebꞌekoha ra 25 Oe dꞌai megraveu hegraveia Yesuslaꞌe madhutu si Te ngaa Negravengu dhukako re dedha egravei 26Ropa ladhe regravedhiana madhutu se cagꞌagꞌa hegraveia ra pad-hai degravenge lii madhaꞌu aku regravengu naldquoHeeh Nidhu kegravenardquo

27 Te ngaa Yesus lii degravenge ra pekana ldquoMiu baku madhaꞌu Te Jaꞌa neYesus Mau-mau lardquo

28 Ropa ra tadegravengi lii neꞌe hegraveiaPetrus peka na ldquoLadhe Ama kegravenapua la jaꞌa kako re dedha egravei ne dhiuasa Amardquo

29 Ka Yesus dhaa peka na ldquoMai kardquoHegraveia Petrus purunegraveti dedha koha laꞌere dedha egravei asa Yesus 30 Te ngaaropa Petrus rasa na ngegravelu aae hegraveia namadhaꞌu bia Ka na mulai cegravene hegraveiana paꞌoo aku negravengu na ldquoIra oo Amaee Soru ku jaꞌa lardquo

31 Yesus jꞌole degravenge ka kacui-aaiNa ka kegravepe nare Petrus Hegraveia Yesuspadhai lii aku Negravengu na ldquoPetrus eeNga tao ka dꞌara egraveu kajari Egraveu parcayaegravera boe mi Jaꞌa dordquo

32 Ka dua ra caꞌe lasi asa dedhakoha hegraveia ngegravelu mau degravenge 33 Roparegravedhi segravemi egraveegravena ana madhutu Nakoa-kio padedha-dedha Ne peka naldquoIra ii Ama ne mema tareꞌa-reꞌa AnaAma Lamatuardquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu-dhegraveu pegravedꞌa egravetu Genesaret

(Markus 653-56)34 Ropa regravengu dꞌai cabegraveka dano

hegraveia ra puru lasi asa dedha nebhe negravetirae Genesaret 35 Lodꞌo ra puru egraveegravenadhegraveu ae dhu tadhe le Hegraveia dhegraveupaꞌoo peka na ldquoWee Yesus mai lerdquoRa rai lasi peka palegraveme hegraveia dhegraveu regravetidhegraveu pegravedꞌa aaꞌi-aaꞌi 36 Ra manegravengisegravena ka ra goi legraveke kodho Yesus Te rapangee na ldquoSadꞌi dhegraveu pegravedꞌa goi legravekesuu kodho Na tatu dhegraveu se egravele degravengenegraveti papegravedꞌa rardquo Ka dhegraveu dhu pegravedꞌaaaꞌi-aaꞌi se goi kodho Yesus ka ra egraveledegravenge negraveti papegravedꞌa

15Dhegraveu rai-haha tao atora ho gati eele

paredha Ama Lamatua(Markus 71-13)

1 Ca tegraveka dhegraveu Parisi degravenge meseagama ca nau mai negraveti Yerusalem hoparaga degravenge Yesus 2 Dhegraveu Parisikegravepe paꞌegravera adꞌa Yahudi regravengu Lodꞌoregravengu tadegravengi na ladhe ana mad-hutu Yesus raꞌa-rinu dhu jꞌamo boekacui-aai madhutu adꞌa ra hegraveia ranasa Ka regravengu mai ho pasala Yesuspeka na ldquoNga tao ka ana madhutu Egraveuse raꞌa-rinu jꞌamo uuru boe ai Egraveegravenana sisu le adꞌa begravei-baki egravedhirdquo

3 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravenguna ldquoMiu se dhegraveu dhu padhai lii leotao leo Miu dꞌegravelu-megraveu labꞌa paredhaAma Lamatua segravena ka madhutu adꞌatatao negraveti begravei-baki miu di 4 Te AmaLamatua paredha peka na lsquoPakabꞌuaina-ama miursquo Aa peka hari nalsquoLadhe ca dhegraveu padhegravedꞌa aapa ina doama na hudꞌi huku pamadhe nersquo5-6 Ama Lamatua ajꞌa segravemi egraveegravena kate ngaa miu ajꞌa leo Miu peka nalsquoCa dhegraveu parluu boe pake megravedha-panyau na segravena ka soru-bara ina-amana masi ka regravengu egravetu dꞌara jꞌajꞌegraveraladhe na pamoa le neo hia megravedhane asa Lamatuarsquo Te ngaa degravenge ajꞌasegravemi egraveegravena miu core eele le paredhaAma Lamatua ho gati degravenge atora

154 Kalua negraveti Masir 2012 2117 Atora negraveti Ama-ama Agama 209 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 516

Mateos 157 31 Mateos 1527unu miu 7 Negraveti egraveegravena ka deo naJaꞌa dhu peka le miu se dhegraveu dhupadhai lii leo tao leo Egraveegravena na nukasegravemi Yesaya dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua dhu suri tegraveke peka na8 lsquoAbhu dhegraveu dhu koa-kio Jaꞌa

dhoka degravenge hegravebꞌa di te ngaadegravenge boe dꞌara

9Masi ka regravengu tao segravemi egraveegravena te ngaaparcuma

Ra pusi-pahae boe Jaꞌate regravengu segravera pahae dhoka atora

dhegraveu rai-haha dirsquo rdquoJꞌara-jꞌara karehemai negraveti dꞌara dhegraveu(Markus 714-23)

10 Egravele egraveegravena ka Yesus paroa dhegraveuleo egravetu egraveegravena ka Na ajꞌa si peka naldquoPasa dhilu pabeꞌa-beꞌa segravena ka miubisa meꞌa megraveu 11Ngaa dhu maso asadꞌara hegravebꞌa pakajꞌalu boe dhegraveu Tengaa dhumai negraveti dꞌara hegravebꞌa egraveegravena kadhu pakajꞌalu dhegraveurdquo

12 Egravele ka ana madhutu Na maikaregravei Ne aku regravengu na ldquoAma meꞌado Dhegraveu Parisi se dꞌara pegravedꞌa ropatadegravengi lii padhai Amardquo

13 Te ngaa Yesus dhaa peka naldquoAma Ku egravetu sorga egraveegravena na core eeledhegraveu dhu ajꞌa madhutu boe dadꞌegravei NaEgraveegravena nuka segravemi dhegraveu koꞌo eele jꞌuꞌudhunadꞌegravei boe 14Debakupusi-pahaedegravenge dhegraveu Parisi segravei Te regravengu caropa degravenge dhegraveu begravedhu dhu pakakodhegraveu begravedhu Egraveegravena na ra manahupalere-lere asa dꞌara roꞌa lasirdquo

15 Ka Petrus lii peka na ldquoAmalole ku degravenge jiꞌi la sasoa negraveti liipakasame deo nardquo

16 Yesus bꞌala aku Negravengu na ldquoMiumeꞌa megraveka kahegravei 17 Sasoa na segravemineꞌe ngaa dhu egravedhi taꞌa maso asadꞌara hegravebꞌa laꞌe taruu asa kabake egraveleegraveegravena kalua hari laꞌe asa dꞌara kakus18 Te ngaa dhu mai negraveti dꞌara hegravebꞌaegraveegravena ka dhu pakajꞌalu dhegraveu toke AmaLamatua madenge degravenge ne aa dꞌegraveiboe paꞌegraveci degravenge ne 19Te jꞌara-jꞌarakarehe ae ka dhumai negraveti dꞌara dhegraveuNuka segravemi ngangee dhu bhelu pa-madhe dhegraveu bersina tao jꞌara makae

degravengedhegraveudhudhegraveu egravemunegravenguboemanaꞌu sakasii kapodꞌe-kabegraveli degravengepakarehe kolongara dhegraveu 20 Jꞌara-jꞌara seꞌe ka dhu pakajꞌalu dhegraveu Tengaa ladhe dhegraveu dhoka raꞌa jꞌamo boeai madhutu adꞌa egraveegravena sala boe ngaa-ngaardquo

Lamatua Yesus soru-bara ca dhegraveuina dhu Yahudi boe

(Markus 724-30)21 Egravele egraveegravena ka Yesus tegraveke eele era

neꞌe kako laꞌe asa kota Tirus degravengekota Sidon 22 Egravetu negravei abhu ina cadhegraveu dhu jꞌajꞌajꞌi na negraveti rai neꞌeNegravengu dhegraveu Yahudi boe Ropa natadegravengi nare Yesus mai le asa neꞌehegraveia laꞌe manegravengi peka na ldquoAna-egravepudhegraveu aae Daud Sue ku jaꞌa la Te anabhegraveni jaꞌa legraveke nidhu tao Kasia ku jiꞌila Te na jꞌegravera dꞌai selirdquo

23 Te ngaa Yesus mau-mau aa dhaaboe ngaa-ngaa ciki sa Hegraveia ana mad-hutu Na mai peka degravenge Ne ldquoAmaina ne paꞌoo-parodha loe boe Beꞌarisi Ama babegravege eele ne negraveti neꞌerdquo

24 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoAmaLamatua pua Jaꞌa mai ho soru-baradhegraveu egravedhi dhegraveu Yahudi lula regravengukako sala jꞌara nuka segravemi kahibꞌi-kalegravebho dhu reꞌa heka jꞌara TeNa puaboe Jaꞌa segravena ka soru-bara dhegraveu leordquo

25 Te ngaa ina ne mai padegravetu-degravetuasa Yesus Ka na patitu kegravetu urutuudegravenge lii manegravengi ldquoAma Sue ku jaꞌalardquo

26 Te ngaa Yesus core lii padhai Naaku Negravengu na ldquoPantas boe tare ngan-gaꞌa negraveti ana-ana ka hia mi busardquo[Degravenge lii dhu pacele sasoa na Yesushudꞌi soru-bara uuru ku dhegraveu YahudiNegravengu unu Na heka bisa ladhe-lerudhegraveu leo kegravena]

27 Te ngaa ina ne bꞌala aku negravenguna ldquoTareꞌa Ama Te ngaa busa dhumate mema egravetu roꞌa mei Regravengu raꞌakahegravei ngangaꞌa dhu begravebhe eele negravetidꞌara pega ana segraverardquo [Sasoa na ropaana-ana raꞌa busa kahegravei abhu raꞌaMasi ka Yesus soru-bara dhegraveu unuNa

159 Yesaya 2913 1514 Lukas 639 1518 Mateos 1234

Mateos 1528 32 Mateos 164te ngaa Negravengu hudꞌi ladhe-leru dhegraveuYahudi boe kahegravei]

28 Ropa tadegravengi nare ka Yesus pekana ldquoIra ii Ina parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌaDe legravepa ka lula ngaa dhu inamanegravengiegraveegravena jꞌajꞌi lerdquo Egravele egraveegravena ka na legravepa kana ladhe negravedhi ana na dhu egravele le negravetipapegravedꞌa na

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu aenegraveti papegravedꞌa ra

29 Egravele ka Yesus degravenge ana-anamad-hutu Na tegraveke eele era neꞌe hegraveia rakako madhutu re sebhe dano GalileaKa ra caꞌe asa ledhe cue hegraveia Yesusmadhegravedi ho ajꞌa-nori si 30 Egravele egraveegravenaka dhegraveu ae-ae mai asa Yesus Ra regravetidegravenge dhegraveu haga roe cabegraveka dhegraveubegravedhu dhegraveu karuku dhegraveu lii aadꞌodegravengedhegraveu-dhegraveudhupegravedꞌa leo kahegraveiRa pamadhegravedi dhegraveu pegravedꞌa se padegravetu-degravetu degravenge haga Yesus Ka Na puri-paꞌegravele si 31 Ropa ladhe regravedhi hegraveiadhegraveu ae se malaa Ra papeka na ldquoIraii Malaa titu kegravena nga Dhegraveu hagaroe cabegraveka bisa kako egravera hari Dhegraveubegravedhu bisa regravedhi Dhegraveu karuku bisakako Aa dhegraveu lii aadꞌo bisa padhailii Seꞌe se tatu tatao Ama LamatuaAa Lamatua egraveegravena ka dhu uru-uru segraverabegravei-baki egravedhi pahaha iisi mi Negravengurdquo

Lamatua Yesus pangaꞌa egravepa rihodhegraveu

(Markus 81-10)32 Lalu eele pegraveri-pegraveri lodꞌo hegraveia

Yesus paroa ana madhutu Na ka Napeka aku Negravengu na ldquoJaꞌa rasa kasiadegravenge dhegraveu ae-ae se Abhu dhu mainegraveti era kajꞌegraveu ra pakaboko egravetu neꞌetegravelu lodꞌo kegravena toke gee ra egravele aaꞌi leBeꞌa risi baku hia si legravepa degravenge kabakemanganga Mage dhoka ra begravebha egravetutalora jꞌarardquo

33 Te ngaa ana madhutu Yesusdhaa aku regravengu na ldquoAma Era neꞌekajꞌegraveu negraveti rae Tatu egravedhi bisa boepangaꞌa tare dhegraveu ae-ae segravemi seꞌerdquo

34 Te ngaaYesus karegravei si akuNegravenguna ldquoRoti miu pegraveri buardquo

Ra dhaa aku regravengu na ldquoDhokapidhu di degravenge iꞌa pegraveri ngiꞌu dirdquo

35 Ka Yesus pua dhegraveu seꞌe madhegravediegravetu rai 36 Hegraveia nare roti pidhu buadegravenge iꞌa segravera ka Na manegravengi makasimi Ama Lamatua Ka Na pamae rotise hegraveia Na jꞌole asa ana madhutu Nasegravena ka ra papala mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌisegravera 37 Hegraveia aaꞌi-aaꞌi raꞌa toke begravecuKa ra kaboko rare ngangaꞌa dhu atapegravenu pidhu soe hahake 38 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu raꞌa se dhegraveu mone ele boedꞌai egravepa riho dhegraveu sa Dhae ige megravekabhegraveni degravenge ana iiki segravera 39 Egravele kaYesus pua dhegraveu ae-ae segravera legravepa HegraveiaNa caꞌe asa dedha koha ho lasi asa raiMagadan

16Dhegraveu Parisi degravenge dhegraveu Saduki neo

pamanahu Lamatua Yesus(Markus 811-13 Lukas 1254-56)

1 Ca tegraveka pegraveri-pegraveri dhegraveu Parisidegravenge dhegraveu Saduki mai paraga degravengeYesus Regravengu neo pakaregravei degravenge Nesegravena ka tenge jꞌara neo pamanahuYesus Negraveti egraveegravena ka ra manegravengi segravemineꞌe ka ldquoAma Tao ku tadha malaasegravena ka jꞌajꞌi tadha dhu peka na Amaabhu koasa negraveti Ama Lamatuardquo

2 Te ngaa Yesus bꞌala peka naldquoLadhe egravedhi tegravedhi liru mea ropa lodꞌocegravena egravedhi teꞌa na lsquoBegraveli egravejꞌi mai boersquo3Aa ladhe lodꞌo rea aa liru megravedhi naegravedhi teꞌa na lsquoDoe neꞌe oe egravejꞌirsquo Deladhe miu bisa patadhe mere tadhaegravetu liru segravemi segravera nga tao ka miu bisaboe patadhe mere sasoa negraveti tadha-tadha jaman 4Miu dhegraveu lodꞌo limurine meꞌa dhodhoka adꞌu-ue bhabheludi Miu pusi-pahae boeAmaLamatuaMasi ka miu manegravengi tadha malaa tengaa Jaꞌa dale boe tao Lula uru egraveegravenaLamatua dhu tao le tadha malaa reYunus ca dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua De egraveegravena dꞌai lerdquo Ropapadhai lii nare hegraveia Yesus tegraveke eelesi

1539 Rai ne dhegraveu reꞌa boe egravetu mia Abhu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu leo dhu suri peka nalsquoMagdalarsquo Abhu cahagꞌe hari dhu suri peka na lsquoMagdalanrsquo 161 Mateos 1238 Lukas 1116 164 Mateos 1239 Lukas 1129

Lamatua Yesus ajꞌa na baku pa-mudꞌe degravenge tatao dhegraveu Parisi degravengedhegraveu Saduki

(Markus 814-21)5 Ropa Yesus si lasi asa ca begraveka

dano hegraveia ana madhutu Na hekasanegravedꞌe na regravengu regraveti boe roti taogee jꞌara 6 Tadegravengi regravengu padhai liisegravemi egraveegravena hegraveia Na peka na ldquoMiubaku pamudꞌe degravenge ragi dhegraveu Parisidegravenge dhegraveu Sadukirdquo

7 Ropa tadegravengi rare hegraveia ana mad-hutu Na bingu ka ra peka ldquoNa pekangaa negravei Ele boe neꞌa na egravedhi tegravetiboe roti sina mardquo

8 Te ngaa Yesus neꞌa ngangeeregravengu Ka Na padhai lii aku Negravenguna ldquoWee miu seli-kolane nga Ngatao ka miu padhue dhoka roti di Miuparcaya boe Jaꞌa do 9Miu dhae meꞌaiia megraveka koasa Jaꞌa do Te lodꞌo Jaꞌapamae legravemi bua roti ho pangaꞌa legravemiriho dhegraveu segravera dhu sisa miu pak-aboko mere pegraveri soe 10 Aa tasamiahari degravenge roti pidhu bua dhu Jaꞌapangaꞌa egravepa riho dhegraveu segravera Abhupegraveri soe hahake dhu miu pakabokonegraveti dhu raꞌa risi segravera 11 Nga taoka miu moꞌo boe meꞌa degravenge lii pad-hai Jaꞌa deo na Jaꞌa padhue-padhaiboe lula roti Te Jaꞌa neo pasanegravedꞌemiu segravena kamiu bakupamudꞌe degravengetatao dhegraveu Parisi degravenge dhegraveu SadukiTe lii ajꞌa-nori ra bisa egravere rare dhegraveuae nuka segravemi ragi dhu tao roti jꞌajꞌikapairdquo

12 Ropa Yesus padhai lii segravemi egraveegravenahegraveia heka regravengu reꞌa kegravena na Negravengupeka boe roti Te ngaa Na padhue-padhai negraveti aꞌajꞌa dhu sale negraveti dhegraveuParisi degravenge dhegraveu Saduki

Petrus mangaku peka na LamatuaYesus egraveegravena Kristus

(Markus 827-30 Lukas 918-21)13 Egravele hegraveia Yesus si lasi asa rai dhu

padegravetu degravenge kota Kaisarea Pilipi Egravetutalora jꞌara Na karegravei anamadhutuNa

aku Negravengu na ldquoMadhutu lii papekadhegraveu Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane ceerdquo

14 Ra dhaa peka na ldquoAbhu dhupeka na Ama ne Yohanis tuka saranidhu mamuri hari Cahagꞌe peka naele boe Ama ne Elia Cahagꞌe hariale na Yermia Ladhe aadꞌo na cadhegraveu leo negraveti dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua uru-uru segraverardquo

15 Ka Yesus karegravei hari si ldquoLadhemadhutu miu mesa mi Jaꞌa ne ceerdquo

16 Hegraveia Simon Petrus dhaa akunegravengu na ldquoAma ne Kristus nukaDhegraveu dhu uru egraveegravena Ama Lamatua pa-jaji tegraveke ho neo hia mai Aa Ama neAna Ama Lamatua dhu mamuri tokedꞌai mia-miardquo

17 Egravele egraveegravena ka Yesus lii peka naldquoSimon ana Yunus Egraveu ne oto ka-pai Te negraveti boe dhegraveu rai-haha dhupeka lii neꞌe degravenge egraveu Te ngaaAma Ku egravetu sorga ka peka degravenge egraveu18 Nanene ee Karegravei negraveti deo neꞌene Jaꞌa pangare egraveu lsquoPetrusrsquo Dhusasoa na hadhu Lula parcaya egraveuegravera segravemi hadhu egraveegravena na egraveu jꞌajꞌi erapadhegravedi negraveti dhegraveu-dhegraveu Jaꞌa dhu par-caya Masi ka regravengu abhu jꞌajꞌegraveratokemadhe te ngaa regravengu taha taruu19 Jaꞌa egraveegravena na hia egraveu hak segravena kaegraveu uri dhegraveu-dhegraveu Jaꞌa nuka segravemi egraveumegravedꞌu gagoe sorga Te ngaa dhu egraveukai egravetu rai-haha egraveegravena na Lamatua kaiegravetu sorga kahegravei Degravenge ngaa dhu egraveuhia isin egravetu rai-haha ne Lamatua hiale isin egravetu sorga kahegraveirdquo

20 Padhai lii nare segravemi egraveegravena kaYesus kai si ho regravengu baku peka degravengedhegraveu na Negravengu ne Kristus

Lamatua Yesus peka jꞌara mamadhedegravenge mamuri hari Na

(Markus 831mdash91 Lukas 922-27)21 Karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena Yesus peka

degravenge ana madhutu Na segravera akuNegravengu na ldquoJaꞌa hudꞌi laku ku asaYerusalem Te ngaa egravetu negravei Jaꞌa

166 Lukas 121 169 Mateos 1417-21 1610 Mateos 1534-38 1614 Mateos141-2 Markus 614-15 Lukas 97-8 1616 Yohanis 668-69 1618 Yesus tao lii pacele egravetuneꞌe Te lii Yunani peka na Πέτρος (Petros nuka ngara dhegraveu) aa πέτρᾳ (petra nuka hadhu) 1619Mateos 1818 Yohanis 2023

abhu jꞌajꞌegravera ae-ae negraveti dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa kegravetu agama Yahudidegravenge mese agama segravera Egraveegravena na rapamadhe Jaꞌa te ngaa camegravedꞌa egraveegravenaJaꞌa mamuri harirdquo

22 Ropa Yesus padhai lii nare hegraveiaPetrus egravere nare Yesus asa karasa kana kai aku negravengu na ldquoAma baku pad-hai lii segravemi egraveegravena Tatu Ama Lamatuasoro tegraveke boe jꞌara ne jꞌajꞌirdquo

23 Te ngaa lii padhai Petrus nemadhutu boe dadꞌegravei Lamatua Negravetiegraveegravena ka Yesus kabibꞌa ka jegraveke nepeka na ldquoHeh Pakajꞌegraveu negraveti neꞌeLii padhai egraveegravena negraveti dhegraveu aae nidhuEgraveu baku bhabhae Jaꞌa Egraveu ne dhod-hoka pangee madhutu dadꞌegravei dhegraveurai-haha di te ngaa madhutu boedadꞌegravei Ama Lamatuardquo

24 Egravele egraveegravena ka hegraveia Yesus ajꞌa anamadhutu Na segravera aku Negravengu naldquoDhegraveu dhu neo madhutu Jaꞌa negravenguhudꞌi taha taruu ku begraveli-begraveli Negravenguhudꞌi paꞌuru ku dadꞌegravei Ama Lamatuaaa pabhegravelu eele dadꞌegravei negravengu unu naMasi ka dhegraveu neo pamadhe ne negravenguhudꞌi madhutu Jaꞌa taruu sama segravemidhegraveu pasae ajꞌu palolo-palegravebha nalaꞌe asa era mamadhe na 25 Tedhegraveu dhu sadia madhe lula na mad-hutu Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa negravengu abhumamuri taruu degravenge Ama LamatuaTe ngaa dhegraveu dhu dꞌegravei dhoka mamurihia ngiꞌu aae na di egraveegravena na mamurinegravengu ele iie dꞌara 26Nanene paie-iie Ladhe egraveu abhu aaꞌi isi rai-haha nete ngaa ladhe Lamatua core eele egraveuaꞌoto na egravetu mia Masi ka egraveu pasaemegraveti aaꞌi isi rai-haha ne egraveu bisa boepasilu degravenge samanga egraveu

27 Jaꞌa peka mema degravenge miu jꞌaraaaꞌi-aaꞌi ra lula Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Begraveli-camegravedꞌa Jaꞌamai hari degravenge dadedha negraveti Ama Kupalere-lere degravenge ana pajuu Na negravetisorga Lodꞌo egraveegravena pe Jaꞌa bꞌala mica dhegraveu-ca dhegraveu madhutu tatao ra28 Sanegravedꞌe paie Negraveti miu aaꞌi-aaꞌi

se begraveli-camegravedꞌa abhu cahagꞌe dhumadhe boe toke ra regravedhi Jaꞌa nukaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne jꞌajꞌiDhegraveu Aae dhu kegravedꞌu paredhardquo

17Ama Lamatua padꞌelo dadedha

Lamatua Yesus(Markus 92-13 Lukas 928-36)

1 Egravele egravena lodꞌo ka Yesus paroaPetrus Yakobis degravenge ari na Yohanissegravena ka lasi asa ledhe dhu dedha egraveciho pea mesa ra egravetu negravei 2 Dꞌai negravei raladhe na rupa Yesus leko-leo RegravehuNa kahaꞌa nuka segravemi madha lodꞌo aamegravedha-papake Na jꞌajꞌi pudhi kaleꞌe3 Kacaꞌa la regravengu ladhe regravedhi Yesusdhu padhai lii degravengeMusa degravenge Elia4 Hegraveia Petrus bingu ka na padhai liileli aku negravengu na ldquoAma Jiꞌi karejꞌetitu kegravena egravetu era neꞌe ne De beꞌa risijiꞌi patitu paleo tegravelu bua Cue hia Amacue hia Musa aa cue hari hia Eliardquo

5 Lodꞌo Petrus padhai lii segravemi egraveegravenaera cagꞌagꞌa laa raꞌi-liru puru maisarimu nare regravengu Hegraveia regravengumalaa-maloha tadegravengi lii egraveci dhukalua negraveti dꞌara raꞌi-liru ne peka naldquoNanene Yesus ne Ana pasue JaꞌaNegravengu neꞌe ka dhu pakarejꞌe taruudꞌara Jaꞌa Nanene Ne paie-iierdquo

6 Ropa tadegravengi lii ne hegraveia anamad-hutu Na madhaꞌu titu kegravena ka rabegravebha sagegravebꞌa egravetu rai 7Te ngaa Yesusmai gai si ka Na peka na ldquoMi kegravedꞌika bakumadhaꞌurdquo 8Ka anamadhutuse boti kegravetu ra te ngaa ra ladhe regravedhiheka dhegraveu egraveci sa egravetu era egraveegravena dhokaYesus di

9 Egravele ka ra puru negraveti ledhe ne HegraveiaYesus kai si aku Negravengu na ldquoNgaa dhuheka ladhe megravedhi deo na mage pekadegravenge dhegraveu egraveci sa kahegravei Te Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne hudꞌi madheuuru ku Egravele egraveegravena ladhe Jaꞌa mamurihari heka miu lole degravenge dhegraveu kegravenardquo

10 Hegraveia ra karegravei Ne aku regravengu naldquoAma ne mema Kristus te ngaa Elia

1624 Mateos 1038 Lukas 1427 1625 Mateos 1039 Lukas 1733 Yohanis 1225 1627Mateos 2531 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6212 Roma 26 175 2 Petrus 117-18 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 222 LiiSodꞌa Koa-Kio 27 Yesaya 421 Mateos 317 1218 Markus 111 Lukas 322 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri1815

Mateos 1711 35 Mateos 1727egravetu mia Te mese agama se ajꞌapeka na Elia hudꞌi mai uuru ku egraveleegraveegravena heka Kristus mai kegravena Te ngaamadhutu Ama tasamiardquo

11 Ka Yesus dhaa aku Negravengu naldquoMema legraveke Elia hudꞌi mai uuru kuho bhoke jꞌara hia Kristus 12Nanenepaie Elia mai le te ngaa dhegraveu tadheboe ne Regravengu pajꞌegravera ne madhutudadꞌegravei ra Segravemi egraveegravena kahegravei begraveli-camegravedꞌa regravengu pajꞌegravera Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nerdquo

13 Ropa ra tadegravengi rare ana mad-hutu Na heka reꞌa na Elia dhu Yesuspeka ne nuka Yohanis tuka sarani

Lamatua Yesus paꞌegravele ana egraveci dhunidhu tao

(Markus 914-29 Lukas 937-43)14 Egravele ka ropa regravengu legravepa paraga

degravenge dhegraveu ae dhu mate le Hegraveia amaca dhegraveumai patitu kegravetu urutuu ka namanegravengi Yesus 15na peka ldquoAma Sueku ana jaꞌa la Te negravengu dhu hujꞌukahibꞌi aa na jꞌegravera titu kegravena Ladhe egraveipapegravedꞌa ne cegraveu na begravebhe sa dꞌara egraveido dꞌara ai Ama sue ku la 16 Ana nejaꞌa kegraveti le asa ana-ana madhutu Amaku te ngaa ra tao rare boe nerdquo

17 Ropa Na tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveiaYesus jegraveke ana madhutu Na segravera akuNegravengu na ldquoHeh Miu se seli-kolaneJaꞌa ajꞌa le miu pahari-pahari te ngaamiu meꞌa megraveu boe Aa miu parcayaboe Jaꞌa degravenge dꞌara kateme Jaꞌahudꞌi mate hari ku miu dꞌai pegraverilodꞌo Megraveti ana egraveegravena mairdquo

18Hegraveia regraveti anane kaYesus babegravegeeele nidhu negraveti ana neꞌe Ka nidhu raitegraveke eele ne hegraveia ana ne egravele degravenge ka

19 Egravele egraveegravena ka ropa Yesus mesa Nadegravenge ana madhutu segravera ka ra karegraveiNe peka na ldquoAma Nga tao ka jiꞌi bisaboe babegravege ngare nidhu deo nardquo

20 Ka Yesus dhaa na ldquoMiu babegravegemere boe lulamiu parcaya boe degravengedꞌara kateme Sanegravedꞌe Ladhe miu

parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa masi ka cikiooꞌe egraveegravena ka sama segravemi lamusi anaiiki-iiki egraveci miu bisa paredha ledheegraveci peka na lsquoHee ledhe hari sa negraveilamursquo Tatu na hari kahegravei Demiu bisatao ngaa egraveegravena ka sadꞌi parcaya degravengedꞌara kateme 21 [Te ngaa sanegravedꞌeNidhu segravemi seꞌe se mema bhelu titukegravena Ladhe miu sabajꞌa boe aa puasaboe ho manegravengi mi Ama Lamatuana miu babegravege mere boe nidhu segravemisegraverardquo]dagger

Lamatua Yesus peka dua hari kegravenalula-negraveti mamadhe Na

(Markus 930-32 Lukas 943-45)22 Ca lodꞌo Yesus degravenge ana mad-

hutu Na dhu pakaboko egravetu propensiGalilea Na peka degravenge regravengu naldquoNegravebhu heka te ra neo pahie Jaꞌa asadhegraveu leo rai kara 23Hegraveia ra pamadheJaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neMema tareꞌa Jaꞌa madhe te ngaa asacamegravedꞌa Jaꞌa mamuri harirdquo

Ropa ana madhutu Na segravera tadegravengilii deo na hegraveia dꞌara ra susa titu kegravena

Lamatua Yesus peka-padhai lula-negraveti bꞌae bea egravemu sabajꞌa

24 Lodꞌo Yesus degravenge ana madhutuNa lasi asa rae Kapernaum hegraveia dhegraveuroro bea mai paraga degravenge Petruska ra karegravei ne na ldquoMese miu bꞌaebea EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi doaadꞌordquo

25 Hegraveia Petrus dhaa ldquoNa bꞌaerdquoRopa Petrus lepa ka Yesus karegravei

degravenge ka aku Negravengu na ldquoSimon egraveupangee ku la Dhegraveu aae-dhegraveu aae egraveturai-haha ne abhu bea negraveti cee Negravetiana matana ra do negraveti dhegraveu leordquo

26 Petrus dhaa na ldquoNegraveti dhegraveu leordquoKa Yesus tuhu lii padhai Na peka

na ldquoLadhe segravemi egraveegravena ana dhegraveu aaedi dhu bꞌae boe si 27 Segravemi egraveegravenakahegravei degravengebea EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi Te ngaa hudꞌi laa segravena kadhegraveu roro bea se baku nasa degravenge

1710 Meliaki 45 1712 Mateos 1114 1720 Lamatua Yesus pakasame parcaya dhegraveudegravenge lamusi dhu ana iiki-iiki egraveci Egravetu ayat neꞌe kapai lamusi dhu panting te ngaa jenis lamusi pantingboe Alkitab lii Idhonesia egravetu neꞌe peka na lsquobiji sesawirsquo te ngaa abhu masala ae degravenge tafsiran egraveegravena 1720 Mateos 2121 Markus 1123 1 Korintus 132 dagger 1721 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi aa dhuuru tegraveka suri boe ayat 21 ne 1724 Kalua negraveti Masir 3013 3826

Mateos 181 36 Mateos 1814egravedhi De beꞌa risi lamu madulu iꞌaasa dꞌara dano Iꞌa dhu egraveu abhu uuruegraveegravena egraveu bhoke hegravebꞌa na Pe egraveu abhudoi iia cue More ho bꞌae bea egravedhi duati Te doi ne dꞌai le bea egravedhi dua tirdquoDagger

18Ana-ana madhutu Lamatua Yesus

pakaregravei na cee ka dhu kapai risi(Markus 933-37 Lukas 946-48)

1 Lodꞌo egraveegravena ana madhutu Yesuslasi karegravei Ne peka na ldquoAma Negravetidhegraveu-dhegraveu unu Ama Lamatua cee kadhu kapai risirdquo

2 Hegraveia Yesus paroa nare ana iikiegraveci mai patitu asa talora aae regravengu3 Ka Na peka degravenge ra ldquoNanene paie-iie Dhegraveu dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu unuLamatua regravengu hudꞌi ubꞌa ngangeera ho jꞌajꞌi sama segravemi ana iiki dhuneꞌaboe padedha iisi 4 Lula dhegraveu dhuneꞌa pahaha iisi sama segravemi ana iikine negravengu egraveegravena ka dhu kapai risi egravetumadha Ama Lamatua 5 Aa dhegraveu dhusegravemi nare dhegraveu haha nuka segravemi anaiiki ne lula na parcaya Jaꞌa na negravengusegravemi nare le Jaꞌa nerdquo

Lamatua Yesus pasanegravedꞌe lula-negravetidhegraveu dhu tao dhegraveu leo segravena ka ra adꞌu-uesasala

(Markus 942-48 Lukas 171-2)6 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai lii hari

peka na ldquoLadhe abhu dhegraveu dhu taoana iiki segravena ka madhutu jꞌara dhusale toke ana ne parcaya heka Jaꞌana mata unu na Beꞌa risi dhegraveu egravekihadhu aae cue mi ladha goro na hopacegravene ne asa dꞌara dhasi maregravema7 Rai-haha ne mema era dhu pegravenudegravenge dhudhu-sete lula abhu jꞌara aedhu pamanahu dhegraveu asa dꞌara sasala-sasigo Te ngaa dhegraveu dhu dui babia

risi nuka dhegraveu dhu tenge-tenge jꞌaraho soro dhegraveu asa dꞌara sasala

8 Ladhe egraveu tao sala pake kacui-aai egraveu do haga egraveu na poro eele neTe beꞌa risi egraveu maso asa dꞌara sorgadegravenge ai cabegraveka do haga calaa Magedhoka ra core egraveu asa dꞌara ai narakadegravenge ai do haga dhu tesa 9 Ladheegraveu tao sala pake musi madha egraveu nacegraveru eele ne Te beꞌa risi egraveu masoasa dꞌara sorga degravenge musi madhacabegraveka Mage dhoka ra core egraveu asadꞌara ai naraka degravenge musi madhadhu tesardquo

LamatuaYesus hia lii pakasame lula-negraveti kahibꞌi-kalegravebho ciꞌu dhu ele

(Lukas 153-7)10 Ka Yesus tuhu hari lii Na aku

Negravengu na ldquoSanegravedꞌe ee Baku mi pa-haha ana iiki segravemi seꞌe se Te abhu anapajuu Ama Lamatua negraveti sorga dhumadhenga si Aa ana pajuu se dhulasi taruu peka degravenge Ama Lamatuangaa-ngaa dhu jꞌajꞌi mi ana se

11-13 Mi pangee paie-iie te Jaꞌa hialii pakasame egraveci segravemi neꞌe ka abhudhegraveu egraveci dhu kahibꞌi-kalegravebho na can-gasu ngiꞌu Ca lodꞌo ciꞌu negraveti kahibꞌi-kalegravebho se kako sala jꞌara Madhutungangee miu dhegraveu madhenga ne taotasamia Tatu na tegraveke eele ceo nguruceo ngiꞌu segravera egravetu ledhe ho laꞌe tengeciꞌu dhu ele ne

Ladhe na abhu hari tatu na kare-jꞌe ropa na ladhe negravedhi ciꞌu ne risinegraveti kahibꞌi-kalegravebho na ceo nguru ceongiꞌu dhu ele boe segravera [Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne mai ho hiamamuri mi dhegraveu dhu kako sale negravetijꞌara dhu mola]dagger 14 Te masi ka anaiiki ca dhegraveu di dhu kako sala jꞌara

Dagger 1727 Tegraveu mai-tegraveu mai dhegraveu mone Yahudi segravera dhu umur 20 tegraveu sa dedha hudꞌi bꞌae bea egraveci dhusoru-bara jꞌaga megravedha-panyau degravenge egravemu negraveti Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi (baca egravetu sasuri Kalua negravetiMasir 3012-16) Tegraveu Lamatua Yesus mamuri ra ige bea egraveegravena degravenge doididrakma Didrakma cue kabꞌua naegraveci egraveegravena ka degravenge dua dinari Ca dinari egraveegravena egraveci egraveegravena ka degravenge gaji ca dhegraveu tuka dꞌara ca lodꞌo Egravetu ayatneꞌe Yesus peka mi Petrus aku Negravengu na pe negravengu abhu ca doi stater egravetu dꞌara hegravebꞌa iꞌa egraveegravena Ca doistater kabꞌua na nuka dua didrakma do egravepa dinari mdash dꞌai bꞌae bea negraveti Yesus degravenge Petrus 181Lukas 2224 183 Markus 1015 Lukas 1817 186 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquohadhugilirdquo dhu ra pake ho mol are-gandum 188 Mateos 530 189 Mateos 529 1811-13Lukas 1910 dagger 1811-13 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi aa dhu uru tegraveka suri boe kalimat egravetu dꞌarakurung ne

Mateos 1815 37 Mateos 1829te ngaa Ama Ku egravetu sorga dꞌegravei boekahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa jꞌara tasamia hoegravedhi pabeꞌa hari degravenge dhegraveu dhu tao salami egravedhi

15 Yesus lii hari aku Negravengu naldquoLadhe aꞌari egraveu dhegraveu parcaya tao salemi egraveu na egraveu mesa mu lamu paragadegravenge ne Ladhe miu dua mi mesami heka egraveu peka sasala negravengu kegravenaLadhe na segravemi nare lii padhai egraveu namiu dua mi pabeꞌa hari le kegravena16Te ngaa ladhe noꞌo boe segravemi nare liipadhai egraveu lamu paroa more angalaimu ca dhegraveu do dua dhegraveu ho lamiparaga degravenge ne segravena ka padhai liihari Te egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciAma Lamatua dhu suri tegraveke peka nalsquoEgravetu dꞌara lii langu egraveci hudꞌi abhu kudua-tegravelu sakasii dhu lii egraveci heka segravemirare lii galaa rarsquo 17 Te ngaa ladhenoꞌo boe nanene lii miu lami loledegravenge jumaꞌat Aa ladhe na dꞌegravei boenanene lii jumaꞌat kahegravei tao ne nukasegravemi ca dhegraveu dhu tadhe boe LamatuaLadhe aadꞌo na cap ne nuka segravemidhegraveu bhelu conto segravemi dhegraveu roro beasegravera

18 Sanegravedꞌe paie-iie lii padhai Jaꞌa neNgaa dhu miu oro egravetu rai-haha neegraveegravena ka dhu Lamatua oro le egravetu sorgaAa ngaa dhu miu hia isin egravetu rai-hahane egraveegravena ka Lamatua hia le isin egravetusorga kahegravei

19 Aa Jaꞌa peka hari na ladhe abhudhegraveu dua dhu sabajꞌa degravenge dꞌara egravecipe Ama Ku egravetu sorga hia ngaa dhura manegravengi 20 Te ladhe abhu duado tegravelu dhegraveu pakaboko sabajꞌa sama-sama lula regravengudhegraveu Jaꞌa na Jaꞌa egravetutalora aae regravengu kahegraveirdquo

Lamatua Yesus pake lii pakasamenegraveti pegawi dhu hia boe abho mi angalaina

21 Egravele egraveegravena ka Petrus karegravei Yesusaku negravengu na ldquoAma jaꞌa neo karegraveiciki Ladhe aꞌari jaꞌa tao sale pahari-pahari mi jaꞌa egraveegravena na dꞌai pegraveri harijaꞌa hudꞌi hia ne abho Dꞌai pidhuhari dordquo

22 Hegraveia Yesus dhaa peka naldquoAadꞌo Egraveu hudꞌi abho ne pidhu kalipidhu nguru hariDagger toke egraveu ige moreheka 23Miu hudꞌi tao ku segravemi egraveegravenalula Ama Lamatua nuka segravemi dhegraveuaae dhu ige kegravelu na egravetu pegawi na24 Ropa na ige nare hegraveia na pua dhegraveulasi paroa pegawi dhu pakegravelu tokeriho kehisect 25 Te ngaa pegawi nebꞌae nare boe kegravelu na Ka dhegraveu aaeparedha peka na lsquoLami pahie eeledhegraveu ne degravenge bhegraveni-ana niki na aaꞌi-aaꞌi segravena ka ra jꞌajꞌi egravenu Aa megravedha-panyau na pahie aaꞌi kahegravei ho bꞌaekegravelu-gꞌegravetu narsquo

26 Ropa pegawi ne tadegravengi narehegraveia na pabegravebha iisi ho patitu kegravetuurutuu egravetu madha dhegraveu aae ka pa-mako aku negravengu na lsquoIra ee Amadhegraveu aae hia jaꞌa tebho dꞌai ciki saSegravena ka jaꞌa bꞌae kegravelu jaꞌa aaꞌi-aaꞌi rarsquo27 Ropa tadegravengi hegraveia dhegraveu aae rasakasia degravenge ne Ka dhegraveu aae pabhegravelueele aaꞌi megraveu-megraveu kegravelu na ka pua nalegravepa

28 Te ngaa ropa na dꞌai liꞌu hegraveiapegawi ne paraga degravenge angalai nadhu pakegravelu negravengu doi ciki di Kana kegravepe angalai ne hegraveia pacegraveli ladhagoro na aa na jegraveke ne aku negravengu nalsquoWeh Bꞌae ka dꞌara lai-lai ne kegravelu egraveusegraverarsquo

29 Ropa angalai na tadegravengi hegraveiana patitu kegravetu urutuu ka pamako nepeka na lsquoIra ee Angalai ee Hia kujaꞌa tebho dꞌai ciki sa Pe jaꞌa bꞌae kegravelujaꞌa segraverarsquo

1815 Lukas 173 1816 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1915 1818 Mateos 1619 Yohanis2023 Dagger 1822 Lii Yunani egravetu neꞌe sasoa na bisa ldquo7 kali 70 harirdquo Bisa kahegravei ldquo77 harirdquo 1822Lukas 173-4 sect 1824 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquo10000 τάλαντον (talanton)rdquo Talantonegraveci kabꞌua na sama degravenge gaji dhegraveu sabꞌa 15-20 tegraveu Alkitab lii Idhonesia suri peka na lsquotalentarsquo egravetu neꞌe 1828 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquo100 δηνάριον (deinarion)rdquo Kabꞌua negraveti deinarion egravecinuka segravemi gaji dhegraveu sabꞌa egravetu dꞌara ca lodꞌo De ladhe egravedhi pasoro degravenge 10000 τάλαντον (talanton) egravetuayat 24 na kegravelu ne degravenge boe kabꞌua ngaa-ngaa

Mateos 1830 38 Mateos 191230 Te ngaa pegawi ne peka na lsquoBisa

boe Jaꞌa mate heka panegravebhu Egraveubꞌae degravenge ka lodꞌo doe neꞌe kahegraveirsquoEgravele ka laꞌe pamaso angalai na asadꞌara begravedho toke na bꞌae aaꞌi kegravelu na31 Ropa pegawi dhu leo ladhe regravedhingaa dhu jꞌajꞌi ne hegraveia dꞌara ra susaKa lasi lolo degravenge dhegraveu aae

32 Ropa tadegravengi nare hegraveia dhegraveuaae ne paroa pegawi dhu neꞌa boemanegravengi makasi ne Dhegraveu aae jegravekene aku negravengu na lsquoHeh dhegraveu bhelu-katubꞌa Lula egraveu ne manegravengi segravena kajaꞌa sue egraveu negraveti egraveegravena ka jaꞌa pabhegravelueele le kegravelu egraveu segravera 33 Te ngaa ngatao ka egraveu kasia boe angalai egraveu sa hegraveisama segravemi jaꞌa kasia egraveu nersquo 34 Kadhegraveu aae nasa bia degravenge ne hegraveia napua pamaso dhegraveu ne asa dꞌara begravedhosegravena ka ra pajꞌegravera ne toke na bꞌae aaꞌikegravelu na segraverardquo

35 Hegraveia Yesus paꞌegravele lii pakasameNa peka na ldquoAma Ku egravetu sorga paꞌigasegravemi egraveegravena kahegravei mi dedha miu Pe Nahuku miu ladhe miu moꞌo boe pab-hegravelu eele sasala negraveti aꞌari miu dhegraveuparcaya segraverardquo

19Dhegraveu Parisi tenge jꞌara ho pamanahu

LamatuaYesus lula-negraveti jꞌara paꞌia-paꞌela(Markus 101-12)

1 Ropa Yesus ajꞌa nare aaꞌi jꞌarasegravera hegraveia laꞌe tegraveke eele Galilea asapropensi Yudea egravetu cabegraveka lokoYarden 2 Dhegraveu ae ka dhu mad-hutu Ne ka Na puri-paꞌegravele dhegraveu-dhegraveupegravedꞌa egravetu negravei

3 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Parisi dhumadhutu kahegravei dhu neo pamanahuNe Ka ra karegravei Yesus peka naldquoAma Madhutu atora agama egravedhiladhe dhegraveu mone leo le egravemu bisa iaeele dhegraveu egravemu na sadꞌi na abhu jꞌaradhu laꞌe asa paꞌie-paꞌela Segravemi egraveegravenadordquo

4 Te ngaa Yesus bꞌala si na ldquoMiuse dhu meꞌa megraveu agama Te ngaatasamia ka miu meꞌa boe isi SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua Te egravetu

dꞌara sasuri negraveti lii lolo uru tegraveka dhusuri peka na lsquoAma Lamatua pajꞌa-jꞌi dhegraveu rai-haha dhegraveu mone degravengedhegraveu bhegravenirsquo 5 Aa dhu suri kahegraveipeka nalsquoNegraveti egraveegravena ka dhegraveu mone hudꞌi tegraveke

eele ina-ama nasegravena ka laꞌe mamuri dꞌara egraveci

degravenge dhegraveu egravemu-kamali nate dua ra dhu jꞌajꞌi le egravecirsquo

6 Negraveti egraveegravena ka ladhe Ama Lamatuaunu Na dhu hia dua ra jꞌajꞌi le egraveci nadhegraveu rai-haha baku pacegraveri si harirdquo

7 Ropa tadegravengi rare Yesus pekasegravemi egraveegravena dhegraveu Parisi se karegravei hariNe peka na ldquoLadhe segravemi egraveegravena ngatao ka Musa peka na dhegraveu bisa paꞌia-paꞌela sadꞌi negravengu tao uuru ku sasuripaꞌia hia dhegraveu egravemu nardquo

8 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu naldquoMusa soro tegraveke begravei-baki miu paꞌia-paꞌela degravenge dhegraveu egravemu-kamali ralula regravengu segravera kegravetu hadhu egraveci egraveegravenaka degravenge miu Te ngaa lodꞌo AmaLamatua pajꞌajꞌi rai-haha ne dadꞌegraveiNa segravemi boe egraveegravena 9 Negraveti egraveegravena kaJaꞌa pasanegravedꞌe mema miu ee Ladhebhegraveni adꞌu uuru madha jꞌara makaedhegraveu egravemu na bisa ia eele ne Te ngaaladhe ia eele bhegraveni ne dhu adꞌu boejꞌara makae hegraveia dhegraveu mone na leohari degravenge bhegraveni leo negravengu ne tao lejꞌara makaerdquo

10 Ropa tadegravengi lii neꞌe hegraveia anamadhutu Na segravera peka na ldquoLadhesegravemi egraveegravena beꞌa risi baku leo-egravemurdquo

11 Hegraveia Yesus bꞌala si aku Negravenguna ldquoDhegraveu ae ka dhu roꞌo boe segravemirare lii padhai lii Jaꞌa ne Dhodhokadhegraveu dhu Ama Lamatua hagꞌe naresi 12 Te abhu dhegraveu dhu leo boe egravemulula karegravei negraveti rara iisi ne negravengu segravemiegraveegravena ka Abhu kahegravei dhu leo boe egravemulula dhegraveu tao ne segravemi egraveegravena Aa abhukahegravei dhu noꞌo boe leo-egravemu lula naneo pakako sasabꞌa Ama Lamatua diDhegraveu dhu reꞌa megraveu aꞌajꞌa ne hudꞌi laanegravengu segravemi degravenge beꞌardquo

194 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 127 52 195 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 224 197 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 241-4 Mateos 531 199 Mateos 532 1 Korintus 710-11

Mateos 1913 39 Mateos 1930Lamatua Yesus hia lii megravengi-nale mi

ana iiki segravera(Markus 1013-16 Lukas 1815-17)

13 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu saꞌu regraveti ana-ana ra asa Yesus segravena ka Yesus taokacui-aai Na mi regravengu aa degravenge hialii megravengi-nale Te ngaa ana madhutuNa kai dhegraveu se 14 Hegraveia Yesus nasadegravenge ana madhutu Na ka Na lii akuNegravengu na ldquoHudꞌi laa ana se mai asaJaꞌa Baku bhabhae si Te dhegraveu dhusegravemi regravengu seꞌe ka dhu jꞌajꞌi dhegraveu unuAma Lamatuardquo

15 Egravele egraveegravena ka Yesus tao kacui-aaiNa mi ana se aa Na manegravengi ho AmaLamatua hia si megravengi-nale Egravele hegraveiaYesus pakegravedꞌi laꞌe tegraveke eele era egraveegravena

Dhegraveu kaja tenge jꞌara segravena ka ma-muri taruu degravenge Ama Lamatua

(Markus 1017-31 Lukas 1818-30)16 Ca tegraveke dhegraveu egravecimai karegravei Yesus

peka na ldquoAma Mese Jaꞌa hudꞌi taoku jꞌara dhu hua iia tasamia segravena kakeꞌa tareꞌa na jaꞌa bisa maso sorgaTe jaꞌa neo mamuri taruu sama-samadegravenge Ama Lamatuardquo

17 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoNgatao ka egraveu karegravei Jaꞌa lula-negraveti ngaadhu hua iia Dhodhoka Ama Lamatuadi dhu hua iia Te ladhe egraveu neomamuri taruu degravenge Ne na mamurila madhutu paredha Nardquo

18 Ka dhegraveu ne karegravei hari aku negravenguna ldquoParedha dhu mia egraveegravenardquo

Hegraveia Yesus bꞌala ne peka naldquoBaku pamadhe dhegraveubaku tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu

dhu dhegraveu egravemu boe egraveubaku manaꞌubaku jꞌajꞌi sakasii dhu kapodꞌe-

kabegraveli19 pakabꞌua ina-ama muaa sue ku dhegraveu egraveu sama segravemi egraveu

sue ngiꞌu egraveu mesa murdquo20 Dhegraveu ne dhaa na ldquoParedha aaꞌi-

aaꞌi segravera jaꞌa taomadhutu le De ngaahari dhu kurardquo

21 Ropa tadegravengi lii dhegraveu ne hegraveiaYesus peka na ldquoLadhe egraveu neo mad-hutu aaꞌi dadꞌegravei Ama Lamatua legravepa ho

pahia aaꞌi megravedha-panyau egraveu segravena kapapala hia dhegraveu dhu degravenge boe ngaa-ngaa segravera Egravele egraveegravena mai ho mad-hutu Jaꞌa Te egraveegravena na Ama Lamatuapala hia egraveu megravedha-panyau ae-ae egravetusorgardquo

22 Ropa na tadegravengi nare lii Yesushegraveia dhegraveu ne legravepa degravenge dꞌara pegravedꞌalaho mae-mae lula negravengu kaja titukegravena

23 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai liidegravenge ana madhutu Na aku Negravenguna ldquoLegraveka la Jaꞌa te dhegraveu kaja caruititu kegravena maso sorga 24 Carui egraveegravenanuka segravemi badha onta dhu kapaimaso laꞌe asa dꞌara oka na re roꞌajꞌajꞌaurdquo

25 Ropa ana madhutu se tadegravengirare regravengu malaa hegraveia ra dhaa pekana ldquoLadhe segravemi egraveegravena cee ka dhu bisamaso sorgardquo

26 Hegraveia Yesus ladhe patae si ka Nalii pekana ldquoLadhedhegraveu rai-hahadhutao mema bisa boe Te ngaa ladheAmaLamatua kadhu tao aaꞌi-aaꞌi bisajꞌajꞌirdquo

27 Hegraveia Petrus pasanegravedꞌe akunegravengu na ldquoAma Jiꞌi se tegraveke eelele megravedha-panyau jiꞌi aaꞌi-aaꞌi homadhutu Ama De jiꞌi abhu ngaardquo

28 Na dhaa peka na ldquoParcaya laJaꞌa ne Pe dꞌai lodꞌo Ama Lamatuatao pahiu aaꞌi megraveu-megraveu Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne madhegravediegravetu dedha kadera paredha aae egraveegravenaLodꞌo egraveegravena kahegravei miu dhu madhutuJaꞌa madhegravedi kahegravei egravetu dedha kaderaparedha canguru dua segravera segravena kajꞌajꞌi hakimmi canguru dua suku egravedhidhegraveu Israꞌel 29 Dhegraveu dhu tegraveke eeleegravemu na aꞌari na ina-ama na ana nikina aa oka-tedhe na ho madhutuJaꞌa begraveli-camegravedꞌa egraveegravena abhu haricangasu kali Aa dꞌai ka lodꞌo egravele rai-haha ne negravengu kahegravei abhu mamuritaruu degravenge Ama Lamatua 30 Desanegravedꞌe paie Madhutu ngangee AmaLamatua dhegraveu ae dhupadedha iisi naregravengu segravera ka dhu jꞌajꞌi mi ana iiki Te

1918 Kalua negraveti Masir 2013-16 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 517-20 1919 Kalua negraveti Masir2012 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 516 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918 1928 Mateos 2531Lukas 2230

Mateos 201 40 Mateos 2018ngaa dhegraveu dhu peka na negravengu dhegraveuhaha aa te ngaa madhutu aꞌabhuLamatua negravengu ka dhu kapairdquo

20Lii pakasame lula-negraveti dhegraveu dhu

sabꞌa oka anggor1 Egravele egraveegravena ka Yesus ajꞌa peka na

ldquoParedha Ama Lamatua egraveci egraveegravena kadegravenge lii pakasame ne abhu ca dhegraveulamatua oka anggor dhu kegravedꞌimadꞌaeaae dꞌara hake egravena sa Na laꞌe tengedhegraveu segravena ka sabꞌa egravetu dꞌara oka na2 Na abhu dhegraveu sabꞌa hegraveia rare liiegraveci ho sabꞌe dꞌara ca lodꞌo babꞌaena ca doi iia Dhegraveu se dꞌegravei kahegraveika lamatua oka ne pua lasi sabꞌa3 Pe dꞌara hake ceo sa laꞌe asa dꞌarapasa Egravetu era negravei negravengu paraga degravengedhegraveu pegraveri-pegraveri dhu madhegravedi iia dꞌara4 Hegraveia na lii degravenge ra lsquoMiu se neosabꞌa egravetu dꞌara oka jaꞌa do Pe jaꞌabꞌae miu madhutu kabꞌua dhu legravekersquoRopa tadegravengi rare roꞌo kahegravei hegraveialasi degravenge ka sabꞌa 5 Dꞌai lodꞌo titumera sa degravenge hake tegravelu lodꞌo nihialamatua oka ne laꞌe tenge hari dhegraveusabꞌa 6Dꞌara hake legravemi lodꞌo nihia salaꞌe hari Na laladhe na abhu dhegraveudhu titu iia dꞌara era Ka na lii degravengera aku negravengu na lsquoNga tao ka karegraveinegraveti madꞌae toke sange neꞌe ne miuse titu iia dꞌara sabꞌa boe ngaa-ngaarsquo

7 Ka dhegraveu se dhaa peka na lsquoAmaee Abhu boe ca dhegraveu sa dhu hia jiꞌisasabꞌarsquo

Ka lamatua oka ne peka lsquoLadhesegravemi egraveegravena lami sabꞌa asa dꞌara okajaꞌarsquo

8 Toke dꞌai egravele jam sabꞌa hegraveialamatua oka ne pua madho na pekana lsquoParoa dhegraveu sabꞌa se segravena ka bꞌaerui sasabꞌa ra egraveci-egraveci Mulai negraveti dhegraveusabꞌa limuri tegraveka toke dhegraveu sabꞌauurursquo

9 Ka madho ne paroa uuru dhegraveudhu sabꞌa hake legravemi nihia Na bꞌaesi ca dhegraveu ca doi iia 10 Egravele ka na

paroa dhegraveu sabꞌa dhu leo segravera tokedhegraveu dhu sabꞌa mulai negraveti hake egravenamadꞌae deo na Dhegraveu se pangee naele boe regravengu abhu risi negraveti dhegraveu dhusabꞌa hake legravemi nihia Reꞌa boe naregravengu abhu kahegravei ca dhegraveu ca doi iia11 Ropa ra segravemi rare hegraveia ra kaꞌugudegravenge lamatua oka egraveegravena aku regravenguna 12 lsquoIra iii Bisa boe segravemi neꞌe amaRegravengu dhu mai limuri tegraveka dhokasabꞌa ca jam di Te ngaa jiꞌi dhu karegraveimadꞌae aae ka sabꞌa toke egravei kabhegravesuhae Te ngaa tasamia ka ama bꞌae jiꞌiegraveci egraveegravena ka degravenge regravengu sersquo

13 Hegraveia lamatua oka ne dhaa nalsquoAngalai Jaꞌa tipu boe egraveu Lula egraveumesamumoꞌo kahegravei sabꞌa egravetu dꞌara calodꞌo dhu babꞌae na ca doi iia Tareꞌasi De jaꞌa bꞌae madhutu segravemi liipamaꞌegravete egravedhi dua ti si 14 De beꞌarisi more doi jꞌajꞌegravera egraveu ho legravepa kaLadhe jaꞌa neo bꞌae mi dhegraveu dhu sabꞌalimuri tegraveka negraveti egraveu egraveci egraveegravena ka degravengejaꞌa neo bꞌae egraveu egraveegravena na madhutudadꞌegravei jaꞌa 15 Lula doi-dhari jaꞌa jaꞌabisa pake madhutu dadꞌegravei dꞌara jaꞌaTasamia ka angalai nasa lula babeꞌadꞌara jaꞌarsquo

16 Segravemi egraveegravena kahegravei lodꞌo AmaLamatua jꞌajꞌi Dhegraveu Aae mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Na pala-bagi hia dhegraveu-dhegraveu unuNa madhutu dadꞌegravei dꞌara Na De dhegraveudhu mai limuri tegraveka egraveegravena na abhupala sama segravemi dhegraveu dhu mai uuruAa dhegraveu dhu mai uuru pe na abhupala nuka segravemi dhegraveu dhu mai limuritegravekardquo

Lamatua Yesus peka mema jꞌara ma-madhe Na dꞌai ka tegravelu hari kegravena

(Markus 1032-34 Lukas 1831-34)17 Egravele ka Yesus si mulai lasi asa

Yerusalem Egravetu talora jꞌara Na paroaana madhutu Na segravena ka regravengu mesara di Ka Na lii hari peka na 18 ldquoMinanene paie Neꞌe ne egravedhi lati asaYerusalem Te ngaa egravetu negravei dhegraveupahie Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane asa kegravetu agama Yahudi degravenge

1930 Mateos 2016 Lukas 1330 202 Sasuri Mola-Megraveci egravetu dꞌara lii Yunani egravetu ne suri pekana ldquoca doi dinarirdquo Kabꞌua na gaji ca dhegraveu tuka dꞌara ca lodꞌo 208 Atora negraveti Ama-ama Agama1913 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2415 2016 Mateos 1930 Markus 1031 Lukas 1330

Mateos 2019 41 Mateos 2034mese agama segravera Egravele egraveegravena ra hukupamadhe Jaꞌa 19Hegraveia ra soro Jaꞌa asadhegraveu leo rai kara dhu tadhe boe AmaLamatua Ka ra padhai lii pamakaeJaꞌa aa ra hake paru isi Jaꞌa Egraveleegraveegravena heka ra paku pamadhe Jaꞌa egravetuajꞌu palolo-palegravebha Jaꞌa tareꞌa-reꞌamadhe te ngaa asa camegravedꞌa egraveegravena Jaꞌamamuri harirdquo

Ina Yakobis degravenge Yohanis manegravengisegravena ka dedꞌe ana-ana na jꞌajꞌi dhegraveu kapai

(Markus 1035-45)20 Hegraveia dhegraveu egravemu Sabadeus palere-

lere degravenge ana na Yohanis degravengeYakobis lasi paraga degravenge Yesus Kana patitu kegravetu urutuu ho neo pamakoYesus

21 Ka Yesus karegravei ne ldquoMama neongaardquo

Hegraveia na dhaa ldquoSegravemi neꞌe AmaLodꞌo Ama megravedꞌu paredha jaꞌamanegravengi segravena ka Ama dedꞌe ana jaꞌadhegraveu dua se regravedꞌu paredha sama-sama degravenge Ama Jaꞌa manegravengi hoAma hia ca dhegraveu madhegravedi re baboagꞌana aa ca dhegraveu re baboa kariuAmardquo

22 Ropa tadegravengi lii manegravengi nehegraveia Yesus peka Yakobis degravenge Yoha-nis na ldquoMiu se meꞌa boe ngaa dhumiu manegravengi Te begraveli-camegravedꞌa Jaꞌaabhu jꞌajꞌegravera ae-ae De tasamia Miupangee na miu bisa pasae kahegravei jꞌa-jꞌegravera se sama-sama degravenge Jaꞌa dordquo

Dua ra dhaa dhu degravenge boe pakengangee aku regravengu na ldquoOo bisaAmardquo

23 Ka Yesus lii degravenge ra ldquoMemaegraveegravena na miu pasae jꞌajꞌegravera kahegravei segravemiJaꞌa Te ngaa begraveli-camegravedꞌa cee ka dhumadhegravedi egravetu baboa gꞌana do kariuJaꞌa Jaꞌa degravenge boe hak ho pamaꞌegraveteEgraveegravena hak Ama Lamatua Na pamaꞌegravetenare le cee-cee ka dhu madhegravedi egravetuera segraverardquo

24Ropa anamadhutu dhegraveu cangurusegravera tadegravengi lii manegravengi dua ra hegraveiara nasa 25 Te ngaa Yesus paroa naresi aaꞌi-aaꞌi ra hegraveia Na peka ldquoSegravemineꞌe Miu dhu meꞌa le si Dhegraveu aae-dhegraveu kapai dhu regravedꞌu paredha egravenyi

kabarai ra toke ra bisa boe kalau sakahegravei Aa dhegraveu kapai kabarai egravetu rai-hahane dhu tadheboeAmaLamatuahia paredha risi eele toke kabarai raabhu boe dꞌoa kegravetu ciki sa 26 Te ngaabaku miu tao segravemi egraveegravena De negraveti miuse cee ka dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu aae-dhegraveukapai negravengu hudꞌi jꞌajꞌi ku nuka segravemiegravenu segravena ka lalau dhegraveu leo 27Aa ceedhuneo jꞌajꞌi kegravetu negravenguhudꞌi tao iisina nuka segravemi egravenu 28 Nanene Jaꞌasegravemi egraveegravena kahegravei Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne mai segravena ka ladhe-lerudhegraveu Jaꞌa mai boe segravena ka dhegraveulalau-laloꞌo Jaꞌa Te mamai Jaꞌa nesegravena ka soro ngiꞌu Jaꞌa kateme iisi hosui dhegraveu ae negraveti sasala-sasigo rardquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveubegravedhu

(Markus 1046-52 Lukas 1835-43)29 Ka Yesus si kako taruu Ropa

regravengu kalua negraveti kota Jeriko dhegraveuae dhu madhutu regravengu 30 Egravetu egraveegravenaabhu dhegraveu begravedhu dhegraveu dua dhu mad-hegravedi egravetu sebhe jꞌara Ropa dua ratadegravengi na Dhegraveu dhu kako re egraveegravenanuka Yesus negraveti Nasaret hegraveia ra par-odha peka na ldquoAma Ana-egravepu DaudJiꞌi se dhu tatae Ama karegravei negravebhu kaSue ku jiꞌi lardquo

31 Ropa dhegraveu tadegravengi ra parodhasegravemi egraveegravena ka ra kai si aku regravengu naldquoHee Miu dua mi baku marururdquo

Te ngaa dua ra asa hino peka naldquoAma Ana-egravepu Daud Sue ku jiꞌi lardquo

32 Ropa Yesus tadegravengi lii paroa nehegraveia Na titu ka karegravei si peka na ldquoMiuse neo segravena ka Jaꞌa tao ngaa hia miurdquo

33 Ka dua ra dhaa na ldquoAma Hia lajiꞌi se bisa ngegravedhirdquo

34 Tadegravengi lii dhaa dua ra hegraveiaYesus rasa kasia Ka Na gꞌagꞌe musimadha ra hegraveia dua ra regravedhi degravengeka Egravele ka dua ra lasi degravenge madhutuYesus

2026 Lukas 2225-26 2027 Mateos 2311 Markus 935 Lukas 2226

21Lamatua Yesus maso asa dꞌara kota

Yerusalem nuka segravemi Dhegraveu Aae(Markus 111-11 Lukas 1928-40

Yohanis 1212-19)1 Ka Yesus si lasi taruu dꞌai rae

Betfage egravetu sebhe ledhe Saitun Raene dhu degravetu le degravenge kota YerusalemEgravetu era neꞌe regravengu ae taha Hegraveia Napua ana madhutu Na dhegraveu dua lasiuuru 2 Na paredha si peka na ldquoDuami lami asa rae negravei Ladhe miu dꞌainegravei miu ladhe megravedhi keledꞌei renaciꞌu degravenge ana na dhu ra egraveki egravetu eraegraveegravena Lami legravecu mere ne ho megraveti maihia Jaꞌa 3 Te ngaa ladhe dhegraveu karegraveimiu peka na lsquoNga tao ka miu egraveremegraveti keledꞌei dhegraveursquo Mi dhaa pekana lsquoLamatua neo pake ne Ladhe pakenare pe Na hia hari mairsquo

4 Aaꞌi-aaꞌi se hudꞌi jꞌajꞌi ku samasegravemi lii padhai negraveti dhegraveu regraveti lii pad-hai Ama Lamatua dhu suri tegraveke pekana5 lsquoMiu dhegraveu Yerusalem segraveradagger

Mai laladhe ku laTe Dhegraveu Aae miu mai

Na mai degravenge pahaha iisiNa mai dhu manyaꞌe

keledꞌei ngegraverursquo rdquo6 Ka ana madhutu Na lasi ka aa

ra tao madhutu aaꞌi dhu Yesus moale degravenge ra 7 Egravere regraveti keledꞌei renadegravenge ana na asa Yesus Egravele ka rahegravele sigꞌi-kalolo hegraveia Yesus manyaꞌelasi asa dꞌara kota 8 Ropa regravengu oedꞌai dꞌara kota hegraveia dhegraveu ae ka dhuhegravele sigꞌi-kalolo degravenge salalu ra mijꞌara Abhu kahegravei cahagꞌe lasi pareregraveu palamDagger ho ra tao egravetu talora jꞌaraDegravenge jꞌara neꞌe regravengu tao tadha dhupeka na regravengu soru Yesus sama segravemi

dhegraveu kapai 9 Abhu kahegravei dhegraveu ca-hagꞌe dhu kako uuru negraveti Yesus aa ca-hagꞌe kako re limuri Dhegraveu se paꞌoo-parodha palere-lere peka naldquoHosana Jiꞌi koa-kio Ama Lamatuasect

Lula ana-egravepu Daud mai leHosana Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua

Lula Ama Lamatua ka dhu puaDhegraveu neꞌe mai

Hosana Jiꞌi koa-kio Ama LamatuaLula Ama Lamatua dhu negravedꞌu

mema paredha egravetu dedha-lirudhu dedha risirdquo

10 Ropa Yesus maso asa Yerusalemdegravenge dhegraveu dhu pakelu oobꞌa hegraveia isikabarai aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara kota kaluamai ka ra pakaregravei peka na ldquoIra iiCee ka dhu mai nerdquo

11 Dhegraveu ae se dhaa aku regravenguna ldquoNegravengu ne Dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua Ngara Na Yesus dhegraveuNasaret negraveti propensi Galileardquo

Lamatua Yesus babegravege eele dhegraveudhu pahia-pahegraveli egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi

(Markus 1115-19 Lukas 1945-48Yohanis 213-22)

12 Ka Yesus si lasi taruu asa dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi AmaLamatua Egravetu madha Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi ne dhegraveu tao nuka segravemi pasaho pahia-pahegraveli koro jꞌaha dhu dhegraveutema pake jꞌajꞌi megravedha korban lodꞌosabajꞌa Ropa ladhe negravedhi segravemi egraveegravenahegraveia Yesus babegravega eele si negraveti eraegraveegravena Na lege eele mei-mei dhu rapake pasilu doi aa Na paguri eelebagu-bagu dhu ra pake pahia manu-bhui 13 Hegraveia Yesus peka degravenge dhegraveuseꞌe aku Negravengu na ldquoDhegraveu regraveti liipadhai Lamatua dhu suri tegraveke le pekanalsquoJaꞌa patitu Egravemu ne

211 Ra pangare ledhe ne lsquoSaitunrsquo lula egravetu negravei abhu oka ae dhu degravenge ajꞌu saitun Regravengu biasagili hua saitun segravena ka abhu egravei megravenyi na Ledhe Saitun ne kajꞌegraveu negraveti kota Yerusalem pe dꞌai ca kilosa dagger 215 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquoana bhegraveni negraveti Sionrdquo Sion ne ngara leo negravetiYerusalem De egravetu ayat ne Sakaria pake lii hini ho pajꞌujꞌu ana kabarai kota Yerusalem 215Sakaria 99 Dagger 218 Dꞌara sasuri Mateos lsquodadana segraverarsquo Te ngaa egravedhi teꞌa le negraveti Yohanis 1213 pekana regraveu-regraveu palam sect 219 Dꞌara lii Aram peka lsquoHosanarsquo Uru egraveegravena sasoa na lsquohia mamuri mi dhegraveursquoLodꞌo Lamatua Yesus mamuri era egravetu rai-haha ne lii ne dhegraveu pake ho koa-kio Ama Lamatua 219Lii Sodꞌa Koa-Kio 11826

Mateos 2114 43 Mateos 2125segravena ka dhegraveu mai manegravengi-

mangajꞌi egravetu neꞌersquoDadꞌegravei Lamatua segravemi egraveegravena ka te

ngaa miu tao Egravemu ne nuka segravemi erakaboko dhegraveu parapordquo

14 Egravele ka dhegraveu begravedhu degravenge dhegraveukaruku mai sa Yesus egravetu Egravemu SabajꞌaAma Lamatua Ka Na puri-paꞌegravele aaꞌisi 15 Egravetu era neꞌe abhu kahegravei kegravetuagama Yahudi degravenge mese agamasegravera Ropa regravedhi Yesus tao tadhamalaa hegraveia ra kaꞌuu-kamuki Risi-risi hari ropa ra tadegravengi ana-anapaꞌoo palere-lere egravetu dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi ne dhu pekana

ldquoHosana Jiꞌi koa-kio AmaLamatua

Lula ana-egravepu dhegraveu aae Daud mailerdquo

16 Ka kegravetu kapai se lii degravenge Yesusaku regravengu na ldquoEeh Egraveu tadegravengi liipadhai lii ana-ana se Egraveegravena legraveke boerdquo

Te ngaa Yesus bꞌala si na ldquoOo Jaꞌatadegravengi Te nga tao Miu baca megravedhimegraveka egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci AmaLamatua lula-negraveti ana-ana dhu koa-kio Ama Lamatua do Te egravetu dꞌarasasuri egraveegravena dhu suri nalsquoAma Lamatua dhu sadia nare le ana

rara iisi hiu degravenge ana-anaiiki

ho koa-kio Nersquo rdquo17 Hegraveia Yesus si tegraveke eele kota ne

lasi jꞌunu asa rae BetaniaLamatuaYesus dhoo ajꞌu ca kapuaho

hua ia ka(Markus 1112-1420-24)

18 Asa begraveli madꞌae aae na Yesus silegravepa hari asa kota Yerusalem Te ngaaegravetu talora jꞌara Negravengu manganga le19 Na ladhe negravedhi ajꞌu ca kapua bulisebhe jꞌara dhu dhegraveu tema raꞌa huana De laꞌe ka padegravetu-degravetu degravenge ajꞌuneꞌe ho neo ladhe segraveku dhu hua le dodhae Te ngaa ropa dꞌai kapua aajꞌune Na negravedhi boe hua cue sa lula regraveu

heka subꞌu mai kegravena Hegraveia Na pekami ajꞌu ne aku Negravengu na ldquoLula egraveu hiaboe Jaꞌa hua cue sa de egraveegravena na egraveu huahekardquo Ropa Na lii nare segravemi egraveegravenahegraveia ajꞌu ne mango degravenge ka

20 Ropa ana madhutu Na ladheregravedhi jꞌara ne hegraveia ra malaa Ka rakaregravei peka na ldquoTasamia ka ajꞌu nemangordquo

21 Hegraveia Yesus dhaa na ldquoNanenepaie-iie Ladhe miu legraveka tareꞌa-reꞌaLamatua aa degravenge boe dꞌara kajarimiu kahegravei bisa tao sama segravemi dhuJaꞌa tao ne Miu bisa tao risi harinegraveti neꞌe Segravemi miu bisa paredhaledhe pidha asa dꞌara dhasi laꞌe TatuAma Lamatua pidha eele kahegravei ledhene negraveti era na sadꞌi miu parcayaNegravengu tareꞌa-reꞌa 22Te aaꞌi-aaꞌi dhumiumanegravengi negraveti Ama Lamatua egraveegravenana miu abhu sadꞌi miu parcaya Netareꞌa-reꞌardquo

Kegravetu agama segravera karegravei LamatuaYesus abhu hak negraveti mia

(Markus 1127-33 Lukas 201-8)23 Dꞌai Yerusalem Yesus si maso

hari asa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ropa Negravengu ajꞌa dhegraveumadha jꞌara Ama Lamatua hegraveia kegravetuagama Yahudi mese agama segraveradegravenge dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa maikaregravei Yesus na ldquoMedꞌa na cee ka dhupua Egraveu tao maruru egravetu era neꞌe neCee ka dhu hia Egraveu hakrdquo

24 Te ngaa Yesus dhu neꞌa na dhegraveuse dhu neo pamanahu Ne Hegraveia Nabꞌala aku Negravengu na ldquoJaꞌa neo karegraveimiu kahegravei Miu dhaa uuru ku hekaJaꞌa dhaa miu kegravena 25 Lii karegravei Jaꞌasegravemi neꞌe ka miu aaꞌi-aaꞌi mi tadheYohanis tuka sarani si Cee ka dhuhia ne hak ho sarani dhegraveu AmaLamatua do dhegraveu rai-hahardquo

Ka ra papeka isi-aanga ra akuregravengu na ldquoWaa Nara le egravedhi ngaLadhe egravedhi dhaa peka na lsquoAmaLamatua ka dhu hia hakrsquo pe Na bꞌalaegravedhi peka na lsquoLadhe segravemi egraveegravena nga

2113 Yesaya 567 Yermia 711 2116 Lii Sodꞌa Koa-Kio 83 2119 Lii Idhonesia peka nalsquopohon ararsquo negraveti Yunani συκῆ (sukei) Te ngaa egravetu dꞌara Sasuri Ama Lamatua pajꞌujꞌu ajꞌu dhu dhegraveu biasasegravele degravenge raꞌa hua na Egravetu Idhonesia re begraveka dhimu dhegraveu raꞌa boe hua lsquoajꞌu ararsquo De lsquoajꞌu ararsquo egravetu SasuriAma Lamatua sama boe degravenge ajꞌu ara egravedhi 2121 Mateos 1720 1 Korintus 132

tao kamiu parcaya boe Yohanisrsquo 26Tengaa ladhe egravedhi dhaa na lsquoDhegraveu rai-haha ka dhu hia hakrsquo mage dhokadhegraveu aaꞌi-aaꞌi patao degravenge egravedhi Lularegravengu parcaya na Yohanis ne dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatuardquo 27Negravetiegraveegravena ka ra dhaa peka na ldquoJiꞌi ngeꞌaboerdquo

Hegraveia Yesus bꞌala si aku Negravengu naldquoLadhe segravemi egraveegravena Jaꞌa parluu boepeka na cee ka dhu hia Jaꞌa hakrdquo

Lii pakasame lula-negraveti ama degravengeana mone dhegraveu dua

28 Yesus padhai lii taruu degravengekegravetu kapai segravera aku Negravengu na ldquoMiupangee segraveku degravenge lii lolo ne Abhu cadhegraveu ama degravenge ana mone na dhegraveudua Na peka degravenge ana uuru egraveegravenalsquoAna deo neꞌe egraveu lamu sabꞌa asa dꞌaraokarsquo

29 Te ngaa ana ne dhaa aku negravenguna lsquoEeh Jaꞌa laku boersquo Te ngaa negravebhuboe ka na manyasa ka laꞌedagger

30 Ka ama ra pua ana limuri pekana lsquoDeo neꞌe egraveu lamu sabꞌa asa dꞌaraokarsquo

Ka ana ne dhaa aku negravengu nalsquoBeꞌa ama Pe jaꞌa lakursquo Te ngaa teꞌaboe na negravengu dhu laꞌe boerdquo

31 Ropa lole nare hegraveia Yesus karegraveidhegraveu seꞌe peka na ldquoJaꞌa neo karegraveisegravemi neꞌe negraveti ana dhegraveu dua se miaka dhu tao madhutu lii paredha amarardquo

Hegraveia ra dhaa aku regravengu na ldquoAnauururdquo

Ka Na peka aku Negravengu na ldquoOo Tengaa nanene paie te Jaꞌa peka dhulegraveke kegravena Te dhegraveu dhu miu cap nadhegraveu dhu laku-laku boe sama segravemidhegraveu roro bea degravenge bhegraveni kajeobegraveli-camegravedꞌa regravengu seꞌe ka dhu jꞌajꞌiuuru dhegraveu unu Ama Lamatua negravetimiu Te miu dhoka sadꞌi dhaa di pekana ꞌooꞌ mi Ama Lamatua te ngaa taoboe madhutu dadꞌegravei Na 32 Uru egraveegravenaYohanis tuka sarani ajꞌa le miu jꞌaratasamia segravena ka miu bisa mamurimola Te ngaa miu parcaya boe neAa te ngaa ropa dhegraveu laku-laku boe

segravera nanene lii aꞌajꞌa negraveti Yohanisregravengu tegraveke eele sasala ra segravena ka taomadhutu aꞌajꞌa egraveegravena Miu dhu meꞌale Te ngaa miu loe boe negraveti adꞌu-ue sasala-sasigo ho madhutu dadꞌegraveiAma Lamatuardquo

Lamatua Yesus tao lii pakasame lula-negraveti dhegraveu bhelu dhu sebꞌa oka anggor

(Markus 121-12 Lukas 209-19)33 Yesus lole nare ka Na lolo hari

lii pakasame egraveci akuNegravengu na ldquoAbhuca dhegraveu lamatua rai dhu laꞌe tao okaho segravele anggor egravetu dedha rai na cakasibꞌi Ka na tao tedhe rai reo Aana tao bak cue era pacegraveli egravei anggorDhegraveu ne patitu kahegravei era madhengedhu dedha aae egraveci Egravele ka na hia okane mi dhegraveu sebꞌa segravena ka dꞌai hegraverupuu-gꞌegravetu ra pabagi egravei anggor Hegraveialaꞌe ka asa rai kajꞌegraveu

34 Ropa dꞌai hegraveru puu-gꞌegravetulamatua oka ne pua dhegraveu sabꞌa nalasi asa dhegraveu sebꞌa se segravena ka rarepala negravengu 35 Te ngaa dhegraveu sebꞌaoka seꞌe pusi-pahae boe degravenge dhegraveu-dhegraveu sabꞌa negraveti lamatua oka ne Abhudhu legraveke game abhu dhu ra pamadheaa abhu dhu legraveke pegraveci degravenge hadhu36 Ka lamatua oka ne pua hari dhegraveusabꞌa na canau ae risi negraveti dhegraveu sabꞌadhu lasi uuru segravera Te ngaa dhegraveu sebꞌaoka se tao hari bhabhelu segravemi egraveegravenakahegravei mi dhegraveu sabꞌa se aaꞌi-aaꞌi ra

37Negravebhu-negravebhu ka lamatua oka nepua ana dꞌegravelu na laꞌe Na pangee nalsquoLadhe jaꞌa pua ana dꞌegravelu jaꞌa laꞌe tatura segravemi na degravenge beꞌa aa ra pakabꞌuane kahegraveirsquo

38 Te ngaa ropa dhegraveu sebꞌa se ladheregravedhi ana ne hegraveia ra papeka lsquoWee milaladhe ku laa Te mone heka negravei hiaana dꞌegravelu na mai Negravengu neꞌe ka dhubegraveli-camegravedꞌa unu aaꞌi megravedha-panyaumone heka ne De ta pamadhe nesegravena ka egravedhi unu oka nersquo 39Hegraveia kegraveperare ana ne ka ra nuni asa liꞌu okahegraveia ra pamadhe nerdquo

40 Ka Yesus paꞌegravele lii lolo Na kaNa karegravei dhegraveu seꞌe aku Negravengu na

dagger 2129 Alkitab lii Idhonesia TB1 madhutu boe sasuri lii Yunani dhu uru tegraveka aa dhu beꞌa risi egravetu neꞌe 2132 Lukas 312 729-30 2133 Yesaya 51-2

Mateos 2141 45 Mateos 2210ldquoJaꞌa neo karegravei miu segravemi neꞌe ladhelamatua oka ne legravepa mai madhutungangeemiu na tao dhegraveu sebꞌa oka setasa mera miardquo

41 Hegraveia kegravetu kapai Yahudi segraveradhaa peka na ldquoTatu na pamadhedhegraveu bhelu se aaꞌi-aaꞌi Egravele na hiahari dhegraveu leo sebꞌa oka ne dhu egraveegravenana pabagi degravenge beꞌa ropa dꞌai hegraverupuu-gꞌegraveturdquo

42 Ka Yesus peka degravenge ra akuNegravengu na ldquoEle boemiu se bacamegravedhiboe ngaa dhu suri tegraveke egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua dhupeka nalsquoAbhu hadhu cue dhu tuka hadhu core

eelete ngaa limuri ne jꞌajꞌi le hadhu

era padhegravedi egravemuAma Lamatua mesa Na ka dhu kabhili

nare aa Na pamadhegravedi hadhune

Negraveti egraveegravena ka egravedhi ladhe na beꞌatitu kegravenarsquo rdquo

43 Egravele egraveegravena ka Yesus tuhu hari liipadhai Na peka na ldquoDe miu sanegravedꞌepaie-iie Uru egraveegravena Ama Lamatuahagꞌe nare egravedhi dhegraveu Yahudi se hojꞌajꞌi dhegraveu unu Na Te ngaa lula miupusi-pahae boe Jaꞌa egraveegravena na Lamatuapili nare dhegraveu leo rai kara Te dhegraveudhu mamuri madhutu dadꞌegravei Na dhunia jꞌajꞌi dhegraveu unu Na 44 [Jaꞌa pekapaledꞌa-ledꞌa degravenge miu Jaꞌa kahadhupadhegravedi egraveegravena Dhegraveudhubegravebhelegraveke hadhu ne egraveegravena na negravengu lahokao-kao Aa ladhe hadhu ne begravebhelegraveke dhegraveu egraveegravena na dhegraveu ne laho kao-kao]rdquoDagger

45 Ropa kegravetu kapai Yahudi degravengedhegraveu Parisi tadegravengi lii padhai Yesushegraveia reꞌa na lii ne padhegraveto degravengeregravengu Regravengu se ca ropa degravenge dhegraveusebꞌa oka anggor aa degravenge tuka dhucore eele hadhu era padhegravedi egravemu46 De ra nasa titu kegravena Ka regravengumulai tenge jꞌara ho kegravepe Ne Tengaa regravengu madhaꞌu degravenge dhegraveu aedhu peka na Yesus ne Dhegraveu negravetilii padhai Ama Lamatua Negraveti egraveegravena

ka regravengu bani boe tao ngaa-ngaa midedha Negravengu

22Lamatua Yesus hia lii upama lula-

negraveti dhegraveu dhu roꞌo boe lasi pesta kabꞌi(Lukas 1415-24)

1 Ka Yesus padhai lii hari degravengeregravengu pake lii upama aku Negravengu na2 ldquoParedha Ama Lamatua egraveegravena nukasegravemi dhegraveu aae ca dhegraveu dhu tao pestakabꞌi ana mone na 3 Ropa dhegraveupananasu rare hegraveia na pua dhegraveu sabꞌana segravena ka lasi peka dhegraveu-dhegraveu dhuabhu negraveru ra peka na lsquoMai ka te dꞌaitadha taꞌa-tinu kegravenarsquo Te ngaa dhegraveudhu abhu negraveru se roꞌo boe mai

4 Hegraveia dhegraveu sabꞌa se legravepa lasi pekadegravenge dhegraveu aae Ropa na tadegravengihegraveia dhegraveu aae pua dhegraveu sabꞌa na dhuleo hari aku negravengu na lsquoLami pekahari degravenge dhegraveu segravera ho mai ka tepesta neo mulai kegravena Jaꞌa para sapika pananasu kore le dhu beꞌa titukegravena Peka si mai ka raꞌa-rinu teaaꞌi-aaꞌi tesa lersquo 5 Dhegraveu sabꞌa se lasipeka segravemi dhu dhegraveu aae moa egraveegravenaTe ngaa dhegraveu dhu legraveke negraveru se pusi-pahae boe Abhu dhu lasi ladhe okara abhu dhu lasi era sasabꞌa ra 6 aacahagꞌe hari ra kegravepe rare dhegraveu sabꞌase negraveti dhegraveu aae ne ho ra game tokemadhe

7 Ropa na tadegravengi hegraveia dhegraveu aaenasa bia Ka na paredha sordadꞌu nalasi pamadhe aaꞌi dhegraveu-dhegraveu dhu pa-madhe dhegraveu sabꞌa na segravera Hegraveia sor-dadꞌu se tunupakegravepu-ladhu ai kota netoke mera degravenge rai

8 Egravele ka dhegraveu aae paroa nare dhegraveusabꞌa dhu leo segravera ka na peka lsquoPestakabꞌi ne tesa aaꞌi le te ngaa dhegraveu-dhegraveu dhu jaꞌa negraveru nia boe madhegravediegravetu dꞌara pesta jaꞌa 9 De lami ka asajꞌara oka-hoo segravena ka negraveru cee dhusadꞌi miu paragarsquo 10 Ka dhegraveu sabꞌa selasi asa jꞌara oka-hoo Hegraveia regraveti maidhegraveu ae-ae dhu ra paraga egravetu jꞌarasegravena ka raꞌa-rinu egravetu pesta kabꞌi neDhegraveu seꞌe nuka dhegraveu dhu beꞌa degravenge

2142 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11822-23 Dagger 2144 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri boe ayat 44 neꞌe

Mateos 2211 46 Mateos 2227dhegraveu dhu bhelu-katubꞌa mai papegravenuegravetu era kakabꞌi ne

11 Ka dhegraveu aae laꞌe asa era pestane ladhe palegraveme tamu segravera Hegraveialadhe negravedhi tamu ca dhegraveu dhu pakeboe megravedha-papake pesta 12Ka dhegraveuaae karegravei ne peka na lsquoHee angalaiEgraveu nga tao ka mai asa neꞌe pakeboe megravedha-papake pestarsquo Te ngaadhegraveu ne loo-loo segravene 13 Hegraveia dhegraveuaae paredha dhegraveu-dhegraveu sabꞌa na akunegravengu na lsquoUjꞌu haga degravenge ai dhegraveuneꞌe ne ho core ne asa liꞌu laꞌe Hudꞌilaa na tangi degravenge abhu jꞌegravera egravetu eradhu maroga kiu-kiu negraveirsquo

14 Segravemi egraveegravena kahegravei Ama Lamatuaparoa dhegraveu ae te ngaa dhodhoka dhuciki di dhu kabhili nare jꞌajꞌi dhegraveu unuNardquo

Lamatua Yesus padhai lii lula-negravetijꞌara bꞌae bea mi dhegraveu paredha

(Markus 1213-17 Lukas 2020-26)15 Ropa tadegravengi rare lii padhai

Yesus hegraveia dhegraveu-dhegraveu Parisi rare liiegraveci ho neo pamanahu aa galaa Ne16 Ka dhegraveu se pua dhegraveu regravengu palere-lere degravenge dhegraveu-dhegraveu negraveti parteipolitik Herodes segravena ka lasi pakaregraveidegravenge Yesus Dhegraveu se koa-kadꞌiriYesus peka na ldquoAma Mese Jiꞌi ngeꞌadꞌara Ama mola Ama dhu meꞌa boekapodꞌe-kabegraveli aa dhu ladhe boe regravehudhegraveu Ama dhu tema ajꞌa-nori LiiHolo-Nori Ama Lamatua degravenge boekoe-kapengo 17 Mamai jiꞌi ne neokaregravei jꞌara egraveci Madhutu atora agamaYahudi egravedhi bisa bꞌae beami dhegraveu aaekapai Roma do aadꞌordquo

18 Te ngaa Yesus neꞌa mema naregravengu neo madulu dꞌara Na segravena kaNegravengu padhai lii labꞌa dhegraveu paredhaRoma Hegraveia Yesus dhaa aku Negravenguna ldquoMiu mema dhegraveu hoꞌa temaTasamia ka miu neo pamanahu Jaꞌadegravenge jꞌara neꞌe 19 Padꞌelo segraveku Jaꞌadoi iia cue dhu dhegraveu pake ho bꞌae

beardquo Hegraveia ra padꞌelo doi iia ne miYesus

20 Ka Na karegravei si ldquoNeꞌe ne regravehucee Aa neꞌe ne ngara ceerdquo

21 Ra dhaa aku regravengu na ldquoEgraveegravenakeser dhegraveu aae kapai paredha Romardquo

Hegraveia Yesus peka degravenge ra naldquoLadhe segravemi egraveegravena hia la mi dhegraveuparedha ngaa dhu jꞌajꞌi hak dhegraveuparedha Aa hia la mi Ama Lamatuangaa dhu jꞌajꞌi hak Ama Lamatuardquo

22 Ropa ra tadegravengi hegraveia regravengu aaꞌi-aaꞌi malaa lula ngaa dhu Na peka segraveralegraveke tareꞌa-reꞌa Negraveti egraveegravena ka regravengubisa boe abhu jꞌara ho pamanahuYesus Hegraveia lasi ka tegraveke eele Yesus

Lamatua Yesus ajꞌa lula-negraveti dhegraveumadhe mamuri hari aa dhegraveu paleo egravemuegravetu sorga do aadꞌo

(Markus 1218-27 Lukas 2027-40)23 Egravetu era neꞌe abhu kahegravei dhegraveu

negraveti partei Saduki Dhegraveu seꞌe kadhu ajꞌa peka na dhegraveu madhe bisaheka mamuri Lodꞌo egraveegravena dhegraveu seꞌekahegravei dhu tenge jꞌara ho pamanahuYesus Negraveti egraveegravena ka regravengu maipakaregravei degravenge Ne peka na 24 ldquoAmaMese Musa dhu suri tegraveke le atora hiajiꞌi dhu peka na ladhe dhegraveu mone cadhegraveu madhe tegraveke eele dhegraveu egravemu nadhu degravenge boe ana na ari negraveti dhegraveumone ne hudꞌi leo nare hari bhegravenibalu ne segravena ka abhu kolo gati madhaaꞌa na 25 Mema uru egraveegravena Musaajꞌa segravemi egraveegravena ka Te ngaa jiꞌi neokaregravei segravemi neꞌe abhu ana mone dhegraveupidhu dhu paꞌaꞌari Ana partama leo-egravemu te ngaa madhe degravenge boe koloHegraveia ari na leo nare bhegraveni balu ne26Negravebhu boe ka namadhe degravenge boeana kahegravei Segravemi egraveegravena kahegravei degravengeari ka tegravelu na negravengu madhegravedi kahegraveidegravenge bhegraveni balu ne te ngaa madhekahegravei degravenge boe ana Segravemi egraveegravena katoke ari na dhu limuri tegraveka madhekahegravei 27Ka bhegraveni balu ne madhe

2211 Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu cahagꞌe peka na dhegraveu aae ne sadiamegravedha-papake pesta hia dhegraveu segravera dhumainegraveti mia-mia Te ngaa dhegraveu egraveci neꞌe noꞌo boe pake megravedha-papake egraveegravena Degravenge jꞌara segravemi neꞌe negravengupahahe dhegraveu aae degravenge ana na 2213 Mateos 812 2530 Lukas 1328 2223 Lii Lolo negravetiDhegraveu Pajuu-paleha 238 2224 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 255

Mateos 2228 47 Mateos 224228 De dhu jiꞌi neo karegravei segravemi neꞌe

ne bhegraveni balu ne dhu leo negravedhidegravenge mone dhegraveu pidhu se Begraveli-camegravedꞌa lodꞌo egravele rai-haha ne ropaAma Lamatua pamamuri hari dhegraveumadhe segravera na bhegraveni ne jꞌajꞌi midhegraveu egravemu ceerdquo

29 Egravele egraveegravena ka Yesus bꞌala si pekana ldquoLadhe lii pakaregravei miu segravemi egraveegravenamiu se sala kapai le Te miu se meꞌamere boe isi sasuri Ama Lamatua Aameꞌa boe kahegravei koasa Na dhu kapaiaae egraveegravena 30 Dhu legraveke ka segravemi neꞌePe Ama Lamatua pamamuri hari dhegraveunegravetimamadhe ra regravengu se paleo hekaegravemu sama segravemi ana pajuu Na egravetusorga dhu leo boe egravemu

31 Aa Jaꞌa neo peka kahegravei lula-negravetidhegraveu madhe bisa mamuri hari doaadꞌo Egravetu dꞌara sasuri Musa dhulole na ajꞌu iiki ca kapua dhu ai naꞌete ngaa kegravepu boe Negraveti lii lolo neegravedhi bisa teꞌa na dhegraveu madhe bisamamuri hari Te egravetu dꞌara sasuri egraveegravenaAma Lamatua peka degravenge Musa na32 lsquoJaꞌa ne Ama Lamatua negraveti begravei-baki

egraveuNuka Abraham Isak degravenge

YakobRegravengu aaꞌi-aaꞌi ra pahaha

iisi era mi Jaꞌa toke dꞌaisange neꞌe nersquo

De egravedhi teꞌa na lodꞌo AmaLamatua peka segravemi egraveegravena baki egravedhise dhu madhe negravebhu le Te ngaaAma Lamatua peka na Negravengu jꞌajꞌiLamatua regravengu era Negraveti egraveegravena kaegravedhi dhu teꞌa na samanga regravengudhu mamuri era masi ka regravengu dhumadhe negravebhu le De masi ka madhete ngaa ra mamuri hari Te dhodhokadhegraveu mamuri di dhu pahaha iisimi Ama Lamatua dhegraveu dhu madheaadꞌo sirdquo

33 Ropa ra tadegravengi rare lii padhaiYesus ne hegraveia dhegraveu Saduki se reꞌaheka bꞌala Te ngaa dhegraveu ae se malaa-maloha ka ra papeka na ldquoIra ii Liipadhai Dhegraveu neꞌe ne beꞌa seli eelengardquo

Lamatua Yesus ajꞌa lula-negravetiparedha dhu kapai risi

(Markus 1228-34 Lukas 1025-28)34 Ropa dhegraveu Parisi tadegravengi na

Yesus segi le dhegraveu Saduki hegraveia rapakaboko ho lasi pakaregravei degravenge Ne35 Negraveti regravengu se abhu ca dhegraveu dhudꞌegravelu-megraveu jꞌara-jꞌara agama laꞌepakaregravei degravenge Yesus aku negravengu na36ldquoAmaMese Jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌeka atora negraveti adꞌa degravenge agama egravedhiae dꞌai seli Paredha aaꞌi-aaꞌi dhu negravetiMusa mia ka dhu dedha risirdquo

37 Hegraveia Yesus dhaa peka naldquoParedha dhu dedha risi egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua suripeka nalsquoAma Lamatua egraveegravena tareꞌa Lamatua

miuDe miu se hudꞌi sue risi Ne negraveti

ngaa aaꞌi-aaꞌiNegraveti egraveegravena ka miu hudꞌi

sanao-maena taruu miNegravengu

tadhe paie Nedegravenge sabꞌa paꞌegravera ho mad-

hutu dadꞌegravei Narsquo38 Neꞌe ne ka paredha dhu dedha

degravenge kapai risi 39 Aa abhu paredhaka dua dhu peka nalsquoEgraveu hudꞌi sue ku dhegraveu leo nuka segravemi

egraveu sue ngiꞌu egraveu mesa mursquo40 Dua paredha se nuka kapua negraveti

atora Musa degravenge lii ajꞌa-nori aaꞌi-aaꞌi ra negraveti dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua Dhegraveu tatu boe madhutuparedha leo ladhe negravengu madhutuuuru boe dua paredha dhu dedha risiserdquo

Kristus mema tareꞌa ana-egravepu dhegraveuaae Daud te ngaa Negravengu Lamatua negravetidhegraveu aae Daud kahegravei

(Markus 1235-37 Lukas 2041-44)41 Ropa dhegraveu Parisi dhu pakaboko

era egravetu egraveegravena ka Yesus karegravei sipeka na 42 ldquoKaregravei negraveti uru ka AmaLamatua dhu padhadha tegraveke le hopua Kristus mai segravena ka hia mamurimi dhegraveu unu Na De madhutu aꞌabhumiu na Kristus egraveegravena ana-egravepu ceerdquo

2232 Kalua negraveti Masir 36 2237 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 65 2239 Atora negravetiAma-ama Agama 1918 2240 Lukas 1025-28

Mateos 2243 48 Mateos 2313Hegraveia ra dhaa peka na ldquoNegravengu egraveegravena

ana-egravepu negraveti dhegraveu aae Daudrdquo43 Yesus lii hari aku Negravengu na

ldquoLadhe segravemi egraveegravena nga tao ka RohMola-Megraveci egraveegravena peka degravenge dhegraveuaae Daud na negravengu paroa KristuslsquoLamatuarsquo Te Daud suri tegraveke na44 lsquoAma Lamatua peka mema le degravenge

lamatua jaꞌa naldquoMai ho madhegravedi egravetu era hua iia

ne egravetu baboa gꞌana JaꞌaTe begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa tao

musu-musu egraveu segraverapahaha iisi mi egraveursquo rdquo

45 De negraveti lii neꞌe ne egravedhi teꞌa nadhegraveu aae Daud mesa na paroa Kristusne lsquoLamatuarsquo De ladhe dhegraveu peka naKristus dhoka ana-egravepu Daud di egraveegravenadhae dꞌai megraveka Lula Negravengu Lamatuanegraveti dhegraveu aae Daud kahegraveirdquo

46 Ropa ra tadegravengi lii padhai Yesusdhegraveu Parisi se nuka segravemi dhegraveu goa sate ca dhegraveu sa bisa boe dhaa lii YesusNegraveti egraveegravena ka negraveti lodꞌo egraveegravena regravengubani heka tenge jꞌara ho pakaregravei Ne

23Lamatua Yesus pasanegravedꞌe segravena ka

baku pamudꞌe degravenge mese agama aadhegraveu Parisi segravera

(Markus 1238-39 Lukas 1143462045-46)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus ajꞌa ana mad-hutu Na degravenge dhegraveu ae leo dhu paleredegravenge regravengu 2 Na peka degravenge raaku Negravengu na ldquoMese agama degravengedhegraveu Parisi segravera abhu hak ho ajꞌa-noriatora Musa mi dhegraveu 3 Negraveti egraveegravena kamiu hudꞌi nanene si aa tao madhutulii aꞌajꞌa ra Te ngaa mage mi mad-hutu ngaa dhu ra adꞌu-ue lula regravengumesa ra madhutu boe lii aꞌajꞌa regravengusegravera 4 Regravengu laka-seti dhegraveu segravena kamadhutu atora agama ra dhu pabiadhegraveu Te ngaa regravengu mesa ra roꞌoboe soru-bara dhegraveu segravena kamadhutuatora segravera 5 Aaꞌi-aaꞌi dhu ra adꞌu-ue segravera segravena ka dhegraveu koa-kadꞌiri siNuka segravemi egravetu katanga regravei ra dhu

egraveki degravengemegravedha egraveci dhu suri Lii Holo-Nori Ama Lamatua aa egravetu lele aai rakahegravei Te ngaa regravengu tao parisi harisegravena ka dhegraveu padedha si peka na lsquoIraii Dhegraveu se dhegraveu molarsquo

6 Ladhe regravengu maso asa dꞌara egravemugareja do dꞌara pesta regravengu dꞌegraveitenge era dhu beꞌa risi segravena ka dhegraveuae ladhe regravedhi si 7 Ladhe lasi asadꞌara pasa regravengu dꞌegravei dhegraveu pakabꞌuasi Ra tenge jꞌara segravena ka dhegraveu pa-haha iisi mi regravengu aa dꞌegravei dhegraveu paroara lsquoAma mese dhu hua iiarsquo 8 Tengaa miu baku madhutu jꞌara regravenguseꞌe Dhegraveu baku paroa miu lsquoamamesersquo lula Mese miu dhoka ca dhegraveudi Aa miu aaꞌi-aaꞌi mi seꞌe paꞌaꞌari9 Mage jꞌoka padedha dhegraveu egravetu rai-haha ne peka na lsquoamarsquo lula Amamiu egravetu sorga dhoka egraveci di 10 Dhegraveubaku paroa miu kahegravei lsquolamatuarsquo lulaAma Lamatua miu dhodhoka egraveci dinuka Jaꞌa ne dhu Ama Lamatua pajajimema karegravei negraveti uru ka 11 Negraveti egraveegravenaka Jaꞌa pasanegravedꞌe mema miu magepadedha iisi mi nuka segravemi dhegraveu dhudꞌegravei dhoka dhegraveupakabꞌua ra Negravetimiuse cee ka dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu kapainegravengu hudꞌi jꞌajꞌi ku nuka segravemi egravenusegravena ka lalau-laloꞌo dhegraveu leo 12 Tedhegraveu dhu pamone-pabhegraveni egraveegravena naLamatua pamanahu ne Te ngaa dhegraveudhu pahaha iisi nuka segravemi ana iikibegraveli-camegravedꞌa Lamatua dedꞌe padedhanerdquo

Lamatua Yesus pasanegravedꞌe kegravetuagama segravera lula regravengu padhai lii leo taoleo

(Markus 1240 Lukas 1139-424447-52 2047)

13 Ka Yesus tuhu hari lii padhaiNa aku Negravengu na ldquoHee miu meseagama degravenge dhegraveu Parisi se Miumema dhegraveu dhu padhai lii leo taoleo Begraveli-camegravedꞌa miu dui mere palamiu lula miu moꞌo boe parcaya Jaꞌanuka Dhegraveu dhu Ama Lamatua pamoategraveke pua mai Aa dhu bhelu risi harimiu bhabhae dhegraveu neo mai asa dꞌara

2244 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 235 Mateos 61 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 68 Sensus 1538 2311 Mateos 2026-27 Markus 935 1043-44 Lukas 2226 2312 Lukas 1411 1814

Mateos 2314 49 Mateos 2325rai paredha Ama Lamatua segravena ka rabaku parcaya Jaꞌa

14 [Hee miu mese-mese agamadegravenge dhegraveu-dhegraveu Parisi Mema miudhegraveu dhu padhai lii leo tao leo Begraveli-camegravedꞌa miu pasae mere mamadhe-mamopo lulamiu dꞌegravei kapodꞌe-kabegravelibhegraveni balu segravena ka paramemere egravemura Te ngaa egravetu madha dhegraveu ae miupaꞌabhe bhabhelu miu degravenge jꞌarasabajꞌa panegravebhu-negravebhu hodhegraveupekana miu dhegraveu dꞌara mola Te ngaaegraveegravena na Ama Lamatua hia huku dhubia risi mi miu]

15 Hee miu mese agama degravengedhegraveu Parisi segravera Memamiu dhegraveu dhupadhai leo tao leo Begraveli-camegravedꞌa miupasae mere mamadhe-mamopo lulamiu lami asa mia egraveegravena ka palegraveme legraveudo caꞌe-puru ledhe neo tenge dhokaca dhegraveu di segravena kamaso partei agamamiu Te ngaa ropa na maso miu adꞌu-ue mamuri na asa bhelu risi toke naabhu hahuku dhu babia na dua haririsi negraveti miu egravetu dꞌara naraka

16 Wee Dꞌara miu dhu begravedhule Nga tao ka limuri ne miu neopadꞌelo jꞌara hia dhegraveu leo Pe miuabhu mamadhe-mamopo lula miuajꞌa leli peka na lsquoLadhe dhegraveu pa-jaji pake soo-subha dhu ale Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi na dhegraveu nepaꞌegraveki boe degravenge lii pajaji na egraveegravenaTe ngaa ladhe na pajaji pake subhadegravenge ale megravedha hualaa egravetu dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi nanegravengu heka paꞌegraveki degravenge lii pajaji narsquo17 Miu goa kabao Miu pangee naAma Lamatua pakabꞌua risi megravedhahualaa segravera negraveti EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi Na do Aadꞌo Te Egravemu neꞌeka dhu tao megravedha segravera jꞌajꞌi mola-megraveci

18 Miu se ajꞌa ore-leli kahegravei pekana lsquoLadhe dhegraveu pajaji pake subha alemei korban dhu egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi dhegraveu ne paꞌegravekiboe degravenge lii pajaji na Te ngaa ladhena pajaji pake subha aa ale megravedha egravetu

dedha mei korban na dhegraveu ne hekapaꞌegraveki degravenge lii pajaji na kegravenarsquo 19Miumema begravedhu tareꞌa-reꞌa Tatu meikorban ne kabꞌua risi negraveti megravedha egravetudedha mei egraveegravena Te mei egraveegravena ka dhutao megravedha korban regravengu jꞌajꞌi mola-megraveci mi Ama Lamatua 20 Negraveti egraveegravenaka ladhe dhegraveu subha ale mei korbanne na beꞌa risi ale mei degravenge aaꞌi-aaꞌidhu egravetu dedha mei egraveegravena 21 Aa ladhedhegraveu subha ale Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi na beꞌa risi ale kahegravei EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi degravenge ko-longara Ama Lamatua Te Negravengu kadhu pea egravetu talora aae na 22 Aaladhe dhegraveu subha ale sorga na egraveegravenaegraveci egraveegravena ka degravenge negravengu ale kaderaparedha Ama Lamatua palere-leredegravenge kolongara Na te Negravengu ka dhumadhegravedi negravedꞌu paredha egravetu egraveegravena

23 Hee miu mese agama degravengedhegraveu Parisi segravera Mema miu dhegraveudhu padhai leo tao leo Pe miu abhumamadhe-mamopo lula miu dꞌegravelu-megraveu titu kegravena paꞌiga capala negraveti can-guru pala dhu miu hia Lamatua Miupaꞌiga aaꞌi megraveu-megraveu toke bubhu negravetidꞌara oka egraveci sa tegraveke eele boe Miu igetoke lutu-sela nuka segravemi regraveu dꞌarekaꞌunyi degravenge lasona Te ngaa miupabhegravelu eele atora dhu kabꞌua risinegraveti Ama Lamatua Te mamuri miumola boe Miu sue boe dhegraveu dhuunu aadꞌo Aa mamuri miu madhutuboe dadꞌegravei Lamatua Beꞌa risi miutao madhutu aaꞌi dhu pakarejꞌe dꞌaraLamatua heka mi paꞌige kegravena bubhu-bubhu dhu lutu segravera dhumiu neo hiami Lamatua 24 Dꞌara miu begravedhute ngaa tasamia ka neo era pajꞌujꞌujꞌara hia dhegraveu leo Miu tao atoratoke lutu ho pua dhegraveu madhutu tengaa atora dhu kabꞌua risi negraveti AmaLamatua miu mesa mi pusi-pahaeboe Nuka segravemi miu sule eele kikiduidhu ana iiki-iiki negraveti egravei dhumiuminute ngaa badha aae segravemi kabao miudhegravele kateme

25 Hee miu mese agama degravengedhegraveu Parisi segravera Mema miu dhegraveu

2314 Ayat 14 ne aadꞌo egravetu dꞌara sasuri lii Yunani uru-uru segravera 2322 Yesaya 661 Mateos 534 2323 Atora negraveti Ama-ama Agama 2730

Mateos 2326 50 Mateos 241dhu padhai leo tao leo Pe miuabhu mamadhe-mamopo lula miurase pega-mago toke megraveu kaleꞌe tengaa dhoka re liꞌu di Masi ka re dꞌarana dhu kajꞌalu titu kegravena negraveti manaꞌumiu degravenge degraveu ngara miu Mamurimiu segravemi egraveegravena kahegravei

26 Wee dhegraveu Parisi dhu begravedhu eeRase uuru ku re dꞌara pega-mago miusegravera Degravenge segravemi egraveegravena re liꞌu na jꞌajꞌimegraveu kahegravei

27 Wee miu mese agama degravengedhegraveu Parisi segravera Mema miu dhegraveudhu padhai leo tao leo Pe miu abhumamadhe-mamopo lula miu ca ropadegravenge roꞌa dhegraveu madhe dhu lamedegravenge egravei dama pudhi Dhegraveu ladhe reliꞌu na beꞌa titu kegravena Te ngaa egravetudꞌara pegravenu degravenge rui dhegraveu madheaa dhu hegraveu oone-oone 28 Miu egraveciegraveegravena ka Miu dꞌegravei tao iisimi segravemi dhegraveudhu mola-megraveci Negraveti liꞌu dhegraveu regravedhina miu nuka segravemi dhegraveu dꞌara molaTe ngaa egravetu dꞌara miu cakaraa dhegraveubhelu-katubꞌa Te miu padhai lii leotao leo aa pabhegravelu eele paredha AmaLamatua segravera

29 Hee miu mese agama degravengedhegraveu Parisi segravera Mema miu dhegraveudhu padhai leo tao leo Pe miuabhu mamadhe-mamopo Miu paka-pai roꞌa negraveti dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua aa dule pabeꞌa-beꞌa roꞌadhegraveu dꞌara beꞌa 30 Te ngaa miu pekana lsquoSegravemi jiꞌi se mamuri tegraveu egraveci egraveegravenaka degravenge begravei-baki jiꞌi tatu jiꞌi mad-hutu boe pamadhe dhegraveu dhu regraveti liipadhai Ama Lamatua segraverarsquo 31 Degravengejꞌara neꞌe miu unu mi bhoke rahasiamiu na miu bhelu egraveci egraveegravena ka degravengebegravei-baki miu 32 De laꞌa sina ma Miutao taruu la bhabhelu toke dꞌai egravelemadhutu tatao begravei-baki mi

33 Miu tareꞌa-reꞌa bhelu-katubꞌaegraveci egraveegravena ka degravenge mege dhu degravengeraco Miu pangee na Ama Lamatuahuku boe miu Aadꞌo Tatu Na pegravecimiu asa dꞌara ai naraka 34 Sanegravedꞌepaie Pe Jaꞌa pua ana madhutu Jaꞌamai ho ra ajꞌa-nori degravenge padꞌelomiujꞌara mamuri Lamatua dhu legraveke Tengaa egraveegravena na miu pamadhe cahagꞌe

aa cahagꞌe hari miu paku pamadhe siegravetu ajꞌu palolo-palegravebha Abhu kahegraveidhu miu hake-paru si egravetu dꞌara egravemu-egravemu sabajꞌa aa abhu cahagꞌe kahegraveimiu pajꞌegravera si toke ra rai negraveti kotaegraveci asa kota leo 35 Lodꞌo uru segraverabegravei-baki miu pamadhe Habel Masika negravengu ne dꞌara dhu mola Begravei-baki miu dhu loe boe pamadhe dhegraveudhu dꞌara mola negraveti lai ana-lai egravepuToke dꞌai Sakaria ana negraveti Barakia Rapamadhe ne egravetu madha Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi padegravetu degravenge meikorban Lula miu madhutu bhabhelubegravei-baki mi negraveti egraveegravena ka miu hudꞌitago mere raa negraveti dhegraveu dhu dꞌaramola seꞌe 36 Mema legraveke tareꞌa Temiu ana lodꞌo limuri ne begraveli-camegravedꞌaabhu huku lula jꞌara-jꞌara bhabheludhu begravei-baki miu adꞌu-ue karegravei negravetiuru ka mairdquo

Dꞌara Yesus susa lula tatao dhegraveuYerusalem

(Lukas 1334-35)37 ldquoHee miu dhegraveu Yerusalem Miu

dhu loe boe pamadhe dhegraveu-dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua aa pegraveci pa-madhe dhegraveu pajuu-paleha Na dhumai soru-bara miu Jaꞌa keꞌa boeroca pamako miu segravena ka legravepa maiasa Jaꞌa ne nuka segravemi manu renadhu bhiri-sarobho ana na egravetu dꞌaraegravela na Te ngaa miu pusi-pahae boeJaꞌa 38 Negraveti egraveegravena ka Lamatua pusi-pahae heka degravenge egravemu miu Ka begraveli-camegravedꞌa egravemu egraveegravena dhegraveu pea heka egravetudꞌara 39 Nanene paie-iie Te begraveli-camegravedꞌamiumegravedhi heka Jaꞌa toke dꞌailodꞌo na miumangaku peka na lsquoEgravedhimanegravengi segravena ka Ama Lamatua pala-bagimamegravengi-nalemi Dhegraveu neꞌe lulaLamatua ka dhu pua Na mairsquo Miumangaku segravemi egraveegravena heka megravedhi hariJaꞌa kegravenardquo

24LamatuaYesus peka tegraveke gaguri Egravemu

Kapua Manegravengi-Mangajꞌi(Markus 131-2 Lukas 215-6)

1 Ka Yesus neo tegraveke eele EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi Ropa Na

2327 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 233

Mateos 242 51 Mateos 2421kalua ana madhutu Na mai pajꞌujꞌubabeꞌa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌine 2 Te ngaa Yesus peka degravenge rana ldquoEgravemu ne mema saraga Te ngaananene ee Negravebhu heka dhegraveu maipaguri eele aaꞌi hadhu serdquo

Lamatua Yesus peka tegraveke na begraveli-camegravedꞌa ana madhutu Na paraga degravengejꞌajꞌegravera

(Markus 133-13 Lukas 217-19)3 Hegraveia Yesus laꞌe madhegravedi asa ledhe

Saitun Ka ana madhutu Na mai pad-hai lii mesa ra degravenge Ne peka naldquoAma Peka hari ku laa lii padhaiAma deo na Jꞌajꞌajꞌi na pegraveri lodꞌoMamai hari Ama na lodꞌo mia Aatadha-tadha na tasamia Tasamiakahegravei degravenge lodꞌo egravele rai-hahardquo

4 Ka Yesus dhaa peka na ldquoJꞌagapaie mamuri miu segravena ka dhegraveu bakukapodꞌe-kabegraveli miu 5Te begraveli-camegravedꞌadhegraveu ae mai tegravebꞌa kakara peka nalsquoJaꞌa ne Kristus Dhegraveu dhu AmaLamatua padhadha karegravei negraveti uru karsquoDegravenge jꞌara ne regravengu monya dhegraveuae 6 Ladhe miu megravedhi ka dhegraveupamusu do tadegravengi lii palolo dhegraveupapara-pakegravejꞌi egravetu mia-mia na miubaku madhaꞌu kahegravei Te jꞌara seꞌe sehudꞌi jꞌajꞌi uuru ku te ngaa lodꞌo egravelerai-haha ne dhae dꞌai megraveka 7 Dhegraveunegraveti ca suku egraveegravena na pamusu degravengesuku leo Negara egraveci pamusu labꞌanegara leo Egravetumia-mia abhu rai opoaa manganga-madꞌegraveu dhu kapai titukegravena 8 Te ngaa segravera sa heka tadhapartama kegravena dhu peka na lodꞌo egravelerai-haha degravetu ae le Egraveegravena nuka segravemibhegraveni dhu mulai kabake pegravedꞌa neonara iisi

9 De miu hudꞌi jꞌaga paie ku ngiꞌumiu Te begraveli-camegravedꞌa dhegraveu mai pa-jꞌegravera degravenge pamadhe miu Aa dhegraveunegraveti suku aaꞌi-aaꞌi egraveegravena na dꞌegravei boemiu lula miu madhutu Jaꞌa 10 Taaegraveegravena dhegraveu ae ka dhu soro kabodhodegravenge roꞌo heka madhutu Jaꞌa Regravengupanasa egraveci degravenge egraveci aa egraveci pahie egraveci11 Egraveegravena na abhu dhegraveu dhu tema leko-monya se peka na regravengu dhegraveu regraveti

lii padhai Lamatua Ka dhegraveu ae kadhu legraveka si 12 Begraveli-camegravedꞌa bhabheludhegraveu asa tabha toke dhegraveu reꞌa hekapasue egraveci degravenge egraveci 13 Te ngaa dhegraveudhu taha taruu toke madhe tatu AmaLamatua pala hia ne mamuri 14 Tedhegraveu hudꞌi palolo pale-legraveme ku LiiLolo Beꞌa Ama Lamatua toke suu-suurai dꞌai roꞌa kakilu egravetu rai-haha nesegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa megraveu jꞌaramamuri Lamatua Egravele egraveegravena ku rai-haha ne heka egravele kegravenardquo

Lamatua Yesus peka mema begraveli-camegravedꞌa dhegraveu bhelu-katubꞌa egraveci maipaꞌele iie dhegraveu parcaya

(Markus 1314-23 Lukas 2120-24)15 Yesus padhai lii hari aku Negravengu

na ldquoDaniel ca dhegraveu negraveti dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua dhu suritegraveke le peka na begraveli-camegravedꞌa dhegraveuegraveci dhu bhelu-katubꞌa risi eele maiEgraveegravena na maso titu egravetu era laluri egravetudꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiAma Lamatua Degravenge jꞌara ne negravengupahera eele era neꞌe Negraveti egraveegravena kaAma Lamatua soro kabodho tegraveke eeleera neꞌe De ropa miu megravedhi kasegravemi egraveegravena na mi pajiko paie-iie ka(Dhegraveu cee dhu baca sasuri neꞌe hudꞌipajiko paie-iie ku) 16 Te neꞌe nejꞌajꞌi tadha dhu peka na lodꞌo-lodꞌojꞌajꞌegravera degravetu ae le Ropa megravedhi kasegravemi egraveegravena dhegraveu egravetu propensi Yudearai ka asa ledhe 17 Ladhe abhudhegraveu dhu kalua negraveti dꞌara egravemu le namaso ia ka mere megravedha-panyau Tengaa rai degravenge ka segravena ka baku legravekemamadhe-mamopo 18Dhegraveu egravetu dꞌaraoka legravepa ia ka mere megravedha-papakemi Te ngaa rai degravenge ka 19 Dhujꞌegravera risi ka ina dhu degravenge babia aaina-ina dhu pasusu ana dhu heka raraiisi hiu segravera Te regravengu se bisa boerai pamegraveri 20 De hua iia miu sabajꞌamanegravengi segravena ka lodꞌo jꞌajꞌegravera egraveegravenamage legraveke degravenge hegraveru egravejꞌi lai do lodꞌoae sasabꞌa 21 Te lodꞌo egraveegravena jꞌegravera titukegravena Karegravei negraveti Ama Lamatua pajꞌajꞌirai-haha ne toke dꞌai sange neꞌe nedhegraveu dhae ladhe regravedhi megraveka jꞌajꞌegravera

249 Mateos 1022 2413 Mateos 1022 2415 Daniel 927 1131 1211 2418Lukas 1731

Mateos 2422 52 Mateos 2437dhu kapai segravemi egraveegravena na Aa egraveegravena nadhegraveu paraga heka degravenge jꞌajꞌegravera dhusegravemi egraveegravena 22Te ngaa miu oto kapaite Ama Lamatua pabꞌabꞌe lodꞌo egraveegravenaLadhe aadꞌo na abhu boe ca dhegraveusa dhu bisa taha mamuri Te ngaalula Ama Lamatua sue dhegraveu unu Nadhu hagꞌe nare segravera negraveti egraveegravena ka Napabꞌabꞌe lodꞌo jꞌajꞌegravera segravera

23 Ladhe lodꞌo egraveegravena dꞌai ka miutadegravengi dhegraveu peka na lsquoLadhe ku laKristus ka neꞌersquo Aa dhegraveu leo pekana lsquoKristus ka negraveirsquo Te ngaa bakumiu parcaya 24 Te egraveegravena na abhudhegraveu mai tegravebꞌa kakara peka na lsquoJaꞌane Kristusrsquo Aa dhegraveu leo peka nalsquoJaꞌa ne dhegraveu kegraveti lii padhai AmaLamatuarsquo Egraveegravena na regravengu tao tadhamalaa rupa-rupa pake koasa nidhusegravena ka kapodꞌe-kabegraveli dhegraveu Dhegraveu setenge jꞌara ho dhegraveu unuAma Lamatuasegravera legraveke tipu kahegravei 25 De miu hudꞌijꞌaga paie-iie mamuri miu Lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera se dhae dꞌai megraveka tengaa Jaꞌa pasanegravedꞌe mema le miu

26 Ladhe dhegraveu peka degravenge miu nalsquoKristus egravetu le dꞌara tana lapa negraveirsquo nabaku lami kahegravei Aa ladhe abhu dhupekana lsquoKristus nuka egravetu dꞌara egravemursquona baku miu parcaya kahegravei 27 Te Jaꞌane Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Begraveli-camegravedꞌa ladhe Jaꞌa mai hari asa rai-haha ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladhe regravedhiJaꞌa nuka segravemi dhegraveu ladhe regravedhi belakahaꞌa negraveti dhimu asa haa

28 Ladhe Jaꞌa legravepa hari mai pe miumeꞌa Jaꞌa egravetu eramia Nuka segravemi dhegraveureꞌa na ladhe dhegraveu regravedhi manu-bhuidhu tema raꞌa sisi badha madhe ralela paꞌoru egravetu mia na ra reꞌa egraveegravenajꞌajꞌi mi tadha na tatu abhu sisi hegraveuegravetu era egraveegravenardquo

Lamatua Yesus peka mamai hari Na(Markus 1324-27 Lukas 2125-28)

29 Egravele egraveegravena ka Yesus tuhu hari liipadhai Na ho peka degravenge ana mad-hutu Na segravera aku Negravengu na ldquoLadheoe egravele ka lodꞌo jꞌajꞌegravera segravera

lsquoEgraveegravena na madha lodꞌo maroga kiu-kiu

hegraveru heo hekaHua hegravetu-hua hegravetu kabhui

negraveti dedha-liruaa koasa-koasa egravetu dedha-liru

patogo egraveci degravenge egravecirsquo30 Ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladhe regravedhi

kahegravei tadha egravetu dedha-liru dhupadꞌelo peka na Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa neo mai hari kegravena Roparegravedhi segravemi egraveegravena hegraveia suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne jꞌajꞌi madhaꞌutoke ra tangi Te begraveli-camegravedꞌa Jaꞌapuru mai degravenge raꞌi-liru heka regravenguladhe regravedhi koasa degravenge dadedhaJaꞌa kegravena 31 Ka Jaꞌa pake lii tegravebhedhu megravedhu ho pua ana-ana pajuuAma Lamatua negraveti sorga segravena kapakaboko rare dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌakabhili kore le negraveti suu-suu rai-hahanegraveti haa toke dhimu negraveti badae tokebalegraveurdquo

Lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera jꞌajꞌimi tadhama-mai Lamatua Yesus

(Markus 1328-31 Lukas 2129-33)32 ldquoJaꞌa pakasame segravemi ajꞌu ca ka-

pua Ladhe regraveu na mulai kararatadha na oe degravetu hegraveru hadhu kegravena33 Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe miu megravedhika dꞌai lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera nuka segravemidhu Jaꞌa peka-padhai deo na egraveegravenatadha na mamai Jaꞌa dhu degravetu iiki le34Nanene paie-iie Negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu mamuri loo-limuri ne egraveegravena naabhu cahagꞌe dhu dhae madhe megravekate lodꞌo jꞌajꞌegravera se dhu jꞌajꞌi le 35Masika liru degravenge rai-haha ne ele te ngaalii padhai Jaꞌa ne ca lamusi sa bisa boeelerdquo

Lamatua Yesus peka na ca dhegraveu sareꞌa boe lodꞌo mamai Negravengu

(Markus 1332-37 Lukas 1726-3034-36)

36 ldquoCa dhegraveu sa reꞌa boe pegraveri lodꞌoJaꞌa mai hari Ana pajuu AmaLamatua egravetu sorga reꞌa boe kahegravei Jaꞌamesa ku keꞌa boe kahegravei DhodhokaAma Ku mesa Na dhu neꞌa 37 Te

2421 Daniel 121 Rai-haha Rupa Hiu 714 2427 Lukas 1723-24 2428 Lukas 1737 2429 Yesaya 1310 344 Yeskial 327 Yoel 21031 315 Rai-haha Rupa Hiu 612-13 2430Daniel 713 Sakaria 1210-14 Rai-haha Rupa Hiu 17

Mateos 2438 53 Mateos 2510Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌaBegraveli-camegravedꞌa ropa Jaꞌa mai hari nukasegravemi taa uru segravera lodꞌo Noh mamuriera 38 Egravei aae dhae jꞌajꞌi megraveka lalate ngaa dhegraveu-dhegraveu dhu raꞌa-rinu aapaleo egravemu segravemi biasa Dhegraveu segravera taotaruu segravemi egraveegravena toke Noh maso asadꞌara kapa aae egraveegravena 39 Te ngaa ropaegravei aae lala hae negraveti aaꞌi si regravengu hekakabegravedhi kegravena lula ngaa dhu jꞌajꞌi segraveraEgraveci egraveegravena ka degravenge mamai Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa 40 Lodꞌo egraveegravena ladhe abhudhegraveu dua egravetu dꞌara oka cagꞌagꞌa laaAma Lamatua dedꞌe negraveti ca dhegraveu aaca dhegraveu hari tegraveke eele 41 Ladhe dhegraveubhegraveni dhegraveu dua dhu majꞌu are kacaꞌala Ama Lamatua dedꞌe negraveti ca dhegraveu aaca dhegraveu hari tegraveke eele

42 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi boripaꞌegravera mema kahegravei te miu meꞌa boepegraveri lodꞌo Lamatua miu legravepa hari mai43 Pangee paie-iie Ladhe lamatuaegravemu dhu neꞌa mema na megraveda nonedhegraveu manaꞌu mai tatu na pasaruruboe musi madha na segravena ka dhegraveumanaꞌu baku maso asa dꞌara egravemu44 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi paꞌegraveramema kahegravei Temamai hari Jaꞌa egraveegravenadegravenge sahegravekardquo

Lamatua Yesus ajꞌa peka na dhegraveusabꞌa hudꞌi madhutu taruu ku dadꞌegraveilamatua na

(Lukas 1241-48)45 Ka Yesus tuhu hari lii padhai

Na peka na ldquoMiu hudꞌi jꞌajꞌi ku nukasegravemi dhegraveu sabꞌa dhu madhutu dhod-hoka dadꞌegravei lamatua na Te ladhelamatua na neo laꞌe rai kajꞌegraveu nadedꞌe dhegraveu sabꞌa dhu segravemi egraveegravena kuho uri ngangaꞌa-nganginu hia isi egravemuna 46 Ladhe lamatua na legravepa ladhenegravedhi dhegraveu sabꞌa na dhu sabꞌe degravengebeꞌa tatu na karejꞌe 47 Parcaya laJaꞌa te begraveli-camegravedꞌa lamatua egravemu hiadhegraveu sabꞌa ne koasa segravena ka ladhe-leru megravedha-panyau na aaꞌi-aaꞌi

48 Te ngaa ladhe dhegraveu sabꞌa nedhegraveu bhelu tatu na ngee egravetu dꞌara na49 lsquoBeꞌa kegravena Lamatua jaꞌa laꞌe le decee neꞌa na pegraveri lodꞌo legravepa hari mairsquo

Negraveti ngangee segravemi neꞌe ne hegraveia nakalabhe dhegraveu sabꞌa leo segravera Aa negravengumadhegravedi naꞌa-ninu mau-mau bera-bera degravenge dhegraveu mahu segravera 50 Tengaa dhu neꞌa nare boe na cagꞌagꞌalaa lamatua na legravepa hari mai 51 Hegraveialamatua na capa pajꞌegravera ne ka corene asa liꞌu segravena ka na paꞌegraveci degravengedhegraveu padhai lii leo tao leo segravera Egravetuera neꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra tangi dꞌarapegravedꞌa lula ra jꞌegravera dꞌai selirdquo

25LamatuaYesus hia lii pakasame lula-

negraveti dhegraveu bhegraveni dhu tatae mamai dhegraveumone dhu neo kabꞌi

1 Egravele egraveegravena hegraveia Yesus tuhu harilii lula-negraveti Ama Lamatua negravedꞌuparedha aku Negravengu na ldquoMiu hudꞌiborimema-memaho sorumamai Jaꞌanuka segravemi lii pakasame ne Segravemi neꞌeca tegraveka dhegraveu bhegraveni dhegraveu canguru dhukalua re megraveda lasi soru broit dhegraveumone regraveti degravenge labhu egravei megravenyi asaegravemu angalai ra 2Te ngaa negraveti regravengucanguru dhegraveu se abhu legravemi dhu goaaa legravemi dhu dꞌegravelu-megraveu 3 Legravemi dhugoa se regraveti boe egravei megravenyi dhu risi4 Te ngaa legravemi dhu dꞌegravelu-megraveu se regravetiparisi

5 Dꞌai egravemu broit dhegraveu mone dhaemai megraveka Negravebhu-negravebhu ka dhegraveubhegraveni se musi madha ra sakaa hegraveia rabhegravejꞌi luu titu kegravena

6 Reꞌa rare boe te dꞌai talora megravedasa hegraveia tadegravengi lii paꞌoo peka nalsquoWee Broit mai le Mai lati soru nersquo7 Ropa ra tadegravengi hegraveia dhegraveu bhegraveni sekegravedꞌi ka Ka ra kegravepe ka labhu ra egraveci-egraveci 8 Te ngaa dhegraveu bhegraveni dhu goase peka degravenge bhegraveni aanga ra akuregravengu na lsquoAngalai ee Bagi hia jiꞌiegravei megravenyi miu ciki la te labhu jiꞌi diruru-ruru kegravenarsquo 9Tengaa dhegraveu bhegravenidhu dꞌegravelu-megraveu se dhaa aku regravengu nalsquoIrii Baku nasa te bisa boe Te egraveimegravenyi jiꞌi dꞌai boe egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Debeꞌa risi lami hegraveli egravetu era dhu pahia egraveimegravenyirsquo 10 Hegraveia lasi ka hegraveli egravei megravenyiTe ngaa ropa regravengu lasi broit dhu

2437 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 65-8 2439 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 76-24 2444 Lukas1239-40 251 Lukas 1235

Mateos 2511 54 Mateos 2529dꞌai le Ka dhegraveu bhegraveni dhu dꞌegravelu-megraveuse lasi ka asa dꞌara pesta palere-leredegravenge broit degravenge tamu aaꞌi-aaꞌi raRopa regravengu aaꞌi-aaꞌi dꞌai dꞌara ka rabegravedho egravemu

11 Hegraveia dhegraveu bhegraveni dhegraveu legravemi dhugoa se legravepa mai Ka ra paroa peka nalsquoAma Ama Conge ku egravemu hia jiꞌi larsquo12 Te ngaa ama ne dhaa aku negravenguna lsquoWee bisa boe te miu se cee jaꞌatadhe boersquo

13 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi paꞌegraverataruu te miumeꞌa boe kahegravei lodꞌo dohake pegraveri Jaꞌa legravepa hari mairdquo

Lamatua Yesus pake lii pakasamelula-negraveti dhegraveu sabꞌa dhu uri doi-dharilamatua na

(Lukas 1911-27)14 Ka Yesus peka hari lii pakasame

egraveci aku Negravengu na ldquoRopa Jaꞌa tegravekeeele miu na miu hudꞌi sabꞌa paie-iiehia Jaꞌa nuka segravemi lii pakasame neabhu lamatua ca dhegraveuneo pakegravedꞌi laꞌeasa rai kajꞌegraveu Ropa na paꞌegravera neo laꞌehegraveia na paroa nare dhegraveu-dhegraveu sabꞌana ka na paredha si aku negravengu nalsquoMiu pake doi ne tao mi poko Ladhejaꞌa legravepa mai miu padꞌelo degravenge jaꞌamiu abhu leto ca ngaarsquo 15Kanapabagidoi hualaa mi dhegraveu sabꞌa ka egraveci legravemisaku segravena ka pabꞌunge ne Dhegraveusabꞌa ka dua abhu doi dua saku aaka tegravelu abhu doi ca saku madhutuaꞌegravera regravengu egraveci-egraveci ra Ka lamatua nepakegravedꞌi laꞌe ka

16 Ropa segravemi rare doi ne hegraveia dhegraveusabꞌa ka egraveci laꞌe degravenge dꞌaga Negravebhuboe na abhu leto doi legravemi saku hari17 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu sabꞌaka dua Na abhu leto doi dua sakuhari 18 Te ngaa dhegraveu sabꞌa ka tegraveludhu abhu doi ca saku deo na laꞌe kegraveiroꞌa ka na padhegravenu doi lamatua na asadꞌara

19Negravebhuae ku heka lamatua regravengulegravepa Hegraveia na paroa dhegraveu sabꞌa nasegravera ho parisa doi na dhu na hia siuri 20Dhegraveu sabꞌa ka egraveci laꞌe ka sarakadoi canguru saku ka na peka lsquoAmaDoi ama ka neꞌe Ca hari ni ama hia

jaꞌa doi legravemi saku Te ngaa limuri nejaꞌa abhu leto legravemi saku kahegraveirsquo

21 Ropa lamatua na tadegravengi hegraveia nakarejꞌe Ka na peka na lsquoBeꞌa Egraveu nedhegraveu sabꞌa dhu beꞌa Egraveu ne majꞌegraveniaa dꞌegraveimadhutu taruu lii paredha jaꞌamasi ka jaꞌa aadꞌo Lula egraveu ne bisauri dhu ciki segravemi neꞌe de egraveegravena na jaꞌadedꞌe egraveu segravena ka uri jꞌara dhu kapaiaae hari Pe jaꞌa tao pesta segravena kataꞌa-tinu sama-samarsquo

22 Egravele ka dhegraveu sabꞌa ka dua laꞌesarakami lamatua na doi egravepa saku kana peka na lsquoAma Ca hari ni ama hiajaꞌa doi dua saku Te ngaa ladhe ku lajaꞌa abhu leto dua saku kahegraveirsquo

23 Ka lamatua ne karejꞌe kahegravei kana peka na lsquoBeꞌa Egraveu ne dhegraveu sabꞌadhu beꞌa kahegravei Egraveu ca dhegraveu dhu ma-jꞌegraveni aa madhutu taruu lii paredhajaꞌa masi ka jaꞌa aadꞌo Lula egraveu bisauri dhu ciki segravemi neꞌe ne de egraveegravena najaꞌa dedꞌe egraveu ho uri dhu kapai hari Pejaꞌa tao pesta segravena ka taꞌa-tinu sama-samarsquo

24 Egravele egraveegravena ka dhegraveu sabꞌa ka tegravelulaꞌe peka degravenge lamatua na akunegravengu na lsquoAma Jaꞌa keꞌa na ama cadhegraveu dhu dꞌara adhu Te ama morengaa dhu dhegraveu leo tao aa puu morengaa dhu dhegraveu leo segravele 25 Ka jaꞌamadhaꞌu mage doi se ele hegraveia amahuku jaꞌa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa huni paie-iie ne Ka seꞌe ama De more hari kate doi ama se kura boe ca ana ma sarsquo

26 Ropa lamatua ne tadegravengi narehegraveia na jegraveke dhegraveu sabꞌa ne aku negravenguna lsquoWee egraveu ne dhegraveu sabꞌa dhu bheluaa bai-eedꞌa Egraveu dhu meꞌa na jaꞌakore ngaa dhu dhegraveu leo tao aa puukore ngaa dhudhegraveu leo segravele 27nga taoka egraveu lamu boe tegraveke doi ne mi bankSegravena ka ropa jaꞌa legravepa jaꞌa kore bungana masi ka ciki ooꞌe ngaa-ngaa taoboersquo

28 Ka lamatua ne pua dhegraveu sabꞌadhu leo segravera aku negravengu na lsquoMere doinegraveti negravengu ne ho hia mi dhegraveu sabꞌadhu abhu leto legravemi saku egraveegravena 29 Te

2512 Lukas 1325 2515 Lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na legravemi τάλαντον (talanton) Talantonegraveci na nuka segravemi gaji ca dhegraveu tuka dꞌara 15 tegraveu De legravemi talanton egraveegravena gaji 75 tegraveu

Mateos 2530 55 Mateos 2544dhegraveu dhu uri paie-iie ngaa dhu egravetuadhe-aai na egraveegravena na na abhu ae hariTe ngaa dhegraveu dhu roꞌo boe uri ngaadhu egravetu dꞌara adhe-aai na egraveegravena narare aaꞌi negraveti negravengu

30 Kegravepe mere dhegraveu sabꞌa dhu gunaboe ne Nuni paꞌoro ne pegraveci asa liꞌunegravei Soro tegraveke ne segravena ka na tangi aadui nare jꞌajꞌegravera egravetu era maroga aatu-aatu negraveirsquo rdquo

Lamatua Yesus lole aꞌegravele rai-hahadegravenge lodꞌo Negravengu neo jꞌue lii langu dhegraveuaaꞌi-aaꞌi

31 Ka Yesus tuhu hari lii pad-hai Na aku Negravengu na ldquoJaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne begraveli-camegravedꞌapuru mai degravenge dadedha negraveti AmaKu palere-lere degravenge ana pajuu Nanegraveti sorga Egravele na Jaꞌa madhegravediegravetu kadera paredha dhu dedha risisegravena ka parisa mamuri dhegraveu aaꞌi-aaꞌi 32 Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri regravedhi egravetu rai-hahamai asa madha Jaꞌa Pe Jaꞌa hagꞌesi nuka segravemi dhegraveu madhenga badhapacegraveri kahibꞌi-kalegravebho negraveti kahibꞌi-kaꞌia segravena ka jꞌajꞌi mi dua kaboko33 Dhegraveu-dhegraveu dhu mamuri madhutudadꞌegravei Ama Lamatua Jaꞌa hia si regꞌana Jaꞌa Te ngaa dhu leo segravera Jaꞌahia si re kariu Jaꞌa 34 Lodꞌo egraveegravenaJaꞌa kegravedꞌu paredha nuka segravemi DhegraveuAae Egraveegravena na dhegraveu-dhegraveu egravetu gꞌanaJaꞌa Jaꞌa peka degravenge regravengu na lsquoMiuseꞌe se ka dhu abhu megravengi-nale negravetiAma Ku Mai lati asa dꞌara egravemu Nadhu Na tao tegraveke hia miu karegravei negravetiuru ka 35 Jaꞌa negraveru miu lula uruegraveegravena lodꞌo Jaꞌa manganga miu ka dhupangaꞌa Jaꞌa Aa lodꞌo Jaꞌa koko ka-mango miu ka hia Jaꞌa kinu Jaꞌa mainuka segravemi dhegraveu leo kara te ngaa miuhia Jaꞌa manubha egravetu dꞌara egravemu miu36 Jaꞌa degravenge boe megravedha-papake tengaa miu ka dhu papake Jaꞌa Jaꞌa egravetudꞌara papegravedꞌa-taregravegu te ngaa miu kadhu lalau-laloꞌo Jaꞌa Jaꞌa egravetu dꞌarabegravedho aa miu ka dhu mai paꞌasu-pareo degravenge Jaꞌarsquo

37 Ropa dhegraveu-dhegraveu egravetu sebhe gꞌanaJaꞌa se tadegravengi lii Jaꞌa ne ra dhaapeka na lsquoLamatua neꞌe ne tasamiakegravena Lamatua peka na Lamatuamanganga ka jiꞌi pangaꞌa Lamatuakoko kamango ka jiꞌi hia minu38 Lamatua segravemi dhegraveu leo kara kajiꞌi hia manubha egravetu dꞌara egravemu jiꞌiLamatua degravenge boe megravedha-papakeka jiꞌi papake Lamatua 39 Lamatuapegravedꞌa ka jiꞌi lalau-laloꞌo LamatuaLamatua egravetu dꞌara begravedho ka jiꞌi dhiupaꞌasu-pareo Te ngaa jꞌara seꞌe selodꞌo mia ka dhu jiꞌi tao mi Lamatuarsquo

40 Pe Jaꞌa dhaa si peka na lsquoParcayala Jaꞌa Te lodꞌo miu tao jꞌara seꞌe semi dhegraveu unu Jaꞌa masi ka taomi dhegraveudhu haha dꞌai seli egraveegravena ka segravera samiutao le mi dedha Jaꞌa kahegraveirsquo

41 Egravele egraveegravena dhegraveu-dhegraveu dhu egravetusebhe kariu Jaꞌa Jaꞌa peka degravengeregravengu na lsquoHee dhegraveu bhelu-katubꞌaAma Lamatua dhu dhoo le miu Paka-jꞌegraveu negraveti neꞌe ne Pe Jaꞌa paredha dhegraveumai kegravepemiu segravena ka pegraveci asa dꞌara ainaraka dhu heo robhe-robhe Te AmaLamatua dhu sadia nare le era jꞌajꞌegraverane hia mi nidhu degravenge dhegraveu aae ra42 Jaꞌa babegravege eele miu lula lodꞌo Jaꞌamanganga miu hia boe Jaꞌa kuꞌa Aalodꞌo Jaꞌa koko kamango miu hia boeJaꞌa kinu 43 Jaꞌa mai nuka segravemi dhegraveuleo kara te ngaa miu soru boe Jaꞌaasa dꞌara egravemu mi Jaꞌa degravenge boemegravedha-papake te ngaa miu papakeboe Jaꞌa Lodꞌo Jaꞌa pegravedꞌa-taregravegu miulalau-laloꞌo boe Jaꞌa Jaꞌa egravetu dꞌarabegravedho te ngaa miu paꞌasu-pareo boeJaꞌa sa kahegraveirsquo

44 Ropa dhegraveu bhelu-katubꞌa setadegravengi lii Jaꞌa segravemi egraveegravena hegraveia rabꞌala peka na lsquoLamatua ne tasamiakegravena Lamatua peka na Lamatuamanganga te ngaa jiꞌi hia boe muꞌaLamatua koko kamango te ngaa jiꞌihia boe minu Lamatua nuka segravemidhegraveu leo kara te ngaa jiꞌi ngoꞌoboe hia manubha egravetu dꞌara egravemu jiꞌiLamatua degravenge boe megravedha-papakete ngaa jiꞌi papake boe Lamatua

2529 Mateos 1312 Markus 425 Lukas 818 2530 Lukas 1911-27 Mateos 812 2213 Lukas1328 2531 Mateos 1627 1928

Mateos 2545 56 Mateos 2615egravetu dꞌara papegravedꞌa-taregravegu te ngaa jiꞌilalau-laloꞌo boe Lamatua egravetu dꞌarabegravedho te ngaa jiꞌi paꞌasu-pareo boeTe ngaa jꞌara seꞌe se jiꞌi tao miLamatua lodꞌo miarsquo

45 Pe Jaꞌa dhaa mi regravengu peka nalsquoParcaya la Jaꞌa Te lodꞌo miu soru-bara boe dhegraveu-dhegraveu dhu haha ae dꞌaiseli egraveci egraveegravena ka degravenge miu soru-baraboe Jaꞌarsquo 46 Ka dhegraveu bhelu-katubꞌaabhu jꞌajꞌegravera toke dꞌai mia-mia Tengaa dhegraveu-dhegraveu dhudꞌaramola abhumamuri taa-taa toke dꞌai mia-miadegravenge Ama Lamatuardquo

26Kegravetu agama Yahudi segravera tenge jꞌara

ho pamadhe Lamatua Yesus(Markus 141-2 Lukas 221-2 Yohanis

1145-53)1 Ropa Yesus ajꞌa nare jꞌara se aaꞌi-

aaꞌi ra hegraveia Na lii degravenge anamadhutuNa aku Negravengu na 2 ldquoMiu meꞌa le nadi dua lodꞌo ka dꞌai lodꞌo babeꞌa egravedhinuka Pesta Paska Lodꞌo egraveegravena abhudhegraveu dhu pahie Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne Egravele egraveegravena ra paku pa-madhe Jaꞌa egravetu ajꞌu palolo-palegravebhardquo

3 Lodꞌo egraveegravena kegravetu agama Yahudidegravenge dhegraveu heka adꞌa segravera dhupakaboko egravetu dꞌara egravemu KayafasKayafas ne nuka kegravetu kapai risiagama Yahudi 4 Regravengu se tenge jꞌaraho neo kegravepe Yesus pahuni-pahunisegravena ka pamadhe Ne 5Te ngaa regravengurare lii egraveci peka na ldquoMata ku Mageegravedhi kegravepe Ne egravetu dꞌara lai-lai ne lulalodꞌo-lodꞌo beꞌa degravetu le Mage dhokadhegraveu ae dhu dꞌegravei Negravengu tao marururdquo

Bhegraveni ca dhegraveu pahae egravei hegraveu megravengidhu kabꞌua mi Lamatua Yesus

(Markus 143-9 Yohanis 121-8)6 Egravetu rae Betania abhu ca dhegraveu

ngara na Simon Uru egraveegravena dhegraveumadenge degravenge ne lula negravengu dhulegraveke egravei papegravedꞌa kusta Te ngaa limurine egravele le negraveti papegravedꞌa na Lodꞌo dhu

dꞌai megraveka lodꞌo babeꞌa dhegraveu YahudiYesus si raꞌa egravetu dꞌara egravemu Simon7 Ropa regravengu raꞌa era bhegraveni ca dhegraveumai paraga degravengeYesus Negravengunegravedꞌuboto cue dhu tao negraveti hadhu dhukabꞌua Boto ne dhu isi na egravei hegraveumegravengi dhu kabꞌua titu kegravena Ka bhegravenine hake pamae katanga boto ne Hegraveiana pahae mau-mau egravei hegraveu megravengi nemi kegravetu Yesus segravena ka jꞌajꞌi tadhanegravengu pakabꞌua Yesus

8 Te ngaa ropa ana madhutu Naladhe regravedhi tatao bhegraveni ne hegraveia ranasa Ka ra pakaꞌuu aku regravengu naldquoHeh Bhegraveni ne bhori eele iia dꞌara egraveihegraveu megravengi dhu kabꞌua aae ne Bakuna tao segravemi egraveegravena 9 Beꞌa risi negravengupahie Segravena ka kabꞌua na bagi midhegraveu-dhegraveu dhu unu boe ngaa-ngaardquo

10 Te ngaa Yesus neꞌa ngangeeregravengu hegraveia Na lii peka na ldquoMiu sebaku pasusa bhegraveni ne Hudꞌi laaJaꞌa karejꞌe lula na pahae le egravei hegraveumegravengi ne mi ngiꞌu Jaꞌa 11 Te dhegraveudhu unu boe ngaa-ngaa paꞌegraveci taruudegravenge miu Te ngaa Jaꞌa ne mamurinegravebhu heka degravenge miu 12 Aa bhegravenidhu pahae egravei hegraveu megravengi mi ngiꞌu Jaꞌane segravemi ngaa te negravengu pahegraveu megravengimema le ngiꞌu aae Jaꞌa Te mamuriJaꞌa negravebhu heka 13 Ngee paie-iieSadꞌi egravetu mia egraveegravena ka ladhe dhegraveupalolo Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatuapalegraveme rai-haha ne tatu regravengu pa-peka kahegravei babeꞌa bhegraveni ne segravena kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi sanegravedꞌe nerdquo

Yudas paneꞌa lii degravenge kegravetu agamaYahudi segravera ho pahie Lamatua Yesus miregravengu

(Markus 1410-11 Lukas 223-6)14 Ca dhegraveu negraveti canguru dua ana

madhutu Yesus se dhu ngara na Yu-das Iskariot Lodꞌo egraveegravena kahegravei kalualaꞌe tenge kegravetu agama Yahudi segraverasegravena ka neo pahie Yesus mi regravengu15 Ropa Yudas dꞌai dhegraveu seꞌe hegraveia nakaregravei peka na ldquoAma-ama Ladhe jaꞌa

2546 Daniel 122 262 Kalua negraveti Masir 121-27 267 Boto ne ra tao negraveti hadhu kabꞌuadhu dhegraveu bisa pae Alkitab lii Yunani peka na boto ne ra tao negraveti hadhu dhu ngara na ἀλάβαστρος(lsquoalabastrosrsquo) Ladhe kahegravei egravetu Lukas 737-38 2611 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1511

Mateos 2616 57 Mateos 2630bhoke jꞌara ho miu bisa kegravepe Yesusmiu hia jaꞌa ngaardquo

Hegraveia dhegraveu se dhaa peka na ldquoLadheegraveu neo pahie Ne degravenge jiꞌi na jiꞌibꞌaerdquo Ka ra ige rare 30 (tegravelu nguru)doi iia aa ra jꞌole asa Yudas 16 Egraveleka Yudas liꞌu ka laꞌe hegraveia na tengejꞌara ho saraka Yesus asa dꞌara adhe-aai regravengu

Lamatua Yesus naꞌa kalela Paskadegravenge ana-ana madhutu Na

(Markus 1412-21 Lukas 227-1421-23 Yohanis 1321-30)

17Dꞌara tegraveumai-tegraveumai abhu lodꞌobabeꞌa dhegraveu Yahudi dhu nanegravebhu napidhu lodꞌo Ra pangare lodꞌo babeꞌase na lsquoPesta Roti dhuPake boeRagirsquodaggerRopa pesta egraveegravena neo mulai ana mad-hutu Yesus semai karegravei Ne aku regravenguna ldquoAma Megraveda neꞌe egravedhi bhokelodꞌo babeꞌa egravedhi De Amaneo segravena kajiꞌi laꞌa roro kahibꞌi-kalegravebho aa lalauera pesta Paska egravetu miardquo

18 Ka Yesus bꞌala si peka na ldquoLamiasa dꞌara kota pe mi paraga degravengeama ca dhegraveu Miu peka degravenge nesegravemi neꞌe lsquoAma Ama Mese rasa lodꞌomamadhe Na negravebhu heka Hegraveia Namanegravengi era egraveci egravetu dꞌara egravemu amasegravena ka Na tao kalela Paska degravengeana-ana madhutu Narsquo rdquo

19 Ropa ra tadegravengi rare hegraveia ana-ana madhutu Na tao segravemi dhu Napeka Ka ra lalau ngangaꞌa kalelaPaska egravetu era egraveegravena

20Ropa dꞌaimegraveda hegraveia Yesus degravengeana-ana madhutu Na dhegraveu cangurudua segravera madhegravedi raꞌa-rinu 21 Ropadhu raꞌa era hegraveia Na lii peka na ldquoMinanene Ca dhegraveu negraveti miu se egraveegravena napahie Jaꞌa asa adhe-aai dhegraveu leo karardquo

22 Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena dꞌararegravengu roe-bhilu Ka regravengu egraveci-egravecikaregravei Yesus peka na ldquoDhegraveu dhu Amapeka deo na jaꞌa aadꞌo sina mardquo

23 Hegraveia Na peka na ldquoDhegraveu dhucegravebꞌu roti na palere-lere degravenge Jaꞌaasa dꞌara mago ne negravengu ka dhu

pahie Jaꞌa 24 Sanegravedꞌe ee Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne hudꞌi madheku nuka segravemi dhu suri tegraveke egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua Tengaa mate unu na Dhegraveu dhu neopahie Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa pasae narepala na Hua iia risi ina na baku naraiisi nerdquo

25 Egravele egraveegravena ka Yudas karegravei kahegraveipeka na ldquoTatu dhegraveu dhu Ama pekadeo na jaꞌa aadꞌo sina mardquo

Hegraveia Yesus bꞌala ne ldquoMema tareꞌaegraveu unu mu ka dhu peka lii egraveegravena Decee harirdquo

Lamatua Yesus peka na roti degravenge egraveianggor jꞌajꞌi mi tadha ho sanegravedꞌe Negravengu

(Markus 1422-26 Lukas 2214-20 1Korintus 1123-25)

26 Regravengu dhu raꞌa era hegraveia Yesusdedꞌe nare roti cue aa Na manegravengimakasi mi Ama Lamatua Ka Na pa-mae roti ne hegraveia jꞌole asa ana-anamadhutu Na aa Na peka ldquoRoti neꞌene ngiꞌu Jaꞌa Mere ho miꞌe kardquo

27 Egravele ka Yesus nare galaa dhupegravenu degravenge egravei anggor ka Na manegravengimakasi mi Ama Lamatua Hegraveia Najꞌole asa ana-ana madhutu Na aa Nalii peka na ldquoMiu aaꞌi-aaꞌi mi mere hominu 28 Te egravei anggor neꞌe ne raa Jaꞌakegravena Egraveegravena na Jaꞌa madhe te ngaa raaJaꞌa suti segravena ka sui kore dhegraveu ae negravetikoasa sasala-sasigo ra Raa neꞌe jꞌajꞌimi tadha ho pasanegravedꞌe dhegraveu peka nangaa dhu Ama Lamatua pajaji egraveegravenamema limuri ne jꞌajꞌi le De mere hominu ka 29 Te ngaa nanene paie-iie Mulai negraveti megraveda ne Jaꞌa kinuheka egravei anggor Pe Jaꞌa degravenge Ama Kumadhegravedi ngegravedꞌu paredha sama-samaegravetu sorga heka Jaꞌa kinu hari kegravenadegravenge miurdquo

30 Egravele egraveegravena hegraveia regravengu sodꞌa liisodꞌa egraveci ho koa-kio Ama LamatuaKa megraveda egraveegravena kahegravei regravengu lasi degravengeka asa ledhe Saitun

2615 Sakaria 1112 dagger 2617 Kalela egraveegravena pasanegravedꞌe lodꞌo begravei-baki dhegraveu Yahudi kalua negraveti raiMasir Lodꞌo egraveegravena regravengu pakegravedꞌi degravenge lai-lai Negraveti egraveegravena ka abhu boe tebho dhu negravebhu ho tao reis rotipake ragi Baca egravetu Kalua negraveti Masir 12615 2623 Lii Sodꞌa Koa-Kio 4110 2628 Kalua negravetiMasir 248 Yermia 3131-34

Mateos 2631 58 Mateos 2647Lamatua Yesus peka mema na begraveli-

camegravedꞌa Petrus pasili Negravengu(Markus 1427-31 Lukas 2231-34

Yohanis 1336-38)31 Ropa egravetu dꞌara kakako regravengu

Yesus peka degravenge ana madhutu Naaku Negravengu na ldquoCiki hari egravetu dꞌaramegraveda neꞌe kahegravei miu aaꞌi-aaꞌi mi raitegraveke eele Jaꞌa mesa-mesa Ku Te dhusuri tegraveke le egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua peka nalsquoEgraveegravena na Ama Lamatua pamadhe ana

madhenga badhaka kahibꞌi-kalegravebho na rai pa-

jꞌalarsquo32 Jaꞌa madhe tareꞌa te ngaa ladhe

Jaꞌa mamuri hari laku mate miu egravetupropensi Galileardquo

33 Tengaa Petrus dꞌegravei boe nanene liiNa ka na peka ldquoAma Masi ka dhegraveuleo rai tegraveke eele Ama te ngaa jaꞌa raiboerdquo

34 Hegraveia Yesus bꞌala aku Negravengu naldquoPetrus Segravemi egraveegravena do Legraveka la liiJaꞌa ne Egravetu dꞌara megraveda neꞌe ne kahegraveimanu dhae kokotoo megraveka te egraveu dhupasili le tegravelu hari peka na egraveu tadheboe Jaꞌardquo

35 Te ngaa Petrus noꞌo boe segravemi Kana peka ldquoAadꞌo Ama Ladhe Amamadhe jaꞌa madhe kahegravei Te jaꞌa raiboe tegraveke eele Amardquo Angalai Petrusse peka segravemi egraveegravena kahegravei

Lamatua Yesus manegravengi-mangajꞌiegravetu dꞌara oka Getsemani

(Markus 1432-42 Lukas 2239-46)36 Ka Yesus si kako taruu asa ledhe

Saitun dꞌai dꞌara oka cue ngara naGetsemaniDagger Egravetu era neꞌe Yesus pekadegravenge ana madhutu Na ldquoMiu mad-hegravedi uuru ku mi neꞌe te Jaꞌa neo lakumanegravengi-mangajꞌi asa negraveirdquo 37Te ngaaNa paroa nare Petrus Yakobis degravengeYohanis ho lasi palere-lere degravenge NeMulai negraveti egraveegravena ka dꞌara Na maꞌegravetelaho mae-mae aa roe-bhilu 38Regravengukako kajꞌegraveu megraveka te Na peka degravengeregravengu aku Negravengu na ldquoDꞌara Jaꞌa susatitu kegravena Jaꞌa nuka segravemi oemadhe saMiu madhegravedi mate Jaꞌa mi neꞌerdquo

39 Ka laꞌe ako kajꞌegraveu ciki hegraveia Napatitu kegravetu urutuu ho sabajꞌa akuNegravengu na ldquoAma pasue Ladhe Amadꞌegravei na Jaꞌa baku pasae jꞌajꞌegravera neꞌeTe ngaa baku madhutu dadꞌegravei Jaꞌahudꞌi laa madhutu dadꞌegravei Ama dirdquo

40 Sabajꞌa nare hegraveia legravepa laꞌe asaera ana madhutu Na dhegraveu tegravelu segraveraTe ngaa regravengu dhu bhegravejꞌi luu KaYesus paregravei si hegraveia Na lii degravengePetrus peka na ldquoHee Petrus Ngatao ka miu se bhegravejꞌi Jaꞌa egravetu negraveinegravebhu boe te ngaamiu lakemere boebeke ciki sa mate Jaꞌa 41Ruri pamakomusimadhamiu Kegravedꞌi ho beke degravengeJaꞌa Te dꞌara miu mema dꞌegravei tao dhubeꞌa te ngaa ngiꞌu miu egravera boe Dehua iia miu sabajꞌa segravena ka ladhe legravekedadugu-rariu miu bisa tahardquo

42 Ka Yesus laꞌe hari sabajꞌa pekana ldquoAma Ladhe Jaꞌa hudꞌi pasae kujꞌajꞌegravera neꞌe hudꞌi laa madhutu dadꞌegraveiAma dirdquo 43 Sabajꞌa nare hegraveia na maihari asa era ana madhutu Na dhegraveutegravelu se Te ngaa dhu ra bhegravejꞌi hari lulamusi madha ra sakaa titu kegravena

44 Ka Na tegraveke eele si laꞌe harimanegravengi-mangajꞌi categraveka Namanegravengi-mangajꞌi hari mi Ama segravenaka baku soro tegravekeNegravengu pasae jꞌajꞌegraveraegraveegravena te ngaa hudꞌi laa madhutudhoka dadꞌegravei Ama di 45 Sabajꞌanare ka Na legravepa hari laꞌe paregravei anamadhutu Na peka na ldquoMiu se bhegravejꞌitaruu do Kegravedꞌi ka Te dhegraveu dhuneo pahie Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne degravetu le Dhegraveu se mai hokegravepe Jaꞌa kegravena ho saraka asa adhe-aai dhegraveu bhelu-katubꞌa 46 Wee kegravedꞌika Bhoke musi madha miu ladhe kuasa negravei Te dhegraveu dhu pahie Jaꞌa nukamai negraveirdquo

Dhegraveu kapai-dhegraveu kapai pua dhegraveu lasikegravepe Lamatua Yesus

47 Ropa Yesus padhai lii era Yudasdhu nare le era egraveegravena degravenge dhegraveu ae-ae Dhegraveu se mai regraveti hela degravenge ajꞌucegraveki ho neo kegravepe Ne Regravengu tao segravemi

2631 Sakaria 137 2632 Mateos 2816 Dagger 2636 Egravetu dꞌara lii Ibrani lsquoGetsemanirsquo sasoa nalsquogagili dhu gili egravei megravenyi negraveti hua saitunrsquo

Mateos 2648 59 Mateos 2664neꞌe lula madhutu paredha negraveti kegravetuagama Yahudi degravenge dhegraveu heka adꞌasegravera 48 Yudas dhu peka mema le midhegraveu seꞌe na ldquoMiu ladhe paie-iieDhegraveu dhu jaꞌa uu Negravengu ka dhu miukegravepe Te Negravengu ka dhu miu tengerdquo

49 Ropa regravengu dꞌai madha Yesushegraveia Yudas lii degravenge ka ldquoSaloom AmaMeserdquo Hegraveia Yudas uu Yesus

50 Egravele ka Yesus peka degravenge neldquoHee Yudas Tao ka laa madhutudadꞌegravei egraveurdquo Ka dhegraveu ae segravera ara lasineo kegravepe Ne

51 Te ngaa dhu reꞌa boe na dhegraveuunu Yesus ca dhegraveu dhu bete hela naka seru pamaꞌegravete regraveu dhilu dhegraveu egraveci(Dhegraveu dhu nuꞌa ne nuka ca dhegraveu egravenunegraveti kegravetu kapai risi agama Yahudi)52 Ropa ladhe negravedhi segravemi egraveegravena hegraveiaYesus lii degravenge ne aku Negravengu naldquoPasaluu hela egraveu egraveegravena asa dꞌara sopena Te dhegraveu dhu pake regraveka ho neouri pamere lii langu egraveegravena na negravengumadhe degravenge regraveka kahegravei 53 Egraveu meꞌaboe do Jaꞌa bisa manegravengi Ama Kuho Na hia ana pajuu Na dꞌai ngururihosect mai negraveti sorga segravena ka soru-bara Jaꞌa 54Te ngaa hudꞌi laa ra kegravepeJaꞌa Te aaꞌi-aaꞌi dhu suri tegraveke le egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatualula-negraveti Jaꞌa ne hudꞌi jꞌajꞌi kurdquo

55 Egravele egraveegravena ka Yesus peka degravengedhegraveu-dhegraveu dhu mai kegravepe Ne akuNegravengu na ldquoMadhutu miu Jaꞌa nedhegraveu bhelu do Nga tao ka miu maikegravepe Jaꞌa ne megraveti degravenge hela degravengeajꞌu cegraveki Begraveli-begraveli Jaꞌa ajꞌa miu egravetudꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiAma Lamatua te ngaa dhegraveu egraveci sa taoboe ngaa-ngaa mi Jaꞌa 56 Te ngaahudꞌi laa Mai ka kegravepe Jaꞌa Te jꞌaraneꞌe ne dhu suri tegraveke le karegravei negraveti uruka egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatuardquo

Ropa ana madhutu Yesus regravedhisegravemi egraveegravena ramadhaꞌu titu kegravena Hegraveiara rai tegraveke eele Ne mesa-mesa

Regraveti Lamatua Yesus asa madha dhegraveupamaꞌegravete lii langu agama

(Markus 1453-65 Lukas 2254-5563-71 Yohanis 1813-1419-24)

57 Egravele egraveegravena hegraveia dhegraveu dhu kegravepeYesus regraveti Ne asa egravemu kegravetu kapai risiagama Yahudi dhu ngara na Kayafaslula dhegraveu kapai segravera dhu pakabokole egravetu era egraveegravena Dhegraveu se nuka kegravetuagama Yahudi mese agama aa dhegraveuheka adꞌa segravera 58 Ropa ra regraveti YesusPetrus madhutu negraveti limuri toke dꞌaiegravemu kegravetu kapai risi agama Yahudiegraveegravena Petrus laꞌe kahegravei asa madhaegravemu ho madhegravedi degravenge dhegraveu-dhegraveudhu egravetu segravera Te neo neꞌa ngaaka dhu jꞌajꞌi 59 Egravetu dꞌara egravemu nekegravetu agama Yahudi segravera dhu padhue-padhai degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu mad-hegravedi uri lii langu agama Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra tenge jꞌara segravena ka pamanahuYesus lula ra neo huku pamadhe Ne60Masi ka regravengu hia sakasii monya aekahegravei te ngaa regravengu abhu boe sasalaegraveci sa dhu regravengu bisa pake Negravebhuboe ka regravengu abhu sakasii dhegraveu dua61Dhegraveudua se peka na ldquoJiꞌi tadegravengi lekahegravei Dhegraveu ne peka na lsquoBegraveli-camegravedꞌaJaꞌa paguri eele Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Te ngaa egravetu dꞌara tegravelu lodꞌoJaꞌa patitu kore harirsquo rdquo

62 Ka kegravetu kapai risi agama Yahudikegravedꞌi titu egravetu madha dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu madhegravedi egravetu era egraveegravena Hegraveia nakaregravei Yesus peka na ldquoEgraveu tadegravengi lelii galaa dhegraveu seꞌe dhu ra galaa EgraveuNga tao ka Egraveu bꞌala boe ca hegravebꞌa sardquo63 Te ngaa Yesus dhaa boe ngaa-ngaaHegraveia kegravetu kapai ne karegravei hari na ldquoJaꞌaneo karegravei Te ngaa Egraveu hudꞌi dhaatareꞌa-reꞌa ku nuka segravemi Egraveu dhaa miAma Lamatua dhu mamuri egravetu sorgaAbhu dhegraveu dhu peka na Egraveu ne Kris-tus Ana Ama Lamatua dhu Na moategraveke karegravei negraveti uru ka Tareꞌa segravemiegraveegravena dordquo

64 Hegraveia Yesus bꞌala peka naldquoTareꞌa nuka segravemi lii ama egraveegravena Tengaa sanegravedꞌe Te begraveli-camegravedꞌa miu

sect 2653 Alkitab lii Yunani suri peka na 12 legion Ca legion tentara Roma ele boe dꞌai egravena riho (6000)dhegraveu 2655 Lukas 1947 2137 2661 Yohanis 219

Mateos 2665 60 Mateos 274megravedhi Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Pe Jaꞌa madhegravedi egravetu baboagꞌana Ama Lamatua egravetu sorga segravenaka kegravedꞌu paredha sama-sama degravengeNe dhu koasa Na kapai risi eele egraveegravenaEgravele na Jaꞌa puru mai hari egravetu dedharaꞌi-lirurdquo

65 Ropa na tadegravengi nare Yesus pekasegravemi egraveegravena hegraveia kegravetu kapai ne nasabia toke na ciu pamae kodho mad-hera na Hegraveia na paꞌoo mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhegravedi egravetu segravera aku negravenguna ldquoEgravedhi parluu sakasii tao ngaa hariera Miu unumi tadegravengi le degravenge roꞌadhilu miu lii padhai Na Negravengu taoiisi Na jꞌajꞌi Ana Ama Lamatua Neꞌene pahaha Ama Lamatua Miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa le na madhutu atoraagama egravedhi ladhe abhu dhegraveu dhu taoiisi na nuka segravemi Ama Lamatua nadhegraveu ne hudꞌi madhe ku 66 De miuneo pamaꞌegravete segravemi mia harirdquo

Hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra parodha peka naldquoDhegraveu neꞌe ne mema sala tareꞌa Dehudꞌi huku pamadhe Nerdquo

67 Ka dhegraveu pegraveri-pegraveri lasi sabhuu ilumi Yesus Hegraveia ra hake-paru aa tegravebꞌepaꞌoke Ne 68 Egravele ka ra lalangu Nepeka na ldquoWee Egraveu neꞌe ka Kristus siEgraveu peka segraveku Dhegraveu cee ka dhu jꞌubhuEgraveurdquo

Petrus pasili tegravelu hari peka na tadheboe Lamatua Yesus

(Markus 1466-72 Lukas 2256-62Yohanis 1815-1825-27)

69 Lodꞌo egraveegravena Petrus madhegravedi eraegravetumadha egravemu Ka egravenubhegraveni ca dhegraveumai lii degravenge ne peka na ldquoDeo na egraveukahegravei palere-lere degravenge Yesus dhegraveuNasaret egraveegravena sirdquo

70 Te ngaa na pasili egravetumadha dhegraveuae segravera peka na ldquoAadꞌo Nga tao kaegraveu karegravei segravemi egraveegravena Jaꞌa tadhe boeNerdquo 71 Ka Petrus kalua laꞌe titu egravetuhegravebꞌa oka

Hegraveia bhegraveni leo hari egraveci ladhe negravedhine egravetu egraveegravena Ka bhegraveni ne peka degravengedhegraveu egravetu segravera aku negravengu na ldquoDeo

na jaꞌa kegravedhi dhegraveu neꞌe ne palere-leredegravenge Yesus dhegraveu Nasaret egraveegravenardquo

72 Hegraveia Petrus jegraveke ne peka na ldquoEgraveune tao-tao hujꞌu Jaꞌa bani subha Jaꞌatadhe boe Dhegraveu negraveirdquo

73 Negravebhu boe ka dhegraveu leo egravetu segraverasa peka degravenge ne ldquoHee Egraveu ne bakukapodꞌe-kabegraveli dꞌara lii dhu peka naegraveu kako palere boe degravenge Dhegraveu ne Tenegraveti lii padhai egraveu egraveci egraveegravena ka degravengelaloe lii dhegraveu Galileardquo

74 Te ngaa na padhegravedꞌa ka bꞌalaaku negravenguna ldquoWee Jaꞌa subha degravengekolongara Ama Lamatua Jaꞌa tadheboe Dhegraveu neꞌe nerdquo Ropa na peka naresegravemi egraveegravena hegraveia manu kokotoo degravenge

75 Ropa na tadegravengi lii kokotoomanu hegraveia Petrus ngee negravedhi liiYesus dhu peka na ldquoManu dhaekokotoo megraveka te egraveu dhu pasili letegravelu hari peka na egraveu tadhe boe JaꞌardquoSanegravedꞌe nare lii neꞌe hegraveia laꞌe asa liꞌuka tangi dꞌara pegravedꞌa

27Ama-ama dhegraveu Yahudi regraveti Lamatua

Yesus asa gubernur Pilatus(Markus 151 Lukas 231-2 Yohanis

1828-32)1 Madꞌae aae era dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu

uri lii langu agama segravera rare lii egravecisegravena ka neo pamadhe Yesus 2 Negravetiegraveegravena ka ra egraveki Ne regraveti asa madhagubernur Pilatus Te regravengu dꞌegravei segravenaka gubernur huku pamadhe Ne

Yudas kadhoe iisi na ka na madheaapa

(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 118-19)

3 Ropa Yudas tadegravengi na Yesusabhu hahuku madhe hegraveia namanyasa lula negravengu ka dhu pahieYesus Ka laꞌe hari asa kegravetu agamaYahudi degravenge dhegraveu heka adꞌa segraveraho neo hia hari laꞌa doi iia 30 (tegravelunguru) bua segravera 4 Na peka na ldquoJaꞌatao le sasala-sasigo lula jaꞌa pahie leDhegraveu dhu degravenge boe sasalardquo

2664 Daniel 713 2666 Atora negraveti Ama-ama Agama 2416 2667 Yesaya 506 272Lodꞌo egraveegravena dhegraveu Yahudi dhu degravenge boe koasa ho pamadhe dhegraveu Negraveti egraveegravena ka regravengu regraveti Lamatua Yesusasa dhegraveu paredha Roma

Mateos 275 61 Mateos 2722Te ngaa dhegraveu se bꞌala aku regravengu

na ldquoWee Jiꞌi se pusi-pahae heka egraveune Egraveu mesa mu ka dhu dꞌui moresasala egraveegravenardquo 5Ka Yudas cebꞌe eele doisegravera asa dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Hegraveia laꞌe kadhoe iisi natoke na madhe aapa

6 Hegraveia kegravetu agama Yahudi segraverakaboko rare doi dhu na cebꞌe eelesegravera Ra padhue aku regravengu na ldquoDoiseꞌe mage egravedhi tao asa dꞌara boarakadoi lula doi se doi kajꞌalu 7 De beꞌarisi egravedhi hegraveli tare rai ca kasibꞌi negravetidhegraveu tao egraveru rai segravei Ladhe dhegraveu mainegraveti rai leo do dhegraveu dhu egravedhi tadheboe madhe egravedhi padhane si egravetu eraneꞌe nerdquo 8Ka ra hegraveli rai ne kabꞌua nanegraveti doi deo sa Negraveti egraveegravena ka rai netoke dꞌai sange neꞌe dhegraveu pangare nalsquoRai Raarsquo

9 Degravenge jꞌara neꞌe regravengu madhutulii negraveti ca dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua ngara na Yermia dhu suritegraveke naldquoRegravengu pake doi iia 30 (tegravelu nguru)

bua ho hegraveli raiRegravengu pake doi se lula doi se

kabꞌua negraveti hegraveli dhegraveumadhutu segravemi dhu dhegraveu Is-

raꞌel pamaꞌegravete rare le10 Rai ne regravengu hegraveli negraveti dhegraveu tao egraveru

raimadhutu lii paredha dhu Ama

Lamatua hia mi jaꞌardquo

Lamatua Yesus egravetu madha gubernurPilatus

(Markus 152-5 Lukas 233-5 Yohanis1833-38)

11 Ropa dhegraveu se regraveti Yesus dꞌaigubernur hegraveia na karegravei YesusldquoTasamia Egraveu ne tareꞌa-reꞌa DhegraveuAae dhegraveu Yahudi dordquo

Na dhaa peka na ldquoTareꞌa Amapeka legraveke kegravenardquo

12 Te ngaa ropa kegravetu agama Yahudidegravenge dhegraveu heka adꞌa segravera galaa Nedegravenge lii langu ae-ae Na dhaa boe cahegravebꞌa sa hegravei

13 Ka gubernur karegravei hari Ne pekana ldquoEgraveu tadegravengi boe lii padhai liiregravengu do Dhegraveu se hia sasala ae-aemi dedha Egraveu Te ngaa tasamia ka Egraveubꞌala boe si hegraveirdquo

14 Te ngaa Na dhaa boe ca hegravebꞌa sahegravei toke gubernur malaa

Gubernur Pilatus pamaꞌegravete segravena kahuku pamadhe Yesus

(Markus 156-15 Lukas 2313-25Yohanis 1839mdash1916)

15 Tegraveu mai-tegraveu mai dhu tema leladhe dꞌai ka lodꞌo kalela Paska dhegraveuYahudi hagꞌe rare ana begravedho ca dhegraveusegravena ka gubernur patabuli ne 16 Tegraveuegraveegravena dhegraveu begravedho ca dhegraveu ngara naBarabasdagger Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tadhe lenegravengu ne lula negravengu ca dhegraveu bhelu-katubꞌa titu kegravena 17Lodꞌo egraveegravena kahegraveidhegraveu ae lasi asa gubernur Pilatusho manegravengi segravena ka patabuli dhegraveubegravedho egraveci segravemi biasa Hegraveia Pilatuskaregravei si aku negravengu na ldquoBeꞌa De jaꞌapatabuli cee Egravetu neꞌe Barabas aaabhu kahegravei Yesus dhu dhegraveu paroa NeKristus Mia ka dhu jaꞌa patabuliMiu ka dhu pamaꞌegraveterdquo 18 (Gubernurpeka segravemi egraveegravena te neꞌa na kegravetu agamaYahudi regraveti Yesus asa negravengu lularegravengu se tegraveka dꞌara degravenge Yesus)

19 Gubernur egravetu dꞌara uri lii langune era dhegraveu egravemu na moa lii pekana ldquoAma Mage-mage oo TeYesus ne dhu degravenge boe sasala LulaNegravengu neꞌe ka megraveda deo na jaꞌa niiaapa Toke dꞌai sange neꞌe dꞌara jaꞌadhae tegraveka megravekardquo 20 Te ngaa kegravetuagama Yahudi degravenge dhegraveu heka adꞌasegravera dadugu dhegraveu ae egravetu egraveegravena ho ramanegravengi gubernur patabuli Barabasaa huku pamadhe Yesus 21 Ka nakaregravei hari si aku negravengu na ldquoNegravetidhegraveu dua se mia ka dhu jaꞌa patab-ulirdquo

Hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra dhaa peka naldquoBarabas Patabuli Barabas dirdquo

22 Egravele ka na karegravei si aku negravengu naldquoLadhe segravemi egraveegravena jaꞌa tao tasa mera

278 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 118-19 2710 Sakaria 1112-13 Yermia 182-4 191-11326-15 dagger 2716 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri peka na lsquoYesus Barabasrsquo aa cahagꞌe hari suri pekana lsquoBarabasrsquo di

Mateos 2723 62 Mateos 2739mia mi Yesus dhu ra peka na Kristusnerdquo

Hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo-parodhapeka na ldquoPaku pamadhe Ne asa ajꞌupalolo-palegravebhardquo

23 Egravele egraveegravena ka gubernur karegravei haripeka na ldquoTe sala Na ngaa Jaꞌa parisale te ngaa abhu boe sasala Na egraveci sardquo

Te ngaa ra asa paꞌoo-parodha akuregravengu na ldquoPamadhe Ne Paku Ne asaajꞌu palolo-palegravebhardquo

24 Negravebhu boe na neꞌa heka taotasamia hari lula dhegraveu seꞌe asa ka rahino neo patao Negraveti egraveegravena ka nareegravei ho jꞌamo ai egravetu madha dhegraveu ae-ae segravera aa na peka degravenge ra akunegravengu na ldquoJaꞌa tago boe mamadheDhegraveu neꞌe ne Miu aaꞌi-aaꞌi mi ka dhuhudꞌi pasae mere mamadhe Nardquo

25 Hegraveia dhegraveu seꞌe dhaa degravenge liipaꞌoo-parodha peka na ldquoOo hudꞌilaa Hudꞌi laa jiꞌi degravenge ana-egravepu jiꞌitago ngare raa Nardquo

26 Ropa tadegravengi nare hegraveia na pekaldquoLaꞌa sina mardquo Hegraveia na patabuliBarabas madhutu dadꞌegravei ra Egravele egraveegravenaka na pua dhegraveu jꞌaga lasi kalabheYesus pake gui Game rare ka sor-dadꞌu regraveti Yesus segravena ka neo pakupamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

Sordadꞌu segravera pamakae LamatuaYesus

(Markus 1516-20 Yohanis 192-3)27 Egravele egraveegravena ka sordadꞌu egravere regraveti

Yesus asa tana lapa egravetu dꞌara bentengregravengu Dꞌai negravei regravengu paroa rare an-galai ra ca batalionDagger 28Hegraveia ra papakeNe kodho madhera egraveci dhu mea aaesect29Ka rare loro ajꞌu padhudhu ra egravenyutao segravemi solo Hegraveia ra egravenyi solo ne mikegravetu Yesus ho ra sasei Ne tao nukasegravemi regravengu dedꞌe dhegraveu aae hiu dhupake solo dhegraveu aae Egravele egraveegravena ka rajꞌole hia Ne ajꞌu caꞌegraveta asa ai gꞌanaNa nuka segravemi tatea paredha Hegraveia

ra patitu kegravetu urutuu ra patangaradegravenge Yesus aa ra pamakae Ne pekana ldquoPakabꞌua dhegraveu aae dhegraveu Yahudirdquo30 Hegraveia ra sabhuu Ne ilu aa rare ajꞌucaꞌegraveta dhu Na kegravepe deo na ka ra dꞌeukegravetu Na 31 Ropa ra sasei rare Nehegraveia ra bhoke eele kodho madheraEgravele egraveegravena ka ra papake hari megravedha-papake Na Ka regraveti Ne asa liꞌu kotaYerusalem ho neo paku Ne mi ajꞌupalolo-palegravebha

Regravengu paku Lamatua Yesus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

32 Ropa ra egravere regraveti Yesus dꞌai talorajꞌara paraga degravenge dhegraveu kota Kireneegraveci dhu neo laꞌe asa dꞌara kota Ngarana Simon Dhegraveu se laka-seti nesegravena ka pasae ajꞌu palolo-palegravebha gatiYesus 33 Ka ra dꞌai era egraveci ngara naGolgota (Egravetu dꞌara lii Aram sasoana ldquoEra rui kegraveturdquo) 34 Egravetu era neꞌedhegraveu seꞌe hia Yesus ninu egravei anggordhu pabꞌali rare le degravenge egravei naꞌi dhupegravedꞌu segravena ka bisa taha rarii KaYesus camuci hegraveia juku eele

35 Egravele egraveegravena ka dhegraveu seꞌe paku Yesusasa ajꞌu palolo-palegravebha Hegraveia sor-dadꞌu se egravere lot segravena ka negraveti regravengucee ka dhu abhu megravedha-papake Na36Ka ramadhegravedi madhenge Yesus egravetuera neꞌe 37Ra suri kahegravei egravetu papa egravecipeka naldquoNEꞌE NE YESUS DHEgraveU AAE DHEgraveU

YAHUDIrdquoKa ra paku papa ne re dedha kegravetu

Yesus segravena ka dhegraveu reꞌa nga tao karegravengu huku Ne

38 Egravetu era neꞌe ra paku pamadheparapo dhegraveu dua kahegravei Ca dhegraveu rebegraveka gꞌana Yesus aa egraveci hari re begravekakariu Na

39 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu kako re segraveralaladhe Ne Hegraveia ra pakapengo hegravebꞌa

2724 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 216-9 Dagger 2727 Era sordadꞌu se ra pangare madhutu lii Latinpeka na praetorium Era ne egravetu dꞌara kompleks egravemu jabatan Alkitab lii Yunani peka ra paroa angalai ra caspeira Ca speira na nuka egravena ngasu (600) sordadꞌu sect 2728 Mateos suri peka na kodhomadhera Nalsquomea aaersquo Markus suri peka na lsquomea sanamamangegraverursquo 2734 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6922 2735Lii Sodꞌa Koa-Kio 2219 2739 Dhegraveu Yahudi dhu tema kareko kegravetu ho tadha na regravengu pamakaedhegraveu 2739 Lii Sodꞌa Koa-Kio 228 10925

Mateos 2740 63 Mateos 2757ra ho lalangu Ne 40 Dhegraveu seꞌerodhe Ne peka na ldquoEeh Egraveu pekana Egraveu bisa paguri eele Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua hoegraveegravena na patitu hari egravetu dꞌara tegravelulodꞌo si Ladhe Egraveu tareꞌa-reꞌa AnaAma Lamatua na papuru ngiꞌu Munegraveti ajꞌu palolo-palegravebha egraveegravenardquo

41 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge kegravetuagama Yahudi mese agama degravengedhegraveuheka adꞌa segravera RapahaheYesusaku regravengu na 42ldquoNegravengu ne pamamurile dhegraveu leo te ngaaNa bisa boe patab-uli eele ngiꞌu Negravengu unu Na Negravengumesa Na peka na Negravengu dhegraveu aaeIsraꞌel Ladhe segravemi egraveegravena beꞌa risiNa puru ka negraveti ajꞌu palolo-palegravebhaegraveegravena Ladhe jiꞌi ngegravedhi ka jꞌajꞌi segravemiegraveegravena jiꞌi heka parcaya Negravengu kegravena43 Ladhe Negravengu ne tareꞌa-reꞌa AnaAma Lamatua hudꞌi laalsquoNa maena mi Ama Lamatua

De ladhe Lamatua dꞌegravei Nehudꞌi laa Lamatua ka dhu

pamamuri Nersquo rdquo44 Dhegraveu parapo dhegraveu dua se pa-

hahe Ne segravemi egraveegravena kahegraveiMamadhe Lamatua Yesus(Markus 1533-41 Lukas 2344-49

Yohanis 1928-30)45 Egravele egraveegravena ka maroga kiu-kiu

saguru nare era neꞌe karegravei negraveti lodꞌotitu mera toke dꞌai hake tegravelu nihia46 Dꞌai hake tegravelu hegraveia Yesus paꞌoopake lii Aram na ldquoEli Eli Lemasabaktanirdquo (Sasoa na ldquoAma LamatuaJaꞌa Lamatua Jaꞌa Nga tao ka Amasoro kabodho ho tegraveke eele Jaꞌa mesa-mesa Ku segravemi neꞌe nerdquo)

47 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu degravetuegravetu segravera tadegravengi lii Na segravemi egraveegravena hegraveiara papeka ldquoMi nanene ku laa Naparoa Elia ca dhegraveunegraveti lii padhai AmaLamatua dhu uru segraverardquo 48Ka ca dhegraveurai laꞌe nare ula cegravebꞌu asa dꞌara egraveianggor manyilu Hegraveia na egraveki mi suutatea egraveci ka jꞌole asa hegravebꞌa Yesus segravenaka Na camuci

49 Te ngaa cahagꞌe hari peka naldquoEgravedhi ladhe segraveku teko-teko Elia maipamamuri Ne do aadꞌordquo

50 Ka Yesus paꞌoo hari degravenge liimegravedhu hegraveia Na madhe

51 Egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi abhu begravela dhu bhegravela aaekadhoe paꞌabhe Kama LuriMola-MegraveciAma Lamatua Legraveke degravenge Yesusmaꞌegravete aꞌae egraveegravena begravela dhu bhegravela aaene mae cegraveri mi dua negraveti dedha tokehaha Hegraveia rai opo toke hadhuaae-hadhu aae mae segravegꞌi bagi midua 52Roꞌa-roꞌa dhegraveumadhe bhokekahegravei Aa dhegraveuunuAmaLamatua dhumadhe le abhu dhu Na pamamurihari 53 Ropa Yesus mamuri hari lenegraveti mamadhe Na hegraveia dhegraveu madhesegravera bhodho mai negraveti dꞌara roꞌa kalasi asa Yerusalem Egravetu era neꞌe dhegraveuae regravedhi si

54 Egravetu Golgota abhu komedhaadegravenge sordadꞌu na dhu jꞌaga egravetu ajꞌupalolo-palegravebha Yesus egraveegravena Ropaladhe regravedhi rai opo degravenge aaꞌi-aaꞌidhu jꞌajꞌi seꞌe regravengu madhaꞌu titukegravena Ka ra papeka na ldquoIra ii Dhegraveuneꞌe ne tareꞌa-reꞌa Ana Lamatuardquo

55 Egravetu era neꞌe abhu bhegraveni pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu laladhe mamadheYesus negraveti kajꞌegraveu Regravengu seꞌe ka dhumadhutu Ne negraveti Galilea te regravenguka dhu lalau-laloꞌo Ne karegravei negraveti uru56 Dhegraveu bhegraveni seꞌe nuka Maria negravetirae Magdala Maria egraveci hari (nuka inaYakobis degravenge Yusuf) aa degravenge dhegraveuegravemu Sabadeus (nuka ina negraveti Yakobisdegravenge Yohanis)

Ra padhane Lamatua Yesus(Markus 1542-47 Lukas 2350-56

Yohanis 1938-42)57 Egravetu egraveegravena abhu dhegraveu kaja egraveci

negraveti rae Arimatea ngara na YusufNegravengu ne dhu negravebhu le madhutu aꞌa-jꞌa Yesus Lodꞌo mamadhe Yesus legravekehari Jumat Asa begraveli egraveegravena legraveke degravengelodꞌo sabajꞌa dhegraveu Yahudi Negraveti egraveegravenaka ropa lodꞌo oe cegravena hegraveia Yusuftenge jꞌara ho neo papuru ngiꞌu aae

2740 Mateos 2661 Yohanis 219 2743 Lii Sodꞌa Koa-Kio 229 2746 Lii Sodꞌa Koa-Kio222 2748 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6922 2751 Kalua negraveti Masir 2631-33 2756 Lukas 82-3

Mateos 2758 64 Mateos 289Yesus negraveti ajꞌu palolo-palegravebha 58Hegraveialaꞌe asa gubernur Pilatus segravena kamanegravengi papuru ngiꞌu aae Yesus Kagubernur paredha segravena ka ngiꞌu aaeYesus saraka mi Yusuf 59 Ka Yusuflaꞌe asa Golgota hegraveia na papuru ngiꞌuaae Yesus negraveti ajꞌu palolo-palegravebhaHegraveia na hutu pabeꞌa-beꞌa ngiꞌu aae nedegravenge begravela hiu dhu kabꞌua 60 Tegraveuegraveegravena dhegraveu heka pae rare roꞌa egraveci egravetuledhe hadhu segravena ka tao tegraveke roꞌa hiaYusuf degravenge aꞌari na ladhe dꞌai lodꞌoregravengu madhe De Yusuf si nedhe regravetingiꞌu aae Yesus ne lasi pajꞌunu asaroꞌa deo na Ka egravetu hegravebꞌa roꞌa ne rasaguru degravenge hadhu kabela aae cueho ra begravedho pabeꞌa-beꞌa hegravebꞌa roꞌa neEgravele egraveegravena ka Yusuf si legravepa

61 Lodꞌo egraveegravena Maria negraveti MagdaladegravengeMaria dhu leo egraveci madhutu dꞌaiera egraveegravena kahegravei Ra madhegravedi patan-gara degravenge roꞌa ne

Gubernur paredha ho dhegraveu mad-henge roꞌa Yesus

62 Asa begraveli egraveegravena legraveke degravenge lodꞌoae sasabꞌa dhegraveu Yahudi Hegraveia kegravetuagama Yahudi degravenge dhegraveu Parisi lasiparaga degravenge gubernur 63 Ra pekaldquoAma Jiꞌi sanegravedꞌe era lodꞌo dhegraveukapodꞌe-kabegraveli egraveegravena mamuri era Napeka na lsquoJaꞌa madhe tareꞌa te ngaaegravele tegravelu lodꞌo Jaꞌa mamuri harirsquo64 Negraveti egraveegravena ka ama paredha ku sor-dadꞌu segravera ho ra jꞌaga paie-iie roꞌaegraveegravena dꞌai tegravelu lodꞌo Degravenge jꞌara neꞌeanamadhutu Na bani boemanaꞌu regravetingiꞌu aae Na segravena ka ra monya pekana Negravengu mamuri hari Te ladheregravengu kapodꞌe-kabegraveli segravemi egraveegravena risieele negraveti mamonya regravengu uru segraveralodꞌo dhu ra peka na Negravengu ne nukaKristusrdquo

65 Ropa tadegravengi nare hegraveia guber-nur dhaa aku negravengu na ldquoBeꞌa kahegraveiTe ngaa miu degravenge dhegraveu madhengakahegravei Beꞌa risimiupua si ho lasi jꞌagapaie-iie roꞌa negraveirdquo

66 Egravele ka lasi asa era egraveegravena regravetidegravenge dhegraveu madhenga ra Dꞌai eraneꞌe ra segel madhe babegravedho roꞌanedagger Hegraveia ra pua dhegraveu segravera mad-henga segravena ka dhegraveu leo bakumai rarengiꞌu aae Yesus

28Lamatua Yesus mamuri hari(Markus 161-10 Lukas 241-12 Yoha-

nis 201-10)1 Ka egravetu dꞌara hari Migu madꞌae

aae era Maria negraveti Magdala degravengeMaria dhu leo egraveci lasi asa roꞌa Yesus2 Kacaꞌa la rai opo kapai titu kegravenaAna pajuuAma Lamatua ca dhegraveu purumai negraveti sorga hegraveia na loli eele hadhuaae dhu saguru roꞌa Ka na madhegravediegravetu dedha hadhu ne 3 Regravehu anapajuu ne kaleꞌe segravemi kahaꞌa bela aamegravedha-papake na pudhi megraveu 4Dhegraveumadhenga se madhaꞌu bia toke rakaregravebha ka regravengu bisa boe kalau-karegraveto nuka segravemi dhegraveu madhe sa

5 Hegraveia ana pajuu negraveti sorga ne liidegravenge dhegraveu bhegraveni seꞌe aku negravenguna ldquoMiu baku madhaꞌu Jaꞌa keꞌamiu se mai tenge Yesus Dhegraveu dhura paku pamadhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha egraveegravena 6 Te ngaa Negravengu aadꞌoheka egravetu era neꞌe Te Na mamuri harile sama segravemi dhuNapeka le uru egraveegravenaMaso mai segravena ka megravedhi unu mi eradhu ra pajꞌunu ngiꞌu aae Na Era nengaa-ngaa aadꞌo heka 7 De pamegraverilegravepa ka Lami lolo degravenge anamadhutuNa peka na Yesus mamuri hari leLaꞌe uuru le asa Galilea Regravengu hudꞌilasi paraga uuru ku degravenge Ne egravetu negraveisegravemi dhu uru egraveegravena Na moa mema miregravengu Parcaya la Legravepa ka lami lolengaa dhu jaꞌa peka nerdquo

8 Hegraveia bhegraveni se rai liꞌu lasi tegravekeeele era neꞌe Ra madhaꞌu te ngaara karejꞌe-karae kahegravei Ka ra pamegraveri-megraveri legravepa lasi peka jꞌara se aaꞌi-aaꞌi rami ana madhutu Yesus

9 Te ngaa ropa dꞌai talora jꞌarakabegravedhi la Yesusmai paraga degravenge ra

2763 Mateos 1621 1723 2019 Markus 831 931 1033-34 Lukas 922 1831-33 dagger 2766 Dhegraveudꞌegravelu-megraveu segravera peka na ra segel degravenge jꞌara ra tao loa hegravengu caloa egravetu hadhu degravenge kadidhi roꞌa egraveegravenapake lak reo rare hadhu

Mateos 2810 65 Mateos 2820Ka Na lii aku Negravengu na ldquoSaloomrdquoRopa ladhe regravedhi hegraveia lasi padegravetu-degravetu liku rare haga Na degravenge pahahaiisi ra mi Yesus 10Hegraveia Na padhai liipeka na ldquoBaku madhaꞌu Lami pekadegravenge ana madhutu Jaꞌa segravena ka ralasi mate jaꞌa egravetu Galilea negraveirdquo

Dhegraveu madhenga lasi lolo ngaa dhujꞌajꞌi egravetu era padhane Lamatua Yesus

11 Lodꞌo dhegraveu bhegraveni se egravetu talorajꞌara era dhegraveu madhenga se legravepa leasa kota Regravengu lasi lole ngaa dhujꞌajꞌi se mi kegravetu agama Yahudi segravera12Hegraveia kegravetu agama Yahudi rare lii egravecidegravenge dhegraveu heka adꞌa segravera segravena kabꞌae doi ae-ae mi dhegraveu jꞌaga ho rahutu hegravebꞌa 13 Kegravetu agama Yahudisegravera peka na ldquoLadhe dhegraveu karegravei miudhaa segravemi neꞌe dꞌara megraveda ropa jiꞌibhegravejꞌi luu ngeꞌa boe na anamadhutuNamaimanaꞌu regraveti ngiꞌu aae Na 14Aaladhe gubernur tadegravengi mage miumadhaꞌu te jiꞌi ka dhu ator degravenge nerdquo

15 Hegraveia dhegraveu madhenga se rare doiAa ra tao madhutu dadꞌegravei kegravetu agamaseꞌe Negraveti egraveegravena ka toke dꞌai sange neꞌedhegraveu-dhegraveu Yahudi parcaya era lii lolokapodꞌe-kabegraveli ne

Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu Na miana madhutu Na

(Markus 1614-18 Lukas 2436-49Yohanis 2019-23 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 16-8)

16 Ropa tadegravengi rare lii lolo negravetidhegraveu bhegraveni seꞌe hegraveia ana madhutuYesus dhegraveu canguru egraveci lasi paragadegravenge Yesus asa propensi Galilea egravetuledhe egraveci madhutu lii moa Na17 Ropa ra ladhe regravedhi Ne ka ra pa-haha iisi mi Negravengu Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa abhu kahegravei dhu dꞌara rakajari era

18 Hegraveia Na ara mai padegravetu-degravetudegravenge ra ka Na lii ldquoAma Lamatuapangegravedꞌu le koasa mi Jaꞌa segravena ka Jaꞌaparedha aaꞌi-aaꞌi egravetu sorga aa degravengeaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne 19 De miu

lami asa mia-mia miu hudꞌi peka-padhai ku degravenge dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi ra Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa ne Aa miuhudꞌi ajꞌa si paie-iie ho segravena ka regravengujꞌajꞌi ana madhutu Jaꞌa Aa miu hudꞌisarani si ho jꞌajꞌi mi tadha peka naregravengudhupaꞌegraveki le degravengeAma degravengeAna aa degravenge Roh Na dhu Mola-Megraveci 20 Aa nori si segravena ka ra taomadhutu paredha aaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌapeka tegraveke le degravenge miu Sanegravedꞌe eeJaꞌa bera-bera degravenge miu toke egravele rai-haha nerdquo

2816 Mateos 2632 Markus 1428 2819 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 18

Markus 11 66 Markus 114

Lii Lolo Beꞌa negraveti LamatuaYesusmadhutu sasuriMarkus

Yohanis tuka sarani dhegraveu bhokejꞌara hia Lamatua Yesus

(Mateos 31-12 Lukas 31-18 Yohanis119-28)

1Neꞌe ne Lii Lolo Beꞌa lula-negraveti AnaAma Lamatua Ngara na Yesus Kris-tus dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karegraveinegraveti uru kamai Lii lolo Namulai segravemineꞌe 2Lodꞌo Yesus sabꞌa megraveka sasabꞌaNa Ama Lamatua pua uru dhegraveu egravecingara na Yohanis laꞌe tao tegraveke jꞌarahia Yesus dhu mai begraveli-camegravedꞌa Lulauru egraveegravena Ama Lamatua peka le degravengedhegraveu negraveti lii padhai Na ngara naYesaya Na suri tegraveke peka naldquoNanene Jaꞌa pua le dhegraveu egraveci ho

bhoke jꞌara hia Egraveu3 Dhegraveu egraveegravena laꞌe asa dꞌara mamoo ho

na rodhe peka nalsquoMiu aaꞌi-aaꞌi mi tao pabeꞌa ku

jꞌara segravena ka segravemi mere ma-mai Lamatua

Pamera jꞌara ho soru mamaiNarsquo rdquo

4-6 Ra pangare dhegraveu neꞌe Yohanistuka sarani dhegraveu Era pea negravengu egravetudꞌara mamoo Kodho na tao negraveti regraveubadha onta dhara hake na tao negravetikaꞌuri badha Ngangaꞌa negravengu kabaradegravenge dhua nasu oni

Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae negraveti kotaYerusalem degravenge propensi Yudeamai paraga degravenge Yohanis egravetu era peana Dhegraveu se mai neo regravedhi Yoha-nis aa nanene lii holo-nori na Napeka ldquoHua iia miu ele-hoꞌa negraveti tataokarehe segravena ka Ama Lamatua sakueele sasala-sasigo miu Egravele egraveegravena miu

sarani uuru ku jꞌajꞌi mi tadha na miubeꞌa le degravenge Lamatuardquo

Negraveti egraveegravena ka dhegraveu seꞌe bhokasasala regravengu ka Yohanis sarani si egravetuloko Yarden

7 Ka na peka hari ldquoBegraveli-camegravedꞌadhegraveu egraveci mai dhu kapai risi negraveti jaꞌaLula jaꞌa ne haha dꞌai seli neo jꞌajꞌiana pua-paleha egraveegravena ka legraveke boe sahegraveidagger 8 Jaꞌa ne dhodhoka sarani miudegravenge egravei di te ngaa Negravengu tao risieele negraveti jaꞌa Te Na papegravenu dꞌara miudegravenge Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megravecirdquo

Yohanis sarani Lamatua Yesus(Mateos 313-17 Lukas 321-22)

9 Ca lodꞌo hari Yesus laꞌe negravetirae Nasaret egravetu rai Galilea ka Naparaga degravenge Yohanis Egravele egraveegravena kaYohanis sarani Ne egravetu loko Yarden10 Ropa Yesus bhodho negraveti dꞌara egraveimai Na ladhe na liru bhoke eeleka Roh Ama Lamatua puru mai samasegravemi koro jꞌaha ciꞌu puru mai asaYesus 11 Kacaꞌa la ra tadegravengi lii AmaLamatua negraveti dedha-liru peka naldquoEgraveu ne Ana pasue Jaꞌa

Egraveu pakarejꞌe taruu dꞌara JaꞌardquoDhegraveu aae nidhu dadugu neo pa-

manahu Yesus(Mateos 41-11 Lukas 41-13)

12 Negravebhu boe ka Roh Ama Lamatuajajuku Yesus asa dꞌara mamoo laꞌe13 Na pea degravenge badha hui egravetu egraveegravenaegravepa nguru lodꞌo Ka dhegraveu aae nidhumai dadugu tenge jꞌara segravena ka Yesusmadhutu negravengu te ngaa tao nareboe Egravele egraveegravena ka ana pajuu negraveti AmaLamatua puru mai lalau-laloꞌo Ne

Lamatua Yesus laꞌe Galilea ho lole LiiHolo-Nori Ama Lamatua

(Mateos 412-22 Lukas 414-15 51-11)

14 Lodꞌo dhu kegravepe rareYohanis tukasarani pamaso asa dꞌara begravedho negravebhuboe ka Yesus pakegravedꞌi laꞌe propensi

11 Lii padhai lsquoAna Ama Lamatuarsquo abhu boe egravetu dꞌara sasuri uuru segravera 12 Meliaki 31 13Yesaya 403 14-6 2 Dhegraveu Aae segravera 18 dagger 17 Sasuri lii Yunani asli suri peka na ldquopacudꞌu holegravecu dhari salapa Na hegravei jaꞌa nia boerdquo Sasoa na Yohanis ne dhegraveu haha seli de masi ka jꞌajꞌi dhegraveu pajuunegraveti Lamatua Yesus nia boe sa hegravei 111 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 222 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 Yesaya421 Mateos 317 1218 Markus 97 Lukas 322

Markus 115 67 Markus 134Galilea Laꞌe lole Lii Lolo Beꞌa negravetiAma Lamatua egravetu negravei 15Ka Na pekaldquoMi nanene Lodꞌo Ama Lamatua dꞌai

kegravenaLimuri ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa

na Ama Lamatua negravedꞌu leparedha karegravei negraveti uru ka

Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi tegraveke eeleka tatao karehe segravera

ho legravepa madhutu AmaLamatua

Hegraveia parcaya ka Lii Holo-Nori Negravengu kahegraveirdquo

Lamatua Yesus hagꞌe nare ana mad-hutu Na

16 Ca lodꞌo hari Yesus kako resebhe dano Galilea ka negravedhi dhegraveudua ngara ra Simon degravenge ari na An-derias Sasabꞌa regravengu begraveli-begraveli egraveegravenajꞌala iꞌa 17 Ka Yesus paroa nare duara peka na ldquoWe Mai madhutu JaꞌaMiu tema tenge iꞌa te ngaa Jaꞌa neoajꞌa miu segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu tengesamangardquo 18 Ropa ra nanene rarehegraveia ra tegraveke eele jꞌala regravengu ka lasidegravenge madhutu Ne

19 Egravele egraveegravena ka Yesus kako hari cikika negravedhi ana-ana Sabadeus aꞌa ngarana Yakobis aa ari ngara na YohanisDua ra lalau paie pegraveku egravetu dedhakoha 20 Ka Yesus paroa dua ra pekana ldquoMai we Madhutu Jaꞌardquo Ropa ratadegravengi rare lii Yesus ka dua ra tegravekeeele ama ra degravenge dhegraveu sabꞌa sa egravetudedha koha lasi degravenge ka madhutuYesus

Lamatua Yesus lalegraveta eele nidhu negravetidhegraveu egraveci dhu pea egravetu kota Kapernaum

(Lukas 431-37)21 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge ana

madhutu Na dhegraveu egravepa segravera lasi dꞌaikota Kapernaum Lodꞌo egraveegravena lodꞌomanegravengi-mangajꞌi dhegraveu YahudiDagger KaYesus laꞌe asa dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi ka Na lole Lii Holo-NoriAma Lamatua egravetu egraveegravena 22 Dhegraveu aesegravera malaa nanene lii padhai Na lulaNegravengu neꞌa megraveu lii dhu Negravengu lolerisi negraveti mese-mese agama Yahudi

23 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu egraveci dhunidhu tao Dhegraveu neꞌe laꞌe asa dꞌaraegravemu manegravengi-mangajꞌi kahegravei Kacaꞌalaa na pakegravece peka na 24 ldquoWe Yesusdhegraveu Nasaret Ngaa unu Egraveu degravenge jiꞌiEgraveu mai ho paꞌele iie jiꞌi do Jiꞌi tadheEgraveu Egraveu neꞌe ka dhu mai negraveti AmaLamatua Egraveu neꞌe Dhegraveu dhu degravengeboe sasala-sasigordquo

25 Ka Yesus jegraveke ne ldquoHutu hegravebꞌa egraveuna Rai eele negraveti dhegraveu neꞌerdquo

26 Kacaꞌa laa nidhu tegraveku ngiꞌu dhegraveuneꞌe sama segravemi dhegraveu dhu pegravedꞌaregravedha Ka na rai eele negraveti dhegraveuneꞌe degravenge lii pakegravece 27 Hegraveia dhegraveuegravetu dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi segraveramalaa-maloha Ka ra padhue egravecidegravenge egraveci ldquoEea Ngaa ka neꞌe Neꞌene lii holo-nori dhu hiu do Liipadhai lii Mone heka ne ele madhanga Na paredha nidhu se ka ra kaluakahegravei madhutu dadꞌegravei Nardquo

28 Hegraveia dhegraveu palolo legraveme era egravetudꞌara rae-rae propensi Galilea

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele papegravedꞌaina dhegraveu egravemu Petrus degravenge papegravedꞌadhegraveu-dhegraveu leo

(Mateos 814-17 Lukas 438-41)29 Lodꞌo regravengu legravepa negraveti dꞌara egravemu

manegravengi-mangajꞌi hegraveia Yesus degravengeana madhutu Na lasi asa egravemu Simondegravenge Anderias 30 Ina dhegraveu egravemuSimon pegravedꞌa maringi-sagoro ka dhujꞌunu Ropa Yesus degravenge ana mad-hutu Na dꞌai dꞌara egravemu egraveegravena dhegraveumai peka degravenge Ne ldquoBhegraveni heka nepegravedꞌardquo

31 Negraveti egraveegravena ka Yesus laꞌe ladhebhegraveni heka ne Hegraveia Na kegravepe kacui-aai na ho pamadhegravedi ne Kacaꞌalaa papegravedꞌa maringi-sagoro egraveegravena egraveledegravenge Hegraveia bhegraveni heka ne kegravedꞌi laꞌelalau ngangaꞌa-nganginu hia si

32 Ropa lodꞌo cegravena dhegraveu pakakoregraveti asa Yesus aꞌari regravengu dhu pegravedꞌadegravenge dhegraveu-dhegraveu dhu nidhu tao segravenakaNapuri-paꞌegravele si 33Negraveti egraveegravena ka cakabarai mai pakaboko pegravenu tao cegraveciegravetu madha egravemu egraveegravena 34 Egravei papegravedꞌa rarupa-rupa te ngaa Yesus puri-paꞌegravele

115 Mateos 32 Dagger 121 Lodꞌo sabajꞌa dhegraveu Yahudi ra pangare na lsquoHari Sabatrsquo Lodꞌo egraveegravena dhegraveusabꞌa boe 122 Mateos 728-29

Markus 135 68 Markus 27aaꞌi megraveu-megraveu si Hegraveia Na lalegraveta eelenidhu ae negraveti dhegraveu segravera Yesus hiaboe tebho nidhu seꞌe padhai lii lula ratadhe Ne

Yesus kako palegraveme rae ho lole LiiHolo-Nori Ama Lamatua

(Lukas 442-44)35 Begraveli egraveegravena madꞌae aae era ako

maroga Yesus kegravedꞌi ka laꞌe asa eraegraveci dhu nee-nee ka Na manegravengi-mangajꞌi mi Ama Lamatua 36 RopaSimon si kegravedꞌi regravedhi heka Yesus kalasi tenge Ne 37 Ra paraga degravengeYesus ka ra peka ldquoAma dhegraveu canaumai tenge Ama kurdquo

38 Te ngaa Yesus dhaa lii regravengu akuNegravengu na ldquoEgraveegravena beꞌa kahegravei Te ngaabeꞌa risi lati uru asa rae-rae leo hoJaꞌa ajꞌa Lii Holo-Nori Ama LamatuaTe egraveegravena sasabꞌa-laꞌa Jaꞌa nardquo

39 Egravele egraveegravena ka regravengu kako palegravemeera egravetu propensi Galilea ho lole LiiLolo Beꞌa Ama Lamatua Egravetu dꞌaraegravemu manegravengi-mangajꞌi Na babegravege-lalegraveta eele nidhu negraveti dhegraveu segravera

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu egravecidhu pegravedꞌa kusta

(Mateos 81-4 Lukas 512-16)40 Dhegraveu egraveci dhu legraveke papegravedꞌa kusta

mai paraga degravenge Yesus ka na patitukegravetu urutuu egravetu madha Yesus Namanegravengi aku negravengu na ldquoAma eeSue ku jaꞌa laa Tao paꞌegravele ku pa-pegravedꞌa jaꞌa ne Jaꞌa keꞌa na Ama bisapaꞌegravele papegravedꞌa jaꞌa ne segravena ka dhegraveumadenge heka degravenge jaꞌardquo

41 Negraveti lii roma iisi na ka dꞌaraYesus roe ka Na jꞌole kacui-aai hokegravepe ne Hegraveia Na peka ldquoTareꞌa Jaꞌabisa Egraveu egravele kegravenardquo 42 Kacaꞌa laapapegravedꞌa egraveegravena ele degravenge Ka dhegraveu egraveegravenapegravedꞌa heka 43 Egravele egraveegravena ka Yesus puadhegraveu egraveegravena legravepa degravenge pasanegravedꞌe nepeka na 44 ldquoMu nanene Egraveu egravele lete ngaa baku lole degravenge cee-cee Egraveuhudꞌi madhutu ku lii paredha Musauru egraveegravena De lamu uru ku asa amaagama honaparisa ngiꞌumu Segravena kaneꞌa egravei papegravedꞌa egraveu na ele le do dhae

Egravele egraveegravena ka heka egraveu hia megravedha egravecisegravemi tadha makasi segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa egraveu egravele le tareꞌa-reꞌardquo

45 Masi ka Yesus kai baku pekadegravenge cee-cee te ngaa ropa laꞌe dꞌailiꞌu ka na lolo legraveme degravenge dhegraveu Egraveleegraveegravena ka dhegraveu ae neo paraga degravengeYesus Te ngaa lula lii dhegraveu egraveegravena kaYesus bisa boe padꞌelo iisi Na asa dꞌarakota Negraveti egraveegravena ka Yesus pea dhokaegravetu era mau egraveci egravetu liꞌu kota Te ngaadhegraveu mai paraga degravenge Ne negraveti mia-mia

karuku(Mateos 91-8 Lukas 517-26)

1 Egravele pegraveri-pegraveri lodꞌo hegraveiaYesus legravepahari asa Kapernaum Ka ra papekadꞌai mia-mia peka na Yesus dꞌai leegravemu 2 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu mai negravetimia-mia Lula dhegraveu ae seli ka egravetudꞌara egravemu pegravenu risi toke dꞌai hegravebꞌaegravemu Egravele egraveegravena ka Yesus lole degravenge radadꞌegravei Ama Lamatua

3 Egravetu talora Na padhai lii era dhegraveuegravepa jegraveru dhegraveu karuku egraveci neo asamadha Yesus 4 Te ngaa lula dhegraveu aedꞌai seli ka regravengu abhu boe sasangaho regraveti dhegraveu egraveegravena asa madha YesusHegraveia caꞌe lasi asa kolo egravemu bhoke eeleregraveu egravemu re dedha kegravetu Yesus Ropa rabhoke rare regraveu egravemu hegraveia ra papurudhegraveu karuku egraveena degravenge dhegravepi na5 Ropa Yesus ladhe negravedhi si Negravenguneꞌa le dhegraveu seꞌe parcaya tareꞌa-reꞌaNegravengu Ka na padhai lii degravenge dhegraveukaruku ne aku Negravengu na ldquoAna eeJaꞌa saku eele le sasala egraveurdquo

6 Egravetu egraveegravena kahegravei abhu pegraveri-pegraverimese agama Yahudi Ropa ra tadegravengirare lii padhai lii Yesus ka dꞌarangangee regravengu beꞌa boe 7Hegraveia ra pa-peka ldquoBoo Dhegraveu neꞌe bani titu kegravenapadhai lii segravemi negravei Dhodhoka AmaLamatua di dhu degravenge hak ho sakueele sasala dhegraveu Te ngaa dhegraveu neꞌetao ngiꞌu na egraveci egraveegravena ka degravenge Ama

139 Mateos 423 935 144 Atora negraveti Ama-ama Agama 141-32 24 Ra tao Dhegravepi egraveegravenanegraveti megravedha dhu megraveke

Markus 28 69 Markus 222Lamatua Negravengu pakarehe kolongaraAma Lamatuardquo

8 Te ngaa Yesus neꞌa le ngangeeregravengu Hegraveia Na peka ldquoHeh Miu bakupangee segravemi egraveegravena 9-10 Mia dhu beꞌarisi Ladhe Jaꞌa peka mi dhegraveu karukune lsquoSasala egraveu saku eele lersquo miu meꞌaboe na jꞌajꞌi do aadꞌo Te ngaa ladheJaꞌa peka lsquoKegravedꞌi ka Nedhe dhegravepi egraveuho legravepa karsquo Ladhe na kegravedꞌi ho miuladhe megravedhi kahegravei heka miu meꞌakegravena Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Aa Jaꞌa degravenge koasa kahegravei hosaku eele sasala-sasigo dhegraveurdquo

Egravele egraveegravena ka Yesus padhai lii degravengedhegraveu karuku egraveegravena peka na 11 ldquoEgraveunanene ee Egraveu egravele le ne Kegravedꞌi kanedhe dhegravepi egraveu ho lamu kardquo

12 Ropa tadegravengi nare cagꞌagꞌa laadhegraveu ne kegravedꞌi titu Na nedhe dhegravepina hegraveia laꞌe ka asa liꞌu Dhegraveu-dhegraveuegravetu segravera regravedhi degravenge musi madha raRegravengu aaꞌi-aaꞌi ra malaa-maloha kara peka ldquoIra ii Egravedhi heka tegravedhi kaAma Lamatua tareꞌa-reꞌa kapai dꞌaiselirdquo

Yesus paroa nare Lewi ho madhutuNe

(Mateos 99-13 Lukas 527-32)13 Egravele egraveegravena ka Yesus laꞌe hari asa

sebhe dano Galilea Ka dhegraveu ae titukegravena mai paraga degravenge Ne hegraveia Nalole dadꞌegravei Ama Lamatua mi regravengu

14 Egravetu egraveegravena abhu dhegraveu egraveci ngara naLewi ana negraveti Alpius Sasabꞌa na rorodoi bea Lodꞌo Yesus kako re egraveegravena kaladhe negravedhi Lewi Ka Na peka degravengene ldquoWee Mai madhutu Jaꞌardquo

Ropa tadegravengi lii Yesus ne Lewikegravedꞌi degravenge ka laꞌe madhutu Ne

15 Egravele egraveegravena ka Yesus si raꞌa egravetudꞌara egravemu Lewi paꞌegraveci degravenge angalaiLewi dhegraveu roro doi bea segravera Abhukahegravei dhegraveu-dhegraveu leo madhegravedi raꞌadegravenge regravengu Madhutu ngangee dhegraveuYahudi dhegraveu seꞌe dhegraveu karehe Negravetidhegraveu-dhegraveu dhu madhegravedi raꞌa se abhudhegraveu ae kahegravei dhu dꞌegravei nanene liipadhai lii Yesus

16 Lodꞌo egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri meseagama negraveti partei Parisi dhu regravedhi

Yesus madhegravedi naꞌa-ninu degravenge tukaroro doi bea degravenge dhegraveu karehe segraveraKa ra karegravei ana madhutu Yesus pekana ldquoNga tao ka mese miu madhegravedinaꞌa-ninu degravenge dhegraveu roro doi beadegravenge dhegraveu dhu laku-laku boe segraverardquo

17 Yesus tadegravengi lii karegravei regravenguegraveegravena ka Na dhaa peka na ldquoDhegraveupegravedꞌa mema parluu dote te ngaadhegraveu dhu pegravedꞌa boe parluu boe doteMamai Jaꞌa ne segravena ka lalau dhegraveu dhulaku-laku boe Te Jaꞌa mai boe ho uridhegraveu dhu rasa ngiꞌu na molardquo

Aꞌajꞌa hiu Lamatua Yesus leko-leonegraveti aꞌajꞌa dhegraveu Parisi

(Mateos 914-17 Lukas 533-39)18 Ca tegraveka dhegraveu negraveti partei

agama Parisi puasa Regravengu regravedhiana madhutu Yohanis tuka saranipuasa kahegravei Te ngaa regravedhi boe anamadhutu Yesus puasa segravemi regravenguHegraveia dhegraveu regravengu mai paraga degravengeYesus ka ra karegravei aku regravengu naldquoAma Jiꞌi puasa sama segravemi anamadhutu Yohanis kahegravei Te nga taoka ana madhutu Ama puasa boerdquo

19Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoMemamiu meꞌa le ladhe abhu pesta kabꞌidhegraveu dhu abhu negraveru segravera puasa boeka raꞌa toke begravecu Ladhe mone dhukabꞌi egraveegravena era dhegraveu segravera aaꞌi-aaꞌi raꞌa-rinu 20 Te ladhe dꞌai lodꞌo ho rakegravepe regraveti dhegraveu mone dhu kabꞌi egraveegravenaka mone aanga-angalai na segravera dꞌarasusa heka ra puasa kegravena

21 Segravemi egraveegravena kahegravei begravela hiu bakukalape mi kodho dhui Te ladhe basena begravela hiu egraveegravena karuku hegraveia kodhoegraveegravena asa ka mae aae 22 Segravemi egraveegravenakahegravei miu baku edhe dhua pegravedꞌu egravetudꞌara sabha dhui Te aadꞌo na sabhaegraveegravenamae aa dhua pegravedꞌu na bhori eeleasa rairdquodagger [Negraveti egraveegravena ka Yesus pekadegravenge si baku pakihu-kee lii holo-nori Negravengu dhu hiu degravenge lii holo-nori dhegraveu Parisi dhu dhui]

Ana madhutu Yesus gꞌegravetu are legravekelodꞌo aꞌoro sasabꞌa

(Mateos 121-8 Lukas 61-5)dagger 222 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquoBaku soli egravei anggor dhu hiu mi dꞌara tas kaꞌuri dhui segravena kabaku maerdquo

Markus 223 70 Markus 31123 Ca tegraveka legraveke lodꞌo manegravengi-

mangajꞌi dhegraveu Yahudi Yesus si kakore jꞌara egravetu dꞌara oka Ka anamadhutuNa gꞌegravetu regraveti are gandum 24 Ropadhegraveu Parisi ladhe regravedhi ka ra karegraveiYesus ldquoTasamia ka ana madhutu Egraveumadhutu boe jꞌara-jꞌara agama egravedhiRegravengu se gꞌegravetu are gandum legraveke lodꞌoaꞌoro sasabꞌa Miu baku tao segravemiegraveegravenardquo

25-26 Hegraveia Yesus dhaa ldquoSamia eeMiu sanegravedꞌe heka lii lolo Daud Tegraveuegraveegravena Abyatar jꞌajꞌi kegravetu kapai risiagama Yahudi Lodꞌo egraveegravena Dauddegravenge dhegraveu madhutu na aaꞌi-aaꞌi ramanganga bia Ka ra maso asa dꞌaraPaleo Ama Lamatua hegraveia raꞌa rotidhu ama agama hia le mi LamatuaMadhutu atora agama egravedhi dhegraveu dhubisa raꞌa roti egraveegravena dhoka ama-amaagama di dhegraveu leo bisa boe Dauddegravenge ana madhutu na segravera raꞌe rareroti egraveegravena te ngaa dhegraveu egraveci sa pekaboe na Daud si salardquo

27 Egravele egraveegravena ka Yesus lole hari degravengeregravengu ldquoMiu baku bhegravelu Lamatua hialodꞌo aꞌoro sasabꞌa hia egravedhi dhegraveu rai-haha Lamatua pajꞌajꞌi boe egravedhi dhegraveurai-haha ho madhutu dhoka atoralodꞌo aꞌoro sasabꞌa di 28 Jaꞌa ne DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa ne ka dhupeka ho dhegraveu sabꞌa do aadꞌo legravekedegravenge lodꞌo aꞌoro sasabꞌardquo

pegravedꞌa legraveke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa(Mateos 129-14 Lukas 66-11)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus legravepa hari laꞌeasa egravemu manegravengi-mangajꞌi Dꞌai negraveika Yesus paraga degravenge dhegraveu egraveci dhu aina roe cabegraveka 2 Egravetu egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu patangi-tenge sasalaYesus Ra maꞌu Yesus neo reꞌaNa puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa legraveke lodꞌoaꞌoro sasabꞌa do aadꞌo

3 Hegraveia Yesus paroa dhegraveu dhu ai roecabegraveka egraveegravena aku Negravengu na ldquoMai kuTitu ku mi madha Jaꞌa nerdquo

4 Ka Na karegravei dhegraveu ae egravetu segravera saakuNegravenguna ldquoMadhutu atora agamaegravedhi egravedhi bisa tao ngaa lodꞌo aꞌorosasabꞌa Tao madha jꞌara dhu beꞌado karehe Tao pabeꞌa dhegraveu do pa-madhe dhegraveurdquo Te ngaa dhegraveu segravera egravecisa bani boe bhoke hegravebꞌa

5 Negraveti egraveegravena ka Yesus dꞌara pegravedꞌalula regravengu madhutu dhoka adꞌa ditao boe madha-dhilu mi dhegraveu ai roecabegraveka ne Yesus nasa ka Na ladhelegraveme dhegraveu segravera Hegraveia Na peka midhegraveu ai roe cabegraveka aku Negravengu naldquoJꞌole kacui-aai egraveu mai sa neꞌerdquo Kadhegraveu egraveegravena soro kacui-aai asa Yesuslaꞌe Kabegravedhi laa egravele degravenge papegravedꞌana 6 Ropa dhegraveu Parisi ladhe regravedhiYesus paꞌegravele kacui-aai dhegraveu egraveegravena legravekelodꞌo aꞌoro sasabꞌa aaꞌi-aaꞌi ra kaluanegraveti dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi Kalasi padhue degravenge dhegraveu partei politikHerodes ho tenge jꞌara neo pamadheYesus

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele papegravedꞌadhegraveu ae egravetu sebhe dano

7-8 Ca lodꞌo Yesus degravenge ana mad-hutu Na lasi asa sebhe dano GalileaTe ngaa lula dhegraveu ae segravera reꞌa le ngaadhu Negravengu tao ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi mainegraveti rae-rae ho madhutu Ne Regravengumai negraveti propensi Galilea propensiYudea aa propensi Idumea Abhukahegravei dhu mai negraveti kota Yerusalemkota Sidon degravenge kota Tirus Abhukahegravei cahagꞌe dhu mai negraveti cabegravekadhimu loko Yarden Aaꞌi-aaꞌi segravera neomai paraga degravenge Ne 9 Taga dhegraveudhu mai segravera ae seli ka Yesus puaana madhutu Na lasi tenge koha cuehia Negravengu Na neo padhai lii degravengedhegraveu ae segravera negraveti dedha koha segravenaka regravengu aaꞌi-aaꞌi ra bisa ladhe regravedhiregravehu Na aa tadegravengi lii padhai lii Nahegravei

10 Ca hari ni Na puri-paꞌegravele dhegraveupegravedꞌa ae titu kegravena Negraveti egraveegravena ka dhegraveuaemai paseti egraveci degravenge egraveci neo gꞌagꞌeYesus 11 Ropa dhegraveu dhu nidhu taosa ladhe regravedhi Yesus ka ra begravebha dꞌairai egravetu madha Yesus Hegraveia ra taraa

223 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2325 225-26 1 Samuel 211-6 Atora negraveti Ama-ama Agama249 310 Markus 41 Lukas 51-3

Markus 312 71 Markus 328aku regravenguna ldquoEgraveunemema tareꞌa AnaAma Lamatuardquo

12 Te ngaa Yesus kai regravengu akuNegravengu na ldquoMiu baku ale degravenge dhegraveuegraveci sa hegravei Jaꞌa ne ceerdquo

Yesus hagꞌe nare dhegraveu canguru duajꞌajꞌi ana madhutu Na

(Mateos 101-4 Lukas 612-16)13 Egravele egraveegravena ka Yesus kako laꞌe asa

kolo ledhe egraveci Na paroa pegraveri-pegraveridhegraveu dhu Negravengu dꞌegravei Ka dhegraveu se maimadhutu Ne 14 Egravele egraveegravena ka Na hagꞌenare dhegraveu canguru dua Ka Na pekaldquoJaꞌa pili miu ho madhutu taruu Jaꞌajꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Jaꞌa Jaꞌa neopua miu lami lole Lii Lolo Beꞌa AmaLamatua mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌirdquo 15 Segravemiegraveegravena kahegravei Jaꞌa neo hia miu koasasegravena ka miu bisa babegravege-lalegraveta nidhunegraveti dꞌara dhegraveurdquo

16-19 Ngara dhegraveu canguru dua sanuka

Simon (dhu Yesus pangare naPetrus)

YakobisYohanis (Yakobis degravenge ari

na Yohanis ne dua ra anaSabadeus Yesus pangareregravengu dua ra ngara nalsquoBoanergesrsquo dhu sasoa nalsquosama segravemi dꞌororsquo)

AnderiasPelipusBertolomeosMateosTomasYakobis (ana Alpius)TadiusSimon (dhu madhutu partei

politik Selot)daggerdegravenge Yudas Iskariot (dhu egraveegravena

na pahie eele Yesus)

Mese agama segravera peka Yesus abhukoasa negraveti dhegraveu aae nidhu

(Mateos 1222-32 Lukas 1114-231210)

20 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutu Na segravera puru hari negraveti kololedhe deo na Ka lasi asa dꞌara egravemuegraveci Dhegraveu ae titu kegravena mai oke rareNe ka Na bisa boe naꞌa-ninu 21Regravedhisegravemi egraveegravena hegraveia ra papeka aku regravenguna ldquoMiu ladhe ku Yesus Neꞌa hekalalau iisi Nardquo Ropa aꞌari Na tadegravengi liipalolo dhegraveu ka ra mai neo rare Ne

22 Lodꞌo egraveegravena mese-mese agamanegraveti Yerusalem mai peka degravenge dhegraveuegravetu segravera aku regravengu na ldquoHeh Pasadhilu miu Baku madhutu Yesus Tedhegraveu aae nidhu dhu ra paroa ngarana Baalsebul maso asa dꞌara Yesus kahia Ne koasa ho bata-magegravela nidhunegraveti dꞌara dhegraveurdquo

23 Ropa Yesus tadegravengi nare liipadhue regravengu egraveegravena heia Na paroanare regravengu aaꞌi-aaꞌi ra ka Na pekaldquoLegraveke boe degravenge ngangee dhegraveuTasamia ka dhegraveu aae nidhu bisababegravege ngiꞌu mesa na 24 Ladheegravetu dꞌara paredha dhegraveu aae egraveci anakabarai segravera egraveci patao-palaha degravengeegraveci paredha dhegraveu aae egraveegravena tahanegravebhu boe 25 Segravemi egraveegravena kahegravei egravetudꞌara egravemu ladhe isi egravemu egraveci pataodegravenge egraveci isi egravemu egraveegravenamae-manyegravela26 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge nidhuLadhe egraveci pamusu degravenge egraveci regravengumae-manyegravela kahegravei Segravemi egraveegravena naheka regravengu laho kao-kao

27 Ladhe dhegraveu parapo neo maiparapo egravemu dhegraveu egravera egraveci na hudꞌiegraveki-karadhe uuru ku lamatua egravemu naheka bau negraveti megravedha-panyau kegravenaDagger

28 Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa peka memadegravenge miu Ama Lamatua sadia sakueele sasala dhegraveu Ladhe dhegraveu pad-hai lii karehe mi dedha dhegraveu leoAma Lamatua bisa saku eele sasala

316-19 a Sasuri lii Yunani suri peka na lsquoana dꞌororsquo degravenge sasoa lsquotatao nuka segravemi dꞌororsquo Abhudhegraveu dꞌegravelu-megraveu cahagꞌe dhu peka na ele boe lii Yakobis degravenge Yohanis megravedhu nuka segravemi lii dꞌoro doregravengu dꞌegravei pajegraveka sama segravemi dꞌoro dagger 316-19 b Partei Selot ne tenge jꞌara segravena ka regravengu mardekanegraveti dhegraveu paredha Roma Negraveti egraveegravena ka dhegraveu pangare partei lsquoPatriotrsquo kahegravei Patriot sasoa na lsquodhegraveu sariikabarairsquo 322 Mateos 934 1025 Dagger 327 Degravenge jꞌara egraveegravena Yesus peka na Negravengu egravera risi negravetidhegraveu aae nidhu dhu tema ra pangare na lsquoBaalsebulrsquo 329 Lukas 1210

Markus 329 72 Markus 414na era 29 Te ngaa lii padhai liikarehe mi dedha Roh Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci Ama Lamatua sakueele boe sasala negravengu toke dꞌai mia-mia laꞌerdquo

30 Yesus peka segravemi egraveegravena lula dhegraveusegravera peka na ldquoDhegraveu egraveegravena nidhu taordquo

Dhegraveu dhu madhutu dadꞌegravei AmaLamatua tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi aꞌari LamatuaYesus

(Mateos 1246-50 Lukas 819-21)31 Egravele egraveegravena ka ina degravenge ari Yesus

segravera mai tenge Ne Dꞌai egravemu dhuYesus madhegravedi egravetu dꞌara na regravengulasi boe asa dꞌara te ngaa ra titu egravetuliꞌu ka ra hia dhegraveu lasi paroa Yesus32 Lasi na Yesus madhegravedi padhai liidegravenge dhegraveu ae Ka dhegraveu segravera pekadegravenge Ne ldquoAma ee Ina Mu degravengeaꞌari Mu nuka egravetu liꞌu si Ra neoparaga degravenge Amardquo

33 Te ngaa Yesus dhaa peka naldquoCee ka dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi ina degravengeaꞌari Jaꞌardquo

34 Hegraveia Na ladhe palegraveme asa dhegraveudhu madhegravedi egravetu segravera ka Na pekaldquoMiu seꞌe se ka dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌiina degravenge aꞌari Jaꞌa 35 Te cee ka dhumadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua regravengusegravera ka dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi ina degravengeaꞌari Jaꞌardquo

4Lamatua Yesus peka lii pakasame

lula-negraveti hini dhu legraveke egravetu dedha rupa-rupa rai

(Mateos 131-9 Lukas 84-8)1 Ca lodꞌo Yesus laꞌe hari asa dano

Galilea Dꞌai negravei dhegraveu ae mai oke rareNe Ka Yesus caꞌe laꞌe madhegravedi asadedha koha cue dhu panahu Na ajꞌadhegraveu segravera degravenge lii pakasame Dhegraveudhu titu egravetu dedha salae segravera aaꞌi-aaꞌinanene Yesus ajꞌa Lii Holo-Nori AmaLamatua 2 Na ajꞌa si lii holo-norirupa-rupa pake lii pakasame AkuNegravengu segravemi neꞌe ka

3 ldquoNanene paie-iie Dhegraveu egraveci laꞌecebꞌe hini egravetu dꞌara oka na 4 Ropa nacebꞌe hini segravera cahagꞌe legraveke egravetu sebhejꞌara Kabegravedhi laa manu-bhui mai ka

raꞌa aaꞌi 5 Cahagꞌe hari legraveke egravetu erarai dhu pegravenu degravenge hadhu Hini segraveramuri te ngaa rai isi dhoka ciki ooꞌedi 6Ropa lodꞌo rea mai ana ngangaꞌasegravera kamale eele hegraveia madhe aaꞌi silula amo dꞌai boe dꞌara rai

7 Hini cahagꞌe legraveke egravetu dedharai dhu pegravenu degravenge jꞌuꞌu padhudhuRopa jꞌuꞌu segravera muri hegravelu rare anangangaꞌa segravera ka jꞌajꞌi boe hua-hela8 Te ngaa hini cahagꞌe legraveke egravetu dedharai hegraveu megravengi Hini segravera muri degravengesega Hua ae titu kegravena Cahagꞌe dhuabhu dꞌai tegravelu nguru hari cahagꞌe egravenanguru hari aa cahagꞌe dꞌai cangasuhari

9 De ladhe cee degravenge roꞌa dhilu nananene paierdquo

Nga tao ka Lamatua Yesus holo-noridhegraveu pake lii pakasame

(Mateos 1310-17 Lukas 89-10)10 Ca tegraveka Yesus mesa Na Hegraveia

ana madhutu Na dhegraveu canguru duadegravenge pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu tadegravengi lelii holo-nori Na mai paraga degravengeNeKa ra karegravei sasoa negraveti lii pakasameegraveegravena 11 Hegraveia Yesus dhaa ldquoLula miutareꞌa-reꞌa neo meꞌa Lii Holo-NoriAma Lamatua Jaꞌa neo peka degravengemiu Te ngaa mi dhegraveu leo Jaꞌa pakelii pakasame 12 Tatao dhegraveu leo segraverasama segravemi dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua suri tegraveke peka nalsquoRegravengu regravedhi le te ngaa roꞌo boe reꞌa

Regravengu tadegravengi le te ngaa roꞌoboe tegraveke egravetu dꞌara

Ladhe segravemi egraveegravena hudꞌi regravengu segraveneRa parcaya ia ka Lamatua

segravena ka Lamatua saku eele ia kasasala rarsquo rdquo

Lamatua Yesus peka sasoa liipakasame hini segravera

(Mateos 1318-23 Lukas 811-15)13 Egravele egraveegravena ka Yesus peka degravenge

dhegraveu segravera sasoa lii pakasame hiniegraveegravena aku Negravengu na ldquoLadhe miumeꞌa boe sasoa negraveti lii upama deona carui risi hari miu meꞌa sasoalii pakasame dhu leo 14 De sasoana segravemi neꞌe ka dhegraveu dhu cebꞌe

42 Lukas 51-3 412 Yesaya 69-10

Markus 415 73 Markus 434hini egraveegravena nuka dhegraveu dhu lole LiiHolo-Nori Ama Lamatua 15 Hini dhulegraveke egravetu sebhe jꞌara ka manu-bhuimai raꞌa aaꞌi nuka segravemi dhegraveu dhunanene Lii Holo-Nori Ama LamatuaTe ngaa negravebhu boe dhegraveu aae nidhumai parame rare Lii Holo-Nori negravetidꞌara dhegraveu egraveegravena 16 Aa hini dhu legravekeegravetu dedha hadhu nuka segravemi dhegraveudhu nanene ka na segravemi nare Lii Holo-Nori egraveegravena degravenge dꞌara karejꞌe 17 Tengaa Lii Holo-Nori ne taha negravebhu boeegravetu dꞌara dhegraveu egraveegravena Ropa negravenguparaga jꞌajꞌegravera lula na segravemi nare liineꞌe na tegraveke eele 18Aa hini dhu legravekeegravetu talora jꞌuꞌu dhu padudhu egraveci egraveegravenaka degravenge Lii Holo-Nori Ama Lamatuadhu dhegraveu nanene 19 Te ngaa dhegraveuegraveegravena bhute dhoka degravenge rupa-rupamadha jꞌara rai-haha dhu pakarejꞌengiꞌu na Negraveti egraveegravena ka jꞌara seꞌe setieele Lii Holo-Nori Ama Lamatua negravetidꞌara negravengu ka jꞌajꞌi heka ngaa-ngaa20Te ngaa hini dhu legraveke egravetu dedha raihegraveu megravengi nuka segravemi dhegraveu dhu pasadhilu ho nanene Lii Holo-Nori AmaLamatua degravenge karejꞌe-karae Tataonegravengu madhutu dadꞌegravei Ama Lamatuadegravenge dꞌara kateme Dhegraveu neꞌe taojꞌara-jꞌara dhu pakarejꞌe dꞌara AmaLamatua sama segravemi hini dhu negravetihua-hela Abhu kahegravei dꞌai tegravelu nguruhari cahagꞌe dꞌai egravena nguru hari aaabhu kahegravei dhu dꞌai cangasu harirdquo

Baku paheo mere labhu ho saguruhari degravenge soe

(Lukas 816-18)21 Negraveti dedha koha Yesus tuhu hari

lii padhai Na Na peka hari lii upamaegraveci aku Negravengu na ldquoTasamia ee Miumegravedhi le do dhae Dhegraveu suru rarelabhu ka saguru eele hari degravenge soeKa ra tegraveke asa roꞌa koi laꞌe Aadꞌo sinama Te ladhe segravemi egraveegravena tegravedhi boesaraa negravengu Dhegraveu hudꞌi tao labhuegravetu era dhu dedha segravena ka dhegraveu regravedhisaraa negravengu 22 Ngaa dhu dhegraveupahuni deo neꞌe begraveli-camegravedꞌa dhegraveuregravedhi aaꞌi Te ngaa dhu dhegraveu reꞌa boe

lodꞌo deo neꞌe begraveli-camegravedꞌa dhegraveu reꞌaaaꞌi 23 De ladhe cee dhu degravenge roꞌadhilu na nanene paie

24 Nanene paie-iie Ladhe miutenge sasala dhegraveu na dhegraveu leo tengesasala miu kahegravei Segravemi egraveegravena kahegraveiAma Lamatua tenge sasala miu Tengaa Na tao bia risi hari negraveti egraveegravena

25 Ladhe dhegraveu egraveci neo tenge tareꞌa-reꞌa dadꞌegravei Lamatua negravengu asa dꞌegravelu-megraveu Te ngaa ladhe dhegraveu pusi-pahaeboe dadꞌegravei Lamatua negravengu jꞌajꞌi asagoardquo

LamatuaYesus hia lii pakasame lula-negraveti hini dhu muri unu na

26 Egravele egraveegravena ka Yesus tuhu hari liipadhai Na aku Negravengu na ldquoParedhaAma Lamatua asa tabha kapai samasegravemi hini dhu dhegraveu cebꞌe egravetu dꞌaraoka na 27 Negravengu cebꞌe nare ka laꞌebhegravejꞌi Tao heka ai hegravebꞌa mi hinisegravera Te ngaa hini segravera muri ka asakapai 28 Hini se muri unu ra Mulaiti regraveu hela toke dꞌai huri 29 Ropakasere nare ngangaꞌa dhu egravetu dꞌaraoka mami dhegraveu unu oka heka laꞌepuu-gꞌegravetu kegravena Segravemi egraveegravena kahegraveiparedha Ama Lamatua Lamatua kadhu adꞌu-ue aaꞌi-aaꞌi segraverardquo

Lii pakasame lamusi dhu ana iiki(Mateos 1331-3234 Lukas 1318-19)

30 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai lii harildquoJaꞌa peka hari lii upama egraveci segravemineꞌe ka miu ladhe segraveku dhegraveu dhujꞌajꞌi unu Lamatua segravera Uru egraveegravenaciki di negravebhu-negravebhu jꞌajꞌi ae 31 Egraveegravenasama segravemi lamusi ajꞌu dhu ana iiki-iiki 32 Ladhe egravedhi segravela lamusi egraveegravenana muri mai jꞌajꞌi ajꞌu dhu kapaiaae Manu-bhui negraveti mia-mia maitegraveka tenge mamaho degravenge tao regravedꞌaegravetu kolo ajꞌu egraveegravenardquo

33 Jꞌara-jꞌara aꞌajꞌa Yesus madhuturareꞌa dhegraveu 34Ladhe Na ajꞌa dhegraveu leoNa pake lii pakasame Te ngaa ladheNa ajꞌa ana madhutu Na Negravengu pekaaaꞌi-aaꞌi sasoa lii pakasame segravera

421 Mateos 515 Lukas 1133 422 Mateos 1026 Lukas 122 424 Mateos 72 Lukas638 425 Mateos 1312 2529 Lukas 1926 429 Yoel 313

Markus 435 74 Markus 515Lamatua Yesus pamau eele ngegravelu aae(Mateos 823-27 Lukas 822-25)

35 Dꞌai lodꞌo nihia na Yesus ajꞌadhegraveu negraveti dedha koha era HegraveiaNa pua ana madhutu Na segravera pekana ldquoMai egravedhi pakegravedꞌi lati asa cabegravekadanordquo

36 Ka ra caꞌe koha egraveci degravenge YesusRa pakegravedꞌi tegraveke eele dhegraveu ae segravera egravetuegraveegravena Te ngaa dhegraveu cahagꞌe caꞌe kohaleo madhutu Yesus si 37-38 Lodꞌoegraveegravena Yesus pasaluu kegravetu Na minanegravelu ka bhegravejꞌi luu egravetu hui kohaNegravebhu boe ka ngegravelu aae mai Nahakapai ka egravei tao sabhori oe pegravenu kohaYesus si Negraveti egraveegravena ka ana madhutuYesus segravera madhaꞌu bia Hegraveia ra paregraveiNe ldquoAma Kegravedꞌi ku laa Egravedhi oe molokegravena Te ngaa Ama pusi-pahae boerdquo

39 Ropa Yesus tadegravengi lii paregravei raka Na kegravedꞌi hegraveia Na kai ngegravelu pekana ldquoMau kardquo Ka Na paredha nahaaku Negravengu na ldquoMera kardquo Hegraveia ngegravelumau aa naha mera degravenge ka 40 Egraveleegraveegravena ka Yesus jegraveke ana madhutu Napeka na ldquoNga tao ka miu madhaꞌusegravemi egraveegravena Miu parcaya Jaꞌa doaadꞌordquo

41 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ramadhaꞌu degravengemalaa ka egraveci peka degravenge egraveci ldquoTe dhegraveungaa ne Ka bisa ngegravelu degravenge nahamadhutu lii paredha Negravengurdquo

5Lamatua Yesus babegravege ele nidhu ae

negraveti dhegraveu egraveci(Mateos 828-34 Lukas 826-39)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamad-hutu Na segravera dꞌai cabegraveka dano GalileaEra egraveegravena ngara na Garasa 2-6 Egravetuegraveegravena abhu dhegraveu mone egraveci dhu nidhutao ka na hujꞌu Dhegraveu hujꞌu ne peaegravetu era padhane dhegraveu madhe Megraveu-megraveda na kako caꞌe-puru ledhe egravetuegraveegravena degravenge pake boe megravedha-papakeNa paꞌoo-parodha maꞌegravete boe aa nanare hadhu ho tuku iisi na toke dꞌainuꞌa Na egravera titu kegravena Negraveti egraveegravena kadhegraveu egraveci sa bisa boe egraveki ne Masi ka raegraveki degravenge rate begravesi egraveegravena ka bisa boekahegravei Pegraveri-pegraveri hari dhegraveu ujꞌu haga-ai na kahegravei pake rate degravenge kanau

begravesi te ngaa na pamaꞌegravete aaꞌi si Dhegraveune egravera bia negraveti egraveegravena ka egraveci sa taha boene

Ropa Yesus degravenge ana madhutu Napuru negraveti dedha koha dhegraveu hujꞌuegraveegravena ladhe negravedhi regravengu negraveti kajꞌegraveuHegraveia na kalua negraveti era padhane dhegraveumadhe ka na mai patitu kegravetu uru-tuu egravetu madha Yesus 7-8 Ropa ladhenegravedhi regravehu dhegraveu neꞌe hegraveia Yesuspeka na ldquoHee nidhu bhelu Kaluapakajꞌegraveu negraveti dhegraveu neꞌerdquo

Egravele egraveegravena ka dhegraveu egraveegravena pajegraveka akunegravengu na ldquoWeh Egraveu neo tao ngaa mijaꞌa Jaꞌa keꞌa Egraveu ne Yesus Ana negravetiAma Lamatua dhu Koasa Risi EeleJaꞌa manegravengi Egraveu baku pajꞌegravera jaꞌardquo

9 Hegraveia Yesus karegravei ne ldquoNgara egraveuceerdquo

Na dhaa aku negravengu na ldquoNgara jaꞌaLegion lula jiꞌi ae titu kegravena sama segravemica kaboko sordadꞌurdquo

10 Egravele egraveegravena ka nidhu segravera peka redhegraveu hujꞌu egraveegravena ho manegravengi Yesussegravena ka baku pua regravengu kalua negravetidꞌara rae ne

11 Kajꞌegraveu boe negraveti egraveegravena abhu hahica oka dhu dhegraveu madhenge Ele boehahi segravera dua riho ngiꞌu Dhu tengengangaꞌa egravetu sebhe ledhe 12Ka nidhusegravera manegravengi Yesus aku regravengu naldquoHia jiꞌi maso asa dꞌara hahi segraverardquo

13 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena hegraveiaYesus dꞌegravei kahegravei Ka nidhu segravera kaluanegraveti dꞌara dhegraveu egraveegravena ka lasi asa dꞌarahahi segravera Hegraveia hahi segravera rai pajꞌalaka lasi asa sebhe tegravebhi ka ra manahuasa dꞌara dano hegraveia madhe aaꞌi si

14 Ropa dhegraveu jꞌaga hahi segravera ladheregravedhi madha jꞌara dhu jꞌajꞌi egraveegravena ramadhaꞌu titu kegravena Ka rai lasi pekapalegraveme degravenge dhegraveu egravetu dꞌara rae-rae dhu degravetu egravetu era egraveegravena Negravebhuboe dhegraveu canau-kateme mai neo reꞌa15Dhegraveu segravera mai paraga degravenge Yesuska ra ladhe laꞌa na dhegraveu dhu nidhutao egraveegravena madhegravedi egravetu egraveegravena kahegraveiDhegraveu egraveegravena pake le megravedha-papakeKahadhu na maseꞌa le Regravedhi segravemiegraveegravena hegraveia dhegraveu segravera madhaꞌu Lularegravengu reꞌa le ladhe dhegraveu cee dhu bisababegravege eele nidhu negraveti dꞌara dhegraveu hu-jꞌu egraveegravena negravengu tareꞌa-reꞌa dhegraveu egravera

Markus 516 75 Markus 537risi 16 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segraveralasi peka palegraveme egravetu mia-mia akuregravenguna ldquoJiꞌi ngegravedhi le degravengemadhadhegraveu hujꞌu ne egravele le Segravemi egraveegravena kahegraveihahi dhumadhe egravetu dꞌara danordquo 17Kadhegraveu kabarai egraveegravena mai manegravengi hoYesus tegraveke eele ka rai regravengu

18 Ropa Yesus neo caꞌe hari asadedha koha ka dhegraveu dhu egravele negravetihujꞌu dhu nidhu tao egraveegravena manegravengiYesus segravena ka negravengu madhutu Nekahegravei

19 Te ngaa Yesus kai Ka Na pekadegravenge dhegraveu egraveegravena akuNegravenguna ldquoBeꞌarisi egraveu legravepa ka asa egravemu ho peka degravengeaꞌari egraveu ngaa dhu Ama Lamatua taole mi dedha egraveu Peka degravenge si memaAma Lamatua sue egraveu titu kegravenardquo

20 Egravele egraveegravena hegraveia dhegraveu egraveegravena pakegravedꞌilaꞌe palegraveme rae-rae negraveti canguru kotadhungarana lsquoDekapolisrsquo Na lole ngaadhu Yesus tao le mi dedha negravenguDhegraveu-dhegraveu dhu tadegravengi lii lolo namalaa aaꞌi megraveu-megraveu aku regravengu naldquoMema legraveke tareꞌardquo

Lamatua Yesus pamamuri hari anaYairus Aa puri-paꞌegravele dhegraveu bhegraveni egraveci negravetipapegravedꞌa bhegraveni

(Mateos 918-26 Lukas 840-56)21 Egravele ka Yesus si pakegravedꞌi hari

degravenge koha asa cabegraveka dano Ropara puru negraveti dedha koha dhegraveu aemai lingu rare Yesus 22 Dhegraveu egravecimai ngara na Yairus Negravengu ne kegravetuegravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudiegravetu kota egraveegravena Ropa negravengu negravedhiYesus ka mai patitu kegravetu urutuu egravetumadha Yesus 23 Ka na pamako pekana ldquoAma ee Ana bhegraveni jaꞌa hekacanguru dua tegraveu pegravedꞌa oe madheMai lati ku asa egravemu jaꞌa segravena ka puri-paꞌegravele ne negraveti papegravedꞌa nardquo

24 Hegraveia Yesus laꞌe degravenge ka mad-hutu Yairus asa egravemu na

Te ngaa egravetu dꞌara kakako regravengudhegraveu ae titu kegravena ka ra seti Ne negravetihaa negraveti dhimu

25 Egravetu talora dhegraveu ae segravera abhudhegraveu bhegraveni egraveci dhu pegravedꞌa dhegraveu bhegraveni

Papegravedꞌa ne loe boe canguru dua tegraveukegravena 26 Megravedha-panyau degravenge doi-dhari dhegraveu bhegraveni neꞌe egravele aaꞌi megraveu-megraveu ho bꞌae dote Te ngaa papegravedꞌana egravele boe asa na hoe 27-29 Bhegraveni netadegravengi ae le dhegraveu palolo ngaa dhuYesus tao Negraveti egraveegravena ka namai pasukiasa talora dhegraveu ae segravera ho na padegravetudegravenge Yesus Na pangee na ldquoSadꞌijaꞌa gai legraveke sebhe kodho Na di tatupapegravedꞌa jaꞌa egravelerdquo

Ropa na gai legraveke sebhe kodhoYesus kabegravedhi laa raa bhegraveni ne tegravejaeele degravenge Hegraveia na rasa na beꞌa le

30 Lodꞌo egraveegravena kahegravei Yesus rasaaꞌegravera kalua negraveti dꞌara ngiꞌu Na KaNa kabibꞌa asa kabodho ho ladhe asadhegraveu ae segravera ka Na karegravei peka naldquoNegraveti miu se cee ka dhu gai legravekekodho Jaꞌardquo

31 Ka ana madhutu Na dhaa akuregravengu na ldquoAma ladhe ku laa Dhegraveuae paseti segravemi neꞌe Nga tao ka Amakaregravei peka na lsquoCee ka dhu gai kodhoJaꞌarsquo rdquo

32 Te ngaa Yesus ladhe pala-legravemeneo neꞌa cee ka dhu gai legraveke sebhekodho Na 33 Ropa Yesus karegravei segravemiegraveegravena hegraveia bhegraveni egraveegravena madhaꞌu biaEgravele egraveegravena ka namai patitu kegravetu urutuuegravetu madha Yesus ka na mangakuldquoAma Jaꞌa ka dhu gai legraveke sebhekodho Ama ku deo nardquo

34 Hegraveia Yesus pekami bhegraveni ne akuNegravenguna ldquoLula egraveu parcaya Jaꞌa degravengedꞌara kateme negraveti egraveegravena ka egraveu egravele leLamu ka egravemu degravenge dꞌara karejꞌe-karaerdquo

35 Ropa Yesus padhai lii era hegraveiadhegraveu egraveci mai negraveti egravemu Yairus akunegravengu na ldquoIra ii Ana mu madhele De baku pajꞌegravera ia ka Ama MeseNegravengu laꞌe ia ka sa negraveirdquo

36 Te ngaa Yesus pusi boe degravengelii padhai lii dhegraveu neꞌe Ka Napeka degravenge Yairus ldquoEgraveu baku mad-haꞌu ee Parcaya mi Ama Lamatuadirdquo 37 Hegraveia Yesus laꞌe degravenge ka tegravekeeele ana madhutu Na cahagꞌe Negraveti

523 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquoAmamai ho bane ai mi negravengu segravena ka na beꞌa hari kamamurirdquoEgravetu negravei ldquomanegravengi dhegraveu bane airdquo sasoa na ldquomanegravengi paꞌegravele dhegraveurdquo Ana bhegraveni ne umur na sasuri liiYunani suri egravetu ayat 42

Markus 538 76 Markus 612dhoka Petrus Yakobis degravenge Yohanis38 Ropa dꞌai egravemu Yairus regravengu regravedhidhegraveu jau oobꞌa-jau oobꞌa aa tadegravengicahagꞌe tangi dꞌara pegravedꞌa 39 Yesusmaso asa dꞌara ka Na karegravei si akuNegravengu na ldquoNga tao ka miu marurudegravenge tangi segravemi neꞌe Ana neꞌemadhe boe Negravengu dhoka bhegravejꞌi dirdquo

40Dhegraveu egravetu segravera tadegravengi Yesus pekasegravemi egraveegravena ka ra mari pakapengohegravebꞌa degravenge Ne

Hegraveia Na pua dhegraveu segravera kalua aaꞌinegraveti dꞌara kama ana dhu madhe egraveegravenaKa Na paroa ina-ama ana bhegraveni nedegravenge ana madhutu Na dhegraveu tegravelusegravera maso asa dꞌara 41 Hegraveia Yesuskegravepe kacui-aai ana dhu madhe ne kaNa padhai lii pake lii regravengu lii AramakuNegravengu na ldquoTalita kumrdquo (Sasoa naldquoAna bhegraveni Kegravedꞌi kardquo)

42-43 Kabegravedhi laa ana dhu madheegraveegravena mamuri hari Hegraveia na kegravedꞌi tituka na kako Hegraveia Yesus peka degravenge inana aku Negravengu na ldquoHia ana neꞌe naꞌa-ninurdquo

Dhegraveu ae egravetu segravera dhu regravedhi jꞌaradhu jꞌajꞌi ne ra malaa titu kegravena HegraveiaYesus kai si peka na ldquoMage mi pekadegravenge dhegraveu egraveci sa Jaꞌa ka dhu pama-muri hari ana nerdquo

6Dhegraveu Nasaret roꞌo boe segravemi rare

Lamatua Yesus(Mateos 1353-58 Lukas 416-30)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutu Na segravera aaꞌi-aaꞌi ra legravepahari asa rae Na Nasaret 2 Lodꞌoegraveegravena legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌa dhegraveuYahudi Hegraveia Yesus laꞌe asa dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi ho Na ajꞌa Lii Holo-Nori Ama Lamatua egravetu egraveegravena Lodꞌoegraveegravena dhegraveu ae lasi manegravengi-mangajꞌiRopa ra tadegravengi Yesus ajꞌa Lii Holo-Nori Ama Lamatua hegraveia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravera malaa aku regravengu na ldquoDhegraveune megraveu samia ne Na degravenge koasakahegravei Tasamia ka Na segravemi egraveegravena ee

3Negravengu neꞌe dhoka tuka ajꞌu di Egravedhitadhe ina Na Maria Segravemi egraveegravena kahegraveiari Na Yakobis Yoses Yudas degravengeSimon degravenge ari Na dhegraveu bhegraveni segraveraRegravengu degravenge egravedhi pea ca raerdquo Dhegraveuseꞌe ngee egravetu dꞌara regravengu na regravengumegraveu risi negraveti Yesus Negraveti egraveegravena ka radꞌegravei heka nanene Ne

4 Ka Yesus peka ldquoMema tareꞌaDhegraveu pakabꞌua risi dhegraveu negraveti lii pad-hai Ama Lamatua negraveti rae leo Te ngaara pakabꞌua boe dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua dhu negraveti rae negravengurdquo

5-6a Dꞌara dhegraveu segravera adhu segravemihadhu ka ra parcaya boe lii padhai liiYesus Negraveti egraveegravena ka Namalaa hegraveiaNapake boe koasa Na Ka Na puri-paꞌegraveledhoka dhegraveu pegraveri di egravetu egraveegravena

Lamatua Yesus pua anamadhutu Nadhegraveu canguru dua lasi lole Lii Lolo BeꞌaAma Lamatua

(Mateos 105-15 Lukas 91-6)6b Egravele egraveegravena ka Yesus kako palegraveme

asa rae-rae dhu padegravetu egravetu segravera hoajꞌa dhegraveu jꞌara mamuri Ama Lamatua7Na paroa nare anamadhutu Na dhegraveucanguru dua segravera ka Na pua regravengulasi dua-dua ho lole Lii Lolo Beꞌa negravetiAma Lamatua Na hia si koasa kahegraveiho babegravege eele nidhu negraveti dꞌara dhegraveu8-9 Na peka degravenge si aku Negravengu naldquoMiu baku megraveti megravedha ae egravetu dꞌarakakako miu Baku megraveti ngangaꞌadoi degravenge tas Megraveti dhoka tateasalapa egravetu haga degravenge kodho egravetu uadi 10Ladhe cee dhu segravemi raremiu egravetuegravemu ra miu pea dhoka egravetu egraveegravena ditoke dꞌai pakegravedꞌi hari 11Tengaa ladhemiu lami asa era egraveci hegraveia dhegraveu egravetusegravera segravemi rare boe miu aa ra dꞌegravei boenanene lii padhai lii miu tegraveke eele eraegraveegravena Aa peka mi dhegraveu segravera na lsquoMiumoꞌo boe nanene si De begraveli-camegravedꞌasegravemi mere pala mirsquo rdquo

12 Egravele egraveegravena ka ra lasi lole Lii LoloBeꞌa Ra peka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌiele hoꞌa negraveti sasala-sasigo ra ka legravepaho mamuri madhutu dadꞌegravei Lamatua

64 Yohanis 444 611 Egravetu dꞌara Alkitab lii Yunani suri peka na ldquocaro eele ahu negraveti haga regravengurdquoTegraveu egraveegravena egravetu negravei dhegraveu biasa caro eele ahu negraveti haga regravengu ho jꞌajꞌi tadha peka na dhegraveu dhu roꞌo boenanene na pasae rare pala regravengu unu ra Ladhe kahegravei egravetu Lukas 104-11 Lii Lolo negraveti Ana Pajuu-paleha1351

Markus 613 77 Markus 62913 Ka ra babegravege eele nidhu negraveti dꞌaradhegraveu Ra pasuti egravei legravengi mi kegravetudhegraveu pegravedꞌa aa sabajꞌa ho paꞌegravele si negravetipapegravedꞌa Ka ra egravele degravenge

Ra pare pamadhe Yohanis tukasarani

(Mateos 141-12 Lukas 97-9)14 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu egravetu mia-mia

tadhe aaꞌi le Yesus Dhegraveu aae Herodestadegravengi le lii lolo lula-negraveti koasa Yesuskahegravei Dhegraveu palolo egravetu mia-mia akuregravengu na ldquoYohanis tuka sarani egraveegravenamamuri hari le egravetu dꞌara ngiꞌu YesusNegraveti egraveegravena ka Na bisa tao tadha malaasegraverardquo

15 Te ngaa dhegraveu cahagꞌe hari pekaaku regravengu na ldquoAadꞌo Neꞌe ne Eliadhu mamuri hari dꞌara ngiꞌu Yesusrdquo

Aa dhegraveu cahagꞌe hari peka naldquoDhegraveu neꞌe ne dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua dhu leo hari negraveti urusegraverardquo

16 Ropa dhegraveu aae Herodes tadegravenginare lii lolo dhegraveu seꞌe lula-negraveti Yesuska na dhaa peka na ldquoEgraveegravena Yohanistuka sarani dhu ca hari ni jaꞌa hiadhegraveu pare pamadhe le te ngaa namamuri harirdquo

17-18 Dhegraveu aae Herodes pua segravemiegraveegravena lula negravengu lii langudegravengeYoha-nis Lii lolo na segravemi neꞌe ka dhegraveuaae Herodes leo nare dhegraveu egravemu arina Pelipus ngara na Herodias Aate ngaa Pelipus degravenge Herodias dhaepaꞌia megraveka Negraveti egraveegravena ka Yohanis kaipahari-pahari peka na ldquoAma dhegraveuaae baku leo degravenge dhegraveu egravemu ari muTe egraveegravena sisu adꞌa egravedhi dhegraveu YahudirdquoMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa Herodesleo nare bhegraveni neꞌe kahegravei Hegraveia napua dhegraveu lasi kegravepe rare Yohanis hopamaso ne asa dꞌara begravedho

19 Lula Yohanis kai pegraveri hari lehegraveia bhegraveni ne tegraveka dꞌara degravenge neka na neo pamadhe ne Te ngaa lakenare megraveka te Herodes dhu pamaso leYohanis asa dꞌara begravedho laꞌe 20Ka napua sordadꞌu segravera madhenge paie neegravetu dꞌara begravedho

Herodes madhaꞌu degravenge YohanisNa neꞌa tareꞌa Yohanis ne dhegraveu dhuAma Lamatua puamai Aa Yohanis nedhegraveu dꞌaramola Herodes dꞌegravei nanenelii padhai lii Yohanis kahegravei Te ngaastegraveka-stegraveka dꞌara na pegravedꞌa nanene liipadhai lii Yohanis

21 Ka ca tegraveka Herodias abhu lodꞌodhu beꞌa segravena ka na bꞌala dꞌara pegravedꞌana Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge hari jadiHerodes Ka ra negraveru dhegraveu aae-dhegraveukapai mai raꞌa-sisi hari jadꞌi Dhegraveudhu mai segravera ama-ama dhu paredhaama-ama sordadꞌu degravenge dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa egravetu Galilea 22 Egravetudꞌara talora tatao egraveegravena ana bhegraveniHerodias laꞌe roge Na roge beꞌa risieele ka dꞌara Herodes degravenge dhegraveudhu negraveru segravera karejꞌe bia Negraveti egraveegravenaka Herodes paroa ne mai asa madhaka na karegravei aku negravengu na ldquoEgraveu neomanegravengi ngaa Egraveu peka ho jaꞌa hia23Egraveumanegravengi era paredha jaꞌa ne bagidua hia egraveu cabegraveka egraveegravena ka jaꞌa koꞌokahegravei Jaꞌa subha degravenge ngara AmaLamatuardquo

24 Ka ana bhegraveni egraveegravena laꞌe karegravei inana aku negravengu na ldquoIna ee Madhutungangee ina ku na jaꞌamanegravengi ngaadhu beꞌa risi negraveti ama kurdquo

Ka ina na dhaa aku negravengu naldquoLamu asa madha ama mu ho pekadegravenge ne jaꞌa manegravengi dhoka kegravetuYohanis dirdquo

25 Ka ana bhegraveni ne laꞌe asa madhaHerodes ka na peka aku negravengu naldquoAma Jaꞌa manegravengi kegravetu Yohanis taoegravetu dꞌara dula egraveci hia jaꞌa Deo neꞌe nekahegraveirdquo

26 Ropa Herodes tadegravengi nare liimanegravengi ana bhegraveni na ka dꞌara nacagꞌagꞌa Te ngaa negravengu bisa heka egraverehari lii subha negravengu deo na lula dhegraveuegravetu segravera tadegravengi aaꞌi le 27 Egravele egraveegravena kaHerodes paredha komedhaa sordadꞌulasi poro rare kegravetu Yohanis negraveti dꞌarabegravedho 28 Ropa ra poro rare ra taoasa dꞌara dula egraveci ka regraveti laꞌa asa anabhegraveni egraveegravena Na segravemi nare hegraveia negravetiasa ina na laꞌe 29 Ropa ana madhutuYohanis segravera tadegravengi ra poro regraveti le

613 Yakobis 514 615 Mateos 1614 Markus 828 Lukas 919 617-18 Lukas 319-20

Markus 630 78 Markus 647-50kegravetu Yohanis regravengu mai nedhe regravetingiꞌu negravengu lasi padhane

Dꞌai sange neꞌe ka lii lolomamadheYohanis

Lamatua Yesus pangaꞌa legravemi rihodhegraveu

(Mateos 1413-21 Lukas 910-17Yohanis 61-14)

30 Ca lodꞌo hari anamadhutu Yesusdhu Na pua lasi asa rae-rae ho ajꞌadhegraveu jꞌaramamuri AmaLamatua segraveralegravepa hari mai ka ra pakaboko haridegravenge Ne Ra lolo degravenge Yesus ngaadhu regravengu tao degravenge ajꞌa mi dhegraveu31 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae mai patangi-tenge Yesus Lula dhegraveu ae seli eeleka Yesus degravenge anamadhutu Na abhuboe tebho raꞌa-rinu hegravei Negraveti egraveegravena kaYesus ale degravenge ana madhutu segraverapeka na ldquoBeꞌa risi egravedhi pakegravedꞌi negravetiera neꞌe lati tenge era egraveci dhu mausegravena ka egravedhi ae tara cikirdquo

32 Ka ra caꞌe koha cue lasi asa eradhu mau kajꞌegraveu negraveti dꞌara rae

33Tengaadhegraveu ae egravetu segravera sa ladheregravedhi koha regravengu kako re sebhe danoHegraveia ra kalua negraveti rae ka kako pamegraverimadhutu re dedha rai Negraveti egraveegravena karegravengu dꞌai uuru Yesus si 34 RopaYesus puru negraveti dedha koha ladhelaa na dhegraveu ae dhu mate Ne Dhegraveuseꞌe reꞌa heka tao iisi ra tasamia Negravetiegraveegravena ka dꞌara Yesus sue si te regravengusama segravemi kahibꞌi-kalegravebho dhu degravengeboe ana madhenga Egravele egraveegravena ka Naajꞌa si jꞌara mamuri Ama Lamatua35-36 Na ajꞌa negraveti loo negravetu toke dꞌainihia laꞌe Hegraveia ana madhutu Na segraveramai padhue degravenge Ne aku regravengu naldquoAma Hua iia Ama ku pua si lasihegraveli ngangaꞌa egravetu rae dhu degravetu egravetu eraseꞌe Te oe megraveda kegravena aa egravetu era neꞌengangaꞌa aadꞌordquo

37 Te ngaa Yesus bꞌala lii regravengu akuNegravengu na ldquoBaku tao segravemi egraveegravena Hudꞌilaa pe miu pangaꞌa sirdquo

Hegraveia ra karegravei hari Ne ldquoIra eeLadhe egravedhi pangaꞌa dhegraveu ae segravemi

neꞌe egravedhi kalua doi ae bia nga Samasegravemi gaji tuka ca tegraveu kateme ngadagger Aaegravedhi tare doi segravera negravetimia hua kegravenardquo

38 Yesus dhaa peka na ldquoMiu lamikaregravei segraveku dhegraveu segravera teko cee dhunegraveti ngangaꞌa megraverardquo

Hegraveia ra lasi karegravei ka mai pekadegravenge Ne ldquoAbhu dhoka roti legravemi buadegravenge iꞌa dua ngiꞌu dirdquo

39 Hegraveia Yesus pua dhegraveu aaꞌi-aaꞌisegravera ho madhegravedi cakaboko-cakabokoegravetu dedha jꞌuꞌu 40Dhegraveu seꞌe madhegravedisegravemi dhu Yesus pua Abhu kabokodhu dhegraveu cangasu-cangasu aa abhukaboko dhu dhegraveu legravemi nguru-legraveminguru

41 Hegraveia Yesus nare roti legravemi buadegravenge iꞌa dua ngiꞌu segravera ka na ladheasa dedha Na manegravengi makasi miAma Lamatua Egravele egraveegravena ka nare rotilegravemi bua ka Na kuꞌu pamae caꞌegraveta-ꞌegraveta Hegraveia Na hia mi ana madhutu Naho lasi papala hia dhegraveu dhu madhegravedisegravera Na pala-bagi iꞌa dua ngiꞌu segraverakahegravei 42 Ka dhegraveu segravera raꞌa toke begravecu43 Raꞌa egravele hegraveia ana madhutu Na segraveralasi pakaboko ngangaꞌa dhu risi eelesegravera pegravenu canguru dua soe

44 Dhegraveu dhu raꞌa segravera dhegraveu monedi legravemi riho dhegraveu ige megraveka bhegravenidegravenge ana iiki

Yesus kako egravetu dedha egravei(Mateos 1422-33 Yohanis 616-21)

45 Egravele ka Yesus pua ana madhutusegravera pakegravedꞌi uuru degravenge koha asa raeBetsaida egravetu cabegraveka dano Te Negravengudhae laꞌe megraveka ho Na pua dhegraveu aesegravera legravepa 46 Ropa dhegraveu segravera legravepaNa laꞌe asa ledhe egraveci egravetu egraveegravena ho Namanegravengi-mangajꞌi

47-50 Lodꞌo megraveda le ka Yesus purumai Na ladhe negravedhi ana madhutuNa segravera degravenge koha lasi dꞌai taloradano le Lula ngegravelu madha megravedhu aeka ra tuku koha dꞌai madhe Dꞌaraoe megraveu sa Yesus heka laꞌe madhutusi kegravena Te ngaa Na kako re dedhaegravei Ropa Na kako oe seli koha ra anamadhutu segravera ladhe regravedhi Ne ka ra

634 Sensus 2717 1 DhegraveuAae segravera 2217 2 Sejara negraveti Israꞌel degravengeYahuda 1816 Yeskial 345 Sakaria102 Mateos 936 dagger 637 Madhutu sasuri lii Yunani ldquodua ngasu doi dinari pudhirdquo Lodꞌo Yesusmamuriegraveegravena gaji tuka ca lodꞌo ca dinari

Markus 651 79 Markus 713madhaꞌu titu kegravena Hegraveia egraveci karegravei egraveciaku regravengu na ldquoIrii Ngaa negravei Nidhudordquo

Hegraveia Yesus lii degravenge si aku Negravenguna ldquoWe Miu baku madhaꞌu Te Jaꞌanerdquo

51 Ropa Yesus caꞌe laꞌe asa dedhakoha kabegravedhi laa ngegravelu mau degravengeAna madhutu Na segravera malaa bia52 Regravengu heka regravedhi kegravena Yesus pakekoasa Na lodꞌo pangaꞌa legravemi rihodhegraveu egraveegravena Te ngaa regravengu reꞌa iia boekoasa Yesus lula dꞌara regravengu adhusegravemi hadhu

Dhegraveu-dhegraveu pegravedꞌa egravetu Genesaret lasirame-rame asa Yesus

(Mateos 1434-36)53 Ropa regravengu dꞌai cabegraveka dano

ra panahu koha egravetu dae Genesaret54Ropa ra puru negraveti dedha koha dhegraveuae ladhe regravedhi si Ka ra rodhe legravemeaku regravengu na ldquoEe Yesus mai lerdquo55-56 Dhegraveu segravera aaꞌi-aaꞌi ra lasi pekapalegraveme rae negraveti egraveegravena ka dhegraveu mainegravetimia-mia jegraveru regraveti aꞌari regravengu dhupegravedꞌa asa Yesus

Sadꞌi ra tadegravengi Yesus egravetu era egravecina rame-rame nedhe regraveti dhegraveu pegravedꞌamai Ra pajꞌunu si egravetu dꞌara tana lapaegravetu egraveegravena Te ra pangee na ldquoSadꞌidhegraveu pegravedꞌa segravera goi legraveke sebhe kodhoYesus di egravele degravenge negraveti papegravedꞌa rardquoKa dhegraveu goi legraveke kodho Na hegraveia egravelenegraveti papegravedꞌa ra

7Atora dhegraveu rai-haha baku paꞌele

dadꞌegravei Ama Lamatua(Mateos 151-9)

1 Ca lodꞌo dhegraveu partei agamaParisi canau degravengemese-mese agamamai negraveti kota Yerusalem neo paragadegravenge Yesus 2-5 Dhegraveu Parisi kegravepepaꞌegravera adꞌa Yahudi Nuka segravemi dhegraveuneo raꞌa-rinu hudꞌi jꞌamo uuru kukacui-aai madhutu atora adꞌa Segravemiegraveegravena kahegravei ladhe legravepa negraveti dꞌara pasahudꞌi diu uuru ku egravei Toke megravedhadapu regravengu segravemi egraveru-pangala pegacuru galaa cere hudꞌi rase uuru ku

madhutu atora adꞌa heka bisa pakeraꞌa-rinu kegravena

Ladhe dhegraveu Yahudi cahagꞌe mad-hutu boe adꞌa regravengu segravemi egraveegravena dhegraveuParisi nasa

Negraveti egraveegravena ka ra nasa ropa regravedhi anamadhutu Yesus segravera raꞌa-rinu jꞌamoboe kacui-aai madhutu atora adꞌaregravengu Ka regravengu mai pasala Yesuspeka na ldquoNga tao ka ana madhutu egraveuse raꞌa-rinu jꞌamo uuru boe kacui-aaiSegravera sa pasala degravenge adꞌa negraveti begravei-baki egravedhirdquo

6-7 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravenguna ldquoMiu se mema padhai lii leo taoleo Negraveti uru negraveka mai Yesaya suritegraveke le lii padhai lii Ama Lamatuasegravemi neꞌelsquoAbhu dhegraveu dhu koa-kio kolongara

Jaꞌadhoka degravenge hegravebꞌa di te ngaa

negraveti boe dꞌaraTatao regravengu segravemi egraveegravena na legraveke boe

Regravengu pusi-pahae boe dadꞌegraveiJaꞌa

te ngaa regravengu madhutudhoka atora dhegraveu rai-haha dirsquo

Miu egraveci egraveegravena kahegravei 8-9 Miu tegravekeeele le paredha Ama Lamatua homadhutu atora dhegraveu rai-haha Tataomiu ne dꞌegravelu-megraveu bia

10 Karegravei negraveti uuru egraveegravena Musa pekale lii paredha Ama Lamatua segravemi neꞌeka lsquoPakabꞌua ina-ama miursquo Aa tabhahari peka na lsquoLadhe ana egraveci padhegravedaama na do ina na hudꞌi ra hukupamadhe nersquo 11-12Ama Lamatua ajꞌasegravemi egraveegravena te ngaa miu ajꞌa leo Miupekana lsquoLadhe dhegraveu egraveci pamoa le neohia ngaa egraveci mi Ama Lamatua masika ina degravenge ama na jꞌegravera oe madheegraveegravena ka te ngaa pake boemegravedha egraveegravenaho soru-bara si lula negravengumoa le neohia mi Lamatuarsquo 13 Negraveti egraveegravena ka deona Jaꞌa peka le miu pake heka dadꞌegraveiAma Lamatua te ngaa miu gati eeledegravenge atora miu dhu hiu Atora ae ledhu miu gati eele segravemi egraveegravenardquo

76-7 Yesaya 2913 710 Kalua negraveti Masir 2012 2117 Atora negraveti Ama-ama Agama 209 LoleHari Jꞌara-jꞌara Mamuri 516

Markus 714 80 Markus 735Jꞌara-jꞌara dhu kajꞌalu mai negraveti dꞌara

dhegraveu(Mateos 1510-20)

14 Hegraveia Yesus paroa hari dhegraveu leoegravetu segravera ka Na peka na ldquoPasa dhiluho nanene paie segravena ka miu meꞌa15 Ngaa dhu maso asa dꞌara dꞌegravelupakajꞌalu boe Te ngaa dhu kaluamai negraveti dꞌara egraveegravena ka dhu pakajꞌaludhegraveu 16 [Cee degravenge roꞌa dhilu nananenerdquo]

17 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutu Na tegraveke eele dhegraveu segraveraka lasi asa dꞌara egravemu egraveci Ka anamadhutu segravera karegravei sasoa negraveti liipakasame deo na 18-19 Hegraveia Yesusdhaa peka na ldquoMiu meꞌa boe kahegraveiSasoa na segravemi neꞌe ka ngaa dhu dhegraveuraꞌa egraveegravena beꞌa Te ngaa dhu kaluamai karehe Egraveegravena beꞌa boe Ngaadhu egravedhi taꞌa maso asa dꞌara dꞌegraveluho egraveegravena na kalua hari asa liꞌu laꞌe(Lii Yesus egraveegravena neo peka mi egravedhingangaꞌa aaꞌi-aaꞌi egraveci sa dhu luri boe)

20 Ngaa dhu mai negraveti dꞌara egraveegravenaka dhu paꞌele iie dhegraveu negraveti egraveegravena kaAma Lamatua dꞌegravei boe paꞌegraveci degravengene 21Te jꞌara bhelu-katubꞌa ae ka dhukalua negraveti dꞌara dhegraveu Nuka segravemingangee karehe tao jꞌara makaedegravengedhegraveudhudhegraveu egravemuboenegravengumanaꞌu pamadhe dhegraveu 22 gagoo-gagehu bersina bhelu-katubꞌa leko-monya dhegraveu dhu taha nare boe dꞌaradꞌegravei boe dhegraveu risi negravengu padhai liipamanahu dhegraveu padedha iisi tataodhu legraveke boe degravenge kegravetu hadhu

23 Jꞌara karehe aaꞌi-aaꞌi segravera mainegraveti dꞌara dhegraveu Segravera ka dhu paꞌeleiie dhegraveu Ama Lamatua dꞌegravei boe degravengedhegraveu segravemi egraveegravenardquo

Yesus soru-bara bhegraveni egraveci dhu dhegraveuYahudi boe

(Mateos 1521-28)24 Egravele ka Yesus tegraveke eele era egraveegravena

ka laꞌe asa kota egraveci ngara na TirusDꞌai negravei lasi asa dꞌara egravemu egraveci lulaYesus dꞌegravei boe dhegraveu reꞌa Negravengu egravetuegraveegravena Te ngaa Negravengu bisa boe pahuningiꞌu

25-26 Egravetu egraveegravena abhu dhegraveu bhegravenidintiu egraveci dhu negraveti rai Finisia egravetupropensi Siria Ropa na tadegravengiYesus egravetu egraveegravena namaimanegravengi Yesusbabegravege eele nidhu negraveti ana bhegraveni na

27 Te ngaa Yesus core lii egraveci pekana ldquoAna-ana hudꞌi raꞌa uuru ku hosisa na ra core hia busa kegravenardquo [Degravengelii pacele egraveegravena Yesus hudꞌi soru-barauuru ku dhegraveu Yahudi Negravengu hekadhegraveu leo kegravena]

28 Te ngaa bhegraveni egraveegravena bꞌala akunegravenguna ldquoMema tareꞌa Ama Tengaabusa mate le egravetu roꞌa mei Negravenguabhu kahegravei ngangaꞌa dhu begravebhe negravetidꞌara pega ana iiki segraverardquo [Madhutubhegraveni egraveegravena lodꞌo ana raꞌa na busanaꞌa kahegravei Masi ka Yesus soru-baradhegraveu unu Na te ngaa Negravengu hudꞌisoru-bara dhegraveu leo kahegravei]

29RopaYesus tadegravengi lii dhaa bhegravenine hegraveia Na peka aku Negravengu naldquoTareꞌa Lii padhai lii egraveu egraveegravena mola-mola na kegravena Legravepa ka Te nidhu raile negraveti ana egraveurdquo

30 Hegraveia bhegraveni ne laꞌe ka Na dꞌaiegravemu ana na dhu bhegravejꞌi luu Nidhukalua le

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu egravecidhu lii aadꞌo aa katele-katipa

31 Egravele egraveegravena ka Yesus si pakegravedꞌi negravetikota Tirus kako lasi madhutu nebhedhasi re kota Sidon Negraveti era egraveegravenaregravengu lasi taruu dꞌai dano GalileaHegraveia ra lasi asa rai egraveci dhu degravenge can-guru kota dhu ra biasa pangare nalsquoDekapolisrsquo 32Egravetu egraveegravena abhudhegraveu egravecidhu lii aadꞌo aa katele-katipa Angalaina lere regraveti ne asa Yesus Ra manegravengisegravena ka Yesus tao ai mi kegravetu na segravenaka na egravele 33Hegraveia Yesus tegraveke eele dhegraveuae segravera ka laꞌe mesa Na degravenge dhegraveuegraveegravena Yesus pamaso kacui-aai Na asaroꞌa dhilu dhegraveu eegravena dua-dua Egraveleegraveegravena ka Na tao ilu egravetu kacui-aai Naka Na gꞌagꞌe heꞌo dhegraveu neꞌe 34 HegraveiaYesus ladhe asa dedha Na egravere aꞌaemadhera ka Na paredha aku Negravenguna ldquoEfatardquo (Sasoa na ldquoBhoke kardquo)

35 Na peka dhoka segravemi egraveegravena dikabegravedhi laa dhilu dhegraveu egraveegravena tadegravengi

716 Egravetu dꞌara sasuri lii Yunani asli dhu uru-uru tegraveka suri boe ayat ne

Markus 736 81 Markus 817degravenge Segravemi egraveegravena kahegravei heꞌo dhusakaa egraveegravena mako ka na padhai liidegravenge

36 Egravele egraveegravena ka dua ra lasi asa eradhegraveu ae segravera Ka Yesus kai si akuNegravengu na ldquoNanene ee Baku lolodegravenge dhegraveu peka na Jaꞌa ka dhupaꞌegravele dhegraveuneꞌe nerdquo Masi kaNa kai site ngaa dhegraveu seꞌe lasi lolo palegraveme dꞌaimia-mia 37 Dhegraveu-dhegraveu dhu tadegravengilii lolo egraveegravena malaa bia Ra papeka isi-aanga ra aku regravengu na ldquoDhegraveu neꞌedhegraveu di nga Negravengu tao pabeꞌa aaꞌimegraveu-megraveu Dhegraveu katele bisa tadegravengiaa dhegraveu lii aadꞌo bisa padhai liirdquo

8Lamatua Yesus pangaꞌa egravepa riho

dhegraveu(Mateos 1532-39)

1-3 Ca lodꞌo hari dhegraveu ae mai ka-mue rare Yesus neo nanene lii holo-nori Na Dhegraveu segravera tegravelu lodꞌo kegravena egravetuera egraveegravena degravenge Yesus Negraveti egraveegravena kagee ra egravele aaꞌi le Hegraveia Yesus paroa anamadhutu Na ka Na peka ldquoJaꞌa rasakasia degravenge dhegraveu ae seꞌe Cahagꞌemainegraveti rae kajꞌegraveu egravetu era neꞌe dꞌai tegravelulodꞌo kegravena ka ngangaꞌa regravengu aadꞌoheka ciki sa Baku hia ra legravepa degravengekabake manganga Mage dhoka ramadꞌea ho begravebha egravetu jꞌarardquo

4 Ka ana madhutu Yesus segravera dhaapeka na ldquoAma Era ne kajꞌegraveu negraveti raeEgravedhi pangaꞌa tare boe dhegraveu ae segravemineꞌerdquo

5 Hegraveia Yesus karegravei si peka na ldquoRotimiu pegraveri bua erardquo

Ka ra dhaa peka na ldquoAma Roti jiꞌiate dhoka pidhu bua dirdquo

6 Ropa nanene nare hegraveia Na puadhegraveu ae segraveramadhegravedi egravetu rai Ka nareroti pidhu bua segravera hegraveia Na sabajꞌamanegravengi makasi mi Ama LamatuaSabajꞌa nare hegraveia Na pamae rotipidhu bua segravera Ka Na hia ana mad-hutu Na papala mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravera7Regravengu degravenge iꞌa pegraveri ngiꞌu kahegravei KaYesus sabajꞌa hari manegravengi makasiEgravele egraveegravena ka Na hia ana madhutu Na

papala hari mi dhegraveu ae segravera 8-9 Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi segravera ele boe dꞌai egravepa riho saRa raꞌa toke begravecu Raꞌa rare hegraveiaana madhutu Yesus pakaboko ngan-gaꞌa sisa ka ra ige pidhu soe hahakeEgravele egraveegravena ka Yesus pua dhegraveu se legravepa10Ropa dhegraveu se legravepa Yesus degravenge anamadhutu Na caꞌe koha pakegravedꞌi asa raeegraveci ngara na Dalmanuta

Dhegraveu Parisi neo pamanahu Yesus kara manegravengi tadha

(Mateos 161-4)11 Lodꞌo Yesus si dꞌai Dalmanuta

dhegraveu partei Parisi pegraveri-pegraveri maiparaga degravenge Yesus Ra tenge jꞌaraneo pamanahu Ne Ra manegravengi pekana ldquoAma Padꞌelo tadha malaa segravenaka jꞌajꞌi tadha peka na Egraveu tareꞌa-reꞌaabhu koasa negraveti Ama Lamatuardquo

12 Hegraveia Yesus egravere aꞌae madheraka Na dhaa si peka na ldquoLadhe Jaꞌamadhutu lii padhai lii miu ne Jaꞌamanyasa Nga tao ka miu manegravengitadha malaa Baku segravemi egraveegravena Jaꞌabisa tao tadha malaa Te ngaa Jaꞌaparluu boe padꞌelo mi miurdquo

13 Hegraveia Yesus tegraveke eele dhegraveu Parisisegravera laꞌe hari asa dedha koha Ka Napakegravedꞌi degravenge ana madhutu Na segraveraasa cabegraveka dano

Yesus pasanegravedꞌe ho mage-magedegravenge tatao dhegraveu Parisi

(Mateos 165-12)14 Ropa Yesus si dꞌai talora dano

hegraveia ana madhutu Na segravera hekasanegravedꞌe kegravena na regravengu regraveti boengan-gaꞌa leo dhoka roti cue di 15 Tadegravengira ale roti hegraveia Yesus peka degravengesi aku Negravengu na ldquoMiu mage-mageku Baku legraveke pangaru karehe negravetidhegraveu aae Herodes degravenge dhegraveu ParisiPangaru regravengu sama segravemi ragi dhudhegraveu pakihu tao rotirdquo

16 Ra tadegravengi Na padhai lii segravemiegraveegravena ka ana madhutu segravera malaa Kara papeka isi-aanga si pekana ldquoMoneheka negravei peka ngaa ne Tao-tao egravedhitegraveti boe roti ka Na lii segravemi egraveegravenardquo

17 Te ngaa Yesus neꞌa lii padhairegravengu Ka Na peka aku Negravengu na

811 Mateos 1238 Lukas 1116 812 Mateos 1239 Lukas 1129 815 Lukas 121

Markus 818 82 Markus 832ldquoNga tao kamiu padhue dhoka roti diMiumeꞌamere boengaa dhu Jaꞌa pekana do Mema kahadhu miu kateme18Miumegravedhi degravengemadha le te ngaamoꞌo boemeꞌa Egraveci egraveegravena ka degravengemiumegravedhi megraveka Miu tadegravengi degravenge roꞌadhilu le te ngaamoꞌo boe nanene Egraveciegraveegravena ka degravengemiu tadegravengimegraveka Miubhegravelu le do 19 Roti legravemi bua dhuJaꞌa pamae kore ka hia dhegraveu legravemi rihosegravera raꞌa si Ca hari ni miu pakabokomere roti dhu risi segravera pegraveri soerdquo

Ka ra dhaa aku regravengu na ldquoCangurudua soe Amardquo

20 Ka na karegravei hari aku Negravengu naldquoMiu sanegravedꞌe era lodꞌo Jaꞌa pamaekore roti pegraveri bua segravera ka hia dhegraveuegravepa riho raꞌa sa do aadꞌo Miu pak-aboko mere sisa pegraveri soe hahakerdquo

Ka ra dhaa na ldquoPidhu Amardquo21 Hegraveia Na peka na ldquoMema tareꞌa

Miu megravedhi degravenge madha le Te ngaanga tao ka miu meꞌa megraveka koasa Jaꞌakapua negraveti miardquo

Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu begravedhu egravetu raeBetsaida

22 Ropa Yesus si dꞌai rae Betsaidadhegraveu regraveti dhegraveu begravedhu egraveci mai asaYesus Ra manegravengi segravena ka Yesuspaꞌegravele musi madha dhegraveu begravedhu ne23 Ka Yesus kadhegravei nare kacui-aaidhegraveu ne ka dua ra lasi asa liꞌu raeEgravele egraveegravena ka Yesus sabhuu ilu mi musimadha dhegraveu ne hegraveia Na gꞌagꞌe Ka Nakaregravei peka na ldquoSamia Egraveu megravedhi ledo dhaerdquo

24 Ka dhegraveu egraveegravena padoa kegravetu ka naladhe sa gꞌana-kariu hegraveia na dhaapeka na ldquoOo Jaꞌa kegravedhi dhegraveu kakorango-rango era nuka segravemi ana aajꞌudhu kakordquo

25Hegraveia Yesus caro hari kacui-aai Naca tegraveka mi musi madha dhegraveu neꞌe Kana ladhe patae hari ho neo neꞌa namusi madha na beꞌa le do dhae Neꞌene heka negravedhi degravenge megraveu kegravena 26Ka

Yesus pua na legravepa te ngaa pasanegravedꞌene aku Negravengu na ldquoEgraveu lamu ka tengaa madhutu jꞌara leo Re ia kaBetsaidardquo

Petrusmangakuna Yesus egraveegravena Kris-tus

(Mateos 1613-20 Lukas 918-21)27 Egravele egraveegravena ka Yesus si kako palegraveme

rae-rae egravetu Kaisarea Pilipi Egravetu talorajꞌara Yesus karegravei ana madhutu Napeka na ldquoMadhutu lii lolo dhegraveu naJaꞌa ne ceerdquo

28 Ka ra dhaa peka na ldquoDhegraveu ca-hagꞌe peka na Egraveu ne Yohanis tukasarani dhu madhe le te ngaa ma-muri hari Abhu cahagꞌe peka na Egraveune Elia ca dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua uru segravera Aa abhu cahagꞌehari peka na Ama ne dhegraveu negraveti liipadhai Ama Lamatua dhu leordquo

29 Ka Yesus karegravei hari regravengu ldquoMad-hutu aꞌabhu miu Jaꞌa ne ceerdquo

Petrus dhaa peka na ldquoAma neKristus dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌunegraveti uru kardquo

30 Hegraveia Yesus pasanegravedꞌe si akuNegravengu na ldquoBaku lolo mi cee-ceekahegravei eerdquo

Lamatua Yesus peka mema jꞌajꞌegraveradegravenge mamadhe Na

(Mateos 1621-28 Lukas 922-27)31 Egravele egraveegravena ka Yesus mulai peka

degravenge ana madhutu Na segravera akuNegravengu na ldquoJaꞌa ne Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa Begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa abhujꞌajꞌegravera ae titu kegravena lula dhegraveu heka-dhegraveu heka Yahudi kegravetu agamaYahudi degravenge mese agama segravera aaꞌi-aaꞌi ra segravemi rare boe Jaꞌa Ho egraveegravena nara pamadhe Jaꞌa te ngaa dꞌai camegravedꞌana Jaꞌa mamuri harirdquo

32 Yesus peka boe degravenge pahunihegraveia Petrus egravereNe asa karasa na ka nakai aku negravengu na ldquoAma baku padhai

818 Yermia 521 Yeskial 122 Markus 412 828 Markus 614-15 Lukas 97-8 829Yohanis 668-69 831 Egravetu dꞌara lii Yunani ra ige mulai negraveti deo neꞌe (=1) begraveli (=2) camegravedꞌa (=3)camegravedꞌa egraveci (=4) De lii Yunani τῃ τρίτῃ ἡμέρᾳ (tei tritei heimera) ldquoegravetu lodꞌo ka tegravelurdquo sasoa na egravetu dꞌaralii Dhao nuka ldquocamegravedꞌardquo Sanegravedꞌe te Lamatua Yesus madhe legraveke degravenge hari Jumat (ige egraveci) Begraveli egraveegravenanuka hari Sabtu (ige dua) Lamatua Yesus egravetu dꞌara roꞌa dhegraveumadhe Camegravedꞌa nuka hari Migu (ige tegravelu)Lamatua Yesus mamuri hari De madhutu aꞌige lodꞌo egravetu dꞌara lii Dhao na Negravengu madhe dua megraveda dihegraveia Na mamuri hari

Markus 833 83 Markus 911lii segravemi egraveegravena Jaꞌa koꞌo boe dhegraveu taoAma ku segravemi egraveegravenardquo

33 Lii padhai lii Petrus egraveegravena mad-hutu boe dadꞌegravei Ama Lamatua HegraveiaYesus kabibꞌa ka ladhe asa ana mad-hutu dhu leo segravera Ka Na nasa degravengePetrus aku Negravengu na ldquoWeh Egraveegravenalii dhegraveu aae nidhu Egraveu pakajꞌegraveu negravetineꞌe Egraveu madhutu dhoka dadꞌegravei dhegraveurai-haha di Madhutu boe dadꞌegravei AmaLamatuardquo

34 Egravele egraveegravena ka Yesus paroa dhegraveuae segravera ho mai pakaboko degravenge anamadhutu Na Ka Na ajꞌa si pekana ldquoDhegraveu dhu neo madhutu Jaꞌahudꞌi taha taruu begraveli-begraveli Negravenguhudꞌi tegraveke eele dadꞌegravei na ho madhutudadꞌegravei Lamatua di Masi ka dhegraveuneo pamadhe ne te ngaa negravengu hudꞌitaha taruu kahegravei nuka segravemi dhegraveupasae ajꞌu palolo-palegravebha negravengu ununa ho laꞌe asa era ra pamadhe ne35 Te dhegraveu dhu mamuri dhoka lalaungiꞌu aae na di begraveli-camegravedꞌa mamurinegravengu ele iie dꞌara Te ngaa dhegraveudhu sadia madhe lula madhutu Jaꞌaaa lula na peka-padhai jꞌara mamuriAma Lamatua begraveli-camegravedꞌa negravenguabhu mamuri dhu maꞌegravete boe degravengeAma Lamatua 36 Mi nanene eeLadhe egraveu abhu aaꞌi isi rai-haha ne tengaa Ama Lamatua core eele egraveu aꞌotona ngaa 37 Masi ka egraveu bau megraveti aaꞌikakaja rai-haha ne te ngaa bisa boepasilu degravenge samanga egraveu

38 Sanegravedꞌe paie Dhegraveu egravetu rai-haha limuri ne bhelu-katubꞌa rupa-rupa Regravengu pusi-pahae boe mad-hutu Ama Lamatua De cee dhumakae madhutu Jaꞌa do makae mad-hutu lii holo-nori Jaꞌa begraveli-camegravedꞌaJaꞌa makae kahegravei mangaku negravengu egravetumadha Ama Lamatua Te Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne begraveli-camegravedꞌamai hari negraveti sorga palere degravenge anapajuu Ama Lamatua segravera Jiꞌi purumai degravenge dadedha Ama ku hekadhegraveu reꞌa megraveu kegravena Jaꞌa ne cee

91 Miu baku bhegravelu lii padhai lii Jaꞌa

ne Abhunegravetimiu cahagꞌe dhumadhemegraveka pe megravedhi Ama Lamatua negravedꞌuparedha degravenge koasa kapairdquo

Egravetu ledhe Lamatua Yesus leko-leo aamegravedha-papake Na pudhi kaleꞌe

(Mateos 171-13 Lukas 928-36)2 Egravele egravena lodꞌo hegraveia Yesus gale

negraveti Petrus Yakobis Yohanis lasi asaledhe egraveci dhu dhegraveu pea boe Ropadꞌai ledhe egraveegravena regravengu ladhe naYesus leko-leo 3 Aa megravedha-papakeNa pudhi kaleꞌe Abhu megraveka megravedhadhu pudhi segravemi egraveegravena egravetu rai-hahane 4 Cagꞌagꞌa laa regravengu regravedhi Yesuspadhai lii degravenge Elia degravenge Musa

5-6 Ka Petrus si madhaꞌu bia HegraveiaPetrus malaa ka na padhai lii ore leliHegraveia na peka degravenge Yesus aku negravenguna ldquoAma Egravedhi egravetu era neꞌe beꞌa titukegravena Hua iia risi jiꞌi tao paleo tegravelubua cue hia Ama cue hia Musa aacue hari hia Eliardquo

7 Negravebhu boe ka raꞌi-liru puru maisarimu nare si Hegraveia ra tadegravengi liiegraveci negraveti raꞌi-liru egraveegravena peka na ldquoMinanene Yesus ne Ana pasue JaꞌaMiu nanene paie Nerdquo

8 Ropa tadegravengi lii egraveegravena Petrus silaladhe palegraveme te ngaa regravedhi hekadhegraveu leo egravetu egraveegravena Ate dhoka Yesusmesa Na

9 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamad-hutu Na segravera puru negraveti ledhe egraveegravena KaYesus kai si peka na ldquoNgaa dhu miumegravedhi deo na baku lolo degravenge dhegraveuegraveci sa Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane hudꞌi madhe uuru ku Ho lodꞌodꞌai Jaꞌa mamuri hari na miu hekalolo degravenge dhegraveu leo kegravenardquo

10 Regravengu tegraveke paꞌegravera lii moa egraveegravenaegravetu dꞌara ra Ra ale boe degravenge dhegraveuegraveci sa Te ngaa tegravelu ra pakaregravei isi-aanga ldquoNa padhai lii ngaa ne pekana lsquoNegravengu mamuri hari negraveti ma-madhersquo Tasamia eerdquo

11 Hegraveia ra karegravei Ne peka naldquoMese agama segravera peka na lsquoElia hudꞌi

834 Mateos 1038 Lukas 923 1427 835 Mateos 1039 Lukas 1733 Yohanis 1225 972 Petrus 117-18 Mateos 317 Markus 111 Lukas 322 911 Meliaki 45 Mateos 1114

Markus 912 84 Markus 929mai uru ku heka Kristus mai kegravenarsquoTe ngaa madhutu Ama tareꞌa doaadꞌordquo

12Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoMematareꞌa Elia hudꞌi mai uuru ku hobhoke jꞌara hia Kristus dhegraveu dhuAmaLamatua pajꞌujꞌu karegravei negraveti uru kaTe ngaa tasamia Miu meꞌa megravekangaa dhu suri rare le egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua lula-negravetiDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Dhu surirare le peka na ladhe lodꞌo Na maidhegraveu pajꞌegravera Ne toke ra pamadhe Ne13 Negraveti egraveegravena ka miu pasa paie dhilumiu Elia mai le Te ngaa dhegraveu pajꞌegraverane madhutu dadꞌegravei regravengu Egraveegravena legravekedegravenge ngaa dhu baki-baki egravedhi segraverasuri tegraveke le karegravei negraveti uuru kardquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ana egravecidhu nidhu tao

(Mateos 1714-21 Lukas 937-43)14 Ropa Yesus degravenge ana madhutu

Na dhegraveu tegravelu segravera paraga hari degravengeana madhutu leo segravera ka ladhe regravedhidhegraveu ae pakaboko egravetu egraveegravena Dhegraveuae segravera mai ho ra neo nanene anamadhutuYesus dhu leo segravera pabꞌala liidegravenge mese agama egravetu egraveegravena 15 Ropadhegraveu ae segravera ladhe regravedhi Yesus ka racagꞌagꞌa te regravengu neo laa na Yesusegravetu ledhe era Hegraveia ra rai mai soru Ne

16Hegraveia Yesus karegravei si peka na ldquoMiupabꞌala lii ngaa nardquo

17 Dhegraveu egraveci negraveti talora dhegraveu ae segraveraara sa madha ka na dhaa aku negravenguna ldquoAma mu nanene ku laa Jaꞌamai kegraveti ana mone jaꞌa dhu pegravedꞌaho Ama ku puri-paꞌegravele ne Negravengu liiaadꞌo bisa boe padhai lii lula nidhutao ne 18 Ladhe nidhu maso asa dꞌarangiꞌu na na hake ngiꞌu ana ne mirai Ho hegravebꞌa na horo karaka na naꞌengutu na kico-kico segravena Ho ngiꞌu napategraveku segravemi ajꞌu Jaꞌa manegravengi le anamadhutu Ama ku babegravege eele nidhuegraveegravena Te ngaa ra bisa boerdquo

19 Ropa Na nanene nare hegraveia Yesusjegraveke si peka na ldquoHeh Miu seli-kolane Jaꞌa ajꞌa miu pahari-paharite ngaa miu meꞌa boe ngaa-ngaa Miuparcaya egravera boemi Jaꞌa Jaꞌamatemiunegravebhu sange mia hari ku Megraveti ana

egraveegravena asa neꞌe mairdquo 20 Hegraveia ra saꞌuregraveti ana egraveegravena asa madha Yesus Tengaa ropa nidhu ladhe negravedhi Yesusna kalabhe ana ne mi rai ka ana nebegravebhe kapodꞌe egravetu rai aa hegravebꞌa nahoro karaka

21 Ka Yesus karegravei ama na ldquoNegravengusegravemi neꞌe ne pegraveri lodꞌo kegravenardquo

Ka ama na dhaa ldquoKaregravei negraveti anaiiki ka mai 22 Nidhu egraveegravena negravebhu aele neo pamadhe ana neꞌe Na tule nepegraveri-pegraveri hari kegravena asa dꞌara ai aa napacegravene le kahegravei asa dꞌara egravei De Amaku sue jaꞌa Ladhe bisa na Ama puri-paꞌegravele ku ana jaꞌa lardquo

23 Yesus dhaa peka na ldquoNga taoka egraveu peka na lsquoladhe bisarsquo Jaꞌa bisatao aaꞌi megraveu-megraveu te ngaa hudꞌi egraveuparcaya uuru kurdquo

24 Negraveti egraveegravena ka mone egraveegravena dhaadegravenge oe tangi aku negravengu na ldquoAmamema jaꞌa parcaya te ngaa paꞌegraverahari ku lalegraveka jaꞌa neꞌerdquo

25 Ropa Yesus negravedhi dhegraveu ae mailingu ka Na paredha nidhu egraveegravena akunegravengu na ldquoHeh Nidhu bhelu Kaluapakajꞌegraveu ka negraveti ana neꞌe Segravena ka nabisa tadegravengi aa na padhai lii kahegravei Egraveubaku maso ia ka asa dꞌara ana neꞌerdquo

26 Ropa nidhu tadegravengi lii Yesushegraveia na pakegravece Ka na hake ana nemi rai ka na regravebha-regravebha segravene hekanidhu kalua negraveti dꞌara ana egraveegravena kegravenaAna egraveegravena kalau heka nuka segravemi dhumadhe le Ka dhegraveu egravetu segravera sa pekaaku regravengu na ldquoWaa Ana ne madhelerdquo

27 Te ngaa Yesus kegravepe kacui-aai anane ka Na pakegravedꞌi ne Hegraveia na kegravedꞌidegravenge ka

28 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutu Na tegraveke eele era egraveegravena lasidhuli egravemu cue Egravetu egravemu egraveegravena regravengumesa ra ka ra karegravei Yesus peka naldquoAma Nga tao ka jiꞌi bisa boe babegravegeeele nidhu egraveegravenardquo

29 Hegraveia Yesus peka degravenge si akuNegravengu na ldquoMi nanene paie Nidhusegravera mema bhelu De ladhe miumanegravengi boe aꞌegravera negraveti Lamatua namiu bisa boe babegravege eele nidhu segravemiegraveegravenardquo

Markus 930 85 Markus 945Yesus peka mamadhe Negravengu ca tegraveka

hari(Mateos 1722-23 Lukas 943-45)

30 Egravele ka Yesus degravenge anamadhutuNa tegraveke eele era egraveegravena lasi taruu asapropensi Galilea Lodꞌo egraveegravena Yesusdꞌegravei boe dhegraveu reꞌa Negravengu egravetu egraveegravena31 lula Na neo ajꞌa ana madhutu Nadi Ka Na lole degravenge si ldquoNegravebhu hekadhegraveu pahie eele Jaꞌa degravenge dhegraveu leoHegraveia ra pamadhe Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne Mema Jaꞌa madhete ngaa dꞌai camegravedꞌa Jaꞌa mamuriharirdquo

32 Yesus padhai lii segravemi egraveegravena tengaa ana madhutu Na segravera malaaRegravengu bani heka karegravei sasoa lii padhailii Negravengu

Ana madhutu Yesus pasisu cee dhukapai risi

(Mateos 181-5 Lukas 946-48)33 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi dꞌai

Kapernaum Ropa ra maso asa dꞌaraegravemu egraveci Yesus karegravei si peka na ldquoDeona miu pasisu ngaa egravetu talora jꞌarardquo

34 Egraveci sa bani boe dhaa lula egravetutalora jꞌara deo na regravengu ako pasaladꞌara negraveti ra pasisu cee ka dhu kapairisi egravetu talora regravengu

35 Hegraveia Yesus madhegravedi ka Na holosi peka na ldquoCee dhu neo jꞌajꞌi dhegraveukapaimamuri negravenguhudꞌi sama segravemidhegraveu haha dhu lalau-laloꞌo dhegraveurdquo

36 Egravele egraveegravena ka Yesus saꞌu nare anaiiki egraveci ka laꞌe asa talora regravengu aaꞌi-aaꞌi ra Hegraveia Na peka aku Negravenguna 37 ldquoDhegraveu dhu madhutu Jaꞌa hona lalau-laloꞌo dhegraveu segravemi ana iiki neegraveegravena sama segravemi negravengu lalau-laloꞌoJaꞌa kahegravei Aa negravengu lalau-laloꞌo Amaku kahegravei dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha nerdquo

Cee dhu labꞌa boe egravedhi negravengu dhegraveuegravedhi

(Lukas 949-50)38 Egravele egraveegravena ka ana madhutu Yesus

dhu ngara na Yohanis peka na ldquoAmaCa tegraveka jiꞌi ngegravedhi ca dhegraveu pake ko-longara Ama ku ho na babegravege eelenidhu Te ngaa jiꞌi kai ne lula negravengudhegraveu egravedhi boerdquo

39 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravenguna ldquoBakumi kai ne Te dhegraveudhupakekolongara Jaꞌa ho na tao tadhamalaanegravengu paꞌele iie boe kolongara Jaꞌa40 Ladhe negravengu palabꞌa boe degravengeegravedhi negravengu na dhegraveu egravedhi 41 De misanegravedꞌe paie Ladhe abhu dhegraveu neꞌana miu madhutu Kristus ka na soru-bara miu tatu Ama Lamatua bhegraveluboe rui-jꞌajꞌegravera negravengu Masi ka dhegraveudhu hia miu egravei iia ca galaa egraveegravena kaAma Lamatua bhegravelu boe tatao negravenguegraveegravenardquo

Baku karihu degravenge sasala(Mateos 186-9 Lukas 171-2)

42 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai liihari degravenge ra peka na ldquoMage-mageladhe abhu dhegraveu dhu tao ana iiki egravecikako sala jꞌara toke ana ne parcayaheka Jaꞌa Beꞌa risi hia dhegraveu egraveegravena rarehadhu aae cuedagger ho egraveki mi ladha gorone ho pacegravene ne asa talora dhasi

43 Ladhe egraveu tao sala pake kacui-aai egraveu na poro eele ne Te beꞌa risiegraveumaso sorga degravenge kacui-aai cabegravekadi Baku dꞌai ra core egraveu asa dꞌaraai heo robhe-robhe degravenge kacui-aaikateme 44 [Naraka egraveegravena mema erajꞌajꞌegravera Ai na madhe boe Segravemiegraveegravena kahegravei egraveru-egraveru kamoke degravengeraꞌa taruu ngaa-ngaa dhu hegraveu egravetuegraveegravena]Dagger 45 Ladhe egraveu tao sala pakehaga egraveu na poro eele ne Te beꞌa

931 Egravetu dꞌara lii Yunani ra ige mulai negraveti deo neꞌe (=1) begraveli (=2) camegravedꞌa (=3) camegravedꞌa egraveci (=4)De lii Yunani τῃ τρίτῃ ἡμέρᾳ (tei tritei heimera) ldquoegravetu lodꞌo ka tegravelurdquo sasoa na egravetu dꞌara lii Dhao nukaldquocamegravedꞌardquo Sanegravedꞌe te Lamatua Yesus madhe legraveke degravenge hari Jumat (ige egraveci) Begraveli egraveegravena nuka hari Sabtu(ige dua) Lamatua Yesus egravetu dꞌara roꞌa dhegraveu madhe Camegravedꞌa nuka hari Migu (ige tegravelu) Lamatua Yesusmamuri hari De madhutu aꞌige lodꞌo egravetu dꞌara lii Dhao na Negravengu madhe dua megraveda di hegraveia Na mamurihari 934 Lukas 2224 935 Mateos 2026-27 2311 Markus 1043-44 Lukas 2226 937Mateos 1040 Lukas 1016 Yohanis 1320 940 Mateos 1230 Lukas 1123 941 Mateos 1042dagger 942 Alkitab lii Yunani suri peka na lsquohadhu gilirsquo dhu ra pake mol are gandum 943 Mateos530 Dagger 944 Egravetu dꞌara sasuri Markus lii Yunani asli dhu uru-uru tegraveka suri boe ayat ne

Markus 946 86 Markus 1014risi egraveu maso sorga degravenge haga cabegravekadi Baku dꞌai ra core egraveu asa dꞌara aiheo robhe-robhe degravenge haga kateme46 [Naraka egraveegravena mema era jꞌajꞌegravera Aina madhe boe Segravemi egraveegravena kahegravei egraveru-egraveru kamoke degravenge raꞌa taruu ngaa-ngaa dhu hegraveu egravetu egraveegravena]sect 47 Ladhe egraveutao sala pake musi madha egraveu na edꞌoeele ne Te beꞌa risi egraveu maso sorgadegravenge musi madha cabegraveka di Bakudꞌai ra core egraveu asa dꞌara ai heo robhe-robhe degravenge musi madha kateme48 lsquoNaraka egraveegravena mema era jꞌajꞌegravera

Ai na madhe boeSegravemi egraveegravena kahegravei egraveru-egraveru

kamoke degravenge raꞌa taruungaa-ngaa dhu hegraveu egravetuegraveegravenarsquo

49Aꞌajꞌa Jaꞌa nememabia De ladhecee dhu madhutu Jaꞌa negravengu hudꞌitaha taruu segravemi dhegraveu dhu neo pagasisi hudꞌi masi uuru ku segravena ka sisipaga egraveegravena taha negravebhu

50 Masi mema beꞌa Egravedhi pake hopasegravero ngangaꞌa Te ngaa ladhe masisegraveroheka gunanangaa Dhokabhorieele di Miu hudꞌi jꞌajꞌi segravemi masikahegravei segravena ka mamuri pasue degravengedhegraveu leo aaꞌi-aaꞌi

De mi pasisu ia ka peka na cee kadhu kapai aa cee ka dhu ana iikirdquo

10Dhegraveu Parisi tenge jꞌara ho neo pa-

manahu Lamatua Yesus lula-negraveti paꞌia-paꞌela

(Mateos 191-12 Lukas 1618)1 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi asa

propensi Yudea degravenge era-era egravetucabegraveka dhimu loko Yarden Egravetu mia-mia dhegraveu ae mai lingu rare YesusHegraveia Na ajꞌa si segravemi biasa

2 Dhegraveu Parisi pegraveri-pegraveri mai neo pa-manahu Ne Ra karegravei Ne segravemi neꞌe kaldquoMadhutu aꞌabhu agama egravedhi ladhemone dhu degravenge le dꞌara egravemu bisapaꞌia hari do aadꞌordquo

3 Yesus dhaa peka na ldquoMiusanegravedꞌe do Atora dhegraveu egravemu-kamali dhu Musa hia egravedhi uru egraveegravenatasamiardquo

4 Ra dhaa peka na ldquoNanori Musapeka dhegraveu bisa paꞌia-paꞌela sadꞌidhegraveu mone tao uru ku sasuri paꞌiadegravenge dhegraveu egravemu nardquo

5 Hegraveia Yesus bꞌala si peka naldquoNanene ee Musa suri segravemi egraveegravenalula miu kegravetu hadhu 6 Baku bhegravelu liilolo dhu uru tegraveka lodꞌo Lamatua pa-jꞌajꞌi dedha-liru degravenge rai-haha Dhusuri tegraveke peka nalsquoAma Lamatua pajꞌajꞌi dhegraveu rai-haha

mone degravenge bhegraveni7 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu mone tegraveke

eele ina-ama naho mamuri dꞌara egraveci degravenge

dhegraveu egravemu na8 segravena ka dua ra jꞌajꞌi mi

egravecirsquo9 Ladhe Lamatua paꞌegraveci le regravengu

dua ra dhegraveu rai-haha baku pacegraverieele sirdquo

10 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutu Na lasi mesa ra asa dꞌaraegravemu cue Egravetu egraveegravena regravengu karegravei Ne liiajꞌa deo sa

11 Yesus dhaa peka na ldquoDhegraveumone cee dhu ia eele dhegraveu egravemu naho namadhegravedi hari degravenge dhegraveu bhegravenileo negravengu bersina 12 Egraveci egraveegravena kadegravenge dhegraveu bhegraveni Ladhe negravenguia eele dhegraveu egravemu na ho na leohari degravenge mone leo negravengu bersinakahegraveirdquo

Lamatua Yesus hia lii megravengi-nale miana iiki

(Mateos 1913-15 Lukas 1815-17)13 Ca tegraveka dhegraveu regraveti ana-ana regravengu

asa Yesus Ra manegravengi segravena ka Yesussabajꞌa hia si ho hia lii megravengi-naleTe ngaa ana madhutu Yesus kai dhegraveusegravera

14 Yesus ladhe negravedhi segravemi egraveegravena kaNa nasa degravenge ana madhutu Na segraveraaku Negravengu na ldquoHudꞌi laa ana iiki segravera

sect 946 Egravetu dꞌara sasuri Markus lii Yunani asli dhu uru-uru tegraveka suri boe ayat ne 947 Mateos529 948 Yesaya 6624 950 Mateos 513 Lukas 1434-35 104 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 241-4 Mateos 531 106 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 127 52 108 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka224 1012 Mateos 532 1 Korintus 710-11

Markus 1015 87 Markus 1029-30mai asa Jaꞌa Baku magee si Te dhegraveusegravemi segravera ka dhu jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatua 15 Miu sanegravedꞌe paie Dhegraveucee dhu neo mai asa katanga-madhaLamatua dꞌara na kateme hudꞌi dꞌegraveiparaga degravenge Ne egraveci egraveegravena ka ana iikidhu dꞌara dꞌegravei paraga degravenge ina-amara Ladhe segravemi boe egraveegravena regravengu bisaboe jꞌajꞌi dhegraveu unu Ama Lamatuardquo16 Egravele egraveegravena ka Yesus liku nare ana iikise ka Na tao kacui-aai Na mi dedhakegravetu ana iiki se egraveci-egraveci ho Na hia si liimamegravengi

Dhegraveu kaja tenge jꞌara ho mamuritaruu degravenge Ama Lamatua

(Mateos 1916-30 Lukas 1818-30)17 Ropa Yesus si neo pakegravedꞌi dhegraveu

kaja egraveci rai mai neo paraga degravenge NeHegraveia na pacudꞌu egravetu madha Yesuska na karegravei Ne aku negravengu na ldquoAmamese dhu hua iia Jaꞌa neo karegraveiciki Jaꞌa tao tasamia segravena ka jaꞌakeꞌa tareꞌa-reꞌa na jaꞌa nemaso sorgaho mamuri taruu paꞌegraveci degravenge AmaLamatuardquo

18 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoNgatao ka egraveu ne peka na Jaꞌa ne lsquohua iiarsquoDhegraveu rai-haha ne egraveci sa dhu hua iiaboe Dhoka Ama Lamatua di dhu huaiia 19 Egraveu meꞌa le lii paredha AmaLamatua segravera negraveti uru ka dhu pekana

lsquoBaku pamadhe dhegraveuBaku tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu

dhu dhegraveu egravemu-kamali boe egraveuBaku manaꞌuBaku jꞌajꞌi sakasii kapodꞌe-kabegraveliBaku monya ho parame more

megravedha-panyau dhegraveuAa pakabꞌua ina-ama egraveursquo rdquo

20 Dhegraveu egraveegravena dhaa peka naldquoTareꞌa Ama Mese Negraveti ana ngegraveruka mai jaꞌa madhutu le lii paredhasegravera aaꞌi-aaꞌi sirdquo

21Yesus rasa kasia degravenge dhegraveuneꞌehegraveia Na peka ldquoTareꞌa Te ngaa jꞌaraegraveci era Legravepa ka asa egravemu egraveu lamupahia aaꞌi suꞌi-kakaja egraveu Kabꞌua nalamu pala-bagi mi dhegraveu dhu unu boengaa-ngaa Egravele egraveegravena heka mai kegravena

ho madhutu Jaꞌa Pe begraveli-camegravedꞌaLamatua pala-bagi hia egraveu hari kakaja-sasuꞌi dhu leo egravetu sorgardquo

22 Ropa dhegraveu ne tadegravengi nare liipadhai lii Yesus egraveegravena dꞌara na lahomae-mae Laꞌe ka egravemu degravenge dꞌaradhu pegravedꞌa bia lula negravengu dhegraveu kajatareꞌa

23 Hegraveia Yesus ladhe laꞌe-mai aapeka degravenge anamadhutu Na segravera akuNegravengu na ldquoMi nanene Dhegraveu kajacarui titu kegravena maso sorgardquo

24 Ropa tadegravengi rare lii padhai liiYesus egraveegravena ana madhutu Na binguKa Yesus tuhu hari lii padhai Na ldquoMinanene paie Mema carui ladhe dhegraveuneo jꞌajꞌi dhegraveu unu Ama LamatuaBaku ngee egraveegravena mudꞌa 25 Dhegraveu kajamaso sorga ho jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatua sama carui degravenge badhaonta ciꞌu dhu kapai maso asa oka nare roꞌa jꞌajꞌaurdquo

26 Lii padhai lii Yesus ne asa pa-malaa dhegraveu seꞌe aaꞌi-aaꞌi si Ka rapakaregravei peka na ldquoLadhe tareꞌa segravemiegraveegravena cee ka dhu bisa abhu mamuridegravenge Ama Lamatuardquo

27 Ka Yesus ladhe si egraveci-egraveci hegraveia Napeka aku Negravengu na ldquoMadhutu dhegraveurai-haha na carui Te ngaa bakubhegravelu madhutu Ama Lamatua aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌirdquo

28 Egravele egraveegravena ka Petrus padhai liipeka na ldquoAma jiꞌi tegraveke eele le ngaa-ngaa dhu jꞌajꞌi unu jiꞌi ho madhutuEgraveu De jiꞌi abhu babꞌala na ngaardquo

29-30 Ka Yesus dhaa peka na ldquoJaꞌaneo peka degravenge miu segravemi neꞌe dhegraveudhu madhutu Jaꞌa aa tegraveke eele ina-ama na aꞌari na ana-egravepu na oka-tedhe na sasabꞌa-laꞌa na degravenge isiegravemu aaꞌi-aaꞌi ho laꞌe peka-padhai LiiLolo Beꞌa Ama Lamatua mi dhegraveu egravetumia-mia legravepa loo limuri negravengu abhuhari ngaa-ngaa segravera dꞌai cangasuhari Aaꞌi-aaꞌi dhu negravengu tegraveke eelesegravera egraveegravena na negravengu abhu risi hari Aanegravengu abhu jꞌajꞌegravera kahegravei lula mad-hutu Jaꞌa Te ngaa ladhe dꞌai lodꞌoegravele rai-haha ne negravengu mamuri taruu

1015 Mateos 183 1019 Kalua negraveti Masir 2012-16 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 516-20

Markus 1031 88 Markus 1045paꞌegraveci degravenge Ama Lamatua Babꞌalanegravengu segravemi egraveegravena ka 31 Sanegravedꞌepaie Dhegraveu dhu padedha iisi mad-hutu ngangee Ama Lamatua limurimai negravengu jꞌajꞌi dhegraveu haha dꞌai seliTe ngaa dhegraveu dhu ngee na negravengudhegraveu haha di madhutu ngangee AmaLamatua limuri mai negravengu jꞌajꞌi dhegraveukapairdquo

Neꞌe ka tegravelu hari kegravena Yesus lole ma-madhe Na

(Mateos 2017-19 Lukas 1831-34)32 Lodꞌo egraveegravena Yesus degravenge ana

madhutu Na lasi asa kota YerusalemYesus kako uuru Ana madhutuNa dhegraveu canguru dua degravenge dhegraveuleo dhu kako paꞌegraveci madhutu Ne relimuri Regravengu sanegravedꞌe lii padhai dhuYesus peka degravenge regravengu uru egraveegravenapeka na dhegraveu neo pamadhe Ne egravetuYerusalem Negraveti egraveegravena ka regravengu bingudegravenge madhaꞌu Hegraveia Yesus paroanare ana madhutu Na segravera mesa raho Na peka hari degravenge regravengu dhegraveuneo tao ngaa mi dedha Negravengu egravetuYerusalem 33 Yesus peka degravengesi ldquoMi nanene Egravedhi neo lati asaYerusalem Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa Egravetu negravei dhegraveu neo pahieeele Jaꞌa asa kegravetu agamaYahudi degravengemese agama segravera Egravele egraveegravena ra uku-kedꞌi pamadhe Jaꞌa Ra tule eeleJaꞌa asa dhegraveu leo dhu tadhe boe AmaLamatua 34 Egravele egraveegravena ka ra padhailii pamakae Jaꞌa Ra paruꞌe ilu miJaꞌa Aa ra dhedhe pamae iisi JaꞌaEgravele egraveegravena heka ra pamadhe Jaꞌa kegravenaMema Jaꞌa madhe tareꞌa Te ngaa dꞌaicamegraveda Jaꞌa mamuri harirdquo

Yakobis degravenge Yohanis manegravengi hojꞌajꞌi dhegraveu kapai

(Mateos 2020-28)35 Egravele egraveegravena ka ana Sabadeus

nuka Yakobis degravenge Yohanis mai asa

Yesus Ka ra manegravengi peka na ldquoAmamese Jiꞌi neo padhai lii degravenge Amacikirdquo

36 Ka Yesus karegravei si ldquoMiu neongaardquo

37 Ra dhaa peka na ldquoSegravemi neꞌeAma Begraveli-camegravedꞌa ladhe Amamegravedꞌuparedha jiꞌi manegravengi Ama pamad-hegravedi jiꞌi dua mi egraveci re sebhe gꞌana egravecihari re kariu segravena ka jiꞌi paredha hegraveirdquo

38 Yesus dhaa peka na ldquoMiu duami se meꞌa boe lii manegravengi miu egraveegravenaEgraveegravena na Jaꞌa abhu jꞌajꞌegravera ae Detasamia Miu ngee na miu se bisapasae jꞌajꞌegravera degravenge Jaꞌa toke madhedordquo

39 Ka ra dhaa peka na ldquoJiꞌi bisaAmardquo

Ka Yesus bꞌala peka na ldquoMemaegraveegravena na miu pasae jꞌajꞌegravera kahegraveisama segravemi Jaꞌa 40 Te ngaa cee dhumadhegravedi re sebhe gꞌana do sebhekariu Jaꞌa egraveegravena hak Jaꞌa aadꞌo Te dhuhak ka Ama Lamatua dhu pamaꞌegravetemema le na cee-cee ka dhu madhegravediegravetu era segraverardquo

41 Ropa ana madhutu dhu leo segraveratadegravengi lii manegravengi Yakobis degravengeYohanis segravemi egraveegravena ka ra nasa bia42 Hegraveia Yesus paroa aaꞌi-aaꞌi si kaNa peka aku Negravengu na ldquoMiu meꞌale sina ma Dhegraveu-dhegraveu kapai dhuregravedꞌu paredha jꞌeli ana kabarai segravenaka regravengu bisa boe kalau-karegraveto Dhegraveukapai kabarai dhu tadhe boe Lamatuahia paredha risi eele ka ana kabaraibisa heka doa kegravetu 43 Te ngaa miubaku tao segravemi egraveegravena Negraveti talora miucee dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu kapai negravenguhudꞌi jꞌajꞌi ku ana pua-paleha ho lalaudhegraveu leo 44 Cee dhu neo jꞌajꞌi dhegraveukapai negravengu hudꞌi tao ngiꞌu na samasegravemi egravenu 45 Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa mai hia boedhegraveu lalau-laloꞌo Jaꞌa Te ngaa Jaꞌa

1031 Mateos 2016 Lukas 1330 1034 Egravetu dꞌara lii Yunani ra ige mulai negraveti deo neꞌe (=1) begraveli(=2) camegravedꞌa (=3) camegravedꞌa egraveci (=4) De lii Yunani τῃ τρίτῃ ἡμέρᾳ (tei tritei heimera) ldquoegravetu lodꞌo ka tegravelurdquosasoa na egravetu dꞌara lii Dhao nuka ldquocamegravedꞌardquo Sanegravedꞌe te Lamatua Yesusmadhe legraveke degravenge hari Jumat (igeegraveci) Begraveli egraveegravena nuka hari Sabtu (ige dua) Lamatua Yesus egravetu dꞌara roꞌa dhegraveu madhe Camegravedꞌa nuka hariMigu (ige tegravelu) Lamatua Yesus mamuri hari De madhutu aꞌige lodꞌo egravetu dꞌara lii Dhao na Negravengumadhedua megraveda di hegraveia Na mamuri hari 1038 Lukas 1250 1043 Lukas 2225-26 1044Mateos 2311 Markus 935 Lukas 2226

Markus 1046 89 Markus 119mai ho lalau-laloꞌo dhegraveu ae degravenge hiamamuri Jaꞌa ho sui kore dhegraveu ae negravetikoasa sasala-sasigo regravengurdquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveubegravedhu egraveci egravetu Jeriko

(Mateos 2029-34 Lukas 1835-43)46 Yesus degravenge ana madhutu Na

degravenge dhegraveu ae titu kegravena kako lasi kotaJeriko Ropa regravengu neo kako taruudhegraveu begravedhu egraveci madhegravedi egravetu sebhejꞌara na kanata ai ho manegravengi ngaa-ngaa negraveti dhegraveu dhu kako re egraveegravenaNgara na Bartimeos ana negraveti Timeos47Ropa na tadegravengi dhegraveu dhu kakomaisegravera Yesus negraveti rae Nasaret na kahegraveika na rodhe peka na ldquoYesus Ana-egravepu Daud ee Jiꞌi mate Egraveu negravebhu aele Sue ku jaꞌa laardquo

48 Ropa ra nanene lii rodhe na hegraveiadhegraveu segravera jegraveke ne aku regravengu na ldquoEgraveumau-mau ku laardquo

Te ngaa na rodhe asa aae peka naldquoYesus Ana-egravepu Daud ee Sue ku jaꞌalaardquo

49 Hegraveia Yesus titu taha ka Na pekaldquoMegraveti ku na mai sa neꞌerdquo

Ka ra lasi peka degravenge dhegraveu begravedhuegraveegravena peka na ldquoEgraveu mau-mau ka laaTe Amamese paroa egraveu negravei Demai latikardquo

50 Ropa nanene nare ka Bartimeospegraveci eele sigꞌi kalolo na hegraveia na kegravedꞌititu laꞌe paraga degravenge Yesus

51 Ka Yesus karegravei ne peka na ldquoEgraveuparluu ngaardquo

Dhegraveu begravedhune dhaa aku negravengunaldquoAma ee Jaꞌa manegravengi ho jaꞌa bisakegravedhirdquo

52 Yesus peka hari degravenge ne ldquoLulaegraveu parcaya Jaꞌa bisa tao paie musimadha egraveu Neꞌe ne kahegravei musi madhaegraveu egravele degravenge De lamu kardquo

Ka musi madha Bartimeos egraveledegravenge Egravele ka laꞌe madhutu Yesus

11Yesus si maso Yerusalem ka dhegraveu ae

koa-kio Ne segravemi dhegraveu kapai egraveci(Mateos 211-11 Lukas 1928-40

Yohanis 1212-19)1 Ropa ra degravetu degravenge kota

Yerusalem ka ra dhuli uuru dua raengara na Betfage degravenge Betania egravetusebhe ledhe Saitun Egravetu egraveegravena Yesussi mate ciki ooꞌe di Ka Na pua anamadhutu Na dhegraveu dua lasi uuru 2Napua si peka na ldquoMiu dua mi lamiuuru asa dꞌara rae negravei Ropa miumaso lami miu megravedhi ana badhakeledꞌei ciꞌu dhu ra egraveki egravetu egraveegravena dhudhegraveu dhae manyaꞌe megraveka Lami holegravecu eele dhari aꞌegraveki na ho egravere megravetimai asa neꞌe 3 Te ngaa ladhe dhegraveukaregravei miu lsquoNga tao ka miu egravere megravetiana keledꞌei nersquo Mi peka degravenge silsquoLamatua jiꞌi neo pake ne Ladhe pakenare na Na hia hari mairsquo rdquo

4 Egravele egraveegravena ka anamadhutuNa dhegraveudua segravera lasi ka regravedhi ana keledꞌei ciꞌudhu egraveki tegraveke egravetu madha egravemu cue egravetusebhe jꞌara Ra legravecu eele dhari egraveki naka ra egravere regravetimai 5Ka dhegraveu-dhegraveu dhutitu egravetu egraveegravena peka na ldquoWe Nga taoka miu pakako megraveti keledꞌei dhegraveurdquo

6 Ka ra dhaa peka na ldquoLamatuajiꞌi neo pake ne Ho ladhe Na pakenare na jiꞌi ngegraveti hari mairdquo Kadhegraveu segravera soro tegraveke si lasi pakako regravetiana keledꞌei egraveegravena 7 Hegraveia ra regraveti anakeledꞌei egraveegravena asa Yesus Ka ra hegravelesigꞌi-kalolo regravengu mi dedha keledꞌeika Yesus manyaꞌe

8 Ropa oe maso dꞌara kota kadhegraveu ae rare sigꞌi-kalolo ka ra hegravelemi dedha jꞌara oka-hoo Dhegraveu ca-hagꞌe lasi para regraveu palamdagger egravetu sebhejꞌara ho ra tao mi talora jꞌara oka-hoo Tatao segravemi egraveegravena na sama segravemitadha egraveci dhu peka na regravengu pak-abꞌua Yesus 9 Dhegraveu cahagꞌe kako

111 Ra pangare ledhe na lsquoSaitunrsquo lula egravetu egraveegravena abhu ajꞌu saitun ae dhu ra pacegraveli hua ne ho rareegravei megravenyi Ledhe Saitun egraveegravena ele boe kajꞌegraveu negravengu ca kilometer negraveti kota Yerusalem dagger 118 SasuriMarkus dhu uuru tegraveka peka na lsquodadana-dadanarsquo Te ngaa negraveti sasuri Yohanis 1213 egravedhi teꞌa na regraveupalam Palam neꞌe oe segravemi nyiu sa do aadꞌo na hegravenyi Dagger 119 Lii regravengu peka na lsquoHosanarsquo sasoa nasegravemi neꞌe ka lsquomera-milu degravenge karejꞌe-karaersquo Lii neꞌe biasa ra pake ho koa-kio Ama Lamatua

Markus 1110 90 Markus 1123uru egravetumadha Yesus aa cahagꞌe kakolimuri Ka ra paꞌoo peka naldquoHosana Mai ti koa-kio kolongara

Ama LamatuaDaggerLamatua hia berkat mi dhegraveu dhu

mai pake kolongara Nalula Ama Lamatua hia Ne

mai10 Hosana Mai ti koa-kio kolongara

Ama LamatuaLula Lamatua neo pakegravedꞌi hari

paredha dhegraveu aae DaudHosana Mai ti koa-kio kolongara Ama

LamatuaLula Lamatua madhegravedi negravedꞌu

paredha egravetu era dedha risieelerdquo

11 Ropa ra dꞌai dꞌara kota kaYesus si maso asa madha Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Ka Yesus ladhepalegraveme era Egravemu egraveegravena Te ngaa lulalodꞌo nihia ae le ka ra legravepahari asa raeBetania

Lamatua Yesus pua ajꞌu egraveci ho bakuhua

(Mateos 2118-19)12 Asa begraveli madꞌae aae egraveegravena ka

regravengu kalua negraveti Betania lasi asaYerusalem Dꞌai talora jꞌara ka Yesusmanganga 13 Ka Na ladhe negravedhi anaaajꞌu egraveci egravetu sebhe jꞌara Hua ajꞌu nadhu dhegraveu raꞌasect Yesus laꞌe padegravetu honeo neꞌa ajꞌu na hua do aadꞌo Naladhe ajꞌu egraveegravena hua boe cue sa Temema dꞌai megraveka hegraveru hua Regraveu hekamare kegravena 14 Ka Yesus peka mi ajꞌuegraveegravena ldquoLula egraveu hia boe Jaꞌa hua mulaiti deo neꞌe egraveu bisa heka hia hua egraveu asadhegraveu leordquo

Ana madhutu Yesus segravera tadegravengiNa padhai lii degravenge nasa segravemi egraveegravena

Lamatua Yesus maso asa Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ka Na paꞌele iie erapahia-pahegraveli

15 Yesus si kako taruu asaYerusalem dꞌai negravei ka Yesus maso asa

Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Egravetumadha Egravemu egraveegravena dhegraveu tao pasa hora pahia koro jꞌaha dhu biasa dhegraveupake tao korban ho ra sabajꞌa RopaYesus negravedhi segravemi egraveegravena ka Na lalegraveta siasa liꞌu Na tule eele mei dhu ra pakeho pasilu doi segravera aa Na tule pagurieele bagu dhu ra pake pahia manu-bhui sa 16 Ka Yesus kai si aaꞌi-aaꞌira segravena ka ra regraveti ia ka megravedha regravengure dꞌara madha Egravemu egraveegravena 17 Ka Naajꞌa si peka na ldquoMiu meꞌa le lii dhudhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua suritegraveke le peka na lsquoJaꞌa tao egravemu neꞌesegravena ka suku aaꞌi-aaꞌi mai sabajꞌa egravetuneꞌersquo Te ngaa miu tao Egravemu ne jꞌajꞌiera pakaboko dhegraveu parapordquo

18 Ropa kegravetu agama Yahudi degravengemese agama segravera reꞌa rare tatao Yesussegravemi egraveegravena ka ra nasa degravenge Ne Kara tenge jꞌara ho neo pamadhe Ne Tengaa ra madhaꞌu lula dhegraveu ae dhudꞌegravei lii holo-nori Yesus

19Dꞌara lodꞌo cegravena sa Yesus si kaluahari negraveti kota Yerusalem legravepa lasijꞌunu asa rae Betania

Ladhe miu parcaya degravenge dꞌarakateme Ama Lamatua dhaa lii manegravengimiu

(Mateos 2120-22)20-21 Begraveli madꞌae egraveegravena Yesus si lasi

hari asa Yerusalem Dꞌai talora jꞌaraka ra regravedhi ajꞌu dhu Yesus padhai liimedꞌa na Ka ana madhutu Yesussegravera malaa lula regravengu regravedhi ajꞌu egraveegravenamango le dꞌai amo Hegraveia Petrussanegravedꞌe lii padhai lii Yesus medꞌa naKa na peka na ldquoAma Ladhe ku Ajꞌudhu Ama dhoo medꞌa na madhe lerdquo

22 Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌawe Sadꞌi miu parcaya Ama Lamatuasegravemi egraveegravena na jꞌajꞌi kahegravei 23 Ladhemiu parcaya degravenge dꞌara kateme miubisa pua ledhe hia na pidha asa dꞌaradhasi Pe Lamatua pidha eele ledheegraveegravena sadꞌi miu baku parcaya degravengedꞌara cabegraveka Miu parcaya mi AmaLamatua hudꞌi degravenge dꞌara kateme

119 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11826 sect 1113 Lii Idhonesia peka na lsquoajꞌu ararsquo negraveti lii Yunani dhu pekana sukei Te ngaa Alkitab peka ajꞌu egraveci egravetu negravei dhu dhegraveu raꞌa hua na Egravetu Idhonesia begraveka dhimu dhegraveuraꞌa boe hua ajꞌu lsquoararsquo De ajꞌu ara egravetu Alkitab leko-leo degravenge ajꞌu ara egravetu neꞌe 1117 Yesaya 567Yermia 711 1123 Mateos 1720 1 Korintus 132

Markus 1124 91 Markus 128ku 24Baku bhegravelu Sadꞌimiu parcayadegravenge dꞌara kateme ngaa dhu miumanegravengi tatu Ama Lamatua bisa hiamiu 25 Ladhe dhegraveu egraveci sabajꞌa aa tengaa na tegraveka dꞌara era degravenge dhegraveuleo negravengu hudꞌi laꞌe pabeꞌa uuru kudegravenge dhegraveu egraveegravena Ladhemiu tao segravemiegraveegravena Ama miu egravetu sorga heka sakueele sasala miu kegravena 26 [Ladhe abhunegraveti miu dhu tegraveka dꞌara degravenge dhegraveuho moꞌo boe hia abho na tatu Amamiu egravetu sorga noꞌo boe pabhegravelu eelesasala miu kahegraveirdquo]

Ra pakaregravei hak Lamatua Yesus(Mateos 2123-27 Lukas 201-8)

27 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi taruuRopa dꞌai Yerusalem ka ra maso hariasa Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiRopamaso asamadha Egravemu egraveegravena kegravetuagama Yahudi mese agama degravengedhegraveu heka-dhegraveu heka Yahudi segraveramai 28ka ra karegravei Yesus peka na ldquoCeeka dhu pua egraveu mai tao maruru egravetuneꞌe medꞌa na Cee ka hia egraveu hakrdquo

29 Te ngaa Yesus neꞌa na regravenguneo tenge jꞌara ho pamanahu Ne KaNa bꞌala si peka na ldquoJaꞌa neo karegraveimiu kahegravei Miu dhaa uuru ku Jaꞌaheka Jaꞌa dhaa miu kegravena 30 Jaꞌa neokaregravei miu segravemi neꞌe miu aaꞌi-aaꞌi mitadhe Yohanis tuka sarani egraveegravena sinama Cee ka dhu pua negravengu laꞌe saranidhegraveu Lamatua do dhegraveu rai-hahardquo

31 Ra pajiko laꞌe-mai ka ra padhuepeka na ldquoEea Nara egravedhi le Ladheegravedhi dhaa peka na lsquoAma Lamatua kadhu pua Yohanisrsquo na bꞌala hari pekana lsquoNga tao kamiu parcaya boe Yoha-nisrsquo 32 Te ngaa egravedhi bisa boe pekakahegravei na lsquoDhegraveu rai-haha dhu pua nersquoTe aadꞌo na dhegraveu ae tao degravenge egravedhiLula dhegraveu ae parcaya Yohanis egraveegravenadhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuardquo

33 Ka ra dhaa peka na ldquoJiꞌi ngeꞌaboerdquo

Ka Yesus dhaa hari si peka naldquoLadhe segravemi egraveegravena Jaꞌa koꞌo boe pekakahegravei cee ka dhu pua Jaꞌardquo

12Lii pakasame lula-negraveti dhegraveu sabꞌa

oka anggor(Mateos 2133-46 Lukas 209-19)

1 Egravele ka Yesus padhai lii hari degravengekegravetu agama Yahudi mese agamadegravenge dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌaYahudi segravera KaNa lole pake lii upamaegraveci peka na ldquoDhegraveu egraveci laꞌe tao okaho neo segravela anggor egravetu dedha rai naKa na tao tedhe reo nare oka egraveegravenaaa tao bak cue ho kanate egravei anggorasa dꞌara laꞌe kahegravei Hegraveia na patituegravemu madhenga oka cue dhu dedhaEgravele egraveegravena ka na hia dhegraveu leo sebꞌa okaegraveegravena ho ra pabagi egravei anggor Hegraveia napakegravedꞌi asa rai leo laꞌe

2 Lodꞌo dꞌai hegraveru puu-gꞌegravetu huaanggor ka lamatua oka pua anapaleha na egraveci laꞌe asa dhegraveu sabꞌa okasegravera ho na manegravengi pala na 3 Ropadꞌai negravei ka dhegraveu sebꞌa segravera kegravepe rareka gamene Hegraveia ra pua ne legravepa degravengeai hua daꞌu-daꞌu

4 Ka lamatua oka pua hari anapaleha leo egraveci Te ngaa dhegraveu sebꞌasegravera dhedhe panuꞌa kegravetu na Ka rapamakae ne degravenge magegravele eele ne5Hegraveia lamatua oka egraveegravena pua hari anapaleha leo egraveci laꞌe Te ngaa dhegraveusebꞌa segravera hake pamadhe ne Ra taosamia egraveegravena ka lamatua oka pua taruuana paleha na laꞌe Te ngaa dhegraveusebꞌa segravera game cahagꞌe aa pamadhecahagꞌe 6 Ate eele dhodhoka anamone mesa dhu pasue negraveti lamatuaoka Lula na abhu heka jꞌara dhu leoka lamatua oka na pua ana dꞌegravelu nalaꞌe Na pajiko peka na lsquoSegravemi jaꞌa puaana dꞌegravelu jaꞌa laꞌe na regravengu segravemi raredegravenge beꞌa aa ra nanene nersquo

7 Hegraveia na pua ana na laꞌe Ropadhegraveu sebꞌa segravera regravedhi ana na maika ra papeka isi-aanga ra peka nalsquoWe Mi ladhe ku laa Mone hekanegravei pua ana dꞌegravelu na mai Ladhe amana madhe negravengu neꞌe ka dhu segraveminare aaꞌi-aaꞌi megravedha pusaka ama naDe mai ti pamadhe ne segravena ka egravedhitare pusaka narsquo 8Ka aaꞌi-aaꞌi ra kegravepe

1126 Sasuri lii Yunani dhu asli dhu uru tegraveka suri boe ayat 26 1126 Mateos 614-15 121Yesaya 51-2

ka ra pamadhe ne hegraveia ra core eelengiꞌu aae na asa liꞌu tedhe laꞌe Liipakasame ne dꞌai sange neꞌe kardquo

9 Egravele egraveegravena ka Yesus karegravei dhegraveu ka-pai segravera peka na ldquoMadhutu ngangeemiu na lamatua oka egraveegravena tao dhegraveusebꞌa segravera tasa mera mia Madhutungangee Jaꞌa tatu negravengu mai ho pa-madhe aaꞌi dhegraveu sebꞌa segravera segravena ka nahia dhegraveu leo hari sebꞌa oka anggor na

10 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti baca le egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua pekanalsquoAbhu hadhu cue dhu tuka hadhu segravera

core eele leTe ngaa limuri ne jꞌajꞌi le hadhu

padhegravedi11 Ama Lamatua mesa Na dhu pili

nare ka Na pamadhegravedi hadhune

Negraveti egraveegravena ka egravedhi ladhe na beꞌatitu kegravenarsquo rdquo

12 Dhegraveu kapai segravera reꞌa degravengena Yesus padhai lii paraga pake liipakasame egraveegravena Regravengu segravera samasegravemi dhegraveu sebꞌa oka anggor egraveegravenaHegraveia ra tenge jꞌara ho neo kegravepe YesusTe ngaa ra madhaꞌu degravenge dhegraveu aedhu dꞌegravei lii holo-nori Yesus Ka rakako eele Ne

Dhegraveu neo sahegravedhe Yesus degravenge jꞌarabꞌae bea

(Mateos 2215-22 Lukas 2020-26)13 Egravele egraveegravena ka dhegraveu kapai Yahudi

se pua pegraveri-pegraveri dhegraveu Parisi degravengedhegraveu negraveti partei Herodes lasi pakaregraveidegravenge Yesus ho ra neo sahegravedhe Ne14Ka ra karegravei Ne peka na ldquoAmaMeseJiꞌi ngeꞌa na dꞌara Ama ku mola aadꞌegravei boe kapodꞌe-kabegraveli Ama meꞌadꞌara dhegraveu Ama peka dadꞌegravei Lamatuadegravenge mola-mola lula Ama pili boeregravehu dhegraveu De jiꞌi neo karegravei Amaku ca jꞌara Madhutu atora agamaYahudi egravedhi bisa bꞌae bea asa dhegraveuaae kapai dhu paredha Roma doaadꞌordquo

15 Te ngaa Yesus neꞌa le na regravenguneo sahegravedhe Ne segravena ka Na padhai lii

labꞌa paredha Roma Ka Yesus bꞌala sipeka na ldquoNga tao kamiu neo sahegravedheJaꞌa degravenge lii karegravei segravemi egraveegravena Cobꞌapadꞌelo ku mi Jaꞌa doi pudhi cuerdquo

16 Ka ra jꞌole doi pudhi cue hia NeHegraveia Yesus nare ka laladhe Ka Nakaregravei si peka na ldquoRegravehu degravenge ngaracee egravetu doi pudhi nerdquo

Ka ra dhaa pekana ldquoEgraveegravenadhegraveu aaekapai paredha Romardquo

17 Ka Yesus peka ldquoNaa ladhe segravemiegraveegravena ngaa dhu unu dhegraveu paredhahia asa dhegraveu paredha laꞌe Te ngaadhu unu Ama Lamatua hia asa AmaLamatua laꞌerdquo

Ropa tadegravengi rare lii bꞌala Na ka ramalaa lula Yesus peka dhu legraveke Negravetiegraveegravena ka dhegraveu segravera bisa heka sahegravedheNe

Dhegraveu madhe mamuri hari aa dhegraveupaleo egravemu egravetu sorga do aadꞌo

(Mateos 2223-33 Lukas 2027-40)18 Abhu partei agama dhu leo egraveci

ngara na partei Saduki Regravengu ajꞌapeka na dhegraveu madhe bisa heka ma-muri Ca tegraveka abhu dhegraveu Saduki pegraveri-pegraveri mai neo sahegravedhe Yesus 19 Kara padhai lii degravenge Yesus peka naldquoAma Mese Musa suri tegraveke le hiaegravedhi atora peka na ladhe dhegraveumoneegraveci madhe tegraveke eele dhegraveu egravemu na tengaa regravengu degravenge boe kolo na aridhegraveumonena bisa leo nare hari bhegravenibalu egraveegravena segravena ka abhu kolo ho bakupaꞌele kolongara aꞌa na dhu madheegraveegravena 20Mema Musa ajꞌa segravemi egraveegravenaTe ngaa jiꞌi neo karegravei Ama segravemi neꞌeabhu dhegraveu pidhu dhu paꞌaꞌari Moneuru leo uuru egravemu te ngaa madheabhu megraveka kolo 21 Ka ari na leo narebhegraveni balu egraveegravena Negravebhu boe ka ari namadhe te ngaa abhu boe kolo kahegraveiAri na ka tegravelu segravemi egraveegravena kahegravei na leonare bhegraveni balu egraveegravena te ngaa abhumegraveka kolo negravengu madhe 22 Taruu-taruu segravemi egraveegravena ka dꞌai ana limuritegraveka madhe kahegravei Negravebhu boe hegraveiabhegraveni balu egraveegravena madhe

1211 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11822-23 1214 Dhegraveu aae kapai dhu paredha Roma ra pangare nelsquoKeserrsquo 1218 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 238 1219 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 255

Markus 1223 93 Markus 123423Naa Jiꞌi neo karegravei Ama segravemi neꞌe

dhegraveu bhegraveni egraveegravena leo le degravenge monedhegraveu pidhu Dꞌai lodꞌo egravele rai-hahane ho Lamatua pamamuri hari dhegraveumadhe bhegraveni ne jꞌajꞌi dhegraveu egravemu ceenegraveti dhegraveu pidhu segraverardquo

24 Yesus dhaa peka na ldquoLii karegraveimiu segravera tadha namiumeꞌa iiamegravekaisi Sasuri Mola-Megraveci Ama LamatuaMiu meꞌa boe koasa Lamatua kahegraveiDe miu sala titu kegravena

25 Mi nanene Segravemi neꞌe egravetu sorgadhegraveu paleo boe egravemu Dhegraveu madheaaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua pamamuri harira paleo heka egravemu Segravemi egraveegravena kahegraveiana pajuu Ama Lamatua egravetu sorga26 Aa Jaꞌa peka mi miu lula-negraveti dhegraveumadhe mamuri hari do aadꞌo Musasuri tegraveke lula-negraveti ana aajꞌu dhu ainaꞌe te ngaa kegravepu boe Miu sanegravedꞌe liilolo egraveegravena do aadꞌo Ropa ai naꞌe anaaajꞌu egraveegravena Ama Lamatua peka degravengeMusa na lsquoJaꞌa ne Ama Lamatuanegraveti begravei-baki egraveu nuka Abraham Isakdegravenge Yakob Toke dꞌai sange neꞌeregravengu aaꞌi-aaꞌi manegravengi-mangajꞌi miJaꞌa erarsquo 27 Egravedhi teꞌa na begravei-bakiegravedhi segravera madhe negravebhu le Te ngaalula Ama Lamatua peka nare le naNegravengu jꞌajꞌi Lamatua regravengu era Negravetiegraveegravena ka egravedhi teꞌa na regravengu mamurihari le De masi ka dhegraveu madhe le tengaa ra mamuri hari De dhegraveu ma-muri dhu manegravengi-mangajꞌi mi AmaLamatua te ngaa dhegraveu madhe aadꞌosinama Negraveti egraveegravena ka ladhemiu kegravepetaruu aꞌajꞌa dhu peka na dhegraveumadhemamuri heka egraveegravena miu sala aerdquo

Lii paredha ho sue Lamatua aa suedhegraveu leo kahegravei

(Mateos 2234-40 Lukas 1025-28)28 Egravetu lodꞌo egraveegravena abhumese agama

egraveci dhu nanene Yesus padhai lii degravengedhegraveu negraveti partei Saduki segravera Mad-hutu aꞌabhu mese agama egraveegravena naYesus dhaa legraveke le lii karegravei regravenguHegraveia na karegravei Yesus peka na ldquoAmaJaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe atora adꞌadegravenge lii paredha agama egravedhi ae titukegravena Madhutu aꞌabhu Ama negraveti lii

paredha dhu mai negraveti Musa mia kadhu hua iia risirdquo

29 Ka Yesus dhaa peka na ldquoLiiparedha dhu hua iia risi peka segravemineꞌe kalsquoMiu dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi mi Mi

nanene paieAma Lamatua egraveegravena mema Lamatua

egravedhiaa Kegravetu egravedhi kahegravei

Negravengu dhoka mesa Na dilamatua leo aadꞌo

30 De miu hudꞌi sue risi eele Ne negravetiaaꞌi-aaꞌi

Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi dꞌegraveipaꞌegraveci degravenge Ne degravenge dꞌarakateme

aa tadhe megraveu Nedegravenge sabꞌa egravera ho madhutu

dadꞌegravei Narsquo31 Aa lii paredha ka dua peka na

lsquoEgraveu hudꞌi sue ku dhegraveu leo sama segravemiegraveu sue ngiꞌu egraveu unu mursquo

Duaparedha seꞌe ka dhuhua iia risiAbhuheka lii paredha leo dhu risi eelenegraveti dua paredha seꞌerdquo

32 Ka mese agama egraveegravena bꞌala haripeka na ldquoTareꞌa Ama ku peka legravekekegravena Te Ama Lamatua jꞌajꞌi Kegravetuegravedhi Lamatua leo aadꞌo 33 Egravedhihudꞌi sue risi Ne toke dꞌara dꞌegravei hopaꞌegraveci degravengeNe tadhemegraveuNe degravengesabꞌa egravera ho madhutu dadꞌegravei Na Egravedhihudꞌi sue dhegraveu leo kahegravei sama segravemiegravedhi sue ngiꞌu egravedhi unu ti Lamatuadꞌegravei risi eele tatao segravemi egraveegravena negraveti egravedhimadhutu dhodhoka atora agama diTatao segravemi egraveegravena beꞌa risi negraveti egravedhitegraveti badha ho lati tunu hia Lamatuado tegraveti megravedha leo hia Nerdquo

34 Ropa Yesus nanene nare dhegraveu nedhaa segravemi egraveegravena ka Na pangee namese agama ne neꞌa degravenge beꞌa leHegraveia Yesus peka na ldquoEgraveu oe jꞌajꞌi unuAma Lamatua kegravenardquo

Egravele egraveegravena ka dhegraveu leo segravera bani hekapakaregravei degravenge Yesus lula dhegraveu egraveci sasegi boe Ne

1226 Kalua negraveti Masir 36 1230 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 64-5 1231 Atora negravetiAma-ama Agama 1918 1232 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 435 1233 Hosea 66 1234Lukas 1025-28

Markus 1235 94 Markus 133Kristus egraveegravena ana-egravepu dhegraveu aae

Daud te ngaaNegravengu lamatua Daud kahegravei(Mateos 2241-46 Lukas 2041-44)

35 Egravele egraveegravena ka Yesus ajꞌa dhegraveuae segravera egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi era Ka Na karegravei si peka naldquoMadhutu ngangee miu na tasamiaMese agama segravera ajꞌa peka na Kristusegraveegravena dhu Lamatua pajꞌujꞌu negraveti uruka mai Madhutu ngangee regravengu naKristus egraveegravena dhoka ana-egravepu Daud Tengaa aꞌajꞌa segravemi egraveegravena dꞌai legraveke megraveumegraveka 36 Lula negraveti uru ka mai RohAma Lamatua dhu Mola-Megraveci pakeDaud ho suri peka nalsquoAma Lamatua peka lemi lamatua jaꞌa

naldquoMai homadhegravedimi era dhu hua

iia re babꞌoa gꞌana JaꞌaPe egraveegravena na Jaꞌa tao musu egraveu

pahaha iisi toke ra bisaboe dedꞌe kegravetu mi egraveursquo rdquo

37a De egravedhi teꞌa na dhegraveu aaeDaud paroa Kristus egraveegravena peka nalsquoLamatuarsquo na Negraveti egraveegravena ka ladhedhegraveu segravera peka na Kristus egraveegravenadhoka ana-egravepu Daud di egraveegravena dꞌaimegraveka Lula Negravengu egraveegravena jꞌajꞌi lamatuanegraveti Daud kahegraveirdquo

Yesus peka na pajiko paie meseagama dhu kapodꞌe-kabegraveli segravera

(Mateos 231-36 Lukas 2045-47)37b Ropa Yesus peka nare segravemi

egraveegravena dhegraveu ae segravera dꞌegravei titu kegravenananene Ne 38 Ka Yesus peka harisi ldquoMiu hudꞌi pajiko paie ku meseagama Regravengu dꞌegravei pasia pake kodhomadhera dꞌai rai lasi paraga degravengedhegraveu ae segravena ka dhegraveu dhu regravedhiregravengu segravera koa si peka na lsquoLadhe kulaa Dhegraveu segravera dhegraveu kapairsquo 39 Ladhesegravemi regravengu maso asa egravemu manegravengi-mangajꞌi do lasi raꞌa-sisi ra tengeera madhegravedi dhu beꞌa risi segravena kadhegraveu ae regravedhi si 40 De hua iia mipajiko paie Regravengu kapodꞌe-kabegravelibhegraveni balu ho parame rare egravemu bhegravenibalu segravera Te ngaa egravetu madha dhegraveuae regravengu pahuni bhabhelu ra segraveradegravenge jꞌara titu ho sabajꞌa pamadheraaae segravena ka dhegraveu peka na regravengu se

dhegraveu mola Te ngaa limuri mai naAma Lamatua hia huku dhu bia risiasa regravengurdquo

Bhegraveni balu hia doi kolete dhu ae risi(Lukas 211-4)

41 Egravele egraveegravena ka Yesus laꞌe madhegravedipatangara degravenge boaraka derma egravetuEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Naladhe dhegraveumai pamaso doi kolete asadꞌara boaraka egraveegravena Ka Na ladhe dhegraveukaja segravera paregraveu doi ae 42Tengaa abhubhegraveni balu egraveci dhu degravenge boe ngaa-ngaa egraveci sa mai manegravengi-mangajꞌi kana pamaso dua doi asa dꞌara boarakaegraveegravena Dua doi dhu na pamaso egraveegravenakabꞌua ciki oodꞌe di

43 Egravele egraveegravena ka Yesus gape anamad-hutu Na ka Na peka ldquoMi ladhe kubhegraveni balu dhu degravenge boe ngaa-ngaanegravei Na pamaso dhoka dua doi di tengaa negravengu hia risi eele negraveti dhegraveu leosegravera 44 Dhegraveu leo segravera hia kolete negravetidoi sisa regravengu Te ngaa bhegraveni balune hia aaꞌi megraveu-megraveu doi negravengu asaLamatuardquo

13Yesus peka mema na begraveli-camegravedꞌa

Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi guri eele(Mateos 241-2 Lukas 215-6)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutu Na segravera kalua negraveti dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Roparegravengu dꞌai liꞌu hegraveia ana madhutu Naegraveci pajꞌujꞌu asa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ka na peka ldquoAma Ladheku Egravemu neꞌe Ra tao rare saraga biaRa pagodꞌo rare hadhu segravera mera titukegravenardquo

2 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoEgravemune mema saraga titu kegravena Te negravebhuheka dhegraveu paguri eele ne Ka hadhu-hadhu segravera egraveci sa pamadhegravedi hekaegravetu dedha egravecirdquo

Tadha-tadha egravele rai-haha(Mateos 243-14 Lukas 217-19)

3 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi asaledhe Saitun ka Na madhegravedi egravetuera dhu patangara degravenge Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Hegraveia Petrus

1236 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101

Markus 134 95 Markus 1320Yakobis Yohanis degravenge Anderias maipadhai lii degravenge Yesus 4Ra karegravei akuregravengu na ldquoAma Lole hari ku lii dhuAma ku peka degravenge jiꞌi deo na Lodꞌomia segravera sa jꞌajꞌi Aa tadha-tadha nasamiardquo

5 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu naldquoSadꞌi miu pajiko paie-iie segravena kabaku legraveke tipu 6 Te ladhe egraveegravena nadhegraveu ae mai tegravebꞌa kakara ho ra pekana lsquoJaꞌa ne Kristus Dhegraveu dhu AmaLamatua moa negraveti uru ka mairsquo Aara leko-monya dhegraveu ae 7 Ladhemiu megravedhi dhegraveu pamusu do tadegravengilii lolo dhegraveu papara-pakegravejꞌi degravengepakasiro egravetu mia-mia miu baku mad-haꞌu kahegravei Segravera sa hudꞌi jꞌajꞌi uuru kuTe ngaa lodꞌo egravele rai-haha egraveegravena dhaedꞌai megraveka 8 Dhegraveu negraveti ca suku maipamusu degravenge suku leo rai egraveci maipamusu degravenge rai leo Egravetu mia-miajꞌajꞌi rai opo degravenge kabake-mangangaSegravera sa jꞌajꞌi tadha sama segravemi dhegraveubhegraveni egraveci dhu kabake pegravedꞌa neo naraiisi

9 De hua iia na miu mage-mageTe egraveegravena na dhegraveu mai kegravepa miu hora nuni asa dhegraveu paredha agama dhupamaꞌegravete lii agama Aa ra gamemiu egravetu dꞌara egravemu-egravemu manegravengi-mangajꞌi Ho egraveegravena na regraveti miu asamadha dhegraveu dhu degravenge koasa lulamiumadhutu Jaꞌa Te ngaa beꞌa kahegraveineꞌe ne miu abhu tebho ho peka ko-longara Jaꞌa mi regravengu 10Te dhegraveu unuAma Lamatua hudꞌi lasi uuru ku loleLii Lolo Beꞌa Jaꞌa mi suku aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne heka lodꞌo egravele rai-hahane dꞌai kegravena 11 Sanegravedꞌe ee Ladhe raegraveki regravetimiu asa era pamaꞌegravete lii langumiu baku madhaꞌu peka na lsquoEgraveegravena najaꞌa neo padhai lii ngaa Do jaꞌa neodhaa ngaarsquo Ladhe dꞌai lodꞌo egraveegravenamiu padhai lii madhutu ngaa dhu RohMola-Megraveci Ama Lamatua peka degravengemiu

12 Egravetu dꞌara egravemu cue ladhe abhudhegraveu dhu parcaya Jaꞌa egraveegravena na aꞌarinegravengu tenge jꞌara ho pamadhe ne

Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe abhu ana dhuparcaya Jaꞌa egraveegravena na ama dꞌegravelu natenge jꞌara ho pamadhe ne Segravemiegraveegravena kahegravei ladhe abhu ina-ama dhuparcaya Jaꞌa egraveegravena na ana dꞌegravelu regravengutenge jꞌara ho pamadhe si 13De egraveegravenana dhegraveu dꞌegravei boe miu taga miu mad-hutu Jaꞌa Te ngaa dhegraveu cee dhu bisataha toke dꞌai egravele lodꞌo egraveegravena tatu AmaLamatua hia mamuri mi negravengurdquo

Jꞌaga mamuri miu te lodꞌo egravele rai-haha degravetu le

(Mateos 2415-28 Lukas 2120-24)14Yesus tuhuhari lii padhai Na aku

Negravengu na ldquoEgraveegravena na abhu dhegraveu egravecidhu bhelu-katubꞌa risi eele mai Hona mai maso ka titu egravetu era laluri egravetudꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌidhu madhutu iia-iia na negravengu bisaboe egravetu era egraveegravena ho na pahera eraegraveegravena Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuategraveke eele era egraveegravena Ladhe miu megravedhile segravemi egraveegravena na mi pajiko paie-iie (Cee dhu baca lii neꞌe pajikopaie kahegravei) Egraveegravena jꞌajꞌi mi tadhapeka na lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera degravetu aele Ladhe megravedhi segravemi egraveegravena nadhegraveu-dhegraveu egravetu propensi Yudea lega-rai asa kolo ledhe lasi 15 Regravenguhudꞌi rai pamegraveri-megraveri segravena ka bakuabhu jꞌajꞌegravera Ladhe dhegraveu mai le asaliꞌu legravepa ia ka rare megravedha asa dꞌaraegravemu 16 Segravemi egraveegravena kahegravei dhegraveu egravetudꞌara oka baku legravepa egravemu raremegravedha-papake 17Dhu jꞌegravera risi dhegraveu bhegravenidhu degravenge babia degravenge ina dhu pa-susu ana rara iisi hiu lula regravengu rairare boe 18 De hua iia risi miu saba-jꞌa segravena ka lodꞌo jꞌajꞌegravera segravera bakulegraveke degravenge hegraveru egravejꞌi lai 19 Te jꞌajꞌegraveralodꞌo egraveegravena bia titu kegravena Mulai negravetiAma Lamatua tao rai-haha toke dꞌaisange neꞌe dhegraveu regravedhi megraveka jꞌajꞌegraveradhu bia segravemi egraveegravena Jꞌajꞌegravera bia segravemiegraveegravena lodꞌo limuri jꞌajꞌi heka hari20 Ladhe Ama Lamatua pabꞌabꞌe boelodꞌo jꞌajꞌegravera segravera abhu boe dhegraveu egravecisa dhu mamuri Te ngaa taga Ama

1311 Mateos 1017-20 Lukas 1211-12 1313 Mateos 1022 1314 Daniel 927 11311211 1316 Lukas 1731 1319 Daniel 121 Rai-haha Rupa Hiu 714

Markus 1321 96 Markus 1337Lamatua sue dhegraveu dhu Na hagꞌe naresegravera ka Na pabꞌabꞌe lodꞌo-lodꞌo jꞌa-jꞌegravera segravera

21 Ladhe lodꞌo dꞌai na miu tadegravengidhegraveu mai peka aku regravengu na lsquoLadheku Kristus egravetu neꞌersquo Aa dhegraveu leo haripeka aku regravengu na lsquoAadꞌo Kristusegravetu negraveirsquo Miu baku nanene kahegravei22 Te ladhe egraveegravena na dhegraveu mai hotegravebꞌa kakara peka na lsquoJaꞌa ne Kris-tusrsquo Aa cahagꞌe hari peka na lsquoJaꞌane dhegraveunegraveti lii padhai AmaLamatuarsquoEgraveegravena na ra tao tadha malaa ae-aedegravenge koasa nidhu ho kapodꞌe-kabegravelidhegraveu Regravengu patangi-tenge jꞌara segravenaka dhegraveu unu Ama Lamatua legraveke tipukahegravei 23 Negraveti egraveegravena ka miu pajikopaie-iie Mema lodꞌo jꞌajꞌegravera bia egraveegravenadꞌaimegraveka te ngaa Jaꞌa pasanegravedꞌe uurumiurdquo

Mamai Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa(Mateos 2429-31 Lukas 2125-28)

24 Egravele egraveegravena ka Yesus peka haridegravenge ana madhutu Na segravera akuNegravengu na ldquoLadhe egravele lodꞌo jꞌajꞌegraverasegravera nalsquoMadha lodꞌo jꞌajꞌi maroga

aa hegraveru heo heka25 Hua hegravetu-hua hegravetu begravebha negraveti

dedha-liru maiaa koasa-koasa egravetu dedha-liru

jꞌajꞌi kaco-balorsquo26 Egravele egraveegravena heka dhegraveu ladhe regravedhi

Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neEgraveegravena na Jaꞌa mai degravenge raꞌi-liru negravetidedha Hegraveia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladhe regravedhiaꞌegravera degravenge dadedha Jaꞌa 27 Ka Jaꞌaparedha ana pajuu Ama Lamatua negravetisorga ho puru lasi oru-kaboko dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌa hagꞌe kore negraveti mia-mia egravetu rai-haha ne negraveti suu haa dꞌaisuu dhimu negraveti suu badae toke dꞌaisuu balegraveurdquo

Lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera jꞌajꞌi tadha ma-mai Lamatua Yesus

(Mateos 2432-35 Lukas 2129-33)28 Yesus tuhu hari lii padhai Na

peka na ldquoJaꞌa kore upamanegraveti ana aa-jꞌu Ladhe regraveu na mulai karara egraveegravena

tadha hegraveru hadhu degravetu le 29 Segravemiegraveegravena kahegravei ladhe miu megravedhi lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera segravera jꞌajꞌi sama segravemi liipeka Jaꞌa deo na egraveegravena jꞌajꞌi mi tadhapeka na mamai Jaꞌa degravetu ae le 30Neꞌene Jaꞌa peka degravenge miu kegravena Negravetidhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumamuri se egraveegravena naabhu cahagꞌe dhu dhae madhe megravekate lodꞌo-lodꞌo dhu pegravenu degravenge jꞌajꞌegraverana dꞌai le 31 Masi ka liru degravenge rai-haha ne ele te ngaa lii holo-nori Jaꞌaele boe toke dꞌai mia-mia laꞌerdquo

Dhegraveu egraveci sa reꞌa boe lodꞌo mamaiYesus

(Mateos 2436-44)32 Yesus tuhu hari lii peka na

ldquoDhegraveu egraveci sa reꞌa boe lodꞌo do jamdhu Jaꞌa mai hari Ana pajuu AmaLamatua egravetu sorga segravera reꞌa boe kahegraveiJaꞌa mesa ku keꞌa boe kahegravei DhokaAmaKumesaNadi dhuneꞌa 33Negravetiegraveegravena ka miu aaꞌi-aaꞌi mi hudꞌi pajikopaie lula miu meꞌa boe lodꞌo dꞌai na

34 Negravebhu heka Jaꞌa laku tegraveke eelemiu kegravena te ngaa egraveegravena na Jaꞌa maihari Sama segravemi dhegraveu dhu laꞌe tegravekeeele egravemu negravengu ho laꞌe asa rai ka-jꞌegraveu Na pua ana-ana negravengu jꞌaga paieegravemu Aa na bagi hia si sasabꞌa Kana paredha ana madhenga egravemu segravenaka na jꞌaga paie toke dꞌai negravengu legravepahari 35 Miu hudꞌi jꞌaga megraveda-megraveukahegravei lulamiumeꞌa boe lodꞌomia Jaꞌamai hari sama segravemi ana madhengaegravemu neꞌa boe lodꞌo lamatua egravemu nalegravepa Legravepa lodꞌo nihia talora megravedaoe megraveu lodꞌo rea do lodꞌo negravetu miumeꞌa boe jam egraveegravena 36Mage dhoka namai sahegraveka te abhu miu dhu bhegravejꞌiluu era

37De ngaa dhu Jaꞌa peka degravengemiuneꞌe Jaꞌa peka legraveme degravenge dhegraveu leokahegravei lsquoMiu hudꞌi pajiko paie ho misoru mamai Jaꞌarsquo rdquo

[Dꞌai sange neꞌe ka Lamatua Yesuspadhai lii lula-negraveti lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegraveradhegraveu rai-haha degravenge ana madhutuNa segravera egravetu ledhe Saitun]

1324 Yesaya 1310 Yeskial 327 Yoel 21031 315 Rai-haha Rupa Hiu 612 1325 Yesaya 344Yoel 210 Rai-haha Rupa Hiu 613 1326 Daniel 713 Rai-haha Rupa Hiu 17 1332 Mateos2436 1334 Lukas 1236-38

Markus 141-2 97 Markus 141214

Dhegraveu aae-dhegraveu kapai tenge jꞌara hokegravepe Lamatua Yesus

(Mateos 261-5 Lukas 221-2 Yohanis1145-53)

1-2 Egravele egraveegravena ka kegravetu agama Yahudidegravenge mese agama segravera tenge jꞌaraneo kegravepe Yesus degravenge mau-mau Teregravengu neo pamadhe Ne Te ngaa egravetudꞌara padhue egraveegravena ra peka na ldquoTahaku Baku parai kegravepe Ne lula lodꞌokalela degravetu le Mage dhoka dhegraveu aesegravera patao degravenge egravedhirdquo

Regravengu padhai lii segravemi egraveegravena lula diidua lodꞌo ka dꞌai lodꞌo kalela dhegraveuYahudi dhu biasa ra peka na lsquoPaskarsquodegravenge lsquoPesta Roti dhu pake boe RagirsquoKalela se pasanegravedꞌe regravengu lodꞌo begravei-baki ra kalua negraveti rai Masir

Bhegraveni dhu pasuti egravei hegraveu megravengi dhukabꞌua mi Lamatua Yesus

(Mateos 266-13 Yohanis 121-8)3 Egravetu rae Betania abhu ca dhegraveu

ngara na Simon Uru egraveegravena dhegraveumadenge degravenge ne lula negravengu pegravedꞌakusta Te ngaa limuri ne egravele le negravetipapegravedꞌa na

Hegraveia lodꞌo kalela dhae dꞌai megravekana Yesus degravenge anamadhutu Na segraveralasi raꞌa-rinu egravetu egravemu Simon Egravetutalora raꞌa-rinu era dhegraveu bhegraveni egravecimai paraga Yesus Negravedꞌu degravenge botoegraveci dhu ra tao negraveti hadhu Isi botone egravei hegraveu megravengi asli dhu kabꞌua titukegravena dhu ra tao negraveti amo aajꞌu hegraveumegravengi Hegraveia bhegraveni ne pamae hegravebꞌaboto egraveegravena ka na pasuti egravei hegraveu megravengimi kegravetu Yesus ho jꞌajꞌi mi tadha pekana negravengu pakabꞌua Yesus

4 Te ngaa egravetu egraveegravena abhu dhegraveu leodhu raꞌa-rinu paꞌegraveci kahegravei Ropa dhegraveuse regravedhi dhegraveu bhegraveni ne tao segravemi egraveegravenahegraveia ra nasa Ka ra padhai lii padedhaiisi peka na ldquoNgaa ka unu bhegraveni negraveiNa bhori eele egravei hegraveu megravengi kabꞌua

aae egraveegravena 5 Beꞌa risi negravengu pahie egraveihegraveu megravengi egraveegravena ho laꞌe papala doi aesegravera mi dhegraveu dhu degravenge boe unu Tekabꞌua egravei hegraveu megravengi ne egraveci egraveegravena kadegravenge gaji tuka dꞌara ca tegraveurdquo Hegraveia rajegraveke bhegraveni ne

6 Te ngaa Yesus bꞌala lii regravengu akuNegravengu na ldquoMiu baku pasusa bhegravenine Hudꞌi laa Jaꞌa karejꞌe lula negravengupasuti le ngiꞌu Jaꞌa degravenge egravei hegraveumegravengineꞌe 7 Dhegraveu kasia segravera begraveli-begraveli egravetutalora miu De lodꞌo mia egraveegravena ka dhumiu lake mere na miu bisa soru-barasi Te ngaa negravebhu heka Jaꞌa paꞌegraveciheka degravenge miu 8 Mamuri Jaꞌanegravebhu heka egravetu rai-haha ne Degravengetatao bhegraveni ne negravengu lalau ngiꞌu Jaꞌasama segravemi negravengu pahegraveumegravengi memangiꞌu aae Jaꞌa ho padhane 9 Miupatadhe ee Egraveegravena na ladhe dhegraveu loleLii Lolo Beꞌa Ama Lamatua egravetu mia-mia na ra palolo kahegravei tatao beꞌabhegraveni neꞌe Segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌisanegravedꞌe negravengurdquo

Yudas paneꞌa lii degravenge dhegraveu ho pahieeele Lamatua Yesus

(Mateos 2614-16 Lukas 223-6)10 Egravele egraveegravena ka abhu ca dhegraveu negraveti

ana madhutu Yesus dhegraveu cangurudua segravera ngara na Yudas IskariotNegravengu kalua laꞌe tenge kegravetu agamaYahudi segravera ho neo pahie Yesus miregravengu Ropa na paraga degravenge regravenguka na peka naneo na 11 Lodꞌo kegravetuagama segravera tadegravengi naneo Yudas kara karejꞌe titu kegravena Hegraveia ra jaji pekana ldquoLadhe egraveu neo pahie Yesus degravengejiꞌi tatu jiꞌi bꞌaerdquo Hegraveia Yudas kalua kana mulai tenge jꞌara ho pahie Yesus

Lamatua Yesus naꞌa kalela Paskadegravenge ana madhutu Na

(Mateos 2617-25 Lukas 227-1421-23Yohanis 1321-30)

12 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge lodꞌo par-tama negraveti lodꞌo kalela dhegraveu Yahudi

141-2 Kalua negraveti Masir 121-27 143 Kabꞌua egravei hegraveu megravengi ne egraveci egraveegravena ka degravenge gaji tuka dꞌaraca tegraveu Alkitab lii Yunani peka na egravei hegraveu megravengi ne kabꞌua na 300 denari Aa ngara na nardos dhu uruegraveegravena dhegraveu tao negraveti amo aajꞌu hegraveumegravengi Alkitab lii Idhonesia peka na lsquonarwastursquo Aa boto egraveegravena tao negravetihadhu dhu bisa pae Boto ne kabꞌua kahegravei Alkitab lii Yunani peka na boto ne ra tao negraveti hadhu ngarana alabastros Alkitab lii Idhonesia peka na ngara hadhu ne lsquobatu pualamrsquo Ladhe kahegravei egravetu Lukas 737-38 147 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1511

De dꞌara lodꞌo egraveegravena regravengu tema tunuroti dhu degravenge boe ragi aa rorokahibꞌi-kalegravebho kahegravei Hegraveia ana mad-hutu Yesus segravera mai karegravei Ne akuregravengu na ldquoAma Doe neꞌe ne lodꞌokalela Paska egravedhi kegravena De Ama neojiꞌi lalau era kalela Paska egravetu miardquo

13 Hegraveia Yesus pua ana madhutu Nadhegraveu dua aku Negravengu na ldquoMiu lamiuuru ku asa dꞌara kota Egravetu negravei miuparaga degravenge dhegraveu mone egraveci dhupasae egravei dꞌara gꞌala iiki cue Lamimadhutu ne negraveti limuri 14 Ladhena maso asa egravemu mia egraveegravena ka namiu madhutu ne asa dꞌara Hegraveia miupekami lamatua egravemu egraveegravena segravemi neꞌelsquoAma Mese jiꞌi manegravengi kama egraveci hoNa neo tao kalela Paska degravenge anamadhutu Negravengursquo 15 Pe dhegraveu egraveegravenapajꞌujꞌu kama aae egraveci egravetu egravemu dedhana dhu na sadia nare le De miu duami dhoka lami lalau ngangaꞌa dirdquo

16 Hegraveia dua ra lasi ka asa dꞌarakota Dꞌai negravei regravengu regravedhi tareꞌasama segravemi ngaa dhu Yesus moa deona Ka ra sadia aaꞌi-aaꞌi ho Yesus siraꞌa kalela Paska egravetu era egraveegravena Egraveleegraveegravena ka dua ra lasi paroa Yesus si

17 Ropa lodꞌo oe cegravena hegraveia Yesusdegravenge ana madhutu dhegraveu cangurudua segravera dꞌai era egraveegravena 18 Ka ra mad-hegravedi raꞌa sama-sama Egravetu talora raꞌaera Yesus padhai lii degravenge si akuNegravengu na ldquoMiu nanene ku Egraveegravena nadhegraveu egraveci negraveti miu se pahie eele Jaꞌamidhegraveu leordquo

19 Ropa tadegravengi lii egraveegravena anamadhutu Yesus segravera cagꞌagꞌa degravengemanyasa Ka regravengu egraveci-egraveci mulaikaregravei Yesus peka na ldquoDhegraveu dhu Amapeka egraveegravena jaꞌa aadꞌo sina mardquo

20 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravenguna ldquoDhegraveu dhu cegravebꞌu roti palere-leredegravenge Jaꞌa asa dꞌara mago ne negravenguka dhu pahia Jaꞌa 21 Mi sanegravedꞌe Jaꞌane Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌahudꞌi madhe ku sama segravemi dhu suritegraveke le egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciAma Lamatua Te ngaa kasia dhegraveudhu neo pahia Jaꞌa egraveegravena begraveli-camegravedꞌa

negravengu dui nare pala na Hua iia risiina na baku nara iisi nerdquo

Lamatua Yesus peka na roti degravenge egraveianggor jꞌajꞌi mi tadha ho egravedhi sanegravedꞌe Ne

(Mateos 2626-30 Lukas 2214-20 1Korintus 1123-25)

22 Ropa regravengu egravetu talora raꞌa eraYesus nare roti cue hegraveia Na manegravengimakasi mi Ama Lamatua Ka Na pa-mae roti ne hegraveia Na jꞌole asa anamadhutu Na segravera Ka Na peka naldquoRoti neꞌe ne ngiꞌu Jaꞌa kegravena Mereho miꞌardquo

23 Egravele egraveegravena ka Na nare galaa dhuisi degravenge egravei hua anggor Na manegravengimakasi mi Ama Lamatua kahegravei KaNa jꞌole galaa egraveegravena asa ana madhutuNa segravena ka rinu 24 Hegraveia Na pekaldquoEgravei anggor neꞌe ne raa Jaꞌa kegravena dhusuti segravena ka hia mamuri mi dhegraveu aeRaa ne jꞌajꞌi mi tadha ho pasanegravedꞌepeka na ngaa dhu Ama Lamatua moale egraveegravena limuri ne jꞌajꞌi le tareꞌa Mereho minu ka

25 Mi sanegravedꞌe paie Negraveti megraveda neꞌene Jaꞌa kinu heka egravei anggor Toke dꞌaiJaꞌa degravenge Ama Ku ngegravedꞌu paredhasama-sama egravetu sorga heka kinu harikegravenardquo

26 Egravele egraveegravena ka ra sodꞌa lii sodꞌaegraveci ho ra koa-kio kolongara AmaLamatua Ka megraveda egraveegravena kahegravei lasidegravenge asa ledhe Saitun

Lamatua Yesus peka uuru na begraveli-camegravedꞌa Petrus pasili Negravengu

27 Egravetu dꞌara kakako regravengu egraveegravenaYesus padhai lii peka na ldquoDꞌaramegravedaneꞌe ne miu aaꞌi-aaꞌi mi rai tegraveke eeleJaꞌa mesa Ku Sama segravemi dhu ra surile egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua peka nalsquoEgraveegravena na Ama Lamatua pamadhe ana

madhenga badhaka kahibꞌi-kalegravebho na rai pajꞌala

asa haa asa dhimursquo 1418 Lii Sodꞌa Koa-Kio 4110 1424 Kalua negravetiMasir 248 Yermia 3131-34 1427 Sakaria137 1428 Mateos 2816

Markus 1428 99 Markus 144428 Egraveegravena na Jaꞌa madhe tareꞌa Te

ngaa lodꞌo Jaꞌa mamuri hari Jaꞌa lakuuru negraveti miu asa propensi Galileardquo

29 Ka Petrus bꞌala peka na ldquoAmaMasi ka dhegraveu leo rai eele Ama te ngaajaꞌa rai boerdquo

30 Hegraveia Yesus dhaa ldquoPetrus Mupatadhe Megraveda neꞌe kahegravei manukokotoo dꞌai megraveka dua hari te ngaaegraveu pasili le Jaꞌa tegravelu hari peka na egraveutadhe boe Jaꞌardquo

31 Ka Petrus pajegraveka degravenge Ne pekana ldquoAadꞌo segravemi egraveegravena Ama LadheAma madhe jaꞌa madhe degravenge Amakahegravei Te ngaa Jaꞌa pasili boe Ama aarai eele boerdquo

Angalai Petrus segravera lii egraveci egraveegravenakahegravei

Lamatua Yesus manegravengi-mangajꞌiegravetu dꞌara oka Getsemani

(Mateos 2636-46 Lukas 2239-46)32 Hegraveia Yesus si lasi dꞌai dꞌara oka

cue egravetu ledhe Saitun ngara na lsquoGet-semanirsquo Dꞌai egraveegravena hegraveia Yesus pekadegravenge ra ldquoMiu madhegravedi mate Jaꞌa mineꞌe Jaꞌa neo laku manegravengi-mangajꞌiasa negraveirdquo

33 Ka Yesus gale negraveti Petrus Yako-bis degravenge Yohanis lasi degravenge Ne Mu-lai negraveti egraveegravena ka Na rasa dꞌara Negravengumaꞌegravete laho mae-mae 34 Hegraveia Napeka degravenge anamadhutu Na segravera akuNegravengu na ldquoDꞌara Jaꞌa pegravedꞌa titu kegravenaJaꞌa rasa segravemi oe madhe sa Miumadhegravedi mate mi neꞌerdquo

35-36 Hegraveia laꞌe ako kajꞌegraveu ciki negravetiera egraveegravena ka Na patitu kegravetu urutuu Naegravetu rai ka Na sabajꞌa peka na ldquoAmapasue Ladhe segravemi Ama dꞌegravei na Jaꞌabaku pasae jꞌajꞌegravera neꞌe dꞌai madheJaꞌa keꞌa le egravetu madha Ama abhu boengaa egraveci sa dhu Ama bisa boe taoDe ladhe bisa na Ama pakajꞌegraveu eelebabia neꞌe negraveti kabela-kao Jaꞌa Masika segravemi egraveegravena baku madhutu dadꞌegraveiJaꞌa te ngaa hudꞌi madhutu dadꞌegraveiAma Ku ka laardquo

37 Egravele egraveegravena ka Na legravepa asa anamadhutu Na dhegraveu tegravelu segravera te ngaara bhegravejꞌi luu Hegraveia Na paregravei si ka

Na padhai lii degravenge Petrus peka naldquoPetrusdagger Egraveu bhegravejꞌi do Jaꞌa negravebhuboe egravetu negravei te ngaamiu bisa boe bekemate Jaꞌa ciki sa 38 Kegravedꞌi ho pamakomusi madha egraveu Kegravedꞌi ka ho bekedegravenge Jaꞌa Dꞌara miu neo tao beꞌakahegravei te ngaa ngiꞌu miu roe De beꞌarisi miu sabajꞌa segravena ka ladhe miulegraveke dadugu-rariu miu baku man-ahurdquo

39 Egravele egraveegravena ka Yesus laꞌe manegravengi-mangajꞌi ca tegraveka hari Negravengumanegravengi hari mi Ama Lamatua akuNegravengu na ldquoAma Ladhe bisa na Amapakajꞌegraveu eele babia ne negraveti Jaꞌa Tengaa hudꞌi madhutu dadꞌegravei Ama Kuka laardquo 40 Ka Na legravepa hari asa era anamadhutu Na dhegraveu tegravelu segravera Te ngaaregravengu bhegravejꞌi hari le lula musi madhara sakaa titu kegravena Hegraveia Na paregravei harisi te ngaa regravengu reꞌa boe dhaa segravemingaa mi Negravengu

41 Hegraveia Yesus tegraveke eele si ka laꞌemanegravengi-mangajꞌi dꞌai tegravelu hari kegravenaEgravele egraveegravena ka Na legravepa laꞌe paregravei anamadhutu Na segravera Na peka ldquoMiubhegravejꞌi taruu era Sange egraveegravena ka laaKegravedꞌi ka Te dhegraveu dhu neo pahie JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne nukamai degravenge angalai negravengu segravera Regravengumai kegravepe Jaꞌa ho saraka mi dhegraveubhelu-katubꞌa si 42 Kegravedꞌi ka Pamakomusi madha miu ho ladhe ku asa negraveiDhegraveu dhu neo pahie Jaꞌa ne nuka mainegravei Mai ho lati paraga degravenge sirdquo

Ra kegravepe Yesus(Mateos 2647-56 Lukas 2247-53

Yohanis 183-12)43 Ropa Yesus padhai lii era hegraveia

Yudas dꞌai madha Yesus degravenge dhegraveuae titu kegravena Regravengu mai regraveti degravengehela degravenge cegraveki ho kegravepe Yesus Dhegraveuse tao segravemi egraveegravena lula ra madhutulii paredha negraveti kegravetu agama Yahudimese agama degravenge dhegraveu heka-dhegraveuheka adꞌa segravera 44 Yudas hia mematadha mi dhegraveu ae se peka na ldquoLadhedꞌai negravei jaꞌa uu cee na Negravengu kegravenaDe mi kegravepe Nerdquo

dagger 1437 Alkitab lii Yunani suri peka na lsquoSimonrsquo egravetu neꞌe Simon ne ngara Petrus dhu leo 14381 Korintus 1013

Markus 1445 100 Markus 146445 Ropa Yudas si dꞌai era egraveegravena na

laꞌe asa madha Yesus Ka na lii akunegravengu na ldquoAma meserdquo Hegraveia na likunare Yesus ka na uu Ne 46Hegraveia dhegraveuae segravera ara asa madha Yesus ka rakegravepe Ne

47 Te ngaa ana madhutu Yesus egravecibete hela na ka na pare pamaꞌegravete regraveudhilu dhegraveu egraveci Dhegraveu dhu nuꞌa neegravenunegraveti kegravetu kapai risi agamaYahudi48 Hegraveia Yesus peka degravenge dhegraveu aedhu mai kegravepe Negravengu segravera aku negravenguna ldquoTasamia Miu ngee na Jaꞌa nedhegraveu bhelu do Ka miu mai kegravepeJaꞌa megraveti hela degravenge cegraveki 49 Begraveli-begraveliJaꞌa ajꞌamiu egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi te ngaa miu egraveci sa kegravepe boeJaꞌa Mai ka kegravepe Jaꞌa Te jꞌara ne jꞌajꞌisegravemi dhu suri tegraveke le egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatuardquo

50 Ana madhutu Yesus segravera mad-haꞌu titu kegravena Hegraveia ra rai tegraveke eeleYesus mesa Na egravetu egraveegravena

51-52 Egravetu era egraveegravena abhu ana monengegraveru egraveci kahegravei dhu madhutu Yesusre limuri Ana ne pahutu isi na degravengesigꞌi ca begravela Dhegraveu segravera neo kegravepe nekahegravei ka na rai tegraveke eele sigꞌi na egravetukacui-aai dhegraveu segravera lula na madhaꞌuHegraveia na rai degravenge boe megravedha-papakeegravetu ua na

Ra regraveti Lamatua Yesus asa ama-amajꞌue lii langu agama Yahudi

(Mateos 2657-68 Lukas 2254-5563-71 Yohanis 1813-1419-24)

53 Egravele egraveegravena ka ra regraveti Yesus asaegravemu kegravetu kapai risi agama YahudiEgravetu egraveegravena dhegraveu kapai segravera pakabokole Regravengu segravera nuka kegravetu agamaYahudi mese agama degravenge dhegraveuheka-dhegraveu heka adꞌa segravera

54 Ropa ra kegravepe regraveti Yesus Petrusmadhutu mau-mau negraveti limuri Hegraveiana maso kahegravei dꞌai madha egravemu kegravetukapai risi agama Yahudi ka na mad-hegravedi manyiru ai sama-sama degravengedhegraveu jꞌaga egravetu segravera

55 Egravetu dꞌara egravemu egraveegravena kegravetu agamaYahudi segravera padhue degravenge dhegraveu-dhegraveudhu madhegravedi jꞌue lii langu agamaRa patangi-tenge bukti ho pamanahu

Yesus lula ra neo pamadhe Ne Tengaa regravengu abhu boe bukti egraveci sa56 Ka ra paroa dhegraveu ae asa madhaho jꞌajꞌi sakasii segravena ka neo pabegravebheYesus Te ngaa lii sakasii regravengu segraveraegraveci degravenge egraveci pamegraveci boe

57 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu sakasii leodhu kegravedꞌi titu ka ra pakapodꞌe liipeka na 58 ldquoJiꞌi tadegravengi dhegraveu neꞌepeka na lsquoEgraveegravena na Jaꞌa paguri eele EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi dhu dhegraveurai-haha tao degravenge kacui-aai ra Tengaa egravele tegravelu lodꞌo ka Jaꞌa patitu korehari le Egravemu egraveegravena degravenge boe pakekacui-aai dhegraveursquo rdquo 59 Te ngaa lii loloregravengu segravera egraveci degravenge egraveci baka-leo hua

60 Hegraveia kegravetu kapai risi agamaYahudi egraveegravena kegravedꞌi titu egravetu taloradhegraveu ae dhu madhegravedi egravetu segravera Kana karegravei Yesus aku negravengu na ldquoDhegraveuaemai le galaa Egraveu Nga tao ka Egraveumau-mau moꞌo boe dhaa lii galaa segraverardquo

61 Te ngaa Yesus mau-mau lii boeca hegravebꞌa sa Egravele egraveegravena ka kegravetu kapairisi agama Yahudi ne karegravei hari Ne categraveka ldquoEgraveu peka ku laa Tareꞌa-reꞌa Egraveune Kristus Ana Ama Lamatua dhu Namoa negraveti uuru egraveegravena dordquo

62 Ka Yesus dhaa aku Negravengu naldquoMema tareꞌa segravemi egraveegravena Negravengu egraveegravenaka Jaꞌa ne Begraveli-camegravedꞌa miu ladhemegravedhi Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane madhegravedi re babꞌoa gꞌana AmaLamatua egravetu sorga Koasa Negravengukapai risi eele Ladhe egraveegravena na Jaꞌadegravenge Negravengu ngegravedꞌu paredha sama-sama Egravele egraveegravena na Jaꞌa puru mai negravetisorga degravenge raꞌi-lirurdquo

63 Ropa tadegravengi nare lii padhaiYesus kegravetu kapai risi agama Yahudine nasa titu kegravena hegraveia na ciu pamaekodho madhera egravetu ua na Ka napajegraveka peka degravenge dhegraveu-dhegraveu dhumadhegravedi egravetu segravera aku negravengu naldquoEgravedhi parluu heka sakasii 64 Miutadegravengi le degravenge roꞌa dhilu miu siNegravengu unuNa ka dhu peka segravemi egraveegravenaNegravengu padedha iisi Na jꞌajꞌi Ana AmaLamatua Lii neꞌe ne lii dhu paꞌele iiekolongara Ama Lamatua Madhutu

1449 Lukas 1947 2137 1458 Yohanis 219 1462 Daniel 713

atora agama egravedhi dhegraveu dhu tao iisi nasama segravemi Ama Lamatua dhegraveu egraveegravenahudꞌi legraveke huku madhe ku De mipamaꞌegravete tasamiardquo

Hegraveia regravengu aaꞌi-aaꞌi pamaꞌegravete pekana ldquoDhegraveu neꞌe ne tareꞌa-reꞌa salaDe Negravengu ne hudꞌi legraveke huku pa-madherdquo

65 Hegraveia pegraveri-pegraveri dhegraveu kegravedꞌi lasisabhuu ilu mi regravehu Yesus Ra hutumusi madha Na ka ra game Ne Hegraveiara karegravei Ne aku regravengu na ldquoLadheEgraveu jꞌajꞌi dhegraveu megraveti lii padhai AmaLamatua na Egraveu peka segraveku Cee kadhu jꞌubhu Egraveurdquo Egravele egraveegravena ka rapua dhegraveu dhu madhenge Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ho mai pakakoregraveti Yesus Ropa ra kako ra tegravebꞌepaꞌoke Ne negraveti haa negraveti dhimu

Petrus pasili tegravelu hari peka nanegravengu tadhe boe Lamatua Yesus

(Mateos 2669-75 Lukas 2256-62Yohanis 1815-1825-27)

66-67 Megraveda egraveegravena Petrus madhegravediera egravetu madha egravemu egraveegravena Hegraveia egravenudhegraveu bhegraveni egraveci negraveti kegravetu kapai risiagama Yahudi mai ka negravedhi Petrusmadhegravedi manyiru ai Na ladhe kalooka regravehu Petrus ka karegravei aku negravenguna ldquoDeo na egraveu sama-sama degravengeYesus dhegraveu Nasaret egraveegravena sirdquo

68 Te ngaa Petrus dhaa peka naldquoAadꞌo Nga tao ka egraveu karegravei segravemiegraveegravena Jaꞌa tadhe boe Dhegraveu egraveegravenardquo HegraveiaPetrus kalua ka laꞌe titu egravetu hegravebꞌatedhe [Kabegravedhi laa manu kokotoo]Dagger

69 Hegraveia dhegraveu bhegraveni egraveegravena ladhenegravedhi hari Petrus Ka na peka degravengedhegraveu egravetu segravera aku negravengu na ldquoNegravengune ca dhegraveu negraveti regravengu kahegraveirdquo

70 Te ngaa Petrus pasili hari ka napeka ldquoTao-tao egraveu hujꞌu Jaꞌa tadheboe Dhegraveu neꞌerdquo

Negravebhu boe ka dhegraveu egraveci egravetu egraveegravenakahegravei peka hari mi Petrus aku negravenguna ldquoEgraveu ne baku pasili peka na egraveudegravenge boe dhegraveu seꞌe se We Miu seaaꞌi-aaꞌi mi dhegraveu Galilea sirdquo

71KaPetrus pabꞌala hari akunegravenguna ldquoJaꞌa bani subha Jaꞌa tadhe boeDhegraveu negraveirdquo

72 Petrus dhu padhai lii nare megravekakabegravedhi laa manu kokotoo ka duahari kegravena Hegraveia Petrus sanegravedꞌe liidhu Yesus peka degravenge negravengu ldquoLadhemanu kokotoo dꞌai megraveka dua hari teegraveu pasili le Jaꞌa tegravelu hari peka na egraveutadhe boe Jaꞌardquo

Ropa ngee negravedhi hegraveia Petrus tangidꞌara pegravedꞌa

15Ra regraveti Lamatua Yesus asa madha

gubernur Pilatus(Mateos 271-211-14 Lukas 231-5

Yohanis 1828-38)1 Madꞌae aae era dhegraveu-dhegraveu jꞌue

lii langu agama Yahudi segravera pareꞌa liiho pamadhe Yesus Ka ra egraveki regravetiNe lasi asa madha gubernur Pilatus2 Ropa dꞌai madha gubernur ka nakaregravei Yesus aku negravengu na ldquoTasamiaEgraveu ne tareꞌa Dhegraveu Aae Yahudi dordquo

Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoTareꞌaAma gubernur peka legraveke kegravenardquo

3Hegraveia kegravetu agamaYahudi segravera pekadegravenge gubernur aku regravengu na ldquoDhegraveuneꞌe tao sala ae titu kegravenardquo Hegraveia ralolo ka sasala Na egraveci-egraveci 4 Ka guber-nur karegravei hari Yesus ldquoEgraveu tadegravengi boelii padhai dhegraveu seꞌe do Dhegraveu seꞌepasala le Egraveu ae-ae Egraveu bꞌala ku laardquo

5 Te ngaa Yesus bꞌala boe ca hegravebꞌasa ka gubernur malaa

Gubernur Pilatus pamaꞌegravete na Yesusabhu huku madhe

(Mateos 2715-26 Lukas 2313-25Yohanis 1839mdash1916)

6 Tegraveu mai-tegraveu mai dhu tema leladhe dꞌai lodꞌo kalela Paska dhegraveuYahudi dhegraveu ae segravera pajꞌujꞌu anabegravedho egraveci ho gubernur patalale ne7 Lodꞌo egraveegravena ana begravedho egraveci ngara naBarabas Uru egraveegravena ra kegravepene taga napalabꞌa degravenge dhegraveu paredha Roma aana pamadhe dhegraveu kahegravei 8 Lula lodꞌotatao Paska egraveegravena oe degravetu le dhegraveu aelasi manegravengi gubernur Pilatus ka ra

1464 Atora negraveti Ama-ama Agama 2416 Dagger 1468 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri boe kalimat egravetudꞌara kurung ne

Markus 159 102 Markus 1524-25paꞌoo-parodha peka na ldquoAma guber-nur Lodꞌo tatao Paska degravetu le Lodꞌosegravemi neꞌe Ama gubernur patabuli kuana begravedho egraveci sama segravemi tegraveu-tegraveu urusegraverardquo

9 Hegraveia gubernur bꞌala lii regravenguldquoLadhe segravemi egraveegravena jaꞌa patabuli ceeTasamia ladhe jaꞌa patabuli DhegraveuAae Yahudi miu do Miu moꞌo doaadꞌordquo 10 Gubernur peka segravemi egraveegravenalula negravengu neꞌa le kegravetu agama Yahudika regraveti Yesus mai asa negravengu taga rakacegraveki degravenge Yesus

11 Hegraveia kegravetu agama Yahudi sedadugu dhegraveu ae segravera ho manegravengigubernur peka na ldquoJiꞌi ngoꞌo boeNegravengu Jiꞌi dꞌegravei dhoka patabuliBarabas dirdquo

12 Ka gubernur karegravei hari dhegraveu aesegravera ldquoLadhe segravemi egraveegravena Yesus dhu rapangare na lsquoDhegraveu Aae Yahudirsquo egraveegravenajaꞌa tao Ne tasamiardquo

13 Ka aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo peka naldquoPamadheNe PakuNemi ajꞌu palolo-palegravebhardquo

14 Hegraveia gubernur karegravei si akunegravengu na ldquoSasala Na ngaa Jaꞌaparisa kore le Te ngaa abhu boesasala Na egraveci sa dhu Negravengu taordquo

Te ngaa dhegraveu se asa ka hino paꞌoo-parodha aku regravenguna ldquoPamadheNePaku Ne mi ajꞌu palolo-palegravebhardquo

15 Lula gubernur neo pakarejꞌedꞌara dhegraveu ae segravera ka na patabuliBarabas madhutu dadꞌegravei regravengu Ka naparedha dhegraveu jꞌaga segravera lasi kalabheYesus pake gui Game rare Ne hegraveiasordadꞌu segravera regraveti ka Yesus lasi neopaku pamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

Sordadꞌu segravera game paꞌasu LamatuaYesus

(Mateos 2727-31 Yohanis 192-3)16 Egravele egraveegravena ka sordadꞌu segravera egravere

regraveti Yesus asa era dhu taleo egraveci egravetumadha egravemu gubernurdagger Ka ra paroa

anga sordadꞌu dhu leo segravera ca batal-ion ho pakaboko 17 Ra papake Yesuskodho madhera aae egraveci dhu mea oesegravemi mangegraveru sa sama segravemi megravedha-papake dhegraveu aae-dhegraveu aae Ka rareloro ajꞌu dhu padhudhu ho egravenyu soloHegraveia ra egravenyi solo padhudhu egraveegravena mikegravetu Yesus Ka ra tao Ne segravemi dhegraveuaae dhu dedꞌe hiu dhu pake solo dhegraveuaae

18 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra sangaja pak-abꞌua Yesus Ra peka aku regravenguna ldquoAma Dhegraveu Aae Yahudi dhu huaiiardquo 19 Aa ra sangaja pacudꞌu kegravetuho pakabꞌua Yesus Ka ra sabhuu ilupegraveri-pegraveri hari mi regravehu Yesus Segravemiegraveegravena kahegravei ra dꞌeu kegravetu Yesus degravengegui pahari-pahari 20 Ropa ra taorare segravemi egraveegravena ka ra bhoke eelekodho madhera negraveti ua Na Ka rapapake hari megravedha-papake Na Egraveleka regraveti Yesus asa liꞌu Yerusalem honeo paku Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebhadꞌai madhe

Ra paku Lamatua Yesus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

21 Ropa regravengu kalua negravetiYerusalem dꞌai talora jꞌara paragadegravenge dhegraveu kota Kirene egraveci Ngarana Simon ama negraveti Aleksanderdegravenge Rufus Ropa na neo maso asaYerusalem sordadꞌu segravera pakasetine pasae ajꞌu palolo-palegravebha Yesus22 Egravere regraveti Yesus asa era egraveci ngara naGolgota (Sasoa na lsquoera rui kegravetursquo)23Dꞌai era egraveegravena ra neo hia Yesus ninuegravei hua anggor manyilu dhu pabꞌalidegravenge egravei naꞌi segravena ka Na taha rariinegraveti nuꞌa-nuꞌa egravetu ngiꞌu Na segravera Tengaa Yesus noꞌo boe ninu 24-25 Hegraveiara paku kacui-aai degravenge haga Yesusegravetu ajꞌu palolo-palegravebha Paku rare kara patitu ajꞌu palolo-palegravebha egraveegravenaele boe dꞌara hake ceo madꞌae sa

1515 Sordadꞌu Roma kalabhe Lamatua Yesus pake cambuk Cambuk ne uru egraveegravena ra tao negraveti dhariceo dhu egraveki egravetu suu gui egraveci Categraveka-categraveka ra tao megravedha madegraveka aa mariu egravetu suu dhari segravera Megravedhamadegraveka aa mariu segravera segravemi rui badha tamegraveru do aadꞌo na begravesi Ladhe kalabhe pahari-pahari pakecambuk segravemi neꞌe kaꞌuri dhegraveu bisa ciu eele dagger 1516 Era sordadꞌu segravera ra pangare degravenge lii Latinpeka na praetorium Benteng egraveegravena egravetu dꞌara kompleks egravemu jabatan gubernur 1521 Roma 1613

Markus 1526 103 Markus 1540-41Egravele egraveegravena ka sordadꞌu segravera egravere lot horeꞌa cee ka dhu abhu megravedha-papakeYesus 26Ka ra suri egravetu papa egraveci dhura paku re dedha kegravetu Yesus peka na

ldquoNeꞌe ne Dhegraveu Aae YahudirdquoRegravengu pake alasan egraveegravena ka ho

huku pamadhe Yesus 27 Egravetu egraveegravena rapaku parapo dhegraveu dua kahegravei paꞌegravecidegravenge Yesus Egraveci re cabegraveka gꞌanaaa egraveci hari re cabegraveka kariu Yesus28 [Degravenge jꞌara ne regravengu madhutusama segravemi dhu ra suri tegraveke egravetu dꞌaraSasuri Ama Lamatua peka na ldquoRa taoNe sama segravemi dhegraveu bhelurdquo]Dagger

29 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu kako re egraveegravenaladhe regravedhi Yesus dhu ra paku egravetuajꞌu palolo-palegravebha Ka ra pakarekokegravetu aa ra padhai lii pamakae Yesusaku regravengu na ldquoHeh Egraveu ne pekana Egraveu bisa paguri eele Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi ho dꞌara tegravelulodꞌo Egraveu pakegravedꞌi hari si 30 Egraveu purusegraveku negraveti ajꞌu palolo-palegravebha egraveegravena hopatabuli ngiꞌu Egraveu Ladhe segravemi egraveegravenaheka jiꞌi parcaya na Egraveu ne Ana AmaLamatuardquo

31 Segravemi egraveegravena kahegravei kegravetu agamaYahudi segravera padhai lii pamakaeYesus aku regravengu na ldquoNegravengu nepatabuli le dhegraveu leo negraveti rupa-rupajꞌajꞌegravera te ngaa Negravengu bisa boepatabuli ngiꞌu Negravengu unu Na negravetijꞌajꞌegravera neꞌe 32 Negravengu peka unu NaNegravengu ne lsquoKristusrsquo dhu uru egraveegravena AmaLamatua moa tegraveke le Dhegraveu leo pekana Negravengu ne Dhegraveu Aae Israꞌel Ladhetareꞌa segravemi egraveegravena hudꞌi laa Na purunegraveti ajꞌu palolo-palegravebha ne segravena kajiꞌi ngegravedhi Ne Heka jiꞌi parcaya Nekegravenardquo

Dhegraveu dua dhu ra paku sama-samadegravenge Yesus segravera padhai lii pamakaeYesus kahegravei

Lamatua Yesus madhe(Mateos 2745-56 Lukas 2344-49

Yohanis 1928-30)

33 Dꞌara lodꞌo titu mera sa era egraveegravenamaroga toke dꞌai hake tegravelu loo nihia34 Dꞌai hake tegravelu nihia hegraveia Yesuspaꞌoo pake lii Aram peka na ldquoEloiEloi Lema sabaktanirdquo (Dhu sasoapeka na ldquoLamatua Jaꞌa Lamatua JaꞌaNga tao ka Ama Ku tegraveke eele Jaꞌa segravemineꞌerdquo)

35 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu egravetu egraveegravenatadegravengi lii paꞌoo Yesus Ka ra pekaldquoMiu nanene ku laa Te Na paroa Eliadhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua uruegraveegravenardquo 36 Ka dhegraveu egraveci rai laꞌe nare uladhasi ka na cegravebꞌu asa dꞌara egravei huaanggor manyilu Hegraveia nare ula egraveegravenaegraveki egravetu suu tatea egraveci ka na soro asapanyoro Yesus ho Na camuci Dhegraveuegraveegravena peka ldquoEgravedhi tatae segraveku Cee neꞌatao-tao Elia mai ho papuru Ne negravetiajꞌu palolo-palegravebha egraveegravenardquo

37 Hegraveia Yesus paꞌoo hari ca tegravekaheka Na madhe kegravena

38 Egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi abhu begravela dhu bhegravela aaera kadhoe paꞌabhe Kama Luri Mola-Megraveci Ropa Yesus maꞌegravete aꞌae begravela nemae cegraveri bagi mi dua negraveti dedha tokedꞌai haha

39 Egravetu Golgota abhu komedhaa sor-dadꞌu jꞌaga dhu titu degravetu ajꞌu palolo-palegravebha Yesus Ropa ladhe negravedhimamadhe Yesus na cagꞌagꞌa Hegraveia napeka aku negravengu na ldquoIra ii Mematareꞌa Dhegraveu neꞌe ne Ana AmaLamatuardquo

40-41 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu bhegravenidhu madhutu lasi asa era egraveegravena kahegraveiRa titu negraveti kajꞌegraveu ladhe regravedhi ma-madhe Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebhaegraveegravena Regravengu se ka dhu uru egraveegravena lalau-laloꞌo Yesus egravetu Galilea Regravengu segraveranuka Salome Maria negraveti rae Mag-dala degravenge Maria egraveci hari (nuka inaYakobis degravenge Yoses)sect degravenge dhegraveubhegraveni leo hari dhumai asa Yerusalemsama-sama degravenge Yesus

1524-25 Lii Sodꞌa Koa-Kio 2219 Dagger 1528 Sasuri lii Yunani dhu uru tegraveka pamaso boe ayat28 1528 Yesaya 5312 1529 Lii Sodꞌa Koa-Kio 228 10925 Markus 1458 Yohanis 219 1534 Lii Sodꞌa Koa-Kio 222 1536 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6922 1538 Kalua negraveti Masir2631-33 sect 1540-41 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri peka na lsquoina Yosesrsquo Cahagꞌe hari peka na lsquoinaYosef rsquo 1540-41 Lukas 82-3

Markus 1542-43 104 Markus 169Ra padhane Lamatua Yesus(Mateos 2757-61 Lukas 2350-56

Yohanis 1938-42)42-43 Ropa lodꞌo oe cegravena hegraveia dhegraveu

egraveci tenge jꞌara ho papuru ngiꞌu aaeYesus negraveti ajꞌu palolo-palegravebha Dhegraveuegraveegravena ngara na Yusuf negraveti kota Ari-matea Negravengu neꞌe kahegravei ca dhegraveudhu jꞌue lii langu agama YahudiNegravengu dhegraveu dꞌara beꞌa kahegravei Aanegravengu mate negravebhu le paredha AmaLamatua mai

Lodꞌo Yesus madhe egraveegravena legraveke hariJumat Begraveli na legraveke lodꞌo manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi Negraveti egraveegravena kaYusuf neo papuru eele ngiꞌu aaeYesusegravetu dꞌara lodꞌo hari Jumat egraveegravena Kana pabani iisi na laꞌe paraga degravengegubernur Pilatus manegravengi ho papurungiꞌu aae Yesus 44 Ropa gubernurtadegravengi lii manegravengi Yusuf ne namalaa Hegraveia na peka aku negravengu naldquoEea Nga tao ka dhegraveu Ne madhemalai sa mia ne Jaꞌa ngee na dhaemadhe megravekardquo

Hegraveia na pua dhegraveu lasi paroa komed-haa ka na karegravei ne aku negravengu na ldquoSamia Yesus madhe le do dhaerdquo

45 Komedhaa egraveegravena bꞌala peka naldquoTareꞌa ama Na madhe le karegravei deonardquo Ropa gubernur tadegravengi nare liidhaa egraveegravena hegraveia na hia Yusuf laꞌe narengiꞌu aae Yesus

46Hegraveia Yusuf laꞌe hegraveli begravelamadheradhu kabꞌua egraveci ka na laꞌe asa GolgotaDꞌai negravei ka na papuru ngiꞌu aae Yesusnegraveti ajꞌu palolo-palegravebha Na pahutungiꞌu aae Yesus degravenge begravela hiu Tegraveuegraveegravena ra heka pae rare roꞌa egraveci egravetudꞌara hadhu aae Hegraveia ra nedhe regravetingiꞌu aae Yesus asa dꞌara roꞌa egraveegravenaKa ra loli rare hadhu kabela dhu kapaiegraveci ho ra begravedho paie hegravebꞌa roꞌa egraveegravenaEgravele egraveegravena ka Yusuf si legravepa

47 Lodꞌo egraveegravena Maria negraveti rae Mag-dala degravenge Maria egraveci hari (inaYoses) madhutu dꞌai era egraveegravena kahegraveiDua ra regravedhi era dhu ra padhaneYesus ka ra patadhe paie era egraveegravena

16Lamatua Yesus mamuri hari(Mateos 281-8 Lukas 241-12 Yoha-

nis 201-10)1 Begraveli egraveegravena legraveke hari Sabtu nuka

lodꞌo sabajꞌa dhegraveu Yahudi Ropalodꞌo cegravena laꞌe Maria negraveti rae Mag-dala Maria dhu leo hari (ina Yakobis)degravenge Salome lasi hegraveli egravei hegraveu megravengisegravena ka begraveli regravengu bisa lasi pasuti mingiꞌu aae Yesus madhutu adꞌa dhegraveuYahudi 2 Ropa hari Migu madꞌae aaeegraveegravena tegravelu ra lasi asa roꞌa Yesus 3-4Egravetutalora jꞌara tegravelu ra padhue aku regravenguna ldquoWaa Dꞌai negravei na cee ka dhu bisaloli eele hadhu aae egraveegravena negraveti hegravebꞌaroꞌa Egravedhi tegravelu ti bisa boe lula hadhuegraveegravena kapai biardquo

Te ngaa ropa regravengu dꞌai roꞌa egraveegravenaregravedhi hadhu egraveegravena dhu hari eele le negravetihegravebꞌa roꞌa 5 Hegraveia bhegraveni se maso asadꞌara Regravengu cagꞌagꞌa titu kegravena lulaegravetu dꞌara roꞌa egraveegravena regravedhi ana monengegraveru egraveci madhegravedi egravetu sebhe gꞌanaregravengu dhupakemegravedha pudhi lao-lao6 Hegraveia mone ngegraveru egraveegravena peka degravengeregravengu ldquoBaku madhaꞌu Jaꞌa keꞌa namiu mai tenge Yesus dhegraveu Nasaretdhu ra paku pamadhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Na aadꞌo heka egravetu neꞌe lulaNa mamuri hari le Mai ho ladhe unumi te ngiꞌu Yesus aadꞌo heka egravetu eradhu ra pajꞌunu Na 7De lami ka lai-laiho lole degravenge Petrus si peka na Yesusmamuri hari le Na laꞌe uuru le asaGalilea Egraveegravena na regravengu paraga degravengeYesus egravetu negravei segravemi dhu uru egraveegravena Napeka mema le degravenge regravengu De lamikardquo

8 Ropa bhegraveni se regravedhi heka ngiꞌuYesus egravetu era dhu ra pajꞌunu Naregravengu cagꞌagꞌa Ka rai asa liꞌu lasiHegraveia regravengu legravepa degravenge ka ra peka boedegravenge dhegraveu egraveci sa egravetu jꞌara lula regravengumadhaꞌu titu kegravena

Yesus paraga degravenge Maria negraveti raeMagdala

(Mateos 289-10 Yohanis 2011-18)9 Hari Migu madꞌae aae era Yesus

padꞌelo uuru ngiꞌu Na mi Maria negraveti 167 Mateos 2632 Markus 1428

Markus 1610 105 Markus 1620Magdala dhu uru egraveegravena Yesus babegravegeeele nidhu pidhu negraveti negravengu 10 Ropana negravedhi nare Yesus hegraveia laꞌe degravengeka peka degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu uruegraveegravena madhutu Yesus Dhegraveu segravera pak-aboko taruu egravetu era egraveci Regravengu egravetudꞌara susa era taga ra ngee mamadheYesus 11 Ka Maria peka degravenge regravenguaku negravengu na ldquoNga tao ka miu susaera Susa ia ka te Yesus mamuri harile Deo na jaꞌa heka paraga degravenge Nekegravenardquo

Te ngaa regravengu aaꞌi-aaꞌi dhaa akuregravengu na ldquoEgraveu ne monya Jiꞌi legravekaboerdquo

Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu Na midhegraveu dua

(Lukas 2413-35)12 Egravele egraveegravena ka dhegraveumadhutu Yesus

dhegraveu dua lasi asa rae egraveci Ropa dꞌaitalora jꞌara Yesus padꞌelo ngiꞌu degravengesi Te ngaa Negravengu ubꞌa le Negravebhu boeheka ra tadhe Ne 13Hegraveia dua ra legravepahari lasi peka degravenge angalai ra segraveraaku regravengu na ldquoWee Miu nanene kulaa Lai-lai deo na jiꞌi paraga le degravengeYesus egravetu jꞌarardquo

Te ngaa angalai ra aaꞌi-aaꞌi dhaaaku regravengu na ldquoEeh Miu baku monyasegravemi egraveegravenardquo

Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu mi anamadhutu Na aaꞌi-aaꞌi

(Mateos 2816-20 Lukas 2436-49Yohanis 2019-23 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 16-8)

14 Egravele egraveegravena ka Yesus paraga degravengeana madhutu Na segravera dhegraveu canguruegraveci ropa ra madhegravedi raꞌa-rinu KaNa jegraveke si aku Negravengu na ldquoWee Miukegravetu hadhu paꞌae sa mia ne Dhegraveupeka le degravenge miu regravengu regravedhi le Jaꞌadegravengemusimadha regravengu te ngaamiuparcaya boe Aku miu na dhegraveu segraveramonya De neꞌe ne Jaꞌa unu ku maiMema tareꞌa Jaꞌa madhe te ngaa Jaꞌamamuri hari le Demegravedhi le sina ma

15 De lami ka asa mia-mia palegravemerai-haha ne Peka degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa ne 16 Dhegraveu

cee dhu parcaya Jaꞌa aa abhu saraniegraveegravena na Ama Lamatua hia ne mamurisegravena ka na bisa pea taruu degravenge Neegravetu sorga Te ngaa cee dhu par-caya boe Jaꞌa egraveegravena na negravengu abhuhuku negraveti Lamatua ka Lamatua coreeele ne asa liꞌu laꞌe ho na pea taruuegravetu negravei 17 Aa dhegraveu dhu parcayaJaꞌa segravera regravengu tao rupa-rupa tadhamalaa segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravera reꞌapeka na ldquoKoasa ra mema mai negravetiAma Lamatuardquo Conto segravemi egraveegravena naregravengu bisa babegravege eele nidhu pakekolongara Jaꞌa Ladhe egraveegravena na AmaLamatua hia si padhai lii pake lii leodhu regravengu mesa ra dhane rare boe18 Ladhe regravengu kegravepe mege dhu degravengeraco do rinu legraveke raco ngaa-ngaa taoboe Ladhe ra tao kacui-aai asa dhegraveupegravedꞌa dhegraveu egraveegravena egravele negraveti papegravedꞌa-taregravegu nardquo

Lamatua Yesus caꞌe asa sorga(Lukas 2450-53 Lii Lolo negraveti Dhegraveu

Pajuu-paleha 19-11)19 Ropa padhai lii egravele degravenge ana

madhutu Na segravera hegraveia Ama Lamatuapacaꞌe Yesus asa sorga Egravetu negraveiNegravengu jꞌajꞌi ai gꞌana Ama Na ka regravedꞌuparedha sama-sama

20 Egravele egraveegravena hegraveia ana madhutu Nasegravera madhutu paredha Na Regravengu lasiasa mia-mia ho lole mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Lii Lolo Beꞌa Yesus Hegraveia AmaLamatua hia si koasa ho ra tao tadha-tadha malaa dhu Yesus peka le degravengeregravengu Negraveti egraveegravena ka dhegraveu ae parcayaYesus taga regravengu reꞌa le Lii Lolo Beꞌaegraveegravena legraveke tareꞌa-reꞌa

1615 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 18 1619 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 19-11

Lukas 11-3 106 Lukas 118

Lii Lolo Beꞌa negraveti LamatuaYesusmadhutu sasuriLukasNga tao ka Lukas suri lii lolo ne

1-3AmaTeofilus dhu jaꞌa pakabꞌuaLii mahoꞌo negraveti jaꞌaDhegraveu ae dhu suri segraveku le lii lolo

negraveti mamuri degravenge sasabꞌa-laꞌa Yesusdhu jꞌajꞌi egravetu talora aae jiꞌi Regravengusuri lii lolo segravera pake lii lolo dhu paraireo negraveti jiꞌi asa jiꞌi karegravei negraveti uruka dhu jiꞌi ngeꞌa negraveti dhegraveu-dhegraveu dhudegravetu degravenge Lamatua Yesus aa negravetidhegraveu leo dhu ladhe regravedhi degravenge musimadha ra Lii lolo seꞌe legraveke mola-mola degravenge mamoa Ama Lamatuakaregravei negraveti uru kegravena

De jaꞌa parisa kore le toke lutudegravenge beꞌa jꞌara segravera aaꞌi-aaꞌi ra mu-lai negraveti jꞌajꞌajꞌi ra Hegraveia jaꞌa pamaꞌegraveteho segravena ka suri si paie-iie egravetu dꞌarasasuri neꞌe karegravei negraveti jꞌajꞌajꞌi ra Degravengejꞌara ne ama bisa meꞌa megraveu ngaa dhujꞌajꞌi le 4 Aa ama bisa parcaya ngaadhu dhegraveu lole segravera lii dhumonya boeAaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi tareꞌa

Ana pajuu Lamatua negraveti sorga pekategraveke jꞌajꞌajꞌi Yohanis tuka sarani

5 Jꞌajꞌajꞌi lii lolo ne segravemi neꞌe lodꞌodhegraveu aae Herodes negravedꞌu paredha egravetupropensi Yudea abhu ca dhegraveu dhungara na Sakaria Negravengu ne ca dhegraveuama agama Yahudi Aa negravengu kahegraveica dhegraveu negraveti kaboko ama agama AbiaDhegraveu egravemu Sakaria ngara na Elisa-bet ca dhegraveu ana-egravepu negraveti ama agamakahegravei Te Elisabet ne ana-egravepu negravetiHarun aꞌa Musa 6 Dua ra mamurimola madhutu paredha degravenge atoraaaꞌi-aaꞌi negraveti Ama Lamatua Aa dhegraveupakabꞌua si kahegravei 7 Dua ra dhu hekale te ngaa dhu abhu boe kolo te eraana negraveti Elisabet dhu begravedho megraveno

8 Ca tegraveka Sakaria degravenge dhegraveu dꞌarakabokoAbia legraveke lodꞌo regravengu sabꞌa egravetudꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌiegravetu kota Yerusalem 9Madhutu atoraama agama hudꞌi egravere lot ho reꞌa ceeka dhu maso asa Kama Mola-Megravecidhu egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Egravetu era egraveegravena dhegraveu ne hudꞌipasegravebu ai pake ajꞌu hegraveu megravengi egravetumadha Ama Lamatua Lodꞌo egraveegravenaSakaria legraveke lot 10Hegraveia laꞌe degravenge kaasa dꞌara Negravengu dhu talora pasegravebu aiegravetu dꞌara Kama egraveegravena dhegraveu ae-ae dhusabajꞌa egravetu madha Egravemu 11 Cagꞌagꞌalaa ana pajuu Ama Lamatua ca dhegraveunegraveti sorga titu re begraveka gꞌana era tunuajꞌu hegraveu megravengi ne

12 Ropa ladhe negravedhi Sakaria mad-haꞌu titu kegravena ka neꞌa heka tao segravemingaa 13 Te ngaa ana pajuu ne liiaku negravengu na ldquoSakaria Baku mad-haꞌu Te Ama Lamatua tadegravengi lelii manegravengi-mangajꞌi egraveu De begraveli-camegravedꞌa dhegraveu egravemu egraveu nara iisi anamone ca dhegraveu Egraveu hudꞌi pangarene Yohanis 14 Egraveegravena na dhegraveu aekarejꞌe kahegravei sama-sama degravenge miulula miu abhu ana Begraveli-camegravedꞌa anane pakarejꞌe dꞌara egraveu 15 Koasa negravetiRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci bera-bera degravenge ne karegravei negraveti ina na kadꞌonegravengu era Negravengu ne hudꞌi luri ninudhua ara-dhua pegravedꞌu Ropa na kapaiAma Lamatua pake ne jꞌajꞌi dhegraveu dhudegravenge kolongara 16 Begraveli-camegravedꞌaegraveegravena pamako nare dhegraveu Israꞌel ae-ae ho ra legravepa hari asa Ama Lamatuaregravengu 17 Tatao degravenge koasa na nukasegravemi Elia ca dhegraveu dhu negraveti lii padhaiAma Lamatua karegravei uru Negravengu nemai uuru negraveti Lamatua egravedhi Negravengune bisa kabegraveli dꞌara ina-ama ho suehari ana-ana ra Aa dhegraveu dhu rai negravetimadha Lamatua na adꞌu si ho ra legravepahari madhutu dadꞌegravei Lamatua Negravetisegravemi egraveegravena negravengu tao dhegraveu segravena ka sa-dia dꞌara ra segravemi mamai Lamatuardquo

18 Te ngaa Sakaria karegravei ana pajuu 11-3 Ngara Teofilusmadhutu lii Yunani sasoa na lsquodhegraveu dhu sue Lamatuarsquo Neꞌe ne sasuri Lukas dhuuru tegraveka na suri hia Teofilus Sasuri ka dua nuka Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 15 1 Sejara negravetiIsraꞌel degravenge Yahuda 2410 Kalua negraveti Masir 77 115 Sensus 63 117 Meliaki 45-6

Lukas 119 107 Lukas 136

ne aku negravengu na ldquoBisa boe sinamaJaꞌa degravenge dhegraveu egravemu jaꞌa dꞌara hekasegravemi neꞌe ne Tasamia jaꞌa bisa keꞌana jꞌara se bisa jꞌajꞌirdquo

19 Ka ana pajuu ne dhaa peka naldquoSegravemi neꞌe Jaꞌa ne Gabriel dhegraveupajuuAma Lamatua Negravengu ka palehajaꞌamai segravena ka peka degravenge egraveu lii lolodhu beꞌa ne 20 Te ngaa egraveu moꞌo boelegraveka lii padhai jaꞌa ne De tadha dhuegraveu manegravengi segravemi neꞌe Heꞌo egraveu egraveegravenana sakaa ho egraveu bisa heka padhai liinegraveti deo neꞌe ne toke miu abhu anaPe egraveu megravedhi unu mu Te ngaa dhujaꞌa peka ne begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi legravekedegravenge lodꞌo nardquo

21 Dhegraveu-dhegraveu dhu sabajꞌa egravetu liꞌusegravera bingu titu kegravena lula Sakariatao bhodho boe 22 Ropa na kaluamai negravengu bisa heka padhai lii Kana hia tadha re kacui-aai na hekadhegraveu seꞌe reꞌa na Lamatua hia tanilaropa negravengu egravetu dꞌara Kama Mola-Megraveci egraveegravena

23 Ropa egravele sasabꞌa ra hegraveia Sakarialegravepa asa egravemu na 24-25 Negravebhu boeka Elisabet degravenge babia Ka na peadhoka egravetu dꞌara egravemu toke legravemi hegraveruNa peka aku negravengu na ldquoKoa-kioLamatua Lodꞌo dꞌai kegravena Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Nami jaꞌa Ladhejaꞌa ne degravenge ka kolo dhegraveu pamakaeheka jaꞌardquo

Ana pajuu Lamatua negraveti sorga maiparaga degravenge Maria

26 Ropa Elisabet degravenge babia dꞌaiegravena hegraveru hegraveia Ama Lamatua puaana pajuu Na negraveti sorga laꞌe asa raecue egravetu propensi Galilea ngara naNasaret Ngara ana pajuu ne Gabriel27 Egravetu Nasaret abhu ana bhegraveni ngegraveruca dhegraveu ngara na Maria Negravengu nedhegraveu dhu lii dꞌai le ngara na YusufYusuf ne ana-egravepu dhegraveu aae DaudGabriel laꞌe paraga degravenge Maria28 Ka na padꞌelo iisi na mi ana bhegravenine hegraveia na lii peka na ldquoSalama

Maria ee Ama Lamatua dhu hagꞌenare le egraveu ho neo adꞌu jꞌara hua iia egravecihia egraveu Aa Negravengu bera-bera degravenge egraveukahegraveirdquo

29 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena kaMariabingu lula neꞌa boe sasoa negraveti lii pad-hai ana pajuu ne 30Hegraveia ana pajuu netuhu hari lii padhai na aku negravengu naldquoMaria Baku madhaꞌu

Te Ama Lamatua neo padꞌelodꞌara hua iia Na mi egraveu

31 Negravebhu heka egraveu degravenge babiaho egraveegravena na egraveu mora iisi ana

mone ca dhegraveuEgraveu hudꞌi pangare Ne

Yesusdagger32 Negravengu ne begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi Dhegraveu

kapaiEgraveegravena na Lamatua pangare ne

lsquoNegravengu ne Ana dꞌegravelu JaꞌarsquoNuka Ana negraveti Ama

Lamatua dhu Dedha RisiEele

Pe Ama Lamatua dedꞌe Ne segravena kanegravedꞌu paredha

nuka segravemi baki Na dhegraveu aaeDaud

33 Negravengu ka dhu negravedꞌu paredha taa-taa mi dhegraveu IsraꞌelDagger

Te paredha Na dhu degravenge boetoo-lanerdquo

34 TengaaMaria karegravei Gabriel pekana ldquoJaꞌa ne jꞌunu kegravedhi megraveka degravengedhegraveu mone egraveci sa Tasa mera mia kajaꞌa degravenge babiardquo

35 Hegraveia Gabriel dhaa peka naldquoSegravemi neꞌe Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci puru mai asa egraveu Aa koasa negravetiAma Lamatua dhu Dedha Risi Eeleegraveegravena na mai sarimu nare egraveu Degravengejꞌara neꞌe Ana dhu begraveli-camegravedꞌa egraveumore iisi egraveegravena tareꞌa-reꞌa mola-megravecilula Negravengu egraveegravena Ana Ama Lamatua

36 Baku malaa Te aꞌari egraveu ca dhegraveungara na Elisabet degravenge le babiakahegravei Dhegraveu peka na negravengu egraveegravena bisaheka nara iisi lula negravengu dhu hekale Te ngaa limuri ne negravengu degravenge

119 Daniel 816 921 127 Mateos 118 dagger 131 Dꞌara lii Ibrani Yeshua sasoa na lsquoAmaLamatua hia mamuri mi dhegraveursquo lsquoYeshuarsquo egraveegravena nuka Yesus madhutu lii Yunani Ladhe kahegravei egravetu dꞌaraMateos 121 Dagger 133 Egravetu lii Yunani peka na lsquoNegravengu ka dhu paredha egravemu Yakobrsquo Sasoa na lsquoNegravengu kadhu paredha dhegraveu Israꞌelrsquo 133 2 Samuel 712 13 16 Yesaya 97

Lukas 137 108 Lukas 159babia egravena hegraveru kegravena 37 Te bagi AmaLamatua aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌirdquo

38 Ka Maria dhaa peka na ldquoBeꞌaJaꞌa ne egravenu Ama Lamatua Hudꞌi laaaaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi madhutu segravemi lii egraveuegraveegravena ka Jaꞌa keꞌa dhoka madhutudadꞌegravei Lamatua dirdquo

Egravele ka ana pajuu negraveti sorga ne legravepategraveke eele Maria

Maria laꞌe ngadꞌo Elisabet39-40 Egravele pegraveri-pegraveri lodꞌo hegraveia Maria

pakegravedꞌi negraveti Nasaret laꞌe lai-lai asarae Sakaria egravetu ledhe-ledhe propensiYudea Dꞌai negravei laꞌe degravenge ka asadꞌara egravemu Sakaria Ka na hia lii ma-hoꞌo mi Elisabet

41 Ropa Elisabet tadegravengi lii mahoꞌonegraveti Maria hegraveia ana egravetu dꞌara kabakeElisabet pasegraveja Aa Roh Lamatua dhuMola-Megraveci maso sa Elisabet 42 KaElisabet paꞌoo peka na ldquoMaria Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu dedꞌe padedha-dedhakolongara egraveu risi negraveti dhegraveu bhegraveniaaꞌi-aaꞌi ra egravetu rai-haha ne Egraveegravenana dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌoke padedha-dedha kahegravei Ana dhu egraveu kadꞌo egraveegravena43Ra pakabꞌua jaꞌa kahegravei lula ina negravetiLamatua jaꞌamai pangadꞌo degravenge jaꞌa44 Ropa egraveu megraveti lii mahoꞌo mi dedhajaꞌa cagꞌagꞌa laa ana dhu jaꞌa kadꞌone pasegraveja egravetu dꞌara kabake jaꞌa lulakarae 45 Ama Lamatua padꞌelo ledꞌara hua iia Na mi egraveu lula egraveu neparcaya peka na Negravengu taomadhutulii dhu Na moa tegravekerdquo

Maria koa-kio kolongara AmaLamatua

46 Maria bhoka hegravebꞌa peka naldquoNegraveti dꞌara iiki jaꞌa

jaꞌa dedꞌe padedha-dedhaLamatua

47 Dꞌara jaꞌa karejꞌe-karaelula Ama Lamatua hia jaꞌa ma-

muri48 Negravengu ne tao le madha-dhilu mi

jaꞌanuka ana pua-paleha Na dhu

degravenge boe kabꞌua ne

Karegravei negraveti deo neꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌingee na jaꞌa ne

bhegraveni dhu kalua megravengi titukegravena

49 lula Lamatua tao jꞌara malaa midedha jaꞌa

Negravengu ne dhu Koasa Dedha Risiaa dhu Mola-Megraveci Risi

50 Ama Lamatua loe boe padꞌelo sasueNa mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu pak-abꞌua aa dhu pahaha iisi ra miNegravengu

negraveti lai ana-lai egravepu51 Na pake koasa Na

segravena ka tao pakaco dhegraveu-dhegraveudhu padedha iisi segravera

52 Na pamanahu dhegraveu aae-dhegraveu kapaidhu regravedꞌu koasa

lula ra padedha iisiTe ngaa Na jꞌoka padedha-

dedha dhegraveu-dhegraveu dhupahaha iisi

53 Na pangaꞌa dhegraveu dhu mangangatoke begravecu

te ngaa Na babegravege-lalegraveta dhegraveu-dhegraveu kaja

ho lasi degravenge ai hua daꞌu-daꞌu

54 Na soru-bara dhegraveu Israꞌel Nadegravenge loe boe padꞌelo sasue Na

mi regravengu55 Uru egraveegravena Na paꞌegraveki tegraveke le lii pajaji

degravenge begravei-baki egravedhinuka baki Abraham degravenge ana-

egravepu na aaꞌi-aaꞌi raDꞌai sange neꞌe lii pajaji

egraveegravena paꞌegraveki megravenordquo56 Hegraveia Maria pea degravenge Elisabet

toke tegravelu hegraveru heka legravepa asa egravemu naegravetu Nasaret

Elisabet nara iisi Yohanis57 Ropa dꞌai hegraveru ka Elisabet nara

iisi ana mone ca dhegraveu 58 Lii neꞌera palolo dꞌai aꞌari na degravenge rae lesaaku regravenguna Ama Lamatua padꞌelo ledꞌara hua iiaNa kaNahia Elisabet anamone ca dhegraveu Hegraveia regravengu aaꞌi-aaꞌi rakarejꞌe kahegravei

59 Lodꞌo ana ne dꞌai aru lodꞌo ka rasuna ne madhutu atora dhegraveu Yahudi

137 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1814 148 1 Samuel 111 152 Ayub 511 1219 155Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 177 1 Samuel 21-10 159 Atora negraveti Ama-ama Agama 123

Lukas 160 109 Lukas 180Ra neo pangare ana ne Sakaria mad-hutu ngara ama na 60 Te ngaa inana bꞌala ra aku negravengu na ldquoAadꞌo segravemiegraveegravena Ngara na hudꞌi Yohanis kurdquo

61 Te ngaa ra bꞌala ne ldquoNga tao kapili ngara Yohanis Negraveti aꞌari miu cadhegraveu sa dhu ngara dhae segravemi megravekaegraveegravenardquo 62Ka ra senenho karegravei Sakariasegravena ka neo pangare ana ne ngara nangaa

63 Hegraveia Sakaria senen ho manegravengilei Ra hia ne lei ka na suri peka naldquoNgara na Yohanisrdquo Ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌimalaa titu kegravena

64 Cagꞌagꞌa laa heꞌo na dhu sakaamegraveno egraveegravena mako degravenge ka Kana koa-kio kolongara Ama Lamatua65 Hegraveia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu pea padegravetuegravetu segravera sa madhaꞌu degravenge malaaKa lii neꞌe mulai ra palolo negraveti hegravebꞌasa hegravebꞌa toke dhegraveu-dhegraveu egravetu ledhe-ledhe egravetu propensi Yudea reꞌa aaꞌikahegravei 66 Dhegraveu-dhegraveu dhu tadegravengi liilolo egraveegravena ra pangee peka na ldquoTatukoasa negraveti Lamatua bera-bera degravengeana ne Begraveli-camegravedꞌa ladhe na kapaimai na jꞌajꞌi dhegraveu segravemi mia oordquo

Sakaria koa-kio kolongara AmaLamatua

67 Egravele ka Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci maso asa Sakaria Ka na padhailii peka na68 ldquoKoa-kio Ama Lamatua dhegraveu Is-

raꞌelTe Na mai le ho sui nare dhegraveu

unu Nasegravena ka regravengu baku jꞌajꞌi

segravemi egravenu sa69 Lamatua dedꞌe le ca Dhegraveu dhu koasa

Na kapai titu kegravenaho hia egravedhi mamuri

Negravengu ne ana-egravepu dhegraveuaae Daud

70 Lamatua moa mema karegravei negraveti uruka

re dhegraveu dhu majꞌegraveni regraveti lii pad-hai Na

71 Limuri ne Na neo patabuli egravedhinegraveti musu-musu egravedhiaa negraveti dhegraveu dhu dꞌara pegravedꞌa

degravenge egravedhi

72-73 Na padꞌelo dꞌara hua iia Na mibegravei-baki egravedhi

lula Na sanegravedꞌe taruu lii pajaji Nami regravengu

dhu Na paꞌegraveki degravenge bakiAbraham

74Na patabuli le egravedhi negravetimusu-musuegravedhi

segravena ka ta pahaha iisi mi Negravengudhu degravenge heka dꞌara mad-

haꞌu75 Na patalale le egravedhi

segravena ka egravedhi bisa mamuri mola-megraveci degravenge beꞌa taa-taa egravetukatanga madha Na

76 Yohanis ee Egraveu ne ana jaꞌaBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu tadhe egraveu

na dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua dhu Dedha Risi aaꞌi

Egraveegravena na lamu peka-padhai degravengedhegraveu

segravena ka ra pakabhegravele kacui-aai raho soru mamai Lamatua

77Begraveli-camegravedꞌa lamupajꞌujꞌu jꞌara hiami dhegraveu unu Lamatua

segravena ka reꞌa na Ama Lamatuahia mamuri mi regravengu

lula Negravengu ka dhu saku eelesasala-sasigo ra

78-79 Lula dꞌara Lamatua taleo aa rasakasia mi dedha egravedhi

negraveti egraveegravena ka Na hia egravedhi taa-tebho dhu hiu

nuka segravemi lodꞌo hiu negravetisaraa dhu hiu

Egravedhi dhu mamuri egravetu dꞌara marogaaa egravedhi dhu pea degravenge dꞌara

madhaꞌu egravetu sanabhu ma-madhe

lula pabeꞌa megraveka degravengeLamatua

begraveli-camegravedꞌa abhu saraa ho lereegravedhi asa jꞌara dhu negraveti mera-milurdquo

80 Ka Yohanis asa kapai noo-nooAa Roh Lamatua paꞌegravera ne Na kapaimai hegraveia laꞌe pea ka egravetu dꞌaramamootoke dꞌai lodꞌo na pakako sasabꞌa midhegraveu Israꞌel segravera

176 Meliaki 31 178-79 Yesaya 92

Lukas 21-2 110 Lukas 2202

Maria nara iisi Lamatua Yesus(Mateos 118-25)

1-2 Ca tegraveka egravetu dꞌara Kirenius jꞌajꞌigubernur egravetu Siria dhegraveu aae kapaiAgustus hia paredha dhu peka naldquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu paredha Romahudꞌi legravepa asa rae egraveta-egravesu ra ho mad-hutu sensusrdquo Egraveegravena heka hiu-lai kegravenadhegraveu paredha Roma ige ana kabaraina 3Ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi legravepa asa rai egraveta-egravesu ra segravena ka madhutu sensus

4-5 Lodꞌo egraveegravena Yusuf pea egravetu raeNasaret egravetu propensi Galilea Negravengudhu lii dꞌai ana bhegraveni ca dhegraveu ngarana Maria dhu degravenge le babia Yusufne ana-egravepu negraveti dhegraveu aae Daud Kanegravengu hudꞌi legravepa ku asa kota Daudnuka Betlehem egravetu propensi Yudeasegravena ka madhutu sensus

Negraveti egraveegravena ka dua ra lasi asa kotaBetlehem 6 Ropa dua ra egravetu negraveiMaria dꞌai lodꞌo nara iisi 7Te ngaa egravetuegraveegravena dua ra abhu boe kama egravetu dꞌaralosmen Negraveti egraveegravena ka dua ra masolasi asa dꞌara oka badha Hegraveia Marianara iisi Ana uuru mone ca dhegraveuKa pasigꞌi Ne degravenge kahaꞌi begravela aapajꞌunu egravetu dꞌara karabꞌa era badharaꞌa-rinu

Ama Lamatua peka degravenge ana mad-henge badha

8 Megraveda egraveegravena abhu ana madhengabadha dhegraveu pegraveri-pegraveri dhu beke mad-henge kahibꞌi-kalegravebho egravetu dꞌara padꞌaegravetu liꞌu kota

9 Kacaꞌa laa regravengu regravedhi ana pajuuAma Lamatua negraveti sorga Hegraveia saraaLamatua rai-reo nare regravengu ka ramadhaꞌu bia 10 Te ngaa ana pajuu nepekaldquoBaku madhaꞌu Nanene pabeꞌa-beꞌa

Te jaꞌa ne mai ho peka lii lolobeꞌa egraveci hia miu Cee dhutadegravengi lii neꞌe tatu regravengukarejꞌe

11 Lii lolo beꞌa ne segravemi neꞌe kaDeo neꞌe ca dhegraveu ina nara iisi

le Kristus egravetu Betlehem nukakota dhegraveu aae Daud

Kristus neꞌe ka dhu AmaLamatua pajaji tegraveke lekaregravei negraveti uru ka

Lamatua hia Na mai segravena kaNa patabuli dhegraveu negraveti koasasasala-sasigo ra

Negravengu neꞌe egraveegravena na dhegraveu paroaNa lsquoLamatuarsquo

12 Pe miu tadhe Ne segravemi neꞌe kamiu paraga degravenge Ana rara iisihiu ca dhegraveu dhu pahutu degravengesigꞌi Ra pajꞌunu Ne egravetu dꞌarakarabꞌardquo

13 Ropa na padhai lii nare hegraveiacagꞌagꞌa laa ana pajuu Ama Lamatuaae-ae mai negraveti sorga Ka ra paꞌegravecidegravenge ne Hegraveia ra koa-kio kolongaraAma Lamatua degravenge lii sodꞌa peka na14 ldquoJiꞌi dedꞌe padedha-dedha kolon-

gara Ama LamatuaNegravengu dhu negravedꞌu paredha egravetu

dedha-liru dhu dedha risiAma Lamatua neo hia dame degravenge

mera-milu mi dhegraveu rai-hahadhu pakarejꞌe dꞌara Nardquo

15 Egravele ka ana pajuu se legravepa hari asasorga Hegraveia ana madhenga badha sepadhai lii peka na ldquoMai lati ku asaBetlehem ho ladhe ku Ana negravei TeLamatua paꞌadhu le lii ne hia egravedhirdquo

16 Hegraveia lasi ka lai-lai asa BetlehemKa regravengu paraga Maria degravenge YusufAa ladhe regravedhi kahegravei Ana dhu hekarara iisi dhu bhegravejꞌi egravetu dꞌara karabꞌa

17 Ropa regravengu regravedhi Ana ne hegraveia ralolo peka na ldquoDeo na ana pajuu AmaLamatua negraveti sorga dhu peka le degravengejiꞌi lula-negraveti Ana neꞌe nerdquo Ka ra loloaaꞌi-aaꞌi toke egravele

18 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi malaa-malohatadegravengi lii lolo ana madhenga badhase 19 Te ngaa Maria tegraveke ka egravetu dꞌarana aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi le Aa na pangeemau-mau ho neo neꞌa sasoa na tasamera mia 20 Egravele ka ana madhengabadha se legravepa hari asa era kahibꞌi-kalegravebho ra Hegraveia ra dedꞌe padedha-dedha kolongara Ama Lamatua Ramanegravengimakasimi Lamatua lula dhuregravengu tadegravengi aa regravedhi degravenge musimadha ra legraveke tareꞌa-reꞌa segravemi ngaadhu ana pajuu Ama Lamatua pekasegravera

Lukas 221 111 Lukas 236-37Ana iiki ne ra pangare Na Yesus

21 Ropa Ana iiki ne dꞌai aru lodꞌo kara suna Nemadhutu atoraMusa Hegraveiaamadegravenge inaNapangareNe lsquoYesusrsquoNgara ne ngara dhu ana pajuu negravetisorga peka le degravenge regravengu lodꞌo inaNa degravenge megraveka babia

Regraveti Ana iiki ne asa Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi

22 Atora egraveci negraveti baki Musa pekana bhegraveni dhu rara iisi rare dꞌaiegravepa nguru lodꞌo hudꞌi madhutu kuadꞌa pamegraveu iisi ra egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Degravenge jꞌara neꞌeregravengu bisa maso segravemi biasa asa dꞌaraegravemu sabajꞌa Negraveti egraveegravena ka Yusufdegravenge Maria lasi asa kota Yerusalemsegravena ka tao madhutu adꞌa Lasi regravetidegravenge Ana iiki egraveegravena asa dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi ho saraka Nesegravena ka jꞌajꞌi unu Lamatua 23Regravengumadhutu atora Lamatua dhu pekana ldquoBhegraveni dhu nara iisi ana moneuuru negravengu hudꞌi saraka ana ne jꞌajꞌiunu Lamatuardquo 24 Madhutu atoraLamatua ladhe saraka ana egraveegravena miLamatua ina-ama hudꞌi hia ku koroiia ca pasa do koro jꞌaha ngegraveru duangiꞌu Negraveti egraveegravena ka Yusuf degravengeMaria tao madhutu atora egraveegravena

Baki Simeon peka na Ana iiki dhungara Na Yesus egraveegravena nuka Kristus dhuAma Lamatua jaji tegraveka le

25-26 Taa egraveegravena abhu mone heka cadhegraveu ngara na Simeon dhu pea egravetukota Yerusalem Negravengu ne dhegraveu dꞌaramola aa dꞌegravei Lamatua Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci peka le degravenge ne nanegravengu hudꞌi negravedhi ku Kristus hekana madhe kegravena Kristus egraveegravena ka dhubegraveli-camegravedꞌa hia mamuri mi dhegraveu Is-raꞌel

27 Lodꞌo egraveegravena Roh Lamatua lereSimeon laꞌe asa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Lodꞌo egraveegravena kahegravei ina-amaYesus regraveti Ne ho saraka jꞌajꞌi unuLamatua 28 Ropa ladhe negravedhi Anane ka Simeon saꞌu nare Ne hegraveia na

koa-kio kolongara Ama Lamatua akunegravengu na29 ldquoKoa-kio kolongara Lamatua

Lamatua tao lemadhutu lii pajajiNa mi dedha jaꞌa

De neꞌe ne Lamatua bisa le patabulijaꞌa

segravena ka jaꞌa madhe degravenge mera-milu

30 te jaꞌa kegravedhi le Dhegraveu dhu Lamatuapua mai

ho patabuli jiꞌi negraveti koasa sasala-sasigo jiꞌi

31 Lamatua neo pake Ana neꞌesegravena ka hiamamuri mi suku aaꞌi-

aaꞌi32 Negravengu nuka segravemi saraa

dhu pakabꞌua suku-suku Israꞌeldhegraveu Lamatua segravera

Negravengu kahegravei egraveci egraveegravena ka degravengesaraa

dhu padꞌelo jꞌara Lamatuapala mi suku-suku leo

kahegraveirdquo33 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveia

Yusuf degravenge Maria malaa lula lii pad-hai dhu Simeon peka lula-negraveti Anaregravengu ne 34 Egravele ka Simeon pad-hai lii hia si megravengi-nale Hegraveia napeka degravengeMaria aku negravengu na ldquoInaYesus Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu ae egravetu Is-raꞌel tule eele Ana egraveu ne Te ngaatatao regravengu mi dedha Negravengu ne egraveegravenana pamanahu hari regravengu Ana neꞌebegraveli-camegravedꞌa pakarejꞌe dꞌara dhegraveu aekahegravei 35 Degravenge jꞌara egraveegravena Lamatuabhoke patalele dꞌara dhegraveu Te ngaaegraveu Maria pe mu paraga degravenge jꞌa-jꞌegravera ae-ae nuka segravemi samala dhu loseadhe-usu egraveurdquo

Begravei Hana manegravengi makasi mi AmaLamatua lula Yesus

36-37 Egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi abhu kahegravei bhegraveni hekaca dhegraveu ngara na Hana Umurna aru nguru egravepa tegraveu kegravena Ngaraama na Fanuel negraveti suku Aser Naleo-egravemu pidhu tegraveu ka dhegraveu egravemuna madhe Hana ne dhegraveu negraveti lii

221 Lukas 131 Atora negraveti Ama-ama Agama 123 222 Atora negraveti Ama-ama Agama 121-8 223 Kalua negraveti Masir 13212 224 Atora negraveti Ama-ama Agama 126-8 232 Yesaya 426496 5210

Lukas 238 112 Lukas 31-2padhai Ama Lamatua Negravengu loe boesabajꞌa degravenge puasa egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ho pahaha iisi miAma Lamatua megraveda-megraveu

38 Lodꞌo Simeon padhai lii degravengeYusuf degravengeMaria era hegraveia Hanamaipadegravetu-degravetu Ka nanene si padhailii hegraveia na koa-kio kolongara AmaLamatua Ka na padhai lii lula-negravetiYesus mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tatae ma-mai Dhegraveu Aae dhu Lamatua lii dhumoa tegraveke neo pua mai segravena ka patab-uli dhegraveu Israꞌel

Ina-ama degravenge Ana ne legravepa asa raeNasaret

39 Ropa Yusuf degravenge Maria tao lemadhutu atora negraveti baki Musa egravetukota Yerusalem ka ra legravepa asa raeNasaret egravetu propensi Galilea 40 KaYesus asa kapai asa egravera asa dꞌegravelu-megraveu degravenge neꞌamadha jꞌara ae-ae AaAma Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Nami Yesus kahegravei

Lodꞌo Yesus ana iiki era laꞌe dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi

41 Yusuf degravenge Maria dhu temale tegraveu mai-tegraveu mai lasi asa kotaYerusalem ho madhutu kalela Paskaegravetu negravei 42 Ca tegraveka ropa umur Yesuscanguru dua tegraveu hegraveia laꞌe paleredegravenge ina-ama Na asa Yerusalemlasi raꞌa kalela Paska segravemi biasa43-44 Lodꞌo egravele Paska Yusuf degravengeMaria mulai legravepa lasi asa Nasaretpalere-lere degravenge dhegraveu ae dhu legravepaasa Galilea Te ngaa regravengu reꞌaboe na Yesus egravetu Yerusalem eraRa pangee na Negravengu palere degravengemone aanga-angalai Na Te ngaaropa dꞌai lodꞌo nihia Yusuf degravengeMaria regravedhi boe Ne Ka dua ra mulaipatangi-tenge kegravena Lasi pakaregravei miaꞌari ra aa mone aanga-angalai ra45 Lula rage boe Ne hegraveia dua ra legravepahari sa Yerusalem lasi tenge Ne egravetunegravei

46 Dꞌai negravei ra patangi-tenge Netoke tegravelu lodꞌo kateme heka paragadegravenge Ne kegravena egravetu dꞌara Egravemu

Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Negravengudhu madhegravedi padhue-padhai degravengemese agama Yahudi segravera 47 Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu nanene lii dhaa Namalaa-maloha lula Negravengu tareꞌa-reꞌaneꞌa megraveu isi Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua aa Na neꞌa dhaa lii karegraveidegravenge mola 48 Regravedhi segravemi egraveegravena kaina-ama Na malaa kahegravei Hegraveia inaNa lii aku negravengu na ldquoYesus Ngatao ka Egraveu pajꞌegravera jiꞌi segravemi neꞌe AmaMu degravenge jaꞌa patangi-tenge Egraveu heodꞌegravelurdquo

49 Te ngaa Yesus dhaa peka naldquoNga tao ka ina degravenge ama pajꞌegraveraiisi tenge Jaꞌa Meꞌa si Jaꞌa degravengeurusan egravetu Egravemu Ama Kurdquo 50 Te ngaaregravengu reꞌa rare boe sasoa lii Na

51 Hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra legravepa asa NasaretKa Yesus madhutu kahegravei dadꞌegravei inadegravenge ama Na Ka ina Na tegraveke aaꞌi-aaꞌi seꞌe egravetu dꞌara na 52Hegraveia Yesus asatabha kapai asa tabha dꞌegravelu-megraveu asapakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua degravengedhegraveu rai-haha asa tabha dꞌegravei Ne

Yohanis tuka sarani pakako sasabꞌa-laꞌa na

(Mateos 31-12 Markus 11-8 Yoha-nis 119-28)

1-2 Taa egraveegravena Tiberius jꞌajꞌi dhegraveu aaekapai dhu negravedꞌu paredha egravetu Romacanguru legravemi tegraveu kegravena PontiusPilatus jꞌajꞌi gubernur egravetu propensiYudea Herodes jꞌajꞌi gubernur egravetupropensi Galilea Aꞌa Herodes kaPelipus jꞌajꞌi gubernur egravetu propensiIturea degravenge propensi Trakonitis Aa

239 Mateos 223 241 Kalua negraveti Masir 121-27 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 161-8 2521 Samuel 226 Lii Hini 34

Lisanias jꞌajꞌi gubernur egravetu propensiAbilene

Taa egraveegravena kahegravei Hanas degravengeKayafas dhu jꞌajꞌi kegravetu kapai risiagama Yahudi egravetu kota Yerusalem

Lodꞌo egraveegravena Yohanis ana Sakariadhu pea egravetu era kajꞌegraveu negraveti rae Egravetuera neꞌe Lamatua pangegravedꞌu ne lii3Ropa tadegravengi nare hegraveia Yohanis laꞌeasa dꞌara rae dhu degravetu degravenge lokoYarden ho peka degravenge dhegraveu-dhegraveu egravetusegravera aku negravengu na ldquoMiu hudꞌi ele-hoꞌa ku aa tegraveke eele sasala-sasigomiuaaꞌi-aaꞌi segravena ka Ama Lamatua sakueele sasala segravera Egravele egraveegravena miu saraniuuru ku segravena ka jꞌajꞌi mi tadha pekana miu pabeꞌa le degravenge Lamatuardquo

4 Uru-uru segravera baki Yesaya dhegraveunegraveti lii padhai Lamatua suri tegraveke lelula-negraveti Yohanis ne peka naldquoAbhu dhegraveu dhu egravetu dꞌara mamoo

paꞌoo peka nalsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi paꞌegravera segravena ka

tao paie-iie jꞌara ho segravemi ma-mai Lamatua

Pamola jꞌara segravena ka lami soruNe

5 Dhegravenu pamera era kajegravelo aaꞌi-aaꞌiTao pamera-mera ledhe aaꞌi-aaꞌi

Tao pamola jꞌara dhu koe-kalegravekotao pamilu jꞌara dhu ako kab-

huku6 Segravena ka dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi ra

bisa reꞌa na Ama Lamatua neopakajꞌegraveu dhegraveu

negraveti sasala-sasigo rarsquo rdquo7 Dhegraveu ae mai negraveti mia-mia

manegravengi ho Yohanis sarani si Tengaa na jegraveke si peka na ldquoMiu se dhegraveukapodꞌe-kabegraveli Miu egraveci egraveegravena kamegedhu degravenge raco Mage miu pangeena miu bisa pakajꞌegraveu negraveti hahuku

Lamatua sadꞌi dhoka ele-hoꞌa diAadꞌo Negravebhu heka Lamatua hukudhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tareꞌa-reꞌa ele boehoꞌa 8Mage miu pangee na lsquoJaꞌa nelegraveke boe huku lula jaꞌa ana-egravepu bakiAbrahamrsquo Abhu egravetu mia segravemi egraveegravenaJꞌajꞌi ana-egravepu Abraham bisa boe taomiu jꞌajꞌi dhegraveu mola-megraveci Lamatuabisa tao hadhu se segravena ka jꞌajꞌi ana-egravepu Abraham Jaꞌa peka kegravena Padꞌeloegravetu dꞌara mamuri miu dhu peka namiu tegraveke eele le sasala-sasigo miu aamai ho madhutu Lamatua 9 Miuhudꞌi tao ku jꞌara beꞌa Ladhe aadꞌona hahuku Lamatua dhu bia begravebhemai legraveke miu nuka segravemi dhegraveu pakekataka ho patue ajꞌu negraveti amo naNuka segravemi egraveegravena ka Ajꞌu degravenge boeguna ladhe hua-hela na negraveti boebabeꞌa De beꞌa risi patue ne aa coreeele asa dꞌara ai laꞌerdquo

10 Hegraveia dhegraveu ae karegravei YohanisldquoLadhe segravemi egraveegravena jiꞌi se tasamiardquo

11 Ka na dhaa peka na ldquoLadhe egraveudegravenge kodho dua begravela hia egraveci sa dhegraveudhu degravenge boe kodho Aa ladhe egraveudegravenge ngangaꞌa bagi hia dhegraveu dhudegravenge boe ngangaꞌardquo

12 Hegraveia dhegraveu roro bea mai manegravengikahegravei segravena ka Yohanis sarani si Kara karegravei peka na ldquoAma mese Jiꞌi sehudꞌi tao segravemi ngaa kurdquo

13 Ka na dhaa ldquoMiu se dꞌegravei kapodꞌe-kabegraveli De negraveti deo neꞌe miu hudꞌisabꞌa ku degravenge mola Baku roro bearisi negraveti atora paredha Hudꞌi laakabarai bꞌae madhutu atora nardquo

14 Abhu kahegravei sordadꞌu pegraveri-pegraveriegravetu segravera Ra karegravei na ldquoJiꞌi se hudꞌi taoku segravemi ngaardquo

Hegraveia Yohanis bꞌala peka na ldquoBakuparama doi-dhari dhegraveu madhutu

31-2 Dhegraveu paredha Roma pake dhegraveu Yahudi ca dhegraveu ngara na Yosefus segravena ka suri jꞌajꞌajꞌi Israꞌelegravetu dꞌara taa neꞌe Negravengu suri kahegravei lula-negraveti dhegraveu dhu regravedꞌu paredha degravenge aꞌari ra Negraveti egraveegravena ka egravedhiteꞌa na Herodes ne ngara leo negraveti Herodes Antipas Ama na nuka Herodes Kapai (Mateos 21-22 Lukas15) Pelipus egravetu neꞌe nuka aꞌa negraveti Herodes Antipas Ama Pelipus nuka Herodes Kapai ina na ngara naKleopatra negraveti Yerusalem Pelipus ne leo degravenge Salome nuka ana Herodias Egravetu pasal tegravelu ayat canguruceo (319) abhu Pelipus dhu leo Negravengu ne ari negraveti Herodes Antipas Ama na nuka Herodes Kapai egraveegravenakahegravei te ngaa ina na ngara na Mariamne Pelipus ne leo degravenge Herodias Ana ra ana bhegraveni ngara naSalome Te ngaa aꞌa na nuka Herodes Antipas parame nare dhegraveu egravemu negravengu (Mateos 143 Markus 617Lukas 319) 36 Yesaya 403-5 37 Mateos 1234 2333 38 Yohanis 833 39Mateos 719 312 Lukas 729

Lukas 315 114 Lukas 329dadꞌegravei miu Aa baku galaa leli dhegraveuLadhe segravemi mere gaji miu hudꞌimanegravengi makasi mi Lamatua aa rasadꞌai le degravenge gaji egraveegravenardquo

15 Ropa ra tadegravengi rare dhegraveu semulai pagagai aa pakaꞌuu egraveci degravengeegraveci peka na ldquoEeh Tao-tao Yohanisne Kristus dhu Lamatua peka karegraveinegraveti uru ka neo hia mai egraveegravenardquo

16 Te ngaa Yohanis bꞌala si pekana ldquoNanenepaie Begraveli-camegravedꞌa Dhegraveuegraveci mai dhu kapai risi negraveti jaꞌa Masika jꞌajꞌi ana pua-paleha Na jaꞌa nebisa boe sa hegraveidagger Jaꞌa ne sarani miudhoka pake egravei di te ngaa begraveli-camegravedꞌaNa tao risi eele negraveti jaꞌa te Na pa-pegravenu dꞌara miu degravenge Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci Aa Na pamegraveu dꞌaramiu nuka segravemi dhegraveu pake ai ho tunumaruru 17 Na huku dhegraveu dhu adꞌu-ue sasala tao si cakaraa dhegraveu sabꞌaoka dhu patiri are ho ngegravelu tiu eelekegravetu na Egravele ku heka soli are dhumegraveu asa dꞌara soka aa kegravetu degravengekajꞌalu are segravera tunu pakegravepu si Nukasegravemi egraveegravena kahegravei begraveli-camegravedꞌa Kris-tus huku dhegraveu dhu adꞌu-ue sasaladegravenge jꞌara pegraveci si asa dꞌara ai dhu heorobhe-robhe dhu madhe negravedhi boerdquo

18 Degravenge jꞌara neꞌe Yohanispasanegravedꞌe dhegraveu negraveti rupa-rupamadha jꞌara aa lole degravenge ra Lii LoloBeꞌa Lamatua

19-20 Taa egraveegravena Yohanis padhai liipahuni heka jꞌara-jꞌara dhu Herodesadꞌu-ue Lii langu Herodes nuka segravemineꞌe ka Herodes ne gubernur egravetupropensi Galilea Sasala na udhu segravemikadhegravena hegraveru hadhu sa Sasala naegraveci ka parame nare Herodias dhegraveuegravemu ari na masi ka ari na mamuriera dhu dhae paꞌia megraveka Jꞌara ma-muri Herodes segravemi neꞌe ka Yohaniskai degravenge madha na toke Herodesnasa degravenge ne Negraveti egraveegravena ka Herodeskegravepe ne hegraveia pamaso asa dꞌara egravemubegravedhoDagger

Yohanis sarani Lamatua Yesus(Mateos 313-17 Markus 19-11)

21Uru egraveegravena lodꞌo dhu ra kegravepemegravekaYohanis ne negravengu sarani dhegraveu aele Aa na sarani Yesus kahegravei Saraniegravele ka Yesus sabajꞌa kabegravedhi laa lirubhoka eele 22Hegraveia Roh Lamatua dhuMola-Megraveci puru mai sa Yesus Roh nerupa na segravemi koro jꞌaha sa Hegraveia liinegraveti dedha-liru peka naldquoEgraveu ne Ana pasue Jaꞌa

Egraveu ne loe boe pakarejꞌe dꞌaraJaꞌardquo

Begravei-baki Lamatua Yesus madhutunegraveti begravei-baki Yusuf

(Mateos 11-17)23 Lodꞌo Yesus mulai lole degravenge

dhegraveu jꞌara mamuri Lamatua umur Nape dꞌai tegravelu nguru tegraveu sa Dhegraveu tadheYesus ne Ana negraveti Yusuf Begravei-bakiYusuf segravemi neꞌe

Yusuf ama na Eli24 Eli ama na MatatMatat ama na LewiLewi ama na MelkiMelki ama na YanaiYanai ama na Yusuf25 Yusuf ama na MatatiasMatatias ama na AmosAmos ama na NahumNahum ama na HesliHesli ama na Nagai26 Nagai ama na MaatMaat ama na MatatiasMatatias ama na SemeinSemein ama na YosekYosek ama na Yoda27 Yoda ama na YohananYohanan ama na ResaResa ama na SerubabelSerubabel ama na SealtielSealtiel ama na Neri28 Neri ama na MelkiMelki ama na AdiAdi ama na KosamKosam ama na ElmadamElmadam ama na Er29 Er ama na YosuaYosua ama na Elieser

dagger 316 Sasuri lii Yunani dhu uru-uru segravera peka na lsquoNeo legravecu dhari salapa Na hegravei jaꞌa nia boersquo Sasoa naYohanis ne dhegraveu haha seli de masi ka jꞌajꞌi dhegraveu pajuu negraveti Lamatua Yesus legraveke boe sa hegravei Dagger 319-20Baca catatan kaki egravetu Lukas 31-2 Ladhe kahegravei egravetu Mateos 143-4 Markus 617-18 322 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 222 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 Yesaya 421 Mateos 317 Markus 111 Lukas 935

Elieser ama na YorimYorim ama na MatatMatat ama na Lewi30 Lewi ama na SimeonSimeon ama na YahudaYahuda ama na YusufYusuf ama na YonamYonam ama na Elyakim31 Elyakim ama na MeleaMelea ama na MenaMena ama na MatataMatata ama na NatanNatan ama na Daud32 Daud ama na IsaiIsai ama na ObetObet ama na BoasBoas ama na SalmonSalmon ama na Nahason33 Nahason ama na AminadabAminadab ama na AdminAdmin ama na ArniArni ama na HesronHesron ama na PeresPeres ama na Yahuda34 Yahuda ama na YakobYakob ama na IsakIsak ama na AbrahamAbraham ama na TeraTera ama na Nahor35 Nahor ama na SerukSeruk ama na RehuRehu ama na PelekPelek ama na EberEber ama na Sela36 Sela ama na KenanKenan ama na ArpaksadArpaksad ama na SemSem ama na NohNoh ama na Lamek37 Lamek ama na MetusalakMetusalak ama na HenokHenok ama na YaredYared ama na MahalalelMahalalel ama na Kenan38 Kenan ama na EnosEnos ama na SetSet ama na AdamAdam neꞌe ka paꞌue-ai Ama

Lamatua4

Dhegraveu aae nidhu segraveku Lamatua Yesus(Mateos 41-11 Markus 112-13)

1 Ropa Yohanis sarani nare Yesushegraveia Yesus laꞌe tegraveke eele loko YardenRoh Ama Lamatua bera-bera degravengeNe ka pakako Ne asa dꞌara mamooegraveci 2 Ka Yesus pea egravetu egraveegravena toke egravepanguru lodꞌo Egravetu era neꞌe naꞌa-ninuboe ngaa-ngaa ka Na manganga titukegravena Aa dhegraveu aae nidhumai segraveku Ne

3 Na peka degravenge Yesus aku negravenguna ldquoLadhe Egraveu ne tareꞌa Ana AmaLamatua Egraveu degravenge koasa De taohadhu se jꞌajꞌi roti ho muꞌa sirdquo

4 Te ngaa Yesus bꞌala ne peka naldquoEgraveu hari Meꞌa boe do Dhu suri tegravekele egravetu dꞌara Sasuri Ama Lamatua pekanalsquoMamuri dhegraveu rai-haha mesa

boe dhoka negraveti ngangaꞌa-nganginu dirsquo rdquo

5-6 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aae nidhunegraveti hari Yesus asa era egraveci dhu dedhaaae hegraveia na pajꞌujꞌu degravenge Yesus aꞌegraveradegravenge koasa paredha aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Hegraveia na pamako Yesus naldquoAꞌegravera degravenge koasa paredha aaꞌi-aaꞌisegravera egravetu dꞌara kacui-aai jaꞌa De jaꞌadegravenge hak ho pangegravedꞌu mi cee egraveegravenaka sadꞌi jaꞌa koꞌo 7 Aaꞌi-aaꞌi se jaꞌaneo hia mi Egraveu Te ngaa sadꞌi Egraveu tao kuca jꞌara heka jaꞌa hia Egraveu kegravena Mudꞌaiiki-iiki Egraveu pahaha iisi mi jaꞌa Dhokaegraveegravena dirdquo

8 Te ngaa Yesus dhaa peka naldquoAbhu egravetu mia jꞌara na segravemi egraveegravena Teegravetu dꞌara Sasuri Ama Lamatua dhusuri nalsquoEgraveu dhoka pahaha iisi mi Ama

Lamatua diAa egraveu sogo-tagu dhokami Negravengu

dirsquo rdquo9 Egravele ka dhegraveu aae nidhu negraveti hari

Yesus asa kota Yerusalem Dꞌai eraneꞌe na pacaꞌe Yesus asa era dhudedha risi egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ka na peka ldquoLadhe tareꞌa-reꞌa Egraveu ne Ana Ama Lamatua naridhu asa haha negravei 10 Te dhu suri egravetudꞌara Sasuri Ama Lamatua peka nalsquoPe Ama Lamatua pua ana pajuu Na

negraveti sorga 44 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 83 Mateos 44 48 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 613

ho mai jꞌaga Egraveu11 Egraveegravena na ra sibhe Egraveu

segravena ka haga Egraveu goi legraveke boehadhu sa hegraveirsquo rdquo

12 Te ngaa Yesus bꞌala lii nidhu neldquoEgraveu baku karihu kahadhu degravenge Jaꞌane Lula dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriAma Lamatua nalsquoBaku segraveku Ama Lamatuarsquo rdquo

13 Dhegraveu aae nidhu ne tenge jꞌararupa-rupa ho segraveku Yesus te ngaa taonare boe Ka laꞌe tegraveke eele Yesus namate hari lodꞌo dhu beꞌa

Lamatua Yesus laꞌe Galilea ho lole LiiLolo Beꞌa Ama Lamatua

(Mateos 412-17 Markus 114-15)14 Egravele egraveegravena ka Yesus legravepa hari asa

propensi Galilea te Roh Lamatua dhuMola-Megraveci hia Ne koasa Negravebhu boeka dhegraveu-dhegraveu egravetu dꞌara rai egraveegravena mu-lai tadhe kolongara Na 15 Na ajꞌa-nori dhegraveu egravetu dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi egravetu mia-miaKa dhegraveu koa-kio Ne peka na ldquoYesusne dhu ele madha ngardquo

Dhegraveu roꞌo boe segravemi rare LamatuaYesus egravetu Nasaret

(Mateos 1353-58 Markus 61-6)16 Ca tegraveka Yesus mai asa rae Na

Nasaret Legraveke degravenge lodꞌo manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi dhu ra pan-gare na lsquosabatrsquo hegraveia laꞌe asa dꞌara egravemusabajꞌa segravemi dhu tema Na tao Ka Nakegravedꞌi titu ho neo baca negraveti Sasuri AmaLamatua 17 Ka ra jꞌole hia Ne sasurinegraveti baki Yesaya Hegraveia Na bhoke tengeayat ka Na baca peka na18 ldquoKoasa Roh Ama Lamatua abhu egravetu

JaꞌaNegraveti egraveegravena ka Na pajꞌujꞌu Jaꞌa

hopeka-padhai Lii LoloBeꞌaAma Lamatua mi dhegraveu-dhegraveu dhu unu aadꞌo

Negravengu pua le Jaꞌa maiho lole na

dhu ana begravedho egraveegravena napatalala si

dhu begravedhu egraveegravena na bisaregravedhi hari

dhu legraveke egravenyi negraveti dhegraveuegraveegravena na patabuli eele

19 Te limuri ne dꞌai le lodꞌoLamatua

segravena ka pala mamuri midhegraveu unu Nardquo

20 Baca nare sasuri ne ka Yesuslulu hari hegraveia Na jꞌole asa ama dhunegravedꞌu kasasi ka Na madhegravedi Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara egravemu sabajꞌa egraveegravenaladhe patae Ne 21Hegraveia Na peka degravengera ldquoDhu miu tadegravengi negraveti Sasuri AmaLamatua deo na neꞌe ne jꞌajꞌi lerdquo

22 Ka dhegraveu segravera mulai padhai liipadedha Yesus aku regravengu na ldquoWaaNgaa dhu Na padhai lii deo na beꞌatitu kegravena Te ngaa Negravengu ne AnaYusuf si Tasamia ka Na bisa segravemineꞌe nerdquo

23 Hegraveia Yesus lole degravenge si ldquoTatumiu tadegravengi le lii dhu peka na lsquoWeedote Puri uuru ku ngiꞌu egraveursquo Miuneo pake lii egraveegravena ho kabegraveli hari saJaꞌa peka na lsquoNga tao ka Egraveu tao boetadha malaa egraveci hia jiꞌi egravetu neꞌe segravemidhu Egraveu tao le egravetu kota Kapernaumnegraveirsquo 24 Mamola na segravemi neꞌe dhegraveuroꞌo boe segravemi rare dhegraveu regraveti lii padhaiAma Lamatua negraveti dꞌara rae unu na25-26 Tare conto nuka segravemi baki Eliaca dhegraveu negraveti lii padhai Ama LamatuaCa tegraveka egravejꞌi mai boe tegravelu tegraveu catengaTaa egraveegravena abhu bhegraveni balu ae egravetu Is-raꞌel Te ngaa Lamatua hia boe Elia hosoru-bara si egravetu Israꞌel segravera Lamatuadhoka pua laꞌe asa ca dhegraveu bhegraveni baluegravetu rae Sarfat dhu degravetu degravenge kotaSidon Masi ka bhegraveni ne dhegraveu Yahudiboe te ngaa na parcaya koasa AmaLamatua

27 Tare hari conto leo negraveti Elisadhegraveu negraveti lii padhai Ama LamatuaTaa egraveegravena dhegraveu Yahudi ae dhu legravekeegravei papegravedꞌa kusta egravetu Israꞌel Te ngaaLamatua paꞌegravele boe si negraveti papegravedꞌara Ama Lamatua dhoka pua Elisa laꞌe

411 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9111-12 412 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 616 419 Ayat duara egravetu neꞌe madhutu sasuri lii Yunani asli Alkitab lii Idhonesia (TB) tao nomer 19 egravetu era dhu legraveke boe 419 Yesaya 611-2 424 Markus 64 Yohanis 444 425-26 1 Dhegraveu Aae segravera 1718-16

Lukas 428 117 Lukas 444puri-paꞌegravele dhegraveu kusta egraveci ngara naNaamanmasi ka negravengune dhegraveu Siriadhegraveu Yahudi boe Te ngaa na parcayakoasa Ama Lamatuardquo

28 Ropa ra tadegravengi lii padhai liiYesus ne hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra nasa titukegravena degravenge Ne 29 Ka ra kegravedꞌi aaꞌi-aaꞌi ra babegravege eele Ne negraveti dꞌara egravemusabajꞌa egraveegravena Hegraveia ra nuni regraveti Ne asakarasa rae ho neo tule Ne negraveti dedhategravebhi egravetu egraveegravena asa haha laꞌe 30 Tengaa Na kako asa liꞌu laꞌe re talora aaeregravengu ka tegraveke eele si egravetu era egraveegravena

Lamatua Yesus babegravege eele nidhunegraveti dhegraveu egraveci

(Markus 121-28)31 Egravele egraveegravena ka Yesus puru laꞌe

asa kota Kapernaum egravetu sebhe danoGalilea Dꞌai lodꞌo-lodꞌo sabajꞌaNa ajꞌa-nori dhegraveu egravetu dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi 32 Dhegraveu segraveramalaa ladhe ra nanene lii padhai Nate neꞌa megraveu isi lii holo-nori segravera

33 Ca tegraveka ropa Yesus ajꞌa-nori egravetudꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi abhuca dhegraveu dhu nidhu tao na paꞌoo-parodha peka na 34 ldquoEe Yesus DhegraveuNasaret Egraveu neo tao ngaa mi jiꞌi Egraveumai segravena ka palaho jiꞌi do Jiꞌi setadhe Egraveu Egraveu ne Dhegraveu Mola dhu uruegraveegravena Ama Lamatua pajaji tegraveke ho hiamairdquo

35 Te ngaa Yesus jegraveke ne peka naldquoRegraveno laa Hutu hegravebꞌa egraveu na Kalua kanegraveti dhegraveu neꞌerdquo Cagꞌagꞌa laa nidhudedꞌe kalabhe dhegraveu ne asa rai egravetutalora aae dhegraveu segravera Ropa pabegravebhenare hegraveia nidhu ne kalua tegraveke eele aapapegravedꞌa boe isi dhegraveu ne hegravei

36 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi malaa-maloha kara peka na ldquoIra ii Lii padhai Dhegraveuneꞌe degravenge koasa kapai bia Tokenidhu madhutu paredha Na kahegravei kakalua negraveti dhegraveurdquo 37Hegraveia lii lolo lula-negraveti Yesus pale-legraveme rai egraveegravena aaꞌi-aaꞌi

Lamatua Yesus paꞌegravele papegravedꞌa inadhegraveu egravemu Petrus degravenge papegravedꞌa dhegraveu-dhegraveu leo

(Mateos 814-17 Markus 129-34)

38 Lodꞌo regravengu kalua negraveti egravemu saba-jꞌa Yesus laꞌe asa egravemu dhegraveu egravecingara na Simondagger Lodꞌo egraveegravena tetona dhu pegravedꞌa maringi-sagoro isi panabia Hegraveia ra manegravengi Yesus peka naldquoAma Puri-paꞌegravele ku bhegraveni heka nelaardquo 39 Ka Yesus laꞌe titu egravetu sebhekoi ka puri papegravedꞌa bhegraveni heka neCagꞌagꞌa laa egravei papegravedꞌa na ele degravengeka Hegraveia na kegravedꞌi laꞌe lalau ngangaꞌahia si raꞌa-rinu

40 Egravetu dꞌara lodꞌo nihia egraveegravena kahegraveiropa lodꞌo oe cegravena dhegraveu lere regravetidhegraveu pegravedꞌa ae-ae mai asa Yesus Egraveipapegravedꞌa ra rupa-rupa Hegraveia Na bane aimi dhegraveu pegravedꞌa seꞌe ka aaꞌi-aaꞌi ra egravelenegraveti papegravedꞌa-taregravegu ra 41 Negraveti dhegraveupegravedꞌa se abhu kahegravei dhu nidhu taoHegraveia Yesus paredha nidhu se segravena kakalua negraveti dhegraveu segravera Ra rai kaluadegravenge lii taraa peka na ldquoEgraveu ne AnaAma Lamatuardquo Te nidhu se reꞌa naNegravengu ne Kristus dhu Ama Lamatuapajaji karegravei negraveti uru ka ho hia maiNegraveti egraveegravena ka Yesus kai si segravena ka bisaboe ra padhai ca hegravebꞌa sa lula-negravetiNegravengu

Lamatua Yesus laꞌe lole Lii Lolo Beꞌaegravetu egravemu-egravemu sabajꞌa

(Markus 135-39)42 Asa begraveli dꞌara oe megraveu sa Yesus

kegravedꞌi ka laꞌe asa era dhu kaliu egraveci egravetuliꞌu kota Hegraveia dhegraveu tenge Ne asamia-mia Ropa paraga degravenge Ne ka rapamako Ne aku regravengu na ldquoAma peaka degravenge jiꞌi laa Lamu iia ka asa eraleordquo

43 Te ngaa Na dhaa aku Negravenguna ldquoJaꞌa hudꞌi laku asa rae-rae leoho peka-padhai Lii Lolo Beꞌa negravetiparedha Ama Lamatua Te AmaLamatua pua Jaꞌa mai ne segravena kapakako sasabꞌa egraveegravenardquo

44 Hegraveia Na kako negraveti rae egraveci asa raeleo ho ajꞌa-nori dhegraveu egravetu dꞌara egravemu-egravemu sabajꞌa egravetu propensi Yudea

5Regravengu pegraveku ka abhu iꞌa ae-ae(Mateos 418-22 Markus 116-20)

427 2 Dhegraveu Aae segravera 51-14 432 Mateos 728-29 dagger 438 Simon ne ngara leo na Petrus

Lukas 51 118 Lukas 5171 Ca tegraveka Yesus ajꞌa dhegraveu egravetu sebhe

dano Galilea Dhegraveu ae mai segravenaka neo nanene Lii Holo-Nori AmaLamatua Regravengu mai toke ra kalibhurare Yesus 2 Padegravetu degravenge era egraveegravenaabhu dhegraveu dhu pamegraveu pegraveku ra egravetudedha nebhe Ka Yesus negravedhi kohadua bua dhu panahu egravetu era egraveegravena3 Cue negraveti koha se unu Simon Egravele kaYesus caꞌe asa dedha koha ne ka Namanegravengi segravena ka Simon tobꞌe asa eramaregravema ciki Hegraveia Namadhegravedi ho ajꞌadhegraveu ae segravera

4 Ajꞌa nare hegraveia Na padhai lii degravengeSimon peka na ldquoSimon Padedhahari ku asa dꞌara maregravema ho corepegraveku laꞌa Te egraveegravena namiu abhu iꞌa aerdquo

5 Ka Simon dhaa peka na ldquoTengaa Ama Jiꞌi sabꞌa dꞌai madhe dꞌaracamegravedꞌa kateme kegravena te abhu boeciꞌu sa hegravei Te ngaa lula Ama kupeka le segravemi egraveegravena jaꞌa madhutu Jaꞌapapuru segravekurdquo 6 Hegraveia ra papurupegraveku Ropa ra neo egravere pacaꞌe harireꞌa boe na pegraveku ne dhu pegravenu degravengeiꞌa ka mulai mae 7 Hegraveia Simonrodhe angalai na egravetu koha leo segraveraho mai bara regravengu egravere pegraveku Ka radaꞌu iꞌa tao asa dꞌara koha toke kohadua bua se pegravenu degravenge iꞌa ka oe cegravene8-10 Angalai Simon se nuka Yakobisdegravenge Yohanis ana negraveti Sabadeusegravetu era egraveegravena kahegravei Regravengu se malaalula ra abhu iꞌa ae titu kegravena RopaSimon Petrus ladhe negravedhi ngaa dhujꞌajꞌi ne hegraveia na patitu degravenge ka kegravetuurutuu na egravetu madha Yesus hegraveia napeka ldquoJaꞌa ne ca dhegraveu dhu ue lesasala ae-ae De beꞌa risi Lamatuapadegravetu ia ka degravenge jaꞌardquodagger

Te ngaa Yesus dhaa peka na ldquoSi-mon Pangee ia ka jꞌara neꞌe te Jaꞌaneo pake miu se Miu tema le tengeiꞌa Te ngaa deo neꞌe ne Jaꞌa ajꞌa miusegravena ka tenge dhegraveu ho madhutu Jaꞌardquo

11 Egravele ka regravengu nuni degravenge ka kohara asa dedha nebhe Ka lasi tegraveke eele

ka ngaa-ngaa ra aaꞌi-aaꞌi lasi mad-hutu Yesus

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ca dhegraveudhu pegravedꞌa kusta

(Mateos 81-4 Markus 140-45)12 Egravetu rae egraveci Yesus paraga degravenge

ca dhegraveu dhu ngiꞌu na pegravenu degravenge egraveipapegravedꞌa kusta Ropa dhegraveu ne negravedhiYesus ka laꞌe patitu kegravetu urutuu naaa na pacudꞌu dꞌai rai Hegraveia na liiaku negravengu na ldquoAma Sue ku jaꞌalaa Te jaꞌa keꞌa na Ama bisa puri-paꞌegravele papegravedꞌa jaꞌa ne segravena ka dhegraveumadenge ia ka degravenge jaꞌa Sadꞌi Amamoꞌordquo

13 Ka Yesus jꞌole kacui-aai Na hogꞌagꞌe ne Aa Na peka ldquoJaꞌa koꞌo Egraveuegravele degravenge kegravenardquo Ropa Na padhai liinare egravei papegravedꞌa dhegraveu ne egravele degravenge14 Hegraveia Yesus pasanegravedꞌe ne peka naldquoBaku bhegravelu ee Egraveu egravele le te ngaabaku peka degravenge dhegraveu egraveci sa Egraveu hudꞌimadhutu uuru ku paredha baki MusaDe lamu asa ama agama ho na parisangiꞌu egraveu segravena ka neꞌa egravei papegravedꞌa neegravele tareꞌa do dhae Egravele egraveegravena na egraveu hiamegravedha egraveci segravemi tadhamakasi segravena kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa egraveu ne egravele tareꞌa lenegraveti papegravedꞌardquo

15 Masi ka Yesus kai te ngaa lii lolonegraveti koasa Na pale-legraveme negraveti dhegraveuegraveci asa egraveci dꞌai mia-mia Ka dhegraveumai segravemi tao cegraveci sa ho ra naneneNa ajꞌa-nori Hegraveia Na puri-paꞌegraveledhegraveu ae negraveti rupa-rupa egravei papegravedꞌa ra16 Te ngaa categraveka-categraveka Yesus dꞌegraveikahegravei patalele iisi ho laꞌe manegravengi-mangajꞌi asa era dhu kaliu

Lamatua Yesus paꞌegravele dhegraveu karukuegraveci

(Mateos 91-8 Markus 21-12)17 Ca lodꞌo Yesus ajꞌa dhegraveu egravetu

dꞌara egravemu cue Lodꞌo egraveegravena abhukahegravei dhegraveu negraveti partei agama Parisidegravenge pegraveri-pegraveri mese agama maiho nanene lii padhai Na Dhegraveuse mai negraveti rae-rae egravetu propensi

51 Alkitab lii Yunani peka na lsquoegravetu sebhe dano Genesaretrsquo Ngara leo negraveti dano Genesaret nuka danoGalilea 53 Mateos 131-2 Markus 39-10 41 55 Yohanis 213 56 Yohanis 216dagger 58-10 Simon do Petrus do Simon Petrus ngara negraveti ca dhegraveu di 514 Atora negraveti Ama-amaAgama 141-32

Lukas 518-19 119 Lukas 533Galilea propensi Yudea degravenge kotaYerusalem Ama Lamatua hia Yesuskoasa segravena ka paꞌegravele dhegraveu-dhegraveupegravedꞌa 18-19 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu pegraveri-pegraveri dedꞌe regraveti dhegraveu karuku egraveci egravetudedha karadꞌa Regravengu tenge-tengejꞌara segravena ka Yesus puri-paꞌegravele ne Tengaa egravetu dꞌara egravemu ne dhegraveu segravemi taocacegraveci sa ka regravengu bisa boe pasukiasa dꞌara Negraveti egraveegravena ka ra dedꞌedhegraveu ne asa kolo egravemu Rare dedhaka ra begravedi eele regraveu egravemu segravena ka taoroꞌa ho dulu dhegraveu karuku ne degravengekaradꞌa kateme asa haha laꞌe Ra duludhegraveu neꞌe asa talora aae dhegraveu ae-aese legraveke mola-mola egravetu madha Yesus20 Ropa negravedhi segravemi egraveegravena hegraveia Yesusneꞌa na regravengu se parcaya na Negravengubisa paꞌegravele angalai ra negraveti karuku naKa Na lii degravenge dhegraveu karuku ne akuNegravengu na ldquoAna ee Jaꞌa saku pamegraveule sasala egraveurdquo

21 Ropa tadegravengi Yesus padhai liisegravemi egraveegravena ka dhegraveu Parisi degravenge meseagama segravera pakaregravei na ldquoEeh DhokaAma Lamatua dhu degravenge hak di hosaku eele sasala-sasigo dhegraveu Cee kaNegravengu ne ka Na tao iisi Na nukasegravemi Ama Lamatua Neꞌe ne paꞌele iiekolongara Lamatuardquo

22 Te ngaa Yesus dhu neꞌa dꞌai dꞌararegravengu Hegraveia Na peka ldquoNga tao ka miuse ngee na Jaꞌa ne padhai lii paꞌeleiie kolongara Lamatua 23-24 Jaꞌa neDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Aa Jaꞌane degravenge hak kahegravei ho abho sasala-sasigo dhegraveu Ladhe Jaꞌa lii degravenge dhegraveukaruku ne lsquoJaꞌa abho le sasala egraveursquo miumegravedhi boe koasa Jaꞌa egravetu rai-haha neTe ngaa ladhe Jaꞌa peka na lsquoKegravedꞌi kaDedꞌe karadꞌa egraveu ho legravepa karsquo Ladhenegravengu kegravedꞌi degravenge ka na miu hekamegravedhi koasa Jaꞌa Negraveti egraveegravena ka Jaꞌaneo puri-paꞌegravele dhegraveu karuku ne segravenaka miu meꞌa na Jaꞌa degravenge hak hoabho sasala-sasigo dhegraveurdquo

Ka Na piku asa dhegraveu karuku ne aalii peka na ldquoTitu ka Dedꞌe karadꞌaegraveu ho legravepa kardquo

25 Cagꞌagꞌa laa dhegraveu ne kegravedꞌi tituegravetu madha dhegraveu ae segravera ka kegravepe nare

karadꞌa na Hegraveia na legravepa ka degravenge koa-kio kolongara Ama Lamatua 26 Regravedhisegravemi egraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi se malaaKa ra dedꞌe padedha-dedha kolongaraAma Lamatua peka na ldquoLamatua ka-pai risi eele Deo neꞌe ne egravedhi tegravedhi ledegravenge musi madha egravedhi unu ti tadhamalaa dhu kapairdquo

Lamatua Yesus paroa Lewi ho mad-hutu Ne

(Mateos 99-13 Markus 213-17)27 Negravebhu boe ka Yesus kalua negraveti

dꞌara egravemu hegraveia ladhenegravedhi dhegraveu rorobea ca dhegraveu dhu madhegravedi egravetu eraroro doi bea Ngara dhegraveu ne LewiDaggerKa Yesus peka degravenge ne ldquoMai kamad-hutu Jaꞌardquo 28 Ropa tadegravengi lii paroane hegraveia Lewi kegravedꞌi degravenge ka tegraveke eeleaaꞌi-aaꞌi segravera laꞌe madhutu Yesus

29 Egravele ka Lewi tao tatao kapai egravetuegravemu na ka na negraveru Yesus Aa nanegraveru kahegravei angalai na dhegraveu roro beasegravera degravenge tamu-tamu dhu leo holasi raꞌa-rinu 30 Te ngaa pegraveri-pegraveridhegraveu negraveti partei agama Parisi degravengemese-mese agama kaꞌuu-kamuki miana madhutu Yesus aku regravengu naldquoTasamia ka miu miꞌa-minu paꞌegravecidegravenge dhegraveu dhu laku boe nuka dhegraveuroro bea degravenge dhegraveu karehe segraveraDhegraveu beꞌa bisa boe paꞌegraveci degravenge dhegraveusegravemi segravera sardquo

31 Ka Yesus lii degravenge regravengu pekana ldquoDhegraveu pegravedꞌa parluu dote-matariiTe ngaa dhu pegravedꞌa boe parluu boe32Mamai Jaꞌa ne ho lalau-laloꞌo dhegraveukarehe segravera Te ngaa Jaꞌa mai boe houri dhegraveu dhu ngee na ngiꞌu ra molalerdquo

Mese-mese agama pasisu degravengeLamatua Yesus lula jꞌara-jꞌara puasa

(Mateos 914-17 Markus 218-22)33 Hegraveia dhegraveu negraveti partei agama

Parisi degravenge mese-mese agamakaꞌugu mi Yesus peka na ldquoSegravemineꞌe Ama Ana madhutu Yohanistuka sarani dhegraveu regravengu tema puasadegravenge sabajꞌa Ana-ana madhutudhegraveu Parisi segravemi egraveegravena kahegravei Te ngaatasamia ka ana madhutu Ama segravera

Dagger 527 Ngara leo Lewi nuka Mateos 530 Lukas 151-2

Lukas 534 120 Lukas 610loe boe degravenge raꞌa-rinu Regravengu sereꞌa boe puasa dordquo

34 Ka Na dhaa pake lii pakasameaku Negravengu na ldquoMiu meꞌa le ladhedhegraveu tao pesta kabꞌi dhegraveu-dhegraveu dhura negraveru segravera bisa boe puasa te ngaaraꞌa toke begravecu Ladhe mone dhu kabꞌiegraveegravena degravenge regravengu era tatu regravengu raꞌapalere aaꞌi-aaꞌi ra 35 Te ngaa ropadhegraveu leo rai regraveti mone dhu kabꞌi nehegraveia angalai na susa heka ra puasakegravenardquo

36 Hegraveia Yesus padhai lii pakasameegraveci hari peka na ldquoAbhu megraveka dhegraveudhu rare begravela hiu caꞌegraveta ho kalapemi kodho dhui dhu mae Te ladhebase kodho ne begravela hiu dhu kalapelaꞌa egraveegravena karuku na kodho ne asamae aae 37-38 Segravemi egraveegravena kahegravei dhuadhu heka regraveti negraveti kapua dhegraveu bhoriboe asa sabha dhui Te aadꞌo nasabhamadhore eele aa dhua egraveegravena solisoo-soo asa rai laꞌe De dhua dhuhiu hudꞌi bhori ku asa dꞌara sabhahiusect [Segravemi egraveegravena ka Yesus ajꞌa sipeka na lii ajꞌa Na dhu hiu bisa boepabꞌali degravenge lii ajꞌa dhu dhui negravetidhegraveu Parisi] 39Dhegraveudhu rinu regravedhi leegravei anggor dhui dꞌegravei boe rinu dhu hiuTe dhu reꞌa na lsquoEgravei anggor dhu kee risinuka egravei anggor dhuirsquo rdquo

6Dhegraveu pakaregravei Lamatua Yesus lula-

negraveti lodꞌo aꞌae sasabꞌa(Mateos 121-8 Markus 223-28)

1 Ca tegraveka legraveke degravenge lodꞌo aꞌaesasabꞌa dhegraveu Yahudi Yesus degravenge anamadhutu Na kako re jꞌara egravetu sebheoka dhegraveu Ka ana madhutu Na puruare-gandum dhu egravetu madha regravengusegravera Hegraveia ra sarodꞌe dꞌara kacui-aaika raꞌa 2 Egravetu era egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti partei agama Parisidhu kegravepe paꞌegravera adꞌa Yahudi ra Ropaladhe regravedhi ana madhutu Yesus taosegravemi egraveegravena ka ra kai Ne peka naldquoTasamia ka ana-ana Egraveu se sisu atoraagama egravedhi Regravengu sabꞌa legraveke degravenge

lodꞌo aꞌae sasabꞌa Ladhe ku laaRegravengu puru are-gandum negravei Bakutao segravemi egraveegravenardquo

3-4 Te ngaa Yesus bꞌala peka naldquoTasamia ee Miu sanegravedꞌe lii lolobaki Daud Daud degravenge dhegraveu mad-hutu na lula manganga ae ka masolasi asa dꞌara PaleoManegravengi-MangajꞌiAma Lamatua Hegraveia raꞌe roti dhuama agama hia le Lamatua Te ngaaroti seꞌe dhodhoka ama agama di dhubisa raꞌe Dhegraveu leo bisa boe Kabaki Daud si raꞌe te ngaa ca dhegraveusa peka boe na regravengu sale Miuse segravemi baca megravedhi boe Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua

5 Pasa dhilu ho nanene paie-iieJaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌaJaꞌa degravenge hak ho pamaꞌegravete na dhegraveubisa sabꞌa ngaa legraveke degravenge lodꞌo aꞌaesasabꞌardquo

Dhegraveu dhu ai madhe cabegraveka(Mateos 129-14 Markus 31-6)

6 Ca tegraveka legraveke degravenge lodꞌo aꞌaesasabꞌa dhu leo Yesus laꞌe ajꞌa egravetudꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi Egravetu eraegraveegravena abhu dhegraveu mone egraveci dhu aimadhe cabegraveka 7Egravetu egraveegravena abhu kahegraveipegraveri-pegraveri mese agama degravenge dhegraveunegraveti partei agama Parisi dhu tengejꞌara ho pamanahu Yesus Ra tataetao-tao Na neo puri-paꞌegravele dhegraveu dhuai madhe cabegraveka ne legraveke degravenge lodꞌoaꞌae sasabꞌa Degravenge jꞌara neꞌe regravengubisa abhu jꞌara ho galaa Ne egravetumadhadhegraveu ae 8Te ngaa Yesus neꞌa ngangeeregravengu Negraveti egraveegravena ka Na paroa dhegraveudhu ai madhe cabegraveka ne aku Negravenguna ldquoAngalai Mai ku Titu egravetu taloraaae nerdquo Hegraveia laꞌe titu degravenge ka egravetutalora egraveegravena 9 Ka Yesus karegravei dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera peka na ldquoJaꞌa karegravei kumiu laa Madhutu atora agama egravedhingaa dhu egravedhi bisa tao egravetu lodꞌo aꞌaesasabꞌa Egravedhi tao dhu beꞌa do taodhu karehe Hiamamurimi dhegraveu dopaꞌele iie mamuri nardquo 10 Hegraveia Yesusladhe palegraveme regravengu aaꞌi-aaꞌi ra ka Na

sect 537-38 Madhutu lii Yunani uru segravera peka na ldquoegravei anggor dhu hiu baku soli asa dꞌara tas kaꞌuri dhuisegravena ka baku mae ho bhori eelerdquo 61 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2325 63-4 1 Samuel211-6 Atora negraveti Ama-ama Agama 249

Lukas 611 121 Lukas 624lii degravenge dhegraveu dhu ai madhe cabegravekane peka na ldquoJꞌole ai egraveu mairdquo Ka nasoro ai na hegraveia egravele degravenge ka

11 Ropa regravedhi segravemi egraveegravena ka dhegraveukapai se nasa titu kegravena Hegraveia ra pekana ldquoEgravedhi tenge hari ku jꞌara leo segravenaka pamanahu Nerdquo

Lamatua Yesus hagꞌe nare ana mad-hutu Na canguru dua dhegraveu

(Mateos 101-4 Markus 313-19)12 Negravebhu boe ka Yesus laꞌe sabajꞌa

asa ledhe egraveci Na sabajꞌa egravetu egraveegravenacamegravedꞌa kateme 13 Asa begraveli madꞌaeYesus paroa ana madhutu Na Ka negravetiregravengu aaꞌi-aaꞌi ra hagꞌe nare cangurudua dhegraveu ho jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehaNa Dhegraveu dhu hagꞌe nare segravera nuka

14 Simon (dhu Yesus pangare nelsquoPetrusrsquo)

Anderias (ari Simon)YakobisYohanis (ari Yakobis)PelipusBertolomeos15 MateosTomasYakobis (ana Alpius)Simon (negraveti partei politik

Selot)16 Yudas (ana Yakobis) aaYudas Iskariot (dhu egraveegravena na

pahia Yesus)Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu

pegravedꞌa ae-ae(Mateos 423-25)

17 Ropa purumai negraveti ledhe deo naYesus degravenge anamadhutu Na ae tahaegravetu eramera egraveci Egravetu egraveegravena abhu dhegraveuae dhu pakaboko Dhegraveu se mai negravetipropensi Yudea negraveti kota Yerusalemaa negraveti Tirus degravenge Sidon nuka duakota egravetu sebhe dhasi 18 Regravengu maiho nanene lii padhai Yesus aa abhukahegravei dhu neo manegravengi segravena ka Napuri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa Ka Yesuspaꞌegravele si Na paꞌegravele kahegravei dhegraveu dhunidhu tao degravenge magegravele eele nidhunegraveti dhegraveu segravera 19Dhegraveu ae dhu neo goiNe Te ropa goi legraveke Ne dhegraveu se egravele

degravenge negraveti papegravedꞌa ra lula abhu koasadhu kalua negraveti Negravengu

Dhegraveu dhu abhu aꞌoto degravenge dhegraveudhu abhu mamadhe-mamopo

(Mateos 51-12)20 Egravele ka Yesus kabibꞌa asa anamad-

hutuNa hegraveia Na ajꞌa si akuNegravengu naldquoDhegraveu unu aadꞌo segravera

Miu abhu aꞌotolula Ama Lamatua mesa Na

jꞌajꞌi Dhegraveu Aae miu dhubeꞌa

21 Dhegraveu dhu kabake manganga segraveraMiu abhu aꞌoto

lula Lamatua ka dhu hiamiu begravecu-manegravesa

Dhegraveu dhu tangi degravenge dꞌara susa segraveraMiu abhu aꞌoto

lula egraveegravena na dꞌara mi kare-jꞌe

22-23 Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa

Ka dhegraveu dhu abhu susa lula madhutuJaꞌa

miu abhu aꞌotolula egraveegravena na Lamatua bꞌala

rui-jꞌajꞌegraveramiu egravetu sorgaMasi ka dhegraveu tegraveka dꞌara degravenge

miudo pakarehe kolongaramiudo jꞌegraveli maregraveu miudo bata eele miu tao segravemi

dhegraveu bhelu samiu abhu aꞌoto

lula egraveegravena na Lamatua bhegraveluboe miu egravetu sorga

De ladhe dhegraveu pajꞌegravera miu segravemiegraveegravena pakarejꞌe laa dꞌara miu Aakarae laa degravenge pasoa-pasoka Magemalaa kahegravei lula dhegraveu dhu pajꞌegraveramiu limuri ne begravei-baki ra dhu uruegraveegravena pajꞌegravera le dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua segravera kahegraveiDe ladhe miu paraga degravenge jꞌajꞌegravera

segravemi segraverapakarejꞌe laa dꞌara miu

lula egraveegravena na Lamatua bꞌalahiamiu ae-ae egravetu sorga

24 Te ngaa dhegraveu kajaMiu abhu mamadhe-mamopo

615 Partei Selot ne dhu tenge jꞌara segravena ka Roma paredha heka ra Ka ra pangare partei ne lsquoPatriotrsquokahegravei 622-23 1 Petrus 414 622-23 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 3616 Lii Lolo negravetiDhegraveu Pajuu-paleha 752

Lukas 625 122 Lukas 642lula mamuri karejꞌe miu

dhoka dꞌai neꞌe di25 Dhegraveu dhu begravecu-manegravesa

Miu abhu mamadhe-mamopolula hegraveru manganga madegraveu

dhu seli eele mai salakenare miu

Dhegraveu dhu kea rae-rae segraveraMiu abhu mamadhe-mamopo

lula jꞌajꞌegravera mai tao miutangi ngobꞌi-ngobꞌi

26 Dhegraveu dhu dꞌegravei dhegraveu koa-kadꞌiriMiu abhu mamadhe-mamopolula uru segravera begravei-baki miu

dꞌegravei padꞌiri kahegravei dhegraveu-dhegraveu dhu regraveti lii leko-monya segraverardquo

Miu hudꞌi sue ku musu mi(Mateos 538-48 712)

27 Hegraveia Yesus tuhu hari lii padhaiNa ldquoPasa dhilu ho nanene paie-iieEgraveu hudꞌi sue kumusu egraveu aa tao pabeꞌalaa mi dhegraveu dhu tegraveka dꞌara degravenge egraveu28 Sabajꞌa ho manegravengi Ama Lamatuasegravena ka hia babeꞌa mi dhegraveu dhu dhooegraveu Aa manegravengi segravena ka Lamatua hiamegravengi-nale mi dhegraveu dhu pajꞌegravera egraveurupa-rupa 29 Ladhe dhegraveu tegravebꞌe ripiegraveu cabegraveka soro hari ripi cabegraveka ho nategravebꞌe Ladhe dhegraveu parame rare kodhopana egraveu na hia hari laa kodho egraveu dhuleo 30Ladhe dhegraveumanegravengimegravedha egraveuegraveci hia laa Aa ladhe dhegraveu dedꞌe regravetimegravedha egraveu egraveci soro tegraveke segravene Magemu manegravengi hari 31 Egraveu hudꞌi tao kudhegraveu leo nuka segravemi egraveu neo dhegraveu taomi ngiꞌu egraveu

32 Egraveu dꞌegravei padꞌelo sasue mi dhegraveu egraveumesa mu Egraveegravena beꞌa Te ngaa kolo-karisi na ngaa Te dhegraveu bhelu suedhegraveu regravengu kahegravei 33 Ladhe egraveu pabeꞌadhoka degravenge dhegraveu dhu beꞌa degravenge egraveudi kolo-karisi egravetumia Te dhegraveu bhelusegravera reꞌa bꞌala babeꞌa dhegraveu segravemi egraveegravenakahegravei 34 Ladhe egraveu dhodhoka hiapija mi dhegraveu dhu bisa pula hari doiegraveu kolo-karisi na ngaa Te dhegraveubhelu kahegravei reꞌa hia dhegraveu leo pija doisadꞌi begraveli-camegravedꞌa segravemi aaꞌi hari dhukateme iisi

35 Te ngaa dhu legraveke ka segravemi neꞌesue la musu egraveu segravera Aa tao la beꞌami regravengu Ngaa dhu ra parluu hia sipija Baku pangee na ra pula harido aadꞌo Degravenge jꞌara ne egraveegravena naAma Lamatua bꞌala egraveu Pe egraveu jꞌajꞌiana negraveti Ama Lamatua dhu Dedha RisiEele Lula mamuri egraveu sama segravemi Amamu dhu dꞌegravei adꞌu-ue jꞌara hua iia hiadhegraveu bhelu Negravengu dꞌegravei kahegravei tao jꞌarahua iia hia dhegraveu dhu reꞌa boemanegravengimakasi 36De egraveuhudꞌi padꞌelo ku kasiami dhegraveu nuka segravemi Amamuegravetu sorgadhu padꞌelo kasia Na mi egraveurdquo

Baku kahegraveti leli dhegraveu(Mateos 71-5)

37 Ka Yesus tuhu hari lii ajꞌa Napeka na ldquoBaku lee dhegraveu segravena ka dhegraveubaku lee hari egraveu Baku kahegraveti leli liipadhai dhegraveu te aadꞌo na dhegraveu taohari egraveu segravemi egraveegravena kahegravei Pabhegravelu eelesasala dhegraveu segravena ka regravengu baku nuisasala egraveu 38 Ladhe egraveu hia dhegraveu ngaadhu ra parluu pe egraveu abhu hari Tebegraveli-camegravedꞌa ra hia hari egraveu pegravenu aiEgraveegravena nuka segravemi dhegraveu isi kabꞌui asadꞌara balee aꞌuku ka ra karegraveko ne aacegraveci ne toke bua lale eele Dhu egraveuabhu sama egraveci egraveegravena ka Ladhe egraveu hiaciki egraveu abhu hari ciki kahegravei Te ngaaladhe egraveu hia ae egraveu abhu hari ae-aerdquo

39 Yesus ajꞌa pake lii upama kahegraveiNa lole peka na ldquoDhegraveu begravedhu bisaboe padꞌelo jꞌara hia dhegraveu begravedhu dhuleo Te aadꞌo na dua ra manahu asadꞌara roꞌa lasi 40Ana sakola bisa boemegraveu risi negraveti mese na Te ngaa ladhena madhutu degravenge beꞌa lii aꞌajꞌa mesena negravengu bisa jꞌajꞌi sama segravemi mesena

41 Egraveu paꞌegraveki more sasala dhegraveu masika ana iiki-iiki egraveegravena ka Te ngaa sasalaegraveu dhu kapai egraveu segravemi pameꞌa boesa Egraveegravena nuka segravemi egraveu megravedhi ahu cakategravedꞌa egravetu musi madha dhegraveu Masika agarii aae dhu paꞌabhe nare musimadha egraveu te ngaa egraveu oe segravemi pameꞌaboe sa 42 Tasamia ka egraveu bani pekadegravenge angalai mu na lsquoMai ho jaꞌa tiueele ahunegraveti dꞌaramadha egraveursquo Te ngaa

631 Mateos 712 639 Mateos 1514 640 Mateos 1024-25 Yohanis 1316 1520

Lukas 643 123 Lukas 79egraveu mesa mu bisa boe ladhe megravedhingaa-ngaa te agarii dhu paꞌabhe naremusi madha egraveu Weeh Egraveu ne memadhegraveu kapodꞌe-kabegraveli Tao eele uruku agarii negraveti dꞌara madha egraveu hekaegraveu ladhe megravedhi ho tiu eele ahu cakategravedꞌa egraveegravena negraveti dꞌara madha an-galai murdquo

Babeꞌa-karehe dhegraveu teꞌa negraveti tatao na(Mateos 716-20 1233-35)

43 Ka Yesus tabha lii pakasameegraveci hari peka na ldquoAbhu egravetu miaajꞌu beꞌa ladhe dꞌai lodꞌo hua huana karehe Aa abhu boe ladhe ajꞌukarehe na hua hua na beꞌa 44 Dhegraveubisa tadhe ladhe ajꞌu ca kapua beꞌado aadꞌo mai negraveti hua na Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi reꞌa peka na egravetu mia dhegraveupuu lolobhangi do hua anggor negravetiajꞌu padhudhudagger 45 Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge dhegraveu dhu dꞌara mola-megraveci neꞌa tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa Tengaa dhegraveu dhu dꞌara kajꞌalu tao jꞌara-jꞌara dhu bhelu-katubꞌa Te negraveti liipadhai na egravedhi bisa tadhe babeꞌa-karehe dhegraveurdquo

Dhegraveumegraveudegravenge dhegraveu goa dhu patituegravemu

(Mateos 724-27)46 Hegraveia Yesus tuhu lii padhai Na

aku Negravengu na ldquoMiu se loe boe paroaJaꞌa na lsquoLamatuarsquo Te ngaa tasamiaka miu moꞌo boe tao madhutu lii pad-hai Jaꞌa 47 Dhegraveu dhu mai nanenelii padhai Jaꞌa ho na tao madhutunegravengu ne egraveci egraveegravena ka 48 degravenge dhegraveudhu neo patitu egravemu dhu egravera Na kegraveiroꞌa fanderen toke abhu hadhu Hegraveiana padhegravedi fanderen heka na patituegravemu kegravena Ladhe egravei aae lala egravemu negagedꞌo boe sa hegravei lula era padhegravedina egravera 49Te ngaa dhegraveu nanene degravengedꞌara kajari aa madhutu boe lii pad-hai Jaꞌa negravengu ne egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu dhuneo patitu egravemu sadꞌi jꞌajꞌi diNa tao boe fanderen te ngaa na patituegravemu na egravetu dedha rai egravetu sebhe loko

Hegraveia ropa egravei aae lala egravemu na guri lahomae-maerdquo

7Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ana sabꞌa

ca dhegraveu negraveti komedhaa sordadꞌu Roma(Mateos 85-13)

1 Ropa ajꞌa nare ka Yesus legravepa asakota Kapernaum 2 Ca dhegraveu komed-haa sordadꞌu Roma pea egravetu neꞌeAbhu dhegraveu sabꞌa na egraveci dhu negravenguparcaya Dhegraveu sabꞌa ne dhu pegravedꞌaoe madhe 3 Lodꞌo egraveegravena komed-haa tadegravengi le tatao Yesus hegraveia napua dhegraveu heka Yahudi pegraveri-pegraveri lasimanegravengi Yesus mai puri dhegraveu sabꞌane 4 Dꞌai negravei ra pamako Yesus segravenaka Na laꞌe palere degravenge regravengu Ramanegravengi peka na ldquoDhegraveu Roma nedhegraveu beꞌa Ama hudꞌi tolong ne 5 Tenegravengu ka patitu egravemu sabajꞌa cue hiajiꞌi lula na sue egravedhi dhegraveuYahudirdquo 6KaYesus madhutu degravenge si

Regravengudhae raremegraveka egravemu te ngaakomedhaa ne pua le angalai na laꞌepeka degravenge Yesus na ldquoAma roca ia kamai asa dꞌara egravemu jaꞌa te jaꞌa nia boesegravemi Ama asa dꞌara egravemu jaꞌa 7-8 Aajaꞌa nia boe kahegravei ara dhiu asa katangamadha Ama Jaꞌa keꞌa Ama degravengekoasa De sadꞌi Ama padhai lii negravetiegraveegravena tatu dhegraveu sabꞌa jaꞌa ne egravele degravengenegraveti papegravedꞌa na Jaꞌa keꞌa jꞌara neꞌe nelula jaꞌa degravenge dhegraveu paredha dedhakahegravei dhu degravenge koasa ho paredhajaꞌa Aa jaꞌa degravenge koasa kahegravei hoparedha sordadꞌu jaꞌa Ladhe jaꞌahia paredha mi sordadꞌu jaꞌa pekana lsquoLamu sa negraveirsquo tatu laꞌe degravengeAa ladhe jaꞌa peka na lsquoMai sa neꞌersquotatu na mai Aa ladhe jaꞌa pua dhegraveusabꞌa jaꞌa lsquoSabꞌa neꞌersquo tatu na sabꞌamadhutu kahegravei De sadꞌi Ama padhailii di dhegraveu sabꞌa jaꞌa ne egravele degravengerdquo

9 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena Yesusmalaa Ka Na kabibꞌa sa dhegraveu ae dhumadhutu Na segravera hegraveia Na peka ldquoNiakahegravei nga Negravebhu nare sange neꞌe

dagger 644 Alkitab lii Yunani suri peka na dhegraveu puu nare boe σῦκον (sukon) negraveti ἀκανθα (akantha) Regravenguabhu boe kahegravei σταφυλή (stafulei) negraveti βάτος (batos) Sasoa na negraveti ana aajꞌu egraveci egravedhi abhu hua madhuturupa na 644 Mateos 1233 645 Mateos 1234

Lukas 710 124 Lukas 728Jaꞌa paraga kegravedhi megraveka degravenge dhegraveuYahudi dhu legraveka egravera sama segravemi dhegraveuRoma nerdquo

10 De Yesus dꞌai dhoka era egraveegravena diHegraveia angalai komedhaa se legravepa Ropadꞌai egravemu komedhaa ladhe na dhegraveusabꞌa ne egravele le negraveti papegravedꞌa na

Lamatua Yesus pamamuri hari ananegraveti ca dhegraveu bhegraveni balu

11 Asa begraveli egraveegravena Yesus degravenge anamadhutu Na pakegravedꞌi lasi asa rae egravecingara na Nain Dhegraveu ae kako paleredegravenge Ne 12 Ropa regravengu oe degravetudegravenge hegravebꞌa tedhe maso asa rae nera paraga degravenge dhegraveu ca nau lasi pad-hane dhegraveu madhe Dhegraveu madhe neana mone mesa negraveti ca dhegraveu bhegravenibalu 13 Ropa Yesus negravedhi bhegraveni balune ka dꞌara Na roe Hegraveia Na lii degravengebhegraveni ne aku Negravengu na ldquoIna Tangiia kardquo

14 Hegraveia Yesus laꞌe padegravetu-degravetu kaNa gꞌagꞌe karadꞌa dhegraveu madhe ne Kadhegraveu dhu pasae karadꞌa ne titu tahaHegraveia Yesus lii degravenge dhegraveumadhe akuNegravengu na ldquoAna Kegravedꞌi kardquo 15 Kaana ne mamuri hari hegraveia na kegravedꞌimadhegravedi Egravele egraveegravena ka na padhai liidegravengedhegraveu aedhu titu reo rarene AaYesus peka degravenge bhegraveni balu ne akuNegravengu na ldquoIna Ana mu ka neꞌerdquo

16 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu segravera mad-haꞌu titu kegravena Ka ra koa-kio AmaLamatua peka na ldquoAma Lamatua puale ca dhegraveu Na dhu kapai risi dhunegraveti lii padhai Na hia egravedhirdquo Abhuhari dhu leo peka na ldquoAma Lamatuamai le egravetu talora aae egravedhi ho padꞌelodꞌara hua iia Nardquo 17 Hegraveia lii lolo nera palolo dꞌai mia-mia egravetu propensiYudea degravenge era leo kahegravei

Yohanis tuka sarani pua dhegraveu dualasi paraga degravenge Lamatua Yesus

(Mateos 112-19)18-20 Ana madhutu Yohanis tadegravengi

aaꞌi le ngaa-ngaa dhu Yesus adꞌu-ueKa lasi lole degravenge Yohanis egravetu dꞌarabegravedho Hegraveia na pua dhegraveu dua lasi hokaregravei Ne peka na ldquoAma ne tareꞌa-reꞌaKristus dhu jiꞌi mate tae-tae do Dojiꞌi mate hari ku dhegraveu leordquo

Egravele ka ra paraga degravenge Yesus ka rakaregravei segravemi egraveegravena ka

21 Lodꞌo ana madhutu Yohanis seegravetu egraveegravena Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu aenegraveti papegravedꞌa ra Na bata eele nidhunegraveti dhegraveu Aa Na paꞌegravele dhegraveu begravedhuka regravedhi hari

22 Ka Yesus peka degravenge ra ldquoLegravepa kahomi peka degravenge aꞌa KuYohanis aaꞌi-aaꞌi dhu miu tadegravengi degravenge megravedhiunu mi segravemi dhu dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua ngara na Yesaya suritegraveke

lsquoDhegraveu begravedhu regravedhi hariDhegraveu karuku kegravedꞌi ho kako hariDhegraveu pegravedꞌa kusta isi ra milu

hariDhegraveu katele-katipa tadegravengi

hariDhegraveu madhe mamuri hariDhegraveu dhu degravenge boe unu

nanene Lii Lolo Beꞌarsquo23 Lami ho peka kahegravei degravenge aꞌa

Ku Yohanis na lsquoDhegraveu dhu makae boesegravemi rare Jaꞌa regravengu abhu aꞌotorsquo rdquo

24 Ropa ana madhutu Yohanis selegravepa hegraveia Yesus peka degravenge dhegraveu aesegravera lula-negraveti Yohanis na ldquoLodꞌo miulami tenge Yohanis egravetu dꞌara padꞌasodꞌa egraveegravena miu pangee na paragadegravenge dhegraveu dhu lalole na segravemi ngaaTatu miu lami boe ho paraga degravengedhegraveu dhu roe aai-roe egraveegravela nuka segravemikalai egraveegraveu dhu bhabheu madhutu laingegravelu di 25 Tatu lami boe ho ladhedhegraveu dhu pake megravedha-papake dhukabꞌua aae te dhegraveu segravemi egraveegravena era peana dhodhoka egravetu dꞌara egravemu dhegraveu aaedi 26 De miu lami tenge dhegraveu ceeegravetu negravei Miu pangee na lami tengedhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuado Tareꞌa Te negravengu risi negraveti ca dhegraveunegraveti padhai lii Lamatua 27Te egravetudꞌaraSasuri Mola-Megraveci dhu suri tegraveke le nalsquoNanene Jaꞌa pua dhegraveu Jaꞌa

segravena ka bhoke jꞌara hia Egraveursquo28 Egravetu rai-haha ne abhu boe ca

dhegraveu sa dhu kapai risi negraveti YohanisTe ngaa dhegraveu dhu ana iiki-iiki egravetutalora aae dhegraveu unu Ama Lamatuakapai risi negraveti Yohanisrdquo

722 Yesaya 355-6 611 727 Meliaki 31

Lukas 729 125 Lukas 74529 Dhegraveu dhu tadegravengi lii padhai

Yesus regravengu reꞌa le peka na jꞌaraLamatua egraveegravena jꞌara mamuri dhu legravekeSegravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu rorobea segravera Lula regravengu uru egraveegravena abhusarani aa nanene kahegravei lii ajꞌa-norinegraveti Yohanis 30 Te ngaa dhegraveu negravetipartei agama Parisi degravenge dhegraveu dꞌegravelu-megraveu atora agama Yahudi segravera roꞌoboe madhutu dadꞌegravei Ama LamatuaNegraveti egraveegravena ka ra manegravengi boe Yohanissarani si

31 Hegraveia Yesus karegravei dhegraveu seꞌe akuNegravengu na ldquoJaꞌa pakasame dhegraveu-dhegraveutaa limuri seꞌe degravenge ngaa Dhegraveusegravemi ngaa ka see 32 Regravengu se egraveciegraveegravena ka degravenge ana-ana dhu madhegravediegravetu dꞌara pasa Ra reꞌa dhoka paꞌoo-parodha degravenge kaꞌuu-kamuki pekanalsquoJiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi tiu sakino

te ngaamiu roge boe degravenge kare-jꞌe

Aa jiꞌi sodꞌa lii beke dhegraveu madhete ngaa miu tangi boersquo

33 Te Yohanis tuka sarani ninuboe egravei anggor aa na dꞌegravei puasa miukaꞌuu-kamuki peka na lsquoNegravengu nenidhu taorsquo 34 Te ngaa limuri ne JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne temakinu egravei anggor degravenge kuꞌa roti Kamiu kaꞌuu-kamuki peka na lsquoDhegraveu nedhegraveu gagoo-gagehu Aa tema mahuPaꞌangalai degravenge dhegraveu roro bea Aapartei egraveci degravenge dhegraveu dhu laku-lakuboe Dhu neꞌa heka ngiꞌu narsquo 35 Tengaa mi patadhe lii Jaꞌa ne Dhegraveu dhureꞌa megraveu tatu regravengu madhutu dadꞌegraveiAma Lamatuardquo

Lamatua Yesus naꞌa-ninu egravetu egravemuSimon

36 Egravetu dꞌara kota ne abhu dhegraveuParisi ca dhegraveu ngara na Simon Calodꞌo na negraveru Yesus si mai raꞌa asaegravemu negravengu Hegraveia Yesus si lasi mad-hegravedi ka neo raꞌa 37 Lodꞌo egraveegravena bhegravenikajeo ca dhegraveu tadegravengi kahegravei na Yesussi neo raꞌa-rinu egravetu egraveegravena Ka na masolaꞌe negravedꞌu degravenge egravei hegraveumegravengi ca botodhu kabꞌua aae 38 Na mai padegravetu

degravenge Yesus re kabodho Na Hegraveia napatitu kegravetu urutuu na egravetu haga YesusNa tangi dꞌara pegravedꞌa degravenge roma iisitoke egravei madha na hae legraveke haga YesusKa na seka haga Yesus pake regraveu kegravetuna aa na loe boe uu haga Yesus kahegraveiEgravele ka na pasuti egravei hegraveumegravengi egraveegravenamihaga Yesus

39 Simon neꞌa megraveu jꞌara mamuribhegraveni ne Negraveti egraveegravena ka na pajikoegravetu dꞌara na ldquoNeꞌe jꞌajꞌi mi tadhana Yesus ne dhegraveu dhu negraveti boe liipadhai Ama Lamatua Ladhe tareꞌa-reꞌa Ama Lamatua ka dhu pua Nemai tatu Negravengu neꞌa na bhegraveni dhugꞌagꞌe Negravengu ne bhegraveni kajeo Dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatua segravemi boeNegravengu ne lula dhegraveu mola-megraveci bisaboe padegravetu degravenge dhegraveu kajꞌalurdquo

40 Te ngaa Yesus neꞌa ngaa dhuSimon ngee Ka Na peka aku Negravenguna ldquoSimon Segravemi neꞌe Jaꞌa neo pekadegravenge egraveu ca jꞌarardquo

Hegraveia Simon dhaa aku negravengu naldquoAma Mese peka laardquo

41 Ka Yesus core lii peka na ldquoAbhuca dhegraveu dhu tema hia dhegraveu pija doina Uru egraveegravena na hia negravedhi dhegraveu duapija doi na Dhegraveu egraveci abhu legravemi ngasudoi iia aa ca dhegraveu hari legravemi nguru di42Te ngaa dꞌai lodꞌo pula doi seꞌe duara bisa boe bꞌae rare Ka dhegraveu dhu hiapija rasa kasia mi regravengu dua ra Negravetiegraveegravena ka na peka mi dua ra segravena kabꞌae ia ka kegravelu ra segravera De madhutuegraveu negraveti dhegraveu dua se cee ka dhu suerisi dhegraveu tema hia dhegraveu pija doi nerdquo

43 Egravetu dꞌara ciki ooꞌe na kahegravei Si-mon dhaa peka na ldquoTatu dhegraveu dhukegravelu na ae risirdquo

Ka Yesus dhaa na ldquoMema tareꞌardquo44 Ka Yesus ladhe bhegraveni ne hegraveia Na

peka degravenge Simon aku Negravengu na ldquoEgraveuladhe segraveku bhegraveni ne Deo na Jaꞌamasoasa dꞌara egravemu egraveu egraveu tegraveke boe egravei segravenaka rase haga Jaꞌa madhutu adꞌa egravedhiTe ngaa bhegraveni ne pabasa haga Jaꞌadegravenge egravei madha na ka na seka pakeregraveu kegravetu na 45 Aa ropa egraveu soru Jaꞌamaso asa dꞌara egravemu egraveu egraveu uu boe Jaꞌa

730 Mateos 2132 Lukas 312 738 Mateos 267 Markus 143 Yohanis 123

madhutu adꞌa egravedhi Te ngaa karegravei negravetiJaꞌa egravetu dꞌara egravemuegraveu bhegraveni ne loe boeuu haga Jaꞌa 46Egraveu bhegravelu eele adꞌa dhupalona egravei hegraveu megravengi mi kegravetu tamuropa Jaꞌa mai deo na Te ngaa bhegravenine bhori le egravei hegraveu megravengi dhu kabꞌuatitu kegravena mi haga Jaꞌa 47 Egraveu nanenepaie Sasala bhegraveni ne mema ae Tengaa Lamatua saku eele aaꞌi le lulana padꞌelo le sasue na degravengemanegravengimakasi ae-ae mi Jaꞌa Te ngaa bagidhegraveu dhu rasa na tao boe sasala aenegravengu ngee na parluu boe abhu abhoae kahegravei Negraveti egraveegravena ka negravenguneꞌa boesue aa neꞌa boe manegravengi makasi miLamatuardquo

48 Hegraveia Yesus lii degravenge bhegraveni nepeka na ldquoJaꞌa saku eele le sasala egraveuaaꞌi-aaꞌi rardquo

49 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhegravedi raꞌapalere-lere pakaꞌuu aku regravengu naldquoHuuh Na ngee na Negravengu ne ceeNa bani titu kegravena saku eele sasala-sasigo dhegraveu Jꞌara neꞌe ne dhodhokaAma Lamatua mesa Na dhu degravengehak ho saku eele sasala dhegraveurdquo

50 Te ngaa Yesus peka degravenge bhegravenine aku Negravengu na ldquoLula egraveu legraveka leJaꞌa negraveti egraveegravena ka Lamatua hia le egraveumamuri Legravepa ka degravenge mera-milurdquo

8Dhegraveu bhegraveni-dhegraveu bhegraveni dhu mad-

hutu Lamatua Yesus1 Negravebhu boe ka Yesus degravenge ana

madhutu Na dhegraveu canguru dua segraverakako palegraveme kota-kota degravenge rae-raeegravetu segravera Laꞌe lolo degravenge dhegraveu dadꞌegraveiAma Lamatua Egraveegravena ka dhu jꞌajꞌi liilolo beꞌa hia regravengu aaꞌi-aaꞌi ra 2 Egravetudꞌara kaboko regravengu abhu kahegravei pegraveri-pegraveri dhegraveu bhegraveni dhu madhutu Bhegravenise dhu uru egraveegravena abhu rupa-rupa pa-pegravedꞌa aa cahagꞌe dhu nidhu tao Tengaa Yesus ka dhu puri-paꞌegravele aaꞌi siNuka segravemi Maria negraveti rae Magdaladhu uru egraveegravena Yesus bata eele pidhunidhu negraveti negravengu 3 Abhu kahegravei Su-sana degravenge mama Yohana Yohanane dhegraveu egravemu Kusa Kusa ne kapala

urusan negraveti egravemu dhegraveu aae HerodesAa abhu ae kahegravei bhegraveni leo dhu lasipalere-lere degravenge Yesus si Bhegraveni sepake doi-dhari regravengu mesa ra ho ogoYesus si egravetu jꞌara

Lii pakasame lula-negraveti dhegraveu cebꞌehini egravetu rupa-rupa rai

(Mateos 131-9 Markus 41-9)4 Ca tegraveka dhegraveu mai negraveti rae-rae ho

tenge Yesus Ropa dhegraveu ae se pak-aboko hegraveia Na lolo degravenge ra pake liipakasame egraveci aku Negravengu na 5 ldquoAbhuca dhegraveu sabꞌa oka-tedhe dhu laꞌe ce-bꞌe hini asa dꞌara oka na Hini secahagꞌe legraveke egravetu jꞌara Ropa dhegraveu kakore egraveegravena jꞌegraveli legraveke hini se Aa manu-bhui mai ka tutu raꞌe aaꞌi 6 Hinicahagꞌe legraveke egravetu dedha rai dhu pegravenudegravenge hadhu Hini se muri te ngaanegravebhu boe hegraveia kamale dhae-dhaelula egravei kura 7 Hini cahagꞌe hari legravekeegravetu era ajꞌu padhudhu Te ngaa ropahini muri ajꞌu padhudhu hegravelu pa-madhe aaꞌi si 8 Aa hini dhu leo legravekeegravetu dedha rai hegraveumegravengi Hini semuridegravenge sega toke kapai ka hua Hua aetitu kegravena dꞌai cangasu harirdquo

Lolo egravele ka Yesus paꞌegravele liipakasame ne degravenge lii dhu megravedhuaku Negravengu na ldquoMiu dhu pasa dhiluna ngee paie-iierdquo

Lamatua Yesus peka na nga tao kaNegravengu dꞌegravei pake lii pakasame

(Mateos 1310-17 Markus 410-12)9 Egravele egraveegravena ka ana madhutu Yesus

karegravei sasoa negraveti lii pakasame deo na10 Na dhaa peka na ldquoSegravemi neꞌe

Lula miu se dꞌegravei madhutu dadꞌegravei AmaLamatua degravenge dꞌara kateme negravetiegraveegravena ka Jaꞌa peka paledꞌa ho miumeꞌa tasamia Lamatua neo paredhadhegraveu unu Na Te ngaa dhegraveu leoroꞌo boe pareꞌa degravenge dadꞌegravei LamatuaNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa ajꞌa-nori si pake liipakasame di Te dhegraveu negraveti lii padhaiLamatua dhu suri tegraveke le peka nalsquoRegravengu se regravedhi le

te ngaa roꞌo boe reꞌaRegravengu tadegravengi le

te ngaa roꞌo boe segravemirsquo rdquo 83 Mateos 2755-56 Markus 1540-41 Lukas 2349 810 Yesaya 69-10

Lukas 811 127 Lukas 825Lamatua Yesus peka sasoa negraveti hini

deo sa(Mateos 1318-23 Markus 413-20)

11 Hegraveia Yesus peka sasoa negraveti liipakasame ne aku Negravengu na ldquoHinise nuka Lii Holo-Nori Ama Lamatua12 Hini dhu legraveke egravetu jꞌara nukadhegraveu dhu nanene Lii Holo-Nori AmaLamatua te ngaa dhegraveu aae nidhumai parame nare negraveti dꞌara regravenguDegravenge jꞌara neꞌe regravengu parcayaboe Lamatua aa abhu boe mamuri13 Hini dhu legraveke dedha hadhu nukadhegraveu dhu nanene Lii Holo-Nori AmaLamatua degravenge dꞌara karejꞌe Tengaa amo na maregravema boe Regravenguparcaya te ngaa ropa paraga degravengejꞌajꞌegravera regravengu manahu 14 Hini dhulegraveke era ajꞌu padhudhu nuka dhegraveudhu tadegravengi ka ra segravemi rare Lii LoloBeꞌa Te ngaa nare negravebhu boe karegravengu bhegravelu eele Lii Lolo Beꞌa lularegravengu bhute degravenge laladhe sasabꞌa-laꞌa regravengu megravedha-panyau regravengu aadegravenge neo mamuri karejꞌe di Negravetiegraveegravena ka parcaya regravengu degravenge boekabꞌua ngaa-ngaa 15 Te ngaa hinidhu legraveke egravetu dedha rai hegraveu megravenginuka dhegraveu dhu mamuri mola degravengedꞌara hua iia Ropa regravengu tadegravengi LiiLolo Beꞌa Ama Lamatua regravengu segraveleasa dꞌara regravengu Degravenge jꞌara ne regravenguparcaya taa-taa aa adꞌu-ue jꞌara dhubeꞌardquo

Lii upamanegraveti saguru labhupake egraverurai

(Markus 421-25)16 Ka Yesus peka hari na ldquoAbhu

egravetu mia dhegraveu paheo rare labhu iikiho egraveegravena na saguru degravenge egraveru rai Aaabhu egravetu mia dhegraveu tao labhu egravetu roꞌakoi Te ladhe tao segravemi egraveegravena dhegraveubisa boe regravedhi heo na Labhu dhuguna nuka padhegravedi egravetu era dedhasegravena ka heo na bisa pasaraa dhegraveu dhumaso mai 17 Egraveci egraveegravena kahegravei degravengeaaꞌi-aaꞌi dhu pahuni limuri ne begraveli-camegravedꞌa pasabhoka Aa madha jꞌara-

madha jꞌara dhu dhegraveu reꞌa boe limurine egraveegravena na dhegraveu bisa reꞌa megraveu

18 De miu hudꞌi pangee paie-iie kujꞌara seꞌe Dhegraveu dhu neo tenge tareꞌa-reꞌa dadꞌegravei Lamatua negravengu asa dꞌegravelu-megraveu Te ngaa regravengu dhu pusi pahaeboe dadꞌegravei Lamatua regravengu asa goardquo

Cee ka dhu tareꞌa-reꞌa aꞌari LamatuaYesus

(Mateos 1246-50 Markus 331-35)19 Ca tegraveka Yesus bhute degravenge dhegraveu

ae Hegraveia ina degravenge ari Na mai neoparaga degravenge Ne Te ngaa ra bisaboe lasi padegravetu lula dhegraveu se ae titukegravena 20Ka abhu dhegraveu laꞌe peka degravengeYesus na ldquoAma Ina degravenge ari Amaegravetu liꞌu segravei Ra neo paraga degravengeAmardquo

21 Ka Na dhaa peka na ldquoOo Tengaa segravemi neꞌe Ina degravenge aꞌariJaꞌa nuka regravengu dhu tareꞌa-reꞌa dꞌegraveinanene Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua aatao madhuturdquo

Lamatua Yesus pamau ngegravelu aae(Mateos 823-27 Markus 435-41)

22 Ca lodꞌo Yesus gale dhegraveu pajuu-paleha Na aku Negravengu na ldquoMai latika asa cabegraveka danordquo Ka ra caꞌe kohacue hegraveia pakegravedꞌi lasi 23 Ropa regravenguegravetu talora dano Yesus bhegravejꞌi Negravebhuboe cagꞌagꞌa laa ngegravelu aae mai Nahategravebꞌe koha hegraveia egravei maso sa dꞌara kaoe molo

24 Ropa regravedhi segravemi egraveegravena hegraveia anamadhutu se paregravei Ne peka na ldquoAmaAma Kegravedꞌi ho tolong ku laa Te egravedhimadhe aaꞌi kegravenardquo

Ka Yesus kegravedꞌi Hegraveia Na kai ngegraveludegravenge naha peka na ldquoMau kardquo Ka-caꞌa laa ngegravelu degravenge nahamau degravengeka

25 Hegraveia Na pasanegravedꞌe ana-ana mad-hutu Na aku Negravengu na ldquoNga tao kamiu parcaya megraveka Jaꞌardquo

Regravengu madhaꞌu degravenge malaa ka rapakaregravei egraveci degravenge egraveci aku regravengu naldquoCee ka Yesus ne Tasamia ka Negravengubisa paredha ngegravelu degravenge naha ka ramadhutu dadꞌegravei Nardquo

816 Mateos 515 Lukas 1133 817 Mateos 1026 Lukas 122 818 Mateos 2529 Markus425 Lukas 1926

Lukas 826 128 Lukas 841-42Lamatua Yesus babegravege eele nidhu

negraveti dhegraveu hujꞌu(Mateos 828-34 Markus 51-20)

26 Negravebhu boe regravengu dꞌai rai Garasaegravetu sebhe dano Galilea 27-29 Egravetu eraneꞌe dhegraveu egraveci dhu negravebhu ae le nidhuae pahujꞌu ne Dhegraveu ne degravenge boeegravemu ka na pea egravetu era roꞌa dhegraveumadhe Begraveli-begraveli egraveegravena kako laꞌe-maidhu pake boe megravedha-papake Tenidhu segravera loe boe paredha ne Dhegraveudhu egraveki le pegraveri-pegraveri hari degravenge rate aapakanau ne degravenge kanau begravesi te ngaana legraveku egraveta si Ka nidhu se laka-seti neho laꞌe asa era dhu kaliu

Ropa Yesus si puru negraveti dedhakoha ka dhegraveu hujꞌu ne mai asaYesus Hegraveia na paꞌoo-parodha Ka napabegravebhe iisi aa na patitu kegravetu urutuuegravetu haga Yesus Hegraveia Yesus paredhanidhu segravera aku Negravengu na ldquoEe nidhuRai eele negraveti dhegraveu neꞌerdquo

Hegraveia dhegraveu hujꞌu ne paꞌoo peka naldquoBaku gagu jaꞌa Te jaꞌa keꞌa Egraveu neYesus Ana negraveti Ama Lamatua dhuDedha Risi Eele Egraveu baku pajꞌegravera jaꞌardquo

30 Ka Yesus karegravei ne ldquoNgara egraveuceerdquo

Hegraveia nidhu se dhaa aku regravengu naldquoLegion te jiꞌi se ae segravemi sordadꞌuriho-rihordquo Na lii segravemi egraveegravena lulanidhu se ae-ae dhu maso egravetu dꞌarangiꞌu dhegraveu egraveegravena

31 Nidhu se loe boe pamako Yesussegravena ka baku pua regravengu lasi asa dꞌaraRoꞌa Jꞌajꞌegravera nuka era taha koasabhabhelu-katubꞌa

32 Te ngaa dhu padegravetu egravetu egraveegravenahahi canau kateme dhu nyuu rai egravetusebhe ledhe Ka nidhu se manegravengiYesus peka na ldquoPua la jiꞌi maso asadꞌara hahi segraveirdquo Hegraveia Yesus dꞌegravei kahegravei33Ka nidhu se kalua ka negraveti dꞌara dhegraveumone ne lasi maso asa hahi Hahi seaaꞌi-aaꞌi ra hujꞌu ka ra rai pajꞌala purunegraveti sebhe ledhe ne hegraveia caroco asadꞌara dano Aa cegravene ka madhe aaꞌi-aaꞌi ra

34 Ropa regravedhi segravemi egraveegravena dhegraveumad-henge hahi se rai lasi palegraveme rae-rae egravetu segravera lolo aaꞌi-aaꞌi ngaa dhu

jꞌajꞌi 35 Ropa dhegraveu egravetu rae se tadegravengilii lolo se ka lasi ae-ae segravena ka neoregravedhi unu ra tatao dhu jꞌajꞌi le Dꞌaiera egraveegravena regravengu ladhe na dhegraveu dhunidhu tao egraveegravena madhegravedi mau-maupadegravetu egravetu haga Yesus Negravengu pakele megravedha-papake aa na hujꞌu hekaLadhe regravedhi segravemi neꞌe ka aaꞌi-aaꞌira jꞌajꞌi madhaꞌu 36 Hegraveia dhegraveu-dhegraveudhu ladhe regravedhi ngaa dhu jꞌajꞌi nera palolo degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu hekamai segravera tasamia ka dhegraveu hujꞌu ne egravelenegraveti papegravedꞌa na 37 Ka dhegraveu Garasaaaꞌi-aaꞌi ra manegravengi Yesus ho tegravekeeele rai regravengu te regravengu madhaꞌu titukegravena

Hegraveia Yesus si caꞌe lasi asa dedhakoha segravena ka legravepa hari asa cabegravekadano Galilea

38 Te ngaa dhegraveu deo na dhu nidhutao loe boe pamako Yesus aku negravenguna ldquoAma Hudꞌi laa jaꞌa madhutuAma kahegraveirdquo

Te ngaa Yesus dhaa ne peka na39 ldquoSegravemi neꞌe ku laa Beꞌa risi egraveu legravepaka asa aꞌari egraveu Lamu lolo aaꞌi degravengera na Ama Lamatua tao le jꞌara dhubeꞌa hia egraveurdquo

Hegraveia dhegraveu ne kako palegraveme dꞌarakota ne na palolo degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra peka na Yesus ka dhu paꞌegravelenegravengu

Lamatua Yesus pamamuri hari anabhegraveni negraveti Yairus aa paꞌegravele bhegraveni egraveci dhulegraveke papegravedꞌa bhegraveni

(Mateos 918-26 Markus 521-43)40 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi hari

degravenge koha asa cabegraveka dano GalileaLodꞌo regravengu puru negraveti dedha kohadhegraveu ae dhu mate mema le YesusDhegraveu se mai ae-ae ho soru Ne41-42 Egravetu neꞌe abhu ca dhegraveu ngara naYairus Negravengu kapala egravemu manegravengi-mangajꞌi egravetu dꞌara kota ne Ana nadhoka ca dhegraveu di ana bhegraveni umur nacanguru dua tegraveu Ana bhegraveni ne dhupegravedꞌa aae oe madhe Ropa Yairusnegravedhi Yesus mai hegraveia laꞌe patitukegravetu urutuu na egravetu madha Yesus Na

826 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi peka na lsquoGarasarsquo Abhu kahegravei sasuri cahagꞌe dhu suri na lsquoGadararsquoAa abhu kahegravei dhu suri na lsquoGergesarsquo

Lukas 843 129 Lukas 95manegravengi ho Yesus dhuli egravemu na segravenaka puri-paꞌegravele ana na

Dhaa nare ka Yesus madhutudegravenge ne asa egravemu na Aa dhegraveu aemadhutu regravengu Ka regravengu paseti egravecidegravenge egraveci

43 Abhu kahegravei dhegraveu bhegraveni egraveci dhukako degravenge regravengu Bhegraveni ne dhu legravekepapegravedꞌa dhegraveu bhegraveni dhu loe boe can-guru dua tegraveu kegravena Doi-dhari degravengemegravedha-panyau na egravele aaꞌi le ho bꞌaedote-matarii Te ngaa abhu boe dhubisa puri-paꞌegravele ne Papegravedꞌa na asa nahoedagger 44 Ka na ara padegravetu-degravetu asaYesus negraveti kabodho Hegraveia na gai legravekesuu kodho Yesus Ropa na gai legravekekodho Yesus ne hegraveia papegravedꞌa na egraveledegravenge ka

45 Cagꞌagꞌa laa Yesus titu tahaHegraveia Na karegravei peka na ldquoCee ka dhugoi legraveke Jaꞌardquo

Te ngaa abhu boe ca dhegraveu sa dhumangaku Ka Petrus bꞌala aku negravenguna ldquoAma Dhegraveu ae-ae ka dhu taopaseti aa patule-pajuku negraveti kabodhoSegravemi neꞌe ne teꞌa na cee ka dhu goilegraveke Amardquo

46 Te ngaa Yesus peka degravenge neldquoAadꞌo Deo na Jaꞌa rasa abhu koasadhu kalua negraveti ngiꞌu Jaꞌa De Jaꞌa keꞌana ca dhegraveu dhu sangaja gai Jaꞌardquo

47 Ropa bhegraveni ne neꞌa na negravengubisa boe pasili hegraveia na madhaꞌu titukegravena Isi na regravebha-regravebha ka laꞌepatitu kegravetu urutuu egravetu madha YesusHegraveia na lolo mi dhegraveu ae segravera nga taoka negravengu gai Yesus Aa na lolo kahegraveina ropa negravengu gai legraveke Yesus negravenguegravele degravenge negraveti papegravedꞌa na

48 Hegraveia Yesus lii degravenge ne peka naldquoAna hegraveni Egraveu egravele negraveti papegravedꞌa lulaegraveu parcaya Jaꞌa Legravepa ka degravenge mera-milurdquo

49 Lodꞌo Yesus padhai lii era degravengebhegraveni ne ca dhegraveu negraveti Yairus maipeka degravenge ne ldquoAma ee Ana amaaadꞌo heka Na madhe le de pajꞌegraveraia ka Ama Meserdquo

50 Te ngaa ropa Yesus tadegravengi narelii peka dhegraveu egraveegravena hegraveia Yesus lii

degravenge Yairus ldquoMau-mau Baku mad-haꞌu Parcaya mi Ama Lamatua diNegravengu ka dhu hia mamuri mi ana egraveurdquo

51-53 Ropa regravengu dꞌai egravemu Yairusdhegraveu ae le Ra tangi degravenge dꞌarapegravedꞌa Ka Yesus kai si peka na ldquoAeeele ka tangi laa Ana ne madhe boeDhoka na bhegravejꞌi dirdquo

Te ngaa dhegraveu se pahae boe ramari pakapengo hegravebꞌa te regravengu regravedhiunu ra ana ne maꞌegravete aꞌae HegraveiaYesus manegravengi segravena ka ina-ama negravetiana bhegraveni ne Petrus Yohanis degravengeYakobis maso lasi palere-lere degravengeNe Dhegraveu leo segravera Na hia si mate egravetuliꞌu

54 Rare dꞌara ka Yesus kegravepe ai anane hegraveia Na paroa peka na ldquoAna Kegravedꞌikardquo 55 Cagꞌagꞌa laa ana ne mamurihari ka na kegravedꞌi titu Hegraveia Yesus liidegravenge ina ana bhegraveni ne na ldquoHia anane naꞌardquo 56 Ina-ama ana ne malaa-maloha Te ngaa Yesus pasanegravedꞌe sibaku palolo degravenge dhegraveu ngaa dhujꞌajꞌi ne

9Lamatua Yesus pua anamadhutu Na

dhegraveu cangurudua segravera pakako sasabꞌaNa(Mateos 105-15 Markus 67-13)

1 Ca lodꞌo Yesus pakaboko nareana madhutu Na dhegraveu canguru duasegravera Ka Na hia si koasa ho babegravegeeele nidhu aa puri-paꞌegravele dhegraveu negravetirupa-rupa egravei papegravedꞌa 2Na pua si lasilole jꞌara-jꞌara paredha Ama Lamatuaaa puri-paꞌegravele papegravedꞌa dhegraveu egravetu mia-mia 3 Te ngaa Na peka degravenge si akuNegravengu na ldquoSanegravedꞌe paie-iie Bakumegraveti kahegravei ngaa-ngaa egravetu jꞌara Kakodhoka degravenge kodho egravetu ua di Bakumegraveti kodho silu Baku megraveti kahegraveitatea tas gee jꞌara do doi-dhari4 Ladhe dꞌai ka dꞌara rae egraveci abhudhegraveu dhu soru miu na lami peadegravenge ne Mage mi hagꞌe-hagꞌe egravemukahegravei Pea taruu egravetu dꞌara egravemu egraveegravenatoke miu pakegravedꞌi tegraveke eele rae egraveegravena5 Ladhe miu maso asa dꞌara rae egravecihegraveia dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera roꞌo boe segravemi

dagger 843 Egravetu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu suri boe ldquoDoi-dhari degravenge megravedha-panyau na egravele aaꞌi le hobꞌae dote-matariirdquo

Lukas 96 130 Lukas 919miu aa roꞌo boe nanene lii padhaimiu na pakegravedꞌi tegraveke eele rae egraveegravenaLodꞌo miu tegraveke eele rae egraveegravena taomadhutu adꞌa ho caro eele ahu negravetihaga miu Aa mi peka degravenge ra lsquoMiuse ladhe moꞌo boe nanene lii jiꞌi pemiu segravemi mere pala mirsquo rdquo

6 Egravele ka ana madhutu se lasi kaasa rae-rae Ra lole degravenge dhegraveu-dhegraveuLii Lolo Beꞌa Ama Lamatua Aa puri-paꞌegravele kahegravei dhegraveu negraveti papegravedꞌa egravetumia-mia

Dhegraveu aae Herodes bingu lula Yesus(Mateos 141-12 Markus 614-29)

7 Ca tegraveka rupa-rupa lii lolo lula-negraveti Yesus ne dꞌai le dhegraveu aae HerodesAntipas Ropa na tadegravengi lii lolose hegraveia na bingu lula dhegraveu cahagꞌepekana ldquoYesus ne nukaYohanis tukasarani dhu mamuri hari lerdquo 8 Aacahagꞌe hari peka na ldquoNegravengu ne bakiElia dhu mamuri harirdquo

Abhu dhu leo hari peka na ldquoNegravengune ca dhegraveu negraveti dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua dhu uru-uru segraverardquo

9 Te ngaaHerodes sanegravedꞌe era pekana ldquoCa hari ni jaꞌa pua le poro pa-maꞌegravete kegravetu Yohanis De na mamurihari do Aa ca dhegraveu ne cee harirdquo Kana tenge jꞌara segravena ka patoo madhadegravenge Yesus

Lamatua Yesus pangaꞌa legravemi rihodhegraveu

(Mateos 1413-21 Markus 630-44Yohanis 61-14)

10 Ca lodꞌo anamadhutu dhu Yesuspua segravera legravepa mai paꞌegraveci hari degravengeNe Ra lolo degravenge Ne aaꞌi-aaꞌi dhuregravengu tao Ka Yesus si kako mesa-mesa ra asa era egraveci dhu padegravetudegravenge rae Betsaida ho ra ae egravetu egraveegravena11 Te ngaa dhegraveu ae dhu reꞌa rarena Yesus si neo lasi sa mia ka rapakiꞌu re limuri Yesus segravemi si hegraveiaNa paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa aaꞌi-aaꞌi aa Napeka-padhai degravenge ra jꞌara-jꞌara AmaLamatua negravedꞌu paredha

12 Ropa dꞌai lodꞌo nihia ka cangurudua ana madhutu Yesus segravera pekadegravenge Ne ldquoBeꞌa risi Ama pua dhegraveuseꞌe lasi asa rae-rae dhu padegravetu degravengeera neꞌe segravena ka ra tenge ngangaꞌaunu ra Aa hudꞌi laa ra lasi tenge eraho jꞌunu taha Te era dhu kajꞌegraveu negravetirae segravemi neꞌe tasamia ka regravengu bisaabhu raꞌa-rinurdquo

13-14 Te ngaa Yesus bꞌala si peka naldquoSegravemi neꞌe Miu ka dhu pangaꞌa sirdquo

Hegraveia ana madhutu se dhaa pekana ldquoIra ii Ama ee Tasamia bisasegravemi egraveegravena Dhegraveu se risi negraveti legravemi rihodhegraveu Egraveegravena dhegraveu mone di ige megravekabhegraveni degravenge ana niki Egravetu dꞌara adhe-aai jiꞌi abhu dhoka roti legravemi buadegravenge iꞌa dua ngiꞌu di Ladhe Amaneo segravena ka jiꞌi pangaꞌe dhegraveu seꞌe tasamera mia ho jiꞌi hegraveli ngangaꞌa ae-aehia rardquo

Ka Yesus dhaa ldquoPakaboko si mad-hegravedi legravemi nguru-legravemi nguru dhegraveu cakabokordquo

15 Hegraveia lasi tao segravemi egraveegravena 16 Ropadhegraveu se madhegravedi ka Yesus nare rotilegravemi bua degravenge iꞌa dua ngiꞌu segravera KaNa tangara sa dedha ho Na manegravengimakasi Egravele ka Yesus pamae rotidegravenge iꞌa segravera Hegraveia Na jꞌole sa ana-ana madhutu Na ho papala mi dhegraveu-dhegraveu segravera 17 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi se raꞌatoke begravecu Ka ngangaꞌa dhu risi segraverakaboko rare pegravenu canguru dua soe

Petrus mulai neꞌa megraveu na LamatuaYesus nuka Kristus

(Mateos 1613-19 Markus 827-29)18 Ca tegraveka Yesus laꞌe mesa Na ho

sabajꞌa egravetu era egraveci Hegraveia ana madhutuNa mai ka paꞌegraveci degravenge Ne Sabajꞌanare ka Yesus karegravei si aku Negravengu naldquoMiu tadegravengi-tadegravengi dhegraveu palolo naJaꞌa ne ceerdquo

19 Hegraveia ra dhaa ldquoCahagꞌe peka naYohanis tuka sarani Aa cahagꞌe pekana baki Elia Ladhe aadꞌo na ca dhegraveu

95 Lukas 104-11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1351 97 Herodes Antipas ne ana negravetiHerodes Kapai Herodes Kapai egraveegravena ka pua pamadhe ana iiki-ana iiki egravetu Betlehem legraveke degravenge lodꞌorara iisi Lamatua Yesus Ladhe egravetu Mateos 216-18 98 Mateos 1614 Markus 828 Lukas 919 913-14 Mateos 1421 919 Mateos 141-2 Markus 614-15 Lukas 97-8

Lukas 920 131 Lukas 935negraveti dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuauru-uru segravera dhu mamuri harirdquo

20 Hegraveia Yesus karegravei hari si pekana ldquoMadhutu aꞌabhu miu na Jaꞌa neceerdquo

Ka Petrus dhaa ldquoAma ne Kristusnuka Dhegraveu dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌukaregravei negraveti uru kardquo

21 Egravele ka Yesus kai si segravena ka bakuale degravenge dhegraveu egraveci sa peka na Negravenguna Kristus

Lamatua Yesus peka jꞌara mamadhedegravenge mamuri hari Na

(Mateos 1621-28 Markus 831mdash91)22 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na

aku Negravengu na ldquoJaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa hudꞌi pasaeku rupa-rupa jꞌajꞌegravera dhu bia Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu heka adꞌa Yahudi kegravetuagama Yahudi degravenge mese agamasegravera roꞌo boe segravemi ladhe peka naJaꞌa ne Kristus Aa egraveegravena na ra pa-madhe Jaꞌa Mema tareꞌa-reꞌa Jaꞌamadhe te ngaa asa camegravedꞌa egraveegravena Jaꞌamamuri harirdquodagger

23 Egravele ka Na peka degravenge dhegraveu aese aku Negravengu na ldquoDhegraveu dhu neomadhutu Jaꞌa negravengu hudꞌi madhutudegravenge dꞌara kateme egravetu lodꞌo begraveli-lodꞌo begraveli Negravengu hudꞌi core eele kudadꞌegravei dꞌara na Negravengu hudꞌi mad-hutu taruu masi ka dhegraveu neo pa-madhe ne nuka segravemi dhegraveu pasae ajꞌupalolo-palegravebha na ho laꞌe asa era rapamadhe ne 24 Te dhegraveu dhu sa-dia madhe lula madhutu Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa negravengu unu mamuri taa-taadegravenge Ama Lamatua Te ngaa dhegraveudhu neo dhoka mamuri hia ngiꞌu aaena begraveli-camegravedꞌa negravengu pakajꞌegraveu-jꞌegraveunegraveti Lamatua 25 Ladhe dhegraveu unuaaꞌi ngaa-ngaa egravetu rai-haha ne tengaa Ama Lamatua tule eele ne aꞌotona ngaa 26 Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa De dhegraveu dhumakae mad-hutu Jaꞌa aa makae segravemi lii ajꞌa Jaꞌa

Jaꞌa kahegravei makae mangaku negravengu egravetumadha Ama Lamatua lodꞌo Jaꞌa legravepamai negraveti sorga Te begraveli-camegravedꞌa Jaꞌapuru mai degravenge dadedha Ama Kupalere-lere degravenge ana-ana pajuu Nanegraveti sorga 27 Jaꞌa peka patareꞌa degravengemiu Abhu pegraveri-pegraveri negraveti miu egravetuseꞌe se begraveli-camegravedꞌa ladhe regravedhi unura Lamatua negravedꞌu paredha heka ramadhe kegravenardquo

Rupa Yesus ubꞌa eele egravetu kolo ledhe(Mateos 171-8 Markus 92-8)

28 Egravele aru lodꞌo ka Yesus negravetiPetrus Yohanis degravenge Yakobis lasicaꞌe asa ledhe egraveci ho neo sabajꞌa29 Dhu Na sabajꞌa era regravehu Na jꞌajꞌileko-leo aa megravedha-papake Na pudhilao-lao

30 Cagꞌagꞌa laa dhegraveu dua cegraveu maiDhegraveu se nuka baki Musa degravenge bakiElia Ka ra padhai lii degravenge Yesus31 Dua ra ladhe na leꞌe-leꞌe hegraveti-hegraveti Tegravelu ra padhue-padhai lula-negravetimamadheYesus begraveli-camegravedꞌa egravetuYerusalem

32 Lodꞌo egraveegravena Petrus degravenge angalaina dhegraveu dua segravera musi madha sakaatitu kegravena ka ra bhegravejꞌi luu Ropa rakabegravedhi hegraveia regravedhi Yesus titu degravengedhegraveu dua Aa regravedhi Yesus dhu kahaꞌakahegravei

33 Ropa Musa degravenge Elia neo legravepaPetrus bingu neꞌa heka tao tasamiaKa na padhai lii leli na peka na ldquoAmaJiꞌi egravetu neꞌe beꞌa dꞌai seli De hua iiajiꞌi tao paleo tegravelu bua Cue hia Amacue hia bakiMusa aa cue hari hia bakiEliardquo 34 Te ngaa ropa Petrus padhailii era raꞌi-liru puru mai ka sagururare regravengu Hegraveia Petrus si madhaꞌubia 35Ka ra tadegravengi lii negraveti dꞌara raꞌi-liru egraveegravena peka naldquoNeꞌe ne Ana Jaꞌa dhu Jaꞌa hagꞌe kore

leLadhe Na padhai lii nanene Ne

paie-iierdquo 920 Yohanis 668-69 dagger 922 Lii Yunani ladhe ra ige lodꞌo nuka deo neꞌe ne lodꞌo ka egraveci (1) begraveli= lodꞌo ka dua (2) camegravedꞌa = lodꞌo ka tegravelu (3) De mamadhe Lamatua Yesus ra ige legraveke lodꞌo ka egraveci (nukaJumat Agung) aa lodꞌo Na mamuri hari negraveti mamadhe Na legraveke lodꞌo ka tegravelu nuka camegravedꞌa (Migu Paska) 923 Mateos 1038 Lukas 1427 924 Mateos 1039 Lukas 1733 Yohanis 1225 935 2Petrus 117-18 Yesaya 421 Mateos 317 1218 Markus 111 Lukas 322

Lukas 936 132 Lukas 95336 Ropa lii na egravele Petrus si ladhe

regravedhi dhoka Yesus mesa-mesa naRegravengu tegravelu ra peka boe degravenge dhegraveuegraveci sa ngaa dhu regravengu regravedhi le Dꞌainegravebhu ku heka ra palolo degravenge dhegraveuleo kegravena

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ana egravecidhu nidhu bhelu tao ne

(Mateos 1714-18 Markus 914-27)37 Asa begraveli egraveegravena lodꞌo Yesus degravenge

Petrus si purumai negraveti ledhe dhegraveu aemai paraga degravenge Yesus 38 Ka dhegraveuegraveci rodhe Ne peka na ldquoAma MeseLadhe ku ana mone jaꞌa ca dhegraveu nelaa 39Te abhunidhu dhu loe boe kegravepene ka na pakegravece sahegraveka aa nyanyokone toke hegravebꞌa na horo karaka Nidhune loe boe dhadhedhe ana ne aa dꞌegraveiboe hia ana ne ae nare ciki sa 40 Jaꞌamanegravengi le kahegravei ana madhutu Amase ho ra babegravege eele nidhu ne te ngaatao rare boerdquo

41 Ka Yesus jegraveke si peka na ldquoEehMiu se parcaya boe na Lamatua bisapaꞌegravele dhegraveu negraveti papegravedꞌa ra Miumema dhegraveu dhu meꞌa boe mamurimadhutu jꞌara mola De Jaꞌa hudꞌitatae hari miu toke pegraveri lodꞌordquo

Hegraveia Na peka degravenge ama ana neldquoMegraveti ana mu sa neꞌe mairdquo

42 Ropa pakako regraveti ana ne asaYesus hegraveia nidhu hake pabegravebhe aararumu ne Te ngaa Yesus paredhanidhu ho kalua tegraveke eele ana ne hegraveiana egravele degravenge Ka Yesus hia ana ne asaama na laꞌe 43a Dhegraveu-dhegraveu egravetu segraveradhu ladhe regravedhi koasa Yesus aaꞌi-aaꞌira malaa-maloha

Lamatua Yesus peka hari jꞌara ma-madhe Na

(Mateos 1722-23 Markus 930-32)43b Ropa dhegraveu se padhue era tadha

malaa dhu Yesus tao Negravengu lii degravengeana madhutu Na aku Negravengu na44ldquoMiu patadhe paie lii padhai Jaꞌa neNegravebhu boe dhegraveu neo pahie Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Ka ra soroJaꞌa asa dꞌara adhe-aai dhegraveu leordquo 45Tengaa ana madhutu Na se bingu Masika regravengu dhane rare boe sasoa na te

ngaa ra madhaꞌu karegravei Ne sasoa nangaa

Cee ka dhu jꞌajꞌi dhegraveu re madha(Mateos 181-5 Markus 933-37)

46 Ca lodꞌo ana madhutu Yesuspasisu lula-negraveti regravengu se cee ka dhubegraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi dhegraveu re madha47 Te ngaa Yesus neꞌa ngaa dhu regravengupasisu Ka Na paroa nare ana iiki cadhegraveu hegraveia Na patitu egravetu karasa Na48 Ka Yesus peka degravenge ra ldquoNanenepaie Dhegraveu dhu madhutu Jaꞌa ho naladhe-leru dhegraveu haha dhu sama segravemiana iiki ne sasoa na negravengu ladhe-leruJaꞌa kahegravei Aa na ladhe-leru kahegraveiAma Ku egravetu sorga dhu pua Jaꞌa maiasa rai-haha ne Abhu dhegraveu ae dhupusi-pahae boe dhegraveu segravemi seꞌe seDhegraveu seꞌe nuka dhu unu aadꞌo dhususa dhu laku-laku boe dhu kaluaaapa aa degravenge dhegraveu haha De dhegraveudhu dꞌegravei lalau-laloꞌo dhegraveu segravemi seꞌese madhutu Ama Lamatua negravengu kadhu dhegraveu re madhardquo

Dhegraveu cee dhu labꞌa boe egravedhi negravenguegraveegravena angalai egravedhi

(Markus 938-40)49 Hegraveia Yohanis peka degravenge Yesus

aku negravengu na ldquoAma Ca lodꞌo jiꞌingegravedhi ca dhegraveu babegravege eele nidhudegravenge ale kolongara Ama Ka jiꞌi kaine segravena ka na ale ia ka ngara Amalula negravengu ne dhegraveu egravedhi boerdquo

50 Te ngaa Yesus dhaa peka naldquoBaku Te dhegraveu dhu labꞌa boe egravedhinegravengu egraveegravena angalai egravedhirdquo

Dhegraveu ca rae egravetu Samaria roꞌo boesegravemi rare Lamatua Yesus

51 Yesus neꞌa le lodꞌo Na caꞌe asasorga degravetu le Ka Na pamaꞌegravete nareho laꞌe asa kota Yerusalem 52 Napua dhegraveu lasi uuru segravena ka ra lalaungangaꞌa-nganginu Ka dhegraveu lasiuuru se maso lasi asa dꞌara raecue egravetu propensi Samaria ho lalaumema era regravengu manubha 53 Tengaa dhegraveu egravetu Samaria se roꞌo boesegravemi rare Yesus si lula Negravengu neolaꞌe sogo-tagu Ama Lamatua egravetu kota

946 Lukas 2224 948 Mateos 1040 Lukas 1016 Yohanis 1320

Lukas 954 133 Lukas 105-8YerusalemDagger 54 Ropa Yakobis degravengeYohanis tadegravengi lii neꞌe ka ra pamakoYesus aku regravengu na ldquoAma Tasamiana timanegravengi AmaLamatuapapuru aimai negraveti dedha-liru ho tunu pakegravepusirdquo

55 Te ngaa Yesus ladhe asa dua rahegraveia Na kai si peka na ldquoBaku pangeesegravemi egraveegravenardquo 56Egravele egraveegravena ka lasi hari asarae leo

Jꞌara-jꞌara madhutu Lamatua Yesus(Mateos 819-22)

57 Ropa regravengu kako era dhegraveu egravecilii degravenge Yesus peka na ldquoAma Amaneo asamia egraveegravena ka jaꞌa neomadhutuAma taruurdquo

58 Hegraveia Yesus bꞌala peka na ldquoBeꞌakahegravei Te ngaa pangee ku laa Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi degravenge era pea-paluꞌu Segravemiegraveegravena kahegravei degravenge badha-manu Busahui legravepa laꞌe asa dꞌara roꞌa na Manu-bhui lasi asa dꞌara regravedꞌa ra Te ngaaJaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌadegravenge boe era pea-paluꞌu ho pasoruiisi Jaꞌa ne Era lalaka kegravetu aadꞌokahegraveirdquo

59 Ca tegraveka Yesus paroa dhegraveu leo cadhegraveu ka Na peka ldquoMai madhutu Jaꞌaho jꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌardquo

Ka dhegraveu ne dhaa aku negravengu naldquoBeꞌa kahegravei do Te ngaa segravemi neꞌeAma Hudꞌi jaꞌa legravepa ku ladhe-leruina-ama jaꞌa Ladhe padhane koreama ku heka jaꞌa madhutu kegravenardquo

60 Te ngaa Yesus peka degravenge neldquoSegravemi neꞌe Hudꞌi laa dhegraveu dhuparcaya boe Lamatua uri dhegraveuregravengu dhu madhe Te ngaa miudhu legraveka Lamatua sasabꞌa miu lamipeka-padhai jꞌara-jꞌara paredha AmaLamatuardquo

61Abhudhegraveu leo dhupekana ldquoBeꞌakahegravei Jaꞌa neo madhutu Ama taruuTe ngaa hudꞌi jaꞌa laku palangu ku liidegravenge aꞌari jaꞌa heka jaꞌa mai mad-hutu Amardquo

62 Te ngaa Yesus lii degravenge ne ldquoSegravemineꞌe Ladhe dhegraveu neo pare rai tengaa tao hari ngaa-ngaa dhu leo tokebhegravelu segravele tatu oka na jꞌajꞌi boe Segravemiegraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu dhu pamaꞌegravetenare le neo madhutu Jaꞌa te ngaapangee taruu mamuri na lodꞌo dhuuru segravera Dhegraveu segravemi egraveegravena gagunana aadꞌo jꞌajꞌi dhegraveu sabꞌa egravetu dꞌaraparedha Ama Lamatuardquo

10Lamatua Yesus pua ana madhutu

Na pidhu nguru dua dhegraveu1 Egravele egraveegravena Yesus hagꞌe nare ana

madhutu Na dhu leo pidhu ngurudua dhegraveu Ka Na hagꞌe si dua-duadhegraveu segravena ka lasi uuru asa era-eradhu Negravengu neo laꞌe 2 Hegraveia Na puasi aku Negravengu na ldquoAbhu dhegraveu ae dhunuka segravemi are dhu karara le Kalamatua oka pua dhegraveu sabꞌa na lasigꞌegravetu are se De miu hudꞌi sabajꞌasegravena ka Ama Lamatua hia tabha dhegraveu-dhegraveu sabꞌa Na ho oru rare dhegraveu-dhegraveudhu neomadhutu Jaꞌa Lula dhegraveu dhuneo madhutu Jaꞌa ae Te ngaa dhegraveusabꞌa dhoka ciki ooꞌe di

3 De lami ka Jaꞌa pua miu lami asadhegraveu ae Te ngaa sanegravedꞌe segravemi neꞌeMiu egraveci egraveegravena ka degravenge ana kahibꞌi-kalegravebho dhu lami asa talora aae busahui dhu bhelu

4 Miu baku megraveti doi-dhari tas taomegravedha-papake do salapa dhu risi egravetudꞌara kakako miu Mage core eele ailodꞌo degravenge padhai lii iia dꞌara degravengedhegraveu egravetu talora jꞌara

5-8 Ladhe miu maso asa dꞌara raeegraveci miu baku pidha-pidha era peaLadhe dhegraveu segravemi rare miu degravenge beꞌaegravetu dꞌara egravemu cue pea dhoka egravetu egraveegravenatoke miu pakegravedꞌi tegraveke eele rae egraveegravenaLadhe miu maso asa egravemu cue miuhudꞌi manegravengi segravena ka Ama Lamatuahia berkat mi dhegraveu isi egravemu egraveegravena

Dagger 953 Era dhegraveu Samaria sogo-tagu mi Ama Lamatua egravetu ledhe Gerasim egravetu rai regravengu Regravengu se negravebhule dhu tao lii langu degravenge dhegraveu Yahudi dhu mangajꞌi mi Ama Lamatua egravetu kota Yerusalem 9542 Dhegraveu Aae segravera 19-16 961 1 Dhegraveu Aae segravera 1920 101 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri nalsquoana madhutu 72 dhegraveursquo Dhu leo hari suri na lsquoana madhutu 70 dhegraveursquo Madhutu terjemahan dhu hiu aedhu pili lsquo72 dhegraveursquo 102 Mateos 937-38 103 Mateos 1016

Lukas 109 134 Lukas 1018Ladhe lamatua egravemu egravetu segravera segraveminare miu degravenge beꞌa tatu Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi isi egravemuegraveegravena Te ngaa ladhe roꞌo boe segravemimiu na hudꞌi laa Lamatua padꞌelodꞌara hua iia Na hia miu mesa miLadhe miu maso asa egravemu cue do asarae egraveci ra hia miu ngangaꞌa miꞌa-minu laa degravenge karejꞌe Te ra hia egraveegravenapamegraveci degravenge egravei kabhegravesu miu dhuhae 9 Puri-paꞌegravele dhegraveu regravengu dhupegravedꞌa Aa peka-padhai degravenge dhegraveusegravera na lsquoParedha Ama Lamatua egravetukatanga madha miu lersquo

10 Te ngaa abhu kahegravei rae dhu dhegraveura roꞌo boe segravemi rare miu Ladhe ratao miu segravemi egraveegravena na lami titu asajꞌara-jꞌara egravetu dꞌara rae egraveegravena mi liidegravenge ra peka na 11 lsquoNanene paieMiu dhegraveu dhu egravetu dꞌara rae ne Jiꞌimai le ngegraveti Lii Lolo Beꞌa Lamatua hiamiu te ngaa miu pusi-pahae boe Dejiꞌi caro eele ahu rae neꞌe negraveti hagajiꞌi ho jꞌajꞌi mi tadha dhu peka na pebegraveli-camegravedꞌa segravemi mere pala mi Tengaa sanegravedꞌe paie-iie Paredha AmaLamatua egravetu katangamadhamiu lersquo

12 Miu meꞌa sina ma bhabheludhegraveu kota Sodom Jaꞌa pasanegravedꞌemiu Begraveli-camegravedꞌa dꞌai lodꞌo egravele rai-haha ne Ama Lamatua huku dhegraveu-dhegraveu dhu roꞌo boe segravemi rare miu biarisi negraveti dhegraveu Sodomrdquo

Dhegraveu dhu roꞌo boe segravemi rare LamatuaYesus

(Mateos 1120-24)13 Ka Yesus tuhu hari lii padhai

Na aku Negravengu na ldquoMate unu miudhu pea egravetu rae Korasindagger degravenge miuegravetu rae Betsaida Miu dui mere jꞌa-jꞌegravera Jaꞌa tao tadha-tadha malaa egravetukatangamadhamiu te ngaamiumoꞌoboe parcaya Lamatua Ngaa hari miudhegraveu Yahudi dhu peka na miu tadhe

Ne Ladhe segravemi tadha-tadhamalaa sedhu Jaꞌa tao egravetu rae miu legraveke egravetu kotaTirus degravenge kota Sidon tatu negravebhunare sange neꞌe dhegraveu segravera ele-hoꞌale aa ra tegraveke eele sasala-sasigo raho mai madhutu Lamatua Aa regravengutatu pake le megravedha sasusa degravenge taoahu egravetu kegravetu ra jꞌajꞌi mi tadha dhupeka na regravengu manyasa negraveti sasala-sasigo ra Te ngaa dhegraveu Tirus degravengedhegraveu Sidon segravera dhegraveu Yahudi boeDe ra peka boe na regravengu dhegraveu dhutadhe Lamatua 14 Tareꞌa Miuladhe ku laa Begraveli-camegravedꞌa dꞌai lodꞌoLamatua pamaꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hahuku negraveti Lamatua mi dhegraveuTirus degravenge dhegraveu Sidon samaa risinegraveti hahuku miu

15 Mata unu miu kabarai Kaper-naum Miu baku pangee na begraveli-camegravedꞌa Lamatua nedhe miu pamasoasa dꞌara sorga Aadꞌo Mola-megraveu egraveiEgraveegravena na Lamatua pegraveci miu asa dꞌaranaraka lami

16 Sanegravedꞌe pabeꞌa-beꞌa Dhegraveu dhunanene lii miu nuka segravemi regravengunanene Jaꞌa Aa dhegraveu dhu pusi boenanene miu egraveci egraveegravena ka ra pahae boeJaꞌa Aa dhegraveu dhu roꞌo boe naneneJaꞌa egraveci egraveegravena ka degravenge regravengu dhupusi-pahae boe Ama Lamatua dhupua Jaꞌa mai asa rai-haha nerdquo

Ana madhutu Yesus dhegraveu pidhunguru dua segravera legravepa hari

17 Ropa ana madhutu pidhu ngurudua segravera legravepa hari maiDagger dꞌara ra kare-jꞌe bia Ka ra lole degravenge Yesus akuregravengu na ldquoIra ii Kakako jiꞌi ne beꞌabia Ropa jiꞌi pake kolongara Amaho babegravege eele nidhu na nidhu segraverananene lii jiꞌi hegraveia ra rai bhalegravetardquo

18 Te ngaa Yesus bꞌala si peka naldquoMema tareꞌa Lodꞌo miu tao segraverasa Jaꞌa ladhe kegravedhi Ama Lamatua

105-8 1 Korintus 914 1 Timotius 518 1011 Mateos 107-14 Markus 68-11 Lukas 93-5Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1351 1012 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1924-28 Mateos 10151124 dagger 1013 Suri madhutu lii Idhonesia lsquoKhorazimrsquo Lii uuru negraveti lii Yunani dhu suri tegraveke ΧοραζίνlsquoChoradzinrsquo 1013 Yesaya 231-18 Yeskial 261mdash2826 Yoel 34-8 Amos 19-10 Sakaria 92-4 1015 Yesaya 1413-15 1016 Mateos 1040 Markus 937 Lukas 948 Yohanis 1320 Dagger 1017Sasuri lii Yunani suri na lsquoana madhutu 72 dhegraveursquo Cahagꞌe hari peka na lsquoana madhutu 70 dhegraveursquo Negravetiterjemahan dhu hiu ae ka dhu suri lsquo72 dhegraveursquo

Lukas 1019 135 Lukas 1031pegraveci eele nidhu degravenge dhegraveu aae ranegraveti dedha-liru negravei nuka segravemi beladhu kahaꞌa negraveti haa negraveti dhimu19 Sanegravedꞌe Dhegraveu aae nidhu egraveegravenamusu egravedhi Aa negravengu degravenge koasakahegravei Te ngaa Jaꞌa pangegravedꞌu le miukoasa ho palaho koasa na Ladhemiu jꞌegraveli legraveke kaisao do karaka raimiu ngaa-ngaa tao boe Ngaa egraveci sabisa boe pajꞌegravera miu 20 Miu karejꞌelula nidhu nanene miu Beꞌa kahegravei tengaa segravera sa ana iiki era Dhu beꞌa risidꞌara miu karejꞌe lula Lamatua surinare le ngaramiu jꞌajꞌi ana kabarai Naegravetu sorgardquo

Dꞌara Lamatua Yesus karejꞌe-karae(Mateos 1125-27 1316-17)

21 Lodꞌo egraveegravena Roh Lamatua dhuMola-Megraveci tao dꞌara Yesus karejꞌe-karae Hegraveia Na koa-kio Ama Lamatuapeka na ldquoAma dhu jꞌajꞌi Lamatuaegravetu dedha-liru degravenge rai-haha Jaꞌamanegravengi makasi ae-ae lula Amapaꞌabhe jꞌara-jꞌara seꞌe negraveti dhegraveudhu tao iisi dꞌegravelu-megraveu degravenge dhegraveulela dedha Te ngaa Ama bhokepatalele aaꞌi-aaꞌi se hia mi ana iiki-ana iiki degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu pahahaiisi Tareꞌa Ama Lula egraveegravena ka dhupakarejꞌe dꞌara Amardquo

22 Hegraveia Yesus peka degravenge dhegraveu aesegravera aku Negravengu na ldquoNanene paieAma Ku egravetu sorga pangegravedꞌu aaꞌi lekoasa mi Jaꞌa Dhu tadhe megraveu Jaꞌa necee dhokaAmadi Aa dhu tadhemegraveuAma egraveegravena cee dhoka Ana negraveti Ama dinuka Jaꞌa ne Aa Jaꞌa hagꞌe kore dhegraveuleo segravena ka nori si ho ra tadhe megraveuNegravengu kahegraveirdquo

23 Ka Yesus kabibꞌa asa ana mad-hutu Na hegraveia Na peka degravenge regravengumesa ra aku Negravengu na ldquoMiu seoto titu kegravena lula megravedhi le koasaLamatua 24Dhegraveu aae-dhegraveu aae degravengedhegraveu regraveti lii padhai Lamatua uru-urusegravera dꞌegravei titu kegravenaneo regravedhi ngaadhumiu limuri ne megravedhi te ngaa regravedhiboe Regravengu dꞌegravei kahegravei neo tadegravengi

ngaa dhu miu nanene ne te ngaa ratadegravengi regravedhi boerdquo

Dhegraveu Samaria dhu dꞌara hualaa25 Ca tegraveka ca dhegraveu dꞌegravelu-megraveu atora

agama Yahudi titu ho neo segraveku pa-manahu Yesus Na karegravei peka naldquoAma Mese Mu peka ku laa Jaꞌaadꞌu jꞌara segravemi ngaa segravena ka jaꞌa ma-muri taa-taa degravenge Ama Lamatua egravetusorgardquo

26 Ka Yesus bꞌala ne aku Negravenguna ldquoMusa suri tasamia lula-negraveti jꞌaraneꞌe ne Aa madhutu mameꞌa egraveutasamiardquo

27 Hegraveia dhegraveu ne dhaa peka na ldquoNasuri segravemi neꞌe kalsquoEgraveu hudꞌi sue ku Ama Lamatua risi

negraveti ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi raNegraveti egraveegravena ka dꞌara egraveu hudꞌi dꞌegravei

Negravengu titu kegravenasabꞌa paꞌegravera ho madhutu dadꞌegravei

Naaa tadhe megraveu Nersquo

Dhu suri kahegravei peka na lsquoEgraveu hudꞌisue ku dhegraveu egraveu sama segravemi egraveu suengiꞌu egraveu mesa mursquo rdquo

28 Hegraveia Yesus bꞌala ne ldquoDhu legravekekegravena Ladhe egraveu tao madhutu segravemisegravera na egraveu mamuri taa-taa degravengeAma Lamatuardquo

29 Te ngaa dhegraveu ne tao iisi na segravemidhegraveu mola sa Ka na karegravei hari Yesusaku negravengu na ldquoTe ngaa lsquodhegraveu jaꞌarsquoegraveegravena ka ceerdquo

30 Hegraveia Yesus bꞌala ne peka naldquoSegravemi neꞌe Jaꞌa neo lolo degravenge egraveulii pakasame egraveci Pe egraveu mesa muka dhu peka na mia ka dhu tareꞌa-reꞌa lsquodhegraveu egraveursquo Lii pakasame ne segravemineꞌe ka ca lodꞌo abhu dhegraveu Yahudica dhegraveu pakegravedꞌi negraveti kota Yerusalempuru laꞌe asa kota Jeriko Te ngaaropa dꞌai talora jꞌara cagꞌagꞌa laaparapo mai game paroe ne Ra gameaa parame rare aaꞌi doi-dhari degravengemegravedha-papake dhegraveu ne Ka parapo secore ne asa sebhe jꞌara laꞌe aa ra raitegraveke eele ne Dhegraveu ne oe madhe

31 Te ngaa negravebhu boe ka amaagama Yahudi ca dhegraveu puru mai re

1019 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9113 1022 Yohanis 335 1015 1027 Atora negraveti Ama-amaAgama 1918 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 65 1028 Mateos 2235-40 Markus 1228-34 Atora negravetiAma-ama Agama 185

Lukas 1032 136 Lukas 114jꞌara egraveegravena Te ngaa ropa na ladhenegravedhi dhegraveu ne dhu diu raa aa dhutarenga egravetu sebhe jꞌara ama agamanetitu boe sa hegravei ho uri dhegraveu ne Nakako paseli eele dhegraveu neꞌe laꞌe asacabegraveka jꞌara ka na taruu 32 Negravebhuboe ka dhegraveu leo hari egraveci kako re egraveegravenaNegravengu ne negraveti suku Lewi dhu temasabꞌa egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua Ropa negravedhidhegraveu ne dhu baa-baa egravetu sebhe jꞌarahegraveia laꞌe padegravetu-degravetu ho ladhe tengaa na bara boe ne kahegravei Na sigoeele jꞌara ka laꞌe taruu

33-34 Negravebhu boe ka dhegraveu egraveci negravetirai Samaria mai re jꞌara egraveegravena degravengebadha keledꞌei na Dhegraveu Yahudi pa-hae boe dhegraveu Samaria Te ngaa ropadhegraveu Samaria ne negravedhi dhegraveu dhu legravekerapo egraveegravena ka dꞌara na megraveke boeNa mai padegravetu-degravetu ho neo saradꞌene Ka pamegraveu nuꞌa dhegraveu ne degravengeegravei anggor hegraveia na panaꞌi degravenge egraveimegravenyi Aa na parbaan nuꞌa na egravele kana pacaꞌe asa keledꞌei na Hegraveia negravetine laꞌe asa dꞌara kota Na pamaso neasa dꞌara losmen aa lalau pabeꞌa-beꞌane

35 Asa begraveli madꞌae egraveegravena dhegraveu nelaꞌe bꞌae uuru kegravetu doi iia dua buasectmilamatua losmen ne ka na peka lsquoPakeuuru doi ne ho lalau dhegraveu ne toke egraveleLadhe dꞌai boe pake uuru doi egraveu Pejaꞌa legravepa pula hari doi segraverarsquo rdquo

36 Lii pakasame Yesus ne dꞌai sangeneꞌe ka Hegraveia Yesus karegravei mi dhegraveudꞌegravelu-megraveu atora agama Yahudi neaku Negravengu na ldquoMadhutu egraveu mia kadhu tareꞌa-reꞌa lsquodhegraveu negravengursquo mi dhegraveudhu legraveke rapo nerdquo

37 Ka dhegraveu ne dhaa peka na ldquoTatudhegraveu dhu lalau ne toke egravelerdquo

Hegraveia Yesus lii peka na ldquoTareꞌa Delamu ka tao madhutu segravemi egraveegravenardquo

Lamatua Yesus Marta degravenge Maria38-40 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge

ana madhutu Na lasi taruu asaYerusalem Hegraveia ra dhuli egravetu rae egraveciEgravetu era neꞌe dhegraveu dua dhu paꞌaꞌaringara ra Marta degravenge Maria Marta

manegravengi ho Yesus si manubha egravetuegravemu regravengu Ka ra pea taha egravetu egraveegravena

Ropa Yesus madhegravedi ho ajꞌa siMarta bhute degravenge pananasu Tengaa ari na Maria madhegravedi padegravetu-degravetu haga Yesus ho nanene lii padhaiNa Negravebhu boe ka Marta mai kaꞌuguegravetu madha Yesus aku negravengu naldquoAma Tasamia ee Jaꞌa dꞌai madhelalau ngangaꞌa-nganginu mesa-mesaku te ngaa ari jaꞌamadhegravedimau-mauPeka ku degravenge ne laa segravena ka maibara jaꞌa egravetu dapu nerdquo

41 Te ngaa Lamatua Yesus dhaa naldquoMarta Egraveu ne bhute degravenge ngangeerupa-rupa 42 Beꞌa kahegravei do te ngaajꞌara egraveci dhu beꞌa risi Maria pili naredhu beꞌa risi le nuka madhegravedi honanene Lii Lolo Beꞌa negraveti Jaꞌa Dhegraveubisa boe parame rare negraveti negravengu LiiLolo Beꞌa nerdquo

11ldquoAjꞌa jiꞌi sabajꞌardquo(Mateos 69-13 77-11)

1 Ca tegraveka Yesus laꞌe manegravengi-mangajꞌi Manegravengi-mangajꞌi narehegraveia ana madhutu Na ca dhegraveu maika na manegravengi aku negravengu na ldquoAmaYohanis tuka sarani ajꞌa ana mad-hutu na ka reꞌa sabajꞌa Jiꞌi manegravengisegravena ka Ama ajꞌa jiꞌi sabajꞌa kahegraveirdquo

2 Ka Yesus peka na ldquoBeꞌa Sabajꞌapake conto segravemi neꞌeAma Kolongara Ama dhumola-megraveciHudꞌi laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi jꞌoka

padedha-dedha kolongaraAma dhu kapai na

Hudꞌi laa Ama jꞌajꞌi Dhegraveu Aae mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi

3 Ama hia laa jiꞌi begraveli-begraveli ngangaꞌadhu dꞌai

4 Jiꞌi manegravengi Ama pabhegravelu eelesasala-sasigo jiꞌi

nuka segravemi jiꞌi kahegravei pabhegravelu eelesasala-sasala dhegraveu dhu tao midedha jiꞌi

Ama magee jiꞌi segravena ka jiꞌi baku adꞌu-ue bhelu-katubꞌardquo

1033-34 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 2815 sect 1035 Lii Yunani suri peka na ldquodua dinarirdquo 1038-40 Yohanis 111

Lukas 115-6 137 Lukas 11225-6 Egravele egraveegravena ka Yesus nori hari si

jꞌara-jꞌara sabajꞌa Na pake upamapeka na ldquoSegravemi dꞌai talora megraveda an-galai egraveu mai negraveti kajꞌegraveu ho manubhaegravetu egravemuegraveu Te ngaa egraveu dhudegravenge boengaa-ngaa segravena ka hia ne naꞌa Kaegraveu lamu asa egravemu angalai dhu leo hopamako negraveti liꞌu peka na lsquoLai aae naee Hia taha ku jaꞌa roti dꞌai tegravelu buasa Te jiꞌi abhu tamu egravetu egravemu te ngaajiꞌi dhumola-megraveu egravei De lai aae na eeDhoka tegravelu bua di Pe jaꞌa gꞌati harirsquo

7 Ladhe segravemi angalai egraveu dhaa pekana lsquoTe aꞌa ee Dhegraveu bhegravejꞌi luu naegraveu mai paregravei Babegravedho dhu pategraveke leAna iiki se dhu bhegravejꞌi aaꞌi le De magemu nasa kahegravei Pe lodꞌo leo hari kulaarsquo

8 Te ngaa masi ka segravemi egraveegravena ngeepaie-iie Masi ka dhegraveu ne kegravedꞌi boelula egraveu angalai negravengu te ngaa ladheegraveu loe boe pamako tatu na kegravedꞌi hohia egraveu roti segravera

9 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge manegravengi-mangajꞌi

Manegravengi taruu mi Lamatuape Na hia

Tenge taruupe Na pajꞌujꞌu jꞌara

Paroa taruupe Na bhoke hegravebꞌa egravemu

10 Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu manegravengitaruu mi Ama Lamatua egraveegravena naregravengu segravemi Dhu loe boe tenge egraveegravenana abhu Dhumaꞌegravete boe paroa pe Nabhoke babegravedho 11Miu pangee ku laaAbhu egravetu mia ladhe ama dhu ana namanegravengi iꞌa na hiamege 12Do ladheana manegravengi kanadhu manu na hiakaraka rai Tatu aadꞌo si 13Dhegraveu rai-haha ne mema bhelu Te ngaa Amamiu egravetu sorga Negravengu ne mema beꞌaDe ladhe miu dhegraveu dhu bhelu dꞌegraveihia megravedha dhu beꞌa mi ana-ana miungaa hari Ama Negravengu ne hia mesaboe ngaa dhu miu parluu te ngaa risinegraveti egraveegravena Na pala-bagi Roh Na dhuMola-Megraveci mi dhegraveu dhu manegravengi miNegravengurdquo

Lamatua Yesus pake boe koasa negravetidhegraveu aae nidhu

(Mateos 1222-30 Markus 320-27)14 Ca lodꞌo Yesus magegravele eele

nidhu negraveti ca dhegraveu dhu lii aadꞌo Kadhegraveu ne bisa padhai lii hari Dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera malaa 15 Te ngaa abhukahegravei dhu peka na ldquoMema Negravengubisa magegravele eele nidhu lula Negravenguabhu koasa negraveti dhegraveu aae nidhu nukaBaalsebulrdquo

16 Abhu dhegraveu leo neo segraveku YesusKa ra manegravengi ho Yesus tao tadhamalaa egraveci hari segravena ka dhegraveu reꞌa nakoasa Na negraveti Ama Lamatua

17 Te ngaa Yesus neꞌa nare le ka-hadhu kajꞌalu regravengu segravera Ka Na liipeka na ldquoLadhe egravetu rai cue kabaraina pamusu tatu rai ne laho mae-mae Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe egravetudꞌara egravemu cue isi egravemu loe boe patao-palaha tatu egravemu ne jꞌajꞌi boe mi ngaasa egraveci 18De ladhe nidhu se pamusu aapabata egraveci degravenge egraveci tatu dhegraveu aae rabisa boe regravedꞌu paredha degravenge negravebhuDemaso boe asa dꞌara kahadhu ladhemiu peka na Jaꞌa pake koasa nidhuho bata eele hari nidhu 19 Sanegravedꞌepaie Dhegraveumiu kahegravei dhu reꞌamagegraveleeele nidhu Regravengu pake koasa negravetinidhu do Aadꞌo si De miu bakusadꞌi padhai lii di dhu peka na Jaꞌa nepake koasa nidhu segravena ka bata eele siPe dhegraveu miu ka dhu pamaꞌegravete pekana ngaa dhu miu galaa ne legraveke boe20 Te ngaa ladhe Jaꞌa tareꞌa-reꞌa batanidhu pake koasa Ama Lamatua egraveegravenadhu peka na paredha Lamatua egravetukatanga madha miu le Paredha neabhu le te ngaa miu oe segravemi pameꞌaboe sa

21 Ladhe dhegraveu egravera egraveci degravenge regravekadhu bori tegraveke egravetu keja gꞌana-kariumadhenge egravemu na tatu megravedha-panyauna dhegraveu bani boe lasimanaꞌu22 Te ngaa ladhe abhu dhegraveu dhu egraverarisi negraveti negravengumai segi ne aa paramenegraveti regraveka na Hegraveia na parame negravetimegravedha-panyau na kahegravei ho papalami dhegraveu-dhegraveu na Negravebhu nare sange

1115 Mateos 934 1025 1116 Mateos 1238 161 Markus 811 1122 Madhutu dhegraveudꞌegravelu-megraveu Alkitab ldquodhegraveu egraverardquo egravetu neꞌe nuka dhegraveu aae nidhu Aa ldquodhegraveu dhu egravera risirdquo egraveegravena nuka LamatuaYesus

Lukas 1123 138 Lukas 1134neꞌe lamatua egravemu egraveegravena maena dhokami regraveka na Te ngaa limuri ne namaena heka regraveka na segravera

23 Sanegravedꞌe paie-iie Dhegraveu dhupaꞌegraveci boe degravenge Jaꞌa negravengu musuJaꞌa Aa dhegraveu dhu soru-bara boe egravetudꞌara sasabꞌa Jaꞌa negravengu neꞌa dhokaadꞌu-ue jꞌara maruru dirdquo

Nidhu neo legravepa asa era uru na(Mateos 1243-45)

24 Yesus tuhu hari lii Na aku Negravenguna ldquoLadhe egravedhi bata eele nidhu negravetica dhegraveu nidhu ne rai laꞌe asa erakaliu ho tenge era ae iisi Lulana abhu boe era dhu pamegraveci degravengedadꞌegravei na hegraveia na pangee na lsquoAahAbhu boe era ae iisi beꞌa risi jaꞌalegravepa hari asa dhegraveu dhu uru egraveegravena jaꞌapearsquo 25 Ropa na legravepa rage hari erauru egraveegravena dhu megraveu le aa dhu lalaupabeꞌa-beꞌa 26 Hegraveia nidhu ne laꞌeparoa angalai na pidhu dhu bhelu risinegraveti negravengu Ka aaꞌi-aaꞌi ra lasi pea egravetudhegraveu egraveegravena ka ra madahu ne De legravepalimuri mamuri dhegraveu ne asa aae ka eleiierdquo

Dhu oto risi27 Lodꞌo Yesus padhai lii era degravenge

dhegraveu ae segravera dhegraveu bhegraveni egraveci egravetu egraveegravenapaꞌoo peka na ldquoInaMuoto kapai lulanara iisi Egraveu aa pasusu Egraveurdquo

28 Ka Yesus bꞌala ne peka naldquoTareꞌa ina Te ngaa dhu oto risinuka dhegraveu dhu pasa dhilu ho naneneLii Holo-Nori Ama Lamatua aa taomadhuturdquo

Dhegraveu manegravengi Lamatua Yesuspadꞌelo uru ku tadha

(Mateos 1238-42)29 Lodꞌo Yesus padhai lii era dhegraveu

oke rare Ne hegraveia Na peka ldquoDhegraveulimuri ne reꞌa dhoka adꞌu-ue bhab-helu di Regravengu loe boe manegravengi hoJaꞌa tao tadha malaa hia regravengu segravenaka reꞌa na Jaꞌa ne tareꞌa-reꞌa dhegraveuunu Lamatua Te ngaa Lamatua dhutao le tadha malaa uru egraveegravena re dhegraveu

negraveti lii padhai Na nuka Yunus Egraveegravenana dꞌai le 30Ngaa dhu legraveke mi dedhaYunus egraveegravena jꞌajꞌi tadha hia dhegraveu egravetukota Niniwe peka na Ama Lamatuaka dhu paleha ne mai Egraveci egraveegravena kadegravenge Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neNgaa dhu legraveke mi Jaꞌa egraveegravena na jꞌajꞌimi tadha hia dhegraveu limuri ne dhu pekana mema Ama Lamatua ka dhu puaJaꞌa mai

31 Ladhe lodꞌo dꞌai egravele rai-haha neho Lamatua jꞌajꞌi ka Hakim pe bhegraveniaae negraveti balegraveumamuri hari ho na jꞌajꞌisakasii Na pajꞌujꞌu ho galaa miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu mamuri taa limuri nepeka na lsquoMiu aaꞌi-aaꞌi mi se goarsquoTe uru egraveegravena bhegraveni aae mai negraveti jꞌarakajꞌegraveu ho negravedhi degravenge madha namamegraveu dhegraveu aae Soleman Te ngaalimuri ne abhu Dhegraveu egravetu talora aaemiu dhu kapai risi negraveti dhegraveu aaeSoleman Te ngaa miu pusi boe Ne32 Mesa boe negravengu di Egraveegravena na dhegraveu-dhegraveu negraveti Niniwe kegravedꞌi titu ho pajꞌujꞌuai asa miu dhu mamuri limuri nepeka na lsquoMiu aaꞌi-aaꞌi mi se goarsquo Rapeka segravemi egraveegravena lula uru egraveegravena ropaYunus laꞌe pekadadꞌegravei Lamatuadegravengeregravengu hegraveia ra ele-hoꞌa degravenge Masika Dhegraveu dhu kapai risi negraveti Yunus egravetutalora aae miu te ngaa moꞌo boe ele-hoꞌa sa hegraveirdquo

Mamuri dhu saraa(Mateos 515 622-23)

33 Yesus tuhu hari lii padhai Naaku Negravengu na ldquoDhegraveu suru labhu napadhegravedi egravetu era dhu dedha segravena kapasaraa dꞌara kama hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu maso asa era egraveegravena Abhu egravetu miadhegraveu suru labhu ho saguru ne degravengesoe segravena ka pahuni nedagger Egraveegravena gunaboe ngaa-ngaa 34 Musi madha miuegraveci egraveegravena ka degravenge labhu Negravengu kadhu pasaraa dꞌara miu Ladhe musimadha maroga dhegraveu ladhe ngaa aaꞌi-aaꞌi degravenge dꞌara dhu maroga Te ngaaladhe musi madha megraveu dhegraveu regravedhi

1123 Markus 940 1130 Mateos 164 Markus 812 Yunus 34 1131 1 Dhegraveu Aae segravera101-10 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 91-12 1132 Yunus 35 dagger 1133 Sasuri lii Yunanicahagꞌe suri boe peka na ldquoho saguru ne degravenge soerdquo 1133 Mateos 515 Markus 421 Lukas 816

Lukas 1135 139 Lukas 1149degravenge dꞌara dhu beꞌa 35 Tenge jꞌarasegravena ka saraa egravetu dꞌara miu jꞌajꞌi megraveuaae segravemi saraamadha lodꞌo Saraa egravetudꞌara miu mage segravemi heo hegraveru dhupadꞌelo dhoka mamaho di 36 Ladhedꞌara miu saraa abhu boe sasanga egravecisa dhumaroga tatu mamuri miu jꞌajꞌimegraveu nuka segravemi labhu aae dhu dꞌelomamuri miurdquo

Lamatua Yesus jegraveke ama agamadhegraveu Yahudi segravera

(Mateos 231-36 Markus 1238-40)37 Yesus padhai lii nare ka dhegraveu egraveci

negraveti partei agama Parisi negraveru Ne lasiraꞌa asa egravemu na Dꞌai dꞌara egravemu egraveegravenaka Yesus madhegravedi egravetu mei raꞌa 38 Tengaa lamatua egravemu ne malaa ladheYesus madhegravedi naꞌa dhu jꞌamo uruboe ai madhutu atora dhegraveu Parisi

39 Ka Yesus lii degravenge ne peka naldquoEeh Miu dhegraveu Parisi se seli-kolaneMiu kegravepe paꞌegravera atora agama miuMiu bhegravelu boe rase pega degravenge galaare liꞌu toke kaleꞌe te ngaa sanegravedꞌeboe ho pamegraveu dꞌara miu dhu ka-jꞌalu dhu bhelu-katubꞌa degravenge man-gaꞌa degraveu ngara 40 Goa ee Bakubhegravelu Ama Lamatua ka dhu pajꞌajꞌire liꞌu aa tao re dꞌara kahegravei 41 Tengaa dhu beꞌa risi eele miu pala-bagidhegraveu degravenge boe unu segravera negraveti ngaadhu miu unu segravena ka miu mola egravetukatanga madha Lamatua

42 Miu dhegraveu Parisi Begraveli-camegravedꞌamiu dui mere mamadhe-mamopo Capala negraveti canguru pala dhu miu hiami Lamatua miu paꞌiga taruu negravetidhu ana iiki toke kapai Toke bubhu-lara dhu ana iiki-iiki dꞌara oka miupaꞌiga hegravei Te ngaa miu pusi boedegravenge jꞌara dhu kapai risi Jꞌara-jꞌarasasue mi Ama Lamatua aa degravenge boebia cabegraveka miu pabhegravelu eele Mematareꞌa egravedhi hudꞌi hia kupala Lamatuate ngaa baku bhegravelu kahegravei degravenge jꞌara-jꞌara dhu kapai risi segravera

43 Begraveli-camegravedꞌa miu dui meremamadhe-mamopo Te miu dꞌegraveidhoka tenge era re madha egravetu dꞌaraegravemu sabajꞌa aa dꞌegravei dhegraveu pakabꞌuamiu egravetu madha dhegraveu ae

44 Begraveli-camegravedꞌa miu dui meremamadhe-mamopo Te miu nukasegravemi roꞌa dhegraveu madhe dhu pamerale degravenge rai Dhegraveu kako re dedha tengaa reꞌa boe na egravetu egraveegravena na abhuroꞌa dhegraveu madhe lula roꞌa egraveegravena egravetudedha na tegravedhi na megraveu te ngaa dꞌarana laho kao-kao Masi ka madhutuadꞌa egravedhi ladhe dhegraveu jꞌegraveli legraveke roꞌadhegraveu madhe pakajꞌalu ngiꞌu na denegravengu nia boe maso asa dꞌara egravemusabajꞌa Miu dhegraveu Parisi se ca ropadegravenge roꞌa dhegraveu madhe egraveegravena Re liꞌumiu megraveu titu kegravena Te ngaa egravetu dꞌaramiu pegravenu degravenge kajꞌalu Dhegraveu dhupadegravetu degravenge miu jꞌajꞌi mi kajꞌalukahegraveirdquo

45 Egravetu egraveegravena abhu ca dhegraveu dꞌegravelu-megraveu atora agama Yahudi Ropa natadegravengi lii Yesus ka bꞌala degravenge akunegravengu na ldquoLii padhai Ama deo nalegraveke mi dedha jiꞌirdquo

46 Hegraveia Yesus bꞌala lii na peka naldquoTareꞌa Miu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu agamaYahudi hudꞌi dui mamadhe-mamopokahegravei Miu soru boe dhegraveu ho pasamaasi te ngaa miu asa pasusa si degravengejꞌara pabia atora agama miu Ka miupua dhegraveu segravera pasae rupa-rupa babianegraveti atoramiu segravera Te ngaamiumesami moꞌo boe pasae babia ne degravengekacui-aai miu ca laa sa hegravei

47 Begraveli-camegravedꞌa miu dui meremamadhe-mamopo Te miu bhutedhoka pudhi hadhu tao tugu hia dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatua dhu urusegravera segravena ka pakabꞌua si Te ngaabegravei-baki miu seꞌe ka dhu pamadhe si48 Miu egraveci egraveegravena kahegravei degravenge begravei-bakimiu segravera Regravengu tule eele dhegraveu regravetilii padhai Lamatua ka ra pamadhe siHegraveia miu dame hadhu roꞌa ho jꞌajꞌitadha peka na miu se moꞌo kahegraveidegravenge tatao begravei-baki miu 49 Negravetiegraveegravena ka Ama Lamatua dhu neꞌa aaꞌipeka negravedhi le na lsquoPe Jaꞌa pua dhegraveuregraveti lii padhai Jaꞌa degravenge dhegraveu pajuu-paleha dhu leo segravena ka lasi asa dhegraveusegravera Hegraveia dhegraveu segravera kalabhe pajꞌegraveracahagꞌe aa cahagꞌe hari ra pamadhesirsquo

1142 Atora negraveti Ama-ama Agama 2730

Lukas 1150-51 140 Lukas 121050-51 Dhegraveu taa limuri ne hudꞌi tago

rare tatao negraveti dhegraveu-dhegraveu dhu pa-madhe dhegraveu regraveti lii padhai LamatuaSegravera sa mulai ige negraveti Lamatua pa-jꞌajꞌi rai-haha ne karegravei negraveti mamadheHabel toke dꞌai dhegraveu dhu limuri tegravekanuka Sakaria Negravengu neꞌe ka dhu rapamadhe ne egravetu talora aae mei kor-ban degravenge Kama Mola-Megraveci egravetu dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Miuse kahegravei pasae mere hahuku ra

52Miu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu atora agamaYahudi Begraveli-camegravedꞌa miu dui meremamadhe-mamopo Te miu dhumegravedꞌu gagoe ho bisa bhoke babegravedhosegravena ka dhegraveu reꞌa megraveu dadꞌegravei AmaLamatua Te ngaa miu mesa mi masoboe asa dꞌara Dhu karehe risi harimiu pahegravebꞌe dhegraveu ho baku ra lasi asaegraveegravenardquo

53-54 Ropa Yesus padhai lii nare kamese agama degravenge dhegraveu Parisi segraverajegraveke Ne Karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena karegravengu karegravei rupa-rupa jꞌara segravena kaneo pamanahu Ne Ra loe boe tengejꞌara ho pabegravebhe Ne

12Baku madhutu jꞌara mamuri dhegraveu

Parisi dhu padhai lii leo tao leo(Mateos 1026-27)

1 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu pegraveri-pegraveririho dhu mai ho nanene lii padhaiYesus Dhegraveu se mai pasuki lingurare Ne Ka Na peka uru degravenge anamadhutu Na aku Negravengu na ldquoJꞌagangiꞌu ho baku madhutu jꞌara ma-muri dhegraveu Parisi Te regravengu pad-hai lii leo tao leo 2 Regravengu san-gaja beꞌa te ngaa begraveli-camegravedꞌa abhuhui Te aaꞌi-aaꞌi dhu pahuni ne begraveli-camegravedꞌa sabhoka 3 Ngaa dhu deoneꞌemiu padhai pahuni begraveli-camegravedꞌadhegraveu tadegravengi degravenge megraveu Ngaa dhumiu paholo egravetu dꞌara kama egraveegravena nadhegraveu peka paledꞌa egravetu madha dhegraveuaerdquo

Dhegraveu degravenge kabꞌua egravetu madha AmaLamatua

(Mateos 1028-31)4 Ka Yesus tuhu hari lii Na aku

Negravengu na ldquoAna-ana ee Mage miumadhaꞌu ladhe dhegraveu neo pamadhemiu Te regravengu pamadhe dhoka ngiꞌuaae di te ngaa ra bisa boe tao ngaami samanga miu 5 De Jaꞌa neo pekana miu hudꞌi madhaꞌu mi cee kuMiu hudꞌi madhaꞌu ku degravenge AmaLamatua Te Negravengu ka dhu bisapamadhe miu aa pegraveci asa dꞌara ainaraka De miu hudꞌi madhaꞌu tareꞌa-reꞌa mi Negravengu

6 Miu pangee segraveku ana mangungukabꞌua ca ngaa Mura titu kegravena Legravemingiꞌu dua doi si Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa Ama Lamatua bhegravelu boe ciꞌusa hegravei 7Aa segravemi egraveegravena kahegravei Lamatuatao ai-hegravebꞌa mi miu Lamatua neꞌamegraveu abhu regraveu kegravetu pegraveri loa egravetu kabakegravetu miu De miu baku madhaꞌu teLamatua pakabꞌua miu risi negraveti anamangungu ae-ae segraverardquo

Baku makae mangaku LamatuaYesus

(Mateos 1032-33 1232 1019-20)8 Egravele ka Yesus padhai lii degravenge ana

madhutu Na aku Negravengu na ldquoPasadhilu miu paie-iie Ladhe dhegraveu banimangaku Jaꞌa egravetu madha dhegraveu ae egraveturai-haha ne pe Jaꞌa mangaku negravengukahegravei egravetu madha ana pajuu AmaLamatua egravetu sorga peka na negravengu nedhegraveu Jaꞌa 9 Te ngaa dhegraveu dhu padhailii egravetu madha dhegraveu rai-haha peka nanegravengu tadhe boe Jaꞌa begraveli-camegravedꞌaegravetu madha ana pajuu Ama Lamatuaegravetu sorga Jaꞌa tadhe boe negravengu kahegravei

10 Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Ladhe abhu dhegraveu dhu pad-hai pakarehe kolongara Jaꞌa AmaLamatua sadia ho pabhegravelu eele sasalana era Te ngaa ladhe na pad-hai pakarehe kolongara Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci egraveegravena Ama Lamatuabhegravelu boe sasala na

1150-51 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 48 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 2420-21 121 Mateos166 Markus 815 122 Markus 422 Lukas 817 1210 Mateos 1232 Markus 329

Lukas 1211 141 Lukas 123211 Ladhe dhegraveu egravere regraveti miu asa era

uri lii langu agama do regraveti miu asadhegraveu paredha lula miu parcaya Jaꞌamage miu pangee na tasamia miubisa siri iisi 12Te egravetu dꞌara lai-lai egraveegravenakahegravei Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci egraveegravena peka degravenge miu lii dhupamegraveci ho bꞌala dhegraveu segraverardquo

Lii lolo dhegraveu kaja dhu goa13 Egravele egraveegravena ka ca dhegraveu negraveti dhegraveu ae

segravera karegravei Yesus aku negravengu na ldquoAmaMese Peka kudegravenge aꞌa ku ho pabagidegravenge jaꞌa pusaka ama jiꞌirdquo

14 Te ngaa Yesus bꞌala ne ldquoWaaDhegraveu cee ka dhu dedꞌe Jaꞌa jꞌajꞌihakim segravena ka pamaꞌegravete lii langumiusegravemi egraveegravenardquo

15 Hegraveia Yesus peka mi dhegraveu ae segraveraaku Negravengu na ldquoSanegravedꞌe ee Miubaku jꞌajꞌi dhegraveu mangaꞌa Te kakaja-sasuꞌi bisa boenegravetimamuri dhumera-milurdquo

16 Egravele ka Na padhai lii pake liipakasame aku Negravengu na ldquoDhegraveu kajaca dhegraveu isi oka na ae titu kegravena 17 Kaegravemu-egravemu dhu tegraveka ngangaꞌa na pegravenutao cacegraveci aa risi eele hegravei ka neꞌaheka tao tasamia 18 Ka na pamaꞌegravetepeka na lsquoJaꞌa neo tao segravemi neꞌe kaEgravemu era tegraveka ngangaꞌa dhu dhui sejaꞌa sagꞌe eele hopatitu hari dhu kapairisi segravena ka tegraveke ngangaꞌa negraveti dꞌaraoka degravenge megravedha-panyau jaꞌa aaꞌi-aaꞌi ra 19Ladhe jꞌajꞌi ka segravemi egraveegravena jaꞌapamaꞌegravete kore na ldquoGudꞌa pegravenu leNgangaꞌa tesa le kuꞌa dꞌai tegraveu-tegraveu Dekuꞌa-kinu pakarejꞌe iisi degravenge pacapahagarsquo rdquo 20 Te ngaa Ama Lamatua pekadegravenge ne na lsquoHeeh Dhegraveu goa Megravedaneꞌe kahegravei egraveu madhe Aa cee ka dhuabhu aaꞌi isi gudꞌa egraveu segraverarsquo

21 De segravemi neꞌe Bisa kahegravei dhegraveupakaboko megravedha-panyau ae-ae egraveturai-haha ne hia ngiꞌu na te ngaa egravetudꞌara ngangee Ama Lamatua negravengune dhegraveu unu aadꞌo lula pabeꞌa boedegravenge Lamatuardquo

Parcaya dhoka mi Ama Lamatua di(Mateos 625-34)

22 KaYesus ajꞌa tabha hari anamad-hutu Na aku Negravengu na ldquoMiu magedhoka pangee mamuri miu begraveli-begravelinegraveti ngangaꞌa-nganginu do megravedha-papake 23Temamuri egravedhi ne risi negravetingaa dhu egravedhi taꞌa aa ngaa dhu egravedhipake 24 Ladhe segraveku lakaa Regravengu segraverasegravela boe puu-gꞌegravetu boe degravenge boegudꞌa ho tegraveke ngangaꞌa te ngaa AmaLamatua kabꞌoi si Ladhe segravemi egraveegravenatatu Negravengu piara miu kahegravei LulaNa pakabꞌua miu risi negraveti manu-bhuisegravera 25 Segravemi dhegraveu titu egravetu madhategraveru ho lalau iisi na negravengu bisa pa-madhera mamuri na do Aadꞌo sinama 26 De ladhe bhute degravenge ngaa-ngaa dhu ana iiki segravera dhu degravengeboe kolo-kapua tasamia hari ka miubhute degravenge madha jꞌara dhu kapaiAꞌoto na ngaa

27 Ladhe segraveku bunga dhumuri tabꞌaegravetu dꞌara jꞌami Regravengu sabꞌa boeoka-tedhe aa ra manegravenu boe sigꞌi-rabhi Te ngaa megravedha-papake dhegraveuaae Soleman dhu kabꞌua aae saragarisi boe hela bunga dhu muri tabꞌaegravetu dꞌara jꞌami segravera 28 Te AmaLamatua piara jꞌuꞌu dhu ana iiki-iikidhu kabꞌua aadꞌo dhu dhoka mamurideo neꞌe aa begraveli madhe ho dhegraveucore asa dꞌara ai Ladhe segravemi egraveegravenana Negravengu bisa kabꞌoi miu dhu kabꞌuarisi eele negraveti jꞌuꞌu segravera De tasamiaka parcaya miu egravera boe mi Lamatua29 Segravemi egraveegravena kahegravei miu baku bhutedegravenge ngangaꞌa-nganginu Te egraveegravenana Lamatua uri hia miu 30Dhegraveu dhutadhe boe Lamatua regravengu segravera sabꞌatoke madhe segravena ka tao jꞌara segravera Tengaa miu baku segravemi regravengu te Amamiu egravetu sorga dhu neꞌa aaꞌi le ngaadhu miu parluu 31 Te ngaa pakakouuru ku sasabꞌa Ama Lamatua pe Nauri jꞌara seꞌe hia miu kahegraveirdquo

Tegraveke laa megravedha-panyau egravetu sorga(Mateos 619-21)

32 Hegraveia Yesus tuhu hari lii padhaiNa peka na ldquoMiu nuka segravemi cak-aboko iiki kahibꞌi-kalegravebho dhu egravera

1212 Mateos 1019-20 Markus 1311 Lukas 2114-15 1227 1 Dhegraveu Aae segravera 104-7 2 Sejaranegraveti Israꞌel degravenge Yahuda 93-6

Lukas 1233 142 Lukas 1251boe Te ngaa baku madhaꞌu Te Amamiu egravetu sorga Dhegraveu Aae Kapai Ngaadhu unu Negravengu Na hia mi ana-anaNa degravenge dꞌara karejꞌe 33 De lamipahie megravedha-panyau miu ho kabꞌuana pabagi degravenge dhegraveu dhu degravenge boeunu Degravenge segravemi egraveegravena miu tegraveke lemegravedha-panyau miu egravetu sorga egravetu eradhu ele iie boe taa-taa Dhegraveu man-aꞌu bisa boe lasi manaꞌu rare Anacangegravepi bisa boe paꞌele iie 34 Sanegravedꞌepaie-iie Megravedha-panyau miu egravetu miana dꞌara miu egravetu egraveegravena kahegraveirdquo

Ana pajuu dhu bori mema dhari35-36 Yesus padhai lii hari peka

na ldquoMegraveda-megraveumiu musti bori memadhari ho lalau Lamatua Nuka segravemiegravenu dhu beke mate lamatua egravemu nalegravepa negraveti pesta kabꞌi Ropa lamatuana kadꞌeu babegravedho egravemu negravengu bhokedegravenge 37 Ladhe lamatua mai negravedhidhegraveu sabꞌa se dhu mate tae-tae taturegravengu oto Pe lamatua ra padꞌelodꞌara beꞌa na mi regravengu Na pakemegravedha-papake dhegraveu sabꞌa ho laꞌelalau ngangaꞌa beꞌa segravena ka hia dhegraveusabꞌa seꞌe raꞌa-rinu 38 Dhegraveu sabꞌase mema oto lula regravengu ladhe-lerulamatua ra degravenge beꞌa Masi kalamatua ra legravepa egravemu hake pegraveri egraveegravenaka dꞌara talora megraveda do oe megraveuregravengu dhu bori mema dhari

39 Sanegravedꞌe paie-iie Ladhe abhulamatua egravemu dhu neꞌa mema hakepegraveri dhegraveumanaꞌumaimanaꞌu tatu nasoro tegraveke boe ho dhegraveu manaꞌu hukiegravemu na 40 De miu hudꞌi bori memadhari te ca dhegraveu sa dhu reꞌa boe pegraverilodꞌo Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa egraveegravenamai harirdquo

Ana madhutu dhu satia degravenge dhusatia boe

(Mateos 2445-51)41 Hegraveia Petrus karegravei Yesus peka na

ldquoAma Mese Lii pakasame Ama deona legraveke dhoka mi jiꞌi do legraveke mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌirdquo

42-44 Ka Yesus dhaa na ldquoLiipakasame deo na legraveke mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao segravemi kapala urusan dhu

satia Negravengu dꞌegravelu-megraveu uri jꞌara-jꞌaradhu beꞌa hia mi lamatua na Te egraveegravenana lamatua na dedꞌe ne segravena kapapala ngangaꞌa hia mi dhegraveu sabꞌadhu leo segravera Ladhe negravengu majꞌegravenisabꞌe madhutu sasabꞌa na segravemi egraveegravenamasi ka lamatua na mai sange meramia egraveegravena ka te ngaa negravengu ne dhu loeboe tao jꞌara dhu legraveke Hegraveia na otolula lamatua na dedꞌe ne ho ladhe-leru megravedha-panyau na aaꞌi-aaꞌi

45 Te ngaa carui bagi kapala urusandhu pangee na lsquoEle boe negravebhu kuheka lamatua ne legravepa kegravenarsquo Hegraveiana kalabhe dhegraveu sabꞌa dhu leo segraveramone degravenge bhegraveni Ka na mad-hegravedi naꞌa-ninu degravenge kea rae-rae tokemahu 46 Te ngaa ca tegraveka kapalaurusan ne neꞌa nare boe cagꞌagꞌa laalamatua na legravepa Ka lamatua na kal-abhe ne hegraveia babegravege eele ne segravenaka segravemi nare pala na egravetu liꞌu palere-lere degravenge dhegraveu dhu satia boe taomadhutu dadꞌegravei lamatua ra

47 Te dhegraveu sabꞌa dhu reꞌa dadꞌegraveilamatua ra te ngaa paꞌegravera boe taomadhutu do dꞌegravei boe sabꞌe madhutubegraveli-camegravedꞌa ra dui rare hahuku dhubia 48 Te ngaa dhegraveu sabꞌa dhu sabꞌesale lula reꞌa boe dadꞌegravei lamatua raregravengu abhu boe hahuku dhu bia Tedhegraveu dhu abhu ae ra manegravengi ae negravetinegravengu kahegravei Dhegraveu dhu abhu sasabꞌakapai dhadhaa na kapai kahegraveirdquo

Lii holo-nori Lamatua Yesus bisa taodhegraveu mae-manyegravela

(Mateos 1034-36)49 Egravele egraveegravena ka Yesus tuhu hari lii

padhai Na akuNegravenguna ldquoMamai Jaꞌane ho cegraveri eele dhegraveu Jaꞌa negraveti dhegraveuleo egravetu rai-haha ne Neꞌe nuka segravemidhegraveu pake ai ho tunu eele maruruDadꞌegravei Jaꞌa ka ladhe ai ne mulai heoegravetumia-mia 50Te ngaa uru negraveti egraveegravenaJaꞌa hudꞌi pasae ku jꞌajꞌegravera dhu biaJaꞌa begraveli-camegravedꞌa jꞌegravera ae toke dꞌaiegravele sasabꞌa-laꞌa Jaꞌa 51 Miu pangeena Jaꞌa mai kegraveti dame egravetu rai-hahado Aadꞌo Jaꞌa mai segravena ka taodhegraveu rai-haha ne patao-palaha degravenge

1235-36 Mateos 251-13 Markus 1334-36 1240 Mateos 2443-44 1250 Markus 1038

Lukas 1252 143 Lukas 1311mae-manyegravela lula lii holo-nori Jaꞌa52 Negraveti deo neꞌe dhegraveu dhu paꞌaꞌarimae-manyegravela Egravetu dꞌara egravemu cuedhegraveu tegravelu labꞌa dhegraveu dua dua labꞌategravelu53 Ama labꞌa ana

ana labꞌa amaIna labꞌa ana

ana labꞌa inaTeto labꞌa ana mantu

ana mantu labꞌa teto nardquoPatadhe paie-iie tadha lodꞌo-lodꞌo

jꞌajꞌegravera segravera(Mateos 162-3)

54Hegraveia Yesus lii degravenge dhegraveu ae segraveraaku Negravengu na ldquoLadhe miu megravedhiraꞌi-liru megravedhi aae cegraveu negraveti haa miupeka na lsquoNeꞌe tadha egravejꞌi oe mai kegravenarsquoMema legraveke segravemi egraveegravena 55 Ladhe ngegravelubalegraveu mai miu peka na lsquoNeꞌe tadhalodꞌo pana titu kegravenarsquo Mema tareꞌasegravemi egraveegravena kahegravei 56 Weeh Miu dhegraveuleko-monya dhu padhai lii leo taoleo Miu dꞌegravelu-megraveu titu kegravena meꞌapeka mia lodꞌo egravejꞌi aa mia lodꞌo panaaae Te ngaa tasamia ka moꞌo boemeꞌa degravenge dadꞌegravei Lamatua egravetu taalimuri nerdquo

Padame degravenge musu miu(Mateos 525-26)

57-58 Ka Yesus tuhu hari lii Na akuNegravengu na ldquoLadhe miu tao lii langunga tao ka miu bisa boe pamaꞌegravete unumi mia dhu legraveke Beꞌa risi uri uuru kudame Mage dhoka miu dꞌai katangamadha hakim ho na pamaꞌegravete namiumaso asa dꞌara begravedho 59Te ladhesegravemi egraveegravena miu bisa boe kalua ladhemiu bꞌaemeremegraveka dedhadhuhakimpamaꞌegravete nare egraveegravenardquo

13Tegraveke eele tatao dhu bhelu ho mad-

hutu dadꞌegravei Lamatua1 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu mai peka degravenge

Yesus na gubernur Pilatus pamadhele dhegraveu Yahudi pegraveri-pegraveri negraveti Galilealodꞌo dhu mai asa Yerusalem regraveti

korban asa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi 2 Ropa tadegravengi nare kaYesus karegravei si ldquoMadhutu miu natasamia Dhegraveu dhu ra pamadhe segraverasasala ra kapai risi negraveti dhegraveu Galileadhu leo aaꞌi-aaꞌi ra do Negraveti egraveegravenaka ra huku pamadhe si do 3 AadꞌoTe ngaa ladhe miu tegraveke eele boe ma-murimiu dhubhelu ho legravepamadhutudadꞌegravei Lamatua lodꞌo limuri miu lahonuka segravemi regravengu kahegravei 4Aa tasameramia hari degravenge canguru aru dhegraveu dhumadhe ca hari ni ropa egravetu Siloamma-nara guri hegraveia kabhie nare si egraveegravenaSasala si ae risi negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetuYerusalem do 5 Aadꞌo Te ngaaladhe miu tegraveke eele boe mamuri miudhu bhelu ho legravepa asa jꞌara Lamatuadhu mola miu egraveegravena na laho segravemiregravengu kahegraveirdquo

Ajꞌu dhu hua boe nuka segravemi dhegraveuunu Lamatua dhu tao nare boe dhu beꞌa

6 Hegraveia Yesus peka lii pakasame egravecina ldquoAbhu ca dhegraveu dhu degravenge anaaajꞌu egravetu dꞌara oka na Begraveli-begraveli nalaꞌe patigi teko-teko ana aajꞌu ne huale do dhae Te ngaa ana aajꞌu ne dhaehua megraveka 7 Ka na pua dhegraveu sabꞌaegravetu dꞌara oka aku negravengu na lsquoTegravelu tegraveukegravena jaꞌa laku-mai ho ladhe ana aajꞌune hua le do dhae te ngaa jaꞌa abhuboe ngaa-ngaa De patue eele ne tenegravengu ne dhoka naꞌe era dirsquo

8 Te ngaa dhegraveu sabꞌa ne dhaa pekana lsquoAma baku pasori ku Hudꞌi negravebhuhari ku ciki laa dꞌai ca tegraveu sa Pe jaꞌakakegravei rai reo kapua na segravena ka taopupuk ho na sega 9 Ladhe dꞌai tegraveumai negravei ajꞌu ne hua na beꞌa Ladheaadꞌo laꞌa sinama patue eele ka laarsquo rdquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveubhegraveni egraveci dhu kabodho kapoꞌo legraveke degravengelodꞌo sabajꞌa

10 Ca tegraveka legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌadhegraveu Yahudi Yesus laꞌe ajꞌa dhegraveu egravetudꞌara egravemu sabajꞌa 11 Egravetu neꞌe abhubhegraveni ca dhegraveu dhu kabodho kapoꞌocanguru aru tegraveu kegravena lula nidhu tao

1253 Mika 76 136 Lii Idhonesia lsquoajꞌu ararsquo Madhutu lii Yunani na sukein Te ngaa Alkitabpadꞌelo ajꞌu egraveci egravetu negravei dhu hua na dhegraveu bisa raꞌa Egravetu Idhonesia re begraveka dhimu dhegraveu raꞌa boe hua lsquoajꞌuararsquo De lsquoajꞌu ararsquo egravetu Idhonesia begraveka dhimu sama boe degravenge lsquoajꞌu ararsquo egravetu Alkitab

Lukas 1312 144 Lukas 1328ne Bhegraveni ne bisa boe pamola ka-bodho na 12 Ropa Yesus ladhe negravedhihegraveia Na paroa ne aku Negravengu naldquoIna Lamatua patalale le jꞌajꞌegravera negravetiegraveurdquo 13 Ka Yesus tao ai mi bhegraveni neKacaꞌa laa kabodho bhegraveni ne moladegravenge kahegravei Hegraveia bhegraveni ne manegravengimakasi aa koa-kio kolongara AmaLamatua

14 Te ngaa kapala egravemu sabajꞌa nenasa lula Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu legravekedegravenge lodꞌo sabajꞌa Ka na peka degravengedhegraveu ae segravera aku negravengu na ldquoDꞌara camigu dhegraveu sabꞌa egravena lodꞌo De beꞌarisi dhegraveu pegravedꞌa mai legraveke degravenge lodꞌo-lodꞌo sabꞌa segravera segravena ka tenge dhegraveupuri-paꞌegravele si Baku mai legraveke degravengelodꞌo sabajꞌardquo

15 Te ngaa Yesus bꞌala ne ldquoHeehDhegraveu kapodꞌe-kabegraveli Egravetu dꞌara lodꞌosabajꞌa miu sabꞌa kahegravei si Te miulami patabuli sapi degravenge keledꞌei miusegravena ka hia raꞌa-rinu si 16 Bhegravenine ana-egravepuAbraham sama segravemi egravedhiDhegraveu aae nidhu pajꞌegravera ne canguruaru tegraveu kegravena Ladhe Jaꞌa patabuli nenegraveti nidhu legraveke degravenge lodꞌomanegravengi-mangajꞌi na egraveegravena sala dordquo

17 Ropa tadegravengi rare segravemi egraveegravena kamusuYesus segraveramakae Te ngaa dhegraveuae dhu leo segravera karejꞌe lula sasabꞌa Nasegravera beꞌa titu kegravena

Lamatua Yesus peka lii upama lula-negraveti ajꞌu dhu lamusi na ana iiki-iiki

(Mateos 1331-32 Markus 430-32)18 Ka Yesus peka hari na ldquoJaꞌa pa-

soro dhegraveu-dhegraveu Lamatua segravemi ngaahari 19 Hiu-hiu egraveegravena regravengu ciki dite ngaa negravebhu-negravebhu ka regravengu asatabha ae Regravengu segravemi ajꞌu dhu lamusina ana iiki-iiki Dhegraveu segravele ne egravetu dꞌaraoka Ka muri mai hegraveia jꞌajꞌi ana aajꞌudhu kapai aae Egraveegravena ka manu-bhuimai tao regravedꞌa egravetu dadana na segraverardquo

Lamatua Yesus peka lii pakasamenegraveti ragi

(Mateos 1333)

20 Hegraveia Yesus padhai lii hari pekana ldquoJaꞌa pasoro dhegraveu unu Lamatuasegravemi ngaa hari 21 Negravengu ne nukasegravemi ragi dhu dhegraveu bhegraveni nare ho napabꞌali degravenge tarigu dua sakudagger segravenaka tao roti paꞌae Lula ragi dhu cikiooꞌe egraveegravena pabꞌali degravenge tarigu ae-ae hegraveia caꞌe aaꞌi Dhegraveu unu Lamatuapangaru ra asa tabha kapai segravemi egraveegravenakahegraveirdquo

Babegravedho sorga kobꞌo iiki(Mateos 713-1421-23)

22 Egravele ka Yesus si mulai kako lasiasa kota Yerusalem Regravengu kako lasidhuli kota-kota degravenge rae-rae ho Naajꞌa dhegraveu 23 Dꞌai era egraveci ka ca dhegraveukaregravei Ne ldquoAma Mese Ele boe dhegraveuciki di dhu abhu sodꞌa dordquo

24 Ka Yesus bꞌala aku Negravengu naldquoHegravebꞌa maso asa sorga egraveegravena kobꞌoDe tenge jꞌara paie-iie segravena ka miubisa maso re egraveegravena Te abhu dhegraveuae dhu segraveku neo maso te ngaa bisaboe 25 Ladhe lamatua egravemu pategravekele babegravedho egraveegravena na miu titu egravetuliꞌu ho kadꞌeu babegravedho degravenge paꞌoomanegravengi peka na lsquoAma Bhoke kulaarsquo

Te ngaa na bꞌala aku negravengu nalsquoMiu segravera cee Jaꞌa tadhe boe miursquo

26 Hegraveia miu peka hari na lsquoNgatao ka ama tadhe boe jiꞌi Jiꞌi seka dhu tema madhegravedi ngaꞌa-nginudegravenge ama Aa ama kahegravei dhu temaajꞌa-nori jiꞌi egravetu jꞌara oka-hoo jiꞌirsquo

27 Hegraveia na peka aku negravengu na lsquoDeona jaꞌa dhu peka le na jaꞌa tadhe boemiu Miu se dhegraveu dhu tema adꞌu-ue bhabhelu di De pakajꞌegraveu negraveti neꞌenersquo

28 Ladhe dꞌai lodꞌo Ama Lamatuapamaꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne miu tangi roma iisidegravenge kadhi ngutu lii kico-kico Temiu ladhe megravedhi baki Abraham Isakdegravenge Yakob degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu regraveti lii padhai Ama Lamatuamadhegravedi le egravetu sorga Te ngaa miu

1314 Kalua negraveti Masir 209-10 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 513-14 dagger 1321 Lii Yunani pekana tarigu 3 sata Ca sata pe dꞌai 12 liter De 3 sata 36 liter tarigu 1327 Lii Sodꞌa Koa-Kio 69 1328 Mateos 2213 2530

Lukas 1329 145 Lukas 149legraveke babegravege asa liꞌu 29 Pe dhegraveumai negraveti suu-suu rai-haha ne negravetidhimu negraveti haa negraveti badae negravetibalegraveu ho aaꞌi-aaꞌi ra madhegravedi paꞌegraveciraꞌa-rinu rame-rame egravetu dꞌara egravemuAma Lamatua 30 Patadhe pabeꞌa-beꞌa jꞌara neꞌe ladhe dꞌai ka lodꞌoLamatua pamaꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne abhu dhegraveu dhuuru egraveegravena pangee na negravengu ana iikidꞌai seli aa te ngaa negravengu kabꞌua titukegravena Aa abhu dhu uru egraveegravena peka nanegravengu dhegraveu kapai te ngaa egravetu madhaLamatua negravengu dhoka ana iiki dirdquo

Lamatua Yesus rasa kasia degravenge isikabarai kota Yerusalem

(Mateos 2337-39)31 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu Parisi

pegraveri-pegraveri mai paraga degravenge Yesuska ra peka na ldquoHua iia Ama Mesepakajꞌegraveu negraveti era neꞌe te dhegraveu aaeHerodes neo pamadhe Amardquo

32-33 Ka Yesus dhaa aku Negravenguna ldquoHerodes ne cakaraa badha dhudꞌegravelu-megraveu kapodꞌe-kabegraveli Lami pekadegravenge negravengu na Jaꞌa bata eele nidhudegravenge paꞌegravele dhegraveu negraveti papegravedꞌa-taregravegu ra deo neꞌe ne degravenge begraveliCamegravedꞌa ku sasabꞌa Jaꞌa ne heka egravelekegravena Masi ka tasa mera mia egraveegravenaka negraveti kakako Jaꞌa asa Yerusalem neJaꞌa neo sabꞌa hari ku ciki Te dhegraveuYerusalem segravera dhu dꞌegravei pamadhedhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatua

34 Waa dhegraveu kabarai Yerusalemee Miu dhu loe boe pamadhe dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatua aa pegravecipamadhe dhegraveu pajuu-paleha segravera dhumai padꞌelo jꞌara hia miu Pegraveri-pegraveri hari le Jaꞌa neo kaboko miuho bhiri mi negraveti bhelu-katubꞌa nukasegravemi manu rena dhu sarimu nare anana egravetu dꞌara egravela na Te ngaa miumoꞌo boe 35Limuri ne Lamatua pusi-pahae heka egravemu manegravengi-mangajꞌimiu Begraveli-camegravedꞌa negravengu jꞌajꞌi egravemupaꞌela Egraveegravena na miu megravedhi heka Jaꞌatoke miu dhaa nalsquoAma Lamatua hia megravengi-nale mi

dhegraveu dhu mai negraveti kolongaraAma Lamatua

lula Ama Lamatua ka dhu hia Namairsquo rdquo

14LamatuaYesus puri-paꞌegravele dhegraveu legraveke

degravenge lodꞌo manegravengi-mangajꞌi1 Ca lodꞌo legraveke degravenge lodꞌo

manegravengi-mangajꞌi ca dhegraveu ama negravetipartei agama Parisi negraveru Yesus horaꞌa-sisi egravetu egravemu na Ropa Yesusmadhegravedi naꞌa abhu dhegraveu dhu maꞌuneo regravedhi Ne tao ngaa legraveke degravengelodꞌomanegravengi-mangajꞌi 2Lodꞌo egraveegravenaca dhegraveu dhu pegravedꞌa boho madhegravediegravetu egraveegravena kahegravei 3 Hegraveia Yesus karegraveidhegraveu dꞌegravelu-megraveu atora Yahudi degravengedhegraveu Parisi dhumadhegravedi raꞌa egravetu segraverakahegravei aku Negravengu na ldquoMadhutu atoranegraveti baki Musa bisa paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌalegraveke degravenge lodꞌo sabajꞌa do aadꞌordquo

4 Te ngaa dhegraveu egraveci sa bhoka boehegravebꞌa Hegraveia Yesus gai dhegraveu pegravedꞌa neka na egravele degravenge negraveti papegravedꞌa na KaYesus pua dhegraveu ne segravena ka legravepa ka5 Egravele ka Yesus karegravei hari si peka naldquoLadhe ana egraveci manahu asa dꞌara egraveilegraveke degravenge lodꞌo sabajꞌa miu lami egravereeele ana neꞌe do aadꞌo Ladhe sapimanahu asa dꞌara egravei laꞌe miu sorotegraveke do lami kaso ne asa liꞌu Tatumiu kaso ne asa liꞌu De egraveegravena sasoana miu sabꞌa le sina mardquo

6 Ropa tadegravengi lii padhai Yesus neegraveci sa bisa boe dhaa

Baku padedha iisi7 Lodꞌo egraveegravena Yesus taru kira mi

dhegraveu mai raꞌa-sisi egravetu dꞌara egravemu neDhegraveu ae ka dhu dꞌegravei era re madha holasi madhegravedi Ropa negravedhi segravemi egraveegravenaYesus peka 8 ldquoSanegravedꞌe ee Ladhedhegraveu negraveru miu asa pesta kabꞌi magelami madhegravedi ka asa era dhegraveu aae-dhegraveu kapai Mage dhoka lamatuapesta ne negraveru tamu dhu kapai risi9 Ladhe segravemi egraveegravena lamatua pesta maigai egraveu peka na lsquoMage mu nasa kahegraveiama Ama pidha sa kabodho ee Tejaꞌa tegraveke kadera ne hia dhegraveu kapainegraveirsquo Hegraveia egraveu kegravedꞌi degravenge makae tegravekeeele kadera ne ka lamu madhegravedi asa

1329 Mateos 811-12 1330 Mateos 1930 2016 Markus 1031 1335 Lii Sodꞌa Koa-Kio11826 145 Mateos 1211

Lukas 1410 146 Lukas 1428kabodho 10 De ladhe egraveu abhu negraverulamu madhegravedi egravetu kadera re kabodhotegraveka Ropa lamatua pesta ladhe negravedhiegraveu na mai peka lsquoAma Mai madhegravediasa madha nersquo Degravenge jꞌara ne miuabhu pakabꞌua egravetu madha tamu aaꞌi-aaꞌi ra 11 Te dhegraveu dhu padedha iisira egraveegravena na Lamatua pahaha si Tengaa dhegraveu dhu tao iisi ra segravemi dhegraveuhaha egraveegravenana Lamatua dedꞌe padedhasirdquo

12 Egravele egraveegravena ka Yesus peka degravengelamatua egravemu ne ldquoLodꞌo leo ladheama neo tao tatao mage negraveru dhokaaꞌari ama degravenge dhegraveu kaja segravera mesara Te tatu regravengu bisa negraveru hari ama13 Te ngaa ladhe ama tao tatao negraverudhegraveu dhu degravenge boe ngaa-ngaa dhegraveuhaga roe cabegraveka dhegraveu karuku degravengedhegraveu begravedhu segravera 14 Tatu regravengu bꞌalarare boe ama Te ngaa ladhe amanegraveru si Ama Lamatua ka dhu bꞌalaama Ladhe dꞌai lodꞌo Ama Lamatuapamamuri hari dhegraveu-dhegraveu parcayadhu madhe le Na bhegravelu boe babeꞌaamardquo

Lii pakasame negraveti pesta kapai(Mateos 221-10)

15 Ropa tadegravengi lii padhai lii Yesusne ca dhegraveu dhu madhegravedi ca meidegravenge Yesus padhai lii peka naldquoDhu karejꞌe risi ka regravengu dhu mad-hutu raꞌa paꞌegraveci egravetu dꞌara egravemu AmaLamatuardquo

16 Ka Yesus bꞌala peka na ldquoJaꞌa lolosegravemi neꞌe abhu ca dhegraveu dhu tao tataokapai Hegraveia na negraveru dhegraveu ae titu kegravena17 Ropa dꞌai tadha dhegraveu raꞌa-rinu kana pua egravenu na laꞌe paroa dhegraveu dhu ranegraveru segravera peka na lsquoMai lati ka te neomulai pesta kegravenarsquo 18Tengaadhegraveu seꞌepadhai lii rupa-rupa segravena ka lasi boeasa dꞌara pesta Ca dhegraveu peka segravemineꞌe lsquoJaꞌa heka hegraveli kore oka cue deneo laku ladhe segraveku De mage nasate jaꞌa lake kore boersquo 19 Dhegraveu leohari peka na lsquoJaꞌa heka hegraveli kore sapimaroo rai legravemi pasa De jaꞌa neo lakucobꞌa si Baku nasa te jaꞌa lake kore

boersquo 20 Dhegraveu leo hari peka na lsquoJaꞌaheka kabꞌi kegravena de bisa boe dhiursquo

21 Ka egravenu ne legravepa peka degravengelamatua na Ropa tadegravengi nare kanasa titu kegravena Hegraveia na paredha egravenuna aku negravengu na lsquoLadhe segravemi egraveegravenaegraveu lamu lai-lai Lamu asa jꞌara-jꞌaradegravenge asa sasanga jꞌara egravetu kota neꞌesegravena ka negraveru dhegraveu dhu degravenge boengaa-ngaa dhegraveu kasia dhu haga roecabegraveka dhu begravedhu degravenge dhegraveu-dhegraveukaruku segraverarsquo 22 Ropa tadegravengi narelaꞌe degravenge ka negraveru dhegraveu-dhegraveu segraveraKa na legravepa hari hegraveia na peka degravengelamatua na aku negravengu na lsquoAmaDhegraveu se ka seꞌe le Te ngaa eramadhegravedi ae erarsquo

23 Hegraveia lamatua na peka lsquoLadhesegravemi egraveegravena lamu hari asa rae-rae egravetuliꞌu kota toke dꞌai dꞌara oka segravei Lamupamako sadꞌi cee egraveegravena ka megraveti si maiho ra madhegravedi papegravenu dꞌara pesta ne24 Nanene ee Dhegraveu dhu pahae boedegravenge lii negraveru jaꞌa ne regravengu se reꞌaboe babeꞌa tatao ne ciki sa hegraveirsquo rdquo

Pangee paie-iie ku heka madhutuLamatua Yesus kegravena

(Mateos 1037-38)25 Ka Yesus si lasi taruu asa

Yerusalem Dhegraveu ae madhutu NeHegraveia Na kabibꞌa ladhe sa regravengu kaNa peka na 26 ldquoDhegraveu dhu tareꞌa-reꞌaneomadhutu Jaꞌa negravengu hudꞌi sue kuJaꞌa risi negraveti ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi ra risinegraveti ina-ama na risi negraveti dhegraveu egravemu-kamali na risi negraveti ana niki na risinegraveti aꞌari na aa risi-risi hari negraveti ngiꞌunegravengu unu na Ladhe aadꞌo dhegraveu nenia boe jꞌajꞌi ana madhutu Jaꞌa 27Tedhegraveu dhu dꞌegravei boe pasae jꞌajꞌegravera lulanegravengu madhutu Jaꞌa negravengu nia boejꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌa Dhegraveu dhu neo jꞌajꞌidhegraveu Jaꞌa masi ka dhegraveu neo pamadhene te ngaa negravengu pasae jꞌajꞌegravera nataruu

28 De ladhe neo madhutu Jaꞌa ngeepabeꞌa-beꞌa ku Nuka segravemi dhegraveuneo tao egravemu dhu degravenge tadꞌa-tadꞌaNegravengu hudꞌi ige uuru ku ogo dꞌailutu sela Mage dhoka doi dꞌai boe

1410 Lii Hini 256-7 1411 Mateos 2312 Lukas 1814 1426 Mateos 1037 1427Mateos 1038 1624 Markus 834 Lukas 923

Lukas 1429 147 Lukas 151229 Ladhe ige boe paie-iie ele boe dꞌaifanderen di doi dhu aadꞌo heka leLadhe segravemi egraveegravena dhegraveu mari madheaa pamakae ne hegravei 30 peka na lsquoMiuladhe ku dhegraveu neꞌe laa Heka na sabꞌefanderen kegravena te ngaa doi na sakuaaꞌi lersquo

31 Conto dhu leo nuka segravemi dhegraveulasi pamusu Dhegraveu aae dhu neolaꞌe pamusu hudꞌi madhegravedi ku segravenaka pareꞌa uuru ku degravenge angalai naLadhe sordadꞌu regravengu dhoka cangururiho dhegraveu di bisa segi musu duanguru riho dhegraveu do aadꞌo 32 Ladheige rare te ngaa regravengu bisa boe segibeꞌa risi lodꞌo musu dhu kajꞌegraveu erara pua dhegraveu lasi peka segravena ka uripadame 33 Sama segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge dhegraveu dhu neo madhutu JaꞌaNegravengu hudꞌi kali bagi ku laꞌe-mai dhupeka na negravengu dhu paꞌegravera le tegraveke eeleaaꞌi ngaa-ngaa do aadꞌo Te ladheaadꞌo na dhegraveu neꞌe nia boe jꞌajꞌi anamadhutu Jaꞌardquo

Dhegraveu dhu pantas boe madhutuYesus nuka segravemi masi dhu guna heka

(Mateos 513 Markus 950)34-35 Yesus tuhu lii padhai pake lii

pakasame dhu leo hari na ldquoMasi nebeꞌa Egravedhi pake ne ho pabeꞌa ngan-gaꞌa Te ngaa ladhe na segravero hekajꞌajꞌi ngaa hari Bisa heka pake ne hopabeꞌa ngangaꞌa Neo tao mi pupukbisa boe kahegravei Dhodhoka core eeleiia dꞌara di Dhegraveu cee dhu degravenge roꞌadhilu nanene paie-iierdquo

15Kahibꞌi-kalegravebho dhu ele(Mateos 1812-14)

1 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu roro bea degravengedhegraveu dhu laku-laku boe mai ae-aeasa Yesus segravena ka nanene lii pad-hai Na Te ngaa dhegraveu Yahudi pekana regravengu segravera dhegraveu karehe 2 Roparegravedhi segravemi egraveegravena hegraveia dhegraveu Parisidegravengemese agamaYahudi segravera kaꞌuu-kamuki peka na ldquoHuuh Dhegraveu nepaꞌangalai degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu laku

boe se Ngaa hari Na madhegravedi naꞌa-ninu degravenge sirdquo

3 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena ka Yesuslolo degravenge ra lii pakasame egraveci akuNegravengu na 4 ldquoLadhe negraveti miu abhu cadhegraveu dhu unu kahibꞌi-kalegravebho can-gasu ngiꞌu Ka ciꞌu ele Na taotasamia Tatu na tegraveke eele dhu ceonguru ceo se egravetu era dhu beꞌa aa laꞌetenge dhu ele deo na toke rage ne5 Ropa negravedhi hari kahibꞌi-kalegravebho neka na pasae negraveti degravenge karejꞌe-karae6 Dꞌai egravemu ka na paroa angalai naaaꞌi-aaꞌi hegraveia na peka degravenge si lsquoMaisegravena ka karejꞌe degravenge jaꞌa Te kahibꞌi-kalegravebho jaꞌa dhu ele egraveegravena kegravedhi harilersquo 7 Egravetu sorga segravemi egraveegravena kahegraveiLadhe ca dhegraveu dhu tao sala hegraveia ele-hoꞌa ka na legravepa hari asa Lamatuaana kabarai sorga aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe-karae Regravengu karejꞌe risi lula ca dhegraveudhu legravepa hari asa Lamatua negraveti ceonguru ceo dhegraveu dhu mamuri moladhu sala boe jꞌarardquo

Doi iia dhu ele8 Ka Yesus lolo hari lii pakasame

dhu leo egraveci peka na ldquoAbhu ca dhegraveuina dhu doi iia na canguru bua Neꞌana dhu ele ca doi Ka na tao tasamiaTatu laꞌe suru labhu ho dꞌelo palegravemeera aa saku egravemu ne dꞌai roꞌa kakilusegravena ka tenge doi cue dhu ele ne9 Ropa negravedhi hari doi ne na paroadegravenge dhegraveu dhu egravetu baboa egravemu nasegravera hegraveia na peka aku negravengu na lsquoMiumai ho karejꞌe sama-sama degravenge jaꞌaTe doi jaꞌa cue dhu ele deo na kegravedhihari lersquo 10 Egravetu sorga segravemi egraveegravena kahegraveiLadhe abhu ca dhegraveu dhu tao sala kana ele-hoꞌa ho legravepa hari asa AmaLamatua tatu ana pajuu egravetu sorgaaaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe-karaerdquo

Ana dhu ele11 Hegraveia Yesus tuhu hari lii padhai

Na degravenge lii pakasame kahegravei pekana ldquoAma ca dhegraveu degravenge ana monena dhegraveu dua 12 Ca lodꞌo ana limuripeka degravenge ama na aku negravengu nalsquoAma Hia ka pala jaꞌa negraveti pusaka

152 Lukas 529-30 158 Sasuri lii Yunani peka na 10 drakma Drakma cue egraveci egraveegravena ka degravengegaji tuka dꞌara ca lodꞌo

Lukas 1513 148 Lukas 162segravera deo neꞌe ne kahegraveirsquo Hegraveia amana bagi hia dua ra pusaka na segravenaka egraveci-egraveci degravenge pala ra 13 Negravebhuboe ka ana limuri ne pahie unu naHegraveia na lalau megravedha na ka laꞌe asarae kajꞌegraveu Egravetu era negravei ana limurine pasaku aaꞌi-aaꞌi doi-dhari na hopakarejꞌe iisi 14 Ropa doi na egravele aaꞌimegraveu-megraveu rai ne dhu legraveke mangangabia ka mamuri ana ne jꞌegravera dꞌai seli15 Ka laꞌe tenge sasabꞌa Hegraveia ca dhegraveunegraveti kabarai egraveegravena hia na pangaꞌa hahi16 Lula ana ne manganga dꞌai seli kaneo naꞌa ngangaꞌa hahi se Te abhuboe ca dhegraveu sa hia ne naꞌa

17 Negravebhu-negravebhu ka na pangee laꞌe-mai aku negravengu na lsquoAnga ee Jaꞌaegravetu neꞌe oe madhe manganga kegravenaTe ngaa egravetu dꞌara egravemu ama ku dhegraveusabꞌa raꞌa toke begravecu 18 De beꞌa risijaꞌa legravepa hari asa ama ku ho pekadegravenge ne ldquoAma Jaꞌa tao le sala dhukapai titu kegravena mi Lamatua degravengeama 19 Jaꞌa nia boe jꞌajꞌi ana ama kuHudꞌi laa ama segravemi more jaꞌa ne jꞌajꞌimi kuli egravetu dꞌara egravemu ama ngaa-ngaatao boersquo rdquo

20 Ropa pangee nare segravemi egraveegravenahegraveia na kegravedꞌi degravenge ka legravepa laꞌe asaegravemu ama na Negraveti kajꞌegraveu era ama naladhe negravedhi le negravengu ka ama na rasakasia Ka na puru negraveti egravemu rai laꞌesoru nare ana dhu legravepa hari ne Hegraveiana liku nare ka uu ne

21 Egravele egraveegravena ka ana ne peka degravengeama na aku negravengu na lsquoAma Jaꞌane tao le sala dhu kapai mi dedhaLamatua degravenge ama ku Jaꞌa nia hekajꞌajꞌi hari ana amarsquo

22 Te ngaa ama na paredha degravengeka dhegraveu-dhegraveu sabꞌa na peka nalsquoKarohe Lami mere kodho madheradhu beꞌa risi ho papake ne Merekadheli ho pasaluu mi kacui-aai naAa papake salapa mi haga na 23 Lamiegravere mere sapi kabꞌoi egraveegravena ho pare teegravedhi neo taꞌa-tinu rame-rame 24 Lulaana jaꞌa ne nuka segravemi dhu madhe lete ngaa na mamuri hari Negravengu dhuele le te ngaa jaꞌa abhu hari nersquo Napadhai lii egravele segravemi egraveegravena kamulai raꞌa-rinu aaꞌi-aaꞌi ra

25 Lodꞌo egraveegravena ana uuru dhu aadꞌoegravetu egravemu te na sabꞌa egravetu dꞌara okaRopa na legravepa negraveti kajꞌegraveu era natadegravengi le dhegraveu karihu musiik degravengeroge-ledho 26 Ka na paroa nare dhegraveusabꞌa ca dhegraveu hegraveia na karegravei akunegravengu na ldquoEe Tao rarame ngaa egravetuneꞌerdquo

27Hegraveia dhegraveu sabꞌa ne dhaa peka nalsquoAri mu legravepa hari le De ama mu puapare sapi segravena ka tao pesta kapai teana na legravepa hari degravenge sodꞌarsquo

28 Ropa tadegravengi nare hegraveia ana uurune pasaree Na noꞌo boe maso asadꞌara egravemu Ka ama na laꞌe rarange ne

29 Te ngaa na kaꞌugu peka nalsquoAma Pangee ku laa Negravebhu naresange neꞌe jaꞌa sabꞌa toke egravei kabhegravesuhae nuka segravemi kuli sa hia mi amaJaꞌa ne keꞌa boe sisu dadꞌegravei ama Masika segravemi egraveegravena abhu megraveka ama hiaana kahibꞌi ciꞌu segravena ka jaꞌa pakarejꞌedegravenge mone aanga-angalai jaꞌa 30 Tengaa ropa ana ama dhu bhera-leludoi-dhari ama ho laꞌe karihu degravengebhegraveni karehe legravepa hari mai ka amapare sapi kabꞌoi na tao pesta aae hianersquo

31 Te ngaa ama na bꞌala aku negravenguna lsquoAna pasue ee Nanene paie-iieNegravebhu nare sange neꞌe egraveu ne bera-bera degravenge jaꞌa Aaꞌi-aaꞌi dhu unujaꞌa segravera sa unu egraveu kahegravei 32 Te ngaalimuri ne egravedhi hudꞌi karejꞌe degravengekarae ku lula ari mu ca dhegraveu ne Uruegraveegravena nuka segravemi dhu madhe le tengaa limuri ne mamuri hari Negravengudhu ele le te ngaa abhu harirsquo rdquo

16Kapala urusan dhu neꞌa paꞌuri

1 Ka Yesus hia lii upama egraveci miana madhutu Na peka na ldquoDhegraveu kajaca dhegraveu dhu dedꞌe dhegraveu sabꞌa na egravecijꞌajꞌi kapala urusan Te ngaa negravebhu-negravebhu na tadegravengi dhegraveu palolo pekana kapala urusan ne mulai kapodꞌe-kabegraveli ka parugi negravengu 2 Hegraveia dhegraveukaja ne paroa kapala urusan na kapeka degravenge ne lsquoEgraveu ne tasamiaJaꞌa tadegravengi na egraveu kapodꞌe megravedha-panyau jaꞌa De lamu suri ku ngaa

Lukas 163 149 Lukas 1617dhu egraveu adꞌu-ue egravetu dꞌara sasabꞌa egraveuho jaꞌa parisa ku Ladhe parisa korejaꞌa kalua eele egraveursquo

3 Ropa na tadegravengi nare hegraveia kapalaurusan ne mulai pajiko na lsquoJaꞌa nejꞌegravera kegravena Jaꞌa neo sabꞌa ngaa hariPare rai jaꞌa egravera boe Jꞌajꞌi dhegraveu hegravebꞌamegravenyi jaꞌa makae 4 Ladhe jaꞌa sabꞌaheka egravetuneꞌe jaꞌa hudꞌi tenge jꞌara kusegravena ka dhegraveu leo bisa hari segravemi rarejaꞌa ho sabꞌarsquo

5 Negraveti egraveegravena ka na paroa nare aaꞌidhegraveu dhupakegravelu lamatua na Na karegraveidhegraveu uru aku negravengu na lsquoEe Kegravelu egraveuca ngaa egravetu lamatua jaꞌarsquo

6 Dhegraveu ne dhaa peka na lsquoJaꞌa dhupakegravelu egravei legravengi saitun egravepa riho literrsquo

Hegraveia kapala urusan ne peka nalsquoTareꞌa Sasuri pakegravelu egraveu ka neꞌe Ciueele ka madhegravedi ho suri gati sasurikegravelu dhu hiu peka na kegravelu egraveu duariho liter dirsquo

7 Ka karegravei dhegraveu pakegravelu ka dua pekana lsquoAa egraveu hari kegravelu ca ngaarsquo

Ka dhegraveu ne dhaa na lsquoJaꞌa pakegraveluare cariho karorsquodagger

Hegraveia kapala urusan ne peka nalsquoCiu eele sasuri dhui egraveegravena ho suri dhuhiu hari peka na kegravelu egraveu aru ngasukaro dirsquo

8 Na tao segravemi neꞌe ka toke lamatuana neꞌa tatao negravengu Te ngaa lamatuane hudꞌi mangaku na dhegraveu kapalaurusan dhu bhelu ne mema megraveukapodꞌe-kabegraveli

De Jaꞌa lolo lii upama ne segravena kamiu meꞌa na ladhe pasoro degravengedhegraveu parcaya dhegraveu dhu parcaya boedꞌegravelu-megraveu risi tenge jꞌara ho paꞌotongiꞌu ra egravetu talora aae kabarai limurine

9 Miu ngee segraveku Masi ka dhegraveurai-haha ne karihu kajꞌalu re megravedha-panyau ra te ngaa beꞌa risi miu pakemegravedha-panyau miu segravera ho soru-bara dhegraveu Degravenge jꞌara segravemi egraveegravenamiuabhu angalai ae Masi ka megravedha seegravele te ngaa begraveli-camegravedꞌa Lamatua taotegraveke era hia miu egravetu sorga

10 Ladhe dhegraveu mola egravetu jꞌara dhuana iiki tatu na mola kahegravei egravetu jꞌara-jꞌara dhu kapai Te ngaa ladhe dhegraveumegraveu kapodꞌe egravetu jꞌara dhu ana iikitatu na kapodꞌe kahegravei egravetu jꞌara dhukapai 11 Ladhe dhegraveu parcaya hekamiu ho uri megravedha-panyau egravetu jꞌara-jꞌara dhu ana iiki egravetu rai-haha netasamia ka Lamatua parcaya miu egravetujꞌara-jꞌara dhu kapai 12 Ladhe miubisa boe uri megravedha-panyau dhegraveu leona dhegraveu cee ka dhu bani ho hia miumegravedha-panyau ra

13 Dhegraveu sabꞌa egraveci bisa boe nanenedua lamatua Te aadꞌo na negravengudꞌegravei boe egraveci aa sue egraveci Negravengu dꞌarakateme degravenge ca dhegraveu te ngaa pusiboe degravenge egraveci Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge miu Te dhegraveu bisa boe sueAma Lamatua palere degravenge sue doi-dharirdquo

Lamatua Yesus padhai lii negraveti doi-dhari negraveti Lii Lolo Beꞌa aa negraveti paꞌia-paꞌela

(Mateos 1112-13 531-32 Markus1011-12)

14 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu Parisipegraveri-pegraveri dhu nanene lii padhai Yesusdeo na Ka ra sasei Ne lula regravenguse dhegraveu mangaꞌa doi-dhari 15 Tengaa Yesus peka degravenge si ldquoMasi kamiu pamegraveu iisi egravetu madha dhegraveu tengaa Ama Lamatua neꞌa dꞌara bhelumiu Abhu jꞌara ae dhu dhegraveu rai-hahadedꞌe padedha-dedha te ngaa AmaLamatua peka na jꞌara segravera karehe aadhu madenge degravenge regravengu

16 Tokemamai Yohanis tuka saraniegravedhi dhegraveu Yahudi muri madhutuatora negraveti baki Musa aa negraveti dhegraveu regravetilii padhai Lamatua Te ngaa limuri neLii Lolo Beꞌa negraveti Lamatua pale-legravemele egravetu mia-mia Dhegraveu ae dhu tengele jꞌara segravena ka ra mamuri madhutudadꞌegravei Lamatua 17 Masi ka dedha-liru degravenge rai-haha ne ele te ngaaAtora negraveti Ama Lamatua ciki sa eleboe Ca kategravedꞌa sa ele boe hegravei

166 Sasuri lii Yunani peka na lsquocangasu batosrsquo Batos egraveci sama segravemi 35-40 liter dagger 167 Sasuri liiYunani peka na lsquocangasu korosrsquo Koros egraveci nuka 390 liter 1613 Mateos 624 1616 Mateos1112-13 1617 Mateos 518

Lukas 1618 150 Lukas 17318 Dhegraveu dhu paꞌia-paꞌela degravenge

dhegraveu egravemu na aa na madhegravedi haridegravenge bhegraveni leo negravengu bersina Aadhegraveu dhu leo degravenge bhegraveni dhu paꞌia-paꞌela negravengu bersina kahegraveirdquo

Lii lolo dhegraveu kaja degravenge Lasarus19 Ka Yesus lole tabha hari peka

na ldquoAbhu dhegraveu kaja ca dhegraveu Negravengudꞌegravei pake megravedha-papake dhu beꞌa-beꞌa tao negraveti begravela alus Megraveu-megravedanaꞌa-ninu ngangaꞌa dhu beꞌa hua aakarae taruu 20 Egravetu kota neꞌe abhukahegravei ca dhegraveu dhu degravenge boe ngaa-ngaa Ngara na Lasarus Ngiꞌu na dhupegravenu degravenge kamegraveu Begraveli-begraveli angalaina regraveti pamadhegravedi ne egravetu hegravebꞌa tedhedhegraveu kaja egraveegravena 21Na sanao teko-tekoabhu kahaꞌi ngangaꞌa negraveti dhegraveu kajane segravena ka bisa naꞌa te ngaa na abhuboe ngaa-ngaa Dhoka busa dimai hojꞌore nana kamegraveu na

22 Negravebhu boe ka Lasarus madheHegraveia ana pajuu Ama Lamatuamai negravetisorga ka regraveti lasi pamadhegravedi ne egravetubaboa Abraham

Aa negravebhu boe ka dhegraveu kaja nemadhe kahegravei ka dhegraveu dedꞌe lasi pad-hane 23 Te ngaa dhegraveu kaja ne masoboe sorga Negravengu maso asa dꞌaranaraka sama-sama degravenge dhegraveu-dhegraveuleo dhu madhe le Egravetu era negravei dhegraveukaja ne abhu jꞌajꞌegravera taa-taa Ca tegravekana boti kegravetu ka ladhe negravedhi Lasarusmadhegravedi egravetu baboa baki Abraham24Hegraveia na paꞌoo peka na lsquoBaki Abra-ham ee Sue ku jaꞌa laa Pua kuLasarus cegravebꞌu kolo ai na asa dꞌara egraveisegravena ka mai pabasa ku kolo heꞌo jaꞌane Te jaꞌa jꞌegravera titu kegravena egravetu dꞌara ainaraka nersquo

25 Te ngaa Abraham dhaa peka nalsquoAna ee Sanegravedꞌe ku Uru egraveegravena lodꞌoegraveu mamuri era egravetu rai-haha negravei egraveuabhu le aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa Te ngaaLasarus ne unu dhodhoka sasusa diKa limuri ne Lamatua pakarejꞌe neegravetu neꞌe te ngaa egraveu pasae more jꞌa-jꞌegravera 26 Risi-risi hari egravetu talora aaeegraveu degravenge jiꞌi Lamatua tao tegraveke loe aaeegraveci dhu taleo degravengemaregravema De dhegraveu

negraveti neꞌe bisa boe dhiu asa era egraveegravenaaa dhegraveu negraveti egraveegravena bisa boe pegravege saneꞌe mairsquo

27 Hegraveia dhegraveu kaja ne pamako hariaku negravengu na lsquoLadhe segravemi egraveegravena bakiAbraham pua Lasarus laꞌe asa egravemuama ku 28 Te jaꞌa ne degravenge ari dhegraveumone dhegraveu legravemi era Segravena ka Lasaruslaꞌe pasanegravedꞌe si ho ra legravepa ka asaLamatua Masi ka lodꞌo dꞌai ramadheregravengu maso ia ka asa era jꞌajꞌegravera nersquo

29 Te ngaa Abraham bꞌala ne lsquoAmaLamatua hia le regravengu sasuri negraveti bakiMusa degravenge dhegraveu regraveti lii padhai NaAri mu si bisa baca pahari-pahari horeꞌa dadꞌegravei Lamatuarsquo

30Tengaa dhegraveu kaja ne pasisu pekana lsquoBaki Abraham ee Egraveegravena dhae dꞌaimegraveka Regravengu segravei pahae boe Lii Holo-Nori Ama Lamatua Hudꞌi abhu ku cadhegraveu negraveti talora dhegraveu madhe laꞌe asaregravengu heka regravengu ele-hoꞌa aa neonanene kegravenarsquo

31 Te ngaa Abraham dhaa peka nalsquoLadhe regravengu segravei roꞌo boe nanene liiholo-nori negraveti Musa degravenge negraveti dhegraveuregraveti lii padhai Lamatua na masi kadhegraveu madhe bhodho negraveti dꞌara roꞌara ho padhai lii degravenge regravengu egraveegravena karegravengu roꞌo boe nanenersquo rdquo

17Lamatua Yesus ajꞌa lula-negraveti dhegraveu

dhu manahu asa dꞌara sasala aa dhumanegravengi abho

(Mateos 186-721-22 Markus 942)1 Yesus peka degravenge ana madhutu

Na ldquoAe ka dhegraveu manahu asa dꞌarasasala lula tatao dhegraveu leo Te ngaadhegraveu dhu pamanahu dhegraveu asa dꞌarasasala egraveegravena pasae nare mamadhe-mamopo 2 Ladhe dhegraveu adꞌu-ue jꞌarakarehe toke ana iiki parcaya boe Jaꞌaegraveegravena na Ama Lamatua huku ne biaDhu samaa risi ladhe egraveki ladha gorodhegraveu neꞌe degravenge hadhu aae cue hoparegraveu eele asa dꞌara dhasi egravetu taloralegraveu 3 De jꞌaga ngiꞌu pabeꞌa-beꞌasegravena kamiu baku pamanahu dhegraveu asadꞌara sasala Te ngaa ladhe aꞌari mu

1618 Mateos 532 1 Korintus 710-11 173 Mateos 1815

Lukas 174 151 Lukas 1720-21tao sala pasanegravedꞌe ne Ladhe na ele-hoꞌa hegraveia na mai manegravengi abho napabhegravelu eele sasala na

4 Ladhe aꞌari egraveu tao sala pidhu haridꞌara ca lodꞌo ka na ele-hoꞌa hegraveiana mai pidhu hari ho manegravengi abhoegraveu hudꞌi pabhegravelu eele sasala na pidhuhari kahegraveirdquo

Dhegraveu hudꞌi parcaya ku koasa AmaLamatua

5 Ca lodꞌo anamadhutu semai asaYesus ka ra manegravengi aku regravengu naldquoAmaMese Parcaya jiꞌi se egravera boe DeAma paꞌegravera ku parcaya jiꞌirdquo

6 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoLadhemiu parcaya koasa negraveti Ama Lamatuamasi ka ciki ooꞌe egraveegravena ka te ngaa miubisa paredha ajꞌu aae ne lsquoTahoi eeleho pidha asa dꞌara dhasirsquo Ka ajꞌu nemadhutu lii paredha miurdquo

Dhegraveu sabꞌa dhu beꞌa nuka dhu mad-hutu dadꞌegravei lamatua na

7 Egravele ka Yesus lii aku Negravengu naldquoTare conto egraveci Nuka segravemi egravenudhu pare rai egravetu dꞌara oka do ladhekahibꞌi-kalegravebho egravetu dꞌara padꞌa sodꞌaSabꞌa nare ka legravepa sa egravemu Tatulamatua na peka boe degravenge ne lsquoMaiho dua ti taꞌa sama-samarsquo 8 Aadꞌosina ma Dhu legraveke ka lamatuaparedha ne peka na lsquoLamu lalau meihia jaꞌa Kuꞌa-kinu kore ku pe egraveumuꞌa-minu egravetu kabodho negraveirsquo 9 Ladheegravenu ne lalau nare madhutu dadꞌegraveilamatua na miu ngee na lamatuane manegravengi makasi mi egravenu ne doAadꞌo 10 Miu egraveci egraveegravena kahegravei Ladhesabꞌa mere aaꞌi dhu Lamatua paredhale miu peka na lsquoJiꞌi dhoka ana pua-paleha di Jiꞌi tenge boe lii koa-kadꞌiriJiꞌi dhoka pakako sasabꞌa-laꞌa jiꞌi dirsquo rdquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele cangurudhegraveu dhu pegravedꞌa kusta

11 Lodꞌo Yesus si lasi asa Yerusalemregravengu dꞌai too propensi Galilea degravengepropensi Samaria 12 Ropa regravengu neomaso asa dꞌara rae cue egravetu egraveegravena dhegraveucanguru dhu pegravedꞌa kusta mai neoparaga degravenge Yesus Regravengu se titu

negraveti kajꞌegraveu 13Ka ra paꞌoo palere-lerepeka na ldquoYesus Mone Kapai ee Sueku jiꞌi laardquo

14 Ropa Yesus tadegravengi lii paꞌoo rakaNa ladhe si hegraveiaNapua akuNegravenguna ldquoLami padꞌelo uuru ku isi miu asaama agama segravena ka ra parisa papegravedꞌakusta miu segravera egravele le do dhaerdquo Ratadegravengi segravemi egraveegravena ka lasi degravenge Tengaa ropa dꞌai talora jꞌara cagꞌagꞌalaa regravengu dhu egravele le negraveti kusta

15 Regravengu lasi taruu degravenge karejꞌe-karae Te ngaa abhu ca dhegraveu di dhulegravepa hari mai asa Yesus Na paꞌoopeka na ldquoKoa-kio Lamatua Te jaꞌaegravele le negraveti papegravedꞌardquo 16Hegraveia na patitukegravetu urutuu na ho manegravengi makasiae-ae mi Yesus (Teꞌa boe te negravengune dhegraveu Yahudi boe Negravengu ne cadhegraveu Samaria dhu loe boe tao lii langudegravenge dhegraveu Yahudi)

17 Ka Yesus karegravei dhegraveu segravera dhumadhutu degravenge Ne aku Negravengu naldquoTasamia ee Deo na Jaꞌa paꞌegraveledhegraveu canguru si Dhu ceo mia lasi18 Tasamia ka dhoka dhegraveu leo karaneꞌe di dhu legravepa mai ho manegravengimakasi mi Ama Lamatua degravenge koa-kio kolongara Nardquo

19 Hegraveia Na pekami dhegraveu ne na ldquoEgraveuegravele le lula egraveu parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌaDe kegravedꞌi legravepa ka degravenge sodꞌa-molerdquo

Lamatua Yesus lole lodꞌo egravele rai-haha degravenge mamai hari Na

(Mateos 2423-2837-41)20-21 Ca lodꞌo dhegraveu Parisi pegraveri-pegraveri

mai karegravei Yesus peka na ldquoAma MesePeka ku degravenge jiꞌi lodꞌo mia AmaLamatua neo pakako paredha Nardquo

Ka Yesus dhaa ldquoSegravemi neꞌe Magemi pangee na Lamatua pakakoparedha Na degravenge rupa-rupa tadhaegravetu rai-haha ne dhu dhegraveu bisa regravedhidegravenge musi madha ra Dhegraveu abhuboe tadha dhu peka na lsquoLadhe ku asaneꞌe mai Te Ama Lamatua pakakoparedha Na egravetu neꞌersquo Do lsquoNa pakakoparedha Na egravetu negraveirsquo Aadꞌo Te Na

175 Sasuri lii Yunani egravetu neꞌe peka na ldquodhegraveu pajuu-palehardquo Lukas dꞌegravei suri na ldquodhegraveu pajuu-palehardquomi ana madhutu Yesus dhegraveu canguru dua segravera 1714 Atora negraveti Ama-ama Agama 141-32

pakako paredha Na egravetu talora aaemiu egravetu dꞌara dhegraveu aaꞌi-aaꞌi rardquo

22 Hegraveia Yesus peka degravenge ana-anamadhutu Na ldquoNegravebhu boe na JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne paꞌegraveciheka degravenge miu Dꞌai ka lodꞌo jꞌa-jꞌegravera segravera miu dꞌegravei titu kegravena neomegravedhi mamai hari Jaꞌa Te ngaa dꞌaimegraveka lodꞌo mamai Jaꞌa 23 Ladhe egraveegravenana dhegraveu mai peka na lsquoKristus egravetuneꞌersquo do lsquoKristus egravetu negraveirsquo Namiu baku bhute ho patangi-tenge telii padhai regravengu segravera kapodꞌe-kabegraveli24 Te ladhe Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne legravepa hari mai tadha na dhumegraveu aadha-aadha nuka segravemi beladhu heo kacegravebꞌa egravetu dedha-liru negravetisuu asa suu 25 Te ngaa Negravengu hudꞌiabhu uuru ku jꞌajꞌegravera rupa-rupa Kadhegraveu rai-haha taa limuri ne roꞌo boenanene aa neo tule eele Ne 26 Tengaa begraveli-camegravedꞌa ladhe Na neo maihari dhegraveu mamuri karehe sama bi-asa egraveci egraveegravena ka degravenge lodꞌo Noh ma-muri era 27 Taa egraveegravena regravengu raꞌa-rinu tao pesta kabꞌi toke lodꞌo Nohmaso asa dꞌara kapa na Te ngaaregravengu roꞌo boe nanene kahegravei Kacaꞌalaa egravei aae lala ka pamadhe aaꞌi si

28 Segravemi egraveegravena kahegravei lodꞌo Lot ma-muri era dhegraveu mamuri karehe titukegravena Taa egraveegravena regravengu raꞌa-rinubadꞌaga sabꞌa oka-tedhe patitu egravemuaa mamuri karehe segravemi biasa 29 Tengaa roꞌo boe nanene kahegravei Hegraveiamadꞌae aae era ropa Lot rai eele negravetikota Sodom cagꞌagꞌa laa egravejꞌi ai degravengeegravei nasu bhori mai negraveti dedha-liru aalabhu pakegravepu regravengu aaꞌi-aaꞌi

30 De miu baku pamudꞌe ku Magedhoka begraveli-camegravedꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne legravepa hari mai dhegraveumamuri dhoka segravemi biasa di Te ngaakacaꞌa laa Na cegraveu mai 31 Lodꞌo egraveegravenadhegraveu egravetu madha egravemu maso ia ka asadꞌara ho lalau megravedha Dhegraveu dhu sabꞌaegravetu dꞌara oka legravepa ia ka asa egravemu horare megravedha ra 32 Sanegravedꞌe ku ngaa

dhu uru egraveegravena jꞌajꞌi mi dhegraveu egravemu LotNa madhe lula negravengu ngee megravedha-panyau egravetu egravemu na

33 Dhegraveu dhu dꞌegravei boe madhutu Jaꞌalula sue ngiꞌu na egraveegravena na mamurina ele iia dꞌara Te ngaa dhegraveu dhumadhutu Jaꞌa toke soro mamuri nalula sue Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa abhu sodꞌa-mole aa mamuri taa-taa degravenge AmaLamatua 34 Jaꞌa pasanegravedꞌe memaRopa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nelegravepa hari mai ladhe dhegraveu dua jꞌunuegravetu era egraveci kabegravedhi laa Lamatua dedꞌepacaꞌe ca dhegraveu aa tegraveke eele ca dhegraveu35 Ladhe abhu dhegraveu bhegraveni dhegraveu duadhumajꞌu are egraveegravena na Lamatua dedꞌepacaꞌe ca dhegraveu aa tegraveke eele ca dhegraveu36 [Ladhe abhu dhegraveu dua dhu sabꞌa egravetudꞌara oka Lamatuamai dedꞌe negraveti egraveciaa tegraveke eele ca dhegraveu]rdquodagger

37 Ropa ana madhutu tadegravengi rarehegraveia ra karegravei Yesus ldquoAma Mese Segraverasa begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi egravetu miardquo

Ka Yesus core lii peka na ldquoSegravemineꞌe Ladhe miu megravedhi ka manu-bhui dhu tema raꞌa sisi badha madhera lela paꞌoru egravetu mia na miu meꞌaegraveegravena jꞌajꞌi mi tadha dhu peka na tatuabhu sisi hegraveu egravetu era egraveegravenardquo [Degravengesasoa dhu pahuni peka na ladheYesus Kristus legravepa hari mai tadha nadhumegraveu aadha-aadha sadꞌi dhegraveu reꞌabaca tadha segravera]

18Lii lolo negraveti bhegraveni balu egraveci degravenge

hakim dhu karehe1 Ca tegraveka Yesus padhai lii degravenge

ana madhutu Na pake lii pakasameho regravengu loe boe manegravengi-mangajꞌiaa baku maꞌegravete sanao-maena Regravenguhudꞌi parcaya taa-taa Lamatua 2 Liilolo na segravemi neꞌe ka ldquoEgravetu dꞌarakota cue abhu ca dhegraveu ama pamaꞌegravetelii langu dhu pusi-pahae boe AmaLamatua Na pahae boe ca dhegraveu sahegravei 3 Egravetu era egraveegravena abhu kahegravei bhegravenibalu egraveci dhu loe boe mai sa dhegraveu

1726 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 65-8 1727 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 76-24 1729 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 1820mdash1925 1731 Mateos 2417-18 Markus 1315-16 1732 Lii Lolo dhu UruTegraveka 1926 1733 Mateos 1039 1625 Markus 835 Lukas 924 Yohanis 1225 dagger 1736 Ayat 36ne abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi

Lukas 184 153 Lukas 1819pamaꞌegravete lii ne ho manegravengi peka nalsquoAma hakim Jꞌue ku lii langu jaꞌadegravenge molarsquo

4 Hiu-hiu egraveegravena dhegraveu pamaꞌegravete liine pusi boe degravenge bhegraveni balu neTe ngaa negravebhu-negravebhu ka na rocananene ne Hegraveia na madhegravedi pangeeka lsquoMema jaꞌa ne pusi boe degravengeAma Lamatua risi-risi degravenge dhegraveurai-haha 5Te ngaa bhegraveni ne pakaboꞌokegravetu jaꞌa De beꞌa risi jaꞌa pamaꞌegravete liina degravenge mola Te ladhe jaꞌa panenana mai taruu pajꞌegravera jaꞌarsquo

6 De miu pangee ku lii padhai dhegraveupamaꞌegravete lii dhu bhelu ne 7 Ladhenegravebhu-negravebhu dhegraveu pamaꞌegravete lii netao ai-hegravebꞌa mi bhegraveni balu ne tatuAma Lamatua kahegravei neo tao ai-hegravebꞌami dhegraveu unu Na dhu sabajꞌa megraveu-megraveda mi Negravengu ho manegravengi sasueNa Te ngaa Lamatua mate hekapanegravebhu 8 Te Negravengu uri lii languregravengu degravenge boe pamata De Jaꞌa neokaregravei segravemi neꞌe ladhe Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne mai hari Jaꞌa bisaparaga degravenge dhegraveu parcaya egravetu rai-haha ne era do aadꞌordquo

Dhegraveu Parisi egraveci degravenge dhegraveu roro beaegraveci lasi manegravengi-mangajꞌi

9 Ka Yesus lolo tabha hari pake liipakasame lula-negraveti dhegraveu dhu pangeena neꞌa aaꞌi megraveu-megraveu aa dhu dꞌegraveipahahadhegraveu leo Napekana 10ldquoAbhuama dhegraveu dua dhu lasi sabajꞌa asadꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiCa dhegraveu negraveti partei agama Parisi aaegraveci hari dhegraveu roro bea [Dhegraveu Yahudipeka na dhegraveu Parisi segravera dhegraveu dhumola Te ngaa ra pangee na dhegraveuroro bea dhegraveu karehe] 11 Dꞌai egravemusabajꞌa dhegraveu Parisi ne titu mesa-mesana ka na manegravengi-mangajꞌi peka nalsquoMakasi Lamatua te jaꞌa ne dhegraveu beꞌaJaꞌa ne bhelu boe nuka segravemi dhegraveu leosegravera Jaꞌa manaꞌu boe Jaꞌa man-gaꞌa boe Jaꞌa dhegraveu dhu bersina boeMakasi Lamatua te jaꞌa ne bhelu boenuka segravemi dhegraveu roro bea ne 12 Jaꞌane majꞌegraveni puasa ca migu dua hariAa jaꞌa dꞌegravei hia ca pala negraveti canguru

pala negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa abhursquo DhegraveuParisi ne sabajꞌa segravemi egraveegravena ka

13 Te ngaa dhegraveu roro bea ne titupakajꞌegraveu egravetu kabodhonegravei Na bani boeboti kegravetu ho ladhe sa dedha Negravengudhoka pacudꞌu di dhu degravenge dꞌaramaꞌegravete mae-mae Na sabajꞌa peka nalsquoAma Lamatua Sue ku jaꞌa dhegraveu dhupegravenu degravenge sasala-sasigo ne Abhoeele ku sasala jaꞌarsquo

14 Lodꞌo dhegraveu dua se legravepa lasi asaegravemu ra cee ka dhu pabeꞌa degravenge AmaLamatua Dhegraveu Parisi dhu pamonedo dhegraveu roro bea ne Tatu Na segravemidegravenge beꞌa dhegraveu roro bea dhupahahaiisi ne Te ngaa Na pusi boe degravengedhegraveu Parisi ne Te Ama Lamatuapahaha dhegraveu dhu pamone-pabhegravenite ngaa Na padedha dhegraveu dhu reꞌapahaha iisirdquo

Lamatua Yesus padhai lii hiamamegravengi mi ana-ana

(Mateos 1913-15 Markus 1013-16)15 Ca tegraveka dhegraveu saꞌu regraveti ana ra

dhu rara iisi hiu asa Yesus segravena kaNa tao ai Na mi ana iiki se aa pad-hai lii hia si mamegravengi Ropa regravedhisegravemi egraveegravena ana-ana madhutu Yesuskai dhegraveu seꞌe 16-17Te ngaa Yesus sorumamai ra degravenge beꞌa Hegraveia Na kaiana-ana madhutu Na aku Negravengu naldquoHudꞌi laa ana iiki segravera mai asa JaꞌaMiu baku bhabhae si Sanegravedꞌe paieDhegraveu dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatua negravengu hudꞌi sanao-maenadhoka mi Ama Lamatua nuka segravemiana iiki dhu sanao-maena dhoka miina-ama nardquo

Dhegraveu kaja dhu neo maso sorga(Mateos 1916-30 Markus 1017-31)

18 Ca lodꞌo dhegraveu kapai Yahudi egravecimai karegravei Yesus aku negravengu na ldquoAmaMese dhu hua iia Jaꞌa ne hudꞌi taoku tasamia segravena ka jaꞌa keꞌa tareꞌana jaꞌa maso sorga aa mamuri taruudegravenge Ama Lamatuardquo

19 Ka Yesus dhaa ldquoTasamia ka egraveu nepeka na Jaꞌa lsquodhu hua iiarsquo Dhodhokaegraveci di dhu hua iia nuka Ama Lamatua

1814 Mateos 2312 Lukas 1411

Lukas 1820 154 Lukas 183920Egraveumeꞌa le atora Ama Lamatua karegraveinegraveti uru ka dhu peka na

Baku jꞌunu paꞌegraveci degravenge dhegraveudhu dhegraveu egravemu boe egraveu

baku pamadhe dhegraveubaku manaꞌubaku jꞌajꞌi sakasii dhu leko-

monyaaa pakabꞌua ina degravenge ama

murdquo21 Ka dhegraveu ne dhaa na ldquoTareꞌa

Ama Jaꞌa dhu madhutu le atora segraverakaregravei negraveti jaꞌa ana iiki erardquo

22 Tadegravengi segravemi egraveegravena ka Yesuspeka na ldquoBeꞌa Te ngaa egraveu kura camadha jꞌara era Nuka lamu ho pahiemegravedha-panyau egraveu aaꞌi-aaꞌi Kabꞌua ralamu pabagi hia dhegraveu dhu degravenge boengaa-ngaa segravera Egravele na egraveu legravepa harimai segravena ka madhutu Jaꞌa Te egraveegravenana Ama Lamatua bꞌala hari megravedha-panyau egraveu egravetu sorgardquo 23Ropa tadegravenginare segravemi egraveegravena hegraveia dhegraveu ne dꞌara nasusa te negravengu kaja dꞌai seli

24 Ropa Yesus negravedhi dhegraveu ne legravepadegravenge dꞌara na laho mae-mae hegraveiaNa padhai lii degravenge ana madhutu Napeka na ldquoDhegraveu kaja mema carui titukegravena maso sorga 25 Egravedhi pasegraveku kudegravenge jꞌara leo Mema bisa boe badhaunta dhu kapai bisa maso asa dꞌaraoka na re roꞌa jꞌajꞌau Nuka segravemiegraveegravena kahegravei dhegraveu dhu maena dhokamegravedha-panyau na te ngaamaena boeLamatua tatu negravengu bisa boe masosorgardquo

26 Dhegraveu dhu tadegravengi Yesus padhailii segravemi segravera karegravei Ne aku regravengu naldquoLadhe dhegraveu kaja carui maso sorgadhegraveu segravemi mia ka dhu bisa abhu ma-muri taa-taardquo

27 Ka Yesus bꞌala si ldquoMi dhegraveu rai-haha jꞌara ae-ae mema carui Tengaa bagi Ama Lamatua aaꞌi-aaꞌi bisajꞌajꞌirdquo

28 Hegraveia Petrus tuhu lii peka naldquoAma Jiꞌi tegraveke eele aaꞌi megravedha-panyau jiꞌi ka mai madhutu AmaBegraveli-camegravedꞌa jiꞌi abhu ngaardquo

29 Ka Yesus dhaa na ldquoPetrusNanene paie-iie Dhegraveu dhu tegraveke eeleegravemu na dhegraveu egravemu-kamali na aꞌarina ina-ama na do ana-ana na lulanegravengu pakako sasabꞌa Ama Lamatua30 tatu na abhu hari ae risi egravetu rai-haha ne Aa ladhe egravele rai-haha nenegravengu abhu mamuri taa-taa degravengeAma Lamatua kahegraveirdquo

Lamatua Yesus peka mamadhe Nategravelu hari kegravena

(Mateos 2017-19 Markus 1032-34)31 Ka Yesus gale negraveti ana madhutu

Na canguru dua dhegraveu segravera ho lasipadhue-padhai mesa ra Hegraveia Yesuspeka degravenge ra ldquoMiu se aaꞌi-aaꞌi mimeꞌa na egravedhi kako ne lati asa kotaYerusalem Dꞌai negravei jꞌara aaꞌi-aaꞌi negravetidhegraveu regraveti lii padhai Lamatua segravera dhusuri tegraveke le lula-negraveti Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa pe jꞌajꞌi nuka segravemi dhu rasuri 32 Egraveegravena na ra soro Jaꞌa asa dhegraveuleo dhu tadhe boe Ama Lamatua Aara padhai lii pamakae Jaꞌa pahahe Jaꞌarupa-rupa paruꞌe ilu ra mi Jaꞌa 33 rahake kalabhe Jaꞌa Egravele egraveegravena ka rapamadhe Jaꞌa Te ngaa asa camegravedꞌaegraveegravena Jaꞌa mamuri harirdquo

34 Ropa tadegravengi Yesus peka segravemiegraveegravena ana madhutu Na bingu lularegravengu dhane rare megraveka sasoa negraveti liipadhai Yesus

Lamatua Yesus paꞌegravele dhegraveu begravedhu cadhegraveu

(Mateos 2029-34 Markus 1046-52)35 Lodꞌo Yesus si oe maso kota

Jeriko abhu dhegraveu begravedhu ca dhegraveu dhumadhegravedi kanata ai egravetu sebhe jꞌara36 Ropa na tadegravengi dhegraveu ae kako reegraveegravena ka na karegravei aku negravengu naldquoNgaa nerdquo

37 Ka dhegraveu peka degravenge ne naldquoYesus negraveti Nasaret dhu kako re neꞌerdquo

38 Hegraveia dhegraveu begravedhu ne rodhepamegravedhu-megravedhu peka na ldquoYesusAna-egravepu dhegraveu aae Daud ee Sue kujaꞌardquo

39 Hegraveia dhegraveu dhu kako uuru negravetiYesus kai ne segravena ka na mau-mau Te

1820 Kalua negraveti Masir 2012-16 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 516-20 1838 Ana-egravepu dhegraveu aaeDaud na ca ropa degravenge lsquoKristusrsquo nuka Dhegraveu dhu Lamatua pajꞌujꞌu le negraveti uuru ka mai Degravenge segravemi egraveegravenadhegraveu begravedhu ne mangaku na Yesus na Kristus

Lukas 1840 155 Lukas 1916ngaa asa na hino degravenge lii rodhe pekana ldquoAna-egravepu dhegraveu aae Daud ee Sueku jaꞌa laardquo

40 Ropa Yesus tadegravengi ka Na tituHegraveia Na pua dhegraveu lasi pakako regravetidhegraveu begravedhu ne Dꞌai madha Na kaYesus karegravei ne 41ldquoEgraveuneo Jaꞌa taongaahia egraveurdquo

Ka na dhaa ldquoAma Jaꞌa manegravengisegravena ka jaꞌa bisa kegravedhirdquo

42 Yesus bꞌala ne peka na ldquoBeꞌaLula egraveu legraveka na Jaꞌa bisa paꞌegravele egraveu deegraveu bisa megravedhi degravenge kegravenardquo 43 Kacaꞌalaa musi madha dhegraveu ne beꞌa degravengeka Ka laꞌe madhutu Yesus degravenge koa-kio kolongara Ama Lamatua Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu ladhe regravedhi ne koa-kiokolongara Lamatua kahegravei

19Lamatua Yesus paraga degravenge dhegraveu

roro bea egraveci ngara na Sakeos1 Ka Yesus si maso re kota Jeriko

ho neo lasi taruu 2 Egravetu neꞌe abhuca dhegraveu kapala roro bea dhu roro doihia dhegraveu paredha Roma Ngara naSakeos aa negravengu ne dhegraveu kaja 3Ropana tadegravengi Yesus kako re egraveegravena kanegravengu neo negravedhi Te ngaa bisa boenegravedhi degravenge beꞌa lula katitu na babꞌadꞌai seli aa dhegraveu ae dhu kalibhu rareYesus 4Negraveti egraveegravena ka na rai uru ka nacaꞌe asa kolo ajꞌu ca kapua egravetu sebhejꞌara dhu Yesus neo re egraveegravena

5 Ropa dꞌai kapua ajꞌu ne Yesusladhe asa dedha Hegraveia Na paroa pekana ldquoSakeos Puru ka Karohe tedeo neꞌe kahegravei Jaꞌa neo manubha egravetudꞌara egravemu egraveurdquo

6 Ka Sakeos malaa Hegraveia na purupamegraveri-pamegraveri laꞌe degravenge Yesus asaegravemu na Dꞌara na karejꞌe-karae 7 Tengaa dhegraveu ae dhu kaꞌugu peka naldquoHmm Sakeos ne dhegraveu karehe Ngatao ka Yesus manubha egravetu dꞌara egravemuna Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌa lerdquo

8 Dꞌai dꞌara egravemu Sakeos titu egravetumadha Yesus ka lii peka na ldquoAmaMese Negraveti deo neꞌe ne jaꞌa bagi

megravedha-panyau jaꞌa mi dua capala hiami dhegraveu dhu degravenge boe ngaa-ngaaLadhe jaꞌa roro bea parisi jaꞌa bꞌaehari mi regravengu egravepa kali lipatrdquo

9 Ka Yesus bꞌala ne peka na ldquoBeꞌaDeo neꞌe kahegravei Ama Lamatua pala-bagi sodꞌa-mole mi egraveu degravenge isi egravemuegraveu aaꞌi-aaꞌi lula egraveu parcaya Lamatuakahegravei nuka segravemi baki Abraham 10 TeAma Lamatua pua Jaꞌa mai jꞌajꞌi DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa egravetu rai-haha neMamai Jaꞌa ne segravena ka tenge dhegraveudhu sero negraveti jꞌara Lamatua ho hia sisodꞌa-molerdquo

Lii pakasame negraveti egravenu dhu pabꞌungedoi-dhari lamatua na

(Mateos 2514-30)11 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae nanene lii

padhai Yesus Regravengu oe degravetu degravengekota Yerusalem Regravengu pangeena Yesus neo pakako paredha AmaLamatua egravetu egraveegravena nuka segravemi dhegraveuaae Hegraveia Yesus lolo degravenge si liipakasame egraveci 12 Na peka na ldquoAbhudhegraveu kapai egraveci Neo laꞌe asa rai ka-jꞌegraveu ho dhegraveu dedꞌe ne jꞌajꞌi dhegraveu aaeegravetu negravei Ladhe egravele negravengu neo legravepahari mai ho jꞌajꞌi dhegraveu aae egravetu dꞌarakabarai na 13 Lodꞌo negravengu paꞌegraveraneo pakegravedꞌi paroa nare dhegraveu sabꞌa nacanguru dhegraveu ka na bagi hia si cadhegraveu juru cuedagger Na paredha si pekana lsquoMiu pake doi se jꞌajꞌi mi pokoTe lodꞌo dꞌai jaꞌa legravepa miu hudꞌi pekaku leto na ca ngaarsquo Egravele egraveegravena ka napakegravedꞌi

14 Te ngaa kabarai na dꞌegravei boe neKa ra hia dhegraveu lasi peka na lsquoJiꞌi ngoꞌoboe dhegraveu ne paredha jiꞌirsquo

15 Masi ka segravemi egraveegravena ra dedꞌe nejꞌajꞌi dhegraveu aae Hegraveia na legravepa hari kaDꞌai egravemu na ka na paroa dhegraveu sabꞌana dhegraveu canguru segravera ka karegravei sipeka na lsquoMiu se leto ca ngaa negraveti jurudhu jaꞌa hia miu segraverarsquo

16 Dhegraveu sabꞌa dhu uru peka nalsquoAma dhegraveu aae Jaꞌa leto juru cangurubua negraveti poko dhu jaꞌa abhursquo

194 Sasuri lii Yunani peka na ajꞌu sukomorea Ajꞌu ne abhu boe egravetu Idhonesia re begraveka dhimu 1910 Mateos 1811 dagger 1913 Sasuri lii Yunani peka na negravengu hia lsquocanguruminarsquo Mina egraveci kabꞌuana cangasu dinari nuka segravemi gaji tuka dꞌara cangasu lodꞌo sasabꞌa

Lukas 1917 156 Lukas 193817Ka dhegraveu aae peka degravenge ne lsquoBeꞌa

Egraveu ne dhegraveu sabꞌa dhu majꞌegraveni Lulajaꞌa bisa legraveka egraveu negraveti jꞌara dhu ana iikinegraveti egraveegravena ka karegravei negraveti deo neꞌe jaꞌadedꞌe egraveu ho paredha canguru kotarsquo

18 Egravele ka dhegraveu sabꞌa ka dua pekana lsquoAma dhegraveu aae Jaꞌa abhu leto jurulegravemi bua negraveti poko dhu jaꞌa segravemirsquo

19 Ka dhegraveu aae peka na lsquoBeꞌaLadhe segravemi egraveegravena jaꞌa dedꞌe egraveu hoparedha legravemi kotarsquo

20 Te ngaa dhegraveu sabꞌa ka tegravelu negravetihari juru na Ka na peka lsquoDoi ama kaneꞌe Jaꞌa rapi ka pahuni ne mage ele21 Jaꞌa tao segravemi egraveegravena lula madhaꞌuJaꞌa keꞌa ama dhegraveu nasa Te ama dꞌegraveimore ngaa dhu unu boe ama aa dꞌegraveipuu hua dhu ama segravele boersquo

22 Ropa dhegraveu aae tadegravengi segravemiegraveegravena ka na jegraveke ne lsquoEgraveu ne dhegraveu goadꞌara Lii padhai egraveu ne pabia ngiꞌu egraveumesa mu Egraveu meꞌa na jaꞌa dhegraveu nasaho kore ngaa dhu unu boe jaꞌa aa puungaa dhu jaꞌa segravele boe 23 De ladhesegravemi egraveegravena nga tao ka lamu boe tegravekene asa bank Ho segravena ka lodꞌo jaꞌalegravepa jaꞌa bisa abhu leto Masi ka cikidirsquo

24 Hegraveia dhegraveu aae ne pua dhegraveu leoegravetu segravera peka na lsquoMere doi negravengu nesegravena ka hia mi dhegraveu sabꞌa dhu abhuleto canguru deo narsquo

25 Te ngaa ra pasisu peka na lsquoAmaDhegraveu ne abhu ae le Nga tao kaneo more negraveti dhegraveu dhu unu ciki hopatabha sa negravengu harirsquo

26 Te ngaa dhegraveu aae bꞌala peka nalsquoPangee paie-iie ku Ladhe dhegraveu dhumegraveu uri ngaa dhu dhegraveu hia ne egraveegravenana negravengu abhu tabha hari Te ngaadhegraveu dhu bai-eedꞌa egraveegravena na rare aaꞌingaa dhu na unu 27 De lami kegravepemeremusu jaꞌa dhu roꞌo boe jaꞌa jꞌajꞌidhegraveu aae Megraveti si mai sa neꞌe segravenaka pamadhe si egravetu madha jaꞌa Lamikarsquo rdquo

Lamatua Yesus maso asa dꞌara kotaYerusalem

28 Ropa Yesus lolo egravele hegraveia lasitaruu ka asa Yerusalem Yesus dhukako uru 29 Ropa oe degravetu degravenge duarae nuka Betfage degravenge Betania dhuegravetu karasa ledhe Saitun ka Na puaana madhutu Na dhegraveu dua lasi uru30Na pua si peka na ldquoMiu duami lamiasa rae dhu egravetu madha negravei Pe miumegravedhi keledꞌei ngegraveru ciꞌu dhu egraveki tegravekeegravetu egraveegravena Keledꞌei ne dhegraveu manyaꞌeregravedhi megraveka Mi legravecu dhari na pakakomegraveti mai 31Te ngaa ladhe abhu dhegraveudhu karegravei lsquoTasamia ka mi legravecu eeledhari keledꞌei egraveegravenarsquo Mi peka degravengesi na lsquoLamatua jiꞌi neo pake nersquo rdquo

32 Dua ra lasi ka hegraveia ra ragekeledꞌei ngegraveru nuka segravemi dhu Yesuspeka 33Ropa ra legravecudhari keledꞌei neka lamatua badha ne karegravei si na ldquoNgatao ka miu patabuli badha nerdquo

34 Ka ra dhaa aku regravenguna ldquoLamatua jiꞌi neo pake nerdquo35 Lamatua badha ne dꞌegravei kahegravei kadua ra nuni regraveti keledꞌei asa Yesus Rahegravele sigꞌi-kalolo ra mi dedha kabodhokeledꞌei ne Egravele egraveegravena ka ra pacaꞌeYesus asa dedha naDagger 36Dhegraveu ae kahegraveihegravele sigꞌi-kalolo degravenge salalu ra mijꞌara ho soru Yesus nuka segravemi sorudhegraveu kapai 37 Ropa Na puru negravetiledhe Saitun ka dhegraveu se degravenge ana-ana madhutu Na mulai paꞌoo koa-kiokolongara Ama Lamatua lula regravenguregravedhi le tadha-tadha koasa 38 Rapaꞌoo peka naldquoNegravengu ne Dhegraveu Aae dhu Ama

Lamatua pua maiAma Lamatua hia Ne berkat

Dhegraveu rai-haha limuri nebisa padame le degravengeLamatua egravetu sorga

Koa-kio kolongara Lamatua dhumadhegravedi negravedꞌu paredha egravetudedha-liru dhu dedha risirdquo

1926 Mateos 1312 Markus 425 Lukas 818 1927 Mateos 2514-30 Dagger 1935 Egravetu negravei dhegraveuaae-dhegraveu kapai manyaꞌe jara dhegraveu haha manyaꞌe keledꞌei De Lamatua Yesus caꞌe keledꞌei ne jꞌajꞌi mitadha Na pahaha iisi Egravetu Sakaria 99 abhu kahegravei lii padhadha dhu peka na begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aae Israꞌelmai caꞌe keledꞌei 1938 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11826

Lukas 1939 157 Lukas 201039 Te ngaa abhu kahegravei dhegraveu-dhegraveu

Parisi egravetu talora aae dhegraveu ae segravera Kara peka degravenge Yesus ldquoAma Mese Kaiku dhegraveu se ho baku ra pakii-pakegravecesegravemi neꞌe te seli-kolanerdquo

40 Te ngaa Yesus dhaa peka naldquoJaꞌa pasanegravedꞌe mema Ladhe dhegraveuseꞌe kutu hegravebꞌa ra egraveegravena na hadhu seka dhu koa-kio kolongara Lamatuardquo

Lamatua Yesus tangi lula tatao dhegraveuYerusalem

41 Ropa regravengu oe degravetu YerusalemYesus ladhe negravedhi kota ne hegraveia Natangi 42 peka na ldquoIra ii DhegraveuYerusalem ee Dadꞌegravei Jaꞌa deo neꞌemiu abhu dame dhu Jaꞌa kegraveti mai Tengaa lula miu pahae boe Lamatuaka miu unu heka Dame ne pakajꞌegraveule negraveti miu 43 Begraveli-camegravedꞌa musumiumai udhu padedha rai palegraveme liꞌutedhe miu ne hegraveia ra maso sa dꞌaramusu degravengemiu 44Ra dhedhe palahokota miu toke pamera degravenge rai hegraveiara pamadhe aaꞌi miu degravenge ana-anami Ra tegraveke eele boe hadhu cue sa dhutitu lulamiumoꞌo boe tadhe Lamatualodꞌo Na mai hia miu mamurirdquo

Lamatua Yesus maso asa dꞌara EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi

45 Egravele egraveegravena ka Yesus maso asa dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Egravetumadha egravemu ne dhegraveu tao segravemi pasasa ho ra pahia badha korban Ropanegravedhi hegraveia Yesus babegravege si negraveti eraegraveegravena 46 Ka Na jegraveke si peka na ldquoDhegraveunegraveti lii padhai Lamatua dhu suri tegravekele peka nalsquoJaꞌa patitu Egravemu ne

ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa maimanegravengi-mangajꞌi egravetu eraneꞌersquo

Te ngaa mi tao ne nuka segravemi erapakaboko dhegraveu parapordquo

47 Egravele egraveegravena ka begraveli-begraveli Yesuslaꞌe ajꞌa-nori dhegraveu egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Te ngaa kegravetuagama Yahudi mese agama degravenge

dhegraveu heka adꞌa Yahudi segravera patangi-tenge jꞌara ho neo pamadhe Ne48Te ngaa ra abhu boe jꞌara lula dhegraveuae dhu dꞌegravei titu kegravena nanene lii pad-hai Yesus

20Dhegraveu pakaregravei hak degravenge koasa Yesus(Mateos 2123-27 Markus 1127-33)

1 Ca lodꞌo Yesus laꞌe asa EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi ka Na ajꞌa-nori LiiLolo Beꞌa Lamatua egravetu egraveegravena Hegraveia kegravetuagama Yahudi mese agama degravengedhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa Yahudisegravera mai karegravei Ne 2 Ra peka naldquoMu peka ku laa Cee ka dhu hia Egraveuhak segravena ka adꞌu-ue maruru egravetu neꞌemedꞌa nardquo

3 Ka Yesus bꞌala si ldquoJaꞌa neo karegraveimiu ca madha jꞌara kahegravei heka Jaꞌadhaa lii karegravei miu kegravena 4 Segravemi neꞌemiu se tadhe Yohanis tuka saranidhegraveu do Cee ka dhu hia ne koasa hosarani dhegraveu Ama Lamatua do dhegraveurai-hahardquo

5 Hegraveia ra papeka egraveci degravenge egraveci ldquoIraee Egravedhi segravemi tare le pala ti ngaaLadhe egravedhi peka na lsquoAma Lamatuaka puarsquo egraveegravena Na bꞌala aku Negravengu nalsquoLadhe segravemi egraveegravena nga tao ka miu legravekaboe Yohanisrsquo 6 Te ngaa ladhe egravedhidhaa peka na lsquodhegraveu rai-haha ka puarsquona dhegraveu ae segravera pegraveci pamadhe egravedhiTe dhegraveu segravera parcaya na Yohanis nedhegraveu negraveti lii padhai Lamatuardquo

7 Ka ra dhaa peka na ldquoJiꞌi ngeꞌaboerdquo

8 Hegraveia Yesus peka degravenge ra ldquoLadhesegravemi egraveegravena Jaꞌa koꞌo boe peka kahegraveicee ka dhu pua Jaꞌardquo

Lii pakasame dhegraveu sabꞌa oka anggor(Mateos 2133-46 Markus 121-12)

9 Hegraveia Yesus lolo degravenge dhegraveu aesegravera pake lii pakasame peka naldquoAbhu dhegraveu egraveci dhu segravele anggor egravetudꞌara oka na Na hia dhegraveu sebꞌa okaanggor ne segravena ka regravengu pabagi isirai negraveti oka-tedhe ne Ka na pidhalaꞌe pea panegravebhu asa rai kajꞌegraveu10 Dꞌai hegraveru puu-gꞌegravetu hegraveia lamatua

1946 Yesaya 567 Yermia 711 1947 Lukas 2137 209 Yesaya 51

Lukas 2011 158 Lukas 2026oka anggor ne pua ana paleha na cadhegraveu laꞌe nare pala negravengu Te ngaadhegraveu sabꞌa oka anggor se game anapaleha ne ka ra hia ne legravepa degravenge aihua 11 Egravele egraveegravena ka lamatua oka nepua ana paleha na ca dhegraveu hari Tengaa dhegraveu sabꞌa oka se game ka rapamakae ne Hegraveia ra babegravege ne legravepadegravenge ai hua daꞌu-daꞌu 12Egravele egraveegravena kalamatua oka ne pua hari ana palehana ka tegravelu te ngaa ra game ne tokediu raa ka ra core ne asa liꞌu oka

13 Hegraveia lamatua oka ne pangee kalsquoJaꞌa tao hari ku tasamia Beꞌa risi jaꞌapua ana pasue jaꞌa ka laꞌe Ele boera pakabꞌua ne de ra segravemi ne degravengebeꞌarsquo De na pua ana dꞌegravelu na laꞌe

14 Te ngaa ropa dhegraveu sabꞌa okaanggor se ladhe regravedhi ne hegraveia rapapeka egraveci degravenge egraveci aku regravengu nalsquoMi ladhe ku laa Te lamatua oka nehia ana dꞌegravelu na nuka mai negravei Negravengune ka dhu begraveli-camegravedꞌa unu pusakaamana aaꞌi-aaꞌi ra De ta pamadhe neSegravena ka egravedhi ka dhu unu oka anggornersquo 15 Ropa ana ne dꞌai hegraveia dhegraveu senuni paꞌoro ne regraveti asa liꞌu oka ka rapamadhe ne

De Jaꞌa neo karegravei miu segravemi neꞌemiu pangee na lamatua oka netao dhegraveu sabꞌa oka segravera tasamia16 Madhutu aꞌabhu Jaꞌa tatu na maipamadhe aaꞌi si ka na hia hari dhegraveuleo sebꞌa oka nerdquo

Ropa dhegraveu se tadegravengi lii padhaiYesus regravengu peka na ldquoLadhe bisa najiꞌi baku abhu huku negraveti Ama Lamatuasegravemi egraveegravenardquo

17 Hegraveia Yesus laladhe patae si kaNa karegravei ldquoLadhe huku boe si segravemiegraveegravena nga tao ka dhegraveu negraveti lii padhaiLamatua suri nalsquoHadhu cue dhu tuka hadhu core eele

lete ngaa limuri ne dhu jꞌajꞌi le era

padhegravedi agarii talorarsquo18 Dhegraveu dhu kadhunu legraveke hadhu

ne negravengu tatu laho tebꞌo-tebꞌo lulaabhu huku Aa ladhe hadhu ne begravebhelegraveke dhegraveu cee negravengu laho kao-kaolula legraveke hukurdquo

19 Ropa mese agama degravenge kegravetuagama Yahudi se tadegravengi lii lolo neregravengu reꞌa na Yesus padhai lii pad-hegraveto degravenge regravengu pake lii pakasameRegravengu se cakaraa degravenge dhegraveu sebꞌaoka anggor deo sa De ra nasa titukegravena Ka ra tenge jꞌara ho neo kegravepeNe Te ngaa regravengu madhaꞌu degravengedhegraveu ae segravera dhu dꞌegravei nanene lii ajꞌaYesus Ka lasi tegraveke eele Ne

ldquoHiami Ama Lamatua ngaa dhu jꞌajꞌimi hak Negravengurdquo

(Mateos 2215-22 Markus 1213-17)20 Egravele ka musu-musu Yesus maꞌu

Ne Regravengu tenge dhegraveu jꞌajꞌi mata-mata dhu bisa tao iisi ra segravemi dhegraveumola segravena ka ra kegravepe Ne Regravengusanao segravena ka Yesus padhai lii dhupalabꞌa degravenge dhegraveu paredha Romaho egraveegravena na lasi peka degravenge guber-nur segravena ka ra pua dhegraveu lasi kegravepeYesus 21 Ka ra pua mata-mata segravenaka pakaregravei degravenge Yesus aku regravenguna ldquoAma Mese Jiꞌi ngeꞌa Ama cadhegraveu dhu dꞌara mola Ama meꞌa boekapodꞌe-kabegraveli aa hagꞌe boe dhegraveuAma ajꞌa-nori dhegraveu madhutu Lii LoloBeꞌa Ama Lamatua degravenge mola 22 Dejiꞌi neo karegravei ca jꞌara madhutu atoraagama egravedhi dhegraveu Yahudi hudꞌi jiꞌibꞌae ku doi bea mi dhegraveu aae kapaiparedha Roma do aadꞌordquo

23 Te ngaa Yesus neꞌa le ngangeekajꞌalu regravengu ho neo pamanahu NeKa Na dhaa aku Negravengu na 24 ldquoPadꞌelosegraveku Jaꞌa doi iia cuerdquo Hegraveia ra padꞌelodegravenge Ne doi egraveci Ka Yesus karegravei sildquoNeꞌe ne rupa cee ka ne Aa ngaracee nerdquo

Ra dhaa peka na ldquoEgraveegravena dhegraveu aaekapai Keserrdquo

25 Hegraveia Yesus peka na ldquoLadhe segravemiegraveegravena hia asa dhegraveu paredha ngaa dhuunu regravengu Aa hia mi Ama Lamatuangaa dhu jꞌajꞌi hak Ama Lamatuardquo

26 Tadegravengi segravemi egraveegravena dhegraveu semalaa lula regravengu bisa boe sii pa-manahu rare Ne egravetu madha dhegraveu aeKa hegravebꞌa ra kutu megraveno

Lukas 2027 159 Lukas 2044LamatuaYesus ajꞌa lula-negravetimamuri

hari negraveti mamadhe(Mateos 2223-33 Markus 1218-27)

27 Egravele egraveegravena ka pegraveri-pegraveri dhegraveu negravetipartei agama Saduki mai ho neo kegravepeYesus Dhegraveu Saduki ajꞌa na dhegraveumadhemamuri heka egravetu lodꞌo egravele rai-haha ne Regravengu mai pakaregravei degravengeYesus na 28 ldquoAma Mese AtoraMusa dhu suri tegraveke hia egravedhi pekana ladhe dhegraveu mone madhe aa dhudegravenge megraveka kolo na ari negraveti dhegraveumadhe ne madhegravedi nare hari bhegravenibalu ne segravena ka abhu kolo hia aꞌadhu madhe ne 29 Mema uru egraveegravenabaki Musa ajꞌa segravemi egraveegravena ka Te ngaajiꞌi neo karegravei segravemi neꞌe ana monedhegraveu pidhu dhu paꞌaꞌari Dhu uru leo-egravemu te ngaa madhe degravenge boe ana30 Hegraveia ari na todhe nare hari bhegravenibalu ne Negravebhuboe ka namadhe dhudegravenge megraveka kolo kahegravei 31 Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge ana ka tegravelu Na leo degravengebhegraveni balu ne te ngaa madhe kahegraveidegravenge boe ana Toke ari ra limuritegraveka madhe kahegravei degravenge boe kolo32 Hegraveia bhegraveni balu ne madhe 33 Dejiꞌi neo karegravei Ama segravemi neꞌe bhegravenine leo negravedhi le degravenge ana mone dhegraveupidhu segravera Ladhe dꞌai egravele rai-hahane ho Lamatua pamamuri hari dhegraveumadhe segravera bhegraveni ne jꞌajꞌi mi dhegraveuegravemu ceerdquo

34 Ka Yesus bꞌala si peka na ldquoDhegraveudhodhoka paleo egravemu egravetu rai-haha nedi 35-36 Te ngaa egravetu sorga dhegraveu pa-leo boe egravemu Aa egravetu era negravei dhegraveumadhe heka Regravengu egraveci egraveegravena kadegravenge ana pajuu negraveti Ama Lamatuaegravetu sorga Te lodꞌo Ama Lamatuapamamuri hari dhegraveumadhe Na hagꞌenare si segravena ka jꞌajꞌi mi ana Na 37 Egravetudꞌara sasuri baki Musa dhu lole ajꞌuiiki ca kapua dhu ai naꞌe te ngaakegravepu boe Negraveti lii lolo ne egravedhi teꞌana dhegraveu madhe bisa mamuri hariEgravetu egraveegravena Ama Lamatua peka degravengeMusa na lsquoJaꞌa ne Ama Lamatua negravetibaki egraveu dhu uru-uru segravera Nuka bakiAbraham Isak degravenge Yakob Regravengu

se mangajꞌi taa-taa mi Jaꞌa toke dꞌaisange neꞌe nersquo 38 Masi ka baki muse madhe karegravei jahi ali Te ngaa lulaAma Lamatua ka dhu peka na Negravengujꞌajꞌi mi Lamatua regravengu era de egravedhiteꞌa le na regravengu se mamuri era Demasi ka dhegraveu madhe le te ngaa ramamuri hari Te dhoka dhegraveu dhumamuri di dhu pahaha iisi mi AmaLamatua dhegraveu madhe aadꞌo sirdquo

39 Tadegravengi Yesus dhaa segravemi egraveegravenaka mese agama padhai lii peka naldquoLii dhaa Ama Mese egraveegravena legraveke kegravenardquo40Negraveti lodꞌo egraveegravena abhu heka ca dhegraveusa dhu bani karegravei Yesus lula abhu boejꞌara dhu bisa pamanahu rare Ne

Kristus mema ana-egravepu dhegraveu aaeDaud aa jꞌajꞌi Lamatua negravengu kahegravei

(Mateos 2241-46 Markus 1235-37)41 Yesus ajꞌa-nori dhegraveu egravetu Egravemu

Kapua Manegravengi-Mangajꞌi era Ka Nakaregravei dhegraveu segravera peka na ldquoMadhutuaꞌabhu miu tasamia Mese agamasegravera ajꞌa peka na Kristus egraveegravena nukaDhegraveu dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karegraveinegraveti uru-uru ka Madhutu aꞌajꞌaregravengu Negravengu ne dhodhoka ana-egravepudhegraveu aae Daud di Te ngaa egraveegravena dhaedꞌai megraveka 42 Lula uru egraveegravena dhegraveu aaeDaudmesa na dhu suri le egravetu dꞌara LiiSodꞌa Koa-kio nalsquoAma Lamatua peka le degravenge Lamatua

jaꞌa naldquoMai madhegravedi mi era dhu kabꞌua

egravetu babo gꞌana Jaꞌa ne43 Te begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa tao musu-

musu egraveutoke ra pahaha iisi mi egraveursquo rdquo

44 De negraveti sasuri ne egravedhi teꞌa nadhegraveu aae Daud mesa na paroa Kristusne lsquoLamatuarsquo Sasoa na ladhe dhegraveupeka na Kristus ne dhoka ana-egravepunegraveti dhegraveu aae Daud di egraveegravena dhae dꞌaimegraveka Lula Negravengu ne jꞌajꞌi Lamatuanegraveti dhegraveu aae Daud kahegraveirdquo

Baku pamudꞌe degravenge mese-meseagama dhu pahuni sasala ra

(Mateos 231-36 Markus 1238-40) 2027 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 238 2028 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 255 2037Kalua negraveti Masir 36 2043 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101

Lukas 2045 160 Lukas 211545 Ropa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi taru kira mi

lii padhai Yesus hegraveia Na peka degravengeana-ana madhutu Na aku Negravengu na46 ldquoBaku pamudꞌe degravenge mese agamasegravera Te regravengu dꞌegravei kako pake kodhorobho rai lasi paraga degravenge dhegraveu aeho dhegraveu koa si peka na lsquoRegravengu sedhegraveu kapairsquo Regravengu dꞌegravei tenge erare madha egravetu dꞌara egravemu sabajꞌa egravetudꞌara pesta aa egravetu era-era dhegraveu aepakaboko 47 De miu baku pamudꞌelula regravengu dꞌegravei kapodꞌe-kabegraveli bhegravenibalu ho parame rare egravemu ra Te ngaaegravetu madha dhegraveu ae regravengu pahunibhabhelu ra degravenge titu ho sabajꞌapanegravebhu-negravebhu Regravengu dꞌegravei dhegraveu koara peka na regravengu dhegraveumola Te ngaaLamatua neꞌa sasala ra de egraveegravena naNegravengu huku si bia risirdquo

21Bhegraveni balu dhu unu boe ngaa-ngaa

hia kolete dhu ae risi(Markus 1241-44)

1 Lodꞌo Yesus ajꞌa egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ladhe negravedhi dhegraveukajamai pamaso doi asa dꞌara boarakaderma 2 Ladhe negravedhi kahegravei bhegravenibalu ca dhegraveu dhu unu boe ngaa-ngaamai madhutu sabajꞌa Na pamasokahegravei doi dua sen asa dꞌara boarakane Doi na seꞌe kabꞌua ciki ooꞌe di3 Ka Yesus lii degravenge ana madhutu Napeka na ldquoNanene pabeꞌa-beꞌa Bhegravenibalu ne dhoka pamaso doi dua sen dite ngaa na hia risi negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌira 4 Dhegraveu leo se pamaso doi koletenegraveti doi karisi regravengu Te ngaa bhegravenibalu ne hia aaꞌi megraveu-megraveu doi na taomi doi kolete Masi ka negraveti doi neꞌenegravengu ako taha mamurirdquo

Lamatua Yesus peka gaguri Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi

(Mateos 241-2 Markus 131-2)5 Lodꞌo egraveegravena ana madhutu Yesus

dhu koa-kadꞌiri Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi peka na ldquoAma Ladhe kulaa Egravemu ne beꞌa titu kegravena Ra pakehadhu cetak dhu kapai hua ka rapacaꞌe mera titu kegravena Aa dhegraveu hia

kahegravei megravedha ra dhu kabꞌua segravena kapasaraga Egravemu Lamatua nerdquo

Te ngaa Yesus bꞌala na 6 ldquoEgravemu nemema saraga Te ngaa negravebhu hekadhegraveu paguri eela hadhu se toke meradegravenge rairdquo

Lodꞌo-lodꞌo sasusa degravenge jꞌajꞌegravera(Mateos 243-14 Markus 133-13)

7 Hegraveia ana madhutu Yesus se karegraveipeka na ldquoAma Mese Ngaa dhu Amapeka-padhai deo na jꞌajꞌajꞌi na pegraverilodꞌo Ladhe lodꞌo na degravetu le tadha-tadha na segravemi ngaa sardquo

8 Ka Yesus dhaa aku Negravengu naldquoSadꞌi miu jꞌaga paie-iie ho baku legraveketipu Te egraveegravena na rupa-rupa dhegraveu maitegravebꞌa kakara ra peka na lsquoJaꞌa ne Kris-tusrsquo Abhu kahegravei dhu peka na lsquoLodꞌoaꞌegravele rai-haha degravetu kegravenarsquo Te ngaabaku mi parcaya kahegravei 9 Ladhe miutadegravengi ka dhegraveu palolo peka na dhegraveupatao-palaha degravenge papara-pakegravejꞌiegravetumia-mia bakumi cagꞌagꞌa Segravera sahudꞌi jꞌajꞌi uru ku Te ngaa dꞌai megravekalodꞌo egravele rai-haha ne

10 Begraveli-camegravedꞌa suku egraveci pamusudegravenge suku leo Negara egraveci papara-pakegravejꞌi degravenge negara leo 11 Egraveegravenana jꞌajꞌi rai opo dhu kapai aae Egravetumia-mia manganga-madꞌegraveu dhu selieele aa egravei papegravedꞌa padꞌai cegraveu palegravemeera Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu ladhe regravedhikahegravei tadha dhu pamadhaꞌu dhegraveu aatadha-tadha dhu kapai aae egravetu dedha-liru 12 Jꞌara seꞌe se jꞌajꞌi aaꞌi megravekate ngaa egraveegravena na dhegraveu mai kegravepe raremiu aa pajꞌegravera miu lula miu parcayaJaꞌa Hegraveia ra soro miu asa dhegraveu dhuuri lii langu egravetu dꞌara egravemu-egravemu saba-jꞌa aa ra taha miu egravetu dꞌara begravedhoRa regraveti miu asa madha dhegraveu aae-dhegraveu aae degravenge dhegraveu paredha leoAaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi lula miu madhutuJaꞌa 13 Te ngaa miu hudꞌi pake lodꞌoneꞌe segravena ka peka degravenge regravengu LiiLolo Beꞌa Jaꞌa 14 De mage pangeetasamia miu siri iisi 15 Te lodꞌoegraveegravena Jaꞌa hia miu lii-lii dhu pamegravecidegravenge lii dhaa Degravenge segravemi egraveegravenamusumiu segravera reꞌa heka peka-padhai

2115 Lukas 1211-12

Lukas 2116-17 161 Lukas 2136segravemi ngaa hari 16-17 Begraveli-camegravedꞌadhegraveu tegraveka dꞌara degravenge miu lula miumadhutu Jaꞌa Abhu negraveti aꞌari miuunu mi segravemi ina-ama aꞌari kera baꞌirae lesa degravenge mone anga-aangalaiEgraveegravena na negraveti regravengu seꞌe ka tengejꞌara ho pahie eele miu toke ra pa-madhe miu cahagꞌe 18 Te ngaa miubaku madhaꞌu te Lamatua bhegravelu boemiu Regraveu kegravetu miu ca loa sa kabhuieele boe ladhe degravenge boe dadꞌegravei Na19 Ladhe miu taha mere taruu tatuAma Lamatua pala-bagi mamuri hiamiurdquo

Egraveegravena na kota Yerusalem ele iie(Mateos 2415-21 Markus 1314-19)

20 Yesus padhai lii tabha hariaku Negravengu na ldquoLadhe miu megravedhika sordadꞌu mai pamusu reo rareYerusalem miu meꞌa le na dꞌai lodꞌoele iie Yerusalem kegravena 21 Ropa ladhemegravedhi segravemi egraveegravena dhegraveu egravetu propensiYudea rai degravenge ka asa ledhe-ledheDhegraveu egravetu dꞌara kota kegravedꞌi kahegravei segravenaka rai Aa dhegraveu egravetu rae mai ia ka asadꞌara kota 22 Te Lamatua hia lodꞌo-lodꞌo sasusa segravera ho huku dhegraveu-dhegraveudhu roꞌo boe nanene Negravengu Seꞌe selegraveke nuka segravemi lii padhai negraveti dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatua dhu suritegraveke karegravei negraveti uru ka 23 Lodꞌoegraveegravena dhegraveu dhu jꞌegravera risi nuka dhegraveubhegraveni dhu degravenge babia aa ina-inadhu degravenge ana susu Lodꞌo egraveegravenaabhu susa palegraveme rai-haha aa dhegraveuYahudi jꞌegravera bia lula Ama Lamatuanasa degravenge regravengu segravera 24 Egraveegravena namusumai pamadhe si cahagꞌe aa tahacahagꞌe ho jꞌajꞌi egravenu egravetu mia-mia egraveturai-haha ne Ka dhegraveu leo rai kara dhutadhe boe Ama Lamatua mai jꞌajꞌegravelipakajꞌalu kota Yerusalem aa koasarare kabarai na toke egravele lodꞌo rardquo

Mamai hari Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa

(Mateos 2429-31 Markus 1324-27)25 Egravele ka Yesus lole mamai hari Na

aku Negravengu na ldquoBegraveli-camegravedꞌa ladheDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neo maihari abhu tadha egravetu madha lodꞌo

hegraveru degravenge hua hegravetu-hua hegravetu Egraveturai-haha ne abhu tadha kahegravei segravemiuli sea dhasi koꞌa dhu loe boe aanaha aae lalulu mai Seꞌe se taodhegraveu rai-haha ne madhaꞌu degravenge elengangee toke reꞌa heka tao ngaa-ngaa 26 Koasa-koasa egravetu dedha-liru loe boe karegravebha Ropa ladheregravedhi aaꞌi-aaꞌi hegraveia ra madhaꞌu titukegravena lula rai-haha ne oe ele iie kegravena27 Egravele ku heka dhegraveu ladhe regravedhi Jaꞌakegravena lsquoDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nepuru mai egravetu dꞌara raꞌi-lirursquo Jaꞌa maidegravenge koasa aa degravenge dadedha dhukapai risi eele 28 Ladhe mulai jꞌajꞌika tadha segravera na miu boti ka kegravetumiu te lodꞌo dꞌai kegravena Lamatua hiamamuri mi miurdquo

Lii pakasame negraveti ajꞌu(Mateos 2432-35 Markus 1328-31)

29 Egravele egraveegravena ka Yesus lolo pakelii pakasame aku Negravengu na ldquoMiutaru kira pabeꞌa-beꞌa ku mi ajꞌu segravera30 Ladhe dꞌai ka hegraveru regraveu ra kararaegraveegravena tadha na hegraveru hadhu degravetu le31 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge lodꞌo-lodꞌosasusa Ladhe cegraveu egraveegravena tadha naparedha Ama Lamatua dhu degravetu iikile

32 Jaꞌa pasanegravedꞌe mema miu Negravetidhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri limurine begraveli-camegravedꞌa cahagꞌe dhae madhemegraveka te lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera se mai le33 Masi ka liru degravenge rai-haha ele tengaa Lii Holo-Nori Jaꞌa taha taa-taardquo

Mate tatae mamai hari LamatuaYesus

34 Hegraveia Yesus tuhu lii padhai Naaku Negravengu na ldquoMi jꞌaga-jꞌaga tecagꞌagꞌa laa Jaꞌa mai hari sahegravekaMage dhoka miu taru kira heka hegraveiamiu mamuri degravenge minu mahu aabhute dhoka tenge mamuri karejꞌedi Mage dhoka miu meꞌa boe tadhane lula miu bhute degravenge jꞌara dhuleo 35 Ladhe Jaꞌa legravepa hari mai abhuboe ca dhegraveu sa dhu bisa pahuni iisira negraveti madha Jaꞌa 36 De miu hudꞌimate tatae ku Baku maꞌegravete manegravengi-mangajꞌi segravena ka miu bisa taha egravetu

2122 Hosea 97 2125 Yesaya 1310 Yeskial 327 Yoel 231 Rai-haha Rupa Hiu 612-13 2127 Daniel 713 Rai-haha Rupa Hiu 17

talora aae sasusa segravera Degravenge segravemiegraveegravena ropa Jaꞌa legravepa hari mai miumakae boe titu egravetu madha Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nerdquo

37 Begraveli-begraveli ladhe remegraveu Yesus laꞌeajꞌa Lii Holo-Nori Lamatua egravetu EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi Te ngaaladhe re megraveda kalua negraveti Yerusalemho laꞌe bhegravejꞌi asa rae egravetu ledheSaitun 38 Madꞌae aae era dhegraveuae-ae dhu mai le pakaboko egravetu EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi ho nanenelii ajꞌa-nori Na

22Kegravetu agama Yahudi tenge jꞌara ho

neo pamadhe Lamatua Yesus(Mateos 261-5 Markus 141-2 Yoha-

nis 1145-53)1 Lodꞌo egraveegravena oe dꞌai lodꞌo hua iia

dhegraveu Yahudi nuka pesta Roti dhudegravenge boeRagi Egravetu dꞌara lodꞌo hua iiase ra roro kahibꞌi-kalegravebho tao kalelaPaska kahegravei Regravengu tao segravemi neꞌesegravena ka pasanegravedꞌe uru egraveegravena lodꞌo begravei-baki regravengu kalua negraveti Masir 2 Lodꞌoegraveegravena kegravetu agama Yahudi degravenge meseagama segravera tenge jꞌara ho pamadheYesus Te ngaa ra mage dhegraveu ae segraveramaruru lula dhegraveu se dꞌegravei nanene Ne

Yudas Iskariot pahie Lamatua Yesus(Mateos 2614-16 Markus 1410-11)

3 Negraveti dhegraveu pajuu-paleha Yesusdhegraveu canguru dua segravera egraveci ngara naYudas Iskariot Lodꞌo kegravetu agamaYahudi segravera tenge jꞌara ho pamadheYesus dhegraveu aae nidhu maso asadꞌara Yudas Iskariot 4 Hegraveia laꞌetenge kegravetu agama Yahudi se degravengekegravetu negraveti dhegraveu madhenga Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Laꞌe neo paneꞌadegravenge ra segravena ka pahie Yesus degravengeregravengu 5 Ropa tadegravengi lii padhai Yu-das hegraveia ra karejꞌe titu kegravena Rapamoa peka na ldquoLaꞌa ma Ladhe egraveuneopahieYesus degravenge jiꞌi na jiꞌi bꞌaerdquo6 Ka Yudas dꞌegravei hegraveia na mulai tengelodꞌo dhu lake nare segravena ka dhegraveu aebaku reꞌa negravengu pahie eele Yesus

Ana madhutu Lamatua Yesus sadiangangaꞌa kalela Paska

7 Hegraveia dꞌai ka lodꞌo hua iia dhegraveuYahudi dhu regravengu biasa roro anakahibꞌi-kalegravebho segravena ka tao kalelaPaska 8 Ka Yesus pua Petrus degravengeYohanis aku Negravengu na ldquoDua mi lamiuuru segravena ka sadia tegraveke ngangaꞌakalela Paska ho taꞌa sama-samardquo

9 Ka dua ra karegravei ldquoAma Jiꞌi laꞌasadia ngangaꞌa asa miardquo

10 Hegraveia Na bꞌala ldquoLadhe miu masoasa dꞌara kota Yerusalem pe miuparaga degravenge dhegraveumone ca dhegraveu dhupasae gꞌala egravei cue Madhutu ne tokedꞌai egravemu na 11 Peka degravenge lamatuaegravemu ne lsquoAma Mese jiꞌi manegravengi cakama ho neo pake tao kalela Paskadegravenge ana-ana madhutu Na Abhudorsquo 12 Egraveegravena na lamatua egravemu nepadꞌelo degravengemiu kama egraveci dhu taleoegravetu egravemu dedha Negravengu lalau pamegravecinare aaꞌi le kama egraveegravena Ate dhokamiudua mi lami sadia ngangaꞌa egravetu egraveegravenardquo

13 Ka dua ra lasi Hegraveia ra paragaka nuka segravemi ngaa dhu Yesus peka leKa dua ra sadia ngangaꞌa-nganginuKalela Paska egravetu negravei

Kalela Paska(Mateos 2626-30 Markus 1422-26 1

Korintus 1123-25)14 Ropa lalau rare aaꞌi Yesus si

mai Yesus madhegravedi egravetu mei aa ana-ana pajuu-paleha Na madhegravedi kahegraveiraꞌa pesta 15 Hegraveia Yesus peka degravengesi ldquoJaꞌa dꞌegravei titu kegravena madhegravedi kuꞌakalela Paska degravenge miu aaꞌi-aaꞌi miuru negraveti Jaꞌa abhu jꞌajꞌegravera 16 Patadhepabeꞌa-beꞌa Te egravele neꞌe ne Jaꞌa mad-hegravedi heka kuꞌa kalela Paska degravengemiu Ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌamegraveu kupeka na Ama Ku negravedꞌu paredha Jaꞌaheka kuꞌa hari kegravenardquo

17 Hegraveia Na kegravepe nare galaa cue dhuisi egravei anggor Ka Na manegravengi makasimi Ama Lamatua egravele ka Na soro galaane asa regravengu Hegraveia Na padhai liiaku Negravengu na ldquoSegravemi mere galaa neho egraveci-egraveci minu 18 Sanegravedꞌe paie-iie

2137 Lukas 1947 221 Kalua negraveti Masir 121-27

Karegravei negraveti megraveda neꞌe ne Jaꞌa kinuheka egravei anggor Ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌireꞌa megraveu ka peka na Ama Ku negravedꞌuparedha Jaꞌa heka kinu hari kegravenardquo

19 Hegraveia Na kegravepe nare roti cue kamanegravengi makasi mi Ama Lamatua KaNa pamae roti ne hegraveia Na soro saregravengu aaꞌi-aaꞌi ra Ka Na peka ldquoRotineꞌe ne ngiꞌu aae Jaꞌa dhu Jaꞌa hiasa miu aaꞌi-aaꞌi mi Lodꞌo-lodꞌo dhumiu miꞌe ne pasanegravedꞌe taruu miulula tatao Jaꞌardquo 20 Ropa raꞌa rare kaNa dedꞌe nare galaa dhu isi egravei anggorHegraveia Na lii peka na ldquoEgravei anggor neꞌene raa Jaꞌa ka ne dhu bhori mai segravenaka hia sodꞌa-mole mi miu Negraveti raaneꞌe ka Ama Lamatua paꞌegraveki lii pajajidhu hiu degravenge miu

21Mage pamudꞌe te abhu dhegraveu dhumadhegravedi sama-sama degravenge egravedhi egravetumei ne egraveegravena na negravengu pahie eeleJaꞌa 22 Mema Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne hudꞌi madhe ku mad-hutu dadꞌegravei Ama Lamatua Te ngaadhegraveu dhu pahie eele Jaꞌa sanegravedꞌe eeTe begraveli-camegravedꞌa negravengu pasae naremamadhe-mamopordquo

23 Ropa ra tadegravengi lii ne ana-ana pajuu-paleha se pakaregravei pekana ldquoCee ka dhu adꞌu-ue madha jꞌarabhelu ne mi dedha Nardquo

Ana-ana madhutu Lamatua Yesuspasisu lula-negraveti cee ka dhudhegraveu remadha

24 Ka ana madhutu Yesus se pasisupeka na negraveti regravengu aaꞌi-aaꞌi ra ceeka dhu dhegraveu re madha 25 Te ngaaYesus kai si peka na ldquoEgravetu rai-rai dhukabarai ra tadhe boe Lamatua dhegraveuaae ra hia paredha dhu bia risi mikabarai regravengu Te ngaa regravengu neosegravena ka kabarai paroa regravengu peka nalsquoAma dhu taru kira kabarairsquo 26 Tengaa miu baku madhutu jꞌara segraveraCee dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu kapai mamurina hudꞌi tareꞌa-reꞌa sama segravemi dhegraveuhaha ho lalau-laloꞌo dhegraveu aaꞌi-aaꞌira Dhu neo jꞌajꞌi kegravetu hudꞌi ladhe-leru ku sama segravemi ana pua-paleha

27 Miu pangee segraveku dhegraveu kapai segraveranuka mia Dhegraveu dhu madhegravedi egravetumei do dhu lalau mei Tatu dhegraveudhu madhegravedi ne dhegraveu kapai si Tengaa Jaꞌa ne tao boe ngiꞌu segravemi segraveraJaꞌa mai lalau-laloꞌo miu

28 Miu seꞌe ka dhu bera-bera degravengeJaꞌa lodꞌo Jaꞌa paraga degravenge jꞌajꞌegravera29 Ama Ku dedꞌe le Jaꞌa segravena kakegravedꞌu paredha egravetu era paredha NaKa limuri ne Jaꞌa dedꞌe miu kahegravei30 ho miu begraveli-camegravedꞌa madhegravedi miꞌadegravenge Jaꞌa ca mei egravetu sorga Jaꞌahia koasa kahegravei segravena ka miu paredhacanguru dua suku dhegraveu Israꞌelrdquo

Lamatua Yesus peka mema na begraveli-camegravedꞌa Petrus pasili na tadhe boeNegravengu

31 Ka Yesus lii degravenge Petrus pekana ldquoPetrus Dhegraveu aae nidhu neo hiamiu pacegraveri negraveti Jaꞌa nuka segravemi dhegraveutatai ho hagꞌe eele egraveto negraveti laludhu32 Te ngaa Jaꞌa sabajꞌa hia egraveu Petrusho egraveu legraveka Jaꞌa taruu Ladhe egraveu legravepahari mai asa Jaꞌa na egraveu hudꞌi paꞌegraveraku dꞌara aꞌari egraveu nuka dhegraveu unuLamatua segraverardquo

33 Hegraveia Petrus bꞌala aku negravengu naldquoAadꞌo Ama Masi ka tasamia egraveegravenaka jaꞌa bisa boe tegraveke eele Ama Tejaꞌa paꞌegraveramasobui sama-samadegravengeAma Masi ka jaꞌa madhe palere-leredegravenge Ama ngaa-ngaa tao boerdquo

34 Te ngaa Yesus peka na ldquoPetrusNanene paie Megraveda neꞌe kahegravei manudhae kokotoo megraveka egraveu pasili le tegraveluhari na egraveu tadhe boe Jaꞌardquo

Dhegraveu unu Lamatua Yesus hudꞌipaꞌegravera dꞌara ladhe paraga degravenge jꞌajꞌegravera

35 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai liidegravenge ra aku Negravengu na ldquoCa hari naJaꞌa pua miu lami lole Lii Lolo BeꞌaJaꞌa asamia-mia Jaꞌa peka degravengemiuho baku megraveti doi tas degravenge salapaLodꞌo egraveegravena miu kura ngaardquo

2220 Yermia 3131-34 2221 Lii Sodꞌa Koa-Kio 4110 2224 Mateos 181 Markus 934Lukas 946 2226 Mateos 2025-27 2311 Markus 935 1042-44 2227 Yohanis 1312-15 2230 Mateos 1928 2231 Sasuri lii Yunani peka ngara Petrus dhu leo nuka Simon

Lukas 2236 164 Lukas 2256Ka aaꞌi-aaꞌi ra dhaa aku regravengu na

ldquoCahari na jiꞌi kura boengaa-ngaa egravecisardquo

36 Hegraveia Yesus peka tabha hari naldquoTe ngaa limuri ne leo Ladhe miudegravenge doi na todhe megraveti Ladhedegravenge tas na megraveti kahegravei Ladhedegravenge boe samala pahia kodho miusegravena ka hegraveli 37 Te dhegraveu Yahudipangee na Jaꞌa ne dhegraveu bhelu Hegraveianegravebhu heka regravengu mai kegravepe JaꞌaJꞌara ne nuka segravemi dhu baki Yesayasuri tegraveke lelsquoRa tao Ne segravemi dhegraveu bhelu-

katubꞌarsquo rdquo38 Ka ra peka na ldquoAma Jiꞌi ngegraveti

hela duardquoHegraveia Yesus peka ldquoDꞌai le Ale ia ka

segraverardquoLamatua Yesus laꞌe sabajꞌa asa ledhe

Saitun(Mateos 2636-46 Markus 1432-42)

39 Raꞌa rare Paska ka Yesus degravengeanamadhutu Na lasi asa ledhe Saitunsegravemi biasa 40 Dꞌai negravei Yesus pekadegravenge si ldquoMiu hudꞌi sabajꞌa ku hobaku legraveke dadugu-rariurdquo

41 Hegraveia Na tegraveke eele si laꞌe kajꞌegraveuboe Ka Na patitu kegravetu urutuu Naho sabajꞌa peka na 42 ldquoAma LadheAma dꞌegravei na pakajꞌegraveu ku jꞌajꞌegravera nenegraveti Jaꞌa Te ngaa mage madhutudadꞌegravei Jaꞌa hudꞌi laa madhutu dhokadadꞌegravei Ama dirdquo 43 [Ka ana pajuu AmaLamatua egraveci mai negraveti sorga paꞌegraveradꞌara Na 44 Lula dꞌara Na jꞌegravera titukegravena toke egravei kabhegravesu Na suti segravemi raasa]dagger

45 Ropa sabajꞌa nare Na kegravedꞌi laꞌeparaga degravenge ana madhutu Na Tengaa regravengu dhu bhegravejꞌi lula ngiꞌu roeaa dꞌara susa 46 Hegraveia Yesus lii degravengera ldquoTasamia kamiu se bhegravejꞌi Beꞌa risimiu sabajꞌa ho ladhe paraga degravengedadugu-rariu miu baku manahurdquo

Ra kegravepe Lamatua Yesus(Mateos 2647-56 Markus 1443-50

Yohanis 183-11)

47 Ropa Yesus padhai lii era Yu-das (ca dhegraveu negraveti canguru dua anamadhutu Na) mai degravenge dhegraveu ae-aeNa mai padegravetu-degravetu degravenge Yesus neokegravepe ho uu Ne 48 Te ngaa Yesus liidegravenge ne peka na ldquoYudas Egraveu neopahie eele Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌadegravenge aꞌuu dordquo

49 Ropa ana madhutu leo segravera reꞌatatao bhelu negraveti Yudas ne ka ra karegraveiYesus peka na ldquoAma Jiꞌi labꞌa si doTe jiꞌi dhu ngegraveti helardquo 50 Ka ca dhegraveunegraveti regravengu se bete hela na ka na parepamaꞌegravete regraveu dhilu gꞌana negraveti dhegraveuegraveci Dhegraveu ne egravenu negraveti kegravetu kapai risiagama Yahudi

51 Te ngaa Yesus dhaa si peka naldquoSange egraveegravena ka Baku labꞌa sirdquo HegraveiaNa gꞌagꞌe dhilu dhegraveu ne ka paꞌegravele

52 Dhegraveu-dhegraveu dhu mai kegravepe Yesusnuka kegravetu agama Yahudi segravera dhegraveuheka dꞌara rae kegravetu negraveti dhegraveu mad-henga Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌidegravenge dhegraveu leo hari kahegravei Yesuskaregravei si ldquoTasamia Miu se ngeena Jaꞌa ne dhegraveu bhelu ka mai kegravepeJaꞌa megraveti samala degravenge ajꞌu cegravekido 53 Begraveli-begraveli egraveegravena Jaꞌa ajꞌa miuegravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi tengaa abhu boe ca dhegraveu sa dhu maikegravepe Jaꞌa De hudꞌi laa Neꞌe dꞌai lodꞌomiu Neꞌe ne mai negraveti koasa dhegraveu aaenidhurdquo

Petrus pasili peka na negravengu tadheboe Lamatua Yesus

(Mateos 2657-5869-75 Markus1453-5466-72 Yohanis 1812-1825-27)

54 Hegraveia ra kegravepe rare Lamatua Yesuska nuni regraveti Ne asa egravemu kegravetu kapairisi agama Yahudi Petrus kako mau-mau re kabodho 55 Egravetu madha egravemune dhegraveu tao ai raci Hegraveia Petrus laꞌemanyiru ai kahegravei 56Ka bhegraveni sabꞌa cadhegraveu ladhenegravedhi Petrus dhumanyiruai Na ladhe patae regravehu Petrus kapeka degravenge dhegraveu leo egravetu segravera akunegravengu na ldquoDhegraveu neꞌe ne dhu mad-hutu Yesus kahegraveirdquo

2235 Mateos 109-10 Markus 68-9 Lukas 93 104 2237 Yesaya 5312 dagger 2244 Sasuri liiYunani dhu uru tegraveka degravenge dhu beꞌa risi suri boe ayat 43-44 seꞌe 2253 Lukas 1947 2137

Lukas 2257 165 Lukas 23457 Te ngaa Petrus pasili ka na peka

ldquoAadꞌo Jaꞌa tadhe boe Dhegraveu ne Egraveumeꞌa ngaardquo

58 Negravebhu boe ka ca dhegraveu ladhe saPetrus egravele ka na lii aku negravengu naldquoTareꞌa Egraveu ne mema ca dhegraveu negravetidhegraveu Yesus segravera sirdquo

Te ngaa Petrus pasili ka na pekaldquoAadꞌo Egraveu peka leli nardquo

59 Pe dꞌai ca jam sa ca dhegraveu leohari peka na ldquoJaꞌa keꞌa dhegraveu neꞌe neca dhegraveu negraveti ana madhutu Yesus Tenegravengu ne dhegraveu Galilea kahegraveirdquo

60 Te ngaa Petrus pasili hari kahegraveiaku negravengu na ldquoEgraveu monya egraveegravenardquoRopa Petrus padhai lii segravemi egraveegravena ka-caꞌa laa manu kokotoo

61 Hegraveia Yesus kabibꞌa sa negravengu KaPetrus sanegravedꞌe lii Yesus deo na dhupeka na ldquoMegraveda neꞌe ne kahegravei manudhae kokotoomegraveka te egraveu pasili le Jaꞌategravelu hari kegravenardquo 62 Ngee negravedhi segravemiegraveegravena hegraveia Petrus kalua negraveti madhaegravemu ne degravenge tangi dhu dꞌara lahomae-mae

Ra game aa pahaha Lamatua Yesus(Mateos 2667-68 Markus 1465)

63 Egravele egraveegravena ka dhegraveu dhu jꞌagaYesus padhai lii pahaha Ne degravengegame paꞌoke Ne 64Ra pahutu regravehuNapake begravela ka ra karegravei Ne aku regravenguna ldquoWee Ladhe egraveu ne dhegraveu megravetilii padhai Lamatua na egraveu peka segravekuCee ka dhu jꞌubhu egraveurdquo 65 Egravele ka rapadhegravedꞌa aape Ne

Lamatua Yesus egravetu era pamaꞌegravete liilangu agama

66 Madꞌae aae era kegravetu agamaYahudi mese agama degravenge dhegraveuheka-dhegraveu heka adꞌa Yahudi segraverapakaboko le uri lii langu Yesus Kara pua dhegraveu lasi nuni regraveti Yesus asaera pamaꞌegravete lii langu agama 67RopaYesus maso ka ra karegravei Ne ldquoEgraveu pekaku laa Egraveu ne tareꞌa Kristus dordquo

Hegraveia Na bꞌala peka na ldquoMasi kaJaꞌa dhaa na tareꞌa miu se legraveka boe68 Aa ladhe Jaꞌa bari miu ca madha

jꞌara tatu miu dhaa boe 69 Negravebhuheka Ama Lamatua pake koasa Nadhu kapai egraveegravena dedꞌe padedha-dedhaJaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neHo egraveegravena na Jaꞌa madhegravedi egravetu baboagꞌana Na segravena ka paredha sama-samadegravenge Nerdquo

70 Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena kaaaꞌi-aaꞌi ra karegravei peka na ldquoLadhesegravemi egraveegravena Egraveu ngee na Egraveu ne AnaAma Lamatua dordquo

Ka Yesus dhaa aku Negravengu naldquoMema tareꞌa segravemi dhumiu peka nardquo

71 Hegraveia dhegraveu dhu uri lii langu seaaꞌi-aaꞌi peka na ldquoEgravedhi aaꞌi-aaꞌi titadegravengi le si Na dedꞌe iisi Na jꞌajꞌiAna Ama Lamatua Neꞌe ne lii pahahekolongara Ama Lamatua Madhutuatora agama egravedhi ladhe dhegraveu tao iisira nuka segravemi Lamatua dhegraveu ne hudꞌimadhe ku De tasamia Egravedhi parluuheka sakasii Huku pamadhe Nerdquo

23Lere regraveti Lamatua Yesus asa guber-

nur Pilatus(Mateos 271-211-14 Markus 151-5

Yohanis 1828-38)1 Masi ka dhegraveu uri lii langu agama

Yahudi segravera pamaꞌegravete rare le segravena kahuku pamadhe Yesus te ngaa regravengudegravenge boe hak ho huku pamadhedhegraveu Negraveti egraveegravena ka lere regraveti Yesus asamadha gubernur negraveti paredha Romadhu egravetu egraveegravena nuka Pilatus Regravengudꞌegravei ladhe gubernur ka dhu huku Ne2De ropa dꞌai madha gubernur ra lolesasala Yesus egraveci-egraveci peka na ldquoDhegraveuneꞌe ne tuka labꞌa paredha Roma Naajꞌa peka na dhegraveu baku bꞌae bea sadhegraveu paredha Na dedꞌe iisi Na pekana Negravengu ne Kristus dhegraveu aae dhegraveuYahudirdquo

3 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena ka guber-nur karegravei Ne peka na ldquoTareꞌa do Egraveune dhegraveu aae dhegraveu Yahudi dordquo

Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌaSegravemi lii padhai amardquo

4 Parisa egravele ka gubernur ladhe sakegravetu agama Yahudi degravenge dhegraveu aesegravera Ka na lii peka na ldquoSegravemi neꞌe

Lukas 235 166 Lukas 2324Jaꞌa abhu boe sasala Dhegraveu ne ciki sahegraveirdquo

5 Te ngaa dhegraveu se pakadhii taruuaku regravengu na ldquoAadꞌo ama guber-nur Dhegraveu ne laꞌe ajꞌa sa mia-mia hokakegravejꞌi kabarai segravena ka palabꞌa degravengedhegraveu paredha Na tao maruru mulainegraveti propensi Galilea toke dꞌai kotaYerusalem neꞌerdquo

Gubernur hia regraveti Lamatua Yesus asadhegraveu aae Herodes

6 Tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveia gubernurkaregravei si aku negravengu na ldquoLadhe segravemiegraveegravena Negravengu ne dhegraveu Galilea dordquo

Ka dhegraveu se dhaa ldquoTareꞌa Negravengunegraveti Galileardquo 7 Ropa neꞌa nare segravemiegraveegravena hegraveia gubernur pua lere regravetiYesus asa dhegraveu aae Herodes dhuparedha propensi Galilea Lodꞌo egraveegravenanegravengu egravetu kota Yerusalem 8Herodesne dhu tadegravengi ae le dhegraveu palolotatao Yesus aa negravebhu le neo paragadegravenge Ne kahegravei Negravengu dhu sanao-maena bisa negravedhi degravenge madha natadha malaa egraveci-dua sa negraveti YesusNegraveti egraveegravena ka lodꞌo lere regraveti Yesus asanegravengu dꞌara na karejꞌe 9 Hegraveia nakaregravei Yesus rupa-rupa jꞌara te ngaaYesus dhaa boe ca hegravebꞌa sa 10 RopaHerodes padhai lii era degravenge Yesus tengaa kegravetu agama Yahudi degravenge meseagama segravera galaa hari Yesus degravengerupa-rupa sasala 11 Hegraveia dhegraveu aaeHerodes degravenge sordadꞌu na padhai liipahahe Ne Ka ra papake Yesus kodhosaraga dhu madhera robho dꞌai raiegraveci segravemi dhegraveu aae tema pake hegraveiara padhai lii pahahe Ne taruu Karegraveti hari Ne laꞌe asa gubernur Pila-tus 12Uru negraveti egraveegravena gubernur degravengedhegraveu aae Herodes dhu pamusu Tengaa negraveti lodꞌo egraveegravena dua ra paꞌan-galai

Gubernur pamaꞌegravete huku madhe miLamatua Yesus

(Mateos 2715-26 Markus 156-15Yohanis 1839mdash1916)

13 Egravele egraveegravena ka gubernur Pilatusparoa kegravetu agama Yahudi degravenge dhegraveu

heka-dhegraveu heka adꞌa Yahudi sama-sama degravenge dhegraveu ae segravera mai pak-aboko ho nanene lii pamaꞌegravete 14 Akunegravengu na ldquoMiu megraveti le Yesus asajaꞌa aa mi galaa Ne peka na Negravengudꞌegravei kakegravejꞌi kabarai ho labꞌa paredhaRoma Jaꞌa parisa le toke lutu egravetumadha miu te ngaa jaꞌa abhu boesasala Na egraveci sa 15 Dhegraveu aae Herodesparisa le kahegravei Te ngaa na abhu boesasala ngaa-ngaa kahegravei Negraveti egraveegravena kana hia hari Ne mai sa jaꞌa Dhegraveu Nedegravenge boe sasala ngaa-ngaa De jaꞌabisa boe huku pamadheNe 16 Jaꞌa neopamaꞌegravete segravemi neꞌe jaꞌa pua kalabheNe pake gui egravele na jaꞌa patabuli eeleNerdquo

17-18 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveiara paꞌoo-parodha peka na ldquoBisa boePamadhe Ne Patabuli Barabasrdquo

[Ra paꞌoo-parodha segravemi egraveegravena lulategraveu mai-tegraveu mai dhu tema le ladhedꞌai lodꞌo kalela Paska dhegraveu Yahudigubernur patabuli ca dhegraveu negravetidꞌara begravedho madhutu dadꞌegravei regravengu]19 (Barabas ne maso begravedho lula nakakegravejꞌi dhegraveu labꞌa paredha Roma egravetukota Yerusalem aa na pamadhe dhegraveukahegravei)

20 Te ngaa gubernur neo patabuliYesus Ka na karegravei hari dhegraveu ae segraveraldquoTasamia ladhe jaꞌa patabuli Yesusrdquo

21 Te ngaa asa ra paꞌoo-parodhapeka na ldquoAadꞌo Paku pamadhe Neegravetu ajꞌu palolo-palegravebha Paku pa-madhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebhardquo

22 Te ngaa gubernur ngee na jꞌarane legraveke boe ka na karegravei dꞌai tegravelu haripeka na ldquoNga tao ka jaꞌa madhutumiu ho paku pamadhe Ne BhabheluNa ngaa Jaꞌa parisa le Negravengu ne tengaa abhu boe jꞌara egraveci sa kahegravei hohuku pamadhe Ne De jaꞌa neo dhokakalabhe Ne egravele ku heka patabuli Nerdquo

23 Te ngaa dhegraveu se aaꞌi-aaꞌira paꞌoo-parodha hari pamegravedhu-megravedhu segravena ka laka-seti ne hopaku pamadhe Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Hegraveia gubernur taha nareheka 24 ka na pamaꞌegravete madhutu

2317-18 Ayat 17 dhu egravetu dꞌara kurung abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunani dhu uru segravera

Lukas 2325 167 Lukas 2343dadꞌegravei dhegraveu segravera 25 Hegraveia na patabuliBarabas ca dhegraveu dhu dꞌegravei palabꞌadegravenge pamadhe dhegraveu Te ngaa nasoro Yesus laꞌe asa adhe-aai dhegraveuseꞌe segravena ka ra taoNemadhutu dadꞌegraveiregravengu

Ra paku pamadhe Lamatua Yesusegravetu ajꞌu palolo-palegravebha

26 Egravele ka sordadꞌu Roma segravera nuniregraveti Yesus asa liꞌu kota Yerusalem Egravetutalora jꞌara ra paraga degravenge dhegraveuegraveci negraveti kota Kirene dhu ngara naSimon dhu neo maso asa dꞌara kotaYerusalem Ka ra laka-seti ne segravenaka pasae ajꞌu palolo-palegravebha ne gatiYesus Ka na kako re limuri madhutuYesus

27 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae mai laladheYesus Abhu kahegravei ina-ina dhu pa-suti egravei madha lula dꞌara pegravedꞌa roparegravedhi Ne 28 Ropa Yesus ladhe bhegravenise tangi hegraveia Na lii aku Negravengu naldquoIna-ina negraveti Yerusalem Baku tangiJaꞌa ne Tangi hiu ngiꞌu miu mesami degravenge ana niki miu 29 Te begraveli-camegravedꞌa sasusa dhu kapai risi maihegraveia dhegraveu peka na lsquoBhegraveni dhu kaluahua iia nuka bhegraveni dhu rara iisi regravedhiboe aa dhu pasusu regravedhi boe anarsquo30 Lodꞌo sasusa aae na mai dhegraveu jꞌegraveratitu kegravena toke ra manegravengi peka nalsquoBeꞌa risi ledhe guri mai ho kabhie kajiꞌirsquo Aa ra peka kahegravei lsquoDegravenge jꞌajꞌegraverasegravemi neꞌe ne beꞌa risi kabhuku dhegravenueele ka jiꞌirsquo 31 Ladhe dhegraveu bisapajꞌegravera dhegraveu dhu degravenge boe sasalatasamia hari mi dhegraveu bhelurdquodagger

32 Ropa sordadꞌu se regraveti Yesus ranuni regraveti kahegravei dhegraveu bhelu dhegraveu duaho huku pamadhe palere-lere degravengeNe 33 Regravengu dꞌai era egraveci dhu ngarana lsquoRui Kegravetursquo Hegraveia ra paku Yesusdegravenge dhegraveu bhelu dhegraveu dua semi ajꞌupalolo-palegravebha ra egraveci-egraveci Ka ra segravelepatitu ajꞌu palolo-palegravebha segravera Ra hia

dhegraveu bhelu egraveci egravetu karasa gꞌanaYesusaa egraveci hari egravetu karasa kariu Na

34 [Lodꞌo egraveegravena Yesus sabajꞌa pekana ldquoAma Bhegravelu eele sasala dhegraveu sete regravengu reꞌa boe ngaa dhu ra adꞌu-uerdquo]Dagger Egravele ka sordadꞌu se egravere lot segravenaka neo reꞌa cee ka dhu abhu megravedha-papake Na

35 Dhegraveu ae mai laladhe egravetu eraegraveegravena Dhegraveu aae-dhegraveu kapai Yahudisegravera peka pa-aape Yesus aku regravenguna ldquoNegravengu dhu patabuli nare le dhegraveuleo negraveti mamadhe-mamopo te ngaabisa boe patabuli ngiꞌu Negravengu mesaNa Ladhe Negravengu ne tareꞌa-reꞌa Kris-tus dhu Ama Lamatua hagꞌe narehudꞌi laa Na puru unu Na negraveti ajꞌupalolo-palegravebha nerdquo

36 Sordadꞌu se padhai lii pa-aapeNe kahegravei Ra hia Ne ninu egravei anggormanyilu 37 aa ra parodha pahahaNe peka na ldquoLadhe Egraveu ne tareꞌa-reꞌadhegraveu aae Yahudi na patabuli eele kangiꞌu Mu negraveti mamadherdquo 38 Ra suriegravetu papa egraveci peka naldquoNeꞌe ne dhegraveu aae dhegraveu Yahudirdquo

Ka ra paku papa ne re dedha kegravetuYesus segravena ka dhegraveu reꞌa na ra hukuNe lula jꞌara neꞌe ka

39 Ca dhegraveu bhelu dhu paku egravetukarasa Yesus padhai lii pa-aape Nekahegravei aku Negravengu na ldquoEgraveu ne tareꞌaKristus do Ladhe tareꞌa na patabulieele ka egravedhirdquo

40 Te ngaa dhegraveu bhelu egraveci hari kaine aku negravengu na ldquoWeh Egraveu ne meꞌaboe madhaꞌu degravenge Ama Lamatuahegravei Te egraveu ne abhu huku madhe egraveciegraveegravena ka degravenge Negravengu kahegravei 41 Egravedhidua ti pasae tare hukumadhe ne legravekedegravenge tatao egravedhi Te ngaa Dhegraveu netao boe sasala ngaa-ngaardquo 42Ka dhegraveune peka hari aku negravengu na ldquoYesusLadhe Ama maso ka asa era paredhaAma na baku bhegravelu jaꞌardquo

43 Hegraveia Yesus dhaa ldquoJaꞌa pekatareꞌa-reꞌa degravenge egraveu kegravena na lodꞌo

2330 Hosea 108 Rai-haha Rupa Hiu 616 dagger 2331 Dꞌara sasuri lii Yunani uru egraveegravena peka naldquoLadhe dhegraveu reꞌa tao segravemi neꞌe mi ajꞌu dhu mamuri era ngaa hari degravenge ajꞌu dhu madhe lerdquo Dagger 2334a Lii padhai egravetu dꞌara kurung neꞌe abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunani dhu uru tegraveka degravenge dhu beꞌa risi 2334 Lii Sodꞌa Koa-Kio 2219 2335 Lii Sodꞌa Koa-Kio 228 2336 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6922

Lukas 2344-45 168 Lukas 247

deo neꞌe kahegravei egraveu lamu asa sorgapalere-lere degravenge Jaꞌardquo

Lamatua Yesus madhe(Mateos 2745-56 Markus 1533-41

Yohanis 1928-30)44-45 Lodꞌo egraveegravena dhu lodꞌo negravetu le

Te ngaa madha lodꞌo saraa boe aamaroga kiu-kiu abhe nare era egraveegravenatoke dꞌai hake tegravelu lodꞌo nihia Egravetudꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌiabhu begravela bhegravela aae egraveci dhu ra kadhoepaꞌabhe Kama Luri Mola-Megraveci AmaLamatua Kacaꞌa laa begravela nemae bagimi dua

46 Egravetu era dhu ngara na lsquoRui Kegravetursquoegraveegravena Yesus paꞌoo aku Negravengu naldquoAma Jaꞌa pangegravedꞌu samanga Jaꞌa midꞌara adhe-aai Amardquo Ropa padhai liiegravele hegraveia Yesus maꞌegravete aꞌae

47 Abhu komedhaa sordadꞌu Romatitu egravetu era egraveegravena dhu padegravetu degravengeajꞌu palolo-palegravebhaYesus Ropa ladhenegravedhi Yesus madhe ka na koa-kioAma Lamatua peka na ldquoIra ii Dhegraveuneꞌe ne tareꞌa reꞌa Dhegraveudꞌaramolardquosect

48 Ropa dhegraveu ae segravera regravedhi ma-madhe Yesus ra manyasa degravengedꞌara ra roe bhilu ka ra legravepa degravengedꞌara susa 49 Te ngaa dhegraveu-dhegraveuYesus titu egravetu kajꞌegraveu regravedhi NamadheIna-ina dhu madhutu Ne negraveti Galileatoke Yerusalem egravetu egraveegravena kahegravei

Dhegraveu padhane Lamatua Yesus(Mateos 2757-61 Markus 1542-47

Yohanis 1938-42)50-51 Ropa Yesus madhe dhegraveu egraveci

tenge jꞌara segravena ka papuru ngiꞌu aaeNa negraveti ajꞌu palolo-palegravebha Dhegraveune ngara na Yusuf negraveti kota Ari-matea Negravengu ne dhegraveu dꞌara molatao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa Yusuf nedhu tatae Ama Lamatua padꞌelo naNegravengu negravedꞌu paredhaNa Yusuf kahegraveica dhegraveu negraveti dhegraveu dhu uri lii languagama Yahudi Te ngaa negravengu dꞌegraveiboe degravenge lii pamaꞌegravete huku madhemi Yesus 52 Lula na neo papuru ngiꞌuaae Yesus negraveti ajꞌu palolo-palegravebha ka

laꞌe asa gubernur Pilatus manegravengisegravena ka negravengu uri ngiꞌu aae Yesus53 Ka Pilatus dꞌegravei hegraveia Yusuf laꞌepapuru ngiꞌu aae Yesus Egravele ka napahutu ngiꞌu aae degravenge begravela alus Kadedꞌe regraveti asa dꞌara roꞌa hadhu egravecidhu heka pae rare kegravena Egravetu roꞌane padhane regravedhi megraveka ca dhegraveu sa54 Mamadhe Yesus legraveke degravenge hariJumat Lodꞌo Yusuf si padhane rareNe lodꞌo nihia le Ladhe lodꞌo cegravenadꞌai lodꞌo sabajꞌa dhegraveu Yahudi

55 Ina-ina dhu mai palere degravengeYesus negraveti Galilea lasimadhutuYusufnegraveti limuri segravena ka neo reꞌa era pad-hane Yesus egravetu roꞌamia 56Ropa regravedhiera ne ka ina se legravepa lasi sadia bungadegravenge egravei hegraveu megravengi Dꞌai lodꞌo cegravenaregravengu ae negraveti sasabꞌa ra madhutuatora lodꞌo aꞌae sasabꞌa dhegraveu YahudiRegravengu mate egravele ku lodꞌo sabajꞌa hekaneo lasi tao bunga mi ngiꞌu aae Yesuskegravena

24Lamatua Yesus mamuri hari(Mateos 281-10 Markus 161-8

Yohanis 201-10)1 Lodꞌo hari Migu oe megraveu sa ina

se regraveti bunga degravenge egravei hegraveu megravengiho lasi roꞌa Yesus 2 Ropa regravengudꞌai negravei ladhe regravedhi hadhu aae dhuYusuf pake katange roꞌa Yesus dhubhaloli le sa karasa na 3 Hegraveia lasidegravenge ka asa dꞌara te ngaa abhuboe ngiꞌu aae Yesus 4 Ka regravengu elengangee Cagꞌagꞌa laa dhegraveu dua dhupake megravedha kaleꞌe mai titu ka egravetusebhe regravengu 5 Ina se madhaꞌu bia kara pacudꞌu dꞌai rai Ka dhegraveu se karegraveisi peka na ldquoNga tao kamiumai tengedhegraveu mamuri egravetu era dhegraveu madhe6 Yesus aadꞌo heka egravetu era neꞌe TeNa mamuri hari le Ele boe miu bhegravelueele le ngaa dhu peka nare lodꞌo Naegravetu Galilea era sina ma 7 Te Negravengupeka mema le na begraveli-camegravedꞌa rapahie eele Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa

2344-45 Kalua negraveti Masir 2631-33 2346 Lii Sodꞌa Koa-Kio 315 sect 2347 Lii Yunani egravetuneꞌe sasoa na bisa kahegravei peka na ldquoDhegraveu ne degravenge boe sasalardquo 2349 Lukas 82-3 2356Kalua negraveti Masir 2010 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 514

Lukas 248 169 Lukas 2429ne asa dꞌara adhe-aai dhegraveu bhelu-katubꞌa Hegraveia ra paku pamadhe Neegravetu ajꞌu palolo-palegravebha Te ngaa asacamegravedꞌa egraveegravena Negravengumamuri harirdquo

8 Ropa tadegravengi rare heka regravengusanegravedꞌe lii padhai Yesus uru egraveegravena9 Hegraveia ra legravepa degravenge ka lasi pekadegravenge ana madhutu Yesus dhegraveu can-guru egraveci segravera degravenge dhegraveu-dhegraveu leodhu madhutu Ne 10 (Ina-ina dhu egraveturoꞌa egraveegravena nuka Maria ina Yakobisdegravenge Maria negraveti rae Magdala Abhukahegravei Yohana degravenge ina-ina dhegraveu pegraveridhu leo Regravengu seꞌe ka dhu lasi pekaaaꞌi-aaꞌi degravenge ana-ana pajuu-palehaYesus segravera)

11 Te ngaa ropa ana madhutu segraveratadegravengi lii lolo ne ra pangee na ina semonya

12 Hegraveia Petrus kegravedꞌi degravenge ka railaꞌe asa roꞌa Dꞌai negravei na patigi sadꞌara roꞌa te ngaa negravedhi dhoka begravelahutu di Hegraveia na legravepa ka na pangeeldquoSa mia ka nerdquo

Ana madhutu dhegraveu dua paragadegravenge Lamatua Yesus egravetu jꞌara laꞌe asaEmaus

(Markus 1612-13)13 Lodꞌo egraveegravena kahegravei ana madhutu

Yesus dhegraveu dua lasi asa rae cue ngarana Emaus Kajꞌegraveu na pe dꞌai canguruca kilo negraveti kota Yerusalemdagger 14 Egravetujꞌara ra palolo negraveti mamadhe Yesus15 Kabegravedhi laa Yesus padegravetu-degravetu ledegravenge regravengu dua ra ka kako palere-lere degravenge ra 16Te ngaa dua ra tadheboe Dhegraveu ne Yesus te Lamatua kadhu tao si segravena ka baku ra tadhe17 Hegraveia Yesus karegravei si aku Negravenguna ldquoMiu dua mi se padhue-padhaingaardquo

Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena ka ratitu Regravehu ra segravemi dhegraveu susa titukegravena 18 Ka dhu ngara na Kleopaskaregravei Ne ldquoAma ne segravemi dhegraveu hiu sadhumeꞌa boe ngaa-ngaa dhu lai-lai nejꞌajꞌi egravetu Yerusalem dordquo

19 Hegraveia Yesus karegravei si peka naldquoTasamiardquo

Ka ra bꞌala peka na ldquoYesus negravetiNasaret egraveegravena Negravengu na tareꞌa dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua AaLamatuapangegravedꞌuNakoasa kaNa taotadha malaa rupa-rupa Negravengu dꞌegravelu-megraveu kahegravei ajꞌa-nori dhegraveu Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe degravenge Ne Aa Lamatuakarejꞌe degravenge Ne kahegravei

20 Te ngaa teꞌa boe na kegravetu agamaegravedhi degravenge dhegraveu heka adꞌa segravera kegraveperare Ne Ka ra hia Ne asa gubernursegravena ka huku pamadhe Ne De rapaku Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha tokemadhe 21 Uru egraveegravena jiꞌi sanao Negravenguneꞌe ka Kristus dhu mai patabulidhegraveu-dhegraveu egravedhi negraveti paredha Romadhu pajꞌegravera egravedhi Te ngaa egravetu dꞌarahari Jumat lai-lai ne ra pamadhe Ne

22 Limuri ne jiꞌi asa ele ngangeeTe deo na ina-ina jiꞌi mai peka namadꞌae aae era regravengu lasi asa roꞌa23Te ngaa ra palolo peka na ngiꞌu aaeYesus ele le Hegraveia ladhe regravedhi ana pa-juu Ama Lamatua negraveti sorga dhu pekadegravenge regravengu na Yesus mamuri harile 24Ropa tadegravengi ngare hegraveia angalaijiꞌi dhegraveu pegraveri-pegraveri rai lasi asa roꞌaKa regravedhi segravemi dhu ina-ina sa pekaRegravengu regravedhi boe ngiꞌu aae Yesus hegraveirdquo

25 Ropa lolo rare Yesus lii degravengesi peka na ldquoGagoa miu se Nga taoka miu moꞌo boe parcaya ngaa dhuuru egraveegravena dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua segravera peka tegraveke 26 Te regravengusuri le na Kristus ne hudꞌi pasaeku jꞌajꞌegravera rupa-rupa heka Na abhupakabꞌua degravenge dadedha kegravenardquo 27 KaYesus ajꞌa si aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu regravetilii padhai Lamatua suri tegraveke lula-negravetiKristus ne Karegravei negraveti sasuri bakiMusa toke dhegraveu regraveti lii padhai dhu leosegravera

28 Ropa regravengu oe dꞌai Emaus kaYesus pasabhe eele neo kako taruu29Te ngaa ramanegravengi peka na ldquoAmaJꞌunu taha ku degravenge jiꞌi megraveda neꞌe

247 Mateos 1621 1722-23 2018-19 Markus 831 931 1033-34 Lukas 922 1831-33 2412Egravetu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu suri boe ayat 12 ne dagger 2413 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquo60stadia negraveti Yerusalemrdquo 60 stadia egraveegravena egraveci egraveegravena ka degravenge canguru egraveci koma egraveci (111) kilometer

Lukas 2430 170 Lukas 2451te lodꞌo oe cegravena kegravenardquo Ka Yesusmaso palere-lere degravenge regravengu asadꞌara egravemu

30 Ropa regravengu madhegravedi neo raꞌahegraveia Yesus nare roti ca balok KaNa sabajꞌa manegravengi makasi mi AmaLamatua hegraveiaNa pamae roti ne RopaNa jꞌole roti ne sa regravengudua ra 31hekara tadhe na Negravengu ne Yesus Tengaa kabegravedhi laa Na ele negraveti madharegravengu dua ra 32 Hegraveia dua ra pad-hue peka na ldquoWaa Deo na ropa Napeka paledꞌa lii padhai negraveti dhegraveu regravetilii padhai Lamatua dꞌara egravedhi taleomoro-moro sange rai-hahardquo

33 Lodꞌo egraveegravena kahegravei dua ra kegravedꞌidegravenge ka legravepa asa Yerusalem Lasiparaga degravenge canguru ca dhegraveu anamadhutu Yesus segravera degravenge dhegraveu leodhu pakaboko egravetu era egraveegravena 34 Hegraveiaana madhutu se peka degravenge regravengudua ra na ldquoMema tareꞌa LamatuaYesus mamuri hari le Deo na padꞌeloiisi Na degravenge PetrusrdquoDagger

35 Egravele ka dhegraveu dua se lole aaꞌi-aaꞌidhu jꞌajꞌi egravetu jꞌara toke regravengu dua ratadhe Yesus ropa Na pamae roti

Lamatua Yesus padꞌelo iisi Na miana-ana madhutu Na

(Mateos 2816-20 Markus 1614-18Yohanis 2019-23 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 16-8)

36 Lodꞌo regravengu palolo era kacaꞌalaa Yesus titu egravetu talora aae regravenguNa hia mahoꞌo mi regravengu peka naldquoSaloomrdquo

37 Ka ra cagꞌagꞌa aamadhaꞌu lula rangee na nidhu

38 Te ngaa Yesus lii peka na ldquoNgatao ka miu madhaꞌu Miu parcayaboe na Jaꞌa ne mamuri hari le do39 Miu ladhe segraveku ai degravenge haga Jaꞌane Jaꞌa ka neꞌe ne Jꞌole ai miu hogꞌagꞌe unu mi Segravena ka mi legraveka naJaꞌa ka neꞌe ne nidhu boe Te nidhudegravenge boe ngiꞌu te ngaa miu megravedhingiꞌu Jaꞌa ne sirdquo

40RopaNapadhai lii era Na padꞌelodegravenge si era nuꞌa dhu egravetu adhe-aai

degravenge haga Na 41 Regravengu karejꞌetitu kegravena lula Yesus mamuri hari leDhoka ra bingu te reꞌa boe tasamia kabisa jꞌajꞌi segravemi egraveegravena Hegraveia Yesus karegraveisi ldquoMiu miꞌa ngaardquo 42 Ka ra jꞌole hiaNe iꞌa paga ca kadhegraveli 43 Yesus segraveminare iꞌa ne hegraveia naꞌe degravenge ka egravetumadha regravengu

44 Egravele ka Na lii degravenge regravengu pekana ldquoTasamia Miu sanegravedꞌe era lodꞌoJaꞌa uru egraveegravena dhu bera-bera degravengemiu Jaꞌa peka degravenge miu ca harini hudꞌi jꞌajꞌi ku aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatua segravera suritegraveke lula-negraveti Jaꞌa ne Nuka negraveti bakiMusa aa negraveti dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua dhu leo segravera aa negraveti sasuriLii Sodꞌa Koa-Kiordquo

45 Egravele ka Na bhoke paledꞌa segravenaka reꞌa megraveu sasoa negraveti isi SasuriLamatua 46 Na peka tabha hari naldquoDhegraveu regraveti lii padhai Lamatua se dhusuri le na Kristus dhu Lamatua hiamai egraveegravena hudꞌi abhu ku rupa-rupajꞌajꞌegravera heka Na madhe kegravena Tengaa ladhe dꞌai camegravedꞌa Na mamurihari Te dhu suri aaꞌi le jꞌara seꞌe47Negraveti deo neꞌe Jaꞌa hiamiu koasa holami megraveti Lii Lolo Beꞌa mi suku aaꞌi-aaꞌi mulai negraveti Yerusalem ne Pekadegravenge regravengu na dhegraveu dhu mangakusasala ra aa legravepa hari asa Lamatuape Lamatua saku pamegraveu sasala ra aaꞌi-aaꞌi 48 Miu hudꞌi jꞌajꞌi ku sakasiisegravena ka miu lolo peka na Jaꞌa duijꞌajꞌegravera ka madhe hegraveia mamuri hari49 Egraveegravena na Jaꞌa hia Roh dhu Mola-Megraveci dhu Ama Ku pajaji nare le Tengaa miu hudꞌi tatae ku Negravengu egravetukota Yerusalem ne toke abhu koasanegraveti sorgardquo

Lamatua Yesus caꞌe asa sorga(Markus 1619-20 Lii Lolo negraveti Dhegraveu

Pajuu-paleha 19-11)50 Ca lodꞌo Yesus negraveti si asa liꞌu

kota Ropa regravengu degravetu degravenge raeBetania Na baa ai segravena ka hia raberkat 51Yesus padhai lii hia berkatera hegraveia dedꞌe Ne caꞌe laꞌe asa sorga

Dagger 2434 Sasuri lii Yunani peka na lsquoSimonrsquo egravetu neꞌe Simon ne ngara leo na Petrus 2449 Yoel228-29 Yohanis 1416-17 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 14 2450 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha19-11

Lukas 2452 171 Lukas 245352 Ladhe regravedhi segravemi egraveegravena hegraveia regravenguaaꞌi-aaꞌi ra patitu kegravetu urutuu ho pa-haha iisi mi Yesus Ka ra legravepa asaYerusalem degravenge dꞌara dhu karejꞌe-karae 53 Begraveli-begraveli egraveegravena regravengu pak-aboko egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ho koa-kio kolongara AmaLamatua

Ama Teofilus Lii lolo jaꞌa ne dꞌaisange neꞌe ka

SalamLukas

Yohanis 11 172 Yohanis 118

Lii Lolo Beꞌa negraveti LamatuaYesusmadhutu sasuriYohanisYesus egraveegravena cee

1 Dhu uru tegraveka abhu mema le LiiHolo-Nori Ama LamatuaLii Holo-Nori Ama Lamatua neꞌe

nuka Dhegraveu egraveciDhegraveu neꞌe bera-bera degravenge Ama

LamatuaAa Negravengu ne Ama Lamatua kahegravei2 Lodꞌo liru degravenge rai-haha dhae jꞌajꞌi

megravekaDhegraveu neꞌe abhu mema le sama-

sama degravenge Ama Lamatua3 Lamatua pajꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveu pake

Lii Holo-Nori Negravengu neꞌe kaAbhu boe ngaa egraveci sa dhu jꞌajꞌi

ladhe Dhegraveu neꞌe tao boe4 Negravengu ne kapua mamuriDe dhegraveu dhu abhu mamuri dhu legraveke

regravengu mamuri negraveti Negravengu kaNegravengu egraveci egraveegravena ka degravenge Saraa dhu

pasaraasegravena ka dhegraveu dhu mamuri egravetu

dꞌara Saraa neꞌebisa regravedhi degravenge megraveu

5 Saraa ne heo madhore marogaaa maroga bisa boe paꞌabhe

Saraa neTe Saraa ne heo taruu

6 Abhu dhegraveu leo egraveci ngara na Yoha-nis Ama Lamatua pua-paleha nekahegravei 7 segravena ka jꞌajꞌi sakasii ho loledegravenge dhegraveu lula-negraveti Saraa ne Hosegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa parcayaLamatua lula lii padhai Yohanis ne

8 Yohanis ne bukan Saraa egraveegravena Tengaa Lamatua pua ne ho laꞌe peka-padhai degravenge dhegraveu lula-negraveti Saraa ne9 Te Dhegraveu dhu jꞌajꞌi Saraa tareꞌa-reꞌaegraveegravena neo mai asa rai-haha ne Saraaneꞌe ka dhu dꞌelo pamegraveu-megraveu jꞌara-jꞌara hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

10Masi ka Negravengu tao nare aaꞌi megraveu-megraveu ngaa-ngaa egravetu rai-haha ne tengaa dhegraveu egravetu rai-haha tadhe boe Ne

lodꞌo Na pea egravetu rai-haha ne 11 Masika Negravengu mai pea degravenge dhegraveu unuNa te ngaa dhegraveu seꞌe roꞌo boe segravemirare Ne 12Masi ka segravemi egraveegravena te ngaaladhe dhegraveu segravemi rare aa parcaya NeNegravengu hia si hak segravena ka jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua 13 Egraveegravena nuka segravemirara iisi hari regravengu Te ngaa rara iisihiu ne sama boe degravenge bhegraveni rara iisiana Aa negraveti boe dadꞌegravei dhegraveu monedhu neo abhu kolo Te regravengu jꞌajꞌiana-ana Ama Lamatua lula Lamatuapangegravedꞌu si mamuri hiu14 Hegraveia lsquoLii Holo-Nori Lamatuarsquo ne

rara iisi Ne jꞌajꞌi dhegraveu rai-hahaNegravengu mamuri egravetu talora aae egravedhiEgravedhi ladhe tegravedhi dadedha NaDadedha Na segravemi egraveegravena lula Negravengu ne

Ana mesa Ama LamatuaNegravengu dꞌegravei padꞌelo dꞌara hua iia Nami

egravedhilula dꞌara Na segravemi egraveegravena ka

Aa aaꞌi-aaꞌi dhu Na peka-padhailula-negraveti Ama Lamatua legraveketareꞌa-reꞌa

15 Yohanis ne lole lula-negraveti Dhegraveuneꞌe ka Na rodhe peka na ldquoNaneneee Negravengu neꞌe ka dhu jaꞌa lole egraveegravenapeka na lsquoBegraveli-camegravedꞌa Dhegraveu egraveci maiNegravengu ne kapai risi eele negraveti jaꞌaLodꞌo dhu dhae rara iisi megraveka jaꞌa neNegravengu dhu mema-mema lersquo rdquo

16 Yohanis padhai lii segravemi egraveegravena lulaDhegraveu ne dꞌegravei titu kegravena padꞌelo dꞌarahua iia Na Aa Na tao taruu-taruusegravemi egraveegravena hia mi egravedhi 17 Uru-urusegravera Musa ka dhu papuru Atora AmaLamatua mi begravei-baki egravedhi Te ngaalodꞌo limuri ne Dhegraveu ne nuka YesusKristus ka dhu padꞌelo dꞌara hua iiaAma Lamatua mi egravedhi Aa aaꞌi-aaꞌidhu Na lole lula-negraveti Ama Lamatualegraveke mola-mola 18 Abhu megraveka cadhegraveu sa hegravei dhu regravedhi Ama LamatuaTe ngaa Ana Pasue Mone mesa Naegraveegravena ka dhu padꞌelo mi egravedhi dꞌaraAma Lamatua Ana ne egravetu baboa AmaNa Te Negravengu ne nuka Ama Lamatuakahegravei

16 Mateos 31 Markus 14 Lukas 31-2

Yohanis 119 173 Yohanis 134Yohanis tuka sarani peka-padhai

lula-negraveti Lamatua Yesus(Mateos 31-12 Markus 11-8 Lukas

31-18)19 Ca tegraveka ama-ama dhegraveu Yahudi

egravetu kota Yerusalem pua pegraveri-pegraveri amaagama degravenge pegraveri-pegraveri dhegraveu negravetisuku Lewi dhu tema lalau-laloꞌo egravetuEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi AmaLamatua Hegraveia regravengu lasi asa cabegravekaloko Yarden segravena ka karegravei Yohanistuka sarani na ldquoEgraveu neꞌe ka Kristusdhu Ama Lamatua padhadha tegraveke neohia mai egraveegravena dordquo

Hegraveia na peka degravenge dhegraveu se negravengune cee 20 Yohanis peka mola-molaaku negravengu na ldquoAadꞌo Jaꞌa ne Kristusboerdquo

21 Ka ra karegravei hari peka na ldquoLadhesegravemi egraveegravena egraveu ne cee Elia dordquo

Na dhaa peka na ldquoAadꞌo kahegraveirdquoHegraveia ra tatuꞌi hari aku regravengu na

ldquoTao-tao egraveu ne dhegraveu negraveti lii padhaiLamatua dhu Na padhadha tegraveka egraveegravenadordquo

Na dhaa peka na ldquoAadꞌo kahegraveirdquo22 Ka dhegraveu se karegravei hari peka na

ldquoLadhe segravemi egraveegravena egraveu ne cee Pekaku laa Te jiꞌi legravepa aa hudꞌi peka kudegravenge ama-ama dhu pua jiꞌi mairdquo

23 Hegraveia na peka madhutu ngaa dhuYesaya suri tegraveke naldquoJaꞌa ne nuka dhegraveu dhu paꞌoo-

parodha egravetu dꞌara mamoodhu peka na

lsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi paꞌegraveramema segravena ka pabeꞌa jꞌara

ho segravemi mere mamaiLamatua

Pamera jꞌara ho soru Nersquo rdquo24 Egravetu talora aae dhegraveu dhu mai

negraveti Yerusalem seꞌe abhu kahegravei pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti partei agama Parisi25 Dhegraveu se karegravei Yohanis na ldquoSegravemineꞌe Ladhe egraveu ne Kristus boe Eliaboe aa dhegraveu negraveti lii padhai Lamatua

egraveegravena boe nga tao ka egraveu sarani dhegraveuEgraveu abhu hak negraveti miardquo

26 Ka Yohanis bꞌala peka na ldquoJaꞌane sarani dhegraveu dhoka pake egravei di Tengaa abhu le ca Dhegraveu egravetu talora aaemiu dhu miu tadhe boe 27 Negravenguegraveegravena kapai risi negraveti jaꞌa masi ka jaꞌaajꞌa-nori uuru dhegraveu Jꞌajꞌi egravenu Na jaꞌania boe sa hegraveirdquodagger

28 Jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi egravetu Beta-nia egravetu cabegraveka loko Yarden Yohanisdegravenge ana-ana madhutu na aaꞌi-aaꞌisarani dhegraveu egravetu era egraveegravenaDagger

Lamatua Yesus sama segravemi AnaKahibꞌi-kalegravebho Ama Lamatua

29 Asa begraveli egraveegravena Yohanis ladhenegravedhi Yesus kakomai asa negravengu Hegraveiana padhai lii peka na ldquoLadhe kuDhegraveunegravei Negravengu egraveegravena ka Ana Kahibꞌi-kalegravebho Ama Lamatua dhu jꞌajꞌi kor-ban segravena ka saku eele sasala-sasigodhegraveu egravetu rai-haha ne 30Dhegraveu neꞌe neka dhu jaꞌa peka le degravenge miu medꞌana lsquoBegraveli-camegravedꞌa abhu ca Dhegraveu dhucegraveu mai Negravengu kapai risi negraveti jaꞌalula Negravengu karegravei uru jꞌara negraveti jaꞌarsquo31Uru egraveegravena jaꞌa keꞌa megraveka na Negravengune Kristus Masi ka segravemi egraveegravena jaꞌakeꞌa le na jaꞌa hudꞌi patadhe Nedegravenge dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi Negraveti egraveegravenaka jaꞌa mai ho sarani dhegraveu pake egravei

32-33 Ama Lamatua pua jaꞌa segravena kasarani dhegraveu pake egravei Na peka degravengejaꞌa kahegravei na lsquoEgraveegravena na Dhegraveu egraveci maiasa egraveu Egravele egraveegravena Roh Jaꞌa puru maiasa Negravengu Dhegraveu egraveegravena ka dhu begraveli-camegravedꞌa negraveti Roh Jaꞌa dhuMola-Megravecisegravena ka pangegravedꞌu koasa mi dhegraveu JaꞌarsquoLodꞌo Dhegraveu ne mai jaꞌa tadhe megravekaNe Te ngaa ropa ladhe kegravedhi RohLamatua puru mai negraveti sorga nukasegravemi koro jꞌaha hegraveia pea egravetu Negravenguka jaꞌa heka tadhe Negravengu na lsquoNegravenguegraveegravena kegravenarsquo 34 Jaꞌa kegravedhi jꞌara se

119 Era dhu Yohanis sarani dhegraveu ne rare negraveti ayat 28 121 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 181518 Meliaki 45 123 Yesaya 403 dagger 127 Madhutu lii Yunani dhu uru tegraveka peka na ldquolegravecu dharisalapa na jaꞌa nia boe sa hegraveirdquo Sasoa na Yohanis dhegraveu haha Masi ka jꞌajꞌi egravenu negraveti Lamatua Yesus dinia boe sa hegravei Dagger 128 Betania ne leo negraveti rae Betania dhu padegravetu degravenge kota Yerusalem Te ngaaera egraveegravena reꞌa megraveu boe egravetu mia Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu pangee na Betania ne nuka rai Basan egravetu sebhe dhimudano Galilea te Yosefus suri ngara era lsquoBatanearsquo kahegravei Yosefus ne dhegraveu Yahudi dhu suri sejara Israꞌelhia dhegraveu paredha Roma

Yohanis 135 174 Yohanis 150degravenge musi madha jaꞌa unu ku Kajaꞌa lole degravengemiu na lsquoDhegraveu dhumaiegraveegravena Ana Ama Lamatuarsquo rdquo

Lamatua Yesus pili nare ana mad-hutu dhu partama

35 Asa begraveli egraveegravena Yohanis dhutitu degravenge ana madhutu na dhegraveudua 36 Ropa Yohanis ladhe negravedhiYesus kako re era egraveegravena ka na pekaldquoLadhe ku laa Te Negravengu ne ka AnaKahibꞌi-Kalegravebho Ama Lamatua dhubegraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi korbanrdquo

37 Hegraveia ana madhutu Yohanis dhegraveudua dhu tadegravengi lii padhai na tegravekeeele ne ho lasi madhutu Yesus 38 KaYesus kabibꞌa asa kabodho hegraveia ladhenegravedhi si na regravengu madhutu Ne HegraveiaNa karegravei si aku Negravengu na ldquoTasamiaParluu dordquo

Te ngaa dua ra karegravei ne ldquoRabi peaegravetu miardquo (Egravetu dꞌara lii Aram regravengulsquoRabirsquo sasoa na lsquoAma Mesersquo)

39 Ka Yesus dhaa na ldquoMai segravena kamegravedhi unumirdquo Hegraveia lasimadhutuNeka regravedhi era pea Na Regravengu dꞌai negraveipe dꞌara hake egravepa nihia sa Ka ra peadegravenge Ne toke dꞌai lodꞌo cegravena

40 Negraveti regravengu dua ra dhu tadegravengilii padhai Yohanis ka lasi degravenge mad-hutu Yesus egraveci ngara na AnderiasNegravengu ne ari Simon Petrus 41 Ropadꞌai egravemu ka Anderias laꞌe degravengetenge aꞌa na Simon ka na peka akunegravengu na ldquoAꞌa ee Jiꞌi paraga ledegravenge Mesiasrdquo (Madhutu lii regravengulsquoMesiasrsquo sasoa na lsquoKristus nuka Dhegraveudhu Lamatua padhadha tegraveke karegraveinegraveti uru ka ho neo hia mairsquo) 42 KaAnderias lere negraveti aꞌa na asa Yesus

Hegraveia Yesus ladhe negravedhi ne ka Nalii aku Negravengu na ldquoEgraveu ne SimonAma mu ka Yohanis Mulai negraveti doeneꞌe dhegraveu paroa egraveu lsquoKefasrsquordquo (lsquoKefasrsquoegraveci egraveegravena ka degravenge lsquoPetrusrsquo sasoa nalsquohadhursquo)sect

Lamatua Yesus paroa nare Pelipusdegravenge Natanel

43-44 Egravetu era egraveegravena abhu dhegraveu leoegraveci ngara na Pelipus Rae egraveta-egravesu naBetsaida Petrus degravenge Anderias negravetirae egraveegravena kahegravei

Asa begraveli egraveegravena Yesus neo laꞌe asapropensi Galilea Hegraveia Na laꞌe paragadegravenge Pelipus ka Na gale ne akuNegravengu na ldquoMai madhutu Jaꞌa segravena kajꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌardquo

45 Ka Pelipus laꞌe tenge Natanelhegraveia na peka aku negravengu na ldquoAngalaiee Jiꞌi paraga le degravenge Dhegraveu dhuMusa suri tegraveke egravetu dꞌara AtoraLamatua Dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua uru-uru segravera suri kahegravei lula-negraveti Dhegraveu neꞌe ne Dhegraveu ne ngarana Yesus negraveti rae Nasaret Ama Nangara na Yusufrdquo

46 Te ngaa Natanel dhaa na ldquoDhegraveuNasaret Abhu boe jꞌara hua iia egraveci sadhu cegraveu negraveti negravei ngardquo

Ka Pelipus lii peka na ldquoWee Bakusegravemi egraveegravena Lati ho megravedhi unu murdquo

47 Ropa Natanel kako mai Yesusladhe negravedhi le ka Na peka ldquoNegravengune dhegraveu dꞌara mola Te dꞌara na dhuneꞌa boe pakapodꞌe Negravengu ne dhegraveuIsraꞌel tareꞌa-reꞌardquo

48 Ka Natanel karegravei ldquoTasamia kaAma tadhe jaꞌardquo

Hegraveia Yesus bꞌala aku Negravengu naldquoSegravemi neꞌe Jaꞌa kegravedhi le egraveu ropa egraveudhu ae egravetu mamaho ajꞌu egraveegravenadagger Lodꞌoegraveegravena Pelipus dhae dhiu megraveka paroaegraveurdquo

49 Hegraveia Natanel dhaa peka naldquoAma Mese ne tatu Ana AmaLamatua Aa tatu Ama Dhegraveu Aae jiꞌidhegraveu Israꞌel kahegraveirdquo

50 Yesus karegravei ne peka na ldquoTao-tao egraveu ne legraveka Jaꞌa lula deo na Jaꞌapeka na lsquoJaꞌa ladhe kegravedhi egraveu ropaegraveu dhu ae egravetu mamaho ajꞌu egraveegravenarsquo si

sect 142 Ngara Kefas ne negraveti lii Aram kefa Sasoa na lsquohadhursquo Ngara Petrus negraveti lii Yunani petra Sasoana lsquohadhursquo kahegravei 147 Egravetu neꞌe Yesus karihu lii Te lodꞌo Ama Lamatua hia megraveka ngara lsquoIsraꞌelrsquomi Yakob sasoa ngara Yakob egraveegravena lsquodhegraveu monyarsquo (Ladhe egravetu Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 271-40 3222-32)Madhutu aꞌabhu Yesus egravetu neꞌe na Natanel ne dhegraveu Israꞌel leko-leo negraveti Yakob Te Natanel ne dhegraveudꞌara mola dagger 148 Lii Idhonesia peka na lsquoajꞌu ararsquo madhutu lii Yunani sukei Te ngaa Alkitab pekami ajꞌu egraveci egravetu negravei dhu dhegraveu raꞌa hua na Egravetu Idhonesia cabegraveka dhimu dhegraveu raꞌa boe hua lsquoararsquo De ajꞌu araegravetu dꞌara Alkitab lii Idhonesia sama boe degravenge ajꞌu ara egravetu neꞌe

Yohanis 151 175 Yohanis 217Sanegravedꞌe te begraveli-camegravedꞌa pe egraveu megravedhijꞌara-jꞌara dhu kapai risi eele hari

51 Tareꞌa Jaꞌa peka mema Begraveli-camegravedꞌa miu ladhe megravedhi liru bhoketegraveke Hegraveia ana-ana pajuu Lamatua egravetusorga caꞌe-puru re baboa Jaꞌa Te Jaꞌane Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌardquoDagger

2Pesta kabꞌi egravetu rae Kana

1 Asa camegravedꞌa egraveegravena dhegraveu tao pestakabꞌi egravetu rae Kana propensi GalileaAa ina Yesus egravetu egraveegravena kahegravei 2Ra negraveruYesus degravenge ana madhutu Na kahegraveika regravengu lasi

3 Egravetu dꞌara pesta kabꞌi ne negravebhuboe ka egravei anggor egravele Hegraveia ina Yesuslaꞌe peka degravenge Ne aku negravengu naldquoSoru-bara si ku laa Te egravei anggorregravengu egravele lerdquo

4 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravenguna ldquoIna Nga tao ka ina Ku neo segravenaka Jaꞌa ka ator Te lodꞌo Jaꞌa dhae dꞌaimegravekardquo

5 Te ngaa ina Na peka degravenge dhegraveusabꞌa egravetu segravera na ldquoNanene Ladhe Napuamiu tao ngaa na mi taomadhutulaardquo

6 Egravetu era egraveegravena abhu gꞌala egravena buadhu dhegraveu tao negraveti hadhu Gꞌala cueisi na pe dꞌai pidhu nguru legravemi tokecangasu canguru legravemi liter egravei DhegraveuYahudi tema dhui egravei negraveti gꞌala se hopamegraveu ngiꞌu ramadhutu atora agamara 7 Hegraveia Yesus lii degravenge dhegraveu sabꞌase peka na ldquoLami mere egravei ho isipapegravenu gꞌala serdquo Ka ra isi toke pegravenuoe bua eele 8 Ka Na peka degravenge raldquoDhui mere ciki ho megraveti asa lamatuatataordquo Hegraveia dhegraveu sabꞌa se madhutukahegravei 9 Ropa lamatua pesta segraveminare ka na ngao Te ngaa reꞌa rareboe egravei ne dhu jꞌajꞌi le anggor Dhegraveunemalaa te neꞌa boe na dhegraveu se abhuanggor ne negraveti mia (Te ngaa dhegraveusabꞌa se reꞌa)

Ka na paroa nare pengantin dhegraveumone 10 Hegraveia na peka aku negravengu

na ldquoSegravemi neꞌe Dhu tema le lamatuaegravemu hia uuru ku anggor dhu beꞌarisi Ladhe dhegraveu rinu ae ku heka hiaanggor dhu ako karehe kegravena Te ngaaegraveu tao leo Egraveu hia uuru anggor dhuako karehe heka limuri dhubeꞌa risirdquo

11 Jꞌara ne jꞌajꞌi egravetu rae Kanapropensi Galilea Neꞌe ne heka hiu-hiu kegravena Yesus tao tadha malaa dhudhegraveu bisa regravedhi degravengemusimadha raNa padꞌelo dadedha Na segravemi egraveegravena kaana madhutu Na parcaya Ne

12 Egravele egraveegravena ka Yesus ina Na aridegravenge anamadhutu Na segravera puru lasiasa kota Kapernaum Te ngaa regravengupea dhoka pegraveri lodꞌo di egravetu egraveegravena

Lamatua Yesus babegravege eele dhegraveunegraveti Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi AmaLamatua

(Mateos 2112-13 Markus 1115-17Lukas 1945-46)

13 Ropa oe degravetu degravenge lodꞌo kalelaPaska dhegraveu Yahudi Yesus caꞌe laꞌeasa kota Yerusalem 14 Egravetu madhaEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Yesusladhe negravedhi dhegraveu pahia sapi kahibꞌi-kalegravebho degravenge koro jꞌaha dhu dhegraveuhegraveli ho jꞌajꞌi korban Egravetu era neꞌeabhu kahegravei dhegraveu dhu madhegravedi egravetumei ho pasilu doi dhu ra pake hiami Ama Lamatua egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi egraveegravena 15Hegraveia Yesusnare dhari pegraveri-pegraveri loa ho Na egravepijꞌajꞌi segravemi gui sa Ka Na babegravege-lalegravetadhegraveu seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra negraveti madha Egravemuegraveegravena Negravengu bhabhoo eele sapidegravenge kahibꞌi-kalegravebho segravera kahegravei Nalege eelemei aa Na cebꞌe eele doi segraverakahegravei 16Hegraveia Na pua dhegraveu pahia korojꞌaha segravera aku Negravengu na ldquoMegraveti saliꞌu manu-bhui degravenge karogo ra segraveranegraveti neꞌe Neꞌe era pahia-pahegraveli boeBaku tao Egravemu Ama Ku jꞌajꞌi mi eradꞌagardquo

17 Ka ana madhutu Na ngee regravedhiSasuri Mola-Megraveci Lamatua dhu suripeka na

Dagger 151 Egravetu Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2810-17 Yakob dhu nii egravetu Betel Egravetu dꞌara nii neꞌe ladhe negravedhi ana-anapajuuAma Lamatua caꞌe-puru langa egraveci dhuYakob pangare na ldquohegravebꞌa egravemu asa sorgardquo 212 Mateos413 213 Kalua negraveti Masir 121-27 217 Lii Sodꞌa Koa-Kio 699

Yohanis 218 176 Yohanis 313ldquoJaꞌa sue Egravemu Ama Ku titu kegravena

Negraveti egraveegravena ka dꞌara Jaꞌa egravera hojꞌaga ngara beꞌa Egravemu egraveegravenardquo

18 Hegraveia ama-ama dhegraveu Yahudi pekadegravenge Yesus aku regravengu na ldquoLadheEgraveu degravenge hak ho babegravege-lalegraveta dhegraveusegravemi neꞌe naMupadꞌelo tadhamalaaegraveci hia jiꞌi segravena ka jꞌajꞌi mi buktirdquo

19 Ka Yesus bꞌala si peka na ldquoLadhemiu paguri era mola-megraveci ne pecamegravedꞌa egraveegravena Jaꞌa patitu kore hari leegraveegravenardquo

20 Te ngaa ra pabꞌala peka naldquoAbhu egravetu mia Te dhegraveu patituEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ne egravepanguru egravena tegraveu Tasamia ka Egraveu pekana Egraveu parluu dhoka tegravelu lodꞌo di segravenaka patitu more harirdquo

21 Te ngaa dhegraveu seꞌe reꞌa rare boeYesus peka lula-negraveti ngiꞌu Negravengu unuNa dhu nuka segravemi era mola-megraveci22De dꞌai legravepa lodꞌo limuri ropa Yesusmadhe hegraveia mamuri hari heka ana-ana madhutu Na sanegravedꞌe kegravena ngaadhu Na peka tegraveke degravenge regravengu Ka raparcaya ngaa dhu suri tegraveke egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Lamatua karegravei negravetiuru-uru ka degravenge ngaa dhu Yesuspeka mema degravenge regravengu

Lamatua Yesus neꞌa megraveu dꞌara dhegraveuaaꞌi-aaꞌi

23 Ka Yesus pea taha egravetu kotaYerusalem ho madhutu kalela Paskaegravetu egraveegravena Hegraveia dhegraveu ae regravedhi tadha-tadha malaa dhu Na tao ka ra par-caya Ne 24-25 Te ngaa Yesus legravekaboe regravengu lula neꞌa megraveu dꞌara dhegraveuaaꞌi-aaꞌi Negravengu parluu boe dhegraveu hopeka degravenge Ne lula Na neꞌa mema lemamuri degravenge tatao dhegraveu rai-haha

3Lamatua Yesus padhai lii degravenge

Nikodemus1 Abhu ca dhegraveu negraveti partei agama

Parisi ngara na Nikodemus Negravengune mese aae negraveti dhegraveu Yahudi 2 Categraveka na mai paraga degravenge Yesus remegraveda Hegraveia na padhai lii degravenge Yesusaku negravengu na ldquoAma Mese Jiꞌi ngeꞌa

na Lamatua ka dhu pua Ama ho ajꞌa-nori jiꞌi Te tadha-tadha malaa dhuAma tao segravera padꞌelo na Lamatua kadhu pangegravedꞌu koasa mi Ama Ladhesegravemi boe egraveegravena tatu tadha malaa seꞌebisa boe jꞌajꞌirdquo

3 Ka Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌaAa Jaꞌa neo peka segravemi neꞌe ku ladhedhegraveu rara iisi hari boe ne negravengu bisaboe jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatuardquo

4 Hegraveia Nikodemus karegravei aku negravenguna ldquoTasamia dhegraveu dhu kapai le bisarara iisi hari ne Negravengu tatu bisaboemaso hari asa dꞌara kabake ina nasegravena ka ina na nara iisi hari ne Bisaboe sina mardquo

5 Ka Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌaTe ngaa Jaꞌa peka degravenge egraveu segravemi neꞌedhegraveu hudꞌi rara iisi ku re egravei segravena kajꞌajꞌi megraveu aa re roh ho jꞌajꞌi dhegraveu hiuDegravenge jꞌara neꞌe negravengu heka bisa jꞌajꞌidhegraveu unu Lamatua kegravena 6 Te dhegraveurai-haha ne rara iisi negraveti dhegraveu rai-haha te ngaa roh dhegraveu rara iisi hiunegraveti Roh Ama Lamatua 7 Baku malaaladhe Jaꞌa peka na lsquoMiu hudꞌi rara iisihiu ku ho abhu mamuri hiursquo 8 Egravedhipasoro ku degravenge lai ngegravelu Te laingegravelu gꞌoro madhutu dadꞌegravei na Egravedhibisa tadegravengi lii na te ngaa teꞌa boemai negraveti mia aa laꞌe asa mia Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu rara iisi hiu negraveti RohLamatua sama segravemi egraveegravena kahegravei Teegravedhi bisa ladhe tegravedhi Roh Lamatua taodhegraveu jꞌajꞌi hiu masi ka teꞌa boe tasamera mia jꞌara egraveegravena bisa jꞌajꞌirdquo

9 KaNikodemus karegravei na ldquoTasamiaka jꞌajꞌi segravemi egraveegravenardquo

10 Yesus bꞌala aku negravengu na ldquoEgraveune mese aae dhegraveu Israꞌel Tasamia kaegraveu meꞌa boe jꞌara seꞌe 11 Jaꞌa pekajꞌara dhu legraveke mola-mola Jaꞌa degravengedhegraveu-dhegraveu Jaꞌa ngeꞌa jꞌara seꞌe Te jiꞌijꞌajꞌi sakasii lula-negraveti jꞌara-jꞌara dhungegravedhi unu mi Te ngaa miu segravemiboe lii padhai jiꞌi 12 Miu moꞌo boelegraveka ropa Jaꞌa lole lula-negraveti jꞌara-jꞌaradhu jꞌajꞌi egravetu rai-haha ne Ngaa hariladhe Jaꞌa lole jꞌara-jꞌara dhu jꞌajꞌi egravetudedha-liru negravei Tatu miu asa legravekaboe 13 Abhu boe dhegraveu egraveci sa dhu

219 Mateos 2661 2740 Markus 1458 1529

Yohanis 314 177 Yohanis 331caꞌe laꞌe paraga degravenge Ama Lamatuaegravetu dedha-liru negravei Dhodhoka Jaꞌa dinuka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nedhu puru mai negraveti Negravengu

14 Uru-uru segravera egravetu dꞌara mamooMusa kadhoe mege tabaga ciꞌu egravetukolo ajꞌu segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhulaladhe ne regravengu abhu mamuri Jꞌarasegravemi egraveegravena hudꞌi jꞌajꞌi ku mi dedhaJaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neBegraveli-camegravedꞌa ra kadhoe Jaꞌa egravetu ajꞌu15 segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu par-caya Jaꞌa abhu mamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe

16 Te Ama Lamatua sue seli dhegraveuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Negraveti egraveegravena kaNa pua Jaꞌa Ana mesa Na mai segravenaka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Jaꞌacegraveri eele boe negraveti Lamatua Degravengejꞌara ne regravengu abhumamuri dhu legravekedhu maꞌegravete boe 17 Lamatua pua boeJaꞌa Ana Na mai asa rai-haha ne hopamaꞌegravete hahuku dhegraveu Te ngaa Nahia Jaꞌa mai segravena ka patabuli dhegraveunegraveti koasa sasala-sasigo ra 18 AmaLamatua huku boe dhegraveu dhu par-caya Jaꞌa Te ngaa Negravengu dhu pa-maꞌegravete nare le hahukumi dedha dhegraveudhu parcaya boe lula regravengu parcayaboe Jaꞌa nuka Ana mesa negraveti AmaLamatua

19 Nuka segravemi neꞌe Lamatua hiale saraa ho pasaraa rai-haha ne Tengaa dhegraveu dꞌegravei risi mamuri egravetu dꞌaramaroga Regravengu roꞌo boe mamuri egravetudꞌara saraa lula tatao regravengu dhu legravekeboe Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuaneo huku si 20 Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu tatao ra legraveke boe dꞌegravei boe saraaegraveegravena Regravengu dꞌegravei boe saraa ne dꞌeloregravengu segravena ka saraa ne baku pasab-hoka bhabhelu-katubꞌa ra 21 Te ngaadhu tao legraveke regravengu ara mai segravena kasaraa ne dꞌelo si Te saraa neꞌe ka dhupadꞌelo na regravengu dhu tao madhutudadꞌegravei Lamatuardquo

Lamatua Yesus degravenge Yohanis tukasarani

22 Ka Yesus degravenge ana madhutuNa segravera kalua negraveti kota Yerusalem te

ngaa regravengu pea taha egravetu rai YudeaEgravetu era neꞌe regravengu sarani dhegraveu23-24 Lodꞌo egraveegravena Herodes si dhaepamaso megraveka Yohanis tuka saraniasa dꞌara begravedho Aa Yohanis saranidhegraveu egravetu rae Ainon padegravetu degravenge raeSalim lula abhu egravei ae egravetu era egraveegravenaNegraveti egraveegravena ka dhegraveu aemai asa Yohanisho na sarani si

25 Madhutu adꞌa agama Yahudiladhe neo sabajꞌa hudꞌi pamegraveu uuruku iisi Egravetu era neꞌe abhu dhegraveu Yahudica dhegraveu dhu patao-palaha degravenge ana-ana madhutu Yohanis lula jꞌara egraveegravena26 Ka dhegraveu se mai asa Yohanis hegraveiara peka na ldquoAma Mese Sanegravedꞌe erado aadꞌo Dhegraveu dhu uru egraveegravena tengeama egravetu sebhe loko Yarden dhu amapeka na Negravengu egraveegravena Kristus Negravengusarani dhegraveu kahegravei Negraveti egraveegravena ka abhuheka dhegraveu dhumai asa jiꞌi Te lasi aaꞌiasa Negravengurdquo

27 Hegraveia Yohanis dhaa peka naldquoSegravemi neꞌe Dhegraveu bisa boe tao ngaaegraveci sa ladhe Ama Lamatua bhoke boejꞌara hia ne 28 Miu tadegravengi dhu jaꞌapeka le mola-mola degravenge miu nalsquoJaꞌa ne Kristus boe dhu egravedhi tataeTe ngaa Lamatua pua uuru jaꞌa maiho oti jꞌara hia Kristus Jꞌara na segravemiegraveegravena karsquo

29 Ladhe abhu pengantin dhegraveumone tatu abhu pengantin dhegraveubhegraveni kahegravei Te ngaa sakasii na dhutitu degravenge ne dꞌara na karejꞌe ladhetadegravengi lii padhai lii pengantin dhegraveumone Yesus ne sama segravemi pen-gantin dhegraveu mone Aa jaꞌa ne samasegravemi sakasii Na Negraveti egraveegravena ka limurine dꞌara jaꞌa karejꞌe-karae 30 Dhulegraveke ka Negravengu hudꞌi asa tabha kapaiaa hudꞌi laa jaꞌa asa kura jꞌajꞌi dhegraveuhahardquo

Dhegraveu dhu puru mai negraveti sorga31 Yohanis tuhu hari lii padhai na

aku negravengu na ldquoNegravengu ne mai negravetiAma Lamatua egravetu sorga negraveti egraveegravena kaNegravengu kapai risi aaꞌi Te ngaa jaꞌane dhoka mai negraveti rai-haha negraveti egraveegravena

314 Sensus 214-9 323-24 Mateos 143 Markus 617 Lukas 319-20 328 Yohanis 120

Yohanis 332 178 Yohanis 417-18ka jaꞌa egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Jaꞌa padhai liilula-negraveti jꞌara dhu biasa jꞌajꞌi egravetu rai-haha ne Te ngaa dhu mai negraveti AmaLamatua egravetu sorga tatu Negravengu kapairisi negraveti ngaa aaꞌi-aaꞌi 32Negravengu pekalula-negraveti ngaa dhu negravedhi degravenge ngaadhu Na tadegravengi le Te ngaa dhegraveusegravemi boe lii padhai Na 33 Ladhe dhegraveusegravemi rare ngaa dhu Dhegraveu negraveti dedha-liru ne peka egraveegravena padꞌelo bukti kahegraveina negravengu parcaya lii padhai AmaLamatua egraveegravena legraveke tareꞌa 34 Dhegraveudhu Lamatua pua mai egraveegravena lole liimoa Ama Lamatua Te Ama Lamatuahia le Negravengu Roh Na dhu degravenge boetoo-lane 35Te Ama egravetu sorga sue AnaNa titu kegravena Aa Na pangegravedꞌu aaꞌimegraveu-megraveumi dꞌara adhe-aai Ana Na36Ka dhegraveu dhu parcaya Ana ne regravenguabhu mamuri dhu legraveke dhu maꞌegraveteboe Te ngaa dhegraveu dhu parcaya boeNe aa tao boe madhutu lii moa Naregravengu abhu boe mamuri egraveegravena TatuAma Lamatua nasa ka huku sirdquo

4Lamatua Yesus padhai lii degravenge

bhegraveni ca dhegraveu egravetu Samaria1-2 Ladhe pasoro Yohanis degravenge

Yesus ana-ana madhutu Yesus mu-lai sarani dhegraveu dhu madhutu Ne aerisi negraveti Yohanis Yesus sarani boedhegraveu dhodhoka ana madhutu Na kadhu sarani si Ka ropa Yesus neꞌana dhegraveu negraveti partei agama Parisireꞌa na Yesus si sarani dhegraveu ae risi3 hegraveia Negravengu degravenge ana madhutu Nategraveke eele rai Yudea legravepa hari asapropensi Galilea 4 Te ngaa kakakoregravengu egraveegravena re propensi Samaria asapropensi Galilea 5 Egravetu dꞌara kakakora regravengu dꞌai kota egraveci egravetu Samariangara na Sikar padegravetu degravenge rai dhuYakob hia ana na Yusuf 6-8 Egravetu eraneꞌe abhu madha egravei egraveci ngara nalsquomadha egravei Yakobrsquo Dꞌai loo negravetu kuYesus si dꞌai era neꞌe Lula jꞌegravera negravetikakako deo na ka Yesusmadhegravedi tahaegravetu madha egravei neꞌe Ka ana madhutu

Na segravera tegraveke eele mesa Na lasi hegravelingangaꞌa egravetu dꞌara kota

Hegraveia bhegraveni ca dhegraveu negraveti kota egraveegravenamai usu egravei Ka Yesus manegravengi ne egraveiaku Negravengu na ldquoJaꞌa bisa kinu egravei cikidordquo

9 Te ngaa bhegraveni ne cagꞌagꞌa luladhegraveu Yahudi tema boe padhai liidegravenge dhegraveu Samaria Ka bhegraveni nekaregravei Yesus aku negravengu na ldquoEgraveu dhegraveuYahudi Jaꞌa ne dhegraveu Samaria Salaboe ne ladhe Egraveu manegravengi jaꞌa egravei hominurdquo

10 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu naldquoSegravemi neꞌe Ladhe egraveu meꞌa ngaa dhuAma Lamatua neo hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌiaa ladhe egraveu tadhe Jaꞌa ne cee dhumanegravengi egraveu egravei ne na tatu egraveumanegravengihari egravei negraveti Jaꞌa Pe Jaꞌa hia egraveu egravei dhunegraveti mamurirdquo

11 Ka bhegraveni ne bꞌala peka na ldquoEgraveudegravenge boe sabha uusu Aa madha egraveine maregravema Negraveti mia Egraveu abhu egravei dhunegraveti mamuri egraveegravena Egravei egraveegravena abhu egravetumia hari 12 Abhu egravetu mia Egraveu kapairisi negraveti baki egravedhi Yakob Negravengu kadhu tegraveke eele madha egravei ne hia jiꞌiAa negravengu ana-ana na degravenge badha-manu na rinu negraveti egravei neꞌe kahegraveirdquo

13 Hegraveia Yesus peka na ldquoSanegravedꞌe eeDhegraveu dhu tema rinu negraveti madha egraveine egraveegravena na koko-kamango hari 14 Tengaa dhegraveu dhu rinu egravei dhu Jaꞌa hiaegraveegravena na koko-kamango heka Te egraveidhu Jaꞌa hia egraveegravena nuka segravemi egraveimadhadhu sabhoka asa liꞌu Egravei ne negravetimamuri dhu legraveke dhu maꞌegravete boerdquo

15 Ka aku dhegraveu bhegraveni ne na ldquoLadhesegravemi egraveegravena na Egraveu hia ku jaꞌa egraveiegraveegravena segravena ka jaꞌa koko-kamango iaka Degravenge segravemi egraveegravena jaꞌa mai hekapahari-pahari asa neꞌe ho usu egraveirdquo

16 Hegraveia Yesus peka degravenge ne ldquoSegravemineꞌe Egraveu legravepa lamu paroa ku dhegraveuegravemu mu mai asa neꞌerdquo

17-18 Ka bhegraveni ne dhaa peka na ldquoTengaa jaꞌa degravenge boe dhegraveu egravemurdquo

Hegraveia Yesus peka na ldquoTareꞌa Egraveupeka mola-mola egraveegravena Te egraveu leo

335 Mateos 1127 Lukas 1022 45 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 3319 Yosua 2432 49 Esra41-5 Nehemia 41-2 410 Yermia 213 Sakaria 148 Yeskial 479

Yohanis 419 179 Yohanis 438megravedhi le egravemu legravemi hari Aamone dhulimuri ne dhegraveu egravemu egraveu boerdquo

19 Ka bhegraveni ne lii peka na ldquoIra iiJaꞌa heka keꞌa kegravena Ama ne ca dhegraveunegraveti dhegraveu regraveti lii padhai Lamatua20 De jaꞌa neo karegravei Begravei-baki jiꞌi dhegraveuSamaria pahaha iisi mi Ama Lamatuaegravetu ledhe Gerisim Te ngaamiu dhegraveuYahudi peka na ladhe neo sabajꞌami Ama Lamatua dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌilasi ku asa kota Yerusalem MadhutuAma mia ka dhu legravekerdquo

21 Yesus dhaa na ldquoEgraveu parcaya ku liiJaꞌa ne te dhu legraveke segravemi neꞌe ku Dhegraveuneo pahaha iisi mi Ama Lamatua egravetuledhe neꞌe do egravetu Yerusalem pedꞌai lodꞌo na dua era se guna heka22 Miu dhegraveu Samaria meꞌa megraveu boemi cee ka miu pahaha iisi Te ngaajiꞌi dhegraveu Yahudi ngeꞌa megraveu lula-negravetiAma Lamatua dhu jiꞌi pahaha iisimi Negravengu Te Negravengu neo pake jiꞌiho bhoke jꞌara segravena ka dhegraveu bisaabhumamuri negraveti koasa sasala-sasigoregravengu 23 Pe dꞌai lodꞌo na nuka mulaineꞌe ne dhegraveu dhu tareꞌa-reꞌa pahahaiisi mi Ama egravedhi egravetu sorga na regravengupahaha iisi mi Negravengu madhutu RohNa aa madhutu ngaa dhu legraveke TeAma egravetu sorga dꞌegravei dhegraveu segravemi segraveradhu pahaha iisi mi Negravengu 24 TeLamatua egraveegravena roh De dhegraveu dhupahaha iisi mi Negravengu hudꞌi pahahaiisi madhutu ku Roh Na aa madhutungaa dhu legravekerdquo

25 Ka dhegraveu bhegraveni ne lii peka naldquoJaꞌa keꞌa le Mesias neomai egraveegravena dhudhegraveu peka na lsquoKristusrsquo Ama Lamatuapadhadha tegraveke neo hia mai Ladhe Namai ka tatuNegravengubhokepaledꞌa aaꞌi-aaꞌi mi jiꞌirdquo

26 Hegraveia Yesus bꞌala na ldquoNegravenguegraveegravena nuka Jaꞌa dhu padhai lii degravengeegraveu nerdquo

27 Ropa Negravengu padhai lii era anamadhutu Na segravera legravepa negraveti dꞌara kotaRegravengu malaa lula regravengu regravedhi Yesusdhu padhai lii degravenge bhegraveni Samariaca dhegraveu Te ngaa ca dhegraveu sa baniboe karegravei dhegraveu bhegraveni na ldquoEgraveu parluu

ngaardquo Aa egraveci sa bani boe karegravei Yesuskahegravei peka na ldquoNga tao ka Ama pad-hai lii degravenge dhegraveu bhegraveni nerdquo

28 Ka bhegraveni ne tegraveke eele gꞌala naegravetu era egraveegravena laꞌe asa dꞌara kota Hegraveiana lolo degravenge dhegraveu egravetu segravera peka na29 ldquoMai lati ladhe ku Dhegraveu negravei laaTe Na bhoke patalele aaꞌi le ngaa-ngaa dhu jaꞌa adꞌu-ue kegravedhi Tao-tao Negravengu neꞌe ka Kristus dhu AmaLamatua pamoa hia mairdquo 30 Hegraveiadhegraveu ae kalua negraveti dꞌara kota lasilaladhe Ne

31 Lodꞌo bhegraveni ne laꞌe asa kotahegraveia ana madhutu Na peka degravenge NeldquoAma Mese Mai ka taꞌardquo

32 Te ngaa Na dhaa peka na ldquoJaꞌaabhu le ngangaꞌa dhu miu meꞌa boerdquo

33 Ka ana madhutu Na pakaregravei egravecidegravenge egraveci aku regravengu na ldquoTasamiane Cee ka dhu regraveti ngangaꞌa hia Nerdquo

34 Te ngaa Yesus peka degravenge regravenguna ldquoSegravemi neꞌe Ama Lamatua pua Jaꞌamai segravena ka tao madhutu dadꞌegravei Naaa pakako sasabꞌa-laꞌaNa toke dꞌai egraveleNeꞌe ne nuka segravemi ngangaꞌa-nginudhu Jaꞌa abhu 35 Miu ladhe ku asadꞌara oka-tedhe aa mi kasere segravekuele boe miu peka na lsquoDi egravepa hegraveru kaheka bisa puru are kegravenarsquo Naneneee Jaꞌa pasanegravedꞌe miu Ladhe miulaladhe paie-iie are egravetu dꞌara oka-tedhe dꞌai le lodꞌo puu-gꞌegravetu Oka-tedhe segravera nuka segravemi dhegraveu-dhegraveu dhumai asa egravedhi Te regravengu seꞌe ka dhusadia le parcaya Jaꞌa 36Mesa boe segravemiseꞌe di te dhegraveu dhu puu-gꞌegravetu segraverapakaboko hua-hela egravetu dꞌara gudꞌaregravengu mulai segravemi rare rui-jꞌajꞌegravera raRegravengu seꞌe nuka segravemi dhegraveu padꞌelojꞌara segravena ka dhegraveu parcaya mi AmaLamatua ho abhu mamuri dhu legravekedhu maꞌegravete boe Degravenge jꞌara segravemiegraveegravena dhegraveu segravele hini degravenge dhegraveu puu-gꞌegravetu bisa sama-sama karejꞌe-karae37 Dhegraveu peka na lsquoDhegraveu egraveci segravele hinidhegraveu leo ka dhu kaboko isi rairsquo Egraveegravenalegraveke kegravena 38 Jaꞌa pua-paleha miu holami kaboko isi rai negraveti sasabꞌa dhegraveu

420 Ledhe Gerisim egraveegravena padegravetu degravenge rae Sikem egravetu propensi Samaria Egravetu sasuri lii Yunani dhokasuri na ldquoegravetu ledhe neꞌerdquo Te ngaa dhegraveu dꞌegravelu-megraveu se peka ngara ledhe ne nuka ldquoGerisimrdquo

Yohanis 439 180 Yohanis 53leo Mema sasabꞌa miu boe te ngaamiu abhu leto negraveti rui-jꞌajꞌegravera regravengurdquo

39 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu egravetu dꞌara kotaSamaria ae ka dhu parcaya Yesus lulalii padhai bhegraveni ne dhu peka na ldquoNabhoke patalele aaꞌi le ngaa-ngaa dhujaꞌa adꞌu-ue kegravedhirdquo 40 Ka ropa dhegraveuseꞌe mai dꞌai madha Yesus ra pamakoNe peka na ldquoAma pea ku laa degravengejiꞌi mi neꞌerdquo Hegraveia Yesus pea degravengedhegraveu se dua lodꞌo

41 Aa dhegraveu leo ae kahegravei dhu parcayaNe lula lii padhai Na 42Hegraveia dhegraveu sepeka degravenge dhegraveu bhegraveni ne aku regravenguna ldquoMedꞌa na jiꞌi nanene dhoka lii egraveudi Te ngaa neꞌe ne jiꞌi parcayaNe lulajiꞌi nanene lii padhai Na patoo madhadegravenge madha Jiꞌi ngeꞌa tareꞌa naDhegraveuneꞌe ne ka dhu bisa patalale egravedhiaaꞌi-aaꞌi ti egravetu rai-haha ne negraveti koasasasala-sasigo egravedhirdquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele papegravedꞌanegraveti ana pegawi ca dhegraveu

43 Hegraveia Yesus si tegraveke eele era egraveegravenapakegravedꞌi lasi asa propensi Galilea44 (Ca tegraveka Yesus dhu peka negravedhi naldquoDhegraveu dꞌegravei boe pakabꞌua dhegraveu negravetilii padhai Ama Lamatua negraveti rae egraveta-egravesu nardquo) 45 Uru egraveegravena lodꞌo dhegraveudhae tao megraveka kalela Paska dhegraveuGalilea ae ka dhu lasi asa Yerusalemsegravena ka tao lodꞌo hua iia egravetu negravei Karegravedhi aaꞌi-aaꞌi kahegravei dhu Yesus taoegravetu Yerusalem Negraveti egraveegravena ka lodꞌo Nalegravepa asa Galilea dhegraveu segravemi Ne degravengebeꞌa 46 Ka Yesus si lasi hari asa raeKana egravetu propensi Galilea Egravetu eraneꞌe ka dhu Yesus tao negravedhi egravei jꞌajꞌianggor

Lodꞌo egraveegravena abhu pegawi ca dhegraveudhu pea egravetu kota Kapernaum Anamone na dhu pegravedꞌa 47 Ropa pegawine tadegravengi Yesus legravepa le asa Galileanegraveti propensi Yudea hegraveia caꞌe laꞌeasa rae Kana ho tenge Yesus Ropaparaga degravenge Ne ka na pamako segravena

ka Yesus puru laꞌe ho puri-paꞌegravele anananegraveti papegravedꞌa-taregravegu Te anane dhupegravedꞌa oe madhe

48 Ka Yesus peka degravenge pegawi neldquoLadhe miu megravedhi boe tadha-tadhamalaa dhu Jaꞌa tao na miu moꞌo boelegraveka Jaꞌardquo

49 Te ngaa pegawi ne dhaa akunegravengu na ldquoAma lati ku laa Te aadꞌona ana jaꞌa madherdquo

50 Hegraveia Yesus lii degravenge ne ldquoLegravepa kaTe ana mu mamurirdquo

Ka na legravepa degravenge ka lula negravenguparcaya lii padhai Yesus 51 Ropapegawi ne egravetu talora jꞌara era dhegraveu-dhegraveu sabꞌa na mai paraga degravenge neka ra peka na ldquoAma susa ia ka te anaama egravele le negraveti papegravedꞌardquo

52 Ka na karegravei si ldquoNa egravele dꞌara hakepegraveri sardquo

Ka dhegraveu se dhaa peka na ldquoKaregraveimedꞌa lodꞌo titu mera dꞌara hake egravecisa maringi-sagoro na egravele degravenge kardquo53 Hegraveia pegawi ne ngee negravedhi degravengena ana na beꞌa le ropa Yesus pekana ldquoAna ama egravele le negraveti papegravedꞌardquo Kapegawi ne degravenge isi egravemu na aaꞌi-aaꞌiparcaya Yesus

54 De neꞌe ne tadha malaa ka duadhu Yesus tao lodꞌo Na kalua negravetiYudea laꞌe asa Galilea

karuku egraveci egravetu kolam Batesda1 Negravebhu boe negraveti egraveegravena abhu lodꞌo

hua iia agama Yahudi Ka Yesus silasi asa kota Yerusalem 2 Egravetu negraveiabhu kolam cue dhu degravenge legravemi terasdhu padegravetu degravenge hegravebꞌa babegravedho egravecidhu dhegraveu peka na Babegravedho Kahibꞌi-Kalegravebho Degravenge lii Aram kolam nengara na lsquoBatesdarsquo 3 Dhegraveu pegravedꞌa ae-ae dhu temamate egravetu teras seꞌe Dhegraveupegravedꞌa se nuka segravemi dhegraveu begravedhudhegraveu karuku degravenge dhegraveu bisa boeeso [Regravengu se mate ladhe pegraveri lodꞌo

444 Mateos 1357 Markus 64 Lukas 424 445 Yohanis 223 446 Yohanis 21-11 52 Abhu egravetu dꞌara sasuri lii Yunani cahagꞌe suri na lsquoBetesdarsquo cahagꞌe hari lsquoBetsatarsquo aa abhu kahegraveilsquoBetsaidarsquo Babegravedho Kahibꞌi-Kalegravebho abhu kahegravei egravetu sasuri Nehemia 3132 1239 Kota Yerusalem abhubabegravedho ae dhu maso asa dꞌara kota Babegravedho dhu leo segravera gaguna baka-leo Uru-uru segravera dhegraveu pakeBabegravedho Kahibꞌi-Kalegravebho ne ho eo kahibꞌi-kalegravebho maso re era egraveegravena

Yohanis 54 181 Yohanis 523egravei ne mulai degravenge gagegravebꞌo 4 Te categraveka-tegraveka ana pajuu Lamatua negravetisorga maso uru asa dꞌara egravei ne ho nagagegravebꞌo egravei ne Ho ladhe cee dhu masouru asa dꞌara egravei ne papegravedꞌa negravengu egraveledegravenge]dagger

5 Egravetu era neꞌe abhu ca dhegraveu dhupegravedꞌa tegravelu nguru aru tegraveu le 6 HegraveiaYesus ladhe negravedhi dhegraveu ne jꞌunu egravetuegraveegravena Negravengu neꞌa dhegraveu ne dhu pegravedꞌanegravebhu le ka Na karegravei ne aku Negravenguna ldquoEgraveu neo egravele negraveti papegravedꞌa dordquo

7 Hegraveia dhegraveu ne dhaa na ldquoKoꞌoAma Te ngaa ako carui ka ladhe egraveine mulai gagegravebꞌo abhu boe ca dhegraveusa dhu dedꞌe jaꞌa ho pamaso asa dꞌaraegravei ne Ladhe jaꞌa segraveku maso na abhule dhegraveu leo dhu maso uuru negraveti jaꞌardquo

8 Ka Yesus pua ne aku Negravengu naldquoTitu ka Lulu dhegravepi egraveu ho legravepakardquo 9Ropa Yesus padhai lii nare hegraveiadhegraveu ne egravele degravenge ka negraveti karuku naKa na kegravedꞌi dedꞌe negraveti dhegravepi na hegraveialaꞌe degravenge ka

Jꞌara ne jꞌajꞌi legraveke degravenge lodꞌo saba-jꞌa dhegraveu Yahudi 10 Ka ama-ama dhegraveuYahudi jegraveke dhegraveu dhu heka egravele negravetipapegravedꞌa ne aku regravengu na ldquoWehEgraveu meꞌa do aadꞌo Doe neꞌe nelegraveke degravenge lodꞌo ae sasabꞌa Mad-hutu atora agama egravedhi dhegraveu bisa boenedhe dhegravepi na te egraveegravena ngara nasasabꞌardquo

11 Ka na dhaa aku negravengu na ldquoAma-ama Baku nasa degravenge jaꞌa Te Dhegraveudhu puri-paꞌegravele jaꞌa dhu paredha jaꞌapeka na lsquoLulu dhegravepi egraveu ho legravepa karsquo rdquo

12 Hegraveia dhegraveu se karegravei ne ldquoCee kadhu pua egraveu nedhe dhegravepi egraveegravenardquo

13 Te ngaa dhegraveu dhu egravele negraveti pegravedꞌane tadhe boe na Yesus ne cee TeYesus dhu kalua le mau-mau luladhegraveu ae egravetu egraveegravena

14 Negravebhu boe ka Yesus paragadegravenge dhegraveu ne egravetumadha Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Ka Yesus pekadegravenge ne aku Negravengu na ldquoNanene Egraveuegravele le negraveti papegravedꞌa egraveu Baku adꞌu-ue

hari sasala segravena ka egraveu baku abhu harijꞌajꞌegravera dhu bia risirdquo

15 Hegraveia dhegraveu ne laꞌe asa ama-amadhegraveu Yahudi se ka na lolo pekana ldquoDhu puri-paꞌegravele jaꞌa negraveti papegravedꞌaegraveegravena ngara na Yesusrdquo 16 Negraveti egraveegravenaka ra mulai pajꞌegravera Yesus lula Negravengupaꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa legraveke degravenge lodꞌomanegravengi-mangajꞌi

17 Te ngaa Yesus peka degravenge raldquoSegravemi neꞌe Ama Ku ae boe negravetisasabꞌa-laꞌa Na De Jaꞌa sabꞌa taruukahegraveirdquo

Lamatua Yesus mangaku na Negravengune Ana Ama Lamatua

18 Lula ama-ama dhegraveu Yahudi secap le peka na Yesus sisu atoralodꞌo ae sasabꞌa regravengu negraveti egraveegravena kara tenge-tenge jꞌara tasamia ho pa-madhe Ne Risi-risi hari Na pekana Ama Lamatua egraveegravena Ama NegravenguDegravenge lii padhai segravemi neꞌe Negravengu taoiisi Na sama segravemi Ama Lamatua

19 Ka Yesus peka degravenge ra akuNegravengu na ldquoTareꞌa Jaꞌa peka memana Jaꞌa bisa boe tao ngaa-ngaa mad-hutu dꞌara Jaꞌa unu Ku Te Jaꞌa neAna Ama Lamatua Negraveti egraveegravena ka Jaꞌabisa sabꞌa dhodhoka madhutu ngaadhu Jaꞌa kegravedhi Ama Ku sabꞌa Jaꞌakegravedhi Ama Ku tao ngaa na Jaꞌa taomadhutu segravemi egraveegravena kahegravei 20Ama Kuegravetu sorga sue Jaꞌa nuka Ana Na Napadꞌelo degravenge Jaꞌa kahegravei aaꞌi-aaꞌi dhuNegravengu tao Na neo padꞌelo degravenge Jaꞌajꞌara-jꞌara dhu kapai risi hari segravena kamiumegravedhi aa asa tabhamalaa 21AmaKu pamamuri hari dhegraveumadhe Segravemiegraveegravena kahegravei begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa hia ma-muri dhu legraveke mi cee egraveegravena ka dhumadhutu dadꞌegravei Jaꞌa 22 Dhu mola-mola segravemi neꞌe ka Ama Ku mesaNa pamaꞌegravete boe hahuku mi dhegraveuTe ngaa Na pangegravedꞌu aaꞌi hak egraveegravenami Jaꞌa te Jaꞌa ne Ana Na HegraveiaJaꞌa ka dhu pamaꞌegravete na tatao dhegraveulegraveke do aadꞌo 23 Ama Ku dꞌegravei segravenaka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi pakabꞌua Jaꞌa samasegravemi regravengu pakabꞌua Negravengu kahegraveiTe dhegraveu dhu pakabꞌua boe Jaꞌa Ana

dagger 54 Lii dhu egravetu dꞌara kurung abhu boe egravetu dꞌara sasuri Lii Yunani dhu beꞌa risi degravenge dhu uru-urutegraveka 510 Nehemia 1319 Yermia 1721

Yohanis 524 182 Yohanis 544Negravengu ne egraveci egraveegravena ka regravengu pakabꞌuaboe Ama Ku dhu pua Jaꞌa mai

24 Tareꞌa Jaꞌa peka mema Dhegraveudhu tareꞌa-reꞌa nanene lii padhai Jaꞌaaa parcaya Ama Lamatua dhu puaJaꞌa mai na negravengu abhu mamuri dhulegraveke dhu maꞌegravete boe Lamatua hukuheka negravengu Te dhegraveu egraveegravena abhu hekahahuku madhe te ngaa negravengu jꞌa-jꞌi le dhegraveu dhu mamuri taruu degravengeLamatua 25 Tareꞌa Jaꞌa peka memadegravenge miu kegravena Lodꞌo na degravetu lelimuri ne dhu jꞌajꞌi le nuka dhegraveu-dhegraveu madhe nanene lii Jaꞌa Ana AmaLamatua Te dhegraveu dhu nanene degravengesegravemi nare lii padhai Jaꞌa negravengu abhumamuri dhu legraveke 26 Mamuri aaꞌi-aaꞌi kapua na negraveti Ama Ku Negravenguhia Jaꞌa mamuri dhu legraveke kahegravei TeJaꞌa ne Ana Na 27 Ama Ku pangegravedꞌukoasa degravenge hak mi Jaꞌa kahegravei segravenaka pamaꞌegravete hahuku mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra lula Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa 28 Miu baku malaa teciki ooꞌe hari dhegraveu madhe aaꞌi-aaꞌira tadegravengi lii padhai Jaꞌa 29 Hegraveia ramamuri hari Ka regravengu kalua negravetidꞌara roꞌa ra Dhegraveu dhu uru segraveratao beꞌa abhu mamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe Te ngaa dhegraveu dhu urusegravera adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌa pasaehahuku taruurdquo

Abhu sakasii ae dhu peka lula-negravetiLamatua Yesus

30 Yesus tuhu hari lii padhai NaakuNegravengu na ldquoJaꞌa bisa boe tao ngaa-ngaa ladhe dhae tadegravengi megraveka negravetiAma Ku Ladhe Jaꞌa tadegravengi koreku heka Jaꞌa pamaꞌegravete lii langu dhegraveukegravena Negraveti egraveegravena ka ngaa dhu Jaꞌa pa-maꞌegravete segravera legraveke mola-mola Te Jaꞌakoꞌo boe madhutu dadꞌegravei Jaꞌa mesaKu te ngaa Jaꞌa madhutu dadꞌegravei AmaKu Lula Negravengu ka dhu pua Jaꞌa mai

31 Legraveke iia boe ladhe Jaꞌa mesaku dhu padhue-padhai lula-negraveti ngiꞌuJaꞌa 32 Te ngaa abhu dhegraveu leo kahegraveidhu jꞌajꞌi sakasii lula-negraveti Jaꞌa Aa Jaꞌakeꞌa lii padhai negravengu lula-negraveti Jaꞌalegraveke tareꞌa-reꞌa 33Miu dhupuamegravedhi

dhegraveu lasi pakaregravei degravenge Yohanis tukasarani Ka na peka legraveke lula-negraveti Jaꞌane 34 Aa te ngaa Jaꞌa parluu boe liisakasii negraveti dhegraveu rai-haha Te ngaaJaꞌa pasanegravedꞌe lii seꞌe segravena ka miubisa pakajꞌegraveu negraveti koasa sasala-sasigomiu 35 Lii padhai Yohanis ne nukasegravemi labhu egraveci dhu heo pasaraa miuRopa heo na dꞌelo miu era dꞌara miukarejꞌe-karae

36Aa te ngaa Jaꞌa abhuDhegraveu egraveci dhukapai risi eele negraveti Yohanis dhu pekamola-mola lula-negraveti Jaꞌa ne Negravengunuka AmaKu egravetu sorga dhu pangegravedꞌumi Jaꞌa sasabꞌa ae-ae segravena ka sabꞌatoke paꞌegravele Sasabꞌa ae seꞌe ka dhujꞌajꞌi mi tadha na Ama ka dhu puaJaꞌa 37 Lula Negravengu ka dhu pua-palehaJaꞌa Negravengu ka dhu peka mola-molalula-negraveti Jaꞌa kahegravei Miu mesa mitadegravengi megravedhi megraveka lii Negravengu dopatoo madha degravenge madha aa ladhemegravedhi megraveka regravehu Na 38 Lii Holo-Nori Lamatua mamuri boe egravetu dꞌaramiu lula miu parcaya boe Jaꞌa dhuNegravengu pua mai 39 Miu dꞌegravei parisatoke lutu Sasuri Mola-Megraveci Lamatualulamiu pangee na begraveli-camegravedꞌamiuabhu jꞌara ho abhu mamuri dhu legravekedhu maꞌegravete boe Aa te ngaa Sasurisegravera ka dhu lole lula-negraveti Jaꞌa ne 40Tengaamiumoꞌo boe aramai asa Jaꞌa hojꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌa segravena ka abhu mamuridhu legraveke dhu maꞌegravete boe

41 Jaꞌa parluu boe dhegraveu dedꞌe ko-longara Jaꞌa padedha-dedha 42 LulaJaꞌa keꞌa megraveu dꞌara iiki miu Negravetiegraveegravena ka Jaꞌa keꞌa na miu sue boeAma Lamatua 43 Jaꞌa mai asa rai-haha ne lula Ama Ku dhu negravedꞌu koasaka pua Jaꞌa mai Te ngaa miu moꞌoboe segravemi mere Jaꞌa Aa te ngaaladhe dhegraveu leo dhu mai pake koasanegravengu miu segravemi mere ne degravenge beꞌa44Miu egraveci degravenge egraveci dꞌegravei segravena ka abhukoa-kadꞌiri Te ngaa miu pusi-pahaeboe ladhe Ama Lamatua koa miu doaadꞌo Aa te ngaa Negravengu egraveegravena AmaLamatua Abhu boe dhu leo De ladhemiu pahae boe Ne na tasamia miu

529 Daniel 122 533 Yohanis 119-27 327-30 537 Mateos 317 Markus 111 Lukas322

Yohanis 545 183 Yohanis 621bisa parcaya Negravengu

45 Baku pangee na Jaꞌa pegraveci sasalami dedha miu egravetu katanga madhaAma Ku Aadꞌo Dhu pegraveci sasala sadedha miu nuka Musa Aa te ngaaera maena miu ka negravengu lula negravenguka dhu hia miu Atora Ama Lamatua46 De ladhe miu legraveka Musa tatu miuparcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa Te negravengu kadhu suri lula-negraveti Jaꞌa ne 47 Te ngaalula miu parcaya egravera boe mi ngaa dhuna suri tasamia ka miu bisa legraveka ngaadhu Jaꞌa peka-padhai Aadꞌo sinamardquo

6Lamatua Yesus pangaꞌa dhegraveu legravemi

riho risi(Mateos 1413-21 Markus 630-44

Lukas 910-17)1-4 Lodꞌo kalela Paska dhegraveu Yahudi

oe degravetu Hegraveia Yesus si lasi asacabegraveka dano Galilea (Ngara leo danone lsquodano Tiberiasrsquo) Dhegraveu ae dhumadhutu Ne lula regravedhi tadha-tadhamalaa dhu Na tao lodꞌo puri-paꞌegraveledhegraveu-dhegraveu pegravedꞌa Dꞌai cabegraveka danoYesus degravenge ana-ana madhutu Nacaꞌe asa ledhe iiki egraveci Hegraveia ra mad-hegravedi egravetu era egraveegravena

5 Ropa Yesus ladhe negravedhi dhegraveu aemai pakaboko hegraveia Na karegravei anamad-hutu Na ca dhegraveu ngara na Pelipusaku Negravengu na ldquoEgravetu era mia egravedhi bisahegraveli ngangaꞌa ho hia dhegraveu se raꞌardquo6 Yesus neꞌa le ngaa dhu Negravengu neotao Te ngaa Na peka segravemi egraveegravena segravenaka neo segraveku Pelipus

7 Ka Pelipus dhaa na ldquoWaa Masika gaji tuka ca dhegraveu dua ngasu lodꞌoegraveegravena ka dꞌaimegravekahegraveli roti ho pangaꞌadhegraveu udhu sobhu-sobhu se Masi kaca dhegraveu abhu roti ciki ooꞌe egraveegravena kapadꞌai boe hegraveirdquo

8 Hegraveia ca dhegraveu hari negraveti ana mad-hutuNa ngara naAnderias ari SimonPetrus peka degravenge Yesus aku negravenguna 9 ldquoAma Ana iiki egraveci egravetu neꞌe negravetiroti legravemi bua degravenge iꞌa dua ngiꞌu

Te ngaa dꞌai dhegraveu ae-ae se raꞌa doaadꞌordquo

10 Egravetu era neꞌe jꞌuꞌu muri ae-aeKa Yesus peka degravenge ana madhutuNa ldquoAtor si madhegravedirdquo Hegraveia dhegraveu semadhegravedi ka Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae titukegravena Dhegraveu mone di pe dꞌai legravemi rihodhegraveu sa

11 Hegraveia Yesus nare roti se ka Namanegravengi makasi mi Ama Lamatua KaNa pangegravedꞌumi anamadhutuNa segraveraSegravena ka regravengu bagi hia dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi ra Na tao segravemi egraveegravena kahegravei degravengeiꞌa segravera Dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi raꞌa tokebegravecu

12 Ropa raꞌa toke begravecu hegraveia Yesuspeka degravenge ana-anamadhutu Na akuNegravengu na ldquoPakaboko mere ngangaꞌadhu sisa seꞌe segravena ka baku core eeleiia dꞌarardquo 13Ka ra pakaboko ngangaꞌadhu sisa negraveti roti legravemi bua deo sapegravenu canguru dua soe

14 Ropa dhegraveu ae-ae se ladhe regravedhitadha malaa dhu Yesus tao ne hegraveia rapeka na ldquoIra ii Negravengu ne tatu Dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua dhu Najaji le neo hia mairdquo 15 Yesus neꞌa nadhegraveu se neo laka-seti Ne segravena ka jꞌajꞌidhegraveu aae Hegraveia laꞌe tegraveke eele si ka Nacaꞌe asa era kajꞌegraveu egravetu ledhe iiki egravecisegravena ka Negravengu mesa Na egravetu era egraveegravena

Lamatua Yesus kako egravetu dedha egravei(Mateos 1422-33 Markus 645-52)

16 Ropa lodꞌo heka cegravena ana-anamadhutu Yesus puru lasi asa sebhedano 17Yesus mai megraveka paꞌegraveci degravengeregravengu Ka ra caꞌe koha cue hegraveiara tuku lasi asa kota Kapernaum egravetucabegraveka dano Ropa regravengu pakegravedꞌilodꞌo dhu maroga le 18 Lula ngegraveluaae ka naha mulai kapai 19 Ropaana madhutu Yesus seꞌe tuku kajꞌegraveupe dꞌai legravemi kilometer sa hegraveia ladheregravedhi Yesus dhu kako re dedha egravei Namai padegravetu-degravetu degravenge koha regravenguka ra madhaꞌu titu kegravena 20 Te ngaaYesus lii degravenge ra aku Negravengu naldquoBaku madhaꞌu Te Jaꞌa nerdquo 21 Negravetiegraveegravena ka regravengu madhaꞌu heka Aara neo segravena ka Yesus caꞌe sama-sama

69 Sasuri uuru lii Yunani peka na roti segravera tao negraveti krithinos Alkitab lii Idhonesia suri na lsquojelairsquoLamusi na oe segravemi tarae

Yohanis 622-24 184 Yohanis 640degravenge regravengu Cagꞌagꞌa laa koha nedꞌai le dae dhu regravengu neo lasi

Dhegraveu ae mai tenge Lamatua Yesus22-24 Asa begraveli egraveegravena dhegraveu ae segravera

egravetu cabegraveka dano era Regravengu padegravetuiiki degravenge era dhu medꞌa na Yesusmanegravengi makasi mi Ama Lamatuaropa hia si raꞌa Hegraveia dhegraveu se reꞌa namedꞌa na koha dhoka cue di egravetu eraegraveegravena Te ngaa ana madhutu Yesus sepake koha ne lasi tegraveke eele era neꞌeaa Yesus dhu caꞌe boe degravenge regravengu

Te ngaa abhu pegraveri-pegraveri koha leonegraveti kota Tiberias dhu lasi-mai egravetuera egraveegravena Hegraveia ropa dhegraveu ae se reꞌana Yesus degravenge ana-ana madhutu Nadhu aadꞌo heka ka ra caꞌe koha leosegravera lasi tenge Yesus asa Kapernaumegravetu cabegraveka dano

Lamatua Yesus nuka segravemi Roti dhunegraveti mamuri

25 Ka ra paraga degravenge Yesus egravetucabegraveka dano Hegraveia ra karegravei Yesus akuregravengu na ldquoAma Mese Ama dꞌai eraneꞌe sange mera mia sardquo

26 Yesus dhaa na ldquoDhu legraveke segravemineꞌe miu se tenge Jaꞌa lula boemiu megravedhi le tadha-tadha malaa tengaa lula Jaꞌa pangaꞌa miu toke begravecu27 Nanene paie-iie Baku sabꞌa tengedhoka ngangaꞌa di dhu begraveli-camegravedꞌaele iie dꞌara Te ngaa beꞌa risi miusabꞌa segravena ka abhu ngangaꞌa dhu tahataruu dhu negraveti mamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe Te Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa ka dhu bisa hiamiu mamuri egraveegravena Te Ama egravetu sorgapangegravedꞌu le hak mi Jaꞌa nerdquo

28 Hegraveia dhegraveu se karegravei aku regravengu naldquoLadhe segravemi egraveegravena na jiꞌi hudꞌi taotasamia segravena ka bisa pakako sasabꞌaAma Lamatuardquo

29 Yesus dhaa aku Negravengu naldquoSasabꞌa Lamatua segravemi neꞌe ka miuhudꞌi parcaya ku Jaꞌa ne Te AmaLamatua ka dhu pua Jaꞌa mairdquo

30 Hegraveia dhegraveu se karegravei hari peka naldquoAma neo padꞌelo tadha malaa segravemingaa ho jiꞌi ngegravedhi aa parcaya AmaAa Ama neo tao ngaa hari hia jiꞌi

31 Nuka segravemi uru-uru segravera begravei-bakijiꞌi raꞌa roti manna egravetu dꞌara mamooEgraveegravena nuka segravemi dhu suri tegraveke egravetudꞌara Sasuri Ama Lamatua peka nalsquoNegravengu hia si roti dhumai negraveti dedha-liru segravena ka raꞌarsquo rdquo

32 Ka Yesus bꞌala peka na ldquoJaꞌapeka dhu legraveke segravemi neꞌe uru egraveegravenaMusa boe ka dhu papuru roti egraveegravenanegraveti dedha-liru hia mi begravei-baki miuTe dhu papuru mai roti egraveegravena nukaAma Ku egravetu sorga Limuri ne Na sadiahia miu roti negraveti liru kahegravei Te ngaaroti neꞌe ne Roti dhu tareꞌa-reꞌa tahatoke dꞌai mia-mia 33 Te Roti negravetiLamatua ne nuka Dhu puru mai negravetisorga aa negraveti mamuri hia mi dhegraveu egraveturai-haha nerdquo

34Hegraveia dhegraveu semanegravengi aku regravenguna ldquoAma Hia taruu jiꞌi roti egraveegravenardquo

35 Ka Yesus peka degravenge si akuNegravengu na ldquoJaꞌa neꞌe ka Roti egraveegravena TeJaꞌa ka dhu kegraveti mamuri dhu legraveke Dedhegraveu dhu jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa man-ganga heka Aa dhegraveu dhu parcayaJaꞌa koko-kamango heka

36 Te ngaa Jaꞌa peka kegravedhi le degravengemiu na masi ka miu megravedhi le Jaꞌate ngaa miu parcaya megraveka Jaꞌa 37 Aate ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Kuhagꞌe nare le ho jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌabegraveli-camegravedꞌa regravengu mai asa Jaꞌa Aaladhe abhu dhegraveu dhu mai asa Jaꞌatatu Jaꞌa babegravege eele boe ne 38 TeJaꞌamai negraveti dedha-liru Jaꞌamai segravenaka sabꞌa madhutu dadꞌegravei Ama Ku lulaNegravengu ka dhu pua Jaꞌa Jaꞌa koꞌo boemadhutu dhoka dadꞌegravei Jaꞌa mesa Ku39Dadꞌegravei Ama Lamatua segravemi neꞌe negravetidhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu Negravengu hagꞌe narele ho jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa Negravengu dꞌegraveiJaꞌa oru-kaboko si aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa bisaboe soro tegraveke ca dhegraveu sa ele Te ngaaladhe lodꞌo dꞌai egravele rai-haha ne Jaꞌapamamuri hari si 40 Nuka segravemi dhuJaꞌa peka deo na Ama Ku dꞌegravei segravena kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tadhe aa parcayaJaꞌa nuka Ana Na egraveegravena na regravengu bisaabhu mamuri dhu legraveke dhu maꞌegraveteboe Hegraveia egravetu lodꞌo egravele rai-haha Jaꞌapamamuri hari sirdquo

631 Kalua negraveti Masir 164 15 Lii Sodꞌa Koa-Kio 7824

Yohanis 641 185 Yohanis 66341 Ka ama-ama dhegraveu Yahudi se mu-

lai kaꞌuu-kamuki lula Yesus peka naldquoRoti dhu mai negraveti Lamatua egraveegravenanuka Jaꞌa dhu mai negraveti sorgardquo

42 Ra padhai lii peka na ldquoTasamiaka segravemi neꞌe Dhegraveu neꞌe ne Yesusana Yusuf si Jiꞌi tadhe ina-ama NaDe tasamia ka Negravengu ne peka na lsquoJaꞌamai negraveti sorgarsquo Abhu egravetu miardquo

43 Hegraveia Yesus lii degravenge si akuNegravengu na ldquoEee Loe eele ku kaꞌuu-kamuki 44 Ama Ku egravetu sorga ka puaJaꞌa mai asa rai-haha ne Abhu boe cadhegraveu sa dhu bisa mai asa Jaꞌa ladheAma Ku lere boe ne mai Aa dꞌai lodꞌoegravele rai-haha Jaꞌa pamamuri hari si45 Dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuauru-uru segravera suri regravedhi le peka nalsquoAma Lamatua neo ajꞌa-nori dhegraveu aaꞌi-aaꞌirsquo De dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu naneneAma egravetu sorga aa regravengu abhu ajꞌa-nori negraveti Negravengu regravengu mai sa Jaꞌasegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa 46 Jaꞌa neka dhu puru mai negraveti Ama LamatuaDe dhoka Jaꞌa mesa-mesa Ku kegravedhiNe Abhu boe ca dhegraveu sa dhu patoomadha degravenge Ama egravetu sorga

47 Tareꞌa Jaꞌa peka degravenge miukegravena Dhegraveu dhu parcaya Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa abhu mamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe 48 Te Jaꞌa ne nuka Rotidhu negraveti mamuri egraveegravena 49 Uru-urusegravera begravei-baki miu raꞌa roti mannalodꞌo ra kako rai-reo dꞌara mamooMasi ka raꞌa le roti egraveegravena te ngaanegravebhu-negravebhu madhe kahegravei 50 Tengaa Roti dhu limuri ne purumai negravetisorga leko-leo Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisaraꞌa Sasoa na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhuparcaya Jaꞌa regravengu cegraveri eele heka negravetiAma Lamatua 51 Lula Jaꞌa ne Rotidhu negraveti mamuri dhu mai negraveti sorgaPe ladhe Jaꞌa madhe Jaꞌa soro ngiꞌuJaꞌa segravena kamadhe pala dhegraveu aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha ne ho ra bisa mamuriAa dhegraveu dhu raꞌa Roti ne regravengu abhumamuri dhu legraveke dhu maꞌegravete boerdquo

52 Ropa ama-ama dhegraveu Yahudi setadegravengi rare lii padhai Yesus ne hegraveiara pabꞌala egraveci degravenge egraveci aku regravengu

na ldquoNa padhai lii segravemi ngaa ka negraveiTasamia ka Dhegraveu ne bisa hia ngiꞌu Naegravedhi taꞌerdquo

53 Hegraveia Yesus peka degravenge si akuNegravengu na ldquoJaꞌa padhai lii dhu mola-mola degravenge miu kegravena Jaꞌa ne DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa Dhegraveu dhu neomamuri legraveke hudꞌi paꞌegraveki ku degravengeJaꞌa De ladhe miu miꞌa boe ngiꞌu Jaꞌaaa minu boe raa Jaꞌa na miu abhuboe mamuri dhu legravekedagger 54 Te dhegraveudhu raꞌe ngiꞌu Jaꞌa aa rinu raa Jaꞌaregravengu abhu le mamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe Dꞌai lodꞌo egravele rai-hahaJaꞌa pamamuri hari ne 55Te ngangaꞌadhu legraveke nuka ngiꞌu Jaꞌa Aa ngang-inu dhu legraveke nuka raa Jaꞌa 56 Dedhegraveu dhu raꞌa ngiꞌu Jaꞌa degravenge rinuraa Jaꞌa mamuri ra dhu paꞌegraveki degravengeJaꞌa Aa Jaꞌa paꞌegraveki degravenge regravengu57Ama egravetu sorga dhu pua Jaꞌa Negravengumamuri tareꞌa-reꞌa Aa Jaꞌa abhumamuri dhu legraveke negraveti Negravengu kahegraveiNegraveti egraveegravena ka dhegraveu dhu naꞌe ngiꞌu Jaꞌanegravengu unu mamuri dhu legraveke negraveti Jaꞌakahegravei 58 Uru-uru segravera begravei-baki miuraꞌa roti manna negraveti dedha-liru Masika regravengu raꞌa te ngaa negravebhu-negravebhuregravengu madhe kahegravei Te ngaa Roti dhumai negraveti sorga ne leko-leo Te dhegraveudhu raꞌa Roti ne begraveli-camegravedꞌa abhumamuri dhu legravekerdquo

59 Yesus ajꞌa jꞌara seꞌe egravetu dꞌaraegravemu sabajꞌa dhegraveu Yahudi cue egravetu kotaKapernaum

Dhegraveu ae tegraveke eele Lamatua Yesus60 Dhegraveu ae dhu madhutu Yesus

Ropa regravengu tadegravengi lii padhai Na segravemiegraveegravena hegraveia abhu dhu peka na ldquoAꞌajꞌaNa bia Cee ka dhu bisa segravemi rareaꞌajꞌa egraveegravenardquo

61 Te ngaa Yesus dhu neꞌa le liipadhai regravengu se hegraveia Na karegravei si akuNegravengu na ldquoAꞌajꞌa ne tao miu susado 62Tasamia hari ladhe miu megravedhiJaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa necaꞌe hari asa era pea Jaꞌa uru egraveegravena

63RohLamatua ka dhunegravetimamuridhu legraveke Mamuri dhu legraveke mai boe

645 Yesaya 5413 dagger 653 Ropa Yesus peka na taꞌe ngiꞌu Negravengu degravenge tinu raa Na sasoa na dhegraveuhudꞌi parcaya Negravengu aa mamuri paꞌegraveki degravenge Ne taruu Pakasame degravenge Yohanis 640

Yohanis 664 186 Yohanis 712negraveti ngiꞌu dhegraveu Te ngaa Lii Holo-NoriJaꞌa kapua na negraveti Roh Ama LamatuaDe Lii Holo-Nori neꞌe bisa hia mamuridhu legraveke mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi kahegravei 64Tengaa abhu negraveti miu cahagꞌe dhu legravekaboe Jaꞌardquo

Yesus peka segravemi neꞌe lula Negravengudhu neꞌa le karegravei negraveti uru jꞌara ceedhu parcaya boe aa cee ka dhu egraveegravenana pahie eele Negravengu 65 Hegraveia Yesustuhu hari lii padhai Na aku Negravenguna ldquoNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa peka memale degravenge miu na Ama Ku egravetu sorgahudꞌi bhoke uuru ku jꞌara hia dhegraveuheka dhegraveu ne bisa mai jꞌajꞌi dhegraveu unuJaꞌa kegravenardquo

66 Karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena ana mad-hutu Na ae ka dhu tegraveke eele Nelula regravengu roꞌo heka madhutu Negravengu67 Ka Yesus karegravei ana madhutu Nadhegraveu cangurudua segravera akuNegravengunaldquoAa miu tasamia Neo tegraveke eele Jaꞌakahegravei dordquo

68 Te ngaa Simon Petrus dhaa pekana ldquoAma Jiꞌi patai-patapa mi ceehari Abhu boe ca dhegraveu sa dhu bisalole degravenge jiꞌi jꞌara tasamia jiꞌi bisaabhu mamuri dhu legraveke dhu maꞌegraveteboe Dhoka Egraveu mesa Mu di 69 Aa jiꞌilegraveka Ama Lula jiꞌi dhu ngeꞌa le naEgraveune nukaDhegraveuMola-Megraveci negraveti AmaLamatuardquo

70 Ka Yesus peka degravenge ra akuNegravengu na ldquoJaꞌa hagꞌe kore le miudhegraveu canguru dua Te ngaa sanegravedꞌeNegravetimiu seꞌe abhu ca dhegraveunuka segraveminidhurdquo 71 Dhu Na peka ne nukaYudas ana Simon Iskariot Yudas neca dhegraveu negraveti ana madhutu Na dhegraveucanguru dua segravera Negravengu neꞌe ka dhuegraveegravena na pahie Yesus

7Lamatua Yesus degravenge ari Na segravera

1 Egravele egraveegravena hegraveia Yesus si kakopalegraveme propensi Galilea Negravengu neo

boe kako palegraveme propensi Yudea lulaabhu ama-ama dhegraveu Yahudi dhu neopamadhe Ne 2 Lodꞌo egraveegravena degravetu ledegravenge lodꞌo kalela puu-gꞌegravetu dhu rapeka na ldquoKalela Paleordquo 3 Ka ariYesus segravera peka degravenge Ne aku regravenguna ldquoBeꞌa risi Egraveu pakeso negraveti neꞌelamu asa Yudea Segravena ka dhegraveu dhumadhutu Egraveu egravetu negravei bisa ladhe regravedhijꞌara-jꞌara dhu Egraveu tao 4 Te ladhecee dhu neo segravena ka dhegraveu ae regravedhikolo-karisi negravengu na negravengu bakutao pahuni-pahuni Lula Egraveu dhu taotadha malaa rupa-rupa beꞌa risi hariladhe dhegraveu ae-ae bisa ladhe regravedhingaa dhu Egraveu tao segraverardquo 5 Ari Na segraverapeka segravemi egraveegravena lula regravengu dhu legravekaNegravengu egravera iia boe

6 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu naldquoSegravemi neꞌe Lodꞌo Jaꞌa dhae dꞌai megravekaTe ngaa ladhemiu neo lami sadꞌi lakemere 7 Dhegraveu egravetu rai-haha ne tegravekaboe dꞌara degravenge miu Te ngaa regravengutegraveka dꞌara degravenge Jaꞌa lula Jaꞌa bhokepatalele aaꞌi tatao regravengu Te dꞌara rabhelu-katubꞌa 8 Lodꞌo kalela agamaegravedhi degravetu le De miu ka laa lami asaYerusalem Jaꞌa neo megraveka laku tedhae dꞌai megraveka lodꞌordquo 9Na peka narehegraveia Na pea egravetu propensi Galilea

Lamatua Yesus madhutu kalelaagama Yahudi

10 Te ngaa ropa ari Na si lasimadhutu kalela agama dhegraveu Yahudiegravetu Yerusalem Yesus madhutu kahegraveiTe ngaa laꞌe pahuni-pahuni segravena kadhegraveu baku regravedhiNe 11EgravetuYerusalemlodꞌo kalela agama dhegraveu Yahudiama-ama dhegraveu Yahudi patangi-tengeYesus Ra pakaregravei aku regravengu naldquoDhegraveu egraveegravena egravetu miardquo

12 Dhegraveu ae dhu pakaꞌuu lula-negravetiNegravengu Cahagꞌe peka na ldquoNegravengu nedhegraveu beꞌardquo

Cahagꞌe hari peka na ldquoAadꞌoNegravengu ne dhu kapodꞌe-kabegraveli dhegraveu

669 Mateos 1616 Markus 829 Lukas 920 72 Kalela Paleo ne dꞌai aru lodꞌo kateme Pesta nerame titu kegravena Lodꞌo kalela puu-gꞌegravetu ne era dhegraveu Israꞌel pea egravetu dꞌara paleo dhu regravengu patitu egravetu egravemura Paleo ne pasanegravedꞌe regravengu lodꞌo uru egraveegravena begravei-baki si dhu pea egravetu dꞌara paleo egravetu dꞌara mamoo Paleone egraveci egraveegravena ka degravenge egravemumaa dhu dhegraveu patitu egravetu dꞌara oka lodꞌo hegraveru puu-gꞌegravetu Baca egravetu sasuri Kaluanegraveti Masir 2316 Atora negraveti Ama-ama Agama 2333-36 39-43 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1613-15 aa sasuriSakaria 1416-19

Yohanis 713 187 Yohanis 732ae-aerdquo 13Te ngaa abhu boe dhu pacegraveulii padhai lula-negraveti Yesus te regravengumadhaꞌu degravenge ama-ama se

14 Pas egravetu talora kalela ne Yesusmaso laꞌe asa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ka Na ajꞌa dhegraveu egravetu eraegraveegravena 15 Hegraveia ama-ama dhegraveu Yahudimalaa ka ra peka na ldquoDhegraveu ne sakolanegravedhi boe segravemi egravedhi Te ngaa tasamiaka neꞌa aaꞌi megraveu jꞌara seꞌerdquo

16 Ka Yesus peka degravenge ra akuNegravengu na ldquoNanene Jꞌara-jꞌara dhuJaꞌa lole kapua boe negraveti Jaꞌa mesa kute ngaa negraveti Negravengu dhu pua Jaꞌa mai17 Dhegraveu dhu tareꞌa-reꞌa neo madhutudadꞌegravei Ama Lamatua negravengu egraveegravena naneꞌa megraveu aꞌajꞌa Jaꞌa ne tareꞌa-reꞌamai negraveti Ama Lamatua do negraveti dhokaJaꞌa mesa ku 18 Te dhegraveu dhu padhailii pake mamegraveu unu na negravengu tengedhoka kolongara di Te ngaa dhegraveudhu neo dedꞌe kolongara negraveti dhegraveudhu pua-paleha na tatu lii padhailegraveke mola-mola Aa lii padhai negravengukoe-kapengoboe 19Musapangegravedꞌu lemiu Atora Ama Lamatua Te ngaamiumoꞌo boe tao madhutu De tasamiaka miu tenge jꞌara ho neo pamadheJaꞌardquo

20 Hegraveia dhegraveu ae se karegravei peka naldquoEgraveu peka ngaa ne Ele boe nidhu taoEgraveu do Cee ka dhu tenge jꞌara neopamadhe Egraveurdquo

21 Ka Yesus bꞌala peka na ldquoSegravemineꞌe ka Jaꞌa heka tao tadha malaa egraveciegravetu lodꞌo manegravengi-mangajꞌi te ngaamiu aaꞌi-aaꞌi mi kacegraveki le 22 Te ngaaca tegraveka-tegravekamiu sabꞌa kahegravei egravetu dꞌaralodꞌo sabajꞌa nuka segravemi Musa hia leatora suna dhu peka na ladhe dhegraveurara iisi ana mone ca dhegraveu na egravetudꞌara lodꞌo ka aru miu hudꞌi sunaku ana ne Masi ka lodꞌo ne legravekedegravenge lodꞌo sabajꞌa miu hudꞌi sunaku negravengu (Te ngaa madhutu mola-mola na atora ne uru tegraveka negraveti MusaTe Ama Lamatua dhu hia uru le atorane mi Abraham) 23 De ladhe sunaana iiki egraveci legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌasisu boe atora Musa nga tao ka miunasa degravenge Jaꞌa lula Jaꞌa puri-paꞌegravele

dhegraveu karuku legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌaMaso boe dꞌara ngangee sina ma24 Baku pasale dhegraveu lula jꞌara-jꞌaradhumiumegravedhi degravengemusi madha diDadoo uuru ku degravenge dꞌara beꞌa hekapamaꞌegravete dhu legravekerdquo

Lamatua Yesus ne nuka Kristus do25 Hegraveia pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti kota

Yerusalem pakaregravei peka na ldquoDhegraveuneꞌe ne ka dhu ra patangi-tenge honeo pamadhe Ne do 26 Ladhe ku laaNa padhai lii pahuni boe egravetu madhadhegraveu ae-ae Te ngaa abhu boe dhukai Ne ho hutu hegravebꞌa Na Madhutumiu tasamia Ele boe dhegraveu dhu regravedꞌukoasa segravera reꞌa le peka na Dhegraveu neꞌene nuka Kristus dhu Lamatua pajajitegraveke ho neo pua mai egraveegravena si 27 Tengaa jꞌajꞌi mi lii langu segravemi neꞌeladhe Lamatua pua ka Kristus maiabhu boe ca dhegraveu sa dhu reꞌa Negravengunegraveti mia Te ngaa egravedhi teꞌa le Dhegraveu nenegraveti miardquo

28 Lodꞌo egraveegravena Yesus ajꞌa dhegraveuera egravetu madha Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ropa tadegravengi dhegraveu se pekasegravemi egraveegravena hegraveia Na karegravei si degravenge liimegravedhu aku Negravengu na ldquoMiu pangeena miu se tadhe Jaꞌa aa meꞌa megraveuJaꞌa mai negraveti mia do Jaꞌa ne maiboe asa neꞌemadhutudadꞌegravei Jaꞌamesaku Te dhu pua Jaꞌa egraveegravena abhu tareꞌa-reꞌa Aa miu tadhe boe Negravengu 29 Tengaa Jaꞌa tadhe Ne lula Jaꞌa mai negravetiNegravengu aaNegravengukadhupua Jaꞌamairdquo

30 Ka dhegraveu seꞌe neo kegravepe Ne Tengaa abhu boe dhu bisa kegravepe Ne tedꞌai megraveka lodꞌo Na 31 Negraveti dhegraveu ae-ae dhu egravetu egraveegravena abhu ae kahegravei dhuparcaya Ne Dhegraveu se padhai lii pekana ldquoDhegraveu neꞌe ne tao tadha malaaae le Pe begraveli-camegravedꞌa ladhe Kristusmai tatu boe Na tao tadha malaa risinegraveti Dhegraveu neꞌe sirdquo

Regravengu pua dhegraveu lasi kegravepe LamatuaYesus

32 Egravetu talora aae dhegraveu ae se abhupegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti partei agamaParisi kahegravei Regravengu tadegravengi dhegraveuae se pakanucu jꞌara-jꞌara lula-negraveti

722 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1710 Atora negraveti Ama-ama Agama 123 723 Yohanis 59

Yohanis 733 188 Yohanis 751Yesus Hegraveia dhegraveu se degravenge kegravetuagama Yahudi se pua pegraveri-pegraveri dhegraveujꞌaga Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌisegravena ka lasi kegravepe Yesus

33 Ka Yesus peka na ldquoLodꞌo Jaꞌapaꞌegraveci degravenge miu di ciki ooꞌe ka nareheka negravebhu Te negravebhu heka Jaꞌalaku hari asa Negravengu dhu pua Jaꞌa34 Pe egraveegravena na miu tenge Jaꞌa te ngaamegravedhi boe Jaꞌa Te Jaꞌa neo laku asaera egraveci dhu miu bisa boe madhuturdquo

35 Ka ama-ama dhegraveu Yahudi sepakaregravei iisi-aanga ra aku regravengu naldquoDhegraveu ne neo laꞌe mia Laꞌe asa eramia dhu egravedhi bisa boe paraga degravengeNe Negravengu laꞌe luꞌu asa dhegraveu Yahudidhu bali egravetu rai kajꞌegraveu do Neolaꞌe ajꞌa-nori dhegraveu-dhegraveu dhu pake liiYunani egravetu negravei do Do tasamia36 Aꞌabhu Na tasamia ka Na peka nalsquoMiu neo tenge Jaꞌa te ngaa paragaboersquo Aa lsquoJaꞌa laku asa era egraveci dhumiubisa boe madhutursquordquo

Egravei dhu negraveti mamuri37 Dꞌai lodꞌo oe egravele kalela dhu jꞌajꞌi

lodꞌo kapai risi egraveegravena hegraveia Yesus kegravedꞌititu ka Na rodhe peka na ldquoNaneneee Cee ka dhu koko-kamango nahudꞌi laa na mai asa Jaꞌa ho ninu38 Cee dhu parcaya Jaꞌa na mai segravenaka minu Te egravetu dꞌara Sasuri AmaLamatua dhu suri tegraveke le peka nalsquoEgravei dhu negraveti mamuri egraveegravena na hae mainegraveti dꞌara dhegraveu-dhegraveu parcayarsquo Karegravengu abhu mamuri dhu legraveke Degravengejꞌara ne regravengu bisa soru-bara dhegraveuleo segravena ka ra abhu mamuri dhu legravekekahegraveirdquo 39 Yesus padhai lii lula-negravetiRoh Ama Lamatua lula dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu parcaya Yesus abhu Roh egraveegravena Tengaa lodꞌo Yesus padhai lii segravemi egraveegravenaregravengu dhae segravemi rare megraveka Roh egraveegravenalula Ama Lamatua dhae hia megravekaAmaLamatuamemahiamegraveka lulaNadedꞌe megraveka padedha-dedha Yesus

Dhegraveu se mulai pahagꞌa lula LamatuaYesus

40 Dhegraveu ae-ae egravetu segravera nanene liipadhai Yesus ne Hegraveia abhu dhu peka

na ldquoTatu Dhegraveu ne Dhegraveu negraveti lii pad-hai Ama Lamatua dhu Na padhadhamema karegravei negraveti uru kardquo

41 Abhu cahagꞌe dhu peka naldquoAadꞌo Negravengu ne nuka Kristus dhuAma Lamatua pajꞌujꞌu karegravei negraveti uruka mairdquo

Te ngaa cahagꞌe hari pabꞌala pekana ldquoBisa boe Te Kristus egraveegravena dhegraveuGalilea boe Tareꞌa si 42 Te SasuriAma Lamatua suri na Kristus egraveegravenaana-egravepunegraveti dhegraveu aaeDaud Egravetu dꞌarasasuri leo kahegravei dhu suri peka naNegravengu ne dhegraveu Betlehem rae dhegraveuaae Daud Segravemi egraveegravena ka sirdquo 43 Kadhegraveu se mulai pahagꞌa lula Yesus44 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu neo kegravepeNe te ngaa ca dhegraveu sa goi boe Ne

Ama-ama dhegraveu Yahudi parcaya boeLamatua Yesus

45 Egravele ka dhegraveu-dhegraveu madhengaEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi dhumai neo kegravepe Yesus legravepa asa kegravetuagama Yahudi degravenge dhegraveu Parisi segraveraHegraveia dhegraveu kapai se karegravei aku regravenguna ldquoNga tao kamiumegraveti boeNemairdquo

46 Hegraveia dhegraveu se dhaa na ldquoIra ii Jiꞌidhae paraga ngegravedhimegraveka degravenge dhegraveuegraveci sa dhu padhai lii sama segravemi Dhegraveunegraveirdquo

47 Ka dhegraveu Parisi se karegravei akuregravengu na ldquoHeh Miu se legraveke le tipusi 48 Sanegravedꞌe Te negraveti jiꞌi dhegraveu-dhegraveuParisi do ama-ama abhu boe ca dhegraveusa dhu legravekaNe Tareꞌa si Ladhe dhegraveukapai parcaya boe na tasamia kamiuse legravekaNegravengu 49Tengaa dhegraveu ae dhuneo parcaya Ne reꞌa boe Atora AmaLamatua Begraveli-camegravedꞌa regravengudui rarehuku dhu bia negraveti Ama Lamatuardquo

50 Te ngaa egravetu era neꞌe abhu kahegraveidhegraveu Parisi ca dhegraveu ngara na Nikode-mus Negravengu neꞌe ka dhu laꞌe asaYesus re megraveda ho padhai lii degravengeNe Ka na karegravei dhegraveu seꞌe peka na51 ldquoTasamia Madhutu atora agamaegravedhi pamaꞌegravete uru ku lii langu dhegraveudo Do egravedhi hudꞌi nanene uuru kulii lolo na segravena ka teꞌa megraveu dhegraveu ne

737 Atora negraveti Ama-ama Agama 2336 738 Yeskial 471-12 Sakaria 148 Nehemia 91519-20 740 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1818-19 742 2 Samuel 712 Mika 52 750 Yohanis31-2

Yohanis 752 189 Yohanis 816tao ngaa heka pamaꞌegravete lii langu nakegravenardquo

52 Hegraveia ra jegraveke ne aku regravengu naldquoEgraveu ne dhegraveuGalilea egraveci egraveegravena ka degravengeNegravengu do Parisa paie-iie uuru kuSasuriMola-Megraveci Ama Lamatua Bacapaie-iie segravena ka meꞌa megraveu na abhuboe dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuadhu mai negraveti Galileardquo

Dhegraveu bhegraveni egraveci dhu tao jꞌara makae53 [Ka ra pacegraveri egraveci-egraveci legravepa asa

egravemu radagger

81 Te ngaa Yesus laꞌe asa ledhe

Saitun 2 Asa begraveli madꞌae aae egraveegravenaNegravengu laꞌe asa madha Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Dhegraveu ae mai pak-aboko egravetu madha Negravengu Ka Na mad-hegravedi ajꞌa-nori si

3 Lodꞌo egraveegravena kegravepe rare bhegraveni cadhegraveu dhu talora na adꞌu-ue jꞌaramakae Ka pegraveri-pegraveri mese agamadegravenge dhegraveu Parisi egravere regraveti bhegraveni neasa Yesus Hegraveia ra laka-seti bhegraveni netitu egravetu madha regravengu aaꞌi-aaꞌi 4 Kara peka degravenge Yesus aku regravengu naldquoAma Mese Kegravepe ngare bhegraveni nedhu talora negravengu dhu adꞌu-ue jꞌaramakae 5 Egravetu dꞌara atora Musa abhuparedha egraveci dhu peka na lsquoDhegraveu dhuadꞌu-ue jꞌara makae degravenge dhegraveu egravemuna boe hudꞌi abhu hahuku pegraveci tokemadhersquo De madhutu Ama Mese natasamiardquo 6 Dhegraveu se segraveku Ne segravenaka abhu jꞌara ho pegraveci sasala asa Yesusho pamanahu Ne

Yesus lii boe te ngaa madhegravedipasaboti suri rai pake suu kolo ai Na7 Dhegraveu se loe boe karegravei Negravengu HegraveiaNa titu ka padhai lii aku Negravengu naldquoSegravemi neꞌe Ladhe negraveti miu abhu dhutao megravedhi megraveka sasala na negravengu kadhu bisa pegraveci uuru ku segravena ka hukubhegraveni neꞌerdquo 8KaNamadhegravedi pasabotihari hegraveia suri hari rai

9 Ropa dhegraveu se tadegravengi lii padhaiNa regravengu jꞌajꞌi makae Lula regravengureꞌa egravetu dꞌara ra regravengu adꞌu-ue sasalakahegravei Ka lasi ka egraveci-egraveci mulai negravetidhegraveu heka toke dꞌai ana ngegraveru tegravekeeele dhodhoka Yesus degravenge bhegraveni neegravetu era egraveegravena 10 Hegraveia Yesus titu harika Na karegravei ldquoEea Mia lasi Abhuheka ca dhegraveu sa egravetuneꞌe hopegraveci sasalami egraveu dordquo

11 Hegraveia bhegraveni ne dhaa aku negravenguna ldquoAadꞌo Amardquo

KaYesus lii degravenge dhegraveune pekanaldquoJaꞌa neo boe huku egraveu kahegravei Legravepa kate ngaa sanegravedꞌe Tao ia ka sasalardquo]

Lamatua Yesus nuka segravemi saraa hiadhegraveu egravetu rai-haha ne

12 Ka Yesus tuhu hari lii padhaidegravenge dhegraveu ae se peka na ldquoJaꞌa nenuka segravemi saraa hia dhegraveu egravetu rai-hahane Dhegraveu dhu madhutu Jaꞌa mamuriboe egravetu dꞌara maroga te ngaa na peaegravetu dꞌara saraa dhu negraveti mamuri dhulegravekerdquo

13 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Parisi dhupabꞌala peka na ldquoWeh Egraveu mesa muneo jꞌajꞌi sakasii negraveti ngiꞌu Egraveu unumudo Bisa boe segravemi egraveegravena Te madhutuatora egravedhi hudꞌi dhegraveu leo ku dhu jꞌajꞌisakasii hia dhegraveu egraveci bisa boe negravenguunu na De jiꞌi ngoꞌo boe segravemi aangoꞌo boe parcayardquo

14 Ka Yesus dhaa peka na ldquoSegravemineꞌe Hudꞌi laa Jaꞌa jꞌajꞌi sakasii mingiꞌu Jaꞌa mesa ku te lii padhai Jaꞌane legraveke Lula Jaꞌa mesa ku keꞌa mola-mola Jaꞌa ne mai negraveti mia aa neolaku asa mia Miu meꞌa boe Jaꞌa mainegraveti mia aa meꞌa boe neo laku asamia kahegravei 15Miu nile dhegraveu madhutuaꞌabhu dhegraveu rai-haha Te ngaa Jaꞌamadhutu boe aꞌabhu dhegraveu rai-hahaho nile dhegraveu egraveci sa 16 Ladhe Jaꞌanile dhegraveu aꞌuku dhu Jaꞌa pake legravekemola-mola Te Jaꞌa mesa ku boe dhunile dhegraveu te ngaa Jaꞌa tao aaꞌi-aaꞌisama-sama degravenge Ama Ku dhu pua

dagger 753 Alkitab lii Yunani dhu uru tegraveka suri boe lii lolo ne Abad ka canguru ku heka cegraveu lii lolo ne egravetudꞌara sasuri lii Yunani 85 Atora negraveti Ama-ama Agama 2010 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 2222-24 811 Alkitab lii Yunani dhu uru tegraveka suri boe lii lolo ne Abad ka canguru ku heka cegraveu lii lolo ne egravetudꞌara sasuri lii Yunani 812 Mateos 514 Yohanis 95 813 Yohanis 531

Yohanis 817 190 Yohanis 835Jaꞌa mai 17 Baku bhegravelu Te dhu suritegraveke egravetu Atora agama miu peka nalsquoLadhe abhu dhegraveu dua jꞌajꞌi sakasiidhu padhue jꞌara dhu sama egraveegravena legraveketareꞌarsquo 18De Jaꞌamesa ku boe dhu jꞌajꞌisakasii mi ngiꞌu Jaꞌa unu ku Te AmaKu dhu pua Jaꞌa jꞌajꞌi sakasii kahegraveidhu padhai lii lula-negraveti Jaꞌardquo

19 Hegraveia dhegraveu se karegravei aku regravengu naldquoTe Ama Egraveu egraveegravena egravetu miardquo

Ka Yesus bꞌala peka na ldquoMiu setadhe iie boe Jaꞌa Miu tadhe boekahegravei Ama Ku Te ladhe miu tadhe iieJaꞌa tatu miu tadhe Ne kahegraveirdquo

20 Aaꞌi-aaꞌi se Yesus peka-padhailodꞌo Negravengu ajꞌa-nori dhegraveu egravetu EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi padegravetudegravenge era regravengu kaboko doi koleteAbhu boe ca dhegraveu sa dhu kegravepe Nelula dꞌai megraveka lodꞌo na

ldquoEgraveegravena na Jaꞌa laku asa era egraveci dhumiu bisa boe madhuturdquo

21 Yesus padhai lii tabha hari pekana ldquoBegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa tegraveke eele miuho laku asa era leo Miu egraveegravena napatangi-tenge Jaꞌa te ngaa megravedhiboe te miu dhu degravenge boe hak segravenaka lami asa era egraveegravena Aa ladhe miumadhe miu pasae sasala miu erardquo

22 Hegraveia ama dhegraveu Yahudi segraverapakaregravei iisi-aanga ra peka na ldquoNapadhai lii ngaa negravei Neo pamadhe iisiNa do Te Na peka na lsquoMiu bisa boelami asa era egraveegravenarsquo rdquo

23 Ka Yesus peka degravenge dhegraveu seꞌeaku Negravengu na ldquoMiu negraveti rai-haha Tengaa Jaꞌa mai negraveti dedha-liru Miudhegraveu negraveti rai-haha ne te ngaa Jaꞌanegraveti boe rai-haha ne 24 Negraveti egraveegravenaka deo na Jaꞌa peka degravenge miu nabegraveli-camegravedꞌa ladhe miu madhe miupasae sasala-sasigo miu era De ladhemiu parcaya boe na Jaꞌa ne Kristusdhu Ama Lamatua puamai ladhemiumadhe tatu miu pasae sasala miuerardquo

25 Ka ra karegravei peka na ldquoWeeh TeEgraveu ne ceerdquo

Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoJaꞌadhu peka mema karegravei negraveti uru kadagger26 Abhu jꞌara ae dhu Jaꞌa bisa pekalula-negraveti miu Sasala miu ae kahegraveiTe ngaa Jaꞌa padꞌelo boe jꞌara segraveraTe Dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha neladhe Na padhai lii neꞌa dhoka pekadhu mola di Aa Jaꞌa peka degravenge dhegraveuegravetu rai-haha ne dhoka jꞌara-jꞌara dhuJaꞌa tadegravengi negraveti Negravengu dirdquo 27 (DhuNegravengu padhue-padhai nuka Ama Naegravetu sorga Te ngaa dhegraveu se reꞌa rareboe sasoa lii padhai Na)

28 Ka Yesus padhai lii tabha haripeka na ldquoPe ladhe miu dedꞌe ka JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne egravetu ajꞌupalolo-palegravebha heka miu meꞌa kegravenana Jaꞌa ne Kristus Aa Jaꞌa bisa boetao ngaa-ngaa madhutu dadꞌegravei Jaꞌamesa ku te ngaa Jaꞌa ajꞌa-nori dhokajꞌara-jꞌara dhuAmaegravetu sorga ajꞌa-norile Jaꞌa 29 Dhu pua-paleha Jaꞌa bera-bera degravenge Jaꞌa taruu Negravengu tegravekeeele negravedhi boe Jaꞌamesa-mesa ku lulaJaꞌa loe boe sabꞌamadhutu dadꞌegravei Nardquo

30 Ropa Yesus peka jꞌara seꞌe dhegraveuae parcaya Negravengu

ldquoMiu se ana-egravepu Abrahamrdquo31 Egravele egraveegravena ka Yesus peka degravenge

dhegraveu-dhegraveu Yahudi dhu parcayaNegravengu na ldquoLadhemiumamuri paꞌegravekitaruu degravenge Lii Holo-Nori Jaꞌa aaajꞌa taruu negraveti Jaꞌa na miu bisa jꞌajꞌiana madhutu Jaꞌa dhu legraveke 32 Miubisa meꞌa megraveu jꞌara-jꞌara dhu legravekeDegravenge jꞌara-jꞌara dhu legraveke segravera ka dhupatabuli miu segravena ka miu jꞌajꞌi ia kaegravenurdquo

33 Ka dhegraveu se pabꞌala aku regravengu naldquoHee Jiꞌi se jꞌajꞌi boe egravenu dhegraveu Te jiꞌise ana-egravepu Abraham De nga tao kaEgraveu peka na egraveegravena na jiꞌi bebasrdquo

34 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoDhuJaꞌa peka ne legraveke Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu mamuri egravetu dꞌara sasala jꞌajꞌisama segravemi egravenu dhu dhoka madhutudadꞌegravei sasala di 35 Te ngaa dhu temasegravemi neꞌe egravenu se abhu boe palanegraveti lamatua egravemu na Te dhoka ana

dagger 825 Lii Yunani egravetu neꞌe bisa abhu dua sasoa Sasoa egraveci nuka lsquoJaꞌa dhu peka tegraveke le karegravei negraveti urujꞌara karsquo Sasoa ka dua nuka lsquoNga tao ka Jaꞌa neo padhai lii degravenge miursquo 833 Mateos 39 Lukas 38

Yohanis 836 191 Yohanis 854lamatua egravemu di dhu abhu pala taruuegravetu egraveegravena 36 De Jaꞌa nuka Ana AmaLamatua ne ladhe saku eele sasala-sasigo miu na miu bebas aa jꞌa-jꞌi heka egravenu negraveti koasa sasala-sasigoDegravenge jꞌara ne miu madhutu hekadadꞌegravei sasala aa tareꞌa-reꞌa bebas

37 Jaꞌa keꞌa le miu se ana-egravepu Abra-ham Masi ka segravemi egraveegravena te ngaamiu loe boe patangi-tenge jꞌara hopamadhe Jaꞌa lula moꞌo boe segravemimere aꞌajꞌa Jaꞌa Te egravetu dꞌara miuabhu heka era tategraveka Lii Holo-NoriJaꞌa 38 Jaꞌa peka-padhai jꞌara-jꞌaradhu Jaꞌa kegravedhi le dhu Ama Ku pajꞌujꞌule degravenge Jaꞌa Aa miu tao madhutujꞌara-jꞌara dhu miu tadegravengi le negravetiama-ama miurdquo

ldquoAma miu nuka dhegraveu aae nidhurdquo39 Dhegraveu se dhaa peka na ldquoJiꞌi se

ana-egravepu AbrahamrdquoKa Yesus peka degravenge ra aku Negravengu

na ldquoLadhe miu jꞌajꞌi tareꞌa-reꞌa ana-egravepu Abraham miu hudꞌi madhutujꞌara mamuri negravengu 40 Te ngaa Abra-ham tao boe bhabhelu sama segravemi dhumiu tao Te miu loe boe tenge jꞌaraho neo pamadhe Jaꞌa Aa te ngaaJaꞌa ne dhupekadegravengemiu jꞌara-jꞌaradhu legraveke dhu Jaꞌa tadegravengi negraveti AmaLamatua 41 Tatao miu se mema bedaboe negraveti tatao ama miurdquo

Te ngaa regravengu pabꞌala aku regravenguna ldquoHeh Jiꞌi se ana dꞌegravelu Baku pekana jiꞌi se ana ama aadꞌo Te Ama jiꞌiegraveci di nuka Ama Lamatuardquo

42 Hegraveia aku Yesus na ldquoLadhe AmaLamatua tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi Ama miutatu miu sue Jaꞌa Te Jaꞌa mai negravetiNegravengu negraveti egraveegravena ka Jaꞌa ka neꞌe neJaꞌa mai ne madhutu boe dadꞌegravei Jaꞌamesa ku Te ngaa Jaꞌa mai lula Negravenguka dhu pua Jaꞌa 43 Nga tao ka miudhane mere boe lii padhai Jaꞌa Eleboe lulamiumemamoꞌo boe nanene

44 Miu se ca ropa degravenge dhegraveu aaenidhu Te miu dꞌegravei madhutu dadꞌegraveina Karegravei negraveti uru jꞌara ka negravengu dꞌegraveidhoka pamadhe dhegraveu Negravengu labꞌajꞌara dhu legraveke lula na tule eele jꞌaraaaꞌi-aaꞌi dhu legraveke Ladhe na kapodꞌe-kabegraveli mema sasabꞌa na kegravena Tenegravengu ne tuka kapodꞌe-kabegraveli aa

baki negraveti leko-monya 45 Jaꞌa neꞌeka dhu lole jꞌara dhu legraveke Te ngaamiu parcaya boe Jaꞌa 46 Pangee segravekuNegraveti miu se cee ka dhu bisa padꞌelobukti peka na Jaꞌa ne adꞌu-ue sasalaMalaa nga Ladhe Jaꞌa peka legraveke ngatao ka miu moꞌo boe legraveka Jaꞌa

47 Dhegraveu dhu jꞌajꞌi negraveti Ama Lamatuananene Lii Holo-Nori Na Te ngaamiuse jꞌajꞌi boe negraveti Ama Lamatua negravetiegraveegravena ka miu moꞌo boe nanene Jaꞌardquo

ldquoDhae rara iisi megraveka Abraham Jaꞌadhu mema-mema lerdquo

48 Ama-ama dhegraveu Yahudi bꞌalapeka na ldquoLii padhai jiꞌi legraveke tareꞌa-reꞌa Te jiꞌi dhu peka le na Egraveune dhegraveu Yahudi boe te ngaa dhegraveuSamaria Egraveu ne nidhu taordquo

49 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu naldquoJaꞌa nidhu tao boe Jaꞌa pakabꞌuaAma Ku egravetu sorga te ngaa miu moꞌoboe pakabꞌua Jaꞌa 50 Jaꞌa padedhaboe iisi ho padꞌelo kolo-karisi JaꞌaTe ngaa abhu Egraveci dhu neo padꞌelodadedha Jaꞌa Hudꞌi laa Negravengu ka dhupamaꞌegravete na lii padhai Jaꞌa ne legravekedo aadꞌo

51 Lii Holo-Nori Jaꞌa legraveke tareꞌa Dedhegraveu dhu nanene aa tao madhutu LiiHolo-Nori Jaꞌa madhe boerdquo

52 Ropa tadegravengi rare lii ne hegraveiaama-ama dhegraveu Yahudi se peka degravengeNe aku regravengu na ldquoLimuri ne jiꞌi ngeꞌale Egraveu dhegraveu hujꞌu lula nidhu tao leEgraveu Te Abraham madhe Dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua uru-uru segraveramadhe le kahegravei Te ngaa aku Egraveu nalsquodhegraveu dhu nanene degravenge madhutu LiiHolo-Nori Jaꞌa madhe boersquo Mema Egraveune tareꞌa-reꞌa hujꞌu le 53 Do Egraveu nepangee na Egraveu ne kapai risi negraveti Abra-ham dhu madhe le Do Egraveu kapai risinegraveti dhegraveu-dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua dhu madhe segravera Egraveu ngeena Egraveu ne ceerdquo

54Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoLadheJaꞌa ka dhu padedha iisi dhegraveu roꞌoboe segravemi rare Madhutu iia-iia naJaꞌa boe ka dhu dedꞌe padedha-dedhaiisi te ngaa dhu dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha nuka Ama Ku Negravengu neꞌe ka

Yohanis 855 192 Yohanis 915dhu miu mangaku na Negravengu jꞌajꞌiAma Lamatua miu 55 Te ngaa miutadhe boe Ne Dhu tadhe megraveu ka Jaꞌane Ladhe Jaꞌa peka na Jaꞌa tadhe boeNe Jaꞌa leko-monya sama segravemi miuTe ngaa Jaꞌa tadhe megraveu Ne aa Jaꞌatao madhutu Lii Holo-Nori Na kahegravei56Dꞌara bakimiu Abraham karejꞌe titukegravena lodꞌo na tatae neo negravedhi mamaiJaꞌa Negravengu mema negravedhi le ka nakarejꞌe-karaerdquo

57 Ama-ama dhegraveu Yahudi se bꞌalaNe aku regravengu na ldquoUmur Egraveu dhaedꞌai megraveka legravemi nguru tegraveu sa hegravei Tengaa Egraveu peka na megravedhi le AbrahamTareꞌa dordquo

58 Hegraveia Yesus dhaa peka naldquoTareꞌa Te dhae rara iisi megravekaAbraham Jaꞌa dhu mema-mema lerdquo

59 Ka dhegraveu se rare hadhu ho neopegraveci Ne lula Na tao iisi sama segravemiAma Lamatua Te ngaa Yesus kakomau-mau kalua negraveti madha Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi

begravedhu ca dhegraveu1 Hegraveia Yesus si kako taruu Ka

Na ladhe negravedhi dhegraveu begravedhu ca dhegraveudhu begravedhu karegravei negraveti ina na nara iisinegravengu 2 Hegraveia ana-ana madhutu Nakaregravei aku regravengu na ldquoAma Mese Ceeka tao sasala ka dhegraveu ne begravedhu Negravetinegravengumesa na do negraveti ina-ama nardquo

3 Ka Yesus dhaa peka na ldquoDhegraveubegravedhu ne tao boe sala Aa ina-ama naaadꞌo kahegravei Rara iisi na segravemi neꞌeho hudꞌi laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra ladheregravedhi tatao Ama Lamatua dhu beꞌa midedha negravengu 4 Ama Lamatua ka dhupua Jaꞌa De egravedhi hudꞌi tenge jꞌarasegravena ka pakako sasabꞌa Na lodꞌo saraaera Te ladhe maroga mai dhegraveu bisaheka sabꞌa 5Ropa Jaꞌa egravetu rai-haha neera Jaꞌa nuka segravemi saraa dhu dꞌelo hiami dhegraveu aaꞌi-aaꞌirdquo

6 Ropa Yesus padhai lii nare ka Naparuꞌe ilu mi rai Hegraveia Na madhegravedipasaboti ho pakihu rai ne jꞌajꞌi kab-heca Ka Na lame musi madha dhegraveu

ne degravenge kabheca deo na 7 Hegraveia Napeka na ldquoLamu asa kolam Siloamsegravena ka riu regravehu egraveurdquo (Egravetu dꞌara liiIbrani Siloam sasoa na lsquonegraveti mairsquo)Ka dhegraveu begravedhu ne laꞌe ka riu regravehuna Ropa na legravepa hari mai negravengu bisanegravedhi le

8 Hegraveia rae lesa degravenge dhegraveu dhuregravedhi ne dhu tema manegravengi ngaa-ngaa negraveti dhegraveu ra pakaregravei egraveci degravengeegraveci peka na ldquoDhegraveu neꞌe ne dhegraveubegravedhu dhu tema madhegravedi ho kanataai manegravengi ngaa-ngaa negraveti dhegraveu sinamardquo

9 Dhegraveu cahagꞌe dhaa peka na ldquoOoNegravengu kardquo

Dhegraveu cahagꞌe hari peka na ldquoAadꞌoNegravengu ne regravehu na oe segravemi dhegraveuegraveegravenardquo

Te ngaa dhegraveu ne dhaa aku negravenguna ldquoAadꞌo Jaꞌa egraveegravena ka neꞌe ne Dhuuru egraveegravena begravedhurdquo

10 Ka dhegraveu se karegravei ne peka naldquoTasamia ka egraveu bisa ladhe megravedhirdquo

11 Hegraveia na peka aku negravengu naldquoSegravemi neꞌe Dhegraveu dhu ngara Yesusegraveegravena pakihu kabheca ka lame mimusi madha jaꞌa Ka Na pua jaꞌa akuNegravengu na lsquoLamu asa kolam Siloamho riu regravehu egraveu egravetu negraveirsquo Hegraveia jaꞌa taomadhutu segravemi egraveegravena Negraveti egraveegravena ka jaꞌabisa ladhe kegravedhi lerdquo

12 Egravele ka dhegraveu se karegravei ne peka naldquoDhegraveu egraveegravena egravetu miardquo

Ka na dhaa ldquoKeꞌa boe mia laꞌerdquoDhegraveu Parisi parisa dhegraveu dhu uru

egraveegravena begravedhu13-14 Lodꞌo egraveegravena ropa Yesus pakihu

rai jꞌajꞌi kabheca ka puri-paꞌegravele dhegraveubegravedhu ho bisa ladhe negravedhi egraveegravena legravekedegravenge lodꞌo aꞌae sasabꞌa dhegraveu YahudiKa lere regraveti dhegraveu dhu uru egraveegravena begravedhuasa madha dhegraveu-dhegraveu partei agamaParisi 15 Ka dhegraveu Parisi se karegravei neldquoEgraveu lolo ku laa Tasamia ka egraveu bisaladhe megravedhirdquo

Dhegraveu ne dhaa peka na ldquoSegravemineꞌe Dhegraveu egraveegravena tao kabheca mi musimadha jaꞌa Ka laku riu regravehu Hegraveialimuri ne jaꞌa bisa kegravedhi lerdquo

859 Yohanis 518 95 Mateos 514 Yohanis 812 97 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 4910 2Dhegraveu Aae segravera 2020 Yesaya 86

Yohanis 916 193 Yohanis 93516 Ka abhu dhegraveu Parisi cahagꞌe

peka na ldquoDhegraveu dhu puri-paꞌegravele egraveuegraveegravena mai boe negraveti Ama Lamatua Jiꞌingeꞌa lula Negravengu sisu atora negraveti lodꞌoaꞌae sasabꞌardquo

Aa abhu cahagꞌe hari peka naldquoTasamia ka dhegraveu dhu adꞌu-ue sasalabisa tao tadha-tadha malaa segravemisegraverardquo Ka regravengu patao-palaha egravecidegravenge egraveci toke ra pahagꞌa

17 Hegraveia ra karegravei hari dhegraveu dhu uruegraveegravena begravedhu aku regravengu na ldquoMadhutuaꞌabhu egraveu Dhegraveudhupuri-pabeꞌamusimadha egraveu ne Dhegraveu segravemi ngaa sardquo

Dhegraveu ne bꞌala peka na ldquoMadhutuaꞌabhu jaꞌa Dhegraveu egraveegravena ca dhegraveu negravetidhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuardquo

18 Te ngaa ama-ama dhegraveu Yahudise roꞌo boe legraveka na dhegraveu ne uruegraveegravena begravedhu ka limuri ne bisa negravedhile Hegraveia ra pua dhegraveu lasi paroa ina-ama na mai 19 Ropa ina-ama namai dꞌai madha si hegraveia ama-ama sekaregravei aku regravengu na ldquoDhegraveu ne anamiu do Tareꞌa do aadꞌo negravengu nedhu begravedhu mema karegravei negraveti mera iisine Tasamia ka limuri ne negravengu bisaladhe negravedhirdquo

20 Ka ina-ama dhegraveu ne dhaa pekana ldquoNegravengu ne mema ana jiꞌi Aa nabegravedhu karegravei negraveti ngara iisi ne 21 Tengaa jiꞌi ngeꞌa boe na pake ngaa kamusi madha na bisa negravedhi segravemi neꞌeCee ka dhu puri-paꞌegravele musi madhana jiꞌi ngeꞌa boe kahegravei Negravengu kapaile de karegravei ne te negravengu bisa lolo ununardquo 22 Dua ra padhai lii segravemi egraveegravenalula regravengu madhaꞌu degravenge ama-amadhegraveu Yahudi Lula reꞌa na ama-amadhegraveuYahudi se dhu rare le lii egraveci pekana ldquoLadhe abhu dhegraveu mangaku naYesus ne nuka Kristus na babegravegeeele dhegraveu segravera negraveti dꞌara egravemu saba-jꞌa egravedhi dhegraveu Yahudirdquo 23 Negraveti egraveegravenaka ina-ama dhegraveu ne dhaa peka naldquoNegravengu kapai le De karegravei nerdquo

24 Hegraveia ra paroa hari dhegraveu dhu uruegraveegravena begravedhu Ka ra karegravei ne ldquoSegravemineꞌe Egraveu hudꞌi peka ku mola-mola egravetumadha Ama Lamatua segravena ka jꞌagapaie kolongara Na Te jiꞌi ngeꞌa naYesus ne dhegraveu bhelu-katubꞌardquo

25 Ka dhegraveu ne dhaa peka na ldquoAmasi baku nasa Te jaꞌa keꞌa boe naNegravengu egraveegravena dhegraveu bhelu do aadꞌoDhu jaꞌa keꞌa mola-mola nuka uruegraveegravena jaꞌa begravedhu te ngaa limuri ne jaꞌabisa kegravedhirdquo

26 Hegraveia ra karegravei ne aku regravengu naldquoTe Na tao egraveu tasamia Tasamia Nabhoke musi madha egraveurdquo

27 Dhegraveu ne dhaa na ldquoEee Te deona jaꞌa lole le te ngaa miu moꞌo boenanene Tasamia ka miu neo jaꞌa lolohari Ele boe ama si neo jꞌajꞌi anamadhutu Na dordquo

28 Ka ra padhai pa-aape ne hegraveiara peka ldquoHudꞌi laa egraveu ka jꞌajꞌi anamadhutu Na Te jiꞌi se ana madhutuMusa 29 Jiꞌi ngeꞌa Ama Lamatua kadhu padhai lii degravenge Musa Te ngaangeꞌa boe Dhegraveu egraveegravena bhodho negraveti roꞌamiardquo

30 Ka dhegraveu dhu uru egraveegravena begravedhuna dhaa ldquoJaꞌa malaa nga Miu meꞌaboe Negravengu mai negraveti mia Aa te ngaaNegravengu ka dhu bhoke pamegraveu musimadha jaꞌa ka jaꞌa bisa kegravedhi 31 Egravedhiaaꞌi-aaꞌi ti teꞌa na Ama Lamatuaparluu boe nanene lii dhegraveu bhelusi Te ngaa Ama Lamatua nanenedhegraveu dꞌara mola dhu mamuri mad-hutu dadꞌegravei Na 32 Karegravei negraveti AmaLamatua pajꞌajꞌi liru degravenge rai-hahatoke dꞌai sange neꞌe abhu megraveka liilolo egraveci sa hegravei lula-negraveti dhegraveu dhupuri-pabeꞌa dhegraveu begravedhu karegravei rara iisine ho negravengu bisa negravedhi 33 De ladheYesusmai boe negraveti Ama Lamatua tatuNegravengu bisa boe tao ngaa-ngaa sinamardquo

34 Hegraveia ra bꞌala aku regravengu naldquoWee Egraveu ne dhegraveu bhelu karegravei inamunara iisi egraveu Egraveu ngee na egraveu bisa ajꞌahari jiꞌi dordquo Ka ra babegravege eele dhegraveune negraveti egravemu sabajꞌa regravengu

Dhegraveu dhu dꞌara begravedhu35 Ropa Yesus tadegravengi regravengu

babegravege eele dhegraveu dhu uru egraveegravena begravedhunegraveti egravemu sabajꞌa ra hegraveia Na laꞌe tengedhegraveu ne toke abhu Ka Na pekaldquoTasamia Egraveu parcaya Dhegraveu Rai-hahatareꞌa-reꞌa ne dordquo

Yohanis 936 194 Yohanis 101536 Ka dhegraveu ne karegravei hari Ne aku

negravengu na ldquoAma te Negravengu egraveegravena ceePeka ku laa segravena ka jaꞌa bisa parcayaNerdquo

37 Hegraveia Yesus peka na ldquoEgraveu paragale degravenge Ne Negravengu egraveegravena nuka Jaꞌane dhu padhai lii degravenge egraveu nerdquo

38 Ka dhegraveu ne dhaa aku negravengu naldquoAma jaꞌa parcayardquo Hegraveia na patitukegravetu urutuu pahaha iisi mi Yesus

39 Hegraveia Yesus lii degravenge ne akuNegravengu na ldquoMamai Jaꞌa asa rai-hahane segravena ka padꞌelo sasala-sasigodhegraveu hodhegraveubegravedhubisa ladhe regravedhiaa dhegraveu dhu regravedhi bisa jꞌajꞌi begravedhurdquo

40 Egravetu era egraveegravena abhu dhegraveu Parisipegraveri-pegraveri dhu tadegravengi lii padhaiYesus Hegraveia ra karegravei Ne aku regravenguna ldquoTasamia Jiꞌi se begravedhu boe sinamardquo

41 Yesus bꞌala peka na ldquoSegravemi neꞌeLadhe musi madha miu begravedhu abhuboe dhu pasala miu Te ngaa lula miupeka na miu bisamegravedhi negraveti egraveegravena kamiu pasae sasala miu erardquo

10Lii pakasame lula-negraveti dhegraveu mad-

henga badha degravenge kahibꞌi-kalegravebho na1Yesus padhai lii pake lii pakasame

peka na ldquoDhu Jaꞌa peka degravenge miune legraveke tareꞌa Abhu kahibꞌi-kalegravebhodegravenge oka ra Ladhe dhegraveu maso boere hegravebꞌa oka te ngaa caꞌe re kolo okana teꞌa le negravengu ne dhegraveu manaꞌu

2 Te ngaa ladhe maso re hegravebꞌaoka nuka dhegraveu madhenga dhu piarakahibꞌi-kalegravebho segravera 3 Dhegraveu jꞌagahegravebꞌa oka tadhe dhegraveu madhengakahibꞌi-kalegravebho hegraveia na bhokebabegravedho hia negravengu Kahibꞌi-kalegravebhose tadhe lii dhegraveu madhenga badhakahegravei Ka ropa dhegraveu madhengane paroa ngara ra egraveci-egraveci kahibꞌi-kalegravebho se madhutu ne asa liꞌu4 Ladhe dhegraveu madhenga ne neo negravetisi asa mia negravengu kako uuru Kahibꞌi-kalegravebho se madhutu ne re limuri lulara tadhe lii na 5 Ladhe abhu dhegraveudhu kahibꞌi-kalegravebho tadhe boe naregravengu madhutu boe ne Te ngaa ra

rai pakajꞌegraveu lula regravengu tadhe boe liidhegraveu leordquo

6 Masi ka Yesus lole lii pakasame nehia dhegraveu seꞌe te ngaa reꞌa boe sasoana

Lamatua Yesus sama segravemi dhegraveumadhenga badha dhu beꞌa

7 Ka Yesus peka tabha hari degravengedhegraveu segravera aku Negravengu na ldquoDhu Jaꞌalole degravenge miu ne legraveke tareꞌa Jaꞌa nenuka segravemi hegravebꞌa oka kahibꞌi-kalegravebho8 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mai uuru negravetiJaꞌa regravengu sama segravemi dhegraveu man-aꞌu Masi ka regravengu loe boe paroa tengaa kahibꞌi-kalegravebho se nanene boelii regravengu 9 Aa Jaꞌa ne egraveci egraveegravena kadegravenge hegravebꞌa oka egraveegravena Ladhe abhudhegraveu neo maso re Jaꞌa Ama Lamatuaneo patabuli ne negraveti koasa sasala-sasigo na Egraveegravena sama segravemi negravengu laꞌeasa era Ama Lamatua maso re Jaꞌadhu jꞌajꞌi hegravebꞌa oka Aa dhegraveu dhumaso re Jaꞌa negravengu neo asa mia egraveegravenaka ngaa-ngaa tao boe degravenge abhunaꞌa-ninu dhu beꞌa 10Dhegraveu manaꞌureꞌa dhoka tao maruru di te regravengumai ho manaꞌu pamadhe dhegraveu aapaꞌele iie mamuri dhegraveu Te ngaa Jaꞌakegraveti mamuri dhu hua iia titu kegravenate mamai Jaꞌa ne segravena ka dhegraveu bisamamuri mera-milu aa unu mamuridhu legraveke

11 Jaꞌa kahegravei nuka segravemi dhegraveu mad-henga badha dhu beꞌa Te dhegraveu mad-henga dhu beꞌa sadia saraka ngiꞌu natoke madhe segravena ka kahibꞌi-kalegravebhona bisamamuri 12Te ngaa dhegraveu sabꞌadhu lamatua boe negraveti kahibꞌi-kalegravebhosegravera ropa negravedhi busa hui mai narai pakajꞌegraveu tegraveke eele kahibꞌi-kalegravebhose Hegraveia busa hui ne kadhi narekahibꞌi-kalegravebho ka regravengu cahagꞌe raipacebꞌa 13 Dhegraveu sabꞌa egraveegravena rai lulanegravengu dhoka sabꞌa tenge doi di Napusi-pahae boe jꞌaga paie-iie kahibꞌi-kalegravebho segravera

14 Legraveke tareꞌa Jaꞌa ne nuka segravemidhegraveu madhenga badha dhu beꞌa Jaꞌatadhe hua iia kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌasegravera Aa regravengu tadhe Jaꞌa kahegravei15Egraveegravena egraveci egraveegravena ka degravenge Ama Ku egravetu

Yohanis 1016 195 Yohanis 1034sorga tadhe Jaꞌa aa Jaꞌa tadhe Negravengukahegravei Jaꞌa sadia kore le ho soroiisi Jaꞌa toke madhe segravena ka kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa bisa mamuri 16 Abhukahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa dhu leo era dhudhae kaboko koremegraveka segravena ka paꞌegravecidegravenge kahibꞌi-kalegravebho egravetu seꞌe se Jaꞌahudꞌi eo paꞌoru kore simi ca era kahegraveiRopa regravengu tadegravengi lii Jaꞌa regravengutadhe degravenge Hegraveia ra mai paꞌegraveci segravenaka jꞌajꞌi mi ca kaboko dhu degravenge dhegraveumadhenga egraveci

17 Negraveti egraveegravena ka Ama Ku egravetu sorgasue Jaꞌa Te Jaꞌa dhu sadia le soroiisi Jaꞌa toke madhe segravena ka Jaꞌa bisamamuri hari 18 Abhu boe ca dhegraveu sadhu laka-seti Jaꞌa ho madhe te ngaaJaꞌa mesa ku soro iisi laꞌa toke madheJaꞌa degravenge hak ho soro ngiꞌu Jaꞌa aadegravenge hak kahegravei segravena ka kore hariParedha ne dhu Jaꞌa segravemi kore le negravetiAma Ku egravetu sorgardquo

19 Lula dhegraveu se tadegravengi lii padhaiYesus segravemi egraveegravena ka dhegraveu Yahudi sepabꞌala hari isi-aanga ra 20 Abhudhegraveu ae negraveti regravengu dhu peka naldquoDhegraveu ne hujꞌu Aa nidhu tao NeNga tao ka miu dꞌegravei nanene Nerdquo

21 Te ngaa abhu cahagꞌe peka naldquoNeꞌe ne negraveti boe lii padhai dhegraveu hu-jꞌu sina ma Lii padhai segravemi seꞌe sekalua boe negraveti dꞌara hegravebꞌa nidhu Aanidhu segravera bisa boe kahegravei puri-paꞌegravelemusi madha dhegraveu begravedhu sirdquo

Ama-ama dhegraveu Yahudi roꞌo boe segravemiLamatua Yesus

22 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu Yahudi neotao kalela agama regravengu Lodꞌo beꞌane legraveke degravenge hegraveru pacuhi Pestane pasanegravedꞌe dhegraveu Yahudi lodꞌo dhudhegraveu leo mai pakajꞌalu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua egravetukota Yerusalem ka ra pamegraveu ne segravenaka ringi hari ca tegraveka 23 Yesus

kako palegraveme egravetu madha Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ne egravetu era dhu rapangare na lsquoPaleo Dhegraveu Aae Sole-manrsquo 24 Hegraveia ama-ama dhegraveu Yahudimai lingu rare Ne ka ra peka ldquoEehJiꞌi se mate toke dꞌai pegraveri lodꞌo hariho ngeꞌa Ladhe Egraveu ne nuka Kristusna peka mola-molardquo

25 Yesus bꞌala aku Negravengu na ldquoJaꞌadhu peka mema le te ngaa miu moꞌoboe legraveka Aa te ngaa jꞌara-jꞌara dhuJaꞌa tao aaꞌi-aaꞌi madhutu paredhaAma Ku di Jꞌara seꞌe se ka dhupadꞌelo na Jaꞌa ne cee 26 Te ngaamiu moꞌo boe legraveka Jaꞌa lula miu sekahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa boe 27Te kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa dhu tareꞌa segravera tadhelii Jaꞌa Regravengu madhutu Jaꞌa aa Jaꞌatadhe regravengu kahegravei 28 Jaꞌa hia si ma-muri dhu legraveke dhu maꞌegravete boe aaregravengu cegraveri eele boe negraveti Ama Lamatuakahegravei Abhu boe ca dhegraveu sa dhu bisaparame rare si negraveti Jaꞌa 29AmaKu egravetusorga ka dhu pangegravedꞌu regravengu mi JaꞌaNegravengu egravera risi aaꞌi megraveu-megraveu Negravetiegraveegravena ka abhu boe ca dhegraveu sa hegravei dhubisa parame rare si negraveti Negravengu 30 TeAma Ku degravenge Jaꞌa ne egravecirdquo

31 Ropa tadegravengi rare hegraveia ama-ama dhegraveu Yahudi se rare hari hadhuneo pegraveci pamadhe Yesus 32 Ka Yesuspadhai lii aku Negravengu na ldquoJaꞌa padꞌelole jꞌara dhu beꞌa ae-ae negraveti Ama KuMiu pake jꞌara beꞌa mia ho neo pegravecipamadhe Jaꞌardquo

33 Hegraveia dhegraveu se dhaa peka na ldquoJiꞌipegraveci boe egraveu lula egraveu tao jꞌara beꞌa Tengaa jiꞌi huku egraveu degravenge jꞌara pegraveci pakehadhu lula egraveu pahahe Ama LamatuaTe egraveu dhoka dhegraveu rai-haha di te ngaatao iisi mu nuka segravemi Ama LamatuaSeli-kolane ngardquo

34 Ka Yesus bꞌala peka naldquoTasamia Egravetu dꞌara Atora agama

1015 Mateos 1127 Lukas 1022 1022 Limuri ne dhegraveu Yahudi peka kalela ne Hanukadhu padegravetu degravenge hari Natal Lii lolo na segravemi neꞌe ka egravetu tegraveu 167 (cangasu egravena nguru pidhumdashlodꞌoKristus dhaemaimegraveka) jedheraa dhegraveu Siria egraveci ngara na Antiokus Epifanes paguri eele kota YerusalemNegravengu pakajꞌalu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi kahegravei degravenge jꞌara na hake palaho mei korban ka tao erasogo-tagu na egravetu egraveegravena Negraveti egraveegravena ka dhegraveu Yahudi maruru Ka tanggal 25 hegraveru Kislef tegraveu 164 (cangasuegravena nguru egravepamdashlodꞌo Kristus dhae mai megraveka) ra pamegraveu hari Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ne hegraveia ratao acara segravena ka ringi hari Egravemu ne 1033 Atora negraveti Ama-ama Agama 2416 1034 LiiSodꞌa Koa-Kio 82126

Yohanis 1035 196 Yohanis 1116dhu miu megravedꞌu dhu suri na lsquoJaꞌapeka mema na miu ama-ama sedewarsquo 35 Egravedhi teꞌa le na aaꞌi-aaꞌidhu suri egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciAma Lamatua legraveke aa bisa boe coreeele Ama Lamatuamesa Na dhu pekale dhegraveu segravera na regravengu se lsquodewarsquo36 De tasamia ka miu bisa peka naJaꞌa ne pahahe Ama Lamatua lula Jaꞌapeka na Jaꞌa ne Ana Ama LamatuaMaso boe asa dꞌara kahadhu si TeAma egravetu sorga ka dhu pajꞌujꞌu Jaꞌa aapua Jaꞌa mai asa rai-haha ne 37 Segravemineꞌe Ladhe Jaꞌa pakako boe sasabꞌa-laꞌa Ama Ku na miu baku parcayaJaꞌa 38 Te ngaa Jaꞌa pakako taruusasabꞌa Ama Ku De masi ka miu legravekaboe Jaꞌa te ngaa miu hudꞌi segravemi mereku tadha malaa dhu Jaꞌa tao Degravengesegravemi egraveegravena miu bisa meꞌa kahegravei naAma Ku dhu paꞌegraveki degravenge Jaꞌa Aa Jaꞌapaꞌegraveki degravenge Negravengu kahegraveirdquo

39 Ka dhegraveu se segraveku kegravepe Ne harite ngaa Na tabhegraveli eele negraveti kacui-aairegravengu

40 Hegraveia Yesus laꞌe hari asa cabegravekaloko Yarden egravetu era dhu uru egraveegravenaYohanis sarani dhegraveu Ka Na pea tahaegravetu negravei 41 Dhegraveu ae mai tenge NeHegraveia ra peka aku regravengu na ldquoYoha-nis tao negravedhi boe tadha malaa Tengaa aaꞌi-aaꞌi dhu negravengu lole lula-negravetiYesus ne legraveke tareꞌa-reꞌardquo 42Ka dhegraveuae egravetu negravei parcaya Yesus

11Mamadhe Lasarus

1-2Abhudhegraveu egraveci ngarana LasarusNegravengu pea egravetu rae Betania sama-sama degravenge aꞌa na bhegraveni dhegraveu duaMaria degravenge Marta (Maria neꞌeka dhu pakose haga Lamatua Yesusdegravenge egravei hegraveu megravengi ka pamegraveu pakeregraveu kegravetu na) Ca lodꞌo ka Lasaruspegravedꞌa aae 3 Ka ana hegraveni na dhegraveudua se paꞌadhu lii moa hia Yesus akuregravenguna ldquoLasarus angalai Ama egraveegravenapegravedꞌa aaerdquo

4 Ropa Yesus tadegravengi lii moa nehegraveia Na lii aku Negravengu na ldquoEgravei papegravedꞌane negraveti boe mamadhe Ama Lamatuaneo pake jꞌara neꞌe ho padꞌelo dad-edha Na Segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dedꞌepadedha-dedha Jaꞌa nuka Ana AmaLamatua nerdquo

5 Yesus sue Marta Maria degravengeari ra Lasarus 6 Lodꞌo Na tadegravengina Lasarus dhu pegravedꞌa Yesus pea dualodꞌo era egravetu cabegraveka loko Yarden 7KaNa peka degravenge ana madhutu Na segraveraaku Negravengu na ldquoMai lati hari asa erapea Lasarus egravetu propensi Yudeardquo

8 Te ngaa ana madhutu Na pabꞌalapeka na ldquoAma Mese Lai-lai ne ama-ama dhegraveu Yahudi segravera neo pegraveci pa-madhe Ama egravetu negravei Te ngaa Ama neolamu hari asa negraveirdquo

9 Ka Yesus dhaa na ldquoBaku mad-haꞌu Begraveli-begraveli negraveti lodꞌo rea tokelodꞌo cegravena canguru dua jam siLadhe kako egravetu dꞌara saraa dhegraveu kad-hunu boe Te saraa pasaraa rai-hahaho dhegraveu bisa ladhe regravedhi degravenge beꞌa10 Te ngaa ladhe dhegraveu kako egravetu dꞌaramaroga na kadhunu pahari-paharite degravenge boe saraardquo

11 Yesus padhai lii egravele ka Na pekaldquoAngalai egravedhi Lasarus bhegravejꞌi le Tengaa pe Jaꞌa laku paregravei nerdquo

12 Hegraveia ana madhutu Na peka naldquoAma ladhe negravengu bhegravejꞌi di sasoa naegraveegravena na negravengu egravele negraveti papegravedꞌa sirdquo

13 Ra peka segravemi egraveegravena lula regravengungee na Yesus padhai lii lula-negravetibhegravejꞌi dhu biasa di Aa te ngaa Yesuslole lula-negraveti mamadhe Lasarus14 Hegraveia Yesus peka mola-mola degravengera aku Negravengu na ldquoSegravemi neꞌe Lasarusmadhe le 15 Aa te ngaa Jaꞌa karejꞌelula Jaꞌa aadꞌo egravetu negravei lodꞌo dhu namadhe megraveka segravena ka miu baku susaTe ngaa dhu jꞌajꞌi neꞌe egraveegravena ka dhutao miu bisa parcaya Jaꞌa Mai latikardquo

16 Hegraveia Tomas dhu dhegraveu paroana ldquoana kembarrdquo peka degravenge anamadhutu dhu leo segravera aku negravengu na

1040 Yohanis 128 111-2 Lukas 1038-39 Yohanis 123 1110 Madhutu aꞌabhu Yesusna ldquoJaꞌa nuka segravemi saraa De lodꞌo-lodꞌo Jaꞌa degravenge miu era na miu ngaa-ngaa tao boerdquo

Yohanis 1117-19 197 Yohanis 1142ldquoMai ka Beꞌa risi aaꞌi-aaꞌi ti lati segravenaka madhe palere-lere degravenge Nerdquo

Lamatua Yesus laꞌe asa Betania kapaꞌegravera dꞌara Marta

17-19 Ka Yesus si lasi asa rae BetaniaRae ne kajꞌegraveu negraveti Yerusalem tegravelu

kilometer di Ka dhegraveuYahudi negraveti negraveiae ka dhu mai beke segravena ka paꞌegraveradꞌara Marta degravenge Maria

Ropa Yesus si dꞌai negravei heka reꞌana dhegraveu padhane le Lasarus egravepa lodꞌokegravena

20 Ka lodꞌoMarta tadegravengi na Yesusmai le hegraveia laꞌe paraga degravenge YesusTe ngaa Maria mate egravetu egravemu 21 HegraveiaMarta lii degravenge Yesus peka na ldquoAmaee Ladhe Ama egravetu neꞌe tatu ari jaꞌamadhe boe 22 Te ngaa jaꞌa parcayakahegravei sadꞌi Ama manegravengi ngaa egraveegravenaka negraveti Ama Lamatua tatu abhurdquo

23 Ka Yesus lii degravenge ne peka naldquoMarta Egraveegravena na Ari mu mamuriharirdquo

24 Marta padhai lii peka na ldquoJaꞌakeꞌa pe dꞌai lodꞌo egravele rai-haha neladhe Ama Lamatua pamamuri haridhegraveu madhe aaꞌi-aaꞌi Negravengu pama-muri hari kahegravei ari jaꞌardquo

25 Hegraveia Yesus peka na ldquoJaꞌa ka dhuhia dhegraveu madhe mamuri hari Jaꞌaka dhu hia dhegraveu mamuri dhu legravekekahegravei De dhegraveu dhuparcaya Jaꞌa abhumamuri egraveegravena masi ka negravengu madhe26 Ka dhegraveu dhu unu mamuri dhu legravekeegraveegravena aa parcaya Jaꞌa begraveli-camegravedꞌamadhe boe te ngaa mamuri taruuMarta egraveu parcaya lii padhai Jaꞌa nedordquo

27 Hegraveia Marta dhaa na ldquoOo AmaJaꞌa parcaya na Egraveu ne nuka Kris-tus Dhegraveu dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌumema karegravei negraveti uru ka Aa Egraveu ne AnaAma Lamatua dhu Na padhadha tegravekehia mai asa rai-haha nerdquo

Lamatua Yesus tangi28 Ropa Marta padhai lii nare hegraveia

na legravepa asa egravemu na Ka na paroaari na Maria segravena ka dua ra mesa-mesa ra Ka na peka na ldquoAma Mesemai le Negravengu neo paraga degravengeegraveurdquo 29-31 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravenahegraveia Maria laꞌe degravenge ka tenge Yesus

Ropa dhegraveu Yahudi dhu beke degravengeMaria egravetu dꞌara egravemu regravedhi negravengukegravedꞌi sahegraveka ka rai liꞌu laꞌe hegraveialasi madhutu ne re limuri Te regravengupangee na Maria laꞌe tangi asa roꞌaLasarus

Lodꞌo egraveegravena Yesus si dꞌai megraveka dꞌararae Negravengu egravetu era dhu Marta paragadegravenge Ne 32 Ropa Maria laꞌe dꞌai eraegraveegravena ka ladhe negravedhi Yesus Hegraveia napatitu kegravetu urutuu egravetu madha YesusKa na lii aku negravengu na ldquoAma SegravemiAma egravetu neꞌe tatu ari jaꞌa madheboerdquo

33 Ropa Yesus negravedhi Maria tangi aadhegraveu Yahudi dhu madhutu ne tangikahegravei ka Yesus nasa aa dꞌara Na susa34 Hegraveia Na karegravei aku Negravengu na ldquoMiupadhane ne egravetu miardquo

Ra dhaa peka na ldquoMai Ama Segravenaka megravedhi unu murdquo

35 Hegraveia Yesus tangi 36 Ka dhegraveuYahudi se papeka aku regravengu naldquoLadhe ku laa Na sue Lasarus titukegravenardquo

37 Te ngaa abhu cahagꞌe dhu pa-peka na ldquoDhegraveu neꞌe ne ka dhu hiadhegraveu begravedhu bisa negravedhi Nga tao kaNegravengu bisa boe tenge jꞌara segravena kaLasarus baku madherdquo

Lasarus mamuri hari38 Ka dꞌara Yesus susa Hegraveia laꞌe

padegravetu-degravetu asa roꞌa dhu ra padhaneLasarus Roꞌa ne dhu ra katange ledegravenge hadhu aae cue 39 Hegraveia Yesuspua dhegraveu egravetu segravera peka na ldquoLoli eeleku hadhu negraveti hegravebꞌa roꞌa nerdquo

Te ngaa Marta ana hegraveni dhegraveumadhe ne peka aku negravengu na ldquoIriiAma Na madhe egravepa lodꞌo kegravena Tatuhegraveu lerdquo

40 Ka Yesus pasanegravedꞌe ne akuNegravengu na ldquoSanegravedꞌe lii Jaꞌa deo nasi Jaꞌa dhu peka mema le na ladheegraveu tareꞌa-reꞌa parcaya Jaꞌa pe megravedhidadedha Ama Lamatuardquo

41 Hegraveia pegraveri-pegraveri dhegraveu loli eelehadhu negraveti hegravebꞌa roꞌa ne Ka Yesusladhe asa dedha-liru hegraveia Na pekaldquoAma Jaꞌa manegravengi makasi lula Amananene Jaꞌa 42 Jaꞌa keꞌa karegravei negraveti uruka na Ama nanene taruu Jaꞌa Tengaa doe ne Jaꞌa peka segravemi neꞌe segravena

Yohanis 1143 198 Yohanis 123

ka dhegraveu-dhegraveu dhu titu egravetu neꞌe bisareꞌa na Ama ka dhu pua Jaꞌardquo 43Ropapeka nare hegraveia Na paroa degravenge liimegravedhu peka na ldquoLasarus Kalua kardquo

44 Ka dhegraveu madhe ne kalua negravetidꞌara roꞌa Kacui-aai degravenge hagana paꞌegraveki era degravenge begravela hutu dhegraveumadhe Aa abhu begravela dhu pahuturegravehu na kahegravei Yesus pua dhegraveu egravetusegravera peka na ldquoBhoke eele begravela hutuse segravena ka na kakordquo

Ra tenge jꞌara ho neo pamadheLamatua Yesus

(Mateos 261-5 Markus 141-2 Lukas221-2)

45 Ropa laladhe regravedhi tatao Yesusne dhegraveu Yahudi dhu beke degravengeMaria ae ka dhu parcaya Yesus 46 Tengaa abhu cahagꞌe kahegravei dhu lasiparaga degravenge dhegraveu negraveti partei Parisisegravena ka peka tatao Yesus ne degravengeregravengu

47 Egravele egraveegravena hegraveia kegravetu agamaYahudisegravera degravenge dhegraveu Parisi pakabokoho padhue Ra pakaregravei peka naldquoDhegraveu neꞌe ne tao tadha malaa rupa-rupa De egravedhi tao Ne tasamia hari48 Te ladhe egravedhi soro tegraveke Ne begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi sanao-maenaNegravengu jꞌajꞌi dhegraveu aae regravengu Degravengejꞌara neꞌe egraveegravena na sordadꞌu Romasegravera mai paguri eele Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi egravedhi degravenge palahoisi kabarai egravedhirdquo

49 Tegraveu egraveegravena Kayafas dhu jꞌajꞌi kegravetukapai risi agama Yahudi Na peka naldquoGoa ee Miu meꞌa boe ngaa-ngaa50Te ladhe dhegraveu egraveci madhe pala dhegraveuaaꞌi-aaꞌi egraveegravena beꞌa risi hia miu Teladhe aadꞌo na sordadꞌu Roma maipamadhe aaꞌi megraveu-megraveu isi kabaraiegravedhi dhegraveu Yahudi nerdquo 51 Lii Kayafasne mai boe negraveti dꞌara negravengu unu naTe Ama Lamatua pake hegravebꞌa na lulanegravengu ka kegravetu kapai risi agama dꞌarategraveu egraveegravena Negraveti egraveegravena ka Kayafas pekategraveke na begraveli-camegravedꞌa Yesus madhepala dhegraveu Yahudi aaꞌi-aaꞌi ra 52 Aate ngaa dhu legraveke ka Yesus madheboe hia dhegraveu Yahudi mesa ra di tengaa pala dhegraveu unu Ama Lamatua

aaꞌi-aaꞌi dhu pale-legraveme egravetu rai-hahane Negravengu egraveegravena na oru nare si jꞌajꞌi misuku ca nau-ca nadha

53 Lula lii padhai Kayafas neꞌe kakaregravei negraveti lodꞌo egraveegravena ama-ama dhegraveuYahudi tenge jꞌara ho neo pamadheYesus

54 Negraveti egraveegravena ka Yesus laꞌe heka asamadha dhegraveu ae egravetu talora ama-amadhegraveu Yahudi Negravengu degravenge ana-anamadhutu Na lasi asa dꞌara kota egravecingara na Efraim padegravetu degravenge dꞌaramamoo Ka ra pea taha egravetu egraveegravena

55 Lodꞌo egraveegravena degravetu le degravenge lodꞌokalela Paska agama Yahudi Dhutema le dꞌai lodꞌo segravemi egraveegravena dhegraveuae negraveti rae-rae mai pakaboko egravetu kotaYerusalem ho madhutu kalela Paskaegravetu egraveegravena Dhegraveu se dꞌai uru ho pamegraveuiisi madhutu atora agama 56 Aeka negraveti regravengu patangi-tenge Yesusegravetu egraveegravena Ropa ra titu egravetu madhaEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ka rapakaregravei peka na ldquoMadhutu aꞌabhumiu tasamia Yesus mai madhutupesta kalela Paska ne do aadꞌordquo 57Tengaa kegravetu agama Yahudi segravera degravengedhegraveu Parisi paredha peka na ldquoLadheabhu dhegraveu dhu reꞌa Yesus egravetumia napeka degravenge jiꞌirdquo Aa te ngaa regravengu neokegravepe Ne

12Maria pakose haga Yesus degravenge egravei

hegraveu megravengi(Mateos 266-13 Markus 143-9)

1 Di egravena lodꞌo ka dꞌai lodꞌo kalelaPaska ka Yesus si mai hari asa rae Be-tania Lasarus si pea egravetu egraveegravena Negravenguka dhu madhe dhu Yesus pamamurihari le 2 Hegraveia regravengu pananasu segravenaka megraveda none Yesus naꞌa-ninu degravengeregravengu Marta lalau mei Aa Lasarusmadhegravedi naꞌa-ninu mei egraveci degravengeYesus 3Hegraveia Maria nare egravei hegraveumegravengiasli ca boto dhu kabꞌua Ka na pasutimi haga Yesus Hegraveia na roso hagaYesus pake regraveu kegravetu negravengu Ka hegraveu

1154 Sensus 910

Yohanis 124 199 Yohanis 1219megravengi ne pale-legraveme aaꞌi dꞌara egravemuegraveegravena

4 Te ngaa ana madhutu Yesus egravecingara na Yudas Iskariot dhu egraveegravena napahie Yesus kaꞌugu aku negravengu na5 ldquoWee Nga tao ka negravengu pahie boeegravei hegraveu megravengi ne Te kabꞌua na nukasegravemi gaji dhegraveu egraveci dꞌara ca tegraveu Beꞌarisi pahie segravena ka kabꞌua napabagimidhegraveu unu aadꞌo segraverardquodagger 6 Aa te ngaaYudas peka segravemi neꞌe ne lula boe negravetinegravengu sue dhegraveu-dhegraveu unu aadꞌo Tengaa lula negravengu dhegraveumanaꞌu Negravengune dhu tegraveke doi Yesus si te ngaa ae kadhu huni nare negraveti dꞌara kas

7 Ka Yesus bꞌala aku Negravengu naldquoHudꞌi laa bhegraveni ne tao segravemi neꞌe Tenegravengu dhu tegraveke egravei hegraveumegravengi ne segravenaka lalau ngiꞌu aae Jaꞌa ho ra padhaneJaꞌa 8 Dhegraveu unu aadꞌo dhu bera-bera degravenge miu Te ngaa Jaꞌa ne begraveli-camegravedꞌa aadꞌo heka egravetu talora miurdquo

Kegravetu agama segravera tenge jꞌara ho neopamadhe Lasarus

9 Egravele egraveegravena dhegraveu Yahudi ae ka dhureꞌa na Yesus egravetu rae Betania Kadhegraveu se mai neo regravedhi Ne aa neoregravedhi Lasarus kahegravei Te regravengu tadegravengile na Yesus pamamuri hari le Lasarusnegraveti mamadhe 10 Te ngaa kegravetu-kegravetu agama padhue ho neo pamadheLasarus 11 Te dhegraveu Yahudi ae dhutadegravengi le lii palolo lula-negraveti Lasarusne ka dhegraveu se parcaya Yesus Regravenguse roꞌo heka nanene ama-ama dhegraveuYahudi

Lamatua Yesus maso asa dꞌara kotaYerusalem sama segravemi dhegraveu aae-dhegraveu ka-pai

12 Asa begraveli egraveegravena dhegraveu ae dhumai madhutu kalela Paska egravetu kotaYerusalem tadegravengi na Yesus neo

mai asa era neꞌe kahegravei 13 Ka lasi pareregraveu palam ho pake soru mamai Yesussama segravemi Negravengu ne dhegraveu aae-dhegraveukapai Hegraveia ra paꞌoo aaꞌi-aaꞌi ra akuregravengu naldquoHosana Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua

Te Lamatua pajꞌujꞌu dꞌara hua iiaNa mi Dhegraveu Aae Israꞌel

dhu negraveti kolongaraLamatuardquo

14 Ka Yesus abhu badha keledꞌei egraveniciꞌu hegraveia Na manyaꞌe Seꞌe se jꞌajꞌinuka segravemi dhu suri tegraveke le egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua na15 ldquoMiu dhegraveu kota Yerusalem baku

madhaꞌuMiu dhegraveu kota lsquoSionrsquo se ladhe ku

asa negraveiDaggerTe Dhegraveu Aae miu nuka mai negravei

Negravengu mai manyaꞌe keledꞌei egraveniciꞌurdquo

16 Lodꞌo egraveegravena ana madhutu Yesusreꞌa megraveka sasoa negraveti jꞌara seꞌe se Tengaa begraveli-camegravedꞌa ropa Yesus ma-muri hari negraveti mamadhe Na aa AmaLamatua dedꞌe Ne padedha-dedharegravengu heka sanegravedꞌe jꞌara-jꞌara dhusuri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megravecilula-negraveti Negravengu ne Regravengu sanegravedꞌekahegravei tatao dhegraveu ae se mi dedhaYesus

17 Lodꞌo Yesus pamamuri hariLasarus negraveti mamadhe hegraveia Na paroane kalua negraveti roꞌa dhegraveu madhe egraveegravenaabhu dhegraveu ae dhu sama-sama degravengeYesus De limuri ne regravengu lolo palegravemelula-negraveti ngaa dhu uru egraveegravena regravenguregravedhi degravenge musi madha ra 18 Negravetiegraveegravena ka ropa Yesus padegravetu degravengeYerusalem dhegraveu ae mai soru Ne lularegravengu tadegravengi le na Negravengu ka dhutao tadha malaa egraveegravena 19 Ka dhegraveu-dhegraveu Parisi peka na ldquoPeeh Ladheku laa Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne

123 Madhutu Alkitab lii Yunani peka egravei hegraveumegravengi ne lsquonardosrsquo dhu uru egraveegravena dhegraveu tao negraveti amo aajꞌuhegraveu megravengi Alkitab lii Idhonesia peka na lsquonarwastursquo Alkitab lii Yunani peka isi boto ne ca lsquolitrarsquo nukategravelu ngasu dua nguru legravemi gram ele boe dꞌai ca tenga liter 123 Lukas 737-38 dagger 125 Alkitablii Yunani peka kabꞌua egravei hegraveu megravengi ne tegravelu ngasu lsquodenarirsquo Ca denari egraveegravena sama segravemi gaji tuka ca lodꞌo 128 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1511 1213 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11826 Dagger 1215 Kota Sionngara leo negraveti kota Yerusalem 1215 Sakaria 99

Yohanis 1220 200 Yohanis 1236parai-oru ho neo madhutu Ne Begraveli-camegravedꞌa egravedhi ka dhu jꞌegravera Ladhe jꞌajꞌika segravemi egraveegravena egravedhi tao tasamia harirdquo

Pegraveri-pegraveri dhegraveu Yunani neo maiparaga degravenge Yesus

20 Abhu dhegraveu Yunani pegraveri-pegraveridhu mai asa kota Yerusalem palere-lere degravenge dhegraveu leo ho neo mad-hutu kalela Paska egravetu egraveegravena Egravetuegraveegravena regravengu neo pahaha iisi mi AmaLamatua kahegravei 21 Hegraveia dhegraveu se maiparaga degravenge Pelipus dhu rae negravenguka Betsaida egravetu propensi Galilea Ramanegravengi aku regravengu na ldquoJiꞌi neoparaga degravenge Yesusrdquo

22 Ka Pelipus laꞌe peka degravenge An-derias Hegraveia dua ra lasi peka degravengeYesus 23-24 Ka Yesus peka degravengesi aku Negravengu na ldquoLodꞌo Jaꞌa dꞌaikegravena Jaꞌa hudꞌi madhe ku heka AmaLamatua neo dedꞌe padedha-dedhaJaꞌa kegravena Tareꞌa segravemi egraveegravena Egravedhipakasame ku degravenge hini egraveci Ladheegravedhi segravele hini ca lamusi na hini neele iie uuru ku degravenge jꞌara boho egravetudꞌara rai heka na muri mai hegraveia nahia hua-hela ae-ae kegravena Ladhe segravemiboe egraveegravena hini egraveegravena cue dhoo-dhoodi 25 Dhegraveu dhu pahae boe dadꞌegraveiAma Lamatua lula negravengu sue ae ma-muri na egravetu rai-haha ne egraveegravena namamuri na ele iie dꞌara Te ngaa dhegraveudhu sadia tegraveke eele mamuri rai-hahana begraveli-camegravedꞌa negravengu abhu mamuridhu legraveke dhu maꞌegravete boe 26 Dhegraveudhu neo sabꞌa hia Jaꞌa negravengu hudꞌimadhutu Jaꞌa taruu Jaꞌa egravetu miana dhegraveu pajuu-paleha Jaꞌa egravetu egraveegravenakahegravei Te ladhe abhu dhegraveu dhu sabꞌahia Jaꞌa egraveegravena na Ama Ku egravetu sorgapakabꞌua negravengurdquo

Lamatua Yesus peka mema lula-negravetimamadhe Na

27 Yesus tuhu hari lii padhai Napeka na ldquoDꞌara Jaꞌa susa titu kegravena Tengaa Jaꞌa neo peka ngaa hari Jaꞌahudꞌi manegravengi ku peka na lsquoAmaPatabuli Jaꞌa segravena ka Jaꞌa bakumadheku dꞌara lai-lai nersquo do Bisa boe Jaꞌamanegravengi boe segravemi egraveegravena lula Negravengu

pua Jaꞌa mai segravena ka madhe 28 Dedhu Jaꞌa manegravengi ka lsquoAma Hudꞌi laaJaꞌa madhutu dadꞌegravei Ama Ku segravena kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi dedꞌe padedha-dedhakolongara Amarsquo rdquo

Hegraveia lii egraveci negraveti dedha-liru peka naldquoJaꞌa dedꞌe padedha-dedha le kolon-gara Jaꞌa Aa Jaꞌa neo dedꞌe padedha-dedha hari kolongara Jaꞌardquo

29 Ka dhegraveu ae dhu titu egravetu segravera satadegravengi lii neꞌe kahegravei hegraveia ra peka naldquoIra ii Dꞌoro ngardquo

Cahagꞌe hari peka na ldquoAadꞌo Anapajuu Lamatua egraveci negraveti sorga padhailii degravenge Nerdquo

30 Te ngaa Yesus padhai lii degravengeregravengu aku Negravengu na ldquoLii deo nalii hia miu hia boe Jaꞌa 31 Limurine dhegraveu egravetu rai-haha ne hudꞌi lasiasa madha Ama Lamatua segravena ka Napamaꞌegravete lii langu regravengu Lamatuaneo babegravege eele kahegravei Dhegraveu Bheludhuparedha egravetu rai-hahane 32Ladhedhegraveu dedꞌe ka Jaꞌa egravetu ajꞌu palolo-palegravebha pe Jaꞌa egravere kore dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravena ka ra parcaya Jaꞌardquo 33 (Napadhai lii segravemi neꞌe ho peka jꞌaramamadhe Na)

34 Ka dhegraveu egravetu segravera karegravei aku regravenguna ldquoJiꞌi tadegravengi ngegravedhi le negraveti atoraLamatua dhu peka na egraveegravena na Kris-tus mamuri taruu Kristus degravengeDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa egraveci egraveegravenaka do De nga tao ka Egraveu pekana lsquoBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu neo pacaꞌeDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa egraveegravena egravetuajꞌu palolo-palegravebharsquo Te Negravengu neceerdquo

35 Hegraveia Yesus dhaa na ldquoNegravebhuheka saraa Jaꞌa dꞌelo heka miu Delodꞌo Jaꞌa degravenge miu era miu hudꞌimamuri mola ku segravena ka bhabhelu-katubꞌa baku hutu nare saraa dhu egravetudꞌaramiu Te dhegraveu dhu kako egravetu dꞌaramaroga neꞌa boe laꞌe asamia 36Lodꞌosaraa Jaꞌa ne era miu hudꞌi parcayaku Jaꞌa segravena ka miu jꞌajꞌi mi dhegraveu dhumamuri egravetu dꞌara saraa ho meꞌa namiu neo lami miardquo

1225 Mateos 1039 1625 Markus 835 Lukas 924 1733 1234 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1104 Yesaya96 Yeskial 3725 Daniel 714

Yohanis 1237 201 Yohanis 133RopaYesus padhai lii nare hegraveia laꞌe

tegraveke eele dhegraveu seꞌe segravena ka Negravengumesa-mesa na

Dhegraveu Yahudi roꞌo boe parcayaLamatua Yesus

37 Masi ka Yesus tao le tadha malaaae-ae egravetumadha dhegraveu ae te ngaa roꞌoboe parcaya Ne 38 Neꞌe ne palegravekedegravenge lii Yesaya ca dhegraveu negraveti lii pad-hai Lamatua dhu suri peka naldquoLamatua Abhu boe dhegraveu dhu par-

caya lii padhai jiꞌiTe masi ka Lamatua padꞌelo le koasa

te ngaa dhegraveu segravera ladhe regravedhiboe ngaa-ngaardquo

39 Negraveti egraveegravena ka limuri ne dhegraveuYahudi cahagꞌe parcaya boe Lamatualegraveke segravemi dhu Yesaya suri tegraveke egravetu eraleo dꞌara sasuri na peka na40 ldquoAma Lamatua pabegravedhu le dꞌara ra

segravena ka baku regravedhi ngaa-ngaaNa soro tegraveke dꞌara ra adhu segravemi

hadhusegravena ka baku reꞌa megraveu

Soro tegraveke si segravemi egraveegravenasegravena ka baku ra legravepa tenge Jaꞌaaa Jaꞌa tao boe pabeꞌa sirdquo

41 Yesaya peka segravemi neꞌe lula negravedhile dadedha Yesus ka na lole memalula-negraveti Yesus ne

42 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa abhukahegravei dhegraveu ae dhu parcaya YesusMesa boe dhegraveu biasa di te abhu kahegraveiama-ama dhegraveu Yahudi dhu parcayaNe Te ngaa regravengu mangaku boeYesus egravetumadhadhegraveu ae lula ramad-haꞌu mage dhegraveu Parisi babegravege eele sinegraveti dꞌara egravemu sabajꞌa ra 43Ama-amaYahudi se pusi-pahae boe ho Lamatuakoa si lula regravengu dꞌegravei risi abhu koa-kadꞌiri negraveti dhegraveu rai-haha

Lii Holo-Nori Lamatua Yesus padꞌelotatao dhegraveu

44 Ka Yesus padhai lii degravenge liimegravedhu aku Negravengu na ldquoDhegraveu dhuparcaya Jaꞌa negravengu parcaya boe Jaꞌamesa ku te ngaa negravengu parcaya kahegraveiDhegraveu dhu pua Jaꞌa mai 45 Te dhegraveudhu ladhe negravedhi Jaꞌa na negravengu ladhenegravedhi kahegravei Dhegraveu dhu pua-paleha

Jaꞌa 46 Jaꞌamai segravena ka jꞌajꞌi nuka segravemisaraa egravetu rai-haha ne Ho hudꞌi laadhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Jaꞌa ma-muri boe egravetu dꞌara maroga 47 Ladheabhu dhegraveu dhu nanene Lii Holo-NoriJaꞌa te ngaa madhutu boe na Jaꞌapamaꞌegravete boe hahuku na Te ma-mai Jaꞌa asa rai-haha ne neo boe pa-maꞌegravete hahuku dhegraveu te ngaa Jaꞌa neopatabuli si negraveti koasa sasala-sasigora 48 Te ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tuleeele Jaꞌa aa dꞌegravei boe segravemi Lii Holo-Nori Jaꞌa pe na paraga degravenge hakimTe dꞌai egravele rai-haha ne Lii Holo-Noridhu Jaꞌa lole kegravedhi segravera ka dhu pa-maꞌegravete hahuku mi dedha regravengu egraveci-egraveci 49 Lula Jaꞌa dhae padhai lii kegravedhimegraveka pake kolongara Jaꞌa mesa kuTe ngaa Jaꞌa padhai lii kegraveti kolongaraAma Ku egravetu sorga Te Negravengu ka dhupua Jaꞌa Aa Negravengu ka dhu paredhaJaꞌa segravena ka Jaꞌa padhai lii ngaa50 Jaꞌa keꞌa kahegravei na lii paredha Nahia mamuri dhu legraveke dhu maꞌegravete boeNegraveti egraveegravena ka lii padhai Jaꞌa madhutumola-mola ngaa dhu Ama Ku pua Jaꞌapadhai liirdquo

13Lamatua Yesus rase haga ana mad-

hutu Na1 Lodꞌo kalela Paska dhae dꞌaimegraveka

Yesus neꞌa le na dꞌai le lodꞌo hoNegravengu tegraveke eele rai-haha ne aa laꞌehari asa Ama Na egravetu sorga Negravengu suetitu kegravena dhegraveu unu Na egravetu rai-hahane toke Na sarakamamuri Na katemeaae hia mi regravengu

2 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu aae nidhudadugu-rariu le Yudas ana SimonIskariot segravena ka pahie eele YesusKa Yudas dhu pamaꞌegravete le segravena kaadꞌu-ue madha jꞌara egraveegravena ropa Yesussi madhegravedi raꞌa-rinu egravetu dꞌara kalelaPaska

3 Yesus neꞌa mema le na AmaLamatua pua-paleha Negravengu mai asarai-haha ne de negravebhu heka Negravengulegravepa hari laꞌe asa Ama Lamatua AaNegravengu neꞌa kahegravei na Ama Na egravetusorga pangegravedꞌu aaꞌi le ngaa-ngaa mi

1238 Yesaya 531 1240 Yesaya 610

Yohanis 134 202 Yohanis 1324Negravengu 4Hegraveia Yesus kegravedꞌi negraveti mei kaNa tao eele kodho liꞌu Na Nare begravelaegraveci ho egraveki mi lalole na 5 Ka Na bhoriegravei asa dꞌara bokor iiki cue Hegraveia Narase haga ana madhutu Na segravera RopaNa rase pamegraveu nare haga dhegraveu egraveci Naseka pamango pake begravela dhu paꞌegravekiegravetu lalole Na 6 Na rase haga si egraveci-egraveci Ropa dꞌai Simon Petrus ka SimonPetrus karegravei aku negravengu na ldquoAma neorase haga jaꞌa kahegravei dordquo

7 Yesus dhaa peka na ldquoDeo neꞌe neegraveu dhae meꞌa megraveka ngaa dhu Jaꞌa taone Te ngaa negravebhu-negravebhu egraveu hekameꞌa kegravenardquo

8 Te ngaa Petrus pasisu aku negravenguna ldquoAma baku tao segravemi egraveegravena Jaꞌakoꞌo boe Ama rase haga jaꞌardquo

Hegraveia Yesus peka na ldquoLadhe Jaꞌarase pamegraveu boe haga egraveu na egraveu bisaboe paꞌegraveki degravenge Jaꞌardquo

9 Ka Simon Petrus dhaa aku negravenguna ldquoLadhe segravemi egraveegravena mesa boe hagadi Te ngaa Ama rase kacui-aai degravengekegravetu jaꞌa kahegraveirdquo

10 Hegraveia Yesus lii degravenge ne akuNegravengu na ldquoDhegraveu dhu diu le egravei parluudhoka rase haga di Te ngiꞌu na megraveule Mema tareꞌa dꞌara miu megraveu le tengaa miu aaꞌi mi boerdquo 11 (Yesus pekasegravemi neꞌe lula neꞌa le cee ka dhu neopahie Ne Negraveti egraveegravena ka Na peka naldquoMiu aaꞌi mi boe dhu megraveurdquo)

12 Ropa Yesus pamegraveu nare hagasi hegraveia Na silu hari kodho Na kamadhegravedi hari asa mei Ka Na karegraveiana madhutu Na aku Negravengu naldquoTasamia Ropa Jaꞌa rase haga miumiu meꞌa sasoa negraveti dhu Jaꞌa tao nedo aadꞌo 13 Miu tema paroa Jaꞌa nelsquoAma Mesersquo aa lsquoLamatuarsquo Egraveegravena legravekekegravena lula mema hudꞌi segravemi egraveegravena ku14Te ngaa ladhe Mese degravenge Lamatuamiu ne rase le haga miu nuka segravemiana pua-paleha sa na tasamia haridegravenge miu Miu hudꞌi lalau-laloꞌo isi-aanga mi egraveci degravenge egraveci conto nukamiu hudꞌi egraveci degravenge egraveci rase haga mi

15 Te Jaꞌa tao le jꞌara ne segravena ka miumadhutu Ladhe Jaꞌa tao tasamiana miu hudꞌi tao segravemi egraveegravena kahegravei16 Jaꞌa peka tareꞌa-reꞌa degravenge miu Cadhegraveu egravenu bisa boe risi negraveti lamatuana Aa ca dhegraveu pajuu-paleha bisa boerisi negraveti dhegraveudhupuanegravengu 17Lulamiu dhu meꞌa le jꞌara seꞌe miu otoladhe miu tao madhutu

18 Jaꞌa padhai lii boe lula-negraveti miuaaꞌi-aaꞌi mi Jaꞌa tadhe megraveu dhegraveu dhuJaꞌa hagꞌe kore Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa jꞌara ne hudꞌi jꞌajꞌi ku samasegravemi dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua na lsquoDhegraveudhu madhegravedi naꞌa-ninu paꞌegraveci degravengeJaꞌa soro kabodho mi Jaꞌa lersquo 19 Jaꞌapekamema degravengemiu ho ladhe abhudhegraveu dhu laꞌe tegraveke eele Jaꞌa na miubisa parcaya kegravena na Jaꞌa ne Kris-tus 20 Jaꞌa peka degravenge miu tareꞌa-reꞌakegravena dhegraveu cee dhu bhoke dꞌara naho segravemi nare dhegraveu dhu Jaꞌa pua nanegravengu kahegravei segravemi nare Jaꞌa Aa ceeka dhu segravemi nare Jaꞌa degravenge beꞌa nanegravengu segravemi nare kahegravei Dhegraveu dhu pua-paleha Jaꞌardquo

Lamatua Yesus peka mema na begraveli-camegravedꞌa abhu dhegraveu dhu pahie eele Ne

21 Yesus padhai lii nare segravemi egraveegravenahegraveia dꞌara Na mulai susa Ka Na liiaku Negravengu na ldquoDhu Jaꞌa peka ne legraveketareꞌa Ca dhegraveu negraveti miu egraveegravena napahie eele Jaꞌardquo

22 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveiaana-ana madhutu Na palaladha egravecidegravenge egraveci te regravengu malaa Reꞌa boena cee ka dhu Negravengu peka 23 Egravetuera neꞌe abhu ca dhegraveu dhu Yesus sue(nuka jaꞌa Yohanis dhu suri sasurine) Jaꞌa dhu madhegravedi egravetu baboaYesus 24 Hegraveia Simon Petrus pangegravetukegravetu ho jaꞌa karegravei Yesus cee ka dhuNa peka egraveegravena

1315 Lukas 2227 1316 Mateos 1024 Lukas 640 Yohanis 1520 1318 Lii Sodꞌa Koa-Kio4110 1320 Mateos 1040 Markus 937 Lukas 948 1016 1323 Madhutu tradisi gareja degravengeaꞌabhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segravera na lsquoana madhutu dhu Yesus suersquo egraveegravena nuka Yohanis

Yohanis 1325 203 Yohanis 14725 Ka jaꞌa eso padegravetu degravenge Yesus

ho karegravei Ne ldquoDhegraveu dhu Ama peka neceerdquo

26 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoSegravemineꞌe Jaꞌa neo kore roti caꞌegraveta hocegravebꞌu asa dꞌara mago ne Egraveegravena naJaꞌa hia mi dhegraveu dhu Jaꞌa peka deonardquo Ka Yesus cegravebꞌu nare roti ne asadꞌara mago hegraveia Na jꞌole asa Yudasana Simon Iskariot 27Ropa segravemi nareroti ne hegraveia dhegraveu aae nidhumaso asadꞌara Yudas Ka Yesus peka degravengene ldquoEgraveu neo tao ngaa na tao ka lai-lai Pamata ia kardquo 28 Te ngaa dhegraveuleo dhu madhegravedi egravetu segravera reꞌa rareboe nga tao ka Yesus padhai lii segravemiegraveegravena 29 Lula Yudas dhu tegraveke doi-dhari ka abhu dhu pangee na Yesuspua Yudas peka na ldquoLamu hegraveli ngaadhu egravedhi parluu segravena ka tao pestaPaskardquo Aa abhu kahegravei dhu pangeena Yesus pua Yudas ldquoLamu hia doidꞌai ciki sa mi dhegraveu unu boe ngaa-ngaa segraverardquo

30 Ropa Yudas segravemi nare roti nehegraveia laꞌe degravenge ka Lodꞌo negravengu kaluaegraveegravena dhu megraveda le

Lii paredha dhu hiu31 Ropa Yudas laꞌe hegraveia Yesus pad-

hai lii aku Negravengu na ldquoJaꞌa ne DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa Dꞌai lodꞌo kegravenaho Ama Lamatua dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha Aa negraveti jꞌara neꞌe dhegraveu regravedhidadedha Ama Lamatua kahegravei 32 LulaJaꞌa paꞌegraveki degravenge Ama Lamatua aapadꞌelo dadedha Na negraveti egraveegravena ka Nadedꞌe padedha-dedha Jaꞌa Na pamataheka

33 Ana aaꞌi-aaꞌi Masi ka Jaꞌa suemiu titu kegravena te ngaa negravebhu hekaJaꞌa paꞌana-lalu eele miu Egraveegravena namiupatangi-tenge Jaꞌa te ngaamegravedhiboe Lii dhu Jaꞌa peka degravenge miu neegraveci egraveegravena ka degravenge dhu Jaꞌa lole degravengeama dhegraveu Yahudi segravera na lsquoJaꞌa lakuasa era egraveci dhu miu bisa megraveka mad-hutursquo 34 Jaꞌa hia miu lii paredha hiuegraveci nuka miu hudꞌi pasue ku egraveci degravengeegraveci sama segravemi Jaꞌa sue miu De miuhudꞌi pasue ku egraveci degravenge egraveci kahegravei35 Ladhe miu pasue segravemi egraveegravena dhegraveu

aaꞌi-aaꞌi bisa reꞌa na miu se anamadhutu Jaꞌardquo

Lamatua Yesus peka tegraveke na Petrusegraveegravena na pasili Negravengu

36 Ka Simon Petrus karegravei peka naldquoTe Ama neo lamu miardquo

Hegraveia Yesus bꞌala aku Negravengu naldquoJaꞌa laku asa era egraveci dhu egraveu bisamegravekalamu Tengaa lodꞌo limuri ku heka egraveulamu kegravenardquo

37 Petrus karegravei hari peka na ldquoAmaNga tao ka jaꞌa bisa megraveka laku hegravei Tejaꞌa dhu paꞌegravera iisi le ho madhe palaAmardquo

38 Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌado Egraveu neo soro mamuri egraveu segravena kamadhe pala Jaꞌa Dhu legraveke ka segravemineꞌe manu dhae kokotoo megraveka tengaa egraveu pasili le tegravelu hari peka na egraveutadhe boe Jaꞌardquo

14Abhu boe jꞌara leo ho pabeꞌa degravenge

Ama dhodhoka re Yesus di1 Yesus padhai lii tabha hari peka

na ldquoDꞌara miu baku susa Parcayami Ama Lamatua aa parcaya mi Jaꞌakahegravei 2 Egravetu egravemu Ama Ku abhu kamaae-ae Ladhe era dꞌai boe tatu Jaꞌapeka le degravenge miu Neꞌe ne Jaꞌa neolaku sadia tegraveke era hia miu egravetu negravei3 Ladhe Jaꞌa laku aa sadia kore era peahiamiu pe Jaꞌa legravepa harimai koremiuho lati pea asa negravei Degravenge jꞌara neꞌeladhe Jaꞌa egravetu mia na miu egravetu egraveegravenakahegravei 4Miu meꞌa le jꞌara asa era dhuJaꞌa neo lakurdquo

5 Te ngaa Tomas karegravei peka naldquoAma Jiꞌi ngeꞌa boe Ama neo lamumia De tasamia ka jiꞌi ngeꞌa jꞌara holaꞌa asa negraveirdquo

6 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu naldquoAbhu boe jꞌara leo dhu bisa negraveti dhegraveuasa Ama egravetu sorga Dhodhoka re Jaꞌamesa-mesa ku Te Jaꞌa ne ka jꞌaraasa Ama Lamatua Jaꞌa ne ka kapuamamola Aa Jaꞌa neꞌe ka dhu hia dhegraveumamuri dhu legraveke 7 Ladhe miu tadhemegraveu Jaꞌa namiu tadheAmaKukahegravei

1333 Yohanis 734 822-23 1334 Yohanis 1512 17 1 Yohanis 323 2 Yohanis 5

Yohanis 148 204 Yohanis 1426De karegravei negraveti deo neꞌe ne miu tadheNegravengu le degravenge megravedhi Ne kahegraveirdquo

8 Pelipus manegravengi peka na ldquoAmaMese Padꞌelo ku Ama Mu degravenge jiꞌiTe egraveegravena dꞌai lerdquo

9 Hegraveia Yesus peka degravenge ne akuNegravengu na ldquoPelipus Jaꞌa sama-samadegravenge miu negravebhu nare sange neꞌe tengaa miu tadhe iia megraveka Jaꞌa do Tedhegraveu dhu negravedhi le Jaꞌa egraveegravena samasegravemi negravengu negravedhi le Ama Ku De ngatao ka deo na egraveu peka na lsquoPadꞌeloku Ama Mu degravenge jiꞌirsquo 10 Tasamiakegravena Lodꞌo Jaꞌa peka na Jaꞌa paꞌegravekidegravenge Ama aa Ama paꞌegraveki degravenge Jaꞌaegraveu parcaya Jaꞌa do aadꞌo Lii padhaidhu Jaꞌa peka degravengemiu segravera mai boenegraveti Jaꞌa mesa ku te ngaa mai negravetiAma Ku Aa Na pake Jaꞌa segravena ka sabꞌataruu sasabꞌa-laꞌa Na 11Parcaya la miJaꞌa ropa Jaꞌa peka na Jaꞌa dhu paꞌegravekidegravenge AmaKu aaNegravengu paꞌegraveki degravengeJaꞌa kahegravei Te ngaa ladhemiu bisa boeparcaya segravemi egraveegravena na parcaya la Jaꞌalula miu megravedhi le jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌatao 12Lii padhai Jaꞌa se legraveke Te dhegraveudhu parcaya Jaꞌa egraveegravena na negravengu bisatao jꞌara dhu Jaꞌa tao kahegravei Te ngaalula Jaꞌa laku asa Ama Ku ka ngaadhu dhegraveu tao segravera kapai risi negraveti dhuJaꞌa tao 13Miu dhu paꞌegraveki degravenge Jaꞌaunuhak pake kolongara Jaꞌa De ladhemiu sabajꞌa sadꞌi manegravengi ngaa egraveegravenaka pake la kolongara Jaꞌa pe egraveegravenana Jaꞌa tao hia miu Degravenge jꞌara neJaꞌa dedꞌe Ama Ku padedha-dedhasegravena ka hudꞌi laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa14 Jaꞌa peka hari ca tegraveka miu sabajꞌaho sadꞌi manegravengi ngaa egraveegravena ka pakekolongara Jaꞌa egraveegravena na Jaꞌa tao hiamiurdquo

Lamatua Yesus padhadha neo hiamai Roh Ama Lamatua

15 Yesus peka tabha hari akuNegravengu na ldquoLadhe miu sue Jaꞌa namiu taomadhutu lii paredha Jaꞌa segravera16-17 Jaꞌa manegravengi Ama Ku segravena ka

lodꞌo Jaꞌa degravenge heka miu na Negravenguhia miu ca Dhegraveu Era Sarai-Maenasegravena ka padꞌelo jꞌara hia miu Negravengune nuka Roh Lamatua dhu ajꞌa-norimiu ngaa dhu legraveke Dhegraveu cahagꞌe egraveturai-haha ne roꞌo boe segravemi rareNe lularegravengu bisa boe ladhe regravedhi Negravengu aatadhe boe Negravengu Te ngaa miu tadheNe lula Na paꞌegraveki degravenge miu Aa Namuri egravetu dꞌara miu Egraveegravena na Negravengudegravenge miu taa-taa

18 Degravenge segravemi egraveegravena Jaꞌa tegraveke eeleboe miu mesa mi nuka segravemi ana lalu-eela Te ngaa sanegravedꞌe te begraveli-camegravedꞌaJaꞌa legravepa hari mai asa miu 19 Negravebhuheka dhegraveu leo egravetu rai-haha ne regravedhiheka Jaꞌa Te ngaa miu megravedhi JaꞌaLula Jaꞌa mamuri hari miu abhu ma-muri dhu legraveke kahegravei 20Aa ladhe lodꞌoJaꞌa mamuri hari miu meꞌa megraveu naJaꞌa paꞌegraveki degravenge Ama Ku miu paꞌegravekidegravenge Jaꞌa aa Jaꞌa paꞌegraveki degravenge miukahegravei

21 Dhegraveu dhu segravemi rare aa tao mad-hutu lii paredha Jaꞌa segravera na negravenguka dhu sue Jaꞌa Aa Ama Ku sue kahegraveidhegraveu dhu sue Jaꞌa Jaꞌa sue dhegraveu egraveegravenakahegravei aa padꞌelo iisi Jaꞌa degravenge nerdquo

22 Egravetu era ne abhu dhegraveu egraveci ngarana Yudas Negravengu ne Yudas Iskar-iot boe Ropa na tadegravengi lii padhaiYesus hegraveia na karegravei aku negravengu naldquoAma neo padꞌelo iisi mi jiꞌi Te ngaatasamia ka Ama padꞌelo boe iisi midhegraveu leo egravetu rai-haha nerdquo

23 Yesus dhaa na ldquoSegravemi neꞌe Dhegraveudhu sue Jaꞌa nuka dhegraveu dhu tao mad-hutu Lii Holo-Nori Jaꞌa Ama Ku suenegravengu kahegravei Ka Jaꞌa degravenge Ama Kumamuri dꞌara egraveci degravenge ne 24 Tengaa dhegraveu dhu sue boe Jaꞌa negravengumadhutu boe Lii Holo-Nori Jaꞌa kahegraveiAaꞌi-aaꞌi dhu miu tadegravengi negraveti Jaꞌamai boe negraveti Jaꞌa te ngaa mai negravetiAma Ku dhu pua Jaꞌa

25 Neꞌe ne Jaꞌa bera-bera degravengemiu era Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa pekategraveke jꞌara seꞌe degravenge miu 26 Te ngaa

1413 Sabajꞌa ldquopake kolongara Jaꞌardquo sasoa na egravedhi sabajꞌa madhutu dadꞌegravei Yesus Egravedhi degravenge hak holdquopake kolongara Yesusrdquo ladhe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu Na ladhe egravedhi mamuri paꞌegraveki taruu degravenge Ne ladheegravedhi nanene Negravengu degravenge parcaya na Negravengu madhe ho saku eele sasala-sasigo egravedhi De ldquopake ngaraYesusrdquo egraveegravena sama boe degravenge sadꞌi ldquoale ngara Yesusrdquo di

Yohanis 1427 205 Yohanis 1510egraveegravena na Ama Ku pua mai ca DhegraveuEra Sarai-Maena nuka Roh Mola-Megraveci Na Roh neꞌe ka dhu gati Jaꞌaegravetu rai-haha ne Sasabꞌa Na nukaajꞌa-nori miu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi radegravenge pasanegravedꞌe miu jꞌara-jꞌara dhuJaꞌa padhue-padhai le degravenge miu

27 Pe ladhe dꞌai lodꞌo Jaꞌa lakuJaꞌa tao dꞌara miu ho mamuri padamedegravenge mera-milu Dhoka Jaꞌa mesaku dhu bisa tao dꞌara mera-milu segravemiegraveegravena Aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu rai-haha nebisa boe tao rare dꞌaramiumera-milusegravemi egraveegravena De miu baku susa aa bakumadhaꞌu 28 Miu tadegravengi megravedhi ledhu Jaꞌa peka degravengemiu na lsquoJaꞌa tegravekeeele miu te ngaa egraveegravena na mai harirsquoDꞌaramiu baku susa Te ladhemiu sueJaꞌa na dꞌara miu karejꞌe-karae lulaJaꞌa laku asa Ama Ku Ama Ku kapairisi negraveti Jaꞌa ne 29 Sanegravedꞌe te Jaꞌadhu peka mema le degravenge miu Degravengejꞌara neꞌe ladhe jꞌara se jꞌajꞌi ku namiu bisa parcaya Jaꞌa 30Negravebhu hekaJaꞌa padhai lii heka degravenge miu Tedhegraveu aae nidhu dhu mai le Negravengunegravedꞌu paredha egravetu rai-haha ne tengaa koasa na legraveke boe Jaꞌa 31Masi kanidhu ne mai te ngaa Jaꞌa sabꞌa taruumadhutu paredha AmaKu Neꞌe ne kadhu padꞌelo degravenge dhegraveu egravetu rai-hahane na Jaꞌa sue Ama Ku titu kegravena

De mai lati kardquo15

Lamatua Yesus sama segravemi ajꞌuanggor

1 Yesus padhai lii peka naldquoNanene Miu dhu paꞌegraveki degravenge JaꞌaJaꞌa ne sama segravemi ajꞌu anggor cakapua Te ngaa Jaꞌa ne ajꞌu anggordhu legraveke AaAmaKunuka segravemi dhegraveusabꞌa oka 2 De ladhe dhegraveu peka nanegravengu dhu paꞌegraveki degravenge Jaꞌa te ngaasabꞌa boe ngaa-ngaa Ama Ku coreeele ne sama segravemi dhegraveu sabꞌa oka dhupare eele aaꞌi dadana dhu hua boe Te

ngaa dhegraveu dhu paꞌegraveki paꞌegravera degravengeJaꞌa Ama Ku pamegraveu kajꞌalu egravetu dꞌaradhegraveu egraveegravena nuka segravemi dhegraveu sabꞌa okaporo pababꞌa dadana segravena ka hua naasa ae

3 Lii Holo-Nori Jaꞌa seꞌe bisa lepamegraveu dꞌara miu egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu sabꞌa oka dhu pamegraveu dadanaanggor 4 Miu hudꞌi paꞌegraveki taruuku degravenge Jaꞌa sama segravemi Jaꞌa paꞌegravekidegravenge miu Te dadana dhu pare eelele negraveti laa na bisa boe hua Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge miu Miu bisa boe taongaa egraveci sa dhu beꞌa ladhe miu paꞌegravekitaruu boe degravenge Jaꞌa

5 Jaꞌa sama segravemi ajꞌu anggor cakapua Miu nuka segravemi dadana negravenguDe dhegraveu dhu paꞌegraveki taruu degravenge Jaꞌaaa Jaꞌa paꞌegraveki degravenge negravengu kahegravei nanegravengu egraveci egraveegravena ka degravenge dadana dhuhua ae-ae Te ladhe miu paꞌegraveki taruuboe degravenge Jaꞌa miu bisa boe tao ngaa-ngaa dhu beꞌa 6 Dhegraveu dhu paꞌegravekiboe taruu degravenge Jaꞌa negravengu cakaraadadana egraveci dhu guna heka Dadanasegravemi egraveegravena dhegraveu poro eele segravena kapamango eele ne Hegraveia pakabokoho core asa dꞌara ai tunu pakegravepu si7 Te ngaa ladhe miu paꞌegraveki paꞌegravera-egraveradegravenge Jaꞌa taruu aa Lii Holo-Nori Jaꞌapea taruu egravetu dꞌara miu na ngaa dhumiumanegravengimiAmaLamatua Na taohia miu

8 Ladhe miu tao jꞌara dhu beꞌa ae-ae sama segravemi dadana egraveci dhu hua ae-ae egraveegravena ka dhu dedꞌe padedha-dedhaAma Lamatua Degravenge jꞌara neꞌe miupadꞌelo kahegravei na miu ana madhutuJaꞌa

9 Segravemi mia Ama sue Jaꞌa segravemi egraveegravenakahegravei Jaꞌa sue miu Miu hudꞌi paꞌegravekiku paꞌegravera-egravera degravenge Jaꞌa segravena ka Jaꞌabisa padꞌelo degravenge miu sasue Jaꞌa10 Ladhe miu tao madhutu lii paredhaJaꞌa segravera na miu paꞌegraveki taruu degravengeJaꞌa hegraveia Jaꞌa bisa padꞌelo sasue Jaꞌami dedha miu Egraveegravena nuka segravemi Jaꞌa

151 Egravetu dꞌara Sasuri Lii Pajaji Uru Tegraveka dhegraveu dhu suri segravera dꞌegravei pasoro suku Israꞌel degravenge ajꞌu anggor cakapua do oka anggor egraveci (Ladhe Sasuri Lii Sodꞌa Koa-Kio 808-16 Yesaya 51-7 Yermia 221 Yeskial 151-81910-14 Hosea 101 degravenge sasuri dhu leo kahegravei) Te ngaa suku-suku Israꞌel piku eele negraveti jꞌara Lamatuadhu legraveke Negraveti egraveegravena ka egravetu neꞌe Yesus pakasame iisi Na degravenge lsquoajꞌu anggor dhu legravekersquo lula Negravengu sero eeleboe jꞌara Lamatua

Yohanis 1511 206 Yohanis 163taomadhutu lii paredha Ama Ku hegraveiaNa padꞌelo sasue Na taruu mi dedhaJaꞌa

11 Karegravei negraveti uru ka Jaꞌa peka degravengemiu jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra segravena ka dꞌaramiu karejꞌe-karae sama segravemi dꞌaraJaꞌa Te madhutu dadꞌegravei Jaꞌa dꞌaramiu hudꞌi karejꞌe dhu degravenge boe too-lane 12 Lii paredha Jaꞌa segravemi neꞌeka miu hudꞌi pasue ku egraveci degravenge egravecisama segravemi Jaꞌa sue miu 13 Ladhedhegraveu egraveci sadia madhe segravena ka an-galai na bisa mamuri negravengu tatusue tareꞌa-reꞌa angalai na Abhu boesasue dhu risi eele hari segravemi egraveegravena14 Ladhe miu madhutu paredha Jaꞌataruu miu jꞌajꞌi angalai Jaꞌa 15 Jaꞌaparoa heka miu na lsquoana pua-paleharsquoJaꞌa Te ana pua-paleha egraveci neꞌa iiaboe dadꞌegravei lamatua na Te ngaa Jaꞌaparoa miu na lsquoangalairsquo Jaꞌa lula Jaꞌabhoke patalele le aaꞌi-aaꞌi dhuAmaKupeka le degravenge Jaꞌa 16 Miu pili boeJaꞌa Te ngaa Jaꞌa ka dhu pili koreaa dedꞌe miu ho pakako sasabꞌa neDe miu hudꞌi lami tao jꞌara beꞌa ae-aedhu taha nare negravebhu Egraveegravena nuka segravemiajꞌu anggor ca kapua dhu hua na beꞌataruu Ladhe miu tao ka segravemi egraveegravenana ngaa dhu miu manegravengi mi AmaKu tatu Na tao hia miu 17De dhu Jaꞌaparedha miu segravemi neꞌe ka miu hudꞌipasue ku egraveci degravenge egravecirdquo

Dhegraveu rai-haha dꞌegravei boe dhegraveu unuLamatua Yesus

18 Yesus lii tabha hari na ldquoLadhedhegraveu egravetu rai-haha ne dꞌegravei boemiu nasanegravedꞌe te karegravei negraveti uru ka regravengudꞌegraveiboe Jaꞌa 19Ladhemiu sama segravemi dhegraveuleo egravetu rai-haha ne tatu ra sue miuTe ngaa miu sama boe degravenge regravenguTe Jaꞌa dhu hagꞌe kore le miu segravena kacegraveri eele miu negraveti regravengu Negraveti egraveegravena karegravengu dꞌegravei boe miu

20 Baku bhegravelu dhu Jaꞌa peka korele degravenge miu na lsquoCa dhegraveu anapua-paleha risi boe negraveti lamatua narsquoDe ladhe regravengu pajꞌegravera Jaꞌa tatu rapajꞌegravera miu kahegravei Ladhe regravengunanene ka Lii Holo-Nori Jaꞌa na

regravengu nanene miu kahegravei 21 Egraveegravenana ra pajꞌegravera miu lula miu dhu paꞌegravekidegravenge Jaꞌa Te regravengu tadhe boeNegravengudhu pua Jaꞌa kahegravei 22 Ladhe Jaꞌa dhaepadhai lii kegravedhi megraveka degravenge regravenguaa padꞌelo jꞌara mamuri dhu legraveke miregravengu na ra pangee taruu na regravengudegravenge boe sala ngaa-ngaa Te ngaaJaꞌa mai le aa padhai degravenge regravengusegravemi egraveegravena De ladhe regravengu tao salana regravengu abhu boe jꞌara ho peka nalsquoWee Jiꞌi se ngeꞌa boe na dhu jiꞌi taosegravera salarsquo

23 Dhegraveu dhu dꞌegravei boe Jaꞌa negravengudꞌegravei boe Ama Ku kahegravei 24 Jaꞌa taokegravedhi le tadha malaa rupa-rupa egravetukatanga madha ra dhu dhegraveu leo taoregravedhi megraveka Ladhe Jaꞌa tao boe jꞌarasegravera sa regravengu sala boe kahegravei ladheroꞌo boe segravemi rare Jaꞌa Aa te ngaaregravengu dhu regravedhi le tadha malaa dhuJaꞌa tao segravera Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa regravengu dꞌegravei boe Jaꞌa aa dꞌegraveiboe Ama Ku egravetu sorga kahegravei 25 Tengaa jꞌara seꞌe se dhu jꞌajꞌi le segravenaka madhutu ngaa dhu suri tegraveke egravetudꞌara Atora Ama Lamatua dhu pekana lsquoRegravengu dꞌegravei boe Jaꞌa Aa te ngaananasa regravengu seꞌe degravenge boe kolo-kapuarsquo

26 Te ngaa Dhegraveu Era Sarai-Maenaegraveegravena neo mai Negravengu egraveegravena nuka Rohdhu tao miu meꞌa megraveu ngaa dhu legravekeNa mai negraveti Ama Ku Ladhe Jaꞌa lakule asa Ama Ku pe Jaꞌa hia Roh Na maiasa miu Na lole degravenge miu lula-negravetiJaꞌa 27 Egraveegravena na miu peka degravenge dhegraveulula-negraveti Jaꞌa kahegravei lula miu bera-bera degravenge Jaꞌa karegravei negraveti uru jꞌara ka

161 Jaꞌa peka le jꞌara seꞌe degravenge miu

segravena ka miu baku pakajꞌegraveu negraveti Jaꞌa2 Egraveegravena na dhegraveu Yahudi segravera babegravegeeele miu negraveti dꞌara egravemu sabajꞌa raMesa boe jꞌara neꞌe di te begraveli-camegravedꞌadꞌai lodꞌo na ladhe dhegraveu pamadhemiu ra pangee na regravengu tao jꞌaradhu legraveke hia Ama Lamatua 3 Regravengu

1512 Yohanis 1334 1517 1 Yohanis 323 2 Yohanis 5 1520 Mateos 1024 Lukas 640 Yohanis1316 1525 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3519 695

Yohanis 164 207 Yohanis 1622tao miu segravemi egraveegravena lula regravengu tadheiia boe Jaꞌa Aa regravengu tadhe boe AmaKu kahegravei 4 Te ngaa Jaꞌa peka le jꞌaraseꞌe degravenge miu segravena ka legravepa lodꞌolimuri ladhe jꞌajꞌi miu bisa sanegravedꞌena Jaꞌa dhu peka mema le Te ngaaJaꞌa peka uuru megraveka degravenge miu lulaJaꞌa bera-bera degravenge miu erardquo

Sasabꞌa-laꞌa Roh Lamatua5 Yesus ajꞌa tabha hari peka na

ldquoLimuri ne Jaꞌa neo legravepa asa Negravengudhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne Tengaa abhu boe negraveti miu ca dhegraveu sadhu karegravei na lsquoAma neo lamu miarsquo6Lula Jaꞌa dhu peka le degravengemiu negravetiegraveegravena ka dꞌara miu susa 7 Te ngaangaa dhu Jaꞌa peka degravengemiu ne legraveketareꞌa Ladhe Jaꞌa laku na miu abhubabeꞌa na Te ladhe Jaꞌa laku boeDhegraveu Era Sarai-Maena egraveegravena mai boepadꞌelo jꞌara hia miu Te ngaa ladheJaꞌa laku na Jaꞌa hia Ne mai degravengemiu

8 Pe ladhe Na mai Na bhokengangee dhegraveu egravetu rai-haha ne kareꞌa na dꞌara degravenge tatao ra salaNa pamako si segravena ka regravengu mad-hutu jꞌara mamuri dhu legraveke Aa Napasanegravedꞌe regravengu na ladhe Lamatuapamaꞌegravete lii langu ra peka na regravenguse sala do sala boe 9 Dhegraveu EraSarai-Maena egraveegravena padꞌelo sasala ralula regravengu legraveka boe Jaꞌa 10 Negravengupadꞌelo jꞌara mamuri dhu legraveke kahegraveiLula Jaꞌa legravepa asa Ama Ku egraveegravena namiu megravedhi heka Jaꞌa Negraveti egraveegravenaka Dhegraveu Era Sarai-Maena ne maigati Jaꞌa 11 Negravengu peka kahegravei naAma Lamatua pamaꞌegravete lii langu dhegraveudegravenge mola lula Lamatua dhu pa-maꞌegravete nare le lii langu dhegraveu aaenidhu dhu paredha rai-haha ne

12 Abhu jꞌara ae era dhu Jaꞌa neopeka degravenge miu te ngaa neꞌe ne miudhae bisa megraveka meꞌa 13 Te ngaaladhe Roh dhu padꞌelo jꞌara-jꞌara dhulegraveke egraveegravena mai ka Negravengu padꞌelo jꞌarasegravena ka miu bisa meꞌa jꞌara aaꞌi-aaꞌidhu legraveke Negravengu padhai lii boe negravetidꞌara Na mesa te ngaa aaꞌi-aaꞌi dhuNa tadegravengi segravera mai negraveti Ama Ku

Negravengu neo peka degravenge miu kahegraveingaa dhu begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi 14Negravenguneo dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha lulaNaneo bhoke patalele aaꞌi hia miu jꞌaradhu legraveke lula-negraveti Jaꞌa 15Aaꞌi-aaꞌi dhuunuAmaKu unu Jaꞌa kahegravei Negraveti egraveegravenaka Jaꞌa peka deo na Roh Lamatuaegraveegravena na bhoke patalele aaꞌi megraveu-megraveujꞌara dhu legraveke lula-negraveti Jaꞌa aa padꞌelodegravenge miurdquo

Dꞌara miu hudꞌi susa uru ku hekaabhu karejꞌe kegravena

16 Yesus tuhu hari lii padhai pekana ldquoNegravebhu heka miu megravedhi hekaJaꞌa Te ngaa negravebhu boe kahegravei miumegravedhi hari Jaꞌardquo

17 Ka ana madhutu Na cahagꞌe pa-peka egraveci degravenge egraveci aku regravengu naldquoAꞌabhu Ama egraveegravena ngaa kegravena Kapeka na lsquoNegravebhu heka miu megravedhiheka Jaꞌa Te ngaa negravebhu boe kahegraveimiumegravedhi hari Jaꞌarsquo Aa nga tao kaNapadhai lii na lsquoLula Jaꞌa neo laku asaAmaKursquordquo 18Hegraveia ra pakaregravei peka naldquoAꞌabhuNa ngaa dhu peka na lsquonegravebhuhekarsquo Egravedhi teꞌa boe sasoa nardquo

19 Te ngaa Yesus dhu neꞌa regravenguneo karegravei Ne ca jꞌara Hegraveia Na karegraveiaku Negravengu na ldquoDeo na Jaꞌa peka nalsquoNegravebhu heka miumegravedhi heka Jaꞌa Tengaa negravebhu boe miu megravedhi hari Jaꞌakahegraveirsquo Miu pakaregravei segravemi egraveegravena si

20 Beꞌa kahegravei ladhe miu neo meꞌasegravemi egraveegravena Jaꞌa neo peka degravenge miukahegravei segravemi neꞌe egraveegravena na miu tangidegravenge dꞌara susa te ngaa dhegraveu leoegravetu rai-haha ne karejꞌe-karae Masika dꞌara miu susa te ngaa egraveegravena nadꞌara miu karejꞌe-karae hari 21 Jꞌarane sama segravemi bhegraveni ca dhegraveu kabakepegravedꞌa dꞌai lodꞌo neo nara iisi Dꞌarana rasa bia lula dꞌai lodꞌo jꞌajꞌegravera nakegravena Te ngaa ladhe nara iisi nare najꞌajꞌegravera na ele Te dꞌara na karejꞌe lulaabhu dhegraveu hiu egraveci dhu mai asa rai-haha 22 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge miuNeꞌe ne miu tangi degravenge dꞌara susaTe ngaa negravebhu-negravebhu Jaꞌa mai paragahari degravengemiu ka dꞌaramiu jꞌajꞌi harikarejꞌe-karae Aa ladhe jꞌara ne jꞌajꞌiabhu boe ca dhegraveu sa dhu bisa bhabhaerare dꞌara karae miu

Yohanis 1623 208 Yohanis 17623 Aa ladhe jꞌara segravemi segravera jꞌajꞌi

miu pakaregravei heka ngaa-ngaa degravengeJaꞌa Tareꞌa Jaꞌa peka hari degravengemiu kegravena na sadꞌi miumanegravengi ngaaegraveegravena ka negraveti Ama Ku pake kolongaraJaꞌa egraveegravena na Negravengu tao segravemi egraveegravena hiamiu 24 Toke dꞌai sange neꞌe miudhae manegravengi megraveka ngaa-ngaa pakekolongara Jaꞌa De manegravengi la segravenaka miu abhu Degravenge jꞌara ne dꞌaramiu bisa karejꞌe tareꞌa-reꞌardquo

Lamatua Yesus segi aaꞌi le koasa egraveturai-haha ne

25 Yesus padhai lii tabha hari pekana ldquoToke dꞌai sange neꞌe Jaꞌa temaajꞌa-nori miu pake lii pakasame Tengaa begraveli-camegravedꞌa dꞌai lodꞌo na Jaꞌaajꞌa miu pake heka lii pakasame TeJaꞌa neo peka mola-mola lula-negravetiAma Ku 26 Ladhe lodꞌo egraveegravena dꞌai namiu mesa mi dhu sabajꞌa ho manegravengimi Ama Ku pake kolongara Jaꞌa Bakudhoka Jaꞌa mesa Ku di dhu sabajꞌa hiamiu 27 Te Ama Ku sue miu lula miusue Jaꞌa Aa miu meꞌa megraveu na AmaLamatua ka dhu pua Jaꞌa 28Uru egraveegravenaJaꞌa tegraveke eele AmaKu homai pea tahaegravetu rai-haha ne Te ngaa limuri neJaꞌa neo tegraveke eele rai-haha ne ho lakupea paꞌegraveci hari degravenge Nerdquo

29 Tadegravengi rare segravemi neꞌe hegraveia anamadhutu Yesus se lii aku regravengu naldquoDe neꞌe ne Ama padhai lii mola-mola kegravena aa ajꞌa-nori pake heka liipakasame 30 Jiꞌi ngeꞌa na Ama dhumeꞌa aaꞌi megraveu jꞌara-jꞌara Dhegraveu par-luu heka segraveku Ama degravenge karegravei ngaa-ngaa lula Ama dhu meꞌa uru le ngaadhu ra neo karegravei aa lii dhaa na tasamera mia Jꞌara ne peka degravenge jiꞌi naAma mai negraveti Ama Lamatuardquo

31 Hegraveia Yesus karegravei aku Negravengu naldquoTareꞌa do Limuri ne miu legraveka Jaꞌado 32 Segravemi neꞌe Negravebhu boe mulaiciki-diki ne miu aaꞌi-aaꞌi mi rai pace-bꞌa Ca dhegraveu-dhegraveu ka rai tegraveke eeleJaꞌa mesa-mesa ku ho laꞌe luꞌu Masi

ka segravemi egraveegravena Jaꞌa mesa ku boe lulaAma Ku bera-bera degravenge Jaꞌa 33 Jaꞌapeka tegraveke le jꞌara se degravenge miu segravenaka dꞌara miu mera-milu lula miu dhupaꞌegraveki degravenge Jaꞌa Te begraveli-camegravedꞌadhegraveu egravetu rai-haha ne pasusa degravengepajꞌegraveramiu Te ngaa paꞌegravera dꞌaramiulula Jaꞌa segi aaꞌi le koasa aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha nerdquo

17Lamatua Yesus manegravengi-mangajꞌi

hia Negravengu unu Na1-2 Ropa Yesus padhai lii nare hegraveia

Na ladhe asa dedha-liru ka sabajꞌapeka na

ldquoAma Pasue Lodꞌo dꞌai kegravena hoAma dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha Jaꞌane Ana Ama Ama dhu pangegravedꞌu Jaꞌahak segravena ka lalau-laloꞌo dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Ama hia hak nesegravena ka Jaꞌa hia mamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boemi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu Amapangegravedꞌu mai ho jꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌa Deneꞌe ne Jaꞌa manegravengi segravena ka Amadedꞌe Jaꞌa padedha-dedha ho padꞌelodadedha Ama 3 Jꞌara abhu mamuridhu legraveke dhu maꞌegravete boe segravemi neꞌedhegraveu hudꞌi tadhe Ama Ku nuka AmaLamatua dhu legraveke Dhu leo aadꞌo Aaregravengu hudꞌi tadhe ku Jaꞌa kahegravei nukaYesus Kristus dhu Ama pua mai asarai-haha ne 4 Jaꞌa padꞌelo le dadedhaAma egravetu rai-haha ne Jaꞌa paꞌegravele lesasabꞌa dhu Ama pangegravedꞌu mi Jaꞌa5 Uru egraveegravena lodꞌo Egravedhi pajꞌajꞌi megravekarai-haha ne Jaꞌa bera-bera le degravengeAma Lodꞌo egraveegravena dadedha Jaꞌa egraveciegraveegravena ka degravenge dadedha Ama Neꞌe neJaꞌa neo legravepa hari asa Ama De Jaꞌamanegravengi ho Ama dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha segravena ka dadedha Jaꞌa samasegravemi uru egraveegravenardquo

Lamatua Yesus sabajꞌa hia ana mad-hutu Na

6 Yesus tuhu hari lii sabajꞌa pekana ldquoAma hia le dhegraveu egravetu rai-haha nejꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌa Jaꞌa ajꞌa-nori si ho

1623 Sabajꞌa ldquopake kolongara Jaꞌardquo sasoa na egravedhi sabajꞌa madhutu dadꞌegravei Yesus Egravedhi degravenge hak holdquopake kolongara Yesusrdquo ladhe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu Na ladhe egravedhi mamuri paꞌegraveki taruu degravenge Ne ladheegravedhi nanene Negravengu degravenge parcaya na Negravengu madhe ho saku eele sasala-sasigo egravedhi De ldquopake ngaraYesusrdquo egraveegravena sama boe degravenge sadꞌi ldquoale ngara Yesusrdquo di

Yohanis 177 209 Yohanis 1724regravengu tadhe Ama Regravengu jꞌajꞌi dhegraveuAma hegraveia Ama pangegravedꞌu si jꞌajꞌi unuJaꞌa kahegravei Ka ra tao madhutu LiiHolo-Nori Ama 7 Limuri ne reꞌa lena jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu Ama pangegravedꞌumi Jaꞌa segravera kapua ra negraveti Ama 8 TeJaꞌa ajꞌa kore le regravengu Lii Holo-Noridhu Ama hia mi Jaꞌa Regravengu segravemi rarekahegravei Lii Holo-Nori seꞌe Reꞌa kahegraveina Jaꞌa mai negraveti Ama Ka ra parcayana Ama ka dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne

9 Jaꞌa sabajꞌa hia regravengu Neꞌe neJaꞌa sabajꞌa boe hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne Te ngaa Jaꞌa sabajꞌahia dhegraveu-dhegraveu dhu Ama pangegravedꞌu miJaꞌa te regravengu se unu Ama 10 Te aaꞌi-aaꞌi unu Jaꞌa segravera sa unu Ama kahegraveiAa aaꞌi-aaꞌi unu Ama segravera sa unuJaꞌa kahegravei Ka dhegraveu unu Jaꞌa se dhudedꞌe Jaꞌa padedha-dedha 11 Jaꞌa peaboe taruu egravetu rai-haha ne lula negravebhuheka Jaꞌa legravepa hari asa Ama Ku Tengaa dhegraveu se hudꞌi pea taruu egravetu rai-haha ne Ama dhu mola-megraveci Jaꞌamanegravengi segravena ka Ama ladhe-leru sipake koasa dhu Ama pangegravedꞌu le miJaꞌa Jaꞌa manegravengi kahegravei ho regravengupaꞌegraveki jꞌajꞌi mi egraveci nuka segravemi Jaꞌapaꞌegraveki jꞌajꞌi mi egraveci degravenge Ama 12Karegraveinegraveti Jaꞌa egravetu rai-haha ne bera-beradegravenge regravengu Jaꞌa leru si lula regravengujꞌajꞌi le dhegraveu Ama Jaꞌa jꞌaga aa sanorosi segravena ka regravengu paꞌegraveki taruu degravengeAma Abhu boe dhu ele Dhod-hoka Yudas di dhu cegraveri eele madhutungaa dhu suri egravetu dꞌara Sasuri AmaLamatua karegravei negraveti uru egraveegravena

13 Limuri ne Jaꞌa neo legravepa hari asaAma Jaꞌa peka le jꞌara seꞌe lodꞌoJaꞌa egravetu rai-haha ne era Degravenge segravemineꞌe dhegraveu unu Jaꞌa se dꞌara regravengu bisakarejꞌe-karae taruu sama segravemi dꞌaraJaꞌa 14 Jaꞌa dhu peka-padhai le degravengeregravengu Lii Holo-Nori Ama Dhegraveu leoegravetu rai-haha tegraveka dꞌara degravenge dhegraveuunu Jaꞌa lula mamuri dhegraveu Jaꞌa samaboe degravenge mamuri regravengu Jaꞌa segravemiegraveegravena kahegravei te Jaꞌa sama boe segravemidhegraveu leo egravetu rai-haha ne 15 LadheJaꞌa sabajꞌa Jaꞌa manegravengi boe ho Ama

more si negraveti rai-haha ne Aadꞌo Tengaa Jaꞌa manegravengi ho Ama jꞌaga sisegravena ka ra pakajꞌegraveu negraveti bhabhelu16Regravengu sama boe degravenge dhegraveu leo egraveturai-haha ne egraveci egraveegravena ka degravenge Jaꞌadhu sama boe kahegravei degravenge dhegraveu leoegravetu rai-haha ne

17 Pake ngaa dhu legraveke segravena kapamegraveu dꞌara ra Te dhu legraveke ka LiiHolo-Nori Ama 18 Ama ka dhu puaJaꞌa mai asa rai-haha ne Ka Jaꞌa pua-paleha regravengu kahegravei segravemi egraveegravena segravenaka regravengumamuri pale-legravemeegravetu taloraaae dhegraveu rai-haha 19 Jaꞌa jꞌaga ngiꞌuJaꞌa ho mola-megraveci taruu hia mi AmaDegravenge jꞌara neꞌe dhegraveu unu Jaꞌa jꞌagamamuri ra kahegravei segravena ka mola-megravecihiami Ama Te Lii Holo-Nori Amadhulegraveke dhu tao si ho ra saraka mamuriregravengu kateme mi Amardquo

Lamatua Yesus manegravengi-mangajꞌihia dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi

20 Yesus tuhu hari lii manegravengi-mangajꞌi Na aku Negravengu na ldquoJaꞌasabajꞌa mesa boe hia mi dhegraveu limurineꞌe di te ngaa hia regravengu dhu lodꞌolimuri dhu parcaya Jaꞌa kahegravei lula liipadhai dhegraveu seꞌe

21 Ama Jaꞌa manegravengi segravena ka regravenguaaꞌi-aaꞌi ra bisa paꞌegraveki jꞌajꞌi mi egravecisama segravemi Egravedhi paꞌegraveki jꞌajꞌi egraveci Jaꞌamanegravengi segravena ka regravengu jꞌajꞌi egraveci degravengeEgravedhi ho hudꞌi laa dhegraveu rai-haha nebisa parcaya na Ama ka dhu pua-paleha Jaꞌa 22Amapadꞌelo le dadedhaJaꞌa mi dhegraveu segravera Ka Jaꞌa dedꞌe leregravengu padedha-dedha sama segravemi JaꞌaDegravenge jara neꞌe regravengu paꞌegraveki jꞌajꞌiegraveci sama segravemi Egravedhi kahegravei jꞌajꞌi egraveci23 Jaꞌa paꞌegraveki degravenge regravengu Ama kahegraveipaꞌegraveki degravenge Jaꞌa Regravengu hudꞌi paꞌegravekijꞌajꞌi egraveci segravemi egraveegravena ku toke ramamuridꞌara egraveci degravenge beꞌa Te ladhe regravengumamuri dꞌara egraveci segravemi egraveegravena dhegraveu leoegravetu rai-haha ne reꞌa na Ama dhu suesi nuka segravemi Ama sue Jaꞌa Degravengejꞌara ne regravengu reꞌa kahegravei na Ama kudhu pua Jaꞌa

24 Ama Jaꞌa dꞌegravei segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu Ama pangegravedꞌu le mi Jaꞌa

1712 Lii Sodꞌa Koa-Kio 419 Yohanis 1318

Yohanis 1725 210 Yohanis 1815bera-bera degravenge Jaꞌa Te Jaꞌa neosegravena ka regravengu bisa ladhe regravedhi Amadedꞌe Jaꞌa padedha-dedha Te Amasue Jaꞌa mema-mema le lodꞌo Egravedhidhae pajꞌajꞌi megraveka rai-haha ne

25 Ama Pasue dhu dꞌara mola Tengaa dhegraveu egravetu rai-haha ne tadhe boeAma Jaꞌa tadhe Ama Aa dhegraveu unuJaꞌa reꞌa kahegravei na Ama ka dhu puaJaꞌa mai asa rai-haha ne 26 Jaꞌa dhupeka le degravenge regravengu Ama ne Cee Aaegraveegravena na Jaꞌa loe boe peka degravenge regravengusegravemi egraveegravena lula Jaꞌa dꞌegravei ho regravengureꞌa megraveu sasue Ama Te sasue dhuregravengu reꞌa regravedhi neꞌe ne egraveci egraveegravena kadegravenge sasue Ama mi dedha Jaꞌa segravenaka hudꞌi laa Jaꞌa paꞌegraveki taruu degravengeregravengurdquo

18Ra kegravepe Lamatua Yesus(Mateos 2647-56 Markus 1443-50

Lukas 2247-53)1 Ropa Yesus manegravengi-mangajꞌi

nare hegraveia laꞌe palere-lere degravenge anamadhutu Na Lasi asa dꞌara oka cueegravetu sebhe loko Kidron

2-3 Lodꞌo egraveegravena kegravetu agama Yahudisegravera degravenge dhegraveu-dhegraveu negraveti parteiagama Parisi saraka mi Yudas sor-dadꞌu degravenge dhegraveu jꞌaga pegraveri-pegraveri Tenegravengu neo pahie eele Yesus Yudasneꞌa oka ne kahegravei lula Yesus pak-aboko degravenge ana madhutu Na egravetu eraneꞌe pegraveri-pegraveri hari le Ka Yudas silasi asa oka ne regraveti degravenge obꞌo labhulantera degravenge regraveka

4 Aa te ngaa Yesus dhu neꞌa uru leaaꞌi-aaꞌi dhu egraveegravena na jꞌajꞌi Hegraveia aralaꞌe asa madha regravengu ka Na lii pekana ldquoMiu tenge ceerdquo

5Ka ra bꞌala na ldquoJiꞌi tenge dhegraveu egravecingara na Yesus negraveti rae Nasaretrdquo

Ka Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoJaꞌaka neꞌerdquo Lodꞌo egraveegravena Yudas dhu titudegravenge dhegraveu seꞌe Negravengu neꞌe ka dhupahie Yesus 6 Ropa Yesus peka naldquoJaꞌa ka neꞌerdquo hegraveia dhegraveu se hari ka-bodho ka ra begravebha

7 Ka Yesus karegravei hari na ldquoMiutenge ceerdquo

Hegraveia dhegraveu se dhaa aku regravengu naldquoYesus dhegraveu Nasaretrdquo

8 Hegraveia Na peka degravenge ra ldquoDeo naJaꞌa peka kore le na Negravengu ka Jaꞌane De ladhe miu tenge Jaꞌa nabaku kegravepe dhegraveu leo Hudꞌi si lasirdquo9 (Negravengu padhai lii segravemi egraveegravena segravena kapamegraveci degravenge ngaa dhu Negravengu pekanegravedhi le na ldquoAma Aaꞌi-aaꞌi dhu Amapangegravedꞌu le mi Jaꞌa abhu boe egraveci sadhu elerdquo)

10 Lodꞌo egraveegravena Simon Petrus negravetidegravenge samala iiki egraveci Ka na bete honeo pare dhegraveu Kabegravedhi laa na parepamaꞌegravete regraveu dhilu gꞌana negraveti dhegraveuegraveci (DhegraveunengaranaMalkus Negravengune ana pua-paleha negraveti kegravetu kapairisi agama Yahudi) 11 Ka Yesus puaPetrus aku Negravengu na ldquoWe PetrusPasaluu hari samala egraveu egraveegravena asa dꞌarasope laꞌe Te Ama Ku dhu peka lena Jaꞌa hudꞌi paraga ku degravenge jꞌajꞌegraverasegravemi neꞌe ne De hudꞌi laa Egraveegravena nukasegravemi Negravengu hia Jaꞌa galaa egraveci dhu isina pegravedꞌu-egravedꞌu Hudꞌi laa Jaꞌa kinu tokeegravelerdquo

Lere regraveti Lamatua Yesus asa madhakegravetu kapai risi agama

12 Hegraveia komedhaa sordadꞌu degravengedhegraveu jꞌaga aaꞌi-aaꞌi ra kegravepe Yesuska ra egraveki Ne 13 Ka lere regraveti uuruNe asa Anas Anas ne ama dhegraveuegravemu Kayafas Tegraveu egraveegravena Kayafas dhujꞌajꞌi kegravetu kapai risi agama Yahudi14 Kayafas neꞌe ka dhu peka negravedhile degravenge ama-ama dhegraveu Yahudi akunegravengu na ldquoBeꞌa risi hia miu ladhedhegraveu egraveci madhe pala dhegraveu aaꞌi-aaꞌirdquo

Petrus pasili peka na negravengu tadheboe Lamatua Yesus

15 Simon Petrus dhu madhutuYesus re limuri palere-lere degravenge anamadhutuYesus egraveci nuka jaꞌa Yohanisne Lula kegravetu kapai risi agama Yahuditadhe jaꞌa negraveti egraveegravena ka jaꞌa bisa maso

1811 Mateos 2639 Markus 1436 Lukas 2242 1814 Yohanis 1149-50

Yohanis 1816 211 Yohanis 1832kahegravei palere-lere degravenge Yesus asamadha egravemu na 16 Te ngaa Petrus tituegravetu liꞌu padegravetu degravenge hegravebꞌa tedheHegraveia jaꞌa laku asa liꞌu ho peka degravengedhegraveu bhegraveni egraveci dhu jꞌaga hegravebꞌa tedhene segravena ka kegraveti Petrus asa dꞌara17 Hegraveia bhegraveni ne karegravei Petrus akunegravengu na ldquoWee Egraveu ne ca dhegraveu anamadhutu Dhegraveu negravei sirdquo

Te ngaa Petrus dhaa aku negravengu naldquoAadꞌordquo

18 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge hegraverupacuhi Negraveti egraveegravena ka dhegraveumadhengadegravenge ana pua-paleha segravera dhu titumanyiru ai Ka Petrus laꞌe manyiru aisama-sama degravenge regravengu kahegravei

Kegravetu kapai risi agama parisaLamatua Yesus

19 Lodꞌo egraveegravena kegravetu kapai risi dhuinegraveti agama Yahudi parisa Yesus lula-negraveti aꞌajꞌa Na aa lula-negraveti ana mad-hutu Na

20 Ka Yesus peka degravenge negravengu akuNegravengu na ldquoJaꞌa peka paledꞌa segravena kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa tadegravengi Jaꞌa temaajꞌa egravetu era dhu biasa dhegraveu Yahudiegravedhi pakaboko nuka egravetu dꞌara egravemusabajꞌa egravedhi degravenge egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Jaꞌa padhai liipahuni kegravedhi boe 21 Nga tao ka egraveukaregravei Jaꞌa Karegravei la dhegraveu-dhegraveu dhunanene lii padhai Jaꞌa Te tatu reꞌangaa dhu Jaꞌa peka-padhairdquo

22 Ropa Na padhai lii segravemi egraveegravenadhegraveu jꞌaga egraveci dhu titu egravetu egraveegravena tegravebꞌeYesus ka na peka na ldquoEgraveu baku padhailii segravemi egraveegravena degravenge kegravetu kapai risirdquo

23 Ka Yesus bꞌala aku Negravengu naldquoLadhe Jaꞌa padhai lii sale na padꞌelomia dhu sale negraveti lii padhai deo na Tengaa ladhe Jaꞌa peka legraveke nga tao kaegraveu tegravebꞌe Jaꞌardquo

24 Egravele ka Anas pua dhegraveu lere Neasa Kayafas dhu jꞌajꞌi kegravetu kapai risiagama Yahudi Lodꞌo lere regraveti NeYesus dhu ra egraveki era

Petrus pasili hari peka na negravengutadhe boe Lamatua Yesus

25 Lodꞌo egraveegravena Simon Petrus titumanyiru ai era Ka dhegraveu leo dhu egravetuegraveegravena karegravei ne aku negravengu na ldquoEgraveu neca dhegraveu negraveti ana madhutu Dhegraveu negraveisirdquo

Te ngaa Petrus pasili peka naldquoAadꞌordquo

26 Egravetu era neꞌe abhu kahegravei dhegraveusabꞌa egraveci negraveti kegravetu kapai risi agamaYahudi Negravengu ne paꞌaꞌari kahegraveidegravenge dhegraveu dhu Petrus pare pamaꞌegraveteregraveu dhilu na Hegraveia dhegraveu ne karegraveiPetrus peka na ldquoWaa Deo na egraveu neegravetu dꞌara oka negravei si Te jaꞌa kegravedhi egraveuegravetu negraveirdquo

27 Te ngaa Petrus pasili hari hegraveiamanu kokotoo degravenge

Lamatua Yesus egravetu madha gubernurPilatus

(Mateos 271-211-14 Markus 151-5Lukas 231-5)

28 Dꞌara madꞌae aae era lere regravetiYesus negraveti Kayafas asa egravemu jabatangubernur egravetu benteng sordadꞌuRoma Dhegraveu Yahudi se maso boe asaegravemu dhegraveu Roma te egraveegravena pakajꞌaluregravengu Te ladhe ra maso na regravengubisa boe raꞌa pesta Paska 29 Hegraveiagubernur Pilatus laꞌe asa liꞌu paragadegravenge dhegraveu Yahudi se Ka na karegraveiaku negravengu na ldquoMiu pegraveci sasala ngaami dedha Dhegraveu neꞌerdquo

30 Hegraveia ra bꞌala peka na ldquoSegravemineꞌe ama Ladhe Negravengu ne dhegraveubhelu-katubꞌa boe na tatu jiꞌi maiboe asamadha ama Ngaa hari jiꞌi maisaraka Ne asa kacui-aai amardquo

31 Ka gubernur peka degravenge dhegraveu sena ldquoSegravemi neꞌe Hudꞌi laa miu ka dhuuri lii langu Na madhutu atora miudhegraveu Yahudirdquo

Hegraveia ama-ama dhegraveu Yahudi sepeka na ldquoBisa boe ama Jiꞌi dhegraveuYahudi degravenge heka hak ho pamaꞌegravetehahuku madhe Dhoka miu dhegraveuparedha Roma di dhu degravenge hakegraveegravenardquo 32 (Lii padhai lii regravengu egraveegravena

1828 Benteng era pea sordadꞌu Roma madhutu lii Latin na praetorium

Yohanis 1833 212 Yohanis 196palegraveke degravenge lii padhai dhu uru egraveegravenaYesus peka negravedhi le Te Negravengu dhupeka le degravenge dhegraveu unu Na segravera naNegravengu madhe madhutu jꞌara paredhaRoma nuka ra paku Ne egravetu ajꞌupalolo-palegravebha)

33 Hegraveia gubernur maso hari asadꞌara benteng sordadꞌu Ka na paroaYesus hegraveia na karegravei peka na ldquoEgraveu nedhegraveu aae dhegraveu Yahudi dordquo

34 Te ngaa Yesus karegravei ne akuNegravengu na ldquoAma ka peka segravemi egraveegravenado abhu dhegraveu leo ka dhu peka degravengeama lula-negraveti Jaꞌardquo

35 Hegraveia gubernur dhaa na ldquoEeeJaꞌa ne dhegraveu Yahudi boe Ana kabaraiEgraveu mesa Mu ka dhu saraka Egraveu Ngaahari kegravetu agama Yahudi segravera Egraveu netao sala ngaa Egraveu peka segravekurdquo

36 Ka Yesus peka na ldquoJaꞌa ne dhegraveuaae boe negraveti rai-haha ne Te ladhe Jaꞌajꞌajꞌi dhegraveu aae sama segravemi egraveegravena tatudhegraveu-dhegraveu Jaꞌa palabꞌa le ka dhegraveuYahudi kegravepe boe Jaꞌa Tareꞌa Jaꞌa neDhegraveu Aae Te ngaa ca dhegraveu sa egravetu rai-haha ne dedꞌe boe Jaꞌardquo

37 Hegraveia gubernur karegravei hari pekana ldquoDe Egraveu ne Dhegraveu Aae dordquo

Ka Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoAmaunu mu ka dhu peka na Jaꞌa ne DhegraveuAae Dhu legraveke ka rara iisi Jaꞌa ne segravenaka jꞌajꞌi Dhegraveu Aae Jaꞌa mai asa rai-haha ne ho jꞌajꞌi Dhegraveu Aae segravena kaJaꞌa peka-padhai jꞌara-jꞌara dhu legravekeDhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu kegravepe paꞌegravera jꞌara-jꞌara dhu legraveke regravengu segravera ka dhunanene Jaꞌardquo

38a Ka gubernur karegravei peka naldquoDhu legraveke egraveegravena segravemi ngaa sardquo

Ra pamaꞌegravete hahuku madhe miLamatua Yesus

38b Ropa gubernur Pilatus padhailii nare hegraveia kalua hari laꞌe asa dhegraveuYahudi segravera Ka na peka ldquoJaꞌa parisale Negravengu te ngaa abhu boe sasala Naegraveci sa

39 Te ngaa miu dhu tema le tegraveumai-tegraveu mai lodꞌo dꞌai pesta Paskasegravemi neꞌe jaꞌa patabuli ana begravedho cadhegraveu hia miu De tegraveu neꞌe moꞌo segravenaka jaꞌa patabuli dhegraveu aae Yahudi miudo tasamiardquo

40 Ka aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo-parodhapeka na ldquoBaku patabuli Dhegraveu egraveegravenaPatabuli Barabas dirdquo Barabas ne cadhegraveu dhu bhelu titu kegravenadagger

191 Egravele egraveegravena ka gubernur Pilatus pua

sordadꞌu na lasi kalabhe Yesus pakegui 2-3 Aa sordadꞌu seꞌe rare kalaiajꞌu padhudhu kahegravei ho egravenyu taosolo Ka ra lalilu solo ne mi kegravetuYesus nuka segravemi regravengu neo dedꞌedhegraveu aae hiu dhu pake solo dhegraveu aaeAa te ngaa sasoa na ra neo pahahe Nedi Hegraveia ra papake Yesus kodho mad-hera egraveci dhu mea sanama mangegraverunuka segravemi dhegraveu aae biasa pake Aara sasei Ne peka na ldquoTabea dhegraveu aaeYahudirdquo Sordadꞌu se tegravebꞌe Ne gꞌana-kariu kahegravei

4 Ka gubernur laꞌe hari categraveka pekadegravenge dhegraveu ae segravera aku negravengu naldquoSegravemi neꞌe Jaꞌa kegraveti Ne asa liꞌu hiamiu Te ngaa miu hudꞌi meꞌa ku najaꞌa parisa kore le te ngaa abhu boesasala Na egraveci sardquo 5 Ropa regraveti Yesusasa liꞌu Negravengu dhu pake era solopadhudhu degravenge kodhomadhera dhumea sanamamangegraveru Hegraveia gubernurlii degravenge dhegraveu ae se peka na ldquoLadheku Dhegraveu nerdquo

6 Ropa kegravetu agama degravenge dhegraveumadhenga Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi segravera ladhe regravedhi Yesus hegraveia

1832 Yohanis 314 1232-33 dagger 1840 Dhegraveu dhu bhelu titu kegravena egravetu lii Yunani abhu dua sasoanuka 1) parapo dhu manaꞌu megravedha-panyau dhegraveu degravenge jꞌara laka-seti aa 2) dhegraveu dhu pake regraveka hobabegravega eele dhegraveu paredha Roma Egravetu Lukas 2319 peka na Barabas ne pamadhe dhegraveu degravenge labꞌa dhegraveuparedha Roma kahegravei 191 Sordadꞌu Roma pake gui dhu egravepi negraveti kaꞌuri badha pegraveri-pegraveri loa Hegraveiara egraveki degravenge rui dhu mariu do tamegraveru dhu padhudhu egravetu suu dhari se Ladhe hake pahari-pahari kaꞌuridhegraveu bisa lahomae-mae Dhegraveu Yahudi ladhe hake dhegraveu dhoka egravepa nguru hari di Te ngaa sordadꞌu Romase hake dhu degravenge boe too

Yohanis 197 213 Yohanis 1923ra paꞌoo-parodha palere-lere pekana ldquoPamadhe Ne Paku egravetu ajꞌupalolo-palegravebhardquo

Te ngaa gubernur peka degravenge raaku negravengu na ldquoHudꞌi laa miu ka dhumegraveti Ne lami pamadhe Ne egravetu ajꞌupalolo-palegravebha Te jaꞌa abhu boesasala Na egraveci sa dhu palegraveke degravengehahuku madherdquo

7 Dhegraveu Yahudi dhaa aku regravengu naldquoJiꞌi degravenge Atora negraveti Ama LamatuaMadhutu Atora ne Dhegraveu ne hudꞌimadhe ku lula Na dedꞌe iisi Na jꞌajꞌiAna Ama Lamatuardquo

8 Ropa gubernur tadegravengi lii padhaira hegraveia asa na madhaꞌu 9 Ka laꞌehari asa dꞌara benteng hegraveia na karegraveiYesus peka na ldquoEgraveu ne dhegraveumiardquo Tengaa Yesus bhoka boe hegravebꞌa

10 Ka gubernur jegraveke Yesus peka naldquoEeh Nga tao ka Egraveu bꞌala boe jaꞌaEgraveu dhu meꞌa si Jaꞌa ne degravenge koasapamadhe Egraveu do patabuli Egraveurdquo

11 Hegraveia Yesus bꞌala peka na ldquoSegravemineꞌe ama Ladhe ama dhu degravengekoasa segravemi egraveegravena na lula ama abhukoasa negraveti Ama Lamatua egravetu sorgaTe dhodhoka Negravengu di dhu hia amakoasa egraveegravena segravena ka tao ngaa egraveci sa hiami Jaꞌa ne Te ngaa dhegraveu dhu sarakaJaꞌa asa ama regravengu segravera ka dhu pasaesasala bia risirdquo

12 Karegravei negraveti egraveegravena ka gubernurtenge jꞌara ho patabuli Yesus Tengaa dhegraveu Yahudi se paꞌoo palere-lere aku regravenguna ldquoLadhe amapatab-uli Dhegraveu ne tatu ama dhu paꞌangalaiboe degravenge dhegraveu aae kapai Keser Tedhegraveu dhu dedꞌe ngiꞌu na jꞌajꞌi dhegraveuaae negravengu egraveegravena labꞌa Keserrdquo

13Ka ropa gubernur tadegravengi lii pad-hai dhegraveu se hegraveia na pua regraveti Yesusasa liꞌu Ka gubernur madhegravedi egravetukadera pamaꞌegravete lii egravetu era egraveci dhu rapangare na ldquoTana Lapang negraveti HadhuKabelardquo (Madhutu lii Aram ngara naGabata)

14 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge LodꞌoSadia Kalela Paska Pe dꞌara lodꞌo titumera sa gubernur peka degravenge dhegraveuYahudi segravera aku negravengu na ldquoLadhe kulaa Negravengu ne dhegraveu aae miurdquo

15 Te ngaa regravengu asa hoe paꞌoo-parodha peka na ldquoMegraveti Ne asa liꞌumai Pamadhe Ne Paku Ne asa ajꞌupalolo-palegravebhardquo

Hegraveia gubernur papane si peka naldquoDe tasamia Miu dꞌegravei ladhe jaꞌapamadhe dhegraveu aae miu ne dordquo

Ka kegravetu agama Yahudi se bꞌalapeka na ldquoDhegraveu aae jiꞌi dhodhoka cadhegraveu di nuka Keser Dhegraveu leo aadꞌordquo16a Hegraveia gubernur hia Yesus asa sor-dadꞌu segravera segravena ka ra paku pamadheNe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

Ra paku Lamatua Yesus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

16b Hegraveia sordadꞌu se segravemi rareYesus 17 Ka Yesus pasae ajꞌu palolo-palegravebha Na laꞌe asa liꞌu kota Lasi asaera egraveci dhu ngara na ldquoEra Rui Kegraveturdquo(Madhutu lii Aram era ne ngara naGolgota)

18 Dꞌai era egraveegravena ra paku Yesus egravetuajꞌu palolo-palegravebha egraveci Dhegraveu se pakukahegravei dhegraveu leo dhegraveu dua Egraveci re sebhegꞌana aa ca dhegraveu hari re sebhe kariuYesus Ka Yesus egravetu talora regravengu duara 19 Ka gubernur paredha sordadꞌuna segravera suri egravetu papa egraveci ho paku rededha kegravetu Yesus Egravetu papa ne ra suripeka naldquoYesus dhegraveu Nasaret Negravengu ne Dhegraveu

Aae dhegraveu Yahudirdquo20 Regravengu suri egravetu papa ne pake tegravelu

lii nuka lii Aram lii Yunani degravengelii Latin Dhegraveu Yahudi ae ka dhu bacasasuri ne lula eramamadhe Yesus nepadegravetu degravenge kota Yerusalem 21 Tengaa kegravetu agama Yahudi segravera roꞌoboe Ka lasi peka degravenge gubernuraku regravengu na ldquoAma Baku suri lsquoDhegraveuAae negraveti dhegraveu Yahudirsquo Beꞌa risi surilaa peka na lsquoDhegraveu ne peka na negravengudhegraveu aae negraveti dhegraveu Yahudirsquo rdquo

22 Te ngaa gubernur dhaa akunegravenguna ldquoJaꞌa ka dhupua si suri segravemiegraveegravena De hudꞌi ka laardquo

23 Ropa sordadꞌu paku rare Yesusegravetu ajꞌu palolo-palegravebha hegraveia rapabagimegravedha-papake Nami egravepa palaCa dhegraveu sordadꞌu abhu ca pala Hegraveia

Yohanis 1924 214 Yohanis 1938rare kodho liꞌu Na dhu jꞌau boe dhumanegravenu kateme negraveti dedha 24 Ka rapapeka aku regravengu na ldquoEgravedhi baku ciueele kodho Na Beꞌa risi egravere lot segravenaka teꞌa na cee ka dhu abhurdquo Egraveegravenajꞌajꞌi madhutu segravemi dhu suri tegraveke egravetudꞌara Sasuri Ama Lamatua dhu pekanaldquoRegravengu pabagi megravedha-papake jaꞌa

ka ra egravere lot ho abhu kodho jaꞌardquoHegraveia sordadꞌu se tao madhutu segravemi

egraveegravena kaLamatua Yesus pua Yohanis ladhe-

leru ina Na25 Egravetu era neꞌe abhu kahegravei dhegraveu

bhegraveni pegraveri-pegraveri dhu titu Regravengu senuka ina Yesus ina iiki Yesus Mariadhegraveu egravemu Klopas degravenge Maria negravetirae Magdala 26 Yesus ladhe negravedhiina Na dhu titu egravetu egraveegravena sama-samadegravenge jaꞌa Yohanis nuka ana mad-hutu dhu Negravengu sue Ka Yesus liidegravenge ina Na aku Negravengu na ldquoInaNegravengu ne ana murdquo

27Hegraveia Yesus lii degravenge jaꞌa peka naldquoYohanis Negraveti deoneꞌe tao laa negravengusegravemi ina egraveurdquo Ka karegravei negraveti lodꞌo egraveegravenaina Yesus pea degravenge jaꞌa

Mamadhe Lamatua Yesus(Mateos 2745-56 Markus 1533-41

Lukas 2344-49)28 Egravele egraveegravena ka Yesus neꞌa le na

Negravengu sabꞌa nare aaꞌi le sasabꞌa-laꞌaNa Seꞌe se pamegraveci degravenge aaꞌi-aaꞌi dhusuri egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua karegravei negraveti uru ka Hegraveia Yesuspeka na ldquoJaꞌa koko-kamangordquo

29 Egravetu era neꞌe abhu egravei anggormanyilu egravetu dꞌara gꞌala iiki cue Kasordadꞌu segravera rare ula ho cegravebꞌu asa egraveianggor hegraveia egravekidagger mi suu ajꞌu ca laaka jꞌole asa hegravebꞌa Na 30 Ropa Yesuscamuci nare hegraveia Na lii aku Negravenguna ldquoEgravele kegravenardquo Hegraveia kegravetu Na loe kamaꞌegravete aꞌae

Sordadꞌu kegravejꞌi Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

31 Lodꞌo egraveegravena legraveke hari Jumat Mad-hutu atora agama dhegraveu Yahudi hudꞌisadia mema dꞌara lodꞌo egraveegravena segravena kabegraveli egraveegravena regravengu soru lodꞌo sabajꞌa raNegraveti egraveegravena ka roꞌo boe tegraveke eele ngiꞌuaae dhegraveumadhe kadhoe tegraveke egravetu ajꞌupalolo-palegravebha legraveke degravenge lodꞌo saba-jꞌa Te lodꞌo sabajꞌa egraveegravena lodꞌo beꞌaDe ama-ama dhegraveu Yahudi manegravengigubernur segravena ka pua dhegraveu lasi hakepapadhe haga dhegraveu egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Degravenge jꞌara segravemi neꞌe regravengumadhe malai ho dhegraveu bisa papurungiꞌu aae ra negraveti ajꞌu palolo-palegravebhaako lodꞌo aae era 32Hegraveia sordadꞌu selasi asa era egraveegravena Ka ra hake papadheuru haga dhegraveu dua segravera dhu pakusama-sama degravenge Yesus 33 Te ngaaropa ra dꞌai Yesus regravedhi na Yesusdhu madhe le Negraveti egraveegravena ka regravenguhake papadhe boe haga Na 34Te ngaasordadꞌu ca dhegraveunare kapokena hegraveiakegravejꞌi dꞌara karasa Yesus Ka raa kaluaaa egravei kalua kahegravei

35 (Jaꞌa neꞌe ka dhu ladhe kegravedhidegravenge musi madha ku Jaꞌa kegravedhiaaꞌi aa dhu jaꞌa suri ne legraveke tareꞌa-reꞌa Te jaꞌa keꞌa megraveu ngaa dhu jaꞌalolo ne legraveke mola-mola segravena ka miubisa parcaya lii padhai jaꞌa) 36 Jꞌaraseꞌe aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi lula Sasuri AmaLamatua dhu suri na ldquoRui Na ca laasa padhe boerdquo 37 Egravetu era leo dꞌaraSasuri Mola-Megraveci ne suri kahegravei pekana ldquoEgraveegravena regravengu ladhe regravedhi dhegraveu dhura kegravejꞌi nerdquo

Ra padhane Lamatua Yesus(Mateos 2757-61 Markus 1542-47

Lukas 2350-56)38 Abhu dhegraveu egraveci ngara na Yusuf

negraveti rae Arimatea Negravengu ana mad-hutu Yesus kahegravei Te ngaa na mad-hutu pahuni-pahuni lula madhaꞌu

1924 Lii Sodꞌa Koa-Kio 2219 1928 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6922 2216 dagger 1929 Lii Yunanipeka na dhegraveu se lui ula ne egravetu suu ajꞌu hussopos Ajꞌu hussopos ne dhegraveu Yahudi tema pake egravetu dꞌara acaraadꞌa lula ajꞌu ne hegraveu megravengi Ajꞌu ne madhera na pe dua nguru toke egravepa nguru cm sa Baca lula-negravetihussopos buli Kalua negraveti Masir 1222 Atora negraveti Kegravetu Agama segravera 144 6 49-52 Sensus 192-6 (banding degravengeIbrani 919) Lii Sodꞌa Koa-Kio 517 1936 Kalua negraveti Masir 1246 Sensus 912 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3421 1937 Sakaria 1210 Rai-haha Rupa Hiu 17

Yohanis 1939 215 Yohanis 2015degravenge ama-ama dhegraveu Yahudi Yusuflaꞌe asa gubernur Pilatus manegravengiijin segravena ka bisa negraveti ngiꞌu aae YesusGubernur dꞌegravei kahegravei Ka Yusuf laꞌepapuru ngiꞌu aae Yesus hegraveia dedꞌenegraveti 39 Nikodemus laꞌe sama-samadegravenge Yusuf kahegravei Nikodemus neꞌeka dhu uru egraveegravena laꞌe paraga degravengeYesus re megraveda Na hegraveli rampe aetitu kegravena pe dꞌai tegravelu nguru tegravelu kilosa segravena ka tao mi ngiꞌu aae YesusDagger40 Hegraveia ra hegravelu ngiꞌu aae Yesus degravengebegravela halus Ladhe hegravelu ca tegraveka ratao rampe laꞌa Regravengu tao segravemi neꞌemadhutu adꞌa dhegraveuYahudi ladhepad-hane dhegraveu madhe

41 Kajꞌegraveu boe negraveti era Yesus madhene abhu oka bunga cue Egravetu dꞌaraoka ne dhegraveu heka pae rare roꞌadhegraveu madhe kegravena Ra padhane regravedhimegraveka dhegraveu egraveci sa egravetu dꞌara roꞌa egraveegravena42Lodꞌo egraveegravena lodꞌo sadia dhegraveu Yahudiho soru lodꞌo sabajꞌa ra oe egravele kegravenaNegraveti egraveegravena ka dhegraveu se tegraveke ngiꞌu aaeYesus egravetu dꞌara roꞌa egraveegravena te era egraveegravenakajꞌegraveu boe

20Lamatua Yesus mamuri hari(Mateos 281-8 Markus 161-8 Lukas

241-12)1 Hari Migu nuka lodꞌo partama

egravetu dꞌara migu egraveegravena Madꞌae aae eraMaria negraveti rae Magdala laꞌe asa roꞌaYesus Dꞌai era egraveegravena ladhe negravedhihadhu aae dhupake katange roꞌa harieele negraveti era na 2 Hegraveia na rai legravepahari laꞌe paraga degravenge Simon Petrusaa degravenge jaꞌa nuka ana madhutu dhuYesus sue ka na peka ldquoDhegraveu manaꞌuregraveti le Lamatua egravedhi negraveti roꞌa Na Teꞌaboe regravengu tegraveke Ne egravetu miardquo

3 Ka jaꞌa degravenge Petrus rai laꞌa asaera roꞌa egraveegravena 4 Jiꞌi rai palere-lere tengaa jaꞌa malai risi ka dꞌai uuru roꞌaegraveegravena 5Tengaa laku boe asa dꞌara roꞌadhoka patigi negraveti liꞌu di Egravetu dꞌara

roꞌa jaꞌa ladhe kegravedhi begravela halus dhura pake hegravelu mi ngiꞌu aae Yesus

6 Te ngaa ropa Petrus dꞌai laꞌedegravenge asa dꞌara Negravedhi begravela halus dhuegravetu egraveegravena kahegravei 7Negravedhi kahegravei lesu dhura pahutu kegravetu Yesus Te ngaa lesu nedhu legravepe egravetu era leo negraveti begravela halus ne8 Hegraveia jaꞌa dhu dꞌai uuru roꞌa masomadhutu kahegravei asa dꞌara Ropa ladhekegravedhi aaꞌi-aaꞌi se ka jaꞌa parcaya liipadhadha dhu uru egraveegravena Yesus pekamema na begraveli-camegravedꞌa Negravengu ma-muri hari negravetimamadheNa 9Te lodꞌoegraveegravena jiꞌi dhu jꞌajꞌi ana madhutu Nadhae ngeꞌa megraveka sasoa negraveti isi SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua dhu surimema peka na Kristus hudꞌi mamurihari ku negraveti mamadhe Na 10 Egravele kajiꞌi dua mi legravepa

Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu Na miMaria negraveti rae Magdala

(Mateos 289-10 Markus 169-11)11 Te ngaa Maria titu era egravetu liꞌu

roꞌa egraveegravena Negravengu tangi taruu Ka napatigi asa dꞌara roꞌa ne aa na tangiera 12 Ladhe negravedhi ana pajuu AmaLamatua negraveti sorga dhegraveu dua Anapajuu se pake megravedha-papake pudhiDua ra madhegravedi egravetu era dhu ca lodꞌoni dhegraveu pajꞌunu ngiꞌu aae Yesus Cadhegraveu madhegravedi re era kegravetu aa egraveci haridhu madhegravedi re era haga 13 Anapajuu se karegravei Maria aku regravengu naldquoNga tao ka egraveu tangirdquo

Hegraveia Maria dhaa peka na ldquoJaꞌatangi lula dhegraveu dedꞌe regraveti ngiꞌu aaeLamatua jaꞌa Te ngaa keꞌa boe ra tegravekeNe egravetu miardquo 14 Ropa na padhai liinare negravengu kabibꞌa asa liꞌu Ka ladhenegravedhi ca dhegraveu dhu titu egravetu egraveegravena tengaa neꞌa boe na Dhegraveu ne nukaYesus

15 Hegraveia Yesus karegravei ne peka naldquoNga tao ka egraveu tangi Te egraveu tengeceerdquo

Maria pangee na Negravengu ne dhegraveumadhenga oka Ka Maria pamakodhegraveu ne aku negravengu na ldquoAma Ladheama ka dedꞌe megraveti ngiꞌu aae Na peka

Dagger 1939 Lii Yunani peka lsquocangasu litrasrsquo nuka 327 kilo Rampe nemadhutu lii Yunani na regravengu pabꞌalidegravenge smurna (nuka raa ajꞌu hegraveu megravengi) degravenge aloe (nuka raa negraveti ajꞌu hegraveu megravengi oe segravemi ai naꞌa sa)Baca lula-negraveti Nikodemus ne egravetu Yohanis 31-21

Yohanis 2016 216 Yohanis 2031ku laa ama tegraveke Ne egravetu mia Hudꞌilaa laku dedꞌe kegraveti Ne asa era leo segravenaka padhane Ne pabeꞌa-beꞌa Sue laaamardquo

16 Ka Yesus paroa ne peka naldquoMariardquo

Hegraveia na kabegraveli ladhe asa Yesus kana lii aku negravengu na ldquoRabonirdquo (LiiAram sasoa na ldquoMese jaꞌardquo)

17 Yesus peka degravenge ne ldquoBakugꞌagꞌe ku Jaꞌa te Jaꞌa dhae caꞌe megravekalaku asa Ama Ku egravetu sorga Te ngaalamu uuru ku peka degravenge angalai Jaꞌasegravera na lsquoJaꞌa neo caꞌe laku asa AmaKu Negravengu egraveegravena Ama miu kahegraveiNegravengu egraveegravena Ama Lamatua Jaꞌa DeNegravengu Ama Lamatua miu kahegraveirsquo rdquo

18 Egravele ka Maria dhegraveu Magdalaegraveegravena laꞌe lolo degravenge ana madhutuYesus segravera peka na ldquoJaꞌa paraga ledegravenge Lamatua egravedhi Yesusrdquo Ka napeka degravenge regravengu lii moa Yesus

Lamatua Yesus padꞌelo iisi mi anamadhutu Na

19 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravengehariMigunuka lodꞌo partama egravetu dꞌara miguegraveegravena Lodꞌo heka cegravena kegravena ka anamadhutu Yesus pakaboko Regravengupategraveke babegravedho egravemu ne paꞌegravera-egraveralula regravengu madhaꞌu degravenge ama-amadhegraveu Yahudi Reꞌa rare boe na Yesustitu egravetu talora aae regravengu ka Na liiaku Negravengu na ldquoSaloomrdquo 20 RopaYesus padhai lii nare degravenge regravengusegravemi egraveegravena hegraveia Na padꞌelo nuꞌa dhuegravetu kacui-aai degravenge karasa Na Anamadhutu Na karejꞌe titu kegravena ropaladhe regravedhi Lamatua regravengu 21 KaYesus peka degravenge regravengu na ldquoHudꞌilaa miu mamuri dame degravenge mera-milu Sanegravedꞌe te Ama Ku pua-palehaJaꞌa tasamia na Jaꞌa pua-paleha miusegravemi egraveegravena kahegraveirdquo 22 Padhai lii naresegravemi egraveegravena ka Na ara padegravetu laꞌe asaregravengu hegraveia Na tiu aꞌae Na mi regravenguegraveci-egraveci Hegraveia Na padhai lii peka naldquoJaꞌa pangegravedꞌu miu Roh Lamatua dhuMola-Megraveci Segravemi mere Ne 23 Deladhe miu pabhegravelu eele sasala dhegraveu

na sasala ne ele le te Ama Lamatuasaku eele sasala egraveegravena kahegravei Te ngaaladhe miu moꞌo boe pabhegravelu eelesasala dhegraveu na Lamatua saku eeleboe sasala segravera kahegraveirdquo

Lamatua Yesus degravenge Tomas24 Ca dhegraveu negraveti ana madhutu Yesus

canguru dua segravera ngara na TomasRa pangare na lsquoana kembarrsquo kahegraveiRopa Yesus padꞌelo iisi Na degravenge anamadhutu dhu leo segravera Tomas aadꞌo25 Negraveti egraveegravena ka ropa angalai na segraverapeka degravenge ne ldquoJiꞌi paraga le degravengeLamatua egravedhirdquo hegraveia Tomas dhaa naldquoSegravemi neꞌe Jaꞌa hudꞌi ladhe kegravedhiku nuꞌa era paku segravera egravetu kacui-aaiNa aa pamaso ai jaꞌa asa nuꞌa egravetudꞌara karasa Na Ladhe jaꞌa tao megravekasegravemi egraveegravena jaꞌa bisa megraveka parcaya naNegravengu mamuri hari lerdquo

26 Ca migu hari ka ana madhutuYesus sama-sama degravenge Tomas egravetudꞌara egravemu cue Masi ka babegravedho dhupategraveke te ngaa Yesus maso asa dꞌaratitu egravetu talora aae regravengu Ka Na hia liimahoꞌo degravenge ra peka na ldquoSaloomrdquo27HegraveiaNa padhai lii degravenge Tomas akuNegravengu na ldquoJꞌole kacui-aai egraveu mai hogꞌagꞌe kacui-aai Jaꞌa ne Aa mai gꞌagꞌenuꞌa egravetu dꞌara karasa Jaꞌa ne Parcayaka na Jaꞌa ne mamuri hari le Coreeele ka dꞌara parcaya boe egraveu egraveegravenardquo

28 Tomas dhaa peka na ldquoIra iiAma ee Jaꞌa heka legraveka tareꞌa-reꞌakegravena Ama ne Kegravetu jaꞌa aa AmaLamatua jaꞌa kahegraveirdquo

29 Ka Yesus peka degravenge ne ldquoTomasEgraveu parcaya na Jaꞌa mamuri hari lelula egraveu megravedhi le Jaꞌa degravenge musimadha egraveu unu mu Te ngaa dhu otorisi ka nuka dhegraveu dhu regravedhi boe Jaꞌate ngaa ra parcayardquo

Naneo Yohanis suri sasuri ne30 Yesus tao tadha malaa dhu leo

ae-ae kahegravei dhu jaꞌa suri boe egravetu dꞌarasasuri ne Ana madhutu Na ladheregravedhi tadha malaa seꞌe degravenge musimadha regravengu unu ra 31 Te ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa suri egravetu dꞌara sasuri nesegravena ka miu parcaya na

2023 Mateos 1619 1818

Yohanis 211 217 Yohanis 2116Yesus ne Kristus dhu Ama Lamatua

padhadha tegraveke hia maiYesus ne Ana Ama Lamatua kahegraveiAa ropa miu parcaya Ne miu abhu

mamuri dhu legraveke dhu maꞌegraveteboe lula miu jꞌajꞌi dhegraveu unuNegravengu

21Lamatua Yesus padꞌelo iisi mi ana

madhutu Na dhegraveu pidhu1 Egravele pegraveri-pegraveri lodꞌo ka Yesus

padꞌelo hari iisi Na egravetu sebhe danoTiberias Lii lolo na segravemi neꞌe ka2 Lodꞌo egraveegravena ana madhutu Yesusdhegraveu pidhu dhu pakaboko Regravengu senuka

Simon PetrusTomas dhu ra pangare ne lsquoana

kembarrsquoNatanel negraveti rae Kana egravetu

propensi Galileaana dhegraveu dua negraveti Sabadeusdegravenge ana madhutu Yesus dhu

leo dhegraveu dua3 Simon Petrus peka degravenge angalai

na seꞌe ldquoJaꞌa neo laku pegraveku iꞌardquoHegraveia angalai na seꞌe dhaa aku

regravengu na ldquoOo Jiꞌi laꞌa kahegraveirdquo Ka lasiasa sebhe dano Hegraveia caꞌe koha lasitenge iꞌa Te ngaa megraveda egraveegravena regravengurara boe ngaa-ngaa

4 Asa begraveli madꞌae aae egraveegravena Yesustitu egravetu sebhe dano ne Te ngaa anamadhutu Na segravera reꞌa boe na Negravengune Yesus 5 Ka Na paꞌoo peka naldquoMera iꞌa dordquo

Hegraveia ra dhaa peka na ldquoMola-megraveulao Ciꞌu sa aadꞌo hegraveirdquo

6 Ka Yesus peka degravenge ra akuNegravengu na ldquoLolo segraveku pegraveku miu asacabegraveka koha egraveegravena Pe miu abhurdquo

Ka regravengu tao madhutu kahegravei Kara abhu iꞌa ae titu kegravena toke regravengubisa boe egravere rare pegraveku ne asa dedhakoha

7 Aa jaꞌa egravetu egraveegravena kahegravei Jaꞌa ne anamadhutu dhu Yesus sue Ka jaꞌa pekadegravenge Petrus na ldquoIra ii Negravengu negraveiLamatua egravedhirdquo

Ropa tadegravengi nare lii jaꞌa deo nahegraveia Simon Petrus pake hari kodhona ka ridhu asa dꞌara dano segravena kanangi asa dae 8Te koha ne kajꞌegraveu negravetidae pe dꞌai cangasu meter sa Hegraveiaangalai na kao koha asa dae todhedegravenge pegraveku dhu pegravenu degravenge iꞌa deosa

9 Ropa regravengu dꞌai dae hegraveia regravedhi aikaroo degravenge iꞌa dhu ra paga Aa abhuroti kahegravei 10Yesus lii degravenge ra ldquoMegravetiku iꞌa osa miu dꞌai ciki sa dhu miuheka pegraveku mere deo nardquo

11 Ka Simon Petrus caꞌe hari asadedha koha ho egravere paꞌeta pegraveku ne asadae Pegraveku ne dhu pegravenu degravenge iꞌa aaecangasu legravemi nguru tegravelu ngiꞌu Masika iꞌa ae segravemi egraveegravena te ngaa pegraveku nemae boe ciki sa hegravei

12 Ka Yesus paroa si aku Negravengu naldquoMai miꞌa kardquo

Regravengu dhu reꞌa le na Negravengu neLamatua regravengu ka ra bani boe karegraveiNe na ldquoAma ne ceerdquo 13 Hegraveia Yesusnare roti degravenge iꞌa negraveti hia si

14 Neꞌe ne ka tegravelu hari kegravena Yesuspadꞌelo iisi Na mi ana madhutu Nasegravera ropa Na mamuri hari negraveti ma-madhe Na

Lamatua Yesus padhai lii degravengePetrus

15 Ropa raꞌa-rinu rare Yesus karegraveiSimon Petrus aku Negravengu na ldquoHeeSimon ana Yohanis Tasamia Egraveu sueJaꞌa risi negraveti angalai se sue Jaꞌa dordquo

Ka Petrus dhaa na ldquoTareꞌa AmaEgraveu dhu meꞌa jaꞌa sue Egraveurdquo

Hegraveia Yesus peka na ldquoLadhe segravemiegraveegravena na madhenga paie ana kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa segravena ka regravengu abhu raꞌa-rinurdquo

16 Hegraveia Yesus karegravei hari aku Negravenguna ldquoSimon ana Yohanis TasamiaEgraveu sue Jaꞌa dordquo

Ka na dhaa na ldquoTareꞌa Ama Egraveudhu meꞌa jaꞌa sue Egraveurdquo

Ka Yesus peka hari degravenge neldquoLadhe segravemi egraveegravena na ladhe-lerupaie-iie kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌardquo

213 Lukas 55 216 Lukas 56

Yohanis 2117 218 Yohanis 212517 Egravele egraveegravena ka Yesus karegravei hari

Petrus peka na ldquoSimon ana YohanisTasamia Egraveu ne angalai Jaꞌa dordquo

Hegraveia dꞌara Petrus susa titu kegravenalula Yesus karegravei ne dꞌai tegravelu hari pekana ldquoEgraveu sue Jaꞌa dordquo Ka na dhaaaku negravengu na ldquoAma dhu meꞌa aaꞌijꞌara De Ama dhu meꞌa le na jaꞌa neangalai Amardquo

Hegraveia Yesus peka degravenge ne ldquoLadhesegravemi egraveegravena na ladhe-leru paiekahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa se segravena ka regravenguabhu raꞌa-rinu 18 Egraveu dhane more lenaneo Jaꞌa do Jaꞌa neo peka segravemineꞌe uru egraveegravena lodꞌo egraveu ngegraveru eraegraveu tema pake unu mu kodho degravengedhara hake ho lamu asa mia-miamadhutu dadꞌegravei egraveu Te ngaa egravetu dꞌaraheka egraveu jꞌole kacui-aai ho dhegraveu egravekipake dhara hake egraveu unu mu Hegraveiara egravere regraveti egraveu asa era dhu egraveu dꞌegraveiboerdquo 19 (Lii padhai Yesus ne peka miPetrus lula-negraveti ngaa dhu jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa mi dedha negravengu Te egraveegravenana mamadhe Petrus padꞌelo dadedhaAma Lamatua)

Hegraveia Yesus lii degravenge Petrus akuNegravengu na ldquoMai segravena ka jꞌajꞌi dhegraveuJaꞌardquo

Ana madhutu dhu jꞌajꞌi ana pasueYesus

20 Lodꞌo egraveegravena Petrus kabibꞌa asakabodho Ka ladhe negravedhi jaꞌa dhu relimuri madhutu regravengu dua ra Jaꞌane nuka ana madhutu dhu Yesus sueJaꞌa dhu madhegravedi egravetu baboa Yesuslodꞌo jiꞌi ngaꞌa kalela Paska Jaꞌa neka dhu karegravei Yesus peka na ldquoAmaCee ka dhu neo pahie Amardquo 21RopaPetrus ladhe negravedhi jaꞌa hegraveia na karegraveiYesus peka na ldquoAma Deo na Amapeka-padhai le lula-negraveti jaꞌa ne Tengaa tasamia degravenge negravengu harirdquo

22 Yesus bꞌala lii Petrus na ldquoUru-san egraveu aadꞌo egravetu egraveegravena Ladhe Jaꞌa neosegravena ka negravengu mate mi era neꞌe toke

Jaꞌa mai hari na sala ngaa Dhu legravekeka egraveu hudꞌi sanegravedꞌe ku lii moa dhu Jaꞌapeka deo na nuka mai segravena ka jꞌajꞌidhegraveu Jaꞌardquo

23 Lula Yesus padhai lii segravemi egraveegravenaka ana madhutu Na dhu leo segravera pa-peka na ldquoYohanis ne begraveli-camegravedꞌamadhe boerdquo Aa te ngaa Yesus padhailii boe segravemi egraveegravena Dhu Na peka naldquoUrusan egraveu aadꞌo egravetu egraveegravena Ladhe Jaꞌaneo segravena ka negravengu mate mi era neꞌetoke Jaꞌa mai hari na sala ngaardquo

Yohanis paꞌegravele sasuri na24 Ana madhutu dhu Yesus peka

egraveegravena nuka jaꞌa ne Yohanis Jaꞌa kalole se aaꞌi-aaꞌi hia miu Jaꞌa ka dhukegravedhi degravenge musi madha jaꞌa unu kuJaꞌa ka suri aaꞌi-aaꞌi se Ka egravedhi teꞌana ngaa dhu jaꞌa lole hia miu se legraveketareꞌa-reꞌa

25 Abhu jꞌara leo ae era dhu Yesustao Ladhe dhegraveu neo suri aaꞌi megraveu-megraveu karegravei negraveti Yesus pakako sasabꞌa-laꞌa Na toke egravele jaꞌa ngee na buku sepegravenu risi rai-haha ne

Dꞌai sange neꞌe kaYohanis

2119 Pe dꞌara tegraveu 96M ca dhegraveu ama gareja ngara na Klement negraveti kota Roma dhu suri na dhegraveupamadhe Petrus Pe dꞌara tegraveu 212M sa abhu ca dhegraveu ama gareja egraveci hari ngara na Tertulian dhu surina regravengu paku Petrus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Aa abhu kahegravei lii lolo egraveci negraveti gareja dhu peka na lodꞌora paku Petrus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha ele boe dꞌara tegraveu 64-65M Petrus manegravengi segravena ka paku ne kegravetuasa haha Na manegravengi segravemi egraveegravena lula negravengu rasa pantas boe madhe kegravetu asa dedha sama segravemi Yesus 2120 Yohanis 1325

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 11-3 219 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 112

Lii Lolenegraveti dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus

Ama Lamatua moa paꞌadhu mai RohMola-Megraveci Na

1-3 Ama Teofilus dhu beꞌa Liimahoꞌo negraveti jaꞌa Lukas

Egravetu dꞌara sasuri jaꞌa dhu uru egraveegravenajaꞌa suri aaꞌi megraveu-megraveu lula-negraveti ma-muri Lamatua Yesus Nuka ngaadhu Na tao degravenge ngaa dhu Na ajꞌa-nori karegravei negraveti uru tegraveka Na hagꞌenare dhegraveu pajuu-paleha Na Masi kadhegraveu pajꞌegravera Ne aa ra pamadhe Nete ngaa Ama Lamatua pamamuri hariNe Ropa Na kegravedꞌi negraveti mamadhe Napadꞌelo iisi mi dhegraveu pajuu-paleha NaRa regravedhi Ne padhutu-dhutu toke dꞌaiegravepa nguru lodꞌo ka ra reꞌa Na ma-muri hari tareꞌa Negravengu peka degravengeregravengu na Ama Lamatua sama segravemiDhegraveu Aae dhu negravedꞌu paredha Ka Napua regravengu kahegravei pake koasa negraveti RohAma Lamatua dhuMola-Megraveci Lii dhujaꞌa suri ne lole ngaa-ngaa dhu Natao negraveti uru toke dꞌai Na caꞌe hari asasorga

Seꞌe se ka dhu jaꞌa suri kegravedhi le4-5 Ca lodꞌo hari ropa Yesus paꞌegraveci

degravenge dhegraveu pajuu-paleha Na egravetudedha Ledhe Saitun Nahia si paredhapeka naldquoSanegravedꞌe Uru egraveegravena Yohanis sarani

dhegraveu pake dhoka egravei di te ngaaladhe miu mate hari pegraveri-pegraverilodꞌo egraveegravena na Lamatua taongaa dhu kapai risi eele hiamiu Lula Na hia miu Roh Nadhu Mola-Megraveci De baku tegravekeeele kota Yerusalem kahegravei Tengaa miu mate mi neꞌe tokedꞌai AmaKupapuru RohNamidedha miu segravemi dhu Na moale uru egraveegravena Aa miu tadegravengi lenegraveti Jaꞌa kahegraveirdquo

Lamatua Yesus caꞌe asa sorga6 Ropa Yesus pakaboko degravenge dhegraveu

pajuu-paleha Na era ra karegravei Ne akuregravengu na ldquoAma Jiꞌi neo karegravei Amasanegravedꞌe era sina ma dhu uru egraveegravenakabarai egravedhi Israꞌel paredha unu naDe Ama neo patabuli egravedhi negraveti dhegraveuleo deo neꞌe do mate hari lodꞌo leordquo

7 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoMiupakaregravei ia ka lodꞌo egraveegravena Dhoka Amaku di dhu pamaꞌegravete jꞌajꞌajꞌi lodꞌo egraveegravenana 8 Te ngaa ladhe Roh Lamatua dhuMola-Megraveci mai maso asa dꞌara miuheka miu abhu koasa kegravena Hegraveia miuhudꞌi lami palolo degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌira lula-negraveti Jaꞌa Miu peka degravenge dhegraveuegravetu kota Yerusalem egravetu rae aaꞌi-aaꞌiegravetu propensi Yudea degravenge propensiSamaria taruu toke dꞌai suu-suu rai-haha nerdquo 9 Ropa Na padhai lii naresegravemi egraveegravena Ama Lamatua pacaꞌe Yesusasa dedha-liru laꞌe egravetu katangamadharegravengu Ra ladhe taruu toke dꞌai raꞌi-liru hutu nare Ne ka regravengu regravedhiheka

10 Ropa regravengu ladhe asa dedha-liru era cagꞌagꞌa laa dhegraveu dua tituegravetu karasa regravengu dhu pake megravedha-papake pudhi lao-lao 11 Dhegraveu duasegravera peka degravenge regravengu na ldquoWee Miudhegraveu Galilea Nga tao ka miu tangaretaruu asa dedha-liru Deo na miumegravedhi le Yesus caꞌe toke dꞌai raꞌi-liruhutu nare Ne Miu megravedhi unu midegravenge musi madha miu Na caꞌe laꞌedeo na Segravemi mia dhu miu ladhemegravedhi Na caꞌe laꞌe egraveegravena segravemi egraveegravenakahegravei egraveegravena na Negravengu mai harirdquo

Ra tenge dhegraveu leo ho gati Yudas12 Egravele egraveegravena ka dhegraveu pajuu-paleha

Yesus segravera puru negraveti ledhe Saitun legravepalasi asa kota Yerusalem Ledhe Saitun

11-3 Ngara Teofilus egravetu dꞌara Lii Yunani sasoa na lsquodhegraveu dhu sue Ama Lamatuarsquo Neꞌe ne buku ka duadhu Lukas suri hia Teofilus Ladhe kahegravei Lukas 11-4 14-5 Lukas 2449 Mateos 311 Markus 18Lukas 316 Yohanis 133 18 Mateos 2819 Markus 1615 Lukas 2447-48 19 Markus 1619Lukas 2450-51

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 113 220 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 126egraveegravena ele boe kajꞌegraveu negravengu dꞌai ca kilodi negraveti dꞌara kotadagger

13 Dꞌai negravei ka ra lasi asa dꞌara egravemudhu regravengu pea Ka ra caꞌe asa kamaegraveci egravetu egravemudedha Ngara dhegraveupajuu-paleha segravera nuka

PetrusYohanisYakobisAnderiasPelipusTomasBertolomeosMateosYakobis (ana Alpius)Simon (dhu madhutu partei

Selot)Daggerdegravenge Yudas (ana Yakobis)

14 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra dhu tema pak-aboko ho manegravengi-mangajꞌi degravengedꞌara egraveci Maria ina Yesus aa dhegraveubhegraveni-dhegraveu bhegraveni leo degravenge aꞌariYesus segravera pakaboko degravenge regravengukahegravei

15 Ca tegraveka hari regravengu pakabokoele boe dhegraveu dꞌai cangasu dua ngurudhegraveu sa Ka Petrus kegravedꞌi titu ka napadhai lii aku negravengu na 16 ldquoIna-amaaꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Egravele boe miu sanegravedꞌeYudas era dhu uru egraveegravena negraveti anga nacanau ho lasi kegravepe Yesus Ngaa dhuYudas taomemahudꞌi jꞌajꞌi segravemi egraveegravenaku Te negraveti uru ka Roh Ama Lamatuapeka le degravenge dhegraveu aae Daud ho suritatao Yudas 17 Te Yudas egraveegravena dhegraveuegravedhi dhu sabꞌa paꞌegraveci degravenge egravedhirdquo

18 (Te ngaa ropa Yudas pahie eeleYesus ka rare doi papana egraveegravena lasihegraveli rare rai cue Rai egraveegravena ka dhujꞌajꞌi era mamadhe negravengu Na begravebhesagegravebꞌa egravetu era egraveegravena ka masegraveke eelekabake na hegraveia tanegravei na talala 19 Kadhegraveu palolo legraveme toke dꞌai isi kabaraikota Yerusalem reꞌa aaꞌi megraveu-megraveu

mamadhe Yudas egraveegravena Negraveti egraveegravena kara pangare rai egraveegravenamadhutu lii Aramngara na lsquoAkeldamarsquo sasoa na lsquorairaarsquo)

20 Petrus tuhu hari lii padhai napeka na ldquoUru-uru segravera dhegraveu aaeDaud suri tegraveke le egravetu dꞌara sasuri LiiSodꞌa Koa-kio peka nalsquoHudꞌi segravene era pea negravengu jꞌajꞌi mi era

dhu paꞌela eelebisa heka dhegraveu egraveci sa pea egravetu

egraveegravenarsquoAa na suri kahegravei aku negravengu na

lsquoHudꞌi segravene sasabꞌa negravengu ra hia asadhegraveu leo laꞌersquo

21-22 De egravedhi hudꞌi tenge dhegraveu egraveciho gati Yudas Egravedhi tenge dhegraveu dhubera-bera degravenge egravedhi negraveti uru ka maiDhegraveu egraveegravena hudꞌi dhegraveu dhu negravebhu lemadhutu Yesus laꞌe-mai mulai negravetiYohanis sarani Yesus Aa negravengu egraveegravenahudꞌi dhegraveu dhu negravedhi degravenge musimadha na Yesus kegravedꞌi hari negraveti ma-madhe Na toke dꞌai lodꞌo Yesus caꞌehari asa dedha-liru egravetu talora egravedhirdquo

23RopaPetrus pekanare segravemi egraveegravenaka dhegraveu dhu pakaboko segravera pamasongara dhegraveu dua Egraveci ngara na Matiasaa egraveci hari ngara na Yusuf (dhu temale ra paroa na Barsabas ngara naleo egraveci hari na Yustus) 24-25 Hegraveiara sabajꞌa aku regravengu na ldquoAma egravetudedha-liru Ama dhu meꞌa iie dꞌaradhegraveu aaꞌi-aaꞌi Yudas madhe le tegravekeeele sasabꞌa na De Ama pajꞌujꞌu hiajiꞌi dhegraveu egraveci negraveti regravengu dua se miadhu Ama dꞌegravei ho jiꞌi dedꞌe ne jꞌajꞌi midhegraveu pajuu-paleha Lamatua Yesusrdquo26 Ka ra egravere lot pake ngara dhegraveu duasegravera Hegraveia dhu legraveke ka Matias Kara dedꞌe ne jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus ho na paꞌegraveci degravengeregravengu dhegraveu canguru egraveci segravera

dagger 112 Lodꞌo egraveegravena mese agama Yahudi segravera tao atora peka na egravetu lodꞌo aꞌoro sasabꞌa dhegraveu Yahudi bisaboe kako kajꞌegraveu Ra ator ho dhegraveu baku kako risi negraveti dua kilo (lasi-mai) Sasuri lii Yunani dhu uru tegravekapeka na kajꞌegraveu ledhe ne negraveti Yerusalem sama degravenge ldquobagi dua jꞌara negraveti kakako lodꞌo aꞌoro sasabꞌardquo Deegravedhi teꞌa kajꞌegraveu ledhe egraveegravena negraveti kota ca kilo di Dagger 113 Partei lsquoSelotrsquo degravenge ngara na egraveci hari lsquoPatriotrsquoSimon ne maso anggota partei politik dhu neo cabꞌubꞌu eele dhegraveu paredha Roma ngegraveti kabarai Israꞌelregravengu 113 Mateos 102-4 Markus 316-19 Lukas 614-16 119 Mateos 273-8 120Lii Sodꞌa Koa-Kio 6925 1098 121-22 Mateos 316 Markus 19 1619 Lukas 321 2451

Dhegraveu parcaya abhu Roh AmaLamatua

1-2 Legraveke lodꞌo babeꞌa dhegraveu Yahudidhu ra pangare na lsquoLodꞌo Pan-tekostarsquo dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumadhutuLamatua Yesus pakaboko egravetu dꞌaraegravemu cue Cagꞌagꞌa laa ra tadegravengi liidhu mai negraveti dedha-liru sama segravemibohe Lii egraveegravena megravedhu titu kegravena karegravengu bisa boe tadegravengi lii dhegraveu leodhu egravetu segravera 3Hegraveia regravengu ladhe regravedhisegravemi heo ai sa dhu puru mi dedharegravengu egraveci-egraveci 4 Ka regravengu aaꞌi-aaꞌi raabhu Roh Ama Lamatua Ka ra padhailii pake lii dhegraveu rai-rai leo madhutungaa dhu Roh hia si peka-padhai

5 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu Yahudi ae titukegravena dhu mai negraveti legraveme rai egravetu rai-haha ne pakaboko egravetu YerusalemDꞌara regravengu neo madhutu AmaLamatua 6 Ropa ra tadegravengi rare liiegraveegravena ka ra mai lingu rare era egraveegravenaKa regravengu ca dhegraveu-dhegraveu ka tadegravengilii dhu ana madhutu Lamatua Yesussegravera padhai egraveci egraveegravena ka degravenge lii rairegravengu Negraveti egraveegravena ka dhegraveu segraveramalaa-maloha 7 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra hegravebꞌanganga-nganga segravene ka ra papekaaku regravengu na ldquoIra ii Te dhegraveu se dhegraveuGalilea sina ma 8 Tasamia ka regravengubisa padhai lii tao lii egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti9 Egravedhi seꞌe mai negraveti propensi PartiaMedia Elam Mesopotamia YudeaKapadokia Pontus Asia 10-11 FrigiaPamfilia Masir negraveti Libia dhu degravetudegravenge kota Kirene aa egravedhi cahagꞌemai negraveti kota Roma Aa cahagꞌe kahegraveimai negraveti pulu Kreta degravenge negraveti raiArab Egravedhi cahagꞌe dhegraveu Yahudicahagꞌe dhegraveu rai leo dhu maso agamaYahudi Te ngaa egravedhi aaꞌi-aaꞌi titadegravengi regravengu padhai lii pake lii egravedhiaaꞌi-aaꞌi ti lula-negraveti jꞌara-jꞌara kapaititu kegravena dhu Ama Lamatua tao Teaaꞌi-aaꞌi se pamalaa egravedhi ngardquo

12 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra hegravebꞌa nganga-nganga segravene ka ra pakaregravei isi aanga

ra aku regravengu na ldquoTasamia ka jꞌajꞌisegravemi neꞌe Sasoa na ngaa ka nerdquo

13 Te ngaa abhu dhegraveu leo dhu marisi peka na ldquoWeeh Baku pusi degravengedhegraveu segravei Te ra mahu negraveirdquo

Petrus padhai lii egravetu madha dhegraveu ae14 Egravetu era egraveegravena Petrus degravenge dhegraveu

pajuu-paleha Lamatua Yesus dhegraveucanguru egraveci leo segravera Ka negravengu kakolaꞌe asa madha hegraveia na mulai padhailii mi dhegraveu ae dhu lingu egravetu egraveegravenaNa padhai lii megravedhu bia peka naldquoIna-ama aꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Miu dhegraveuYahudi degravenge miu dhu mai negraveti mia-mia pea egravetu kota Yerusalem Pasadhilu paie ho mi nanene lii padhai liijaꞌa ne te jaꞌa neo peka jꞌara hua iiamimiu aaꞌi-aaꞌi mi 15 Mage mi pangeena dhegraveu se mahu Segravemi boe egraveegravenaMadꞌae aae era dhegraveumahu boe Ngaahari heka hake ceo kegravena 16 Deo namiu tadegravengi na dhegraveu se padhai liipake lii miu aaꞌi-aaꞌi mi Dhu legravekesegravemi neꞌe ka uru egraveegravena Ama Lamatuamoa tegraveke le jꞌara neꞌe re dhegraveu negraveti liipadhai lii Negravengu ngara na Yoel pekana17 lsquoAma Lamatua peka na ldquoLadhe

lodꞌo rai-haha oe egraveleJaꞌa neo hia Roh Jaꞌa mi dhegraveu

aaꞌi-aaꞌiAna ngegraveru miu segravera bhegraveni-mone

Jaꞌa dedꞌe si jꞌajꞌi dhegraveu regraveti liipadhai Jaꞌa

Ana ngegraveru miu segraverabegraveli-camegravedꞌa ladhe regravedhi ngaa

dhu Jaꞌa neo padꞌelomi regravenguSegravemi egraveegravena kahegravei dhegraveu heka miu segravera

begraveli-camegravedꞌa ra abhu nii ngaadhu Jaꞌa neo padꞌelo hia raregravedhi

18 Ladhe lodꞌo rai-haha oe egraveleJaꞌa hia Roh Jaꞌa mi ana pua-

paleha Jaꞌa segraveraHia dhegraveu moneaa dhegraveu bhegraveni kahegravei

Segravena ka ra peka-padhai ngaa dhuJaꞌa peka le degravenge regravengu

21-2 Dhegraveu Yahudi paꞌige Lodꞌo Pantekosta mulai negraveti Lodꞌo Paska tabha pidhu migu De egravedhi teꞌana mamadhe Lamatua Yesus legravemi nguru lodꞌo le 21-2 Atora negraveti Ama-ama Agama 2315-21 LoleHari Jꞌara-jꞌara Mamuri 169-11

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 219-21222Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 23219-21 Begraveli-camegravedꞌa dꞌai Lodꞌo

Lamatua Masi ka Lodꞌo egraveegravenadhae dꞌai megraveka

te ngaa Jaꞌa tao uru tadha-tadhamalaa egravetu dedha-liru

Tadha malaa segravemi madhalodꞌo jꞌajꞌi maroga kiu-kiu

degravenge hegraveru mea segravemi raa sakahegravei

Jaꞌa neo tao jꞌara-jꞌara kapai selieele kahegravei egravetu dedha-rai

Jꞌara segravera sa sama segravemiraa ai degravenge segravebꞌu poka-poka caꞌe laꞌe asa dedha

Ladhe dꞌai Lodꞌo Lamatua dhu ka-pai seli egraveegravena dhegraveu cee dhumanegravengi Ama Lamatua soru-bara ne

negravengu egraveegravena ka dhu abhu ma-murirsquo rdquo

Segravemi egraveegravena ka dhu uru egraveegravena Yoelsuri le

22 Aꞌari dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi tiMai pasa dhilu miu ho nanene paiengaa dhu jaꞌa neo padhai lii degravengemiu Ama Lamatua pajꞌujꞌu nare leYesus dhegraveu Nasaret Jiꞌi ngeꞌa le jꞌaraegraveegravena jꞌajꞌi tareꞌa lula jiꞌi ka dhu ladhengegravedhi unu mi na Ama Lamatuapake Yesus ho tao tadha malaa degravengetatao kapai seli eele Miu meꞌa le jꞌaraneꞌe kahegravei lula Yesus tao le tadhamalaa segravera egravetu talora miu 23 Te ngaamiu pamadhe Ne degravenge jꞌara miudadugu-rariu dhegraveu bhelu-katubꞌa hopaku Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Aate ngaa segravera sa pamegraveci degravenge na-neo Ama Lamatua negraveti uru ka mai24 Lula tatao miu ka Negravengu madhetareꞌa Te ngaa Ama Lamatua dꞌegraveiboe ho Yesus madhe taruu Negraveti egraveegravenaka Lamatua patalale eele Negravengu negravetikoasa mamadhe ka pamamuri hariNe Te koasa mamadhe bisa boe segiNe

25 Negraveti uru ka mai dhegraveu aae Daudsuri tegraveke le lula-negraveti Yesus ne pekana

lsquoJaꞌa keꞌa na Lamatua sama-samataruu degravenge jaꞌa

Negraveti egraveegravena ka ngaa egraveci sa bisa boepamanahu jaꞌa

lula Ama Lamatua egravetubaboa jaꞌa taruu

26 Negraveti egraveegravena ka dꞌara jaꞌa karejꞌeka jaꞌa koa-kio Ne taruu

aa jaꞌa mate Lamatua degravengedꞌara mera-milu

27 Te Negravengu soro tegraveke boe samangajaꞌa pea taruu egravetu era dhegraveumadhe segravera

Aa Ama Lamatua tegraveke eele boengiꞌu aae Dhegraveu Negravengu dhuDꞌara Mola-Megraveci ele iie egravetudꞌara rai

28 Lamatua padꞌelo le jaꞌa jꞌara ma-muri dhu mola

Negraveti egraveegravena ka dꞌara jaꞌa karejꞌedꞌai seli

lula Lamatua bera-beradegravenge jaꞌarsquo

Neꞌe ne ka dhu dhegraveu aae Daud suritegraveke negraveti uru ka mai

29 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu mata kuho jaꞌa lole paie ku degravenge miu lula-negraveti dhegraveu aae Daud Na peka segravemiegraveegravena te ngaa na lole boe ngiꞌu negravenguEgravedhi teꞌa lula negravengu madhe le aa rapadhane ne Roꞌa na abhu egravetu taloraegravedhi toke dꞌai sange neꞌe 30 Dhegraveuaae Daud ne jꞌajꞌi dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua Aa na neꞌa na AmaLamatua dhu moa le pake lii subhaho limuri mai egraveci negraveti ana-egravepu Daudnegravedꞌu paredha Negravengu egraveegravena ka dhuLamatua pajꞌujꞌu mema negraveti uru kamai 31 Lodꞌo egraveegravena Daud pangeemadhera Aa na peka uuru lula-negravetiDhegraveu dhu Lamatua pajꞌujꞌu tegraveke leEgraveena na Dhegraveu egraveegravena madhe te ngaamamuri hari kahegravei Aa Daud pekakahegravei na Dhegraveu egraveegravena pea taruu boeegravetu era dhegraveu madhe aa ngiꞌu Na eleiie boe kahegravei

32 Dhegraveu dhu Daud peka-padhai nenuka Yesus Ama Lamatua pamamuri

219-21 Yoel 228-32 223 Mateos 2735 Markus 1524 Lukas 2333 Yohanis 1918 224Mateos 285-6 Markus 166 Lukas 245 228 Lii Sodꞌa Koa-Kio 168-11 230 Lii Sodꞌa Koa-Kio13211 2 Samuel 712-13

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 233 223 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 247

hari Ne negraveti mamadhe Na Ka jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi ngegravedhi le degravenge musi madhajiꞌi 33 Ka limuri ne Ama Lamatuadedꞌe le Yesus ho negravedꞌu paredha dhudedha risi eele Aa Na madhegravedi egravetubaboa gꞌana Ama Lamatua egravetu eradhu Lamatua sadia tegraveke le Aa AmaNahia le RohNadhuMola-Megraveci samasegravemi dhu Na moa tegraveke negraveti uru ka AaNamoa neo hia RohMola-Megraveci Na miegravedhi kahegravei Egraveegravena ka dhu miu tadegravengidegravenge laladhe megravedhi deo na nukaAma Lamatua hia Roh Na 34 Daudmesa na caꞌe boe laꞌe asa sorga tengaa na suri peka nalsquoAma Lamatua padhai lii degravenge

Lamatua jaꞌa peka naldquoMadhegravedi mi sebhe gꞌana Jaꞌa

egravetu era dhu Jaꞌa sadia mema35 toke Jaꞌa tao musu Egraveu

segravera pahaha iisi miEgraveursquo rdquo

36 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌira hudꞌi reꞌa ku tareꞌa-reꞌa lula-negravetiYesus dhumiu paku pamadhe egravetu ajꞌupalolo-palegravebha Negravengu nuka Kristusdhu Ama Lamatua hagꞌe nare le AaNegravengu neꞌe ka dhu jꞌajꞌi Kegravetu egravedhirdquo

37 Ropa tadegravengi rare lii Petrus nedꞌara dhegraveu segravera roe Ka ra karegraveiPetrus degravenge dhegraveu pajuu-paleha leosegravera peka na ldquoAꞌari Jiꞌi hudꞌi taotasamia kurdquo

38 Hegraveia Petrus dhaa peka na ldquoMiuegraveci-egraveci hudꞌi ele-hoꞌa ku aa tegravekeeele ku sasala-sasigo miu aaꞌi-aaꞌi miho miu legravepa hari madhutu LamatuaHegraveia soro iisi mi ho sarani segravena kajꞌajꞌi mi tadha peka na miu legravepa harile madhutu Jꞌara Mamuri Yesus Kris-tus Aa egraveegravena jꞌajꞌi tadha kahegravei pekana Lamatua saku eele le sasala-sasigomiu Egravele egraveegravena miu segravemi mere RohAma Lamatua dhu Mola-Megraveci

39 Te Ama Lamatua moa le hia RohNa mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi le dhegraveuunu Na Degravenge jꞌara neꞌe lii mamoalula-negraveti Roh Na jꞌajꞌi hia miu degravengeana-egravepu miu kahegravei Na moa hia midhegraveu leo kahegraveirdquo

40 Aa Petrus padhai lii ae hari miregravengu aku negravengu na ldquoLimuri nedhegraveu ae sero le negraveti jꞌara mamuri dhumola De miu mage-mage segravena kamiu baku madhutu tatao dhegraveu bhelusegravera Te ngaa miu hudꞌi madhutudhoka jꞌara mola negraveti Ama Lamatuadi Degravenge jꞌara egraveegravena miu abhu ma-muri taa-taa degravenge Nerdquo

41 Egravele egraveegravena ka dhegraveu ae segravera segravemirare lii padhai lii Petrus egraveegravena degravengedꞌara kateme Ka ra madhutu JꞌaraMamuri Yesus hegraveia ra soro iisi rasegravena ka abhu sarani Lodꞌo egraveegravena pedꞌai tegravelu riho dhegraveu mai paꞌegraveci degravengedhegraveu-dhegraveu unu Yesus segravera 42 Regravengudꞌegravei paꞌegraveci degravenge dhegraveu-dhegraveu leo dhumadhutu Yesus Aa regravengu mamurimera-milu egraveci degravenge egraveci Begraveli-begraveliegraveegravena regravengu majꞌegraveni nanene lii holo-nori negraveti dhegraveu pajuu-paleha LamatuaYesus Regravengu dꞌegravei manegravengi-mangajꞌisama-sama kahegravei Aa regravengu dꞌegravei raꞌa-rinu mei egraveci

Jꞌara-jꞌara mamuri dhegraveu parcaya43 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu pajuu-paleha

Lamatua segravera tao tadha malaa ae-aeka dhegraveu dhu egravetu segravera sa malaa degravengemadhaꞌu 44Dhegraveu-dhegraveu dhumadhutuJꞌara Mamuri Lamatua Yesus aaꞌi-aaꞌi ra mamuri pakaboko degravenge dꞌaraegraveci ka ngaa dhu unu dhegraveu egraveci jꞌajꞌiunu regravengu aaꞌi-aaꞌi ra ho ra pakesama-sama 45 Abhu cahagꞌe pahiamegravedha-panyau ra ho ra pala-bagi doikabꞌua nami dhegraveu parcaya segravera mad-hutu egraveci-egraveci dhu parluu 46 Begraveli-begraveliegraveegravena regravengu paꞌegraveci egravetu dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Regravengu raꞌa-rinu boko-bokomue-mue degravenge dꞌarakarejꞌe-karae negraveti egravemu egraveci asa egravemuegraveci degravenge boe kaꞌuu-kamuki Regravenguaaꞌi-aaꞌi ra mamuri egraveci tulu egraveci degravengeboe kire-kome 47 Begraveli-begraveli egraveegravenaregravengu aaꞌi-aaꞌi ra maꞌegravete boe koa-kiokolongara Ama Lamatua degravenge dꞌarakateme Dhegraveu leo segravera dꞌegravei regravengu titukegravena Negraveti ca lodꞌo asa ca lodꞌo AmaLamatua hia mamuri mi dhegraveu segravera

235 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 244 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 432-35

ho ra paꞌegraveci degravenge dhegraveu-dhegraveu unuLamatua Yesus Ka regravengu asa ka ae

3Petrus puri-paꞌegravele dhegraveu karuku egraveci

1 Ca lodꞌo pe dꞌara hake tegravelu ni-hia sa Petrus degravenge Yohanis lasi asadꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌiho neo sabajꞌa degravenge dhegraveu leo segravera2 Regravengu neo maso re hegravebꞌa oka dhungara na lsquoHegravebꞌa Saragarsquo Egravetu egraveegravenaregravengu regravedhi dhegraveu mone karuku egravecidhu karuku negraveti ina na nara iisi neBegraveli-begraveli mai na dhegraveu nedhe regraveti neasa era egraveegravena ho na kanata kacui-aai manegravengi ngaa-ngaa negraveti dhegraveu ceedhu neo maso asa dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi re egraveegravena 3 Ropa naladhe negravedhi Petrus degravenge Yohanis oemaso asa dꞌara ka na kanata kacui-aai manegravengi peka na ldquoAma-ama eeSue ku jaꞌa laa Hia ku jaꞌa ngaa dordquo

4 Ka dua ra ladhe kaloo ka dhegraveuneꞌe hegraveia Petrus dhaa aku negravengu naldquoLadhe ku mairdquo

5Hegraveia negravengu boti kegravetu na ladhe asaregravengu dua ra ka na pangee na ldquoWaaEle boe dua ra neo hia jaꞌa ngaa-ngaanerdquo

6 Te ngaa Petrus peka aku negravenguna ldquoJaꞌa degravenge boe doi hualaa ho hiami egraveu Te ngaa dhu jaꞌa unu egraveegravenaka dhu jaꞌa neo hia mi egraveu De nanenepaie-iie Degravenge koasa Yesus KristusdhegraveuNasaret jaꞌa pua egraveu kegravedꞌi titu hokakordquo

7 Hegraveia Petrus kegravepe ai gꞌana dhegraveukaruku egraveegravena ka na pakegravedꞌi patitune Kacaꞌa laa haga dhegraveu neꞌe beꞌadegravenge ka egravetu dꞌara ciki oodꞌe egraveegravenakahegravei 8 Cagꞌagꞌa laa na pasoka tituhegraveia na kako laꞌe-mai neo neꞌa haganegravengu beꞌa le do dhae Egravele egraveegravenaka na laꞌe palere degravenge regravengu duara asa dꞌara Egravemu Manegravengi-MangajꞌiNa kako pasoa-pasoka degravenge koa-kioAma Lamatua 9 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segraveraladhe regravedhi dhegraveu neꞌe kako laꞌe-maiaa koa-kio kolongara Ama Lamatua

10 Ropa dhegraveu ae segravera tadhe neka ra malaa hegraveia peka aku regravenguna ldquoNegravengu neꞌe ka dhegraveu karukudhu madhegravedi egravetu Hegravebꞌa Saraga homanegravengi ngaa-ngaa egraveegravena sina maTasamia ka na jꞌajꞌi segravemi neꞌerdquo

Petrus padhai lii egravetu dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi

11 Egravele egraveegravena ka dhegraveu dhu egravele negravetikaruku egraveegravena madhutu Petrus degravengeYohanis Ka tegravelu ra lasi dꞌai egravemu taleocue ngara na lsquoEgravemu Taleo Dhegraveu AaeSolemanrsquo Egravetu egraveegravena dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu mai lingu rare regravengu malaa titukegravena 12 Ropa Petrus negravedhi regravengu kana padhai lii peka na ldquoDhegraveu Israꞌelaaꞌi-aaꞌi mi Nga tao ka miu malaalula jꞌara neꞌe ne Nga tao ka miuladhe kaloo jiꞌi Miu ngee na dhegraveune kako lula jiꞌi pake naꞌi do lula jiꞌimajꞌegraveni madhutu Ama Lamatua Dotasamia 13 Jaꞌa neo peka degravenge miusegravemi neꞌe begravei-baki egravedhi AbrahamIsak degravenge Yakob manegravengi-mangajꞌimi Ama Lamatua Lamatua egraveegravenaka dhu dedꞌe padedha-dedha DhegraveuNegravengu dhu Na pili nare nuka YesusYesus egraveegravena ka dhu miu tule eele Neka saraka Ne asa gubernur Pilatus Kagubernur neo patabuli Ne te ngaamiu ka dhu palabꞌa segravena ka na bakupatabuli eele Yesus 14 Te ngaaYesus Dhegraveu dhu sala boe DꞌaraNegravengu beꞌa Gubernur neo patabulieele Dhegraveu dhu sala boe ne te ngaamiu aaꞌi-aaꞌi mi labꞌa ne Aa dhubhelu risi hari ka miu dadugu-rariune segravena ka na patabuli hia miu dhegraveubhelu-katubꞌa egraveci dhupamadhenegravedhidhegraveu 15Miuka dhupamadheYesusAa te ngaa Negravengu ka dhu hia egravedhimamuri Mema tareꞌa Negravengu madhele te ngaa Ama Lamatua pamamurihari Ne Negravengu ka dhu jiꞌi ladhengegravedhi le degravenge musi madha jiꞌi

16 Miu tadhe dhegraveu karuku neNegravengu egravera le te ngaa jiꞌi boe kadhu puri-paꞌegravele ne Jiꞌi se degravenge boekoasa ngaa-ngaa Koasa egraveegravenamai negraveti

313 Kalua negraveti Masir 315 314 Mateos 2715-23 Markus 156-14 Lukas 2313-23 Yohanis1912-15

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 317 225 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 45Yesus Dhegraveu neꞌe ne egravera lula negravenguparcaya Lamatua Yesus Yesus ka dhupaꞌegravele ne egravetu katanga madha miuaaꞌi-aaꞌi mi

17 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Limuri ne jaꞌakeꞌa le miu degravenge dhegraveu aae-dhegraveu ka-pai miu tao bhelu mi dedha Yesus tengaamiumeꞌa boe ngaa dhu jꞌajꞌi legravepalimuri 18 Te ngaa Ama Lamatua pekamema negraveti uru kamai pake dhegraveu negravetilii padhai Negravengu peka na Kristusnuka Dhegraveu dhu Na hagꞌe nare egraveegravenahudꞌi dꞌui ku jꞌajꞌegravera Ka jꞌajꞌi le segravemiegraveegravena ka 19 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌiele-hoꞌa tegraveke eele sasala-sasigo miuhegraveia legravepa asa Ama Lamatua ho Nasaku eele aa baku ngee ia ka sasalamiu segravera 20 Pe Ama Lamatua paꞌegraveradꞌara miu Ka Na neo pua Kristusdhu Na hagꞌe nare egraveegravena mai hari asamiu Kristus egraveegravena nuka Yesus dhuNa pua le mai asa miu 21Negraveti uru kamai Lamatua padhai lii re dhegraveu negravetilii padhai Na peka na lsquoBegraveli-camegravedꞌaAma Lamatua pamola jꞌara aaꞌi-aaꞌisegravena ka jꞌajꞌi hiursquo Yesus hudꞌi mateku egravetu Era Mola-Megraveci toke dꞌai lodꞌoNegravengu mai hari ho Na pahiu ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi ra

22 Uru egraveegravena baki Musa peka ledegravenge dhegraveu Israꞌel aku negravengu nalsquoLamatua miu nuka Ama Lamatua

begraveli-camegravedꞌa Na pua Dhegraveu egravecinegraveti talora miu ho jꞌajꞌi dhegraveunegraveti lii padhai Na sama segravemiNa pake jaꞌa ho jꞌajꞌi dhegraveu kegravetilii padhai Na De miu hudꞌipasa dhilu segravena ka mi nanenepaie ngaa-ngaa dhu Na neopeka mi miu 23 Te ngaadhegraveu cee dhu roꞌo boe nanenepaie lii padhai lii Dhegraveu egraveegravenaegraveegravena na cegraveri eele negraveti dhegraveuunu Lamatua segravera Degravengeheka hak egravetu talora regravengursquo

24 Mesa boe baki Musa di dhu pekasegravemi egraveegravena Te Lamatua pake dhegraveu leokahegravei jꞌajꞌi dhegraveu negraveti lii padhai NaRegravengu peka segravemi egraveegravena kahegravei Samasegravemi uru egraveegravena Lamatua pake baki

Samuel ho lolo jꞌara-jꞌara dhu limurine egravedhi tegravedhi degravengemusimadha egravedhi25 Ama Lamatua moa tegraveke le mi bakiAbraham peka nalsquoBegraveli-camegravedꞌa re ana-egravepu egraveu egraveci Jaꞌa

hia megravengi-nale mi dedha sukuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha nersquo

Lii moa dhu Ama Lamatua peka lemi dhegraveu regraveti lii padhai Na limuri nejꞌajꞌi le mi dedha miu nuka aꞌari jaꞌadhegraveu Israꞌel segravera 26 Ama Lamatuapua Ana Na dhu Na hagꞌe nare egraveegravenaho pajꞌujꞌu jꞌara segravena ka miu tegravekeeele sasala-sasigo miu Degravenge segravemiegraveegravena Na padꞌelo dꞌara hua iia Na mimiu Lamatua pua uuru Ana Na maiasa miu egravele egraveegravena heka Na pua Neasa suku leo segravera Egraveegravena ka dhu jꞌajꞌimegravengi-nale mi egravedhi aaꞌi-aaꞌi tirdquo

4Kegravetu agama Yahudi paroa Petrus

degravenge Yohanis1 Lodꞌo egraveegravena ropa Petrus degravenge

Yohanis padhai lii era degravenge dhegraveuegravetu segravera dhegraveu kapai canau maiRegravengu segravera kegravetu agama Yahudi dhegraveunegraveti partei Saduki degravenge komedhaajꞌaga Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiRegravengu mai neo patao degravenge Petrusdegravenge Yohanis 2Dhegraveu segravera nasa lularegravengu dua ra dꞌegravei peka degravenge dhegraveuae peka na ldquoYesus mamuri hari lenegraveti mamadhe Na Degravenge jꞌara egraveegravenaNegravengu bhoke jꞌara hia dhegraveu madhesegravena ka bisa mamuri harirdquo 3 Ka raparedha dhegraveu regravengu lasi kegravepe dua raTe ngaa lula lodꞌo oe cegravena kegravena ka rapamaso taha si asa dꞌara begravedho Hobegraveli egraveegravena heka ra neo parisa si kegravena4 Te ngaa egravetu talora dhegraveu dhu dꞌegraveinanene dhegraveu pajuu-paleha LamatuaYesus segravera ae ka dhu mangaku na liiajꞌa-nori regravengu segravera legraveke tareꞌa Negravetiegraveegravena ka dhegraveu parcaya asa tabha ae pedꞌai legravemi riho dhegraveu sa

5 Asa begraveli egraveegravena dhegraveu kapai Yahudisegravera pakaboko egravetu kota Yerusalemnuka dhegraveu paredha dhegraveu heka-dhegraveu

322 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1815 18 323 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1819 325Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2218 42 Dhegraveu partei Saduki legraveka boe dhegraveu madhe bisa mamuri hari

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 46 226 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 421heka adꞌa Yahudi degravenge mese agamaYahudi segravera 6 Kegravetu kapai risi agamaYahudi dhu ngara na Hanas egravetu egraveegravenakahegravei Dhegraveu kapai leo segravemi KayafasYohanis Aleksander degravenge aꞌari leosegravera negraveti kegravetu kapai risi agamaYahudiegravetu egraveegravena kahegravei 7 Ropa ra tesa aaꞌika ra paredha dhegraveu lasi rare Petrusdegravenge Yohanis ho regraveti mai asamadhaama-amadhegraveu kapai seꞌe Ropa regravengumai ka ra karegravei si peka na ldquoTasamiaka miu bisa puri-paꞌegravele dhegraveu karukuMiu pake koasa negraveti cee Aa cee kadhu pua miu ka miu bani tao jꞌaraegraveegravenardquo

8 Hegraveia Roh Ama Lamatua paꞌegraveradꞌara Petrus ka na dhaa aku negravengunaldquoAma-ama Miu ka dhegraveu kapai degravenge

dhegraveu heka kabarai IsraꞌelBaku nasa ladhe jiꞌi ako malaaciki 9 Jiꞌi ladhe na ama-ama si neo tao lii langu lulajiꞌi puri-paꞌegravele dhegraveu karukuegraveci Aa miu neo meꞌa jiꞌi pakekoasa negraveti cee 10 De jaꞌa neopeka segravemi neꞌe tatu ama sisanegravedꞌe era dhegraveu Nasaret dhungara Na Yesus Negravengu egraveegravenaKristus dhu Ama Lamatuapajꞌujꞌumemanegraveti uru kamaiTe ngaa miu paku pamadheNe egravetu ajꞌu palolo-palegravebhaMasi ka segravemi egraveegravena te ngaaAma Lamatua pamamuri hariNe De jaꞌa dꞌegravei segravena ka ama sidegravenge dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi mimeꞌa na jiꞌi puri-paꞌegravele dhegraveukaruku egraveegravena pake dhodhokakoasa Yesus 11 Yesus neꞌeka dhu ra suri tegraveke le egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua peka na

lsquoAbhu hadhu cue dhu tuka coreeele

Te ngaa limuri mai hadhuegraveegravena jꞌajꞌi hadhu pad-hegravedirsquo

12 Egravetu palegraveme rai-haha ne AmaLamatua bhoke boe jꞌaraleo dhu bisa patabuli egravedhinegraveti koasa sasala-sasigo egravedhi

Dhodhoka jꞌara egraveci di nukaYesus Abhu boe dhegraveu leo egravecisa dhu bisa hia mamuri miegravedhirdquo

13 Dhegraveu dhu madhegravedi egravetu segravera sareꞌa na Petrus degravenge Yohanis sedhoka dhegraveu biasa di egraveci egraveegravena kadegravenge dhegraveu dhu reꞌa boe baca-suriTe ngaa dhegraveu segravera malaa degravenge ba-bani dua ra lula regravengu padhai liidhu degravenge boe pahuni-pahuni Tabhahari ra reꞌa na dhegraveu dua se dhegraveupaꞌegraveci negraveti Yesus 14 Negraveti egraveegravena kahegravebꞌa dhegraveu se kutumegraveno toke ra pad-hai lii heka ae-ae lula dhegraveu dhu egravelenegraveti karuku egraveegravena titu dhii-dhii patoomadha degravenge madha 15 Egravele egraveegravena kara pua dhegraveu pajuu-paleha Yesus dhegraveudua segravera aku regravengu na ldquoDua mi lamiku asa liꞌu cikirdquo Ka ra padhue ho neotenge jꞌara aapa 16 Ka ra padhue-padhai peka na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi tiEgravedhi hudꞌi tao dhegraveu dua se samia Tedhegraveu Yerusalem aaꞌi-aaꞌi ra reꞌa le naregravengu dua se ka dhu tao tadha malaadeo na Egravedhi pasili tare heka lulabukti negravengu abhu le 17Dehua iia egravedhitenge jꞌara segravena ka lii neꞌe baku ralolo palegraveme asa mia-mia laꞌe Beꞌa risiegravedhi pamadhaꞌu si segravena ka ra bakuajꞌa ia ka Jꞌara Mamuri Yesus Ladhera nanene boe na reꞌa memardquo

18 Hegraveia ra paroa dua ra maso hariasa dꞌara ka ra peka degravenge si akuregravengu na ldquoMiu ladhe unu mi ee Miubisa heka lolo do ajꞌa-nori dhegraveu leolula-negraveti Yesusrdquo

19 Te ngaa Petrus degravenge Yohanisbꞌala peka na ldquoCobꞌa ama-ama sipajiko ku laa Mia dhu beꞌa risiMadhutu paredha ama si do mad-hutu paredha Ama Lamatua 20Te jiꞌingegravedhi le degravenge musi madha jiꞌi aatadegravengi le degravenge roꞌa dhilu jiꞌi madhajꞌara ae De tasamia jiꞌi kutu hegravebꞌa hobaku lolo degravenge dhegraveu leordquo

21 Dhegraveu dhu madhegravedi pamaꞌegravete liilangu egraveegravena kai hari regravengu Ka rapatalale eele dua si lula ra reꞌa hekajꞌara ho huku si Regravengu madhaꞌukahegravei mage dhoka dhegraveu ae egravetu liꞌu

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 422 227 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 436-37segravei pagama Te dhegraveu ae segravera koa-kiokolongara Ama Lamatua lula dhegraveukaruku egraveegravena egravele le 22 (Dhegraveu egraveegravenakaruku egravepa nguru risi tegraveu le ka hekabisa kako kegravena)

Dhegraveu unu Lamatua Yesus sabajꞌamanegravengi dꞌara bani

23 Ropa ra patabuli eele Petrusdegravenge Yohanis dua ra legravepa lasi asaangalai regravengu Hegraveia dua ra lole aaꞌi-aaꞌi ngaa dhu kegravetu agama Yahudidegravenge dhegraveu kapai leo segravera kai regravenguho baku palolo 24 Ropa ra tadegravengirare lii lolo egraveegravena ka angalai regravenguaaꞌi-aaꞌi segravera pakaboko degravenge dꞌaraegraveci ho ra manegravengi-mangajꞌi pekana ldquoAma Lamatua dhu Koasa KapaiRisi Eele Ama dhu pajꞌajꞌi dedha-liru degravenge rai-haha degravenge isi ra aaꞌi-aaꞌi 25 Uru-uru segravera Roh AmaLamatua dhu Mola-Megraveci pake le bakiDaud ho jꞌajꞌi dhegraveu negraveti lii padhaiNa segravena ka suri mema lula-negraveti dhegraveulabꞌa Yesus peka nalsquoDhegraveu negraveti rai leo segravera nasa lula lii lai-

ngegraveluDhegraveu seꞌe tao legraveke boe ho tao

lii langu dhu degravenge boe kolo-kapua

26 Dhegraveu aae rai-haha segravera pakabokoho neo pamusu labꞌa AmaLamatua

segravemi egraveegravena kahegravei dhegraveu kapai segraverarare lii egraveci neo lasi labꞌa AmaLamatua degravenge Kristus

nuka Dhegraveu dhu Lamatuapajꞌujꞌu mema karegravei negravetiuru ka mairsquo

27 Ka ngaa dhu baki Daud suri nalimuri ne jꞌajꞌi le Aa sasoa na ledꞌale Egravetu kota neꞌe dhegraveu aae Herodesgubernur Pontius Pilatus dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa Israꞌel degravenge dhegraveukapai suku leo segravera pakaboko leRegravengu pareꞌa lii ho labꞌa Yesus dhuAma Lamatua hagꞌe nare le 28 Tengaa limuri ne egravedhi teꞌa aaꞌi le jꞌarasegravera legraveke mola-mola degravenge dadꞌegravei

LamatuamadhutungaadhuLamatuapeka tegraveke negraveti uru ka 29 LamatuaEgraveu meꞌa regravengu dhoka padhai lii neopamadhaꞌu jiꞌi di De jiꞌi manegravengi hoLamatua hia jiꞌi dꞌara bani Segravena kaladhe jiꞌi laꞌa padhue-padhai asa dhegraveuegravetu mia-mia Lii Lolo Beꞌa Lamatualula-negraveti Yesus dꞌara jiꞌimadhaꞌu boe30 Jiꞌi manegravengi Lamatua hia jiꞌi koasakahegravei segravena ka jiꞌi bisa puri-paꞌegraveledhegraveu pegravedꞌa Jiꞌi manegravengi kahegravei koasaho tao rupa-rupa tadha malaa segravenaka dhegraveu reꞌa koasa egraveegravena mai negravetiDhegraveu Mola-Megraveci dhu Lamatua puamai nuka Yesus Lamatua dꞌai sangeegraveegravena ka lii sabajꞌa jiꞌirdquo

31 Ropa ra manegravengi-mangajꞌi rareka egravemu dhu regravengu sabajꞌa na gagedꞌoHegraveia regravengu aaꞌi-aaꞌi ra abhu RohLamatua dhu Mola-Megraveci Egravele egraveegravena karegravengu kalua lasi lole Lii Lolo Beꞌa AmaLamatua degravenge dꞌara bani

Dhegraveu parcaya segravera mamuri sama-sama pasae jꞌajꞌegravera degravenge karejꞌe

32 Egravele egraveegravena dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu par-caya Yesus segravera mamuri dꞌara egraveci aamamuri pasue egraveci degravenge egraveci Abhuboe dhegraveu egraveci sa dhu megraveu-moke aaregravengu biasa pahia-pajꞌola Dhegraveu dhudegravenge megravedha-panyau na uri ho rapake sama-sama 33 Ka Lamatua hiakoasa mi dhegraveu pajuu-paleha Na hora lole mi dhegraveu peka na LamatuaYesus mamuri hari negraveti mamadhe NaAa regravengu ka dhu regravedhi degravenge musimadha unu ra Ka Lamatua udhu-bhori berkat hia regravengu 34-35 Negravetiregravengu se abhu kahegravei dhu pahia rai doegravemu ra Ho kabꞌua na ra hia mi dhegraveupajuu-paleha Lamatua segravera Ra pakeho hia mi dhegraveu dhu parluu Negraveti egraveegravenaka regravengu kura boe ngaa-ngaa

36-37 Conto segravemi Yusuf Negravengu neana-egravepu Lewi negraveti pulu Siprus Dhegraveupajuu-paleha Lamatua se pangare nalsquoBarnabasrsquo dhu sasoa na lsquodhegraveu dhudꞌegravei paꞌegravera dꞌara dhegraveu leorsquo Laꞌe pahie

424 Kalua negraveti Masir 2011 Nehemia 96 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1466 426 Lii Sodꞌa Koa-Kio 21-2 427 Mateos 271-2 Markus 151 Lukas 2317-11 Yohanis 1828-29 432 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 244-45

rai na ca kasibꞌi Ka negravetimai kabꞌua nahia dhegraveu pajuu-paleha Lamatua segravera

5Ananias degravenge Safira madhe lula

regravengu neo cobꞌa Roh Lamatua1 Te ngaa lodꞌo egraveegravena abhu kahegravei

dhegraveu egraveci ngara na Ananias degravengedhegraveu egravemu na Safira Regravengu dua rapahie rai ra ca kasibꞌi kahegravei 2Te ngaadua ra pareꞌa ho huni kabꞌua rai egraveegravenacahagꞌe Pahie rare ka Ananias laꞌepeka degravenge dhegraveu pajuu-paleha Yesussegravera aku negravengu na ldquoJiꞌi heka pahiengare rai jiꞌi ca kasibꞌi kegravena De jiꞌi neohia kabꞌua na asa Ama Lamatuardquo

3 Te ngaa Petrus tao degravenge ne pekana ldquoAnanias Nga tao ka egraveu hunidoi kabꞌua rai egraveegravena cahagꞌe Dꞌara egraveumema karehe lula egraveumadhutu dadꞌegraveidhegraveu aae nidhu Egraveu bani kapodꞌe-kabegraveli Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci 4 Segravemi neꞌe Rai na unu egraveuDe egraveu neo pahia do aadꞌo egraveegravena namadhutu dadꞌegravei egraveu Ladhe egraveu pahiale egraveu neo hia doi kabꞌua na aaꞌi-aaꞌido aadꞌo egraveegravena na madhutu dadꞌegravei egraveukahegravei Te ngaa tasamia ka egraveu bisa taosegravemi neꞌe Egraveu neo pagoa jiꞌi dhegraveu rai-haha te ngaa abhu boe dhegraveu dhu bisaleko-monya Lamatuardquo

5 Ropa na tadegravengi Petrus padhailii segravemi egraveegravena cagꞌagꞌa laa Ananiasbegravebhe ka madhe degravenge Negraveti egraveegravenaka dhegraveudhu tadegravengi lii neꞌemadhaꞌutitu kegravena 6Hegraveia ana ngegraveru dhegraveu pegraverimai ka ra pahutu ngiꞌu Ananias kanedhe regraveti lasi padhane

7 Pe dꞌai tegravelu jam sa dhegraveu egravemuAnanias mai Te ngaa na neꞌa boengaa dhu jꞌajꞌi deo na 8 Hegraveia Petruskaregravei ne peka na ldquoTasamia ina Miupahie le rai egraveegravena kabꞌua sange neꞌeka dordquo

Ka na dhaa peka na ldquoTareꞌa amaKabꞌua negravengu sange egraveegravena kardquo

9Hegraveia Petrus tao degravenge ne peka naldquoTasamia ka egraveu degravenge dhegraveu egravemu mupameꞌa ho neo cobꞌa Roh LamatuaMu ladhe ee Dhegraveu dhu heka pad-hane dhegraveu egravemu egraveu segravera legravepa hari maile Ciki oodꞌe hari na regravengu nedhe

regraveti hari ngiꞌu egraveu ho lasi padhane egravetukarasa dhegraveu egravemu egraveurdquo

10 Ropa tadegravengi nare lii padhai liiPetrus cagꞌagꞌa laa dhegraveu bhegraveni nebegravebhe ka madhe degravenge egravetu era egraveegravenaRopa ana-ana ngegraveru segravera maso hariasa dꞌara egravemu ladhe regravedhi bhegraveni nemadhe le Ka jꞌegraveru regraveti ka ngiꞌu bhegravenine lasi padhane egravetu karasa dhegraveu egravemuna

11 Egravele egraveegravena ka dhegraveu parcaya Yesussegravera madhaꞌu Dhegraveu-dhegraveu leo dhutadegravengi lii lolo negravetimamadheAnaniasdegravenge Safira madhaꞌu kahegravei

Petrus si puri-paꞌegravele dhegraveu ae12 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu pajuu-paleha

Yesus segravera tao ae tadha-tadha malaaKa dhegraveu ae segravera ladhe regravedhi Dhegraveupajuu-paleha segravera biasa lasi asadꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiLamatua Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra pakabokodegravenge dꞌara egraveci egravetu dꞌara Egravemu TaleoDhegraveu Aae Soleman 13 Lodꞌo egraveegravenadhegraveu ae kadhukoadhegraveuunuLamatuaYesus segravera Te ngaa dhegraveu leo cahagꞌebani boemaso pakaboko degravenge regravenguegravetu egravemu egraveegravena

14 Te dhegraveu dhu parcaya Yesusbhegraveni-mone asa tabha ae 15 Lulatadha malaa ae dhu jꞌajꞌi egraveegravena kadhegraveu ae regraveti dhegraveu pegravedꞌa lasi ho rapamadhegravedi mi dedha dhegravepi egravetu sebhejꞌara Te ra pangee peka na ldquoLadhePetrus degravenge Yohanis kako re eraneꞌe sadꞌi mamaho ra legraveke regravengudi dhegraveu pegravedꞌa se egravele degravenge negraveti pa-pegravedꞌa regravengurdquo 16 Lodꞌo egraveegravena dhegraveuae mai taruu negraveti rae-rae egravetu sebhekota Yerusalem Regraveti degravenge dhegraveu-dhegraveu pegravedꞌa ka dhegraveu pajuu-palehaLamatua se puri-paꞌegravele si aaꞌi-aaꞌi raRegravengu regraveti dhegraveu-dhegraveu dhu nidhu taokahegravei ka dhegraveu pajuu-paleha Lamatuase babegravege eele aaꞌi nidhu-nidhu segravera

Dhegraveu pajuu-paleha Lamatua Yesusabhu jꞌajꞌegravera

17 Lula tatao dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus segravera negraveti egraveegravena ka kegravetukapai risi agama Yahudi degravenge an-galai negravengu negraveti partei Saduki segraverategraveka dꞌara 18 Negraveti egraveegravena ka ra kegravepa

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 519 229 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 531dhegraveu pajuu-paleha Yesus segravera ka rapamaso si asa dꞌara begravedho

19 Te ngaa megraveda egraveegravena kahegravei anapajuu Lamatua egraveci mai negraveti sorga asadꞌara begravedho egraveegravena ka na bhoke eelebabegravedho Hegraveia na lere negraveti si asaliꞌu Ka na peka aku negravengu na20 ldquoLami degravenge ka asa dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Lami pekaaaꞌi degravenge dhegraveu-dhegraveu egravetu negravei segravena karamadhutu JꞌaraMamuri dhuhiunegravetiLamatua Yesusrdquo

21 Begraveli madꞌae egraveegravena ako marogaera regravengu madhutu ka lii paredhanegraveti ana pajuu Lamatua negraveti sorgadeo na Ka ra maso asa dꞌara madhaEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi hegraveiara ajꞌa-nori dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera

Negravebhu boe hegraveia kegravetu kapai risiagama Yahudi degravenge angalai na segraveramai palere degravenge dhegraveu kapai degravengedhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa IsraꞌelRegravengu pakaboko ho parisa lii langunegraveti dhegraveu pajuu-paleha LamatuaYesus segravera Hegraveia ra pua dhegraveu lasirare Petrus si negraveti dꞌara begravedho hora parisa lii langu ra

22 Te ngaa ropa regravengu dꞌai egravemubegravedho Petrus si aadꞌo heka egravetu dꞌaraKa ana jꞌaga segravera legravepa hari lasi pekadegravenge dhegraveu kapai segravera 23 Ra peka naldquoAma-ama si baku nasa Ropa jiꞌi dꞌaiegravemu begravedho jiꞌi ladhe na babegravedhodhu pategraveke Aa dhegraveu jꞌaga segravera tituegravetu era egraveegravena Te ngaa ropa jiꞌi pua ragoe babegravedho ho jiꞌi laꞌa asa dꞌara jiꞌingegravedhi boe dhegraveu egraveci sa egravetu dꞌarardquo

24 Ropa tadegravengi rare hegraveia kegravetuagama Yahudi segravera degravenge kapalajꞌaga Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌiaaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi malaa aa segravemi dhegraveudhu ele ngangee sa

25 Negravebhu boe hegraveia dhegraveu egraveci maipeka aku negravengu na ldquoAma-ama sinanene ku laa Dhegraveu dhu miu begravedhosegravera egravetu liꞌu si ra titu ho ajꞌa-noridhegraveu egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi nerdquo

26 Ropa tadegravengi rare ka kapalajꞌaga Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌiegraveegravena paroa dhegraveu jꞌaga pegraveri-pegraveri holasi kegravepe hari Petrus degravenge angalai nasegravera Te ngaa dhegraveu jꞌaga segravera mad-haꞌu lula dhegraveu dhu nanene lii padhai-padhue Petrus segravera ae seli Ra pajikona mage dhoka dhegraveu ae segravera patao-palaha ho ra pegraveci si Negraveti egraveegravena karopa regravengu kegravepe hari Petrus si ra baniboe pake jꞌara sakaa

27 Egravele egraveegravena ka ra lere regraveti Petrussi asa era pamaꞌegravete lii langu Ka kegravetukapai risi agamamulai karegravei si 28pekana ldquoJiꞌi kai le miu segravena ka ajꞌa ia kadhegraveu lula-negraveti Dhegraveu dhu neo tao jꞌaramamuri hiu egraveegravena sina ma Te ngaamiu palabꞌa Miu pusi-pahae boedegravenge lii paredha jiꞌi te ngaa miu taomadhutu dadꞌegravei miu di Miu lami ajꞌa-nori palegraveme dhegraveu egravetu kota Yerusalemne Egraveegravena sama degravenge miu core sasalami dedha jiꞌi peka na jiꞌi se ka dhupua dhegraveu lasi pamadhe Yesusrdquo

29 Hegraveia Petrus kegravedꞌi titu jꞌajꞌi dhegraveudhu padhai lii negraveti angalai na segravera Kana dhaa peka naldquoAma-ama Ladhe abhu paredha negraveti

dhegraveu rai-haha dhu palabꞌadegravenge dadꞌegravei Ama Lamatuajiꞌi ngoꞌo boe madhutu Tengaa jiꞌi madhutu dhokaparedha Ama Lamatua di30 Dhegraveu dhu bhoke jꞌaramamuri hiu egraveegravena nuka YesusNegravengu egraveegravena ka dhu miupaku pamadhe egravetu dedha ajꞌupalolo-palegravebha Negraveti uru kamai begravei-baki egravedhi manegravengi-mangajꞌi mi Ama LamatuaAma Lamatua egraveegravena ka dhupamamuri hari Yesus negravetimamadhe Na

31 Limuri ne Ama Lamatua dedꞌele Yesus jꞌajꞌi ai gꞌana NaKa Yesus negravedꞌu le paredhasama segravemi dhegraveu aae kapaiNegravengu bhoke le jꞌara segravena kaLamatua patabuli eele dhegraveu

518 Lii Yunani neꞌe sasoa na ldquopamaso asa dꞌara begravedho kabarairdquo Sasoa leo peka na ldquopamaso asadꞌara begravedho ho pamakae si egravetu katanga madha dhegraveu aerdquo 528 Mateos 2725

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 532 230 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 61negraveti koasa sasala-sasigo ra Naneo hia jꞌara mi egravedhi dhegraveuIsraꞌel seꞌe segravena ka egravedhi aeeele negraveti sasala egravedhi aaꞌi-aaꞌiti Degravenge jꞌara segravemi egraveegravenadꞌara Ama Lamatua pacuhiho Na ige heka sasala egravedhidhegraveu Israꞌel 32 Te egravedhi tegravedhile degravenge musi madha egravedhiYesus mema madhe tareꞌa tengaa Na mamuri hari kahegraveiLimuri ne Roh Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci peka le degravengedhegraveu dhu madhutu Jꞌara Ma-muri Yesusrdquo

33 Tadegravengi rare lii padhai lii Petrussegravemi egraveegravena ka dhegraveu dhu madhegravedi egravetuera pamaꞌegravete lii langu egraveegravena nasa titukegravena ka ra neo pamadhe dhegraveu pajuu-paleha Lamatua segravera 34 Te ngaa egravetutalora regravengu abhu kahegravei dhegraveu egraveci dhumadhegravedi parisa lii ngara na GamalielDhegraveu ae pakabꞌua ne lula negravengune mese dhu dꞌegravelu-megraveu negraveti parteiagama Parisi Ropa Petrus padhai liinare ka dhegraveu segravera neo pamadhe nehegraveia Gamaliel kegravedꞌi titu ka na puadhegraveu ho lere taha Petrus si asa liꞌu35 Ropa Petrus si dꞌai liꞌu ka Gamalielpadhai lii degravenge ama-ama egravetu segraveraaku negravengu naldquoAꞌari ti Egravedhi hudꞌi pajiko paie

ku Mage dhoka egravedhi malai aetao bhabhelu mi dedha dhegraveuseꞌe Egravedhi hudꞌi pangee mad-hera 36 Ele boe miu sanegravedꞌeera dhegraveu dhu ngara na Teu-das Negravengu madhe negravebhu lete ngaa lodꞌo na mamuri erana dedꞌe ngiꞌu na jꞌajꞌi dhegraveukapai pe dꞌai dhegraveu egravepa ngasusa madhutu negravengu Te ngaaropa ra pamadhe ne ana-anamadhutu na pajꞌala asa haaasa dhimu Toke dꞌai sangeneꞌe dhegraveu regravedhi heka regravenguRa rai aaꞌi megraveu-megraveu le

37 Aa miu sanegravedꞌe hari ku lii loleegraveci Uru egraveegravena legraveke lodꞌodhegraveu paredha ige dhegraveu egravetudꞌara kabarai Abhu dhegraveu egravecingara na Yudas negraveti propensi

Galilea Dhegraveu ae madhutunegravengu kahegravei Te ngaa ra pa-madhe ne kahegravei Hegraveia ana-anamadhutu na rai pajꞌala kahegraveika dꞌai sange neꞌe tegravedhi hekadhegraveu egraveci sa

38 De aꞌari Madhutu ngangee jaꞌabaku pamadhe dhegraveu seꞌeHudꞌi regravengu segravene Te aꞌajꞌadegravenge kakako regravengu ladhemai negraveti dhegraveu rai-haha nanegravebhu boe ele unu na 39 Tengaa ladhe aꞌajꞌa regravengu tareꞌa-reꞌa negraveti Ama Lamatua miutaha mere boe Negraveti egraveegravenaka miu pajiko paie ku Magedhoka miu palabꞌa degravenge AmaLamatuardquo

Tadegravengi rare segravemi egraveegravena regravenguaaꞌi-aaꞌi ra legraveka ka ra madhutu liiGamaliel 40 Egravele egraveegravena ka ra paroa haridhegraveu pajuu-paleha Lamatua segravera kara pua dhegraveu ho hake si Hegraveia ra kai siho baku ale-ale ia ka kolongara YesusKa ra patabuli si

41Hegraveia dhegraveu pajuu-paleha Lamatuase tegraveke eele era pamaꞌegravete lii languegraveegravena Ra pangee na masi ka ko-longara regravengu ele iie lula madhutuLamatua Yesus te ngaa regravengu kare-jꞌe kahegravei lula regravengu hudꞌi abhu jꞌa-jꞌegravera segravemi egraveegravena Negraveti egraveegravena ka dꞌararegravengu karejꞌe titu kegravena 42 Begraveli-begraveliegraveegravena regravengu lasi ajꞌa-nori dhegraveu pekana ldquoDhegraveu dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌunare negraveti uru ka mai nuka Yesus dirdquoKa ra peka padhue taruu negraveti ca egravemudꞌai ca egravemu segravemi egraveegravena kahegravei egravetu dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi

6Ra hagꞌe rare dhegraveu pidhu ho lalau

ngangaꞌa bhegraveni balu ana-lalu1 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu dhu parcaya

Yesus asa tabha ae Te ngaa regravengupake dua lii Dhegraveu Yahudi cahagꞌepake lii Aram Aa cahagꞌe hari pake liiYunani Negravebhu boe ka jꞌajꞌi lii languegravetu talora dua kabokodhegraveu seꞌe Dhegraveudhu pake lii Yunani dꞌara beꞌa boedegravenge dhegraveu dhu pake lii Aram Rapeka na ldquoNeꞌe ne legraveke boe Ladhe

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 62 231 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 615miu papala ngangaꞌa begraveli-begraveli miubia cabegraveka Bhegraveni balu jiꞌi abhu boengangaꞌardquo

2 Lula egraveegravena ka dhegraveu pajuu-palehaLamatua dhegraveu canguru dua pak-aboko dhegraveu dhu parcaya LamatuaYesus aaꞌi-aaꞌi ra Ka ra peka akuregravengu na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Ladhejiꞌi ae eele negraveti sasabꞌa jiꞌi ho lalaudhoka ngangaꞌa-nginu miu di bisakahegravei te ngaa legraveke boe Lula jiꞌise hudꞌi ajꞌa-nori taruu Lii Holo-NoriLamatua 3 De madhutu ngangee jiꞌisegravemi neꞌe ka Beꞌa risi hagꞌe meredhegraveu pidhu negraveti talora miu Tengedhegraveu dhu kolongara beꞌa dhu dꞌegravelu-megraveu aaRohLamatua atormamuri naLadhe mi pili mere dhegraveu segravemi segraverape jiꞌi dedꞌe si ho ra lalau ngangaꞌa-nginu 4 Ladhe segravemi egraveegravena jiꞌi abhutebho ae ho manegravengi-mangajꞌi aa ajꞌaLii Holo-Nori Lamatuardquo

5 Hegraveia dhegraveu seꞌe segravemi rare kahegraveilii padhai lii Petrus si Ka hagꞌe raredhegraveu pidhu nuka

dhegraveu egraveci ngara na StefanusNegravengu ne parcaya tareꞌa-reꞌaLamatua Yesus degravenge RohLamatua dhu Mola-Megraveci pakenegravengu Aa angalai negravengu nanuka

PelipusProkorusNikanorTimonPermenasdegravenge Nikolas negraveti kota An-

tiokia Negravengu dhegraveu Yahudiboe te ngaa na maso agamaYahudi

6 Hegraveia lere regraveti dhegraveu pidhu dhu rapili rare segravera asa madha dhegraveu pajuu-paleha Lamatua Ka ra bane ai degravengemanegravengi-mangajꞌi hia si ho dedꞌe sijꞌajꞌi dhegraveu ladhe-leru bhegraveni balu ana-lalu segravena ka aaꞌi-aaꞌi ra abhu pala dhupamera

7 Egraveegravena ka dhegraveu tadegravengi Lii Holo-Nori Lamatua egravetu mia-mia Hegraveiadhegraveu-dhegraveu dhu madhutu Jꞌara Ma-muri Lamatua Yesus asa tabha aeegravetu kota Yerusalem Aa ama agama

Yahudi segravera ae kahegravei dhu jꞌajꞌi dhegraveuunu Lamatua Yesus

Ra kegravepe Stefanus8 Lodꞌo egraveegravena Ama Lamatua hia

berkat ae mi Stefanus Na hia Ste-fanus koasa kahegravei ho na tao tadha-tadha malaa degravenge jꞌara-jꞌara kapaisegravena ka dhegraveu ae regravedhi unu ra 9 Egravetuera egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudidhumai negraveti rai-rai kajꞌegraveu nuka kotaKirene kota Aleksandria propensiKilikia degravenge propensi Asia Uruegraveegravena regravengu jꞌajꞌi egravenu dhegraveu leo tengaa negravebhu-negravebhu ka lamatua regravengupatabuli si Egravele egraveegravena ka dhegraveu seꞌepakaboko egravetuYerusalem Regravengu temale lasi asa egravemumanegravengi-mangajꞌi dhura patitu unu ra Egravemu manegravengi-mangajꞌi egraveegravena ra pangare ne lsquoJꞌajꞌiHeka Egravenursquo Ropa ra tadegravengi lii padhailii Stefanus dhegraveu se dꞌegravei boe ka rapabꞌala degravenge ne 10 Stefanus nedhegraveu dꞌegravelu-megraveu lula negravengu padhai liipake koasa Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci Negraveti egraveegravena ka dhegraveu seꞌe segiboe negravengu 11 Ka ra tenge jꞌara aapami dedha Stefanus Ra lasi bꞌae dhegraveuho jꞌajꞌi sakasii leko-monya peka naldquoJiꞌi tadegravengi na dhegraveu neꞌe padhai liipahaha Musa degravenge Ama Lamatuardquo

12 Regravengu dadugu dhegraveu toke dꞌaidhegraveu heka adꞌa Yahudi degravenge meseagama segravera tadegravengi kahegravei Ka ra nasaNegraveti egraveegravena ka lasi kegravepe rare Stefanushegraveia ra nuni ne asa era pamaꞌegravetelii langu agama 13 Sakasii leko-monya regravengu segravera ue lii langu hopamanahu Stefanus peka na ldquoDhegraveune loe boe padhai lii pakarehe EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi Aa na pekapaꞌele iie lii paredha Ama Lamatuadhu Musa papuru mi egravedhi 14 Jiꞌitadegravengi kahegravei na peka na Yesusdhegraveu Nasaret neo sagꞌe eele Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi ne Aa negravengune neo paꞌele iie atora adꞌa dhu bakiMusa tao tegraveka hia egravedhirdquo

15 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumadhegravedi egravetu era pamaꞌegravete lii languagama egraveegravena ladhe kaloo Stefanus lularegravehu na sama segravemi regravehu ana pajuuLamatua negraveti sorga

Stefanus siri iisi na egravetu era jꞌue liiagama

1 Hegraveia kegravetu kapai risi agama Yahudikaregravei Stefanus peka na ldquoDhegraveu seꞌegalaa egraveu ne legraveke do aadꞌordquo

2-3 Ka Stefanus bꞌala aku negravenguna ldquoAma-ama aa aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miunanene ku jaꞌa Uru-uru segravera begravei-baki egravedhi Abraham dhae tegraveke eelemegraveka rai egraveta-egravesu na Te ngaa AmaLamatua dhu kapai risi padꞌelo iisi Nami negravengu Lamatua hia ne paredhapeka na lsquoPakegravedꞌi negraveti rai egraveta-egravesu egraveutegraveke eele aꞌari egraveu Lamu ka asa eraegraveci dhu begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa pajꞌujꞌu hiaegraveursquo Hegraveia na pakegravedꞌi ka negraveti rai egraveta-egravesu na egravetu rai Mesopotamia laꞌe asakota Haran 4 Hegraveia na tegraveke eele raidhegraveu Kasdim ka laꞌe pea egravetu kotaHaran Ropa ama dꞌegravelu na madheka Ama Lamatua lere ne asa rai neꞌene dhu ama-ama aꞌari pea toke dꞌaisange neꞌe ne 5 Lodꞌo egraveegravena AmaLamatua hagꞌe boe rai ca kasibꞌi sa hiane ho jꞌajꞌi rai pusaka na Te ngaaAma Lamatua moa tegraveke le na Negravenguhia rai neꞌe jꞌajꞌi rai pusaka ana-egravepuna Te ngaa lodꞌo egraveegravena Abrahamdegravenge megraveka ana 6Ka Ama Lamatuapeka degravenge ne lsquoBegraveli-camegravedꞌa ana-egravepuegraveu lasi pea egravetu rai dhegraveu Ho dhegraveurai egraveegravena egravenyi si aa tao regravengu jꞌajꞌiegravenu degravenge pajꞌegravera si toke dꞌai egravepangasu tegraveu 7 Ho ladhe egravele egravepa ngasutegraveu egraveegravena Jaꞌa huku dhegraveu kabarai dhutao ana-egravepu egraveu jꞌajꞌi egravenu segravera Hegraveiaana-egravepu egraveu tegraveke eele rai egraveegravena horegravengu mai asa era neꞌe ne segravena ka ramanegravengi makasi mi Jaꞌarsquo 8 Padhailii nare segravemi egraveegravena ka Na hia tadha liimoa Ne degravenge jꞌara suna ana monedaggerjꞌajꞌi tadha dhu sasoa na Abraham

jꞌajꞌi le dhegraveu unu Ama Lamatua Egraveleegraveegravena ka ropa ana na Isak dꞌai umuraru lodꞌo hegraveia na suna ne Aa Isaksuna ana na Yakob kahegravei Aa Yakobsuna ana-ana mone na dhegraveu cangurudua segravera ladhe umur regravengu dꞌai arulodꞌo Regravengu aaꞌi-aaꞌi segravera begravei-bakiegravedhi dhegraveu Yahudi

9 Ca tegraveka begravei-baki egravedhi segravera dꞌarapegravedꞌa degravenge ari ra Yusuf ka ra pahieeele ne ka jꞌajꞌi egravenu egravetu rai Masirnegravei Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa AmaLamatua tegraveke eele boe ne 10 Negravetiegraveegravena ka Lamatua patabuli eele nenegraveti jꞌajꞌegravera negravengu Ama Lamatua hiane dꞌegravelu-megraveu ka neꞌa jꞌara ae-ae kaDhegraveu Aae Masir sue ne Negraveti egraveegravenaka na dedꞌe ne jꞌajꞌi gubernur egravetu raiMasir Aa na negravedꞌu koasa kahegravei egravetudꞌara egravemu dhegraveu aae

11Hegraveia tegraveumanganga legraveke raiMasirdegravenge rai Kanaꞌan Tegraveu-tegraveu man-ganga madꞌegraveu egraveegravena bia titu kegravenaNegraveti egraveegravena ka dhegraveu egravetu mia-mia jꞌegraveradꞌai seli Segravemi egraveegravena kahegravei begravei-bakiegravedhi abhu heka ngangaꞌa 12 Tengaa baki Yakob tadegravengi lii na egraveturai Masir abhu ngangaꞌa Ka na puaana-ana na segravera nuka begravei-baki egravedhiho lasi hegraveli ngangaꞌa egravetu rai Masir13 Hegraveli rare hegraveia ra legravepa Ropa oeegravele ngangaꞌa segravera ka ama ra pua harilasi hegraveli ngangaꞌa egravetu Masir Lodꞌoegraveegravena ka heka Yusuf bhoke dꞌara pekana negravengu ne ari dꞌegravelu regravengu Kana patadha aꞌari na segravera degravenge dhegraveuaae Masir 14 Egravele egraveegravena ka Yusufmanegravengi ama na degravenge aꞌari na aaꞌi-aaꞌi lasi pea asa rai Masir Regravengudhu lasi asa negravei aaꞌi-aaꞌi ra pidhunguru legravemi dhegraveu 15 De baki Yakobpidha asa negravei toke dꞌai begravei-baki egravedhisegravera madhe egravetu Masir 16 Ka negravebhu

72-3 Rai Mesopotamia egraveegravena limuri ne ra pangare na rai Irak Kota Haran egraveegravena limuri ne abhu sisanegravengu egravetu rai Siria Parisa Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 121 74 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1131 124 75Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 127 1315 1518 178 77 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1513-14 Kalua negraveti Masir312 dagger 78 Lii Dhao lsquosunarsquo egraveegravena lsquobegravekarsquo Te ngaa lula lsquobegravekarsquo egraveegravena lii makae ka jiꞌi suri boe 78Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1710-14 212-4 2526 2931mdash3518 79 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 3711 28 39221 710 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 4139-41 711 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 421-2 713 LiiLolo dhu Uru Tegraveka 451 16 714 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 459-1017-18 4627 715 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 461-7 4933

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 717 233 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 735aae ku heka regraveti rui begravei-baki egravedhisegravera legravepa hari asa rae Sikem egravetu raiKanaꞌan Ka ra tegraveke rui segravera egravetu eradhu uru egraveegravena baki Abraham hegraveli narenegraveti ana-egravepu Hemorrdquo

Stefanus bꞌala lula-negraveti Musa degravengedhegraveu dhu roꞌo boe nanene ne

17 Stefanus tuhu hari lii peka naldquoSeꞌe se jꞌajꞌi lula Ama Lamatua moategraveke le na egraveegravena na limuri hari Negravenguneo hia rai pusaka mi baki Abrahamegravetu era egraveegravena Ropa oe dꞌai lodꞌo dhuAma Lamatua moa egraveegravena egravedhi dhegraveuYahudi tabha ae titu kegravena egravetu raiMasir negravei 18 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu aae hiuegraveci paredha egravetu negravei Te ngaa negravengutadhe boe Yusuf 19 Dhegraveu aae neꞌeegravenyi ruri dhegraveu egravedhi segravera Aa na bhelutitu kegravena degravenge begravei-baki egravedhi Nalaka-seti regravenguho core eele ana regravengudhu rara iisi hiu segravena ka madhe

20 Lodꞌo egraveegravena dꞌai lodꞌo ina Musanara iisi ne Musa kabegravebꞌu titu kegravenaIna degravenge ama na madhutu boe liiparedha dhegraveu aae Ra piara pahunine toke dꞌai tegravelu hegraveru 21 Roparegravengu bisa heka pahuni ne egravetu dꞌaraegravemu ka ra panangi eele ne Te ngaaana bhegraveni dhegraveu aae Masir rage narene ka saꞌu negraveti asa egravemu ka na ladhe-leru ne segravemi ana dꞌegravelu negravengu 22Negravetiegraveegravena ka dhegraveu rai Masir ajꞌa aaꞌi nedegravenge mamegraveu ra toke dꞌai na jꞌajꞌidhegraveu dꞌegravelu-megraveu Negravengu ne dꞌegravelu-megraveuegravetu dꞌara lii padhai aa egravetu dꞌara sabꞌa-laꞌa

23 Ropa Musa dꞌai umur egravepa ngurutegraveu hegraveia na neo patadha degravenge dhegraveuIsraꞌel negravengu segravera 24 Ropa na laꞌeka na negravedhi dhegraveu Masir egraveci dhu gamedhegraveu Israꞌel ca dhegraveu Ka na sarii dhegraveuIsraꞌel egraveegravena aa na hake pamadhedhegraveu Masir egraveegravena 25 Te Musa ngeena dhegraveu negravengu segravera reꞌa le na AmaLamatua pua ne ho patabuli regravengunegraveti jꞌajꞌegravera ra Te ngaa regravengu reꞌamegraveka 26 Begraveli egraveegravena Musa laꞌe hariladhe dhegraveu Israꞌel na segravera Ka na rage

dhegraveu dua pagama Aa na neo padamedhegraveu dua se peka na lsquoWeh Miu duami se paꞌaꞌari Nga tao ka miu dua mipataorsquo

27 Te ngaa dhegraveu dhu game angalaina dhaa aku negravengu na lsquoCee ka dhudedꞌe egraveu jꞌajꞌi kegravetu jiꞌi Aa cee ka dhupajꞌujꞌu egraveu ho jꞌajꞌi mi dhegraveu jꞌue liilangu jiꞌi 28 Egraveu ngee na egraveu bisapamadhe hari jaꞌa sama segravemi egraveu pa-madhe dhegraveuMasirmedꞌa narsquo 29RopaMusa tadegravengi nare lii neꞌe hegraveia na raieele negraveti rai Masir laꞌe pea egravetu raidhegraveu Median Na leo-egravemu egravetu egraveegravenaka ra abhu ana mone dhegraveu dua

30 Dꞌai egravepa nguru tegraveu hegraveia Musalaꞌe asa dꞌara mamoo egraveci padegravetudegravenge ledhe egraveci ngara na ledhe SinaiEgravetu egraveegravena ana pajuu Ama Lamatua egravecipuru mai negraveti sorga ka padꞌelo iisina negraveti dꞌara ai dhu heo egravetu ana aajꞌuiiki ca kapua Ai naꞌe ana aajꞌu egraveegravenate ngaa kegravepu boe 31 Ladhe negravedhisegravemi egraveegravena ka Musa loo-loo segravene Kana laꞌe padegravetu ho neo neꞌa ngaa kane Kabegravedhi laa na tadegravengi AmaLamatua padhai lii negraveti dꞌara ai pekana 32 lsquoJaꞌa ne Ama Lamatua negraveti begravei-baki egraveu Lamatua negraveti baki Abrahambaki Isak degravenge baki Yakobrsquo Tadegravenginare segravemi egraveegravena ka na madhaꞌu tokedꞌai isi karegravebha Aa na bani heka doakegravetu ho ladhe ana aajꞌu dhu ai naꞌeegraveegravena

33 Egravele egraveegravena ka Lamatua peka hariaku Negravengu na lsquoWe Musa Era dhuegraveu titu ne era luri Bhoke eele salapaegraveu 34Baku pangee na Jaꞌa bhegravelu eelele dhegraveu Israꞌel unu Jaꞌa egravetu Masir segraveiAadꞌo Jaꞌa sanegravedꞌe si era Jaꞌa keꞌajꞌajꞌegravera regravengu Jaꞌa tadegravengi le lii romaiisi regravengu manegravengi sasue De Jaꞌa neopuru ho patabuli eele si Mai ku asaneꞌe Jaꞌa neo pua egraveu legravepa hari asaMasir negraveirsquo

35 Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena kaLamatua dhu padꞌelo iisi negraveti dꞌara aiegraveegravena Na paredha Musa ho legravepa hariasa Masir Lamatua pajꞌujꞌu negravengu ho

716 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 233-16 3319 507-13 Yosua 2432 718 Kalua negraveti Masir 17-8 719 Kalua negraveti Masir 110-11 22 720 Kalua negraveti Masir 22 721 Kalua negraveti Masir 23-10 729 Kalua negraveti Masir 211-15 183-4 734 Kalua negraveti Masir 31-10

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 736 234 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 745patabuli eele dhegraveu Israꞌel negraveti dꞌarajꞌajꞌegravera regravengu Musa ne ka dhu uruegraveegravena dhegraveu karegravei peka na lsquoCee ka dhudedꞌe egraveu jꞌajꞌi kegravetu jiꞌirsquo Te ngaa neꞌene Lamatua ka dhu dedꞌe ne 36Negravetiegraveegravena ka Musa legravepa hari asa rai MasirEgravetu negravei na tao tadha-tadha malaaae Ka na kalua eele dhegraveu Israꞌel negravetiMasir Negraveti si kako re Dhasi Mea kara kako palegraveme dꞌara mamoo dꞌai egravepanguru tegraveu

37 KaMusa peka degravenge dhegraveu Israꞌelaku negravenguna lsquoEgraveegravena na Lamatua dedꞌedhegraveu egraveci negraveti taloramiu hoNa pajꞌajꞌine dhegraveu negraveti lii padhai Negravengu samasegravemi Na dedꞌe nare jaꞌarsquo 38 Musapaꞌegraveci degravenge dhegraveu Israꞌel egravedhi segravera egravetudꞌara mamoo Negravengu egraveegravena ka dhujꞌajꞌi kalete mi begravei-baki egravedhi degravengeana pajuu Lamatua negraveti sorga Te anapajuu egraveegravena ka dhu negraveti Lii Holo-NoriAma Lamatua asa Musa Segravera sa kadhu padꞌelo jꞌara mamuri dhu legravekeLii Holo-Nori segravera ka dhu Lamatuapapuru egravetu ledhe Sinai

39 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa begravei-baki egravedhi segravera roꞌo boe nanene MusaAa ra tule eele ne ho ra neo legravepa hariasa rai Masir 40 Ka ra lasi rarangeHarun aku regravengu na lsquoAri mu Musaka dhu pakalua eele egravedhi negraveti raiMasir Te ngaa egravedhi teꞌa heka negravenguegravetu roꞌa mia De jiꞌi manegravengi egraveu taomegravedha sogo-tagu egraveci hia egravedhi segravenaka megravedha sogo-tagu egraveegravena lere egravedhirsquo41 Ka ra tao ka megravedha sogo-tagu egravecirupa segravemi ana sapi ciꞌu Egravele egraveegravena kara para badha hia megravedha sogo-taguegraveegravena Ka ra raꞌa-sisi rame-rame lularegravengu karejꞌe negraveti megravedha sogo-tagudhu regravengu tao unu ra 42 Negraveti egraveegravenaka Ama Lamatua soro kabodho hiasi Ka ra mulai sogo-tagu ka megravedhadedha-liru segravemi madha lodꞌo hegraveru

degravenge hua-hegravetu Te ngaa Lamatuasoro tegraveke si segravemi egraveegravena Egraveegravena na legravekesegravemi lii dhu dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua suri tegraveke peka nalsquoWeh Miu dhegraveu Israꞌel segravera

Dꞌara egravepa nguru tegraveu miu kakopalegraveme dꞌara mamoo

Aamiupara badha segravera neosogo-tagu mi Jaꞌa do

neo sogo-tagu mi cee43 Miu koa-kio boe Jaꞌa

Begraveli-begraveli miu sogo-tagu dhokamegravedha sogo-tagu miu segravera di

Miumaso-kalua taruu dꞌaraegravemu megravedha sogo-tagunidhu ngara na Molok

Miu biasa sogo-tagu nidhuhua-hegravetu egraveci kahegravei ngarana Refan

De miu dꞌegravei dhoka sogo-tagu megravedhapaꞌue-ai miu

Negraveti egraveegravena ka limuri mai Jaꞌabhabhoo miu lami asa cabegravekaBabel negraveirsquo rdquo

Stefanus bꞌala lula-negraveti Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi

44 Stefanus padhai lii taruu pekana ldquoAma Lamatua pajꞌujꞌu rupa negravetiera manegravengi-mangajꞌi egraveci mi MusaHegraveia Musa si patitu Paleo Manegravengi-Mangajꞌi egraveciDagger dhu tao negraveti kaꞌuribadha degravenge begravela sama segravemi rupadhu Lamatua padꞌelo le Ka dhegraveu Is-raꞌel segraveramai sabajꞌamiAmaLamatuaegravetu era egraveegravena Ho ladhe regravengu pidhanegraveti caꞌera asa era leo lasi na ra sagꞌeeele Paleo Manegravengi-Mangajꞌi egraveegravena aara egraveki negraveu ne aa ra jegraveru regraveti asa erahiu Egravetu era hiu ra patitu hari Paleoegraveegravena

45 Limuri mai lodꞌo Yosua si pa-musu degravenge dhegraveu rai leo egravetu raiKanaꞌan Ama Lamatua babegravege eele si

735 Kalua negraveti Masir 214 736 Kalua negraveti Masir 73 1421 Sensus 1433 737 LoleHari Jꞌara-jꞌara Mamuri 815 18 738 Kalua negraveti Masir 191mdash2017 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri51-33 740 Kalua negraveti Masir 321 741 Kalua negraveti Masir 322-6 743 Amos 525-27Dagger 744 Ama Lamatua dꞌule Canguru Atora egravetu hadhu kabꞌela hegraveia saraka mi baki Musa segravena ka dhegraveuIsraꞌel tao madhutu aaꞌi Hadhu kabꞌela egraveegravena ra peka na lsquoSakasiirsquo Ra tegraveke hadhu kabꞌela egraveegravena egravetu PaleoManegravengi-Mangajꞌi Negraveti egraveegravena ka regravengu peka Paleo egraveegravena ldquoPaleo Sakasiirdquo Egravetu ayat ne suri peka na PaleoSakasii kahegravei 744 Kalua negraveti Masir 259 40

KaNa pabagi rai Kanaꞌan egraveegravena hia begravei-baki egravedhi Lodꞌo regravengu parame rarerai egraveegravena regravengu regraveti Paleo Manegravengi-Mangajꞌi Lamatua asa era egraveegravena Paleoegraveegravena titu taruu egravetu egraveegravena toke dꞌailodꞌo dhegraveu aae Daud negravedꞌu paredha46 Dhegraveu aae Daud manegravengi-mangajꞌimi Ama Lamatua sama segravemi bakiYakob si Ka Daud pakarejꞌe dꞌaraLamatua hegraveia Lamatua hia negravenguberkat Ka na manegravengi ho Lamatuapajꞌujꞌu negravengu segravena ka patitu EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi dhu hiu47 Te ngaa ana negraveti Daud ngara naSoleman ka dhu patitu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Lamatua egraveegravena

48 Te ngaa egravedhi teꞌa na AmaLamatua pea boe egravetu dꞌara egravemu dhudhegraveu rai-haha tao lula uru egraveegravenadhegraveu negraveti lii padhai Lamatua egraveci suritegraveke le peka na49 lsquoDedha-liru egraveegravena kadera era Jaꞌa

madhegravedi paredhaAa rai-haha egraveegravena era hue haga

JaꞌaDe tasamia ka miu bisa tao egravemu egraveci

dhubeꞌa hia Jaꞌa pea egravetudꞌaraBisa boe

50 Lula dedha-liru rai-haha degravengeisi aaꞌi-aaꞌi segravera Jaꞌa ka dhupajꞌajꞌirsquo rdquo

Stefanus pasala mi dhegraveu kapai segraveralula regravengu tadhe boe DhegraveuMola-Megraveci negravetiAma Lamatua

51 Hegraveia Stefanus tuhu hari lii pad-hai na ka na jegraveke si aku negravenguna ldquoMiu dhegraveu kegravetu hadhu Miu seegraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu dhu tadheboe Ama Lamatua degravenge dhegraveu dhunanene boe Negravengu Miu dhegraveu dhupalabꞌa degravenge Ama Lamatua egraveci egraveegravenaka degravenge begravei-baki miu dhu soro ka-bodho asa Ne Ka limuri ne miuneo hari palabꞌa degravenge Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci do 52 Begravei-baki miusegravera ka dhu pajꞌegravera taruu dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua segravera Miu pekaku Dhegraveu regraveti lii padhai Lamatua mia

ka dhu regravengu pajꞌegravera boe Aadꞌo sinama Uru egraveegravena dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua peka mema aku regravengu nalimuri mai Ama Lamatua pua DhegraveuNegravengu dhu Mola-Megraveci Te ngaa begravei-bakimiu pamadhe dhegraveu regraveti lii padhaiAma Lamatua segravera Kamiu tenge jꞌarakahegravei ho hia dhegraveu leo pamadhe DhegraveuMola-Megraveci negraveti Lamatua 53 Aa anapajuu Ama Lamatua negraveti sorga segraveradhu regraveti mai atora adꞌa dhu Lamatuaneo hia mi egravedhi te ngaa miu pusi-pahae boerdquo

Ra tabhie pamadhe Stefanus54Ropadhegraveudhupamaꞌegravete lii langu

segravera nanene rare lii padhai lii Ste-fanus ka reꞌamema na negravengu pasalasi Ka ra kadhi ngutu aa tegraveka dꞌara

55 Te ngaa Roh Mola-Megraveci Lamatuasabꞌa egravetu dꞌara Stefanus Na doa kegravetuka ladhe asa dedha-liru Egravetu negravei naladhe negravedhi dadedha Ama Lamatuadegravenge negravedhi kahegravei Lamatua Yesus tituegravetu sebhe gꞌana Na egravetu era dhu kabꞌuarisi 56 Hegraveia Stefanus padhai lii pekana ldquoSegravemi neꞌe ku ama aaꞌi-aaꞌi Jaꞌakegravedhi liru bhoke eele aa Dhegraveu Rai-Haha Tareꞌa-reꞌa titu egravetu era hua iiare sebhe gꞌana Ama Lamatuardquo

57 Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveiadhegraveu pamaꞌegravete lii langu segravera hutu roꞌadhilu ra Ka ra jegraveke ne segravena ka kaiStefanus baku bhoke hegravebꞌa Ka ramangamok neo game ne 58 Egravele egraveegravenaka ra nuni-paꞌoro ne regraveti asa liꞌu kotaDꞌai negravei ka sakasii segravera bhoke eelekodho liꞌu ra ho ra hia mi ana monengegraveru egraveci negravedꞌu Ngara na Saulusdhu jꞌajꞌi dhegraveu dadugu-rariu dhegraveuEgravele egraveegravena ka ra tabhie Stefanus degravengehadhu

59 Ropa ra tabhie hegraveia Stefanuspaꞌoo peka na ldquoLamatua YesusLodꞌo jaꞌa dꞌai kegravena Segravemi more kusamanga jaꞌardquo 60 Egravele egraveegravena ka nabegravebhe-legravepe urutuu ka na paꞌoo haridegravenge lii megravedhu peka na ldquoAma Bakuhia si dꞌui sasala neꞌerdquo Hegraveia namaꞌegraveteaꞌae degravenge ka

745 Yosua 314-17 746 2 Samuel 71-16 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 171-14 7471 Dhegraveu Aae segravera 61-38 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 31-17 750 Yesaya 661-2 751Yesaya 6310

Saulus pajꞌegravera dhegraveu unu LamatuaYesus

1 Aa Saulus egravetu egraveegravena kahegravei kanegravengu dꞌegravei ra pamadhe Stefanuskahegravei 2 Lodꞌo Stefanus madhe abhupegraveri-pegraveri dhegraveu dhu mamuri dꞌara dꞌegraveidegravenge Lamatua Lasi rare ngiꞌu aaeStefanus ho ra padhane Ka ra tangine

Negraveti lodꞌo egraveegravena ka dhegraveu pajꞌegraveradhegraveu unu Lamatua Yesus egravetu kotaYerusalem toke dꞌai regravengu jꞌegravera biaEgravele egraveegravena ka regravengu rai pahagꞌa lasiasa propensi Yudea degravenge propensiSamaria Regravengu aaꞌi-aaꞌi rai te ngaategraveke eele dhoka dhegraveu pajuu-palehaYesus di egravetu Yerusalem

3 Te ngaa Saulus tenge jꞌara taruuho paꞌegravele dhegraveu unu Yesus segravera Natenge si egravetu mia-mia Na maso-kaluaegravemu dhegraveu ho na tenge si Sadꞌi abhudhegraveu mone do dhegraveu bhegraveni na kegravepesi ho na cegravelu si asa dꞌara begravedho

Pelipus lole Lii Lolo Beꞌa LamatuaYesus egravetu propensi Samaria

4 Masi ka ra pajꞌegravera dhegraveu unu Yesussegravera ho ra rai asa haa asa dhimute ngaa regravengu loe boe peka-padhaiLii Lolo Beꞌa Lamatua Yesus asa mia-mia 5 Conto segravemi ca tegraveka Pelipuslaꞌe asa dꞌara kota egraveci egravetu propensiSamaria ho peka degravenge dhegraveu egravetusegravera na Yesus nuka Kristus dhuAma Lamatua pajꞌujꞌu negraveti uru kamai6 Ropa dhegraveu ae ladhe regravedhi tadha-tadha malaa dhu na tao ka ra pak-aboko ho nanene paie ngaa dhu Peli-pus peka-padhai

7 Conto segravemi egravetu egraveegravena abhu kahegraveidhegraveu-dhegraveu dhu nidhu tao Nidhu segraverarai eele dhegraveu seꞌe degravenge pakii-pakegraveceDhegraveu karuku degravenge dhegraveu haga roecabegraveka egravele degravenge negraveti papegravedꞌa 8Negravetiegraveegravena ka dhegraveu-dhegraveu egravetu dꞌara kotaegraveegravena karejꞌe titu kegravena

9 Egravetu kota egraveegravena abhu dhegraveu egraveci dhupake naꞌi ngara na Simon Negravebhu lena pake naꞌi egravetu talora dhegraveu Samaria

segravera Ka na padedha iisi na peka naldquoJaꞌa dhegraveu egraverardquo

10-11 Ka negraveti kota egraveegravena ana iikido dhegraveu kapai dhegraveu mone do bhegravenipalolo dhoka dhegraveu neꞌe di aku regravenguna ldquoDhegraveu neꞌe ele-madha nga Ngaa-ngaa dhu na tao ne mai negraveti koasaAma Lamatuardquo Lula negravengu pake naꞌinegraveti uru ka mai dhegraveu ae legraveka ne

12 Te ngaa limuri ne regravengu nanenePelipus ajꞌa regravengu jꞌara paredha AmaLamatua Aa na peka jꞌara ho regravenguregraveti kolongara Yesus segravena ka regravengubisa jꞌajꞌi dhegraveu unu Ama LamatuaRopa ra tadegravengi rare segravemi egraveegravenadhegraveu ae parcaya ka jꞌajꞌi dhegraveu unuLamatua Bhegraveni-mone aaꞌi-aaꞌi segraverajꞌajꞌi segravemi egraveegravena Negraveti egraveegravena ka raabhu sarani 13 Te ngaa Simon par-caya kahegravei ka manegravengi jꞌajꞌi dhegraveuunu Lamatua Yesus Ka ra sarani neHegraveia na madhutu Pelipus asa mia-mia Ropa negravedhi tadha-tadha malaadhu Pelipus tao hegraveia na pangegravetu kegravetuna peka na ldquoIra ii Segravemi neꞌe ne risieelerdquo

14 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus dhu egravetu Yerusalemsegravera tadegravengi na dhegraveu ae parcaya leLii Lolo Beꞌa Lamatua egravetu propensiSamaria Ka ra manegravengi Petrus degravengeYohanis lasi asa negravei 15-17 Ropa dua radꞌai negravei regravengu heka reꞌa kegravena dhegraveuegravetu negravei abhu megraveka Roh Lamatua dhuMola-Megraveci Regravengu dhoka abhu saranipake kolongara Yesus di Hegraveia Petrusdegravenge Yohanis bane ai mi dhegraveu segraveraka ra manegravengi-mangajꞌi segravena ka dhegraveuSamaria segravera segravemi rare Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci kahegravei Ka dhegraveu seꞌeabhu degravenge Roh kahegravei

18 Lodꞌo egraveegravena Simon ladhe negravedhiregravengu dua ra bane ai mi dhegraveu seꞌeka dhegraveu segravera segravemi rare Roh LamatuaHegraveia na jꞌole doi asa Petrus degravengeYohanis degravenge lii manegravengi peka na19 ldquoAma-ama Miu hia ku jaꞌa koasaegraveegravena Segravena ka ladhe jaꞌa bane ai midhegraveu na ra abhu Roh Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci kahegraveirdquo

83 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 224-5 269-11

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 820 237 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83720 Te ngaa Petrus jegraveke ne aku

negravengu na ldquoJaꞌa dhoo egraveu degravenge doiegraveu Egraveu ngee na egraveu bisa hegraveli koasaRoh Mola-Megraveci degravenge doi dhari doAadꞌo Dhegraveu bisa boe hegraveli RohLamatua 21 Egraveu degravenge boe hak miRoh Lamatua lula dꞌara egraveu mola boeEgraveu dhoka tenge-tenge jꞌara di 22 Egraveuhudꞌi ae eele ku negraveti sasala-sasigo egraveusegravera Hua iia egraveu sabajꞌa ho teko-tekoLamatua saku eele ngangee aapa egraveu23 Jaꞌa keꞌa na dꞌara egraveu aapa aa jꞌarakarehe ae dhu egraveki egraveurdquo

24 Ka Simon manegravengi dua si pekana ldquoAma-ama Ladhe segravemi egraveegravena miudua mi sabajꞌa ku hia jaꞌa segravena ka liidhoo dhu miu peka egraveegravena baku legravekejaꞌardquo

25 Egravele egraveegravena hegraveia Petrus degravengeYohanis lole aaꞌi Lii Lolo Beꞌa LamatuaYesus aa ra lole Lii Holo-Nori AmaLamatua egravetu dꞌara kota egraveegravena Hegraveiaregravengu legravepa hari asa Yerusalem Rakako re rae-rae egravetu propensi Samariaho lole Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesusmidhegraveu egravetu rae segravera

Pelipus paraga degravenge pegawi kapainegraveti Afrika

26 Egravele egraveegravena ka ana pajuu Lamatuanegraveti sorga pua Pelipus peka naldquoLamu ku madhutu jꞌara asa balegraveuMadhutu jꞌara dhui dhu negravetikota Yerusalem laꞌe asa rai Gasardquo27-28 Ropa tadegravengi nare lii paredhaegraveegravena ka na pakegravedꞌi degravenge ka Lodꞌonegravengu kako egravetu jꞌara egraveegravena ladhenegravedhi dhegraveu egraveci Dhegraveu egraveegravena pegawikapai negraveti rai Etiopia Negravengu ne kadhu ladhe-leru megravedha-panyau dhegraveuaae bhegraveni ngara na Kandake Pegawiegraveegravena heka sabajꞌa nare egravetu Yerusalemka na legravepa egravemu caꞌe kareta RopaPelipus negravedhi ne negravengu madhegravedibaca egravetu dedha kareta Na baca sasuridhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuangara na Yesaya 29 Egravele egraveegravena ka RohLamatua pua Pelipus laꞌe padegravetu asakareta egraveegravena segravena ka na paraga degravenge

dhegraveu egraveegravena 30 Ropa na degravetu ka natadegravengi na dhegraveu egraveegravena baca sasuriYesaya Ka Pelipus karegravei ne peka naldquoAma Ama ku meꞌa do aadꞌo ngaadhu ama baca egraveegravenardquo

31 Ka dhegraveu ne dhaa peka naldquoAadꞌo jaꞌa keꞌa boe Hudꞌi abhuku dhegraveu dhu peka-padhai degravenge jaꞌaheka jaꞌa keꞌa kegravena Caꞌe mai homadhegravedi degravenge jaꞌardquo 32 Sasuri dhu nabaca egraveegravena segravemi neꞌe kaldquoRa nuni regraveti Ne sama segravemi nuni

kahibꞌi-kalegravebhoho neo roro Ne

Negravengu jꞌajꞌi sama segravemi ana kahibꞌi-kalegravebho dhu dhegraveu gꞌute regraveuNe

te ngaa negravengumau-mau segravene nakabee boe

Hegravebꞌa Na kutu megravenoaa na kalua boe lii ca lamusi

sa33 Ka ra lalangu Ne

Ra jꞌue lii langu Na legraveke boeLodꞌo egraveegravena ra pamadhe Ne

masi ka Negravengu degravenge boe sasala-sasigo

De egravedhi peka ngaa hari lula-negraveti ana-egravepu Nardquo

34 Ropa na baca nare hegraveia na karegraveiPelipus peka na ldquoTasamia ee SasuriYesaya ne legraveke mi negravengu do legraveke midhegraveu leordquo

35 Ka Pelipus ajꞌa ne Lii Lolo BeꞌaLamatua Yesus Na lolo negraveti lii sasuriYesaya ho padꞌelo jꞌara madhutuYesus 36Lodꞌo regravengu egravetu dꞌara kakakoera regravengu rage loko egraveci degravenge egravei Kadhegraveu egraveegravena peka degravenge Pelipus akunegravengu na ldquoAma Ladhe ku egravei ka negraveiLadhe egraveu ngee na cadhui boe maipuru lati ho egraveu sarani ku jaꞌardquo

37 [Hegraveia Pelipus dhaa aku negravenguna ldquoLadhe ama tareꞌa-reꞌa parcayaLamatua Yesus na cadhui boe Maidua ti puru ho jaꞌa sarani egraveurdquo

Ka na dhaa peka na ldquoJaꞌa parcayatareꞌa-reꞌa na Yesus egraveegravena Dhegraveu dhu

827-28 Lii Yunani peka na pegawi kapai neꞌe ne dhegraveu dhu ra jꞌue eele kanadhu na (kabiri) Etiopiaegraveegravena rai egraveci egravetu Afrika dhimu 833 Yesaya 537-8 dagger 837 Ayat 37 ne abhu boe egravetu dꞌara sasuriYunani dhu uru risi segravera

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 838 238 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 916Ama Lamatua pajꞌujꞌu negraveti uru kamaiNegravengu egraveegravena Ana Ama Lamatuardquo]dagger

38 Hegraveia pegawi egraveegravena paredha hopatitu kareta Ka dua ra puru asadꞌara egravei egraveegravena ka Pelipus sarani ne

39 Ropa ra kalua mai negraveti dꞌaraegravei kabegravedhi laa Roh Lamatua dedꞌenegraveti Pelipus asa era leo Ka dhegraveuegraveegravena negravedhi heka Pelipus Hegraveia pegawikapai egraveegravena legravepa degravenge dꞌara karejꞌe-karae 40 Ka Pelipus cegraveu egravetu rae egravecingara na AsotusDagger Negraveti rae egraveegravena kana laꞌe padhue-padhai taruu Lii LoloBeꞌa Lamatua Yesus Na dhuli rae-raeegravetu rai egraveegravena toke dꞌai kota Kaisarea

9Saulus jꞌajꞌi dhegraveu madhutu Yesus(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 226-

16 2612-18)1 Lodꞌo egraveegravena Saulus pajꞌegravera taruu

dhegraveu-dhegraveu dhu madhutu Yesus Natenge jꞌara ho neo pamadhe si Negravetiegraveegravena ka laꞌe asa kegravetu kapai risi agamaYahudi 2 ka manegravengi pegraveri-pegraveri sasurikoasa ho negraveti laꞌe asa ama-ama egravemumanegravengi-mangajꞌi agama Yahudi egravetukota Damsik negravei Na manegravengi ladhenegravengu rage dhegraveu dhu madhutu JꞌaraMamuri Yesus egravetu negravei bhegraveni-monenegravengu kegravepe ho egraveki si segravena ka egravere negravetihari si asa Yerusalem

3 Ropa segravemi nare sasuri koasa segraveraka negravengu degravenge angalai na lasi asakota Damsik Ropa oe degravetu degravenge kotaegraveegravena cagꞌagꞌa laa saraa puru negravetidedha-liru sarimu nare Saulus 4 Kana begravebhe rai laꞌe Hegraveia na tadegravengilii egraveci padhai lii degravenge ne peka naldquoSaulus Saulus Nga tao ka egraveu pajꞌegraveraJaꞌa segravemi neꞌerdquo

5 Hegraveia Saulus karegravei aku negravengu naldquoAma dhu padhai lii ne cee ka egraveurdquo

Lii egraveegravena peka hari ldquoJaꞌa ne Yesusdhu egraveu pajꞌegravera aae ne 6Kegravedꞌi ho lamuasa dꞌara kota Dꞌai negravei pe Jaꞌa pekadegravenge egraveu ngaa dhu egraveu hudꞌi taordquo

7 Aa angalai negravengu segravera tadegravengikahegravei lii egraveegravena te ngaa regravedhi boe cee-cee Dhegraveu seꞌe malaa ka reꞌa hekapadhai lii ngaa-ngaa

8 Hegraveia Saulus kegravedꞌi titu Ka na neobhoke musi madha na te ngaa negravedhiheka ngaa-ngaa Ka ra saradꞌe regraveti neasa dꞌara kota Damsik 9Egravetu dꞌara tegravelulodꞌo na bisa boe negravedhi ngaa-ngaaAa naꞌa-ninu boe ngaa-ngaa kahegravei

10 Egravetu dꞌara kota egraveegravena abhu dhegraveuunu Lamatua Yesus egraveci ngara na Ana-nias Lamatua mai padꞌelo iisi degravengene sama segravemi tanila sa Na paroapeka na ldquoAnaniasrdquo

Hegraveia Ananias dhaa peka na ldquoOoLamatuardquo

11 Lamatua peka na ldquoNanene kuEgraveu lamu tenge ku dhegraveu unu Jaꞌa egraveciKako lamu asa jꞌara egraveci dhu ngara naJꞌara Mola Lamu asa egravemu dhegraveu egravecingara naYudas Egravetu egraveegravena karegravei regravengudhegraveu egraveci negraveti kota Tarsus ngara naSaulus Dhegraveu egraveegravena sabajꞌa era 12 Jaꞌahia ne tanila kahegravei na egraveegravena na dhegraveumone egraveci neo mai paraga degravenge nenuka egraveu Ananias De lamu ho baneai egraveu mi negravengu segravena ka na bisa negravedhiharirdquo

13 Te ngaa Ananias bꞌala aku negravenguna ldquoSegravemi neꞌe Lamatua Jiꞌi tadegravengile lii palolo lula-negraveti dhegraveu egraveegravenaNegravengu egraveegravena ka dhu pajꞌegravera dhegraveu-dhegraveu unu Lamatua egravetu YerusalemNegraveti egraveegravena ka dhegraveu bani heka bhodhobaboro 14 Limuri ne jiꞌi tadegravengihari peka na kegravetu agama Yahudi segraverahia ne koasa ho mai kegravepa dhegraveu-dhegraveudhu madhutu Jꞌara Mamuri LamatuaYesusrdquo

15 Te ngaa Lamatua padhai lii haridegravenge Ananias peka na ldquoMasi kasegravemi egraveegravena egraveu hudꞌi lamu ku TeJaꞌa hagꞌe kore negravengu le ho na bhokejꞌara segravena ka na lole Lii Lolo BeꞌaJaꞌa hia dhegraveu kabarai leo segravera hiadhegraveu aae-dhegraveu aae degravenge dhegraveu Is-raꞌel kahegravei 16 Aa egraveegravena na Jaꞌapadꞌelo degravenge ne segravena ka negravengu neꞌamema jꞌajꞌegravera tasa mera mia ka dhu

Dagger 840 Ngara rae egraveegravena egravetu dꞌara lii Yunani na Asotus Te ngaa uru-uru segravera lodꞌo dhegraveu Pilistin regravedꞌuparedha egravetu Israꞌel rae egraveegravena ngara na Asdod

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 917 239 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 931begraveli-camegravedꞌa negravengu pasae lula negravengumadhutu Jaꞌardquo

17 Tadegravengi nare lii padhai liiLamatua hegraveia Ananias laꞌe ka masoasa egravemu egraveegravena Ka na bane ai na miSaulus peka na ldquoAngalai SaulusLamatua Yesus dhu padꞌelo iisi miegraveu egravetu talora jꞌara lodꞌo egraveu mai asaneꞌe Negravengu egraveegravena ka dhu pua jaꞌa maiparaga degravenge egraveu egravetu neꞌe Na pua jaꞌakahegravei ho sabajꞌa degravenge tao kacui-aaimi dedha egraveu segravena ka egraveu bisa megravedhihari Aa Na dꞌegravei ho egraveu segravemi more RohNa dhu Mola-Megravecirdquo

18 Cagꞌagꞌa laa Saulus rasa ngaa egravecibegravebhe eele negraveti musi madha negravengusegravemi nai iꞌa Hegraveia na ladhe negravedhi hariKa na kegravedꞌi aa ra sarani degravenge ne19a Egravele egraveegravena ka na naꞌa-ninu Ka naabhu hari aꞌegravera

Saulus lole Lii Lolo Beꞌa egravetu kotaDamsik

19b Ka Saulus pea hari degravenge dhegraveuunu Lamatua Yesus pegraveri-pegraveri lodꞌoegravetu kota Damsik 20 Aa laꞌe asa dꞌaraegravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudika na peka degravenge si aku negravengu naldquoMi nanene paie Mema Yesus tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatuardquo

21 Ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra malaa degravengebingu ropa ra tadegravengi Saulus padhailii segravemi egraveegravena Hegraveia ra papeka akuregravengu na ldquoNegravengu ka dhu pajꞌegravera dhegraveuunu Yesus egravetu Yerusalem sina maAa mamai ne segravena ka na kegravepe dhegraveuseꞌe ho negraveti asa kegravetu agama Yahudisegravera Na tasamia ka nerdquo

22 Te ngaa Saulus padhai lii taruuaku negravengu na ldquoYesus egraveegravena nukaDhegraveu dhuAma Lamatuamoa negraveti uruho pua Na mairdquo Saulus padhai liidegravenge dꞌegravelu-megraveu aa dꞌara adhu tokedhegraveu Yahudi segravera segi boe negravenguNegraveti egraveegravena ka aꞌegravera Saulus asa tabhakapai

23 Negravebhu boe ka dhegraveu Yahudi segraverasanunu ho neo pamadhe ne 24 Tengaa Saulus ae nare ngangee aaparegravengu egraveegravena dhu peka na ra matene megraveu-megraveda egravetu hegravebꞌa-hegravebꞌa tebhokota ho ra neo pamadhe ne 25 Ka ca

tegraveka hari dꞌara megraveda angalai Sauluspegraveri-pegraveri dhegraveu mai rare ne ka rapapuru ne egravetu dꞌara kadhari cue rekarasa liꞌu tebho kota Degravenge jꞌaraegraveegravena ka negravengu rai negraveti kota Damsik

Saulus laꞌe asa Yerusalem26 Egravele egraveegravena ka Saulus laꞌe asa

Yerusalem Dꞌai negravei ka na neo paꞌegravecidegravenge dhegraveu unu Lamatua YesusTe ngaa dhegraveu segravera madhaꞌu degravengenegravengu lula ra pangee na negravengudhoka sangaja di jꞌajꞌi dhegraveu parcayadhu madhutu Lamatua Yesus Egraveleegraveegravena na negravengu kabegraveli hari ho neokegravepe regravengu 27 Te ngaa dhegraveu egravecingara na Barnabas negravengu ka dhu negravetiSaulus ho patadhe mi dhegraveu pajuu-paleha Lamatua egravetu egraveegravena Na lolengaa dhu jꞌajꞌi mi dedha Saulus egravetutalora jꞌara Na peka na Saulusparaga le degravenge Lamatua Yesus kahegraveiAa Yesus padhai lii degravenge negravengukahegravei Na lolo kahegravei babani Sauluspadhai lii Jꞌara Mamuri LamatuaYesus mi dhegraveu Damsik segravera

28 Ropa ra tadegravengi rare Barnabaspeka segravemi egraveegravena heka ra segravemi rareSaulus kegravena Ka ra pea paꞌegraveci egravetukota Yerusalem Saulus bani lole LiiLolo Beꞌa Lamatua Yesus kahegravei sadꞌidegravenge dhegraveu cee egraveegravena ka Negravengumadhaꞌu boe 29 Na pakaregravei degravengepegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi dhu padhai liiYunani Te ngaa regravengu roꞌo boe segravemirare lii padhai lii negravengu Negraveti egraveegravenaka ra tenge jꞌara neo pamadhe ne30 Ropa dhegraveu unu Lamatua Yesus reꞌangangee karehe dhegraveu segravera hegraveia lasirare Saulus regraveti asa kota Kaisarea Dꞌainegravei ka ra pua ne legravepa asa kota naTarsus

31 Egravele egraveegravena ka dhegraveu unu LamatuaYesus egravetu propensi Yudea propensiGalilea degravenge propensi Samaria ma-muri degravenge mera-milu Regravengu asatabha ae Regravengu mamuri madhutudadꞌegravei Lamatua Ka Roh Lamatua dhuMola-Megraveci paꞌegravera dꞌara regravengu

Petrus puri-paꞌegravele dhegraveu mone egraveci egraveturae Lida

925 2 Korintus 1132-33

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 932 240 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 10732 Lodꞌo-lodꞌo segravera Petrus biasa

kako palegraveme asa mia-mia ho paꞌegraveradꞌara dhegraveu unu Lamatua segravera Calodꞌo ka na laꞌe ngadꞌo regravengu egravetu raeLida 33Egravetu negravei na paraga degravenge dhegraveumone egraveci ngara na Eneas Dhegraveu nekaruku aru tegraveu kegravena ka na kegravedꞌi nareheka negraveti era jꞌunu na

34 Hegraveia Petrus peka degravenge neaku negravengu na ldquoEneas Limuri neLamatua Yesus Kristus paꞌegravele egraveu Dekegravedꞌi ka Lalau paie era jꞌunu egraveurdquo

Nanene nare segravemi egraveegravena hegraveia nakegravedꞌi degravenge ka 35 Ropa ladhe regravedhiEneas egravele le dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rae Lidadegravenge rae Saron parcaya LamatuaYesus

Petrus pamamuri hari Tabita36 Lodꞌo egraveegravena dhegraveubhegraveni egraveci ngara

na Tabita pea degravetu degravenge nebhedhasi egravetu kota Yope (Madhutu liiYunani ra paroa bhegraveni ne ngara naDorkas Sasoa na lsquorusarsquo) Bhegraveni neparcaya Lamatua Yesus Tatao bhegravenine beꞌami dedha dhegraveu leo aa na temalaladhe dhegraveu jꞌegravera 37 Lodꞌo egraveegravenaTabita ne pegravedꞌa aae ka madhe Kadhegraveu padiu ne egravei Egravele egraveegravena ka ra pa-pake ne megravedha-papake ka ra pajꞌunune egravetu kama dedha 38 Lodꞌo egraveegravenadhegraveu se tadegravengi na Petrus egravetu raeLida dhu kajꞌegraveu negraveti kota Yope segravemikako haga na ele boe caꞌegraveta lodꞌo saKa ra pua dhegraveu dua lasi paroa Petruspeka na ldquoAma Jiꞌi manegravengi ama maiku lai-lai asa kota Yoperdquo

39 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena kaPetrus kegravedꞌi degravenge ka laꞌe madhuturegravengu Dꞌai negravei ka na maso taruu asadꞌara kama Tabita Egravetu dꞌara kamana pegravenu le degravenge bhegraveni balu dhu maitangi Bhegraveni balu segravera padꞌelo miPetrus kodho degravenge megravedha-papakeleo dhu Dorkas jꞌau hia regravengu lodꞌona mamuri era

40 Hegraveia Petrus pua si kalua negravetikama Ka na patitu urutuu ho namanegravengi-mangajꞌi Hegraveia na ladhe asadhegraveumadhe ne ka na padhai lii pekana ldquoTabita Kegravedꞌi kardquo Cagꞌagꞌa laa

Tabita bhoke musi madha na Ropaladhe negravedhi Petrus ka na kegravedꞌi mad-hegravedi 41 Hegraveia Petrus kegravepe kacui-aaina ho hia ne titu Ka Petrus paroabhegraveni balu segravera degravenge dhegraveu-dhegraveu leoegravetu egraveegravena ho na hia bhegraveni dhumamurihari ne asa regravengu

42 Ka lii lole ne dhegraveu lolo palegravemedꞌara kota Yope toke dꞌai dhegraveu aeparcaya Lamatua Yesus 43 Egravele egraveegravenaka Petrus pea pegraveri-pegraveri lodꞌo egravetu egravemudhegraveu egraveci ngara na Simon Dhegraveu neꞌetuka pamegraveu kaꞌuri badha

10Komedhaa sordadꞌu Roma ngara na

Kornelis paroa Petrus1 Lodꞌo egraveegravena abhu komedhaa sor-

dadꞌu Roma dhegraveu egraveci ngara na Kor-nelis Negravengu ne komedhaa negraveti sor-dadꞌu cangasu dhegraveu Regravengu mai negravetikajꞌegraveu negraveti rai Italia ka ra pea egravetukota Kaisarea 2Negravengu degravenge isi egravemuna dꞌegravei padegravetu degravenge Ama LamatuaTe ngaa ae ka dhegraveu Roma leo segravemi boeegraveegravena Negravengu biasa soru-bara dhegraveujꞌegravera aa na majꞌegraveni sabajꞌa mi AmaLamatua

3 Ca lodꞌo hari pe dꞌara hake tegravelunihia sa na abhu tanila Na ladhenegravedhi iia-iia ana pajuu Ama Lamatuaegraveci puru mai negraveti sorga ka na paroane peka na ldquoKornelisrdquo

4 Ropa Kornelis ladhe negravedhi anapajuu negraveti sorga ka na madhaꞌu titukegravena Hegraveia na karegravei aku negravengu naldquoTasamia amardquo

Ka ana pajuune dhaa na ldquoLamatuatadegravengi le lii manegravengi-mangajꞌi egraveu aaNa neꞌa le dꞌara hua iia egraveu mi dedhadhegraveu leo Ka Na sanegravedꞌe egraveu 5 Depua dhegraveu lasi asa kota Yope ho paroaregraveti dhegraveu egraveci ngara na Simon Petrus6Dhegraveu egraveegravenamanubha egravetu egravemucue egravetusebhe dhasi unu Simon tuka pamegraveukaꞌuri badhardquo

7 Ropa ana pajuu negraveti sorga netegraveke eele Kornelis ka na paroa anasabꞌa na dhegraveu dua degravenge sordadꞌu egravecidhu dꞌegravei padegravetu degravenge Lamatua kahegravei

936 Ngara bhegraveni ne dua te ngaa sasoa negravengu egraveci Tabita lii Aram sasoa na lsquorusarsquo Dorkas lii Yunanisasoa na lsquorusarsquo kahegravei

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 108 241 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 10288 Kornelis lolo aaꞌi ngaa dhu negravengunegravedhi egraveegravena ka na pua si lasi asa kotaYope

Petrus laꞌe paraga degravenge Kornelis9 Ka asa begraveli egraveegravena pe dꞌara lodꞌo

titu mera sa dhegraveu paleha negraveti Ko-rnelis segravera oe dꞌai le Yope Lodꞌoegraveegravena Petrus caꞌe laꞌe neo manegravengi-mangajꞌi asa kalaga dedha egravemu Si-mon

10 Ropa na manegravengi-mangajꞌi narasa manganga Na mate dhegraveulalau ngangaꞌa-nginu Ropa negravengumanegravengi-mangajꞌi era na abhu tanilakahegravei 11Na negravedhi segravemi liru bhoka Kahahegravela-koi bhegravela aae ca begravela purumaidhu egraveki re suu-suu egravepa na 12Egravetu dꞌarahahegravela-koi egraveegravena negravengu ladhe negravedhirupa-rupa badha nuka badha ai egravepabadha rodꞌo-kakara degravenge rupa-rupamanu-bhui kahegravei

13 Hegraveia na tadegravengi lii egraveci pua neldquoPetrus Kegravedꞌi ka Kegravejꞌi badha se homuꞌardquo

14 Te ngaa Petrus dhaa aku negravenguna ldquoBisa boe Ama Baku segravemi egraveegravenaTe jaꞌa kuꞌa kegravedhi megraveka sisi badhasegravemi seꞌe Jiꞌi dhegraveu Yahudi luri sisibadha seꞌe aaꞌi-aaꞌi rardquo

15 Te ngaa lii ne bꞌala hari pekana ldquoLadhe Ama Lamatua pekamegravedhangaa dhu megraveu egraveu baku peka kajꞌalurdquo16 Hahegravela-koi egraveegravena cegraveu tegravelu hari egraveleegraveegravena ka caꞌe hari asa dedha-liru laꞌe

17 Hegraveia Petrus pajiko laꞌe-mai sasoatanila deo na Kabegravedhi laa ana palehaKornelis segravera dꞌai madha egravemu SimonRa titu egravetu hegravebꞌa egravemu 18 Ka ra liipeka na ldquoJiꞌi tenge dhegraveu egraveci dhumanubha egravetu egravemu neꞌe Ngara naSimon Petrus Ele boe ama tadhedordquo

19 Ropa Petrus pajiko sasoa tanilana era Ka Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci peka degravenge ne ldquoPetrus Dhegraveumate egraveu kahaha si 20Depuruho lamuka degravenge si Egraveu baku mage-mage iaka Masi ka adꞌa Yahudi ajꞌa na dhegraveuYahudi hudꞌi madenge degravenge dhegraveuleo te ngaa egraveu baku madenge degravenge

regravengu lula Jaꞌa ka dhu pua regravengu mairare egraveurdquo 21Ka Petrus puru laꞌe paragadegravenge dhegraveu segravera Hegraveia na peka akunegravenguna ldquoJaꞌa neꞌe ka dhumiu tengeDe miu parluu ngaardquo

22 Ka ra dhaa aku regravengu naldquoKomedhaa sordadꞌu Roma egraveci pua jiꞌimai asa neꞌe Negravengu egraveegravena komedhaanegraveti cangasu sordadꞌu Dhegraveu ne dꞌaramola aa na dꞌegravei padegravetu degravenge AmaLamatua Dhegraveu Yahudi ae dhu reꞌale babeꞌa dhegraveu neꞌe Medꞌa na hekaanapajuuAmaLamatuapurumai negravetisorga ho pua lamatua jiꞌi manegravengi egraveulamu asa egravemu na ho na neo naneneunu na negraveti egraveurdquo

23 Ropa tadegravengi nare segravemi egraveegravenahegraveia Petrus manegravengi regravengu ho jꞌunutaha megraveda ne egravetu egraveegravena Begraveli madꞌaeegraveegravena ra pakegravedꞌi lasi palere DhegraveuunuLamatua Yesus pegraveri-pegraveri negraveti Yopelasi kahegravei

24 Megraveda egraveegravena regravengu jꞌunu egravetujꞌara Begraveli egraveegravena heka regravengu dꞌai kotaKaisarea kegravena Ropa regravengu dꞌai Kor-nelis matemema regravengu Na pakabokonare le aꞌari na degravenge mone-aangaangalai na egravetu egravemu negravengu 25 RopaPetrus dꞌai hegravebꞌa egravemu Kornelis maisoru ne ka madhegravedi patitu kegravetu uru-tuu egravetu haga Petrus ho na pahaha iisi26 Te ngaa Petrus pakegravedꞌi ne peka naldquoAma Baku segravemi egraveegravena Baku pahahaiisi mi jaꞌa Te jaꞌa ne dhegraveu rai-hahasama segravemi egraveu kahegraveirdquo

27 Ropa tadegravengi nare segravemi egraveegravenaKornelis kegravedꞌi titu degravenge Ka dua rapadhai lii kako lasi asa dꞌara egravemuDꞌai dꞌara egravemu Petrus negravedhi dhegraveu aepakaboko mate negravengu 28 Na ladhepalegraveme dhegraveu segravera ka na padhai liipeka na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi mi Miu meꞌamema adꞌa jiꞌi dhegraveu Yahudi Madhutuadꞌa jiꞌi na jiꞌi bisa boe paꞌegraveci degravengedhegraveu leo Ngaa hari maso asa dꞌaraegravemu ra TengaaAmaLamatuapadꞌelole degravenge jaꞌa ladhe megravedha ngaa dhuNegravengu peka namegraveu jaꞌa baku peka namegravedha egraveegravena kajꞌalu De limuri ne jaꞌa

1019 Sasuri lii Yunani pegraveri-pegraveri peka na lsquodhegraveu tegravelursquo dhu mai Sasuri leo egraveci peka na dhoka lsquodhegraveuduarsquo dhu mai Te ngaa sasuri ae ka dhu ale boe dhegraveu pegraveri dhu mai tenge Petrus

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1029242Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1045madenge heka degravenge dhegraveu leo Jaꞌahudꞌi tao dhegraveu leo sama segravemi aꞌari jaꞌakahegravei 29Negraveti egraveegravena ka lodꞌo miu lamiparoa ka jaꞌa mai degravenge Jaꞌa pamataheka lula Lamatua pekanare le degravengejaꞌa segravemi egraveegravena Miu peka ku laa Miuparluu ngaa negraveti jaꞌardquo

30 Hegraveia Kornelis lole aaꞌi megraveu-megraveuaku negravengu na ldquoEgravepa lodꞌo dhu laꞌeegraveegravena ropa lodꞌo nihia jaꞌa manegravengi-mangajꞌi egravetu egravemu jaꞌa Cagꞌagꞌa laadhegraveu mone egraveci titu egravetu madha jaꞌaMegravedha-papake na heo loa-loa 31 Kana paroa jaꞌa aku negravengu na lsquoKor-nelis Lamatua tadegravengi le lii manegravengiegraveu aa Na neꞌa le dꞌara hua iia egraveumi dedha dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra 32 Delodꞌo neꞌe pua dhegraveu lasi rare dhegraveuegraveci asa kota Yope Ngara na SimonPetrus Negravengu manubha egravetu egravemu cueegravetu sebhe dhasi egravetu egravemu tuka pamegraveukaꞌuri badha Ngara na Simon kahegraveirsquo33 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa pua dhegraveu dhiurare ama Jiꞌi manegravengi makasi ae lulaamamai degravenge ropa tadegravengi lii paroajiꞌi Negraveti egraveegravena ka jiꞌi pakaboko egravetuneꞌe ho neo nanene ngaa dhu AmaLamatua pua ama peka degravenge jiꞌirdquo

Petrus lole Jꞌara Mamuri LamatuaYesus hia dhegraveu Yahudi boe

34 Hegraveia Petrus padhai lii peka naldquoLimuri ne jaꞌa heka keꞌa kegravena naegravetu madha Ama Lamatua dhegraveu rai-haha sama egraveci egraveegravena ka Lamatualadhe boe regravehu mia ka dhegraveu Yahudiaa mia ka dhegraveu leo 35Dhegraveumia dhudꞌara mola dhu majꞌegraveni manegravengi-mangajꞌi mi Lamatua aa madhutudadꞌegravei Negravengu regravengu segravera pakarejꞌedꞌara Na 36 De miu meꞌa ngaa dhuLamatua peka le degravenge jiꞌi dhegraveu Is-raꞌel peka na Negravengu pua le Kris-tus nuka Yesus Ka Yesus madheho padame dhegraveu rai-haha degravenge AmaLamatua Aa Negravengu jꞌajꞌi Kegravetu midhegraveu aaꞌi-aaꞌi

37Miu tadegravengi kahegravei ngaa dhu jꞌajꞌile egravetu palegraveme propensi Yudea Lii loleegraveegravena mulai negraveti Yohanis tuka saranidhegraveu ajꞌa dhegraveu ho ra ele-hoꞌa negraveti

sasala-sasigo regravengu Aa regravengu hudꞌiabhu sarani kahegravei segravena ka jꞌajꞌi tadhapeka na regravengu pabeꞌa le degravenge AmaLamatua 38Egravele egraveegravena ka AmaLamatuahia Roh Na dhu Mola-Megraveci mi Yesusdhegraveu Nasaret Lamatua hia koasa Nami Yesus kahegravei Ka Yesus maso-kaluarae-rae tao jꞌara beꞌa mi dhegraveu-dhegraveuAa Na puri-paꞌegravele dhegraveu dhu dhegraveu aaenidhu pajꞌegravera si Na tao segravemi egraveegravenalula Ama Lamatua sama-sama degravengeNe taruu 39 Te jiꞌi seꞌe ka dhu ladhengegravedhi unumi ngaa dhu Na sabꞌa egravetukota Yerusalem aa palegraveme kabaraiYahudi

Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa dhegraveupaku pamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha 40 Negravengu madhe tareꞌa tengaa asa camegravedꞌa Ama Lamatua pa-mamuri hari Ne KaNa padꞌelo iisi Naho dhegraveu regravedhi segravena ka ra reꞌa Negravengumamuri hari tareꞌa-reꞌa le 41 Te ngaadhegraveu ae cahagꞌe dhu regravedhi boe Nedhoka jiꞌi di Lodꞌo Negravengu mamurihari le jiꞌi biasa ngaꞌa-nginu degravengeNe Ama Lamatua pajꞌujꞌu jiꞌi ho laꞌalole palegraveme Lii Lolo Beꞌa Yesus midhegraveu ae egravetu mia-mia

42 Aa Lamatua ka dhu pua jiꞌi laꞌalole peka pasaraa mi dhegraveu lula-negravetiDhegraveu dhu Na pajꞌujꞌu negraveti uru ka mainuka Yesus Aa Lamatua dedꞌe Nejꞌajꞌi Dhegraveu Jꞌue Lii Langu ho pamaꞌegravetena cee ka dhu bisa mamuri taruudegravenge Ama Lamatua aa cee aadꞌoYesus egraveegravena ka dhu jꞌue lii dhegraveu dhumadhe le degravenge dhegraveu dhu mamuriera 43 Negraveti uru ka mai dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua aaꞌi-aaꞌi ra lolele Yesus peka na dhegraveu cee dhu par-caya Negravengu na Ama Lamatua segraveminare si aa saku eele sasala-sasigoregravengu kahegraveirdquo

Dhegraveu Yahudi boe abhu Roh AmaLamatua dhu Mola-Megraveci

44 Lodꞌo Petrus padhai lii naremegraveka cagꞌagꞌa laa Roh Lamatua dhuMola-Megraveci maso asa dꞌara dhegraveu seꞌeaaꞌi-aaꞌi ra dhu nanene lii padhai liina 45 Egravetu egraveegravena abhu kahegravei dhegraveuYahudi angalai Petrus dhu mai palere

1034 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1017

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1046243Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1116degravenge ne negraveti kota Yope asa egravemu Ko-rnelis egravetu kota Kaisarea Ropa regravenguregravedhi dhegraveu ae segravera abhu Roh AmaLamatua ka ramalaa lula regravengu hekareꞌa kegravena na Lamatua hia Roh Nami dhegraveu Yahudi boe kahegravei 46 Regravengutadegravengi dhegraveu egravetu dꞌara egravemu Kornelissegravera padhai lii pake lii dhu baka-leo Aa ra koa-kio kolongara AmaLamatua

Hegraveia Petrus padhai lii peka na47 ldquoMiu megravedhi unu mi Dhegraveu seꞌe sesegravemi rare le Roh Lamatua egraveci egraveegravenaka degravenge egravedhi kahegravei De mai kasegravena ka egravedhi sarani si Dhegraveu egraveci sadhu bisa heka taha regravengurdquo 48 HegraveiaPetrus pua si ho sarani Kornelis degravengedhegraveu egravetu segravera sa ho ra jꞌajꞌi dhegraveu unuLamatua Yesus Ka ramanegravengi Petruspea degravenge regravengu pegraveri-pegraveri lodꞌo hariEgravele egraveegravena ka heka ra hia ne legravepa asaYerusalem

11Petrus siri iisi na lula na sarani dhegraveu

Yahudi boe1 Petrus dhae legravepa megraveka te ngaa

dhegraveu pajuu-paleha Yesus degravenge dhegraveuparcaya Yesus dhu leo segravera dhupea egravetu Yerusalem tadegravengi rare lepeka na dhegraveu Yahudi boe segravemi rarele Lii Lole Beꞌa Lamatua 2 RopaPetrus dꞌai kota Yerusalem dhegraveu negravetipartei Yahudi dhuparcayaYesusmaipasala ne 3 peka na ldquoWeh Egraveu taosamia kegravena Egraveu meꞌa adꞌa-tatao egravedhido aadꞌo Egraveu ne bani titu kegravena masoasa dꞌara egravemu dhegraveu leo Aa egraveu muꞌa-minu degravenge regravengu kahegravei Baku taosegravemi egraveegravena te regravengu madhutu megravekaadꞌa suna egravedhi Egravedhi bisa boe paꞌegravecidegravenge regravengu segraverardquo

4 Hegraveia Petrus lole aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌile peka na 5ldquoLodꞌo jaꞌa egravetu kota Yopejaꞌa laku sabajꞌa ka jaꞌa abhu tanilaJaꞌa kegravedhi liru bhoka ka hahegravela-koibhegravela aae ca begravela dhu egraveki re suu-suuegravepa na puru mai asa jaꞌa 6 Ropa jaꞌapatigi asa dꞌara hahegravela-koi egraveegravena jaꞌa

kegravedhi rupa-rupabadha nuka badha aiegravepa badha rodꞌo-kakara degravenge rupa-rupa manu-bhui kahegravei Badha seꞌe sedhu egravedhi dhegraveu Yahudi luri 7Hegraveia jaꞌatadegravengi lii egraveci pua peka na lsquoPetrusKegravedꞌi ka Kegravejꞌi badha se ho muꞌarsquo

8 Te ngaa jaꞌa dhaa peka na lsquoBisaboe Ama Baku segravemi egraveegravena Te jaꞌakuꞌa kegravedhi megraveka sisi badha segravemi seꞌeDhegraveu Yahudi luri sisi badha seꞌe aaꞌi-aaꞌi rarsquo

9 Te ngaa lii ne bꞌala hari pekana lsquoLadhe Ama Lamatua peka megravedhangaa dhu megraveu egraveu baku peka na ka-jꞌalursquo

10 Jaꞌa kegravedhi hahegravela-koi egraveegravena cegraveupadhutu tegravelu hari ka caꞌe hari asadedha-liru laꞌe

11 Lodꞌo egraveegravena kahegravei dhegraveu tegravelu dꞌaiegravemudhu jaꞌa pea Regravengunegraveti Kaisareamai tenge jaꞌa 12 Hegraveia Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci peka degravenge jaꞌa akunegravengu na lsquoPuru ho lamu ka degravengedhegraveu segravera Egraveu baku mage-mage ia kaEgraveu baku madenge degravenge regravengursquo Kaaꞌari egravedhi dhegraveu egravena palere degravenge jaꞌakahegravei asa Kaisarea Egravetu egraveegravena jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi maso asa dꞌara egravemu komedhaasordadꞌu Roma 13 Na lolo peka napegraveri-pegraveri lodꞌo dhu laꞌe egraveegravena negravengunegravedhi ana pajuu Lamatua puru negravetisorga titu egravetu dꞌara egravemu na Ka napeka aku negravengu na lsquoPua dhegraveu lasi asakota Yope ho paroa megraveti dhegraveu egravecingara na Simon Petrus 14 Segravena kadhegraveu egraveegravena ka dhu padꞌelo mi dedhaegraveu degravenge isi egravemu egraveu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌaraLamatua dhu hia miu mamuri degravengesaku eele sasala-sasigo miu segraverarsquo

15 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa padꞌelo JꞌaraMamuri Lamatua mi dedha regravengu Karegravengu abhu degravenge ka Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci sama segravemi egravedhi abhuca hari na 16 Ropa jaꞌa kegravedhi regravenguabhu Roh Lamatua kahegravei ka jaꞌasanegravedꞌe lii padhai lii Lamatua Yesusuru egraveegravena dhu peka na lsquoYohanissarani dhegraveu pake dhoka egravei di te ngaaladhe miu mate hari pegraveri-pegraveri lodꞌo

112 Ladhe dhegraveu Yahudi boe neo madhutu Yesus dhegraveu negraveti partei agama ne peka na regravengu hudꞌisuna ku madhutu adꞌa Yahudi Aa regravengu hudꞌi madhutu aaꞌi ku atora agama Yahudi dhu leo segravera kahegravei

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1117244Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1130egraveegravena na Lamatua neo tao dhu ka-pai risi eele hia miu Nuka Na hiamiu Roh Na dhu Mola-Megravecirsquo 17 TeLamatua unu Na ka dhu hia Roh Nami dedha dhegraveu leo segravera sama segravemiNa pala-bagi mi egravedhi se De madhutudadꞌegravei miu jaꞌa hudꞌi palabꞌa degravengeAma Lamatua do tasamia De jaꞌapeka ngaa harirdquo

18 Ropa tadegravengi rare Petrus siri iisina segravemi egraveegravena ka regravengu pasala hekane Hegraveia ra koa-kio Ama Lamatuapeka na ldquoIra ii Nia kahegravei ngaLamatua bhoke le jꞌara hia dhegraveu leoho ra tegraveke eele jꞌara mamuri regravengudhu sala ho Lamatua saku eele sasala-sasigo regravengu Segravena ka regravengu abhumamuri taruu degravenge Nerdquo

Dhegraveu unu Lamatua Yesus pajꞌala asamia-mia Cahagꞌe pakaboko hari egravetu kotaAntiokia

19 Uru egraveegravena lodꞌo ra pamadherare Stefanus ka ra pajꞌegravera dhegraveu unuYesus Negraveti egraveegravena ka dhegraveu seꞌe raipajꞌala asa mia-mia Cahagꞌe rai asapropensi Finisia Cahagꞌe rai asa puluSiprus aa cahagꞌe hari rai dꞌai kotaAntiokia egravetu propensi Siria Dhegraveudhu rai segravera lole taruu Lii Lolo BeꞌaLamatua Yesus asa mia-mia Te ngaara lole dhoka degravenge dhegraveu Yahudiregravengu segravera Ra lole boe degravenge dhegraveuleo

20 Te ngaa abhu kahegravei dhegraveu unuLamatua dhu mai negraveti pulu Siprusdegravenge kota Kirene Regravengu cahagꞌerai taruu lasi asa kota Antiokia egravetupropensi Siria Regravengu seꞌe ka dhu loleLii Lolo Beꞌa Lamatua Yesus hia dhegraveuYahudi boe egravetu era egraveegravena 21 Lamatuahia si koasa Na negraveti egraveegravena ka dhegraveu aetitu kegravena parcaya Lamatua Yesus

22-24 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu unu LamatuaYesus egravetu Yerusalem tadegravengi nadhegraveu leo egravetu kota Antiokia parcayaYesus kahegravei Ka ra pua Barnabas laꞌeladhe si egravetu negravei Barnabas ne dhegraveudꞌara beꞌa aa parcaya tareꞌa-reꞌa Ama

Lamatua Aa Roh Lamatua degravengenegravengu kahegravei

Ropa negravengu dꞌai negravei na negravedhitareꞌa Ama Lamatua sabꞌa egravetu dꞌaramamuri dhegraveu leo segravera Ka dꞌara negravengukarejꞌe Ka na paꞌegravera dꞌara regravengusegravena ka regravengu madhutu taruu JꞌaraMamuri Lamatua degravenge tareꞌa-reꞌaDegravenge jꞌara neꞌe dhegraveu unu Lamatuaegravetu egraveegravena asa tabha ae

25 Egravele egraveegravena ka Barnabas laꞌe tengeSaulus asa kota Tarsus 26 Lodꞌoparaga degravenge ne ka na pamakoSaulus ho lasi pea egravetu Antiokia Kadua ra pea egravetu negravei ca tegraveu paꞌegravecidegravenge dhegraveu unu Lamatua segravera Begraveli-begraveli egraveegravena regravengu dua ra ajꞌa-nori JꞌaraMamuri Lamatua Yesus mi dhegraveu ae(Egravetu kota Antiokia neꞌe ka dhegraveu mu-lai pangare dhegraveu parcaya LamatuaYesus lsquodhegraveu Kristenrsquo)dagger

27 Lodꞌo regravengu dua ra pea egravetu An-tiokia era pegraveri-pegraveri dhegraveu mai negravetiYerusalem Ama Lamatua tema lepake dhegraveu seꞌe ho regraveti lii padhai Na28 Negraveti regravengu se dhegraveu egraveci ngara naAgabus Roh Lamatua peka degravengene aku negravengu na ldquoBegraveli-camegravedꞌa abhulodꞌo manganga-madꞌegraveu legraveke palegravemetoke dꞌai suu-suu rai-hahardquo Hegraveialaꞌe peka hari degravenge dhegraveu-dhegraveu (Liidhu na padhai na mema jꞌajꞌi tareꞌalodꞌo dhegraveu aae kapai risi egravetu Romangara na Klaudius negravedꞌu paredha Raparoa dhegraveu aae kapai risi ne Keser)29 Ropa tadegravengi rare lii Agabus nedhegraveu unu Lamatua Yesus egravetu Antiokiasegravera rare lii egraveci ho paꞌoru doi segravena kara hia mi aꞌari dhu parcaya LamatuaYesus dhu abhu jꞌajꞌegravera egravetu propensiYudea Egraveci-egraveci hia madhutu aꞌabhura 30 Ropa ra paꞌoru rare ka ra puaBarnabas degravenge Saulus regraveti doi segraveraasa dhegraveu jꞌegravera segravei

12Ra pamadhe Yakobis ra pamaso

Petrus asa dꞌara begravedho aa dhegraveu parcaya 1116 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 15 1119 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 81-4dagger 1126 Lii lsquoKristenrsquo kapua negraveti lii lsquoKristusrsquo Sasoa na lsquodhegraveu madhutu Kristusrsquo Kristus sasoa na lsquoDhegraveuMola-Megraveci dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu negraveti uru kamairsquo 1128 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2110

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 121 245 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1217Lamatua Yesus sabajꞌa

1 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu aae Herodesmulai pajꞌegravera dhegraveu unu LamatuaYesus cahagꞌe 2 Negravengu paredhadhegraveu lasi pare pamadhe Yakobis pakesamala Yakobis ne aꞌa Yohanis3 Ropa Herodes neꞌa na dꞌaradhegraveu kapai Yahudi segravera karejꞌe negravetimamadhe Yakobis ka asa na hinoLegraveke lodꞌo hua iia dhegraveu Yahudi dhura pangare na Pesta Roti dhu PakeBoe Ragidagger ka na pua dhegraveu lasi kegravepePetrus 4 Kegravepe rare ne ka ra pamasoasa dꞌara begravedho Ka ra pua sordadꞌuegravepa kabokoho jꞌaga Petrus pagati-gatimegraveu-megraveda Ca kaboko sordadꞌu egraveegravenadhegraveu egravepa Ladhe egravele lodꞌo hua iiaheka Herodes neo pamaꞌegravete lii Petrusegravetumadha dhegraveu ae 5Lodꞌo ra pamasoPetrus asa dꞌara begravedho dhegraveu unuLamatua Yesus segravera sabajꞌa maꞌegraveteboe manegravengi ho Lamatua ladhe-leruPetrus

Lamatua pakalua Petrus negraveti dꞌarabegravedho

6 Begraveli egraveegravena Herodes neo pamaꞌegravetelii langu Petrus egravetu madha dhegraveu aeTe ngaamegraveda egraveegravena ra egraveki Petrus pakerate dua egravetu dꞌara egravemu begravedho Najꞌunu egravetu talora sordadꞌu dhegraveu duaAa sordadꞌu leo segravera jꞌaga egravetu hegravebꞌababegravedho

7 Cagꞌagꞌa laa ana pajuu Lamatuanegraveti sorga mai titu egravetu egraveegravena Ka dꞌarakama na saraa bia Hegraveia ana pajuuegraveegravena paregravei Petrus peka na ldquoPetrusKegravedꞌi megraverirdquo Kacaꞌa laa rate begravesisegravera bhoke eele unu na negraveti kacui-aaiPetrus 8 Ka ana pajuu egraveegravena pua nepeka na ldquoPake kodho degravenge salapaegraveurdquo Pake nare ka ana pajuu egraveegravenapeka hari aku negravengu na ldquoPake kodholiꞌu egraveu ho mai madhutu jaꞌardquo

9 Hegraveia Petrus madhutu ana pajuune lasi asa liꞌu Petrus ngee na negravengunii di Te ngaa mema jꞌajꞌi tareꞌa10 Ropa regravengu seli eele era jꞌaga par-tama degravenge ka dua hegraveia regravengu dꞌai

hegravebꞌa babegravedho begravesi Babegravedho egraveegravenabhoke unu na ka dua ra kalua mad-hutu ka jꞌara asa dꞌara kota Cagꞌagꞌalaa ana pajuu Lamatua ne ele ka tegravekeeele Petrus mesa na egravetu era egraveegravena

11 Ropa ana pajuu ne ele hegraveiaPetrus heka maseꞌa kegravena Ka na ngeeaku negravengu na ldquoMema tareꞌa Jaꞌaheka keꞌa kegravena Lamatua pua anapajuu Na mai ho patalale eele jaꞌanegraveti kacui-aai Herodes Lamatua taojꞌara neꞌe segravena ka kahadhu karehedhegraveu Yahudi segravera legraveke boe jaꞌardquo

12 Egravele egraveegravena ka Petrus laꞌe asa egravemuMaria Maria ne ina Yohanis Ngaraleo Yohanis ne Markus Egravetu egravemuegraveegravena dhegraveu ae pakaboko ho saba-jꞌa manegravengi Ama Lamatua ladhe-leruPetrus egravetu dꞌara lii langu egraveegravena 13RopaPetrus dꞌai madha hegravebꞌa oka egravemuegraveegravena ka na paroa degravenge dꞌeu hegravebꞌaoka Ka ana bhegraveni sabꞌa egraveci ngara naRode neo neꞌa dhegraveu cee ka dhu mai14Ropa na tadegravengi lii Petrus na tadhedegravenge Na karejꞌe bia Ka rai asa dꞌaraegravemu laꞌe peka degravenge dhegraveu egravetu segraveraaku negravengu na ldquoNanene ku Petrusnuka liꞌurdquo Te ngaa lula negravengu binguka na bhegravelu eele bhoke hegravebꞌa oka hiaPetrus

15 Te ngaa dhegraveu ae segravera dhaa pekana ldquoAadꞌo sina ma Baku palekordquo

Te ngaa bhegraveni ne peka hari akunegravengu na ldquoTareꞌa Egraveegravena lii PetrusNuka liꞌu negraveirdquo

Ka dhegraveu seꞌe legraveka boe aku regravenguna ldquoEle boe dhegraveu negravei ana pajuuLamatua negraveti sorga dhu mai mad-henge Petrusrdquo

16 Regravengu patule-pajuku taruu tengaa Petrus loe boe paroa toke lasibhoke hegravebꞌa oka hia ne Ropa rabhoke rare ka regravengu malaa lulaPetrus tareꞌa-reꞌa di 17 Hegraveia na hiatadha degravenge kacui-aai na segravena karegravengu mau-mau Ka na lole tasa meramia Ama Lamatua kalua eele negravengunegraveti dꞌara egravemu begravedho Hegraveia na pua si

121 Dhegraveu aae Herodes ne ngara na Herodes Agripa Baki na ngara na Herodes Kapai Risi HerodesKapai Risi ne ka dhu hia paredha ho pamadhe ana iiki-ana iiki lodꞌo ina Maria nara iisi Lamatua Yesusegravetu rae Betlehem dagger 123 Lodꞌo hua iia ne padegravetu degravenge lodꞌo hua iia Paska 125 Kalua negravetiMasir 121-27

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1218 246 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 133aku negravengu na ldquoLami lole lii neꞌe aaꞌi-aaꞌi mi Yakobis degravenge dhegraveu pajuu-paleha Lamatua leo segraverardquo Egravele egraveegravena kaPetrus laꞌe asa era leo

18 Asa begraveli madꞌae aae egraveegravena ropasordadꞌu jꞌaga segravera ladhe na Petrusaadꞌo heka ka regravengu ele ngangeedegravenge madhaꞌu titu kegravena lula regravengureꞌa boe ngaa dhu jꞌajꞌi mi dedharegravengu 19 Ropa Herodes tadegravengi liineꞌe ka na paredha si lasi tengePetrus Te ngaa regravedhi boe ne KaHerodes hia paredha ho parisa sor-dadꞌu jꞌaga segravera Parisa rare kaHerodes pua pamadhe aaꞌi sordadꞌujꞌaga segravera

Egravele egraveegravena ka Herodes pakegravedꞌi negravetipropensi Yudea ka laꞌe pea egravetu kotaKaisarea

Mamadhe Herodes Agripa20 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu-dhegraveu negraveti dua

kota egraveci ngara na Tirus aa egraveci ngarana Sidon biasa hegraveli ngangaꞌa negraveti raidhegraveu aae Herodes Te ngaa negravebhuaae le dhegraveu aae musu degravenge regravenguHegraveia ra padhue ho tenge jꞌara padamedegravenge ne Ka ra pili dhegraveu canauho lasi paraga degravenge Herodes Dꞌaikota Kaisarea regravengupaꞌangalai degravengedhegraveu Herodes egraveci ngara na BlastusNegravengu ne dhegraveu kapai egravetu dꞌara egravemudhegraveu aae Regravengu pareꞌa degravenge Blastusho negravengu bhoke jꞌara segravena ka regravenguparaga degravenge dhegraveu aae Herodes

21 Hegraveia Herodes dhaa kahegravei hosegravemi rare regravengu Ka ra pareꞌa lodꞌoparaga Lodꞌo egraveegravena regravengu tao tataokapai Herodes pake megravedha-papakedhegraveu aae ka na madhegravedi egravetu kaderaparedha na Hegraveia na padhai lii degravengeregravengu 22 Ropa regravengu tadegravengi liina hegraveia dhegraveu seꞌe koa ne peka naldquoNanene ku lii na laa Neꞌe lii boe negravetidhegraveu rai-haha te ngaa lii negraveti dhegraveudedha-lirurdquo 23 Kacaꞌa laa ana pajuuAma Lamatua ca dhegraveu negraveti sorga hia

egravei-papegravedꞌa egraveci mi Herodes lula negravengusegravemi lii koa regravengu aa na seti eeleAma Lamatua Ka kalati raꞌe aaꞌi ngiꞌuHerodes ka na madhe aapa

24 Degravenge jꞌara dhu jꞌajꞌi segravera dhegraveupalolo Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua dꞌaiasa mia-mia Aa dhegraveu dhu madhutuJꞌara Mamuri Lamatua Yesus tabha aekahegravei

25 Ropa Barnabas degravenge Saulus hiarare doi paꞌoru negraveti dhegraveu Antiokia midhegraveu Yerusalem ka ra legravepa hari asaAntiokia Regravengu gale regraveti degravenge anangegraveru egraveci ngara na Yohanis Ngaraleo na Markus

13Dhegraveu Antiokia pua Barnabas degravenge

Saulus1 Egravetu kota Antiokia dhegraveu ae par-

caya le Lamatua Yesus Lamatua pakepegraveri-pegraveri dhegraveu ho jꞌajꞌi dhegraveu regraveti liipadhai Na egravetu egraveegravena Cahagꞌe hariNa pake ho ajꞌa-nori dhegraveu Regravengu senuka

BarnabasSimeon dhu ra biasa pangare ne

lsquoMone MegravedhirsquoLukius negraveti kota KireneMenahem dhu ra piara sama-

sama degravenge dhegraveu aae Herodesnegraveti ana iiki ka maidagger

aa degravenge Saulus2 Ca lodꞌo regravengu puasa ka ra pak-

aboko ho manegravengi-mangajꞌi mi AmaLamatua Hegraveia Roh Lamatua dhuMola-Megraveci peka degravenge ra ldquoSasabꞌaJaꞌa ae titu kegravena De hagꞌe mereBarnabas degravenge Saulus segravena ka regravengupakako sasabꞌa Jaꞌardquo

3 Ropa ra puasa degravenge sabajꞌa egravelehegraveia ra bane ai mi dedha Barnabasdegravenge Saulus ho ra jꞌajꞌi ana pua-paleha Lamatua Egravele egraveegravena ka ra puaregravengu dua ra ho lasi sabꞌa sasabꞌa-laꞌaLamatua

131 a Lii Yunani peka na lsquoNigerrsquo sasoa na lsquomegravedhirsquo do lsquomarogarsquo dagger 131 b Dhegraveu aae Herodes nera tadhe ne degravenge ngara Herodes Antipas Negravengu ne ka dhu pamadhe Yohanis tuka sarani dhegraveu Ama nangara na Herodes Kapai Risi Herodes Kapai Risi ne ka dhu hia paredha ho pamadhe ana iiki-ana iiki lodꞌoina Maria nara iisi Lamatua Yesus egravetu rae Betlehem Dhegraveu aae Herodes leo ka dhu pamadhe Yakobis kadhu kalati raꞌe aaꞌi toke madhe Ra tadhe ne degravenge ngara Herodes Agripa

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 134-5247Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1318Barnabas degravenge Saulus lasi asa pulu

Siprus4-5 Ropa Roh Lamatua dhu Mola-

Megraveci pua Barnabas degravenge Saulus lasipalegraveme rai ka ra dhuli uru asa kotaegraveci egravetu nebhe dhasi ngara na Se-leukia Yohanis (dhu ngara leo naMarkus) laꞌe sama-samadegravenge si Dꞌainegravei ka regravengu caꞌe kapa asa puluSiprus ka ra puru egravetu kota egraveci ngarana Salamis Egravetu egraveegravena regravengu bi-asa maso asa dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi ho ajꞌa-nori LiiHolo-Nori Ama Lamatua mi dhegraveu egravetusegravera

6-8 Hegraveia regravengu lasi dhuli rae-raetoke ra dꞌai kota egraveci egravetu suu haa puluegraveegravena ngara na Pafos Gubernur peaegravetu kota egraveegravena Ngara gubernur egraveegravenaSergius Paulus Negravengu ne dhegraveu ka-hadhu megraveu Ropa na tadegravengi Barn-abas si dꞌai dꞌara kota ka na hia dhegraveulasi paroa si te dꞌara na neo naneneLii Holo-Nori Lamatua

Te ngaa egravetu era egraveegravena abhu dhegraveuYahudi egraveci ngara na Bar Yesus (ngaraleo na egravetu dꞌara lii Yunani lsquoEli-masrsquo) Negravengu dhegraveu suagi Na tema lekapodꞌe-kabegraveli dhegraveu peka na negravengune dhegraveu negraveti lii padhai Ama LamatuaAa na paꞌangalai degravenge gubernur Karopa Barnabas si mai na kakegravejꞌi gu-bernur segravena ka baku segravemi nare si Aana dadugu gubernur segravena ka guber-nur baku parcaya Yesus

9 Te ngaa Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci hia koasa mi dedha Saulus (dhura paroa kahegravei Paulus) ka na ladhekaloo dhegraveu suagi ne hegraveia na peka10 ldquoEeh Elimas Egraveu ne ana nidhuTuka kapodꞌe-kabegraveli Toke dꞌai pegraverilodꞌo hari egraveu kapodꞌe dhegraveu Egraveu labꞌajꞌara-jꞌara dhu beꞌa Negraveti egraveegravena kajiꞌi ngeꞌa na egraveu madhutu dhegraveu aaenidhu Tao ia ka segravemi egraveegravena Bhabhaeia ka jꞌara mola Ama Lamatua 11 Demu nanene Negravebhu heka Lamatuahuku egraveu Egraveegravena na egraveu begravedhu pegraveri-pegraverilodꞌordquo

Ropa Paulus padhai lii nare segravemiegraveegravena dhegraveu egraveegravena begravedhu degravenge Ka nakako kegravepe leli hia dhegraveu kadhegravei ai hopakako ne

12 Ropa gubernur ladhe negravedhi ununa aa na tadegravengi Lii Holo-Nori Yesusnegraveti Barnabas si ka namalaa-malohaaa na parcaya Yesus

Regravengu regraveti Lii Lolo Beꞌa asa kota An-tiokia leo egravetu propensi Pisidia

13 Negraveti kota Pafos egravetu pulu SiprusPaulus si caꞌe kapa pakegravedꞌi asa kotaPerga egravetu propensi Pamfilia Ropara puru negraveti dedha kapa YohanisMarkus tegraveke eele regravengu ka legravepa asaYerusalem 14 Negraveti Perga regravengukako haga lasi asa kota Antiokia egravetupropensi Pisidia

Regravengu dꞌai era egraveegravena legraveke lodꞌoaꞌoro sasabꞌa dhegraveu Yahudi Ka regravengumadhutu sabajꞌa egravetu egravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi 15 Lodꞌo egraveegravenara baca egravetu sasuri Musa degravenge sasuridhegraveu regraveti lii padhai Lamatua dhu leokahegravei Egravele egraveegravena ka ama-ama egravemusabajꞌa egraveegravena manegravengi Paulus si pekana ldquoAma-ama Ladhe miu degravenge liihaholo ho paꞌegravera dꞌara jiꞌi na jiꞌimanegravengi segravena ka miu peka laardquo

Paulus padhai lii mi dhegraveu Yahudi egravetuAntiokia

16 Hegraveia Paulus kako asa madha laꞌeKa na hia tadha degravenge kacui-aai nasegravena ka regravengu mau-mau Egravele egraveegravenaka na padhai lii peka na ldquoAꞌari dhegraveuIsraꞌel ti Degravenge ina-amadhegraveu leodhumaso agama Yahudi lula dꞌara miudꞌegravei padegravetu degravenge Ama Lamatua dhegraveuIsraꞌel De jaꞌa manegravengi segravena ka miunanene paie lii padhai jaꞌa

17 Ama Lamatua hagꞌe nare le begravei-baki egravedhi dhegraveu Israꞌel negraveti uru kamaiLodꞌo regravengu pea egravetu rai Masir kabaraidhegraveu Lamatua hia regravengumamuri huaiia Ana-egravepu regravengu tabha ae egravetu eraegraveegravena Limuri mai ka Lamatua pakekoasa kapai Na ho Na kalua eeleregravengu negraveti rai Masir 18 Egravele egraveegravenaka regravengu mamuri pidha-pidha egravetu

1317 Kalua negraveti Masir 17 1251 1318 Sensus 1434 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 131

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1319248Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1331dꞌara mamoo toke dꞌai egravepa nguru tegraveuMasi ka regravengu kegravetu hadhu te ngaaLamatua lere si degravenge dꞌara dhu ta-leo 19 Egravele egraveegravena ka Lamatua palahoaaꞌi pidhu suku egravetu rai Kanaꞌan Ka Napabagi rai regravengu mi begravei-baki egravedhi hojꞌajꞌi rai pusaka ra 20 Begravei-baki egravedhimamuri segravemi egraveegravena toke dꞌai 450 (egravepangasu legravemi nguru) tegraveu

Ka Ama Lamatua padhegravedi dhegraveu pa-maꞌegravete lii langu segravena ka pajꞌujꞌu jꞌarahia si toke dꞌai Na padhegravedi hia si dhegraveunegraveti lii padhai Lamatua egraveci ngarana Samuel 21 Lodꞌo Samuel jꞌajꞌidhegraveu negraveti lii padhai Lamatua begravei-baki egravedhi neo abhu dhegraveu aae KaLamatua padhegravedi Saul ana Kis negravetisuku Benyamin Saul jꞌajꞌi dhegraveu aaedꞌai egravepa nguru tegraveu 22 Egravele egraveegravena kaLamatua gao eele Saul Ka Na padhegravediDaud ana Isai ho jꞌajꞌi dhegraveu aae hiuLamatua neꞌa tareꞌa dꞌara Daud kaNa peka na lsquoDaud ana Isai ne legravekedꞌara Jaꞌa Limurimai tatu negravenguma-muri madhutu dadꞌegravei Jaꞌa aaꞌi-aaꞌirsquo23Lodꞌo egraveegravena Lamatuamoa tegraveke le hoNa hagꞌe nare ana-egravepu Daud egraveci segravenaka Na patabuli eele dhegraveu Israꞌel negravetikoasa sasala-sasigo ra Jaꞌa peka mimiu ana-egravepu Daud dhu Lamatua moategraveke egraveegravena nuka Yesusrdquo

Paulus peka na Yesus egraveegravena Dhegraveudhu Lamatua pajaji le

24 Paulus tuhu hari lii padhaina peka na ldquoLodꞌo Lamatua Yesuspakako megraveka sabꞌa Na abhu dhegraveu egravecingara na Yohanis dhu laꞌe lole degravengedhegraveu Israꞌel segravena ka regravengu ele-hoꞌanegraveti sasala-sasigo regravengu Na pekakahegravei na regravengu hudꞌi sarani ku hojꞌajꞌi mi tadha na regravengu pabeꞌa ledegravenge Lamatua 25 Te ngaa lodꞌosasabꞌa Yohanis oe egravele na peka mi

dhegraveu ae aku negravengu na lsquoBaku pangeena jaꞌa ne Dhegraveu dhu Lamatua moanegraveti uru ka mai Ngee paie Miuhudꞌi mate hari ku dhegraveu egraveci dhu mailimuri Negravengu kapai risi negraveti jaꞌa Jaꞌahaha dꞌai seli De jꞌajꞌi ana pua-palehanegravengu kahegravei jaꞌa nia boersquoDagger

26 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Miu dhu ana-egravepu Abraham aa miu dhegraveu leo dhuneo padegravetu degravenge Lamatua Minanene ku jaꞌa Ama Lamatua peka lejꞌara ne degravenge egravedhi segravena ka egravedhi teꞌajꞌaramamuri Na Negravengu patabuli egravedhinegraveti koasa sasala-sasigo egravedhi 27 Negravetiuru ka mai Ama Lamatua pake ledhegraveu regraveti lii padhai Na ho suri lula-negraveti Dhegraveu dhu Lamatua moa neo hiamai Te ama-ama agama egravedhi degravengedhegraveu leo egravetu Yerusalem segravera bacapahari-pahari le ngaa dhu dhegraveu regravetilii padhai Lamatua suri tegraveke segravera Dꞌailodꞌo aꞌoro sasabꞌa ra maso asa dꞌaraegravemu manegravengi-mangajꞌi ho ra bacaegravetu dꞌara sasuri Lamatua Te ngaaregravengu reꞌa boe Dhegraveu dhu Lamatua pa-jꞌujꞌu mema egraveegravena nuka Yesus Ka ratenge jꞌara ho pamadhe Ne Te ngaatatao regravengu segravera kahegravei legraveke nukasegravemi dhu dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuasegravera suri tegraveke le 28 Ra tenge jꞌaraneo pamanahu Yesus Te ngaa regravenguabhu boe sasala Na Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa regravengu kakegravejꞌi gubernurPilatus ho pamadheNe 29Ka guber-nur segravemi nare lii regravengu hegraveia ra pakupamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebhaTe ngaa tatao regravengu segravera kahegravei legravekesegravemi dhu dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuasegravera suri tegraveke le Hegraveia ra papuru ngiꞌuaae Yesus negraveti ajꞌu palolo-palegravebha kanedhe regraveti tao asa dꞌara roꞌa 30 Tengaa Ama Lamatua pake koasa Na kapamamuri hari Yesus

31 Lodꞌo Yesus mamuri hari Na 1319 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 71 Yosua 141 1320 Tuka Pamaꞌegravete Lii 216 1 Samuel 320 1321 1 Samuel 85 1021 1322 1 Samuel 1314 1612 Lii Sodꞌa Koa-Kio 8920 1324Markus 14 Lukas 33 Dagger 1325 Sasuri lii Yunani dhu uru-uru segravera suri peka na lsquopacudꞌu ho legravecu dharisalapa Na kahegravei jaꞌa nia boersquo Sasoa na ladhe pasoro degravenge Lamatua Yesus Yohanis ne dhegraveu haha selide masi ka jꞌajꞌi ana pua-paleha negraveti Lamatua Yesus nia boe sa hegravei Baca kahegravei egravetu Mateos 311 Markus17 Lukas 316 Yohanis 120 27 1328 Mateos 2722-23 Markus 1513-14 Lukas 2321-23 Yohanis1915 1329 Mateos 2757-61 Markus 1542-47 Lukas 2350-56 Yohanis 1938-42

Lii Lolonegraveti DhegraveuPajuu-paleha 1332-33249Lii Lolonegraveti DhegraveuPajuu-paleha 1343padꞌelo iisi Na pegraveri-pegraveri hari mi dhegraveuae Dhegraveu segravera nuka dhu mai sama-sama degravenge Ne negraveti propensi Galileaasa kota Yerusalem Regravengu se kalegravepa limuri na jꞌajꞌi sakasii mi dhegraveuIsraꞌelrdquo

Paulus peka na Lamatua pake dhegraveunegraveti lii padhai Na ho suri mema lula-negravetiYesus

32-33 Paulus tuhu hari lii padhaina peka na ldquoDe segravemi neꞌe Jiꞌi duami degravenge Barnabas mai negraveti era ka-jꞌegraveu ho lole degravenge miu segravena ka miumeꞌa ngaa dhu Lamatua moa mi begravei-baki egravedhi segravera limuri ne jꞌajꞌi aaꞌi leLamatua pamamuri hari le Yesus negravetimamadhe Na Egravetu sasuri Lii SodꞌaKoa-kio nomer dua Lamatua pakedhegraveu ho suri lula-negraveti Yesus Dhegraveudhu Na moa tegraveke ho Na mai Na suripeka nalsquoEgraveu neꞌe Ana Jaꞌa

Doe neꞌe Jaꞌa dedꞌe Egraveu ho megravedꞌuparedharsquo

34 Negraveti uru egraveegravena ka Ama Lamatuamoa le peka na Negravengu neo pama-muri hari Dhegraveu dhu Na moa tegraveke hoNa mai Aa Dhegraveu egraveegravena madhe hekaNegraveti egraveegravena ka Lamatua pake le dhegraveunegraveti lii padhai Na ho na suri peka nalsquoNegraveti uru ka mai Jaꞌa egraveki lii padhadha

degravenge dhegraveu aae Daud segravena kaJaꞌa hia ne berkat

De limuri ne Jaꞌa neo paꞌegravekidegravenge egraveu lii padhadha egraveegravenakahegravei lula egraveu ne ana-egravepuDaudrsquo

35 Aa Lii Sodꞌa Koa-kio leo peka nalsquoLamatua Egraveu tegraveke eele boe ngiꞌu aae

Dhegraveu Mola-Megraveci Egraveuho ele iie egravetu dꞌara roꞌa Narsquo

36-37Dhu legraveke segravemineꞌe ka Lii SodꞌaKoa-kio neꞌe peka boe dhoka Dauddi Egravedhi teꞌa segravemi egraveegravena lula dhegraveu aaeDaud tao le jꞌara beꞌa ae hia kabaraina toke na madhe Ropa na madheka ra padhane ne Ngiꞌu aae na eleiie le De egravedhi teꞌa na Lii Sodꞌa Koa-kio egraveegravena peka boe dhoka Daud di

te ngaa dhegraveu leo kahegravei Ladhe egraveegravenana Dhegraveu dhu Na pajꞌujꞌu egraveegravena madhepe Ama Lamatua pamamuri hari NeNegraveti egraveegravena ka ngiꞌu aae Na ele iie boeciki sa

38-39 De aꞌari nanene paie Dhegraveuegraveegravena nuka Yesus Ladhe egravedhi parcayaNe heka Na dui sasala-sasigo egravedhisegravera dhu madhutu iia-iia na egravedhika dhu dui Degravenge jꞌara neꞌe AmaLamatua saku eele sasala-sasigo egravedhiTengaa egravedhi teꞌa lemasi ka egravedhimad-hutu atora adꞌaMusa aaꞌi-aaꞌi ra egraveegravenadꞌai megraveka ho pamola egravedhi egravetu madhaLamatua 40-41Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌipangee paie Mage dhoka ngaa dhudhegraveu negraveti lii padhai Lamatua peka urusegravera legraveka miu Ra suri le peka nalsquoTuka lalangu dhegraveu mate unu miu

Lula Jaꞌa Ama Lamatua taojꞌara-jꞌara dhu pamalaa dhegraveu

Te ngaa limuri mai mateunu miu Egraveegravena na miumadhe aapa

Jaꞌa tao jꞌara egravecite ngaa miu segravemi mere boe

Masi ka dhegraveu pasaraa lete ngaa miu meꞌa boe

Beꞌa risi miu ngee paie segravena kamiu bisa malaa kahegravei tataoLamatuarsquo

De aꞌari segravera Pangee paie ngaa dhujaꞌa lole ne Baku core eele ngaa dhumiu tadegravengi le Miu baku sama segravemituka lalangu dhegraveu Dꞌai sange neꞌe kalii padhai jaꞌa Makasirdquo

42 Padhai lii nare hegraveia Paulusdegravenge Barnabas kegravedꞌi titu neo kaluanegraveti egravemu manegravengi-mangajꞌi egraveegravena Kadhegraveu egravetu segravera manegravengi regravengu legravepamigumai negravei ho lole pamegraveungaa dhura lole deo na 43 Ropa ra kalua negravetidꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi egraveegravenadhegraveu ae egravetu egraveegravena lasi madhutu Paulusdegravenge Barnabas Ka dua ra holo sipeka na ldquoEgravedhi teꞌa na Lamatua dꞌarabeꞌa dꞌai seli mi dedha egravedhi De miuhudꞌi madhutu taruu Nerdquo

1331 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 13 1332-33 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 1334 Yesaya553 1335 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1610 1340-41 Habakuk 15

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1344 250 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 145Ama-ama dhegraveu Yahudi tule eele

Paulus si44 Dꞌara migu mai negravei legraveke lodꞌo

aꞌoro sasabꞌa dhegraveu Yahudi dhegraveu negravetidꞌara kota egraveegravena oe mai aaꞌi ho ra neonanene Lii Holo-Nori Lamatua 45 Tengaa ropa ama-ama dhegraveu Yahudi reꞌana dhegraveu ae mai nanene lii padhai liiPaulus si ka regravengu tegraveka dꞌara Hegraveiaropa Paulus padhai lii regravengu pahaka-palabꞌa degravenge padhai lii pamanahune

46 Te ngaa Paulus si hari boe aara padhai lii paꞌabhe heka peka naldquoMema tareꞌa Ama Lamatua bhokeuru jꞌara hia egravedhi dhegraveu Yahudi aaNa pangegravedꞌu egravedhi Lii Lolo Beꞌa Egraveegravenana legraveke Te ngaa miu segravemi mereboe Negraveti egraveegravena ka miu nia boe abhumamuri taruu degravenge Ama LamatuaDe limuri ne jiꞌi neo ngegraveti Lii LoloBeꞌa ne asa dhegraveu rai-rai leo segravera lulamiu dhegraveu Yahudi tule eele ne 47 TeLamatua pua le jiꞌi sama segravemi dhuYesaya suri tegraveke peka nalsquoJaꞌa dedꞌe le miu ho jꞌajꞌi sama segravemi

labhu ho megraveti saraa mi dedhadhegraveu rai-rai leo segravera dhudhegraveu Yahudi boe

sena ka miu tao paheo jꞌara dhumai asa Jaꞌa

ho Jaꞌa patalale si negraveti koasasasala-sasigo regravengu

De miu hudꞌi padꞌelo jꞌara egraveegravenaegravetu rai-haha ne negraveti suu egravecitoke dꞌai suu leo laꞌersquo rdquo

48 Ropa dhegraveu leo dhu dhegraveu Yahudiboe segravera tadegravengi lii neꞌe regravengu kare-jꞌe titu kegravena Hegraveia ra koa-kio AmaLamatua peka na ldquoKoa-kio kolon-gara Lamatua Lii Holo-Nori Lamatuabeꞌa dꞌai selirdquo Aa egravetu egraveegravena abhudhegraveu dhu Ama Lamatua pili nare leho ra mamuri taruu degravenge Ne Ka raparcaya aaꞌi-aaꞌi rami Lamatua Yesus

49 Ka dhegraveu palolo legraveme Lii Holo-Nori Ama Lamatua ne asa rai aaꞌi-aaꞌi

50 Egravetu dꞌara kota egraveegravena abhu dhegraveukapai bhegraveni-mone Cahagꞌe dꞌegraveipadegravetu Lamatua Te ngaa ama-amadhegraveu Yahudi segravera mai dadugu-rariu

dhegraveu kapai segravera Hegraveia regravengu babegravegeeele Paulus degravenge Barnabas negraveti rairegravengu 51Lodꞌo dua ra kalua negraveti dꞌarakota egraveegravena ka ra caro eele ahu negravetihaga ra ho jꞌajꞌi mi tadha peka nadhegraveu-dhegraveu egravetu dꞌara kota egraveegravena roꞌoboe nanene regravengu dua ra Egravele egraveegravenaka dua ra kabegraveli kabodho ho tegraveke eelekota egraveegravena lasi asa kota Ikonium

52 Te ngaa dhegraveu parcaya LamatuaYesus egravetu kota Antiokia segravera dꞌara rakarejꞌe lula Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci paꞌegravera dꞌara regravengu

14Paulus degravenge Barnabas egravetu kota Iko-

nium1 Lodꞌo Paulus degravenge Barnabas dꞌai

kota Ikonium ka lasi asa dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi Egravetuegraveegravena dua ra lole aaꞌi megraveu-megraveu LiiHolo-Nori Ama Lamatua Ka dhegraveuYahudi degravenge dhegraveu rai leo ae ka dhuparcaya Lamatua Yesus 2 Te ngaaegravetu egraveegravena abhu kahegravei pegraveri-pegraveri dhegraveuYahudi dhu kegravepe paꞌegravera atora agamaregravengu Ka regravengu segravemi rare boe lii pad-hai lii Paulus si Regravengu kakegravejꞌi dhegraveuleo segravena ka ra dꞌegravei boe degravenge dhegraveudhu parcaya Yesus segravera 3 Te ngaaPaulus si madhaꞌu boe Dua ra peka-padhai taruu Lii Lolo Beꞌa LamatuaYesus mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Ra pekaaku regravengu na ldquoLamatua Yesus suedhegraveu aaꞌi-aaꞌirdquo Lamatua hia Paulussi koasa kahegravei ho ra tao tadha-tadhamalaa segravena ka dhegraveu ae reꞌa Lamatuaka dhu pua regravengu

Lodꞌo egraveegravena Paulus si pea negravebhu egravetudꞌara kota egraveegravena 4 Egravetu egraveegravena abhu duakaboko dhegraveu Cahagꞌe madhutu dhegraveuYahudi dhu kegravepe paꞌegravera atora agamaregravengu Aa cahagꞌe harimadhutu dhegraveupajuu-paleha Lamatua Ka ra patao-palaha

5Hegraveia dhegraveuYahudi dhu kegravepe paꞌegraveraatora agama regravengu pareꞌa lii degravengedhegraveu leo degravenge ama-ama regravenguho neo pajꞌegravera dhegraveu pajuu-palehaLamatua Aa regravengu neo tabhie Paulus

1347 Yesaya 426 496 1351 Mateos 1014 Markus 611 Lukas 95 1011

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 146 251 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1422si 6 Te ngaa dhegraveu peka degravenge Paulussi aku regravengu na ldquoDhegraveu neo tao aapami miurdquo Negraveti egraveegravena ka Paulus si railasi paluꞌu iisi asa propensi Likoniaegravetu kota Listra degravenge kota Derbedegravenge rae-rae dhu padegravetu egravetu kotasegravera 7 Egravetu era-era seꞌe regravengu lole LiiLolo Beꞌa Lamatua Yesus

Paulus si egravetu kota Listra degravenge kotaDerbe

8 Dꞌai kota Listra Paulus degravengeBarnabas paraga degravengemone egraveci dhukaruku negraveti ina na nara iisi ne Dhegraveuneꞌe kako negravedhi megraveka 9Negravengu mad-hegravedi nanene lii lole Paulus Ka Paulusladhe patae ne ka pangee na ldquoPar-caya negravengu mi Ama Lamatua ka dhubisa paꞌegravele papegravedꞌa nardquo 10 Ka Pauluslii degravenge ne peka na ldquoKegravedꞌi titu kardquoRopa na tadegravengi hegraveia dhegraveu ne kegravedꞌititu degravenge ka kako laꞌe-mai

11 Ropa dhegraveu segravera regravedhi Paulus taosegravemi egraveegravena ka regravengu malaa-malohaKa ra padhai lii degravenge lii Likoniapeka na ldquoMi nanene ku laa Dhegraveudua se dhegraveu dedha-liru te ngaapuru mai degravenge rupa dhegraveu rai-hahardquo12 Regravengu peka segravemi egraveegravena lula regravengungee na Barnabas egraveegravena nuka dhegraveudedha-liru regravengu ngara na Seus AaPaulus dhu tukapadhai lii nukadhegraveudedha-liru regravengu ngara na Hermes13 Egravetu hegravebꞌa tedhe liꞌu kota abhuegravemu era sogo-tagu Seus Ropa regravedhiPaulus si ka tuka jꞌaga egravemu sogo-tagu Seus egraveci negraveti bunga degravenge sapimone aae ho mai sogo-tagu Paulusdegravenge Barnabas Dhegraveu ae mai kahegraveiho neo sogo-tagu dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus segravera

14 Ropa Paulus si reꞌa na dhegraveu segraveramai ho neo sogo-tagu regravengu ka rakai si Ka dua ra rai lasi asa taloradhegraveu ae segravera hegraveia ra ciu mae kodhoegravetu ngiꞌu ra Tatao egraveegravena jꞌajꞌi tadhana regravengu dua ra dꞌegravei boe dhegraveu sogo-tagu regravengu Hegraveia dua ra kai si pekana 15 ldquoWeh Nga tao ka miu taosegravemi neꞌe Baku pangee na jiꞌi se

dhegraveu dedha-liru Jiꞌi dhegraveu rai-hahaegraveci egraveegravena ka degravengemiu Jiꞌi mai ho neolole degravenge miu lii lole beꞌa egraveci Miuhudꞌi tegraveke eele ku dhegraveu dedha-lirumiu dhu legraveke boe segravera Aa miu hudꞌimai madhutu ku Ama Lamatua dhumamuri tareꞌa-reꞌa Negravengu ka dhupajꞌajꞌi dedha-liru rai-haha degravenge isira aaꞌi-aaꞌi 16 Negraveti uru ka maidhegraveu egravetu rai mia-mia mamuri mad-hutu dadꞌegravei dꞌara regravengu Aa AmaLamatua soro tegraveke si mamuri segravemiegraveegravena 17 Te ngaa Lamatua bhegravelu boehia si tadha-tadha segravena ka reꞌa naLamatua egraveegravena beꞌa Negravengu ka dhupapuru egravejꞌi mai Negravengu ka dhu hiaoka-tedhe egravedhi hua-hela Negravengu kadhu hia egravedhi ngangaꞌa-nginu AaNegravengu ka dhu pakarejꞌe dꞌara egravedhirdquo

18 Masi ka Paulus degravenge Barnabaskai si te ngaa dhegraveu segravera pakaseti hiamegravedha sogo-tagu segravera mi regravengu

19 Lodꞌo egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveuYahudi dhu mai negraveti kota Antiokiadegravenge kota Ikonium lasi asa kota Lis-tra Regravengu dadugu dhegraveu ae ho paꞌegravecidegravenge regravengu ho labꞌa dhegraveu pajuu-paleha Lamatua Yesus segravera Ka ratabhie Paulus degravenge hadhu Ra ngeena madhe le ka ra egravere regraveti lasi coreeele ne asa liꞌu kota

20 Te ngaa ropa dhegraveu parcaya Yesussegravera titu-reo Paulus ka na kegravedꞌi hariEgravele egraveegravena ka na maso hari asa dꞌarakota Asa begraveli egraveegravena Paulus degravengeBarnabas lasi hari asa kota leo ngarana Derbe

Paulus degravenge Barnabas legravepa hari asakota Antiokia egravetu propensi Siria

21 Egravetu kota Derbe Paulus degravengeBarnabas lole Lii Lolo Beꞌa LamatuaYesus Ka dhegraveu ae parcaya YesusHegraveia dua ra legravepa hari asa kota Lis-tra Negraveti Listra regravengu lasi hari asakota Ikonium Negraveti Ikonium regravengutaruu asa Antiokia egravetu propensi Pi-sidia 22 Egravetu Antiokia ra padhai liipaꞌegravera dꞌara dhegraveu dhumadhutu Yesussegravera Ra pasanegravedꞌe si peka na ldquoAꞌariaaꞌi-aaꞌi ti Ladhe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu

1412 Hermes egraveegravena tuka padhai lii egravetu talora dewa Roma segravera 1415 Kalua negraveti Masir 2011Lii Sodꞌa Koa-Kio 1466

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1423 252 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 157Ama Lamatua baku ngee na egravedhiabhu heka jꞌajꞌegravera Masi ka abhu jꞌa-jꞌegravera te ngaa egravedhi hudꞌi taha ho mad-hutu taruu Lamatua Yesusrdquo Dua raajꞌa segravemi egraveegravena mi dhegraveu unu LamatuaYesus egravetu kota egraveegravena

23 Egravele egraveegravena ka Paulus degravenge Barn-abas tenge dhegraveu ho ra neo pajꞌujꞌu jꞌa-jꞌi kegravetu jumaꞌatdagger segravera Ka ra manegravengi-mangajꞌi degravenge puasa neo reꞌa dadꞌegraveiLamatua Dhegraveu dhu Lamatua pajꞌujꞌuregravengu sabajꞌa degravenge bane ai mi dedhana ho dedꞌe ne jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat

24 Egravele egraveegravena ka Paulus degravenge Barn-abas tegraveke eele propensi Pisidia lasiasa propensi Pamfilia 25 Ka regravengumaso asa kota Perga Egravetu egraveegravena ra loleLii Lolo Beꞌa Lamatua Egravele egraveegravena ka lasiasa kota Atalia dhu kajꞌegraveu boe negravetiPerga 26 Dꞌai negravei ka ra caꞌe balu legravepahari asa kota Antiokia egravetu propensiSiria Ca hari ni dhegraveu parcaya Yesusegravetu Antiokia ka dhu pangegravedꞌu dua raasa Lamatua segravena ka Na ladhe-leru siaa regravengu ka dhu pua dua ra lasi kahegraveiNegraveti egraveegravena ka Paulus si lasi ho neo lolemi jumaꞌat Antiokia peka na regravengutao rare le sasabꞌa dhu jumaꞌat puaregravengu sabꞌa

27 Dꞌai kota Antiokia ka Paulus sipakaboko aaꞌi dhegraveu parcaya Lamatuaegravetu egraveegravena Ka ra lolo aaꞌi-aaꞌi tataoLamatua mi dedha regravengu Ra lolekahegravei peka na Lamatua bhoke lejꞌara hia dhegraveu Yahudi boe ho parcayaLamatua Yesus kahegravei 28 Egravele egraveegravenaka Paulus degravenge Barnabas pea negravebhudegravenge dhegraveu parcaya Lamatua Yesussegravera egravetu egraveegravena

15Ama-ama Kristen pakaboko egravetu

Yerusalem1 Lodꞌo egraveegravena pegraveri-pegraveri dhegraveuYahudi

Kristen mai negraveti kajꞌegraveu negraveti propensiYudea asa kota Antiokia Dꞌai negraveira ajꞌa dhegraveu unu Lamatua Yesus segraverapeka na ldquoMiu parcaya Yesus egraveegravenabeꞌa le Te ngaa egraveegravena dꞌai megraveka

Ladhe miu tareꞌa-reꞌa neo abhu ma-muri miu hudꞌi suna ku madhutuadꞌa jiꞌi dhegraveu Yahudi dhu Lamatuapapuru le mai re baki Musardquo

2 Te ngaa Paulus degravenge Barnabaslabꞌa lii padhai lii dhegraveu segravera Regravengupalabꞌa aae Hegraveia Paulus si peka naldquoMiu sala egraveegravena Dhegraveu Yahudi boe dhuparcaya Yesus parluu boe madhutuadꞌa suna dhegraveu Yahudirdquo Lula ra pal-abꞌa segravemi egraveegravena ka aꞌabhu regravengu egravecidegravenge egraveci sama boe hegraveia ra tengelii egraveci ho pua Paulus degravenge Barnabasdegravenge pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti Antiokiaho regraveti lii neꞌe asa dhegraveu pajuu-palehaLamatua degravenge ama-ama Kristen leosegravera egravetu Yerusalem

3 Negraveti egraveegravena ka Paulus si kakohaga lasi re propensi Finisia degravengepropensi Samaria Egravetu dꞌara kakakoregravengu dhuli pegraveri-pegraveri egravemu dhegraveu Kris-ten Ka ra lole aaꞌi megraveu-megraveu pekana ldquoDhegraveu Yahudi boe segravera parcaya leLamatua Yesusrdquo Ra tadegravengi rare segravemiegraveegravena ka aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe

4 Dꞌai Yerusalem ka dhegraveumadhutuYesus aaꞌi-aaꞌi egravetu egraveegravena segravemi rarePaulus si degravenge beꞌa Dhegraveu pajuu-paleha Lamatua degravenge ama-ama Kris-ten segravera segravemi rare regravengu kahegravei KaPaulus si lole aaꞌi megraveu-megraveu tataoLamatua mi dedha regravengu hegraveia dhegraveuae negraveti rai leo parcaya Lamatua YesusAa regravengu lolo kahegravei na regravengu palabꞌaaae lula jꞌara suna egravetu Antiokia 5 Egravetutalora dhegraveu dhu nanene lii padhailii Paulus abhu kahegravei dhegraveu YahudiKristen negraveti partei Parisi Dhegraveu sekegravedꞌi titu ka ra hia lii bia peka naldquoNanene paie Ladhe cee ka dhu dhegraveuYahudi boe dhu neo madhutu Yesusregravengu hudꞌi madhutu ku adꞌa sunadegravenge atora adꞌa leo egravedhi dhu AmaLamatua papuru mai re baki Musardquo

6 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi rare lii egraveci ho dhegraveu pajuu-palehaLamatua degravenge ama-ama Kristen segraverapakaboko segravena ka ra pajiko lii languregravengu egraveegravena 7 Ka ra padhue laꞌe-mai Hegraveia Petrus kegravedꞌi titu ka padhai

dagger 1423 Ama jumaꞌat egravetu dꞌara ayat neꞌe lii Yunani peka na presbuteros 151 Atora negraveti Ama-amaAgama 123

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 158 253 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1522lii peka na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Miumeꞌa na uru egraveegravena Lamatua pajꞌujꞌule jaꞌa negraveti talora miu segravena ka jaꞌalaku lole Lii Lolo Beꞌa Yesus mi dhegraveuYahudi boe segravera Lula Lamatua dꞌegraveisegravena ka regravengu parcaya Yesus kahegravei8 Lamatua neꞌa dꞌara egravedhi egraveci-egraveci AaNegravengu ka dhu pala-bagi Roh Na dhuMola-Megraveci hia regravengu sama segravemi Nahia egravedhi kahegravei Degravenge jꞌara neꞌe segravenaka egravedhi teꞌa na Lamatua segravemi nareregravengu kahegravei 9Te Lamatua ladhe boeregravehu dhegraveu Na tao beda boe regravengudegravenge egravedhi Te Lamatua pamegraveu ledꞌara regravengu lula regravengu parcaya leYesus kahegravei sama segravemi Na pamegraveudꞌara egravedhi 10-11De tasamia Lamatuasegravemi nare le regravengu Nga tao ka egravedhineo pabia hari regravengu degravenge adꞌa sunaegravedhi Egravedhi teꞌa na egravedhi degravenge begravei-baki egravedhi segravera dui megraveke boe atora-atora agama egravedhi aaꞌi-aaꞌi ra Dehua iia egravedhi baku pabia regravengu Jaꞌaneo karegravei segravemi neꞌe Lamatua hiaegravedhi mamuri lula egravedhi madhutu atoraagama do Aadꞌo sina ma Na hiaegravedhi mamuri lula Lamatua Yesus sueegravedhi De baku bhegravelu Lamatua sue aapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi dhegraveu raileo segravemi egraveegravena kahegraveirdquo

12 Ropa tadegravengi rare segravemi egraveegravenaregravengu egraveci sa padhai lii tabha heka

Egravele egraveegravena ka Paulus degravenge Barnabaslolo hari jꞌara segravemi mia Lamatua pakeregravengu Ra lole tadha-tadha malaadegravenge jꞌara kapai dhu Ama Lamatuatao egravetu talora dhegraveu rai leo segravera 13Lolerare ka dhegraveu egraveci ngara na Yako-bis kegravedꞌi titu ka padhai lii peka naldquoAꞌari Mi nanene ku jaꞌa 14 SimonPetrus heka lolo nare kegravena peka naAma Lamatua dedꞌe nare dhegraveuYahudiboe segravera ho pamaso si jꞌajꞌi dhegraveu unuLamatua Yesus 15 Egraveegravena legraveke segravemingaa dhu dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuapeka tegraveke negraveti uru Ra suri peka na16 lsquoLadhe dꞌai lodꞌo egraveegravena Jaꞌa legravepa

hariLula Jaꞌa neo pakegravedꞌi hari

paredha dhegraveu aae DaudJaꞌa neo pakegravedꞌi hari degravenge paꞌegravera

hariana-egravepu Daud dhu mae-manyegravela

segravera17-18Degravenge tao segravemi egraveegravena dhegraveu rai-rai

leo mai ho neo paraga degravengeJaꞌa kahegravei

Te Jaꞌa hagꞌe kore regravengu kahegraveiho jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa

Ama Lamatua padhai lii segravemiegraveegravena negraveti uru ka mairsquo

19-20 Ka madhutu ngangee jaꞌaYakobis segravemi neꞌe ladhe dhegraveuYahudi boe neo madhutu AmaLamatua egravedhi dhegraveu Yahudi bakupajꞌegravera si Egravedhi baku pabia regravenguho pua si madhutu adꞌa suna egravedhiDe egravedhi hudꞌi suri tare sasuri egraveciho ti paꞌadhu hia regravengu peka naregravengu parluu boe madhutu aaꞌi atoraadꞌa egravedhi dhegraveu Yahudi Te ngaa egravedhipasanegravedꞌe regravengu peka na bhegraveni-mone baku tao jꞌara karehe degravengedhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamaliregravengu Regravengu baku raꞌa ngangaꞌasogo-tagu Regravengu baku raꞌa raabadha Aa regravengu baku raꞌa sisi badhamadhe dhu ra pacegraveli koko 21 Deladhe egravedhi tao atora segravera egraveegravena jꞌarahiu boe Lula dhegraveu ae reꞌa le adꞌaegravedhi dhegraveu Yahudi segravemi egraveegravena ka Teegravedhi baca atora Musa segravera egravetu egravemumanegravengi-mangajꞌi egravetu mia-mia lodꞌoaꞌoro sasabꞌa Negraveti egraveegravena ka dhegraveu raileo segravera reꞌa le

Dꞌai sange egraveegravena ka MakasirdquoSasuri hia dhegraveu parcaya dhu dhegraveu

Yahudi boe22 Egravele padhue-padhai egraveegravena ka dhegraveu

pajuu-paleha Lamatua degravenge ama-ama Kristen dhu leo segravera rare lii egraveciho ra pua dhegraveu lasi peka lii dhu rapamaꞌegravete rare egraveegravena asa dhegraveu saraniegravetu mia-mia Ka ra tenge dhegraveu dhujumaꞌat segravera pakabꞌua si dhu legraveke

157 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 101-43 158 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 24 1044 1514 Sasuri lii Yunani suri peka na lsquoSimeonrsquo Simeondegravenge Simon egraveegravena sama SimeonSimon egraveegravenanuka ngara leo negraveti Petrus 1517-18 Amos 911-12 1519-20 Kalua negraveti Masir 3415-17Atora negraveti Ama-ama Agama 1710-16 186-23

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1523254Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1538degravenge sasabꞌa egraveegravena Hegraveia ra pili dhegraveudua Egraveci ngara na Silas aa egraveci haringara na Yudas (dhu ngara leo naBarsabas) Ka ra pua dua ra lasi sama-sama Paulus degravenge Barnabas 23 Karegravengu regraveti sasuri hia dhegraveu sarani dhuYahudi boe egravetu kota Antiokia egravetupropensi Siria dꞌai propensi Kilikianegravei Isi sasuri egraveegravena segravemi neꞌe kaldquoLii mahoꞌo negraveti jiꞌi dhegraveu pajuu-

paleha Lamatua Yesus degravengeama-ama dhu leo egravetu kotaYerusalem Jiꞌi sue miu samasegravemi aꞌari jiꞌi Negraveti egraveegravena ka jiꞌisuri sasuri ne hia miu aaꞌi-aaꞌimi

24 Jiꞌi tao sasuri ne lula jiꞌi tadegravengi napegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti Yerusalemdhiu paraga degravenge miu Kara ajꞌa legraveke boe hegraveia pajꞌegraveradegravenge pabꞌingu miu De sadꞌimiu meꞌa jiꞌi pua boe dhegraveusegravera 25 Ropa jiꞌi tadegravengi dhegraveudhiu pajꞌegravera miu ka jiꞌi pak-aboko egravetu neꞌe ho pajiko liilangu neꞌe De jiꞌi pamaꞌegravetengare le Negraveti egraveegravena ka jiꞌi puadhegraveu dhiu peka degravenge miungaa dhu jiꞌi pamaꞌegravete ngarele Ra dhiu sama-sama degravengeBarnabas degravenge Paulus dhegraveupasue jiꞌi 26 Dhegraveu dua sedui jꞌajꞌegravera le oe dꞌai madheRegravengu dui jꞌajꞌegravera lula regravengumadhutu Kegravetu egravedhi YesusKristus 27 De jiꞌi pua Yudasdegravenge Silas segravena ka dua ra lolehia miu isi sasuri neꞌe

28 Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci pekale degravenge jiꞌi Aa jiꞌi aaꞌi-aaꞌimi ngare lii egraveci kahegravei segravena kamiu parluu boe madhutu aaꞌiadꞌa Yahudi jiꞌi segravemi adꞌa sunaegraveegravena Te adꞌa jiꞌi egraveegravena pabiamiu Te ngaa abhu egraveci do duajꞌara dhu miu parluu sanegravedꞌenuka

29Miubhegraveni-mone baku tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌiboe dhegraveu egravemu-kamali miu

Baku miꞌa ngangaꞌa sogo-taguBaku miꞌa raa badhaAa baku miꞌa sisi badha dhu roro

boeLadhemiu pakajꞌegraveu iisi miu negraveti jꞌara-

jꞌara segravera na miu bisa paꞌegravecidegravenge mera-milu degravenge aꞌaridhegraveu Yahudi Kristen segravera

Dꞌai sange neꞌe ka sasuri jiꞌi Saloomrdquo30 Ropa segravemi rare sasuri egraveegravena ka

ra palangu degravenge ka Hegraveia ra lasiasa kota Antiokia Dꞌai negravei ka regravengupakaboko dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi segraveraka ra hia sasuri egraveegravena laꞌa 31 Ropabaca rare sasuri egraveegravena regravengu aaꞌi-aaꞌira karejꞌe lula isi sasuri egraveegravena paꞌegraveradꞌara regravengu

32 Lamatua pake Yudas degravenge Silaskahegravei jꞌajꞌi dhegraveu negraveti lii padhai NaDua ra padhai lii ae degravenge dhegraveu par-caya egravetu kota egraveegravena Dua ra lole liiholo-nori degravenge paꞌegravera dꞌara dhegraveusegravera 33 Silas degravenge Yudas pea egravetuegraveegravena ako negravebhu ciki Egravele egraveegravena ka hekadhegraveu sarani egravetu Antiokia segravera hia silegravepa hari asa ama-ama dhu pua regravengusegravera mai Ra hia si lasi degravenge dꞌarakarejꞌe-karae 34 [Te ngaa Silas neopea taruu egravetu Antiokia]dagger

35 Paulus degravenge Barnabas pea pegraveri-pegraveri lodꞌo egravetu Antiokia Regravengu soru-bara dhegraveu leo dhu ajꞌa dhegraveu dhu pad-hai lii lula-negraveti Jꞌara Mamuri LamatuaYesus kahegravei

Paulus pacegraveri degravenge Barnabas36 Regravengu pea ako negravebhu egravetu An-

tiokia Ca lodꞌo ka Paulus peka degravengeBarnabas aku negravengu na ldquoBeꞌa risiegravedhi legravepa hari asa era-era dhu egravedhidhuli uru egraveegravena ho lati ladhe segravekuma-muri aꞌari egravedhi segravera Mamuri regravengutasamia le Te regravengu parcaya LamatuaYesus negravebhu megraveka Uru egraveegravena egravedhika dhu nori si Mai lati ladhe sirdquo37 Ropa Barnabas tadegravengi lii manegravengiPaulus negravengu dꞌegravei kahegravei Barnabasneo negraveti degravenge Yohanis (dhu ngaraleo na Markus) laꞌe degravenge regravengu38 Te ngaa Paulus segravemi boe lula uru

dagger 1534 Ayat 34 neꞌe abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunani uru cahagꞌe 1538 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 1313

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1539255Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1613egraveegravena egravetu propensi Pamfilia Markusrai eele regravengu 39 Paulus degravengeBarnabas palabꞌa aae ka ra pacegraveriBarnabas negraveti Markus ka ra caꞌe kapalasi asa pulu Siprus

40 Te ngaa Paulus negraveti Silas Lodꞌoregravengu neo pakegravedꞌi dhegraveu parcaya egravetuAntiokia segravera manegravengi Lamatua jꞌagaregravengu degravenge padꞌelo babeꞌa Na midedha regravengu Sabajꞌa rare ka dua rapakegravedꞌi 41Hegraveia Paulus degravenge Silas lasipalegravemepropensi Siria degravenge propensiKilikia Egravetu mia-mia regravengu paꞌegraveradꞌara dhegraveu parcaya segravera

16Timotius paꞌegraveci degravenge Paulus aa Silas

1 Egravele egraveegravena ka Paulus si lasi asa kotaDerbe Ka ra kako taruu asa kotaListra Dꞌai Listra ra paraga degravengeana mone ngegraveru egraveci ngara na Timo-tius Ama na dhegraveu Yunani aa ina nadhegraveu Yahudi dhu parcaya Yesus Tim-otius jꞌajꞌi le dhegraveu unu Yesus kahegravei2Dhegraveuparcaya aaꞌi-aaꞌi egravetu kota Listradegravenge kota Ikonium reꞌa na Timotiusne dhegraveu dꞌara beꞌa 3 Paulus neosegravena ka Timotius madhutu regravengu Tengaa dhegraveu Yahudi egravetu egraveegravena reꞌa naama Timotius egraveegravena dhegraveu Yunani denegravengu suna megraveka madhutu adꞌa dhegraveuYahudi Negraveti egraveegravena ka Paulus ator hosuna Timotius

4 Egravele egraveegravena ka regravengu lasi palegravemerae-rae ho lole lii pamaꞌegravete negraveti dhegraveupajuu-paleha Lamatua Yesus degravengeama-ama Kristen leo segravera egravetu kotaYerusalem 5 Degravenge jꞌara neꞌe regravenguasa paꞌegravera dꞌara dhegraveu sarani segraveraBegraveli-begraveli egraveegravena dhegraveu parcaya hiu asatabha ae

Lamatua pua Paulus laꞌe asa Make-donia

6 Egravele egraveegravena ka Paulus si lasi taruuKa ra lasi asa propensi Galati degravengepropensi Frigia lula Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci kai si ho baku lasi loleLii Lolo Beꞌa asa propensi Asia 7Roparegravengu dꞌai rai egraveci dhu patoo degravengepropensi Misia regravengu neo maso asapropensi Bitinia Te ngaa Roh Yesuskai si segravena ka baku lasi asa negraveidagger8 Egravele egraveegravena ka regravengu kako re propensiMisia hegraveia dꞌai kota Troas

9 Megraveda egraveegravena Paulus abhu tanilaNegravengu negravedhi dhegraveu egraveci titu egravetu cabegravekadhasi egravetu propensi Makedonia Dhegraveune taraa manegravengi tulu aku negravenguna ldquoAma Mai asa neꞌe ho soru kujiꞌi laardquo 10 Negravedhi segravemi egraveegravena hegraveiajiꞌiDagger ngare lii egraveci ho laꞌa asa Makedo-nia Madhutu ngangee jiꞌi na AmaLamatua ka dhu pua jiꞌi laꞌa lole JꞌaraMamuri Na mi dhegraveu egravetu cabegraveka dhasinegravei Negraveti egraveegravena ka Na kai jiꞌi baku laꞌaasa era leo

Lidia parcaya Lamatua Yesus egravetukota Pilipi

11 Egravele egraveegravena ka jiꞌi caꞌe balu egravetukota Troas ho laꞌa asa pulu iiki cuengara na Samotrake Asa begraveli egraveegravena jiꞌilaꞌa taruu ka dꞌai kota egraveci ngara naNeapolis Ka jiꞌi puru egravetu egraveegravena 12Negravetiegraveegravena jiꞌi kako haga laꞌa asa kota Pilipikota kapai cue egravetu propensi Make-donia Kota neꞌe egravetu dꞌara paredhaRoma kahegravei Jiꞌi pea pegraveri-pegraveri lodꞌo diegravetu egraveegravena

13 Dꞌai lodꞌo aꞌoro sasabꞌa dhegraveuYahudi jiꞌi laꞌa tenge era sabajꞌa dhegraveuYahudi Jiꞌi pangee na era saba-jꞌa egraveegravena egravetu sebhe loko Ka jiꞌikako ako kajꞌegraveu ciki negraveti dꞌara kotahegraveia jiꞌi ngegravedhi loko egraveci Egravetu era

163 Paulus neꞌa na madhutu atora adꞌa egraveegravena dhegraveu dhu suna megraveka bisa boe maso asa dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi Ladhe segravemi Timotius neo tulu Paulus ho lole Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesusasa dhegraveu Yahudi segravera negravengu hudꞌi suna ku Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena negravengu carui boemaso-kalua egravetu taloradhegraveu Yahudi dagger 167 Limuri ne propensi dhu uru egraveegravena ngara na Frigia Galati Asia Misia degravengeBitinia abhu egravetu rai Turki Dagger 1610 Egravetu dꞌara ayat neꞌe pake lii lsquojiꞌirsquo lula Lukas paꞌegraveci degravenge Paulussi egravetu neꞌe Lukas ka dhu suri sasuri neꞌe sect 1613 Madhutu atora hudꞌi abhu canguru dhegraveu moneYahudi heka bisa ra pakegravedꞌi egravemu manegravengi-mangajꞌi ra Ra ige boe dhegraveu bhegraveni De lula abhu dhokapegraveri-pegraveri dhegraveu bhegraveni dhu sabajꞌa egravetu sebhe loko Gangites egravedhi bisa teꞌa peka na egravetu kota Pilipi abhudhegraveu mone Yahudi ciki di

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1614256Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1629neꞌe jiꞌi paraga degravenge pegraveri-pegraveri dhegraveubhegravenisect ka jiꞌi madhegravedi padhai liidegravenge regravengu 14 Negraveti dhegraveu bhegraveni seabhu dhegraveu egraveci ngara na Lidia Negravengunegraveti kota kajꞌegraveu egraveci egravetu propensi Asiangara na kota Tiatira Sasabꞌa Lidiapahia begravela mea sanama mangegraveru dhukabꞌua titu kegravena degravenge dhegraveu aae-dhegraveu kapai Negravengu majꞌegraveni manegravengi-mangajꞌi mi Ama Lamatua Negraveti egraveegravenaka ropa na tadegravengi lii padhai Pauluska na segravemi nare degravenge

15 Hegraveia jiꞌi sarani Lidia degravenge isiegravemu na aaꞌi-aaꞌi ra Ropa sarani egraveleka na gale jiꞌi aku negravengu na ldquoAma siLadhe miu ngee na jaꞌa ne parcayatareꞌa-reꞌa le Lamatua Yesus na miumai manubha egravetu dꞌara egravemu jiꞌirdquo Lulana pamako loe boe hegraveia jiꞌi laꞌa

Ra pamaso Paulus degravenge Silas asadꞌara begravedho egravetu kota Pilipi

16 Ca lodꞌo ropa jiꞌi laꞌa asa eramanegravengi-mangajꞌi ka jiꞌi paragadegravenge ana bhegraveni egraveci Negravengu ne egravenudhegraveu Nidhu bhegravelu sabꞌa egravetu dꞌaranegravengu ka na neꞌa ladhe kalua dhegraveuNegravengu neꞌa malare kahegravei Ka dhegraveuae hia ne doi ho ra manegravengi negravenguladhe kalua regravengu Te ngaa lamatuaana bhegraveni egravenu ne ka dhu abhu doiaaꞌi-aaꞌi segravera Ka regravengu jꞌajꞌi kaja17Lodꞌo egraveegravena ropa jiꞌi kako ana bhegravenine madhutu taruu jiꞌi Ka na paꞌoo-parodha peka na ldquoDhegraveu seꞌe se anamadhutu Ama Lamatua dhu KoasaKapai Regravengumai ho neo padꞌelo jꞌaratasamia ka dhegraveubisa abhumamuri aatasamia ka Lamatua saku eele sasala-sasigo regravengurdquo

18 Ana bhegraveni ne paꞌoo taruu segravemiegraveegravena dꞌai pegraveri-pegraveri lodꞌo Negravebhu-negravebhu hegraveia Paulus roca nanene liipaꞌoo-parodha ana bhegraveni ne Ca tegravekaka Paulus kabegraveli kabodho ka na ladhekaloo ne hegraveia na hia paredha pekana ldquoHe Egraveu nidhu bhegravelu Degravengekoasa Lamatua Yesus jaꞌa paredha egraveukalua negraveti ana bhegraveni ne egravetu dꞌara cikiooꞌe neꞌe kahegraveirdquo Ropa Paulus pekanare segravemi egraveegravena cagꞌagꞌa laa nidhu nekalua degravenge ka

19 Lodꞌo lamatua ana bhegraveni egravenuegraveegravena reꞌa na koasa negravengu ele le hegraveiara nasa lula regravengu abhu heka doiNegraveti egraveegravena ka ra kegravepe Paulus degravengeSilas ka nuni regraveti si asa era pamaꞌegravetelii langu egravetu dꞌara pasa 20 Dꞌai egraveegravenahegraveia ra paꞌoo aae peka na ldquoDhegraveu seꞌemai paꞌele iie kabarai egravedhi Te ngaaregravengu se dhegraveu rai leo Dhegraveu Yahudi semai negraveti liꞌu ho pamae kabarai egravedhi21 Regravengu dadugu isi kabarai egravedhi hobaku pusi-pahae degravenge jꞌara paredhaRoma segravena ka madhutu dhoka jꞌararegravengu dirdquo

22 Ropa tadegravengi rare segravemi egraveegravenadhegraveu ae segravera nasa ka ra game Paulusdegravenge Silas Ka dhegraveu kapai egraveciegravetu egraveegravena pua dhegraveu ciu eele megravedha-papake ka hake si 23 Ra hake rareka pamaso dua ra asa dꞌara begravedhoRa pua komedhaa jꞌaga ho jꞌaga paiemage dhoka ra rai 24 Tadegravengi raresegravemi egraveegravena ka komedhaa jꞌaga ne pa-maso Paulus degravenge Silas asa dꞌarakama egraveci egravetu talora aae egravemu begravedhoegraveegravena Ka na ngapi haga si dua radegravenge ajꞌu ngangapi

25 Pe dꞌara talora megraveda sa Paulusdegravenge Silas sabajꞌa degravenge sodꞌa koa-kio kolongara Ama Lamatua Aa anabegravedho leo segravera tadegravengi lii sodꞌa ra26 Cagꞌagꞌa laa rai opo ka egravemu begravedhone gagedꞌo Hegraveia babegravedho egravemu nebhoke eele Aa rate ana begravedho segraverabhoke eele aaꞌi kahegravei

27 Ropa komedhaa jꞌaga egravemu begravedhona cagꞌagꞌa ka na kegravedꞌi Na ladhehegravebꞌa egravemu begravedho bhoke eele aaꞌiRopa negravedhi segravemi egraveegravena ka na pangeena ana begravedho rai aaꞌi le Ka na betesamala na ho neo pamadhe iisi 28 Tengaa Paulus kai ne degravenge lii megravedhupeka na ldquoBaku pamadhe iisi egraveu te jiꞌiaaꞌi-aaꞌi mi ka seꞌe dhu tesa-tesa erardquo

29 Ropa tadegravengi nare lii egraveegravenakomedhaa ne madhaꞌu titu kegravenadegravenge ele ngangee Ka na pua dhegraveuregraveti hia ne labhu ka rai laꞌe asa dꞌarabegravedho isi regravebha-regravebha segravene Ka laꞌepatitu kegravetu urutuu egravetu madha Paulusdegravenge Silas

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1630 257 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 17430Hegraveia lerenegraveti regravengu asa liꞌu kana

karegravei si aku negravengu na ldquoAma si Jaꞌane jꞌegravera bia Jaꞌa tao tasamia segravena kajaꞌa baku abhu hahukurdquo

31 Ka Paulus si dhaa ne aku regravenguna ldquoJꞌara ne segravemi neꞌe egraveu parcayaLamatua Yesus segravena ka Na patabuliegraveu Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge isi egravemuegraveurdquo 32 Hegraveia Paulus degravenge Silas pad-hai lii degravenge komedhaa egravemu begravedhodegravenge isi egravemu na aaꞌi-aaꞌi ra Regravengupeka degravenge si Jꞌara Mamuri LamatuaYesus 33 Dꞌara talora megraveda risi sahegraveia komedhaa jꞌaga egraveegravena lere negravetiPaulus degravenge Silas ho ra pamegraveu nuꞌara Egravele egraveegravena ka Paulus degravenge Silassarani komedhaa degravenge isi egravemu naaaꞌi-aaꞌi ra 34 Hegraveia komedhaa jꞌagane negraveti Paulus si asa egravemu na hia siraꞌa-rinu Dhegraveu ne degravenge isi egravemu nakarejꞌe bia lula regravengu parcaya le AmaLamatua

35 Begraveli madꞌae aae egraveegravena dhegraveu kapaidhu pamaꞌegravete lii hia lii asa komedhaajꞌaga egravemu begravedho segravena ka na patab-uli eele Paulus degravenge Silas negraveti dꞌarabegravedho

36 Tadegravengi nare lii egraveegravena hegraveiakomedhaa ne peka degravenge Paulus akunegravengu na ldquoDhegraveu kapai se rare lii egravecile ho kalua eele miu De miu dua milegravepa ka degravenge mera-milurdquo

37 Tadegravengi rare segravemi egraveegravena kaPaulus noꞌo boe segravemi nare Ka napeka hari degravenge dhegraveu regraveti lii segravera akunegravengu na ldquoAadꞌo segravemi egraveegravena Jiꞌi sedhegraveu kabarai Roma De jiꞌi manegravengihak jiꞌi kahegravei Dhegraveuparedhahudꞌi jꞌuelii langu jiꞌi madhutu atora Dhu legravekehudꞌi parisa uuru ku lii langu hekahuku kegravena Te ngaa regravengu tao boesegravemi egraveegravena Te regravengudhaeparisamegravekalii ho tenge sasala jiꞌi te ngaa regravenguhake kalabhe jiꞌi egravetu madha dhegraveu aeAa abhu megraveka sasala egraveci sa te ngaaregravengu pamaso le jiꞌi asa dꞌara egravemubegravedho Neꞌe ne sisu atora paredhaRoma De regravengu neo kalua eele jiꞌiiia-iia ka laa segravena ka dhegraveu baku reꞌasasala jiꞌi ngaa Jiꞌi ngoꞌo boe segravemiegraveegravena Pua dhegraveu kapai segravera mai unu ra

ho kalua eele jiꞌi Segravemi egraveegravena ku hekajiꞌi segravemi ngare kegravenardquo

38 Ropa dhegraveu regraveti lii segravera legravepa lasipeka lii egraveegravena asa dhegraveu kapai kotaegraveegravena heka regravengu reꞌa kegravena na Paulusdegravenge Silas dhegraveu kabarai Roma kahegraveiKa ra madhaꞌu bia 39Hegraveia dhegraveu kapaisegravera mai asa egravemu begravedho ka ra man-gaku sasala ra degravenge manegravengi segravenaka Paulus degravenge Silas baku nasa Ka rapatabuli dua ra negraveti dꞌara begravedho Aara manegravengi ho dua ra pakegravedꞌi degravengeka negraveti kota egraveegravena 40 Kalua negraveti egravemubegravedho ka Paulus si dhuli egravemu LidiaEgravetu egravemu egraveegravena dua ra paraga degravengedhegraveu parcaya segravera Ka ra ajꞌa aapaꞌegravera dꞌara regravengu kahegravei Egravele egraveegravena kara pakegravedꞌi negraveti kota egraveegravena

17Paulus si lasi asa kota Tesalonika

1 Egravele egraveegravena ka Paulus degravenge Silaskako taruu Regravengu kako re kota egravecingara na Ampipolis lasi asa kota leoegraveci ngara na Apolonia Negraveti negraveiregravengu kako taruu hari asa kota Tesa-lonika Egravetu egraveegravena abhu egravemumanegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi cue

2 Dhu tema le ladhe dꞌai era egravecidhu abhu egravemu manegravengi-mangajꞌiaa legraveke degravenge lodꞌo aꞌoro sasabꞌadhegraveu Yahudi Paulus laꞌe sabajꞌadegravenge dhegraveu egravetu segravera Egravetu TesalonikaPaulus maso asa dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi regravengu kahegravei Ka na padhue-padhai degravenge regravengu madhutu isiSasuri Mola-Megraveci Ama LamatuaPaulus madhutu sabajꞌa degravenge dhegraveusegravera dꞌai tegravelu migu 3 Negravengu pekadegravenge si aku negravengu na ldquoLadheegravedhi parisa paie Sasuri Mola-MegraveciLamatua egravedhi teꞌa na negraveti uru kamai ra suri tegraveke le na Dhegraveu dhuLamatua moa tegraveke egraveegravena limuri maiabhu jꞌajꞌegravera ae titu kegravena toke dꞌai Namadhe Te ngaa Lamatua pake koasaNa ho pamamuri hari Ne Doe neꞌeegravedhi teꞌa le na Dhegraveu dhu Lamatuamoa tegraveke egraveegravena nuka Yesusrdquo

4 Ropa tadegravengi rare segravemi egraveegravenaabhu dhegraveu Yahudi dhu segravemi rare liipadhai Paulus hegraveia ra paꞌegraveci degravenge

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 175 258 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1718ne Egravetu talora dhegraveu dhu segravemi rarelii padhai lii negravengu segravera abhu dhegraveuYunani kahegravei dhu dꞌara dꞌegravei padegravetuLamatua Aa abhu kahegravei pegraveri-pegraveridhegraveu bhegraveni kapai egravetu kota egraveegravena

5 Te ngaa ama-ama dhegraveu Yahudiegravetu kota egraveegravena dꞌara pegravedꞌa ka ra nasaHegraveia ra kakegravejꞌi-rariu dhegraveu bhelu ho ratao kaco Lodꞌo dhegraveu pakaboko aeka ra tao maruru egravetu dꞌara kota egraveegravenaRa tenge Paulus degravenge Silas ho neonuni regraveti asa era dhegraveu maruru segraveraKa ra lasi maruru asa egravemu Yason lulaPaulus degravenge Silas pea egravetu egraveegravena 6-7Tengaa ra abhu boe Paulus si egravetu egraveegravenaKa ra nuni regraveti Yason degravenge pegraveri-pegraveri dhegraveu parcaya asa era pamaꞌegravete liilangu Ra pasala Yason si aku regravenguna ldquoLimuri ne dhegraveu rai leo maso asakota egravedhi Regravengu taomaruru egravetumia-mia Regravengu neo paꞌele atora egravetu kotaegravedhi ho gati degravenge atora regravengu AaYason ka dhu segravemi nare dhegraveu segraveramanubha egravetu egravemu na Regravengu aaꞌi-aaꞌira labꞌa atora egravedhi lula regravengu roꞌo boesogo-tagu dhegraveu aae kapai Roma nukaKeser Regravengu sogo-tagu dhoka dhegraveuaae leo egraveci ngara na Yesusrdquo

8 Ropa tadegravengi rare lii egraveegravenangangee dhegraveu kapai degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu egravetu segravera sa mulai kaco9 Hegraveia dhegraveu-dhegraveu kapai kota puaYason degravenge dhegraveu parcaya leo segraverabꞌae doi jꞌajꞌi mi tadha regravengu taoheka maruru degravenge regravengu rai boeLadhe bꞌae rare heka dhegraveu kapai segraverapatabuli eele Yason si kegravena

Paulus si lasi asa kota Berea10 Dꞌai megraveda egraveegravena dhegraveu parcaya

egravetu kota Tesalonika segravera pangee naldquoBeꞌa risi egravedhi pua Paulus degravenge Silaspakegravedꞌi lasi asa era leordquo Ka ra puadua ra lasi asa kota egraveci ngara naBerea Dꞌai negravei ka dua ra maso asaegravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi11 Dhegraveu Yahudi egravetu Berea segravera leonegraveti dhegraveu Yahudi egravetu Tesalonika Teregravengu dꞌegravei nanene aa neo segravemi rare lii

padhai lii Paulus si Dhegraveu Berea segraverananene paie Paulus si ka ra parisatoke lutu isi Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua begraveli-begraveli megraveu-megraveda Regravenguneo reꞌa ngaa dhu Paulus si peka legravekedo aadꞌo 12Negraveti egraveegravena ka dhegraveu Yahudiae egravetu egraveegravena parcaya Lamatua YesusMesa boe regravengu di te abhu dhegraveu aae-dhegraveu kapai Yunani segravera dhu parcayakahegravei Regravengu dhu parcaya segravera abhudhegraveu bhegraveni degravenge dhegraveu mone

13 Te ngaa ropa dhegraveu Yahudi egravetuTesalonika tadegravengi na Paulus siajꞌa kahegravei Lii Holo-Nori Lamatua egravetuBerea ka regravengu mai dadugu-rariudhegraveu Berea segravera segravena ka ra taomaruru egravetu egraveegravena kahegravei 14 Negraveti egraveegravenaka dhegraveu parcaya egravetu Berea segravera lerePaulus lai-lai asa sebhe dhasi Te ngaaTimotius degravenge Silas pea taruu egravetuBerea 15 Dhegraveu segravera lere Paulus dꞌaikota egraveci ngara na Atena Ka ra tegravekeeele ne egravetu negravei aa regravengu legravepa harimai asa Berea Regravengu regraveti lii moaPaulus hia Timotius degravenge Silas segravenaka pamata ia ka ho mai paꞌegraveci degravengenegravengu egravetu Atena

Paulus egravetu kota kapai Atena16 Lodꞌo Paulus mate mamai Silas

degravenge Timotius dꞌara na jꞌegravera lula nanegravedhi era sogo-tagu ae titu kegravena egravetudꞌara kota Atena

17 Te ngaa egravetu egraveegravena abhu dhegraveuYahudi degravenge dhegraveu leo kahegravei dhumanegravengi-mangajꞌi mi Ama LamatuaKa Paulus maso asa dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi segravera ho padhue-padhai degravenge regravengu Begraveli-begraveli egraveegravenanegravengu laꞌe dꞌara pasa kahegravei ho padhailii degravenge cee dhu na rage 18 Aana pakaregravei kahegravei degravenge mese-mesenegraveti dua kaboko dhegraveu egravetu egraveegravena Cakaboko madhutu aꞌajꞌa Epikuros aaca kaboko hari ngara na Stoa Ropana padhai lii peka na Yesus mamurihari negraveti mamadhe Na dhegraveu cahagꞌepuu-pee peka na ldquoLeko-monyardquo

1718 Dhegraveu negraveti kaboko Epikuros madhutu mese regravengu ngara na Epikuros Na ajꞌa peka na mamuribeꞌa nuka mamuri karejꞌe taruu Baku pusi-pahae degravenge ngaa-ngaa dhu leo Dhegraveu negraveti kaboko Stoamadhutu mese regravengu ngara na Seno Na ajꞌa peka na dhegraveu hudꞌi jꞌaga paie ngiꞌu degravenge ator paiengangee toke dꞌai dhegraveu rasa heka jꞌegravera degravenge dꞌara iisi pegravedꞌa heka

Abhu cahagꞌe dhu lalangu ne pekana ldquoDhegraveu neꞌe ne neo laka-seti egravedhiho sogo-tagu dhegraveu dedha-liru na dhuegravedhi tadhe boerdquo

19-21 Dhegraveu Atena degravenge dhegraveu leodhu mai pea egravetu era egraveegravena ladhetadegravengi lii hiu do jꞌara hiu na dhegraveudꞌegravelu-megraveu segravera tema madhegravedi pak-aboko egravetu ledhe iiki egraveci ngara na Are-opagus ho pasilu ngangee egravetu egraveegravenaEgravele egraveegravena ka pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti regravengugale regraveti Paulus asa negravei ka ra pekadegravengene aku regravenguna ldquoEgraveupeka segravekudegravenge jiꞌi aꞌajꞌa hiu egraveegravena Te egraveu padhailii jꞌara hiu dhu pamalaa jiꞌi De jiꞌimanegravengi egraveu lole hari ku ciki ho jiꞌingeꞌa megraveurdquo

22-23 Hegraveia Paulus kegravedꞌi titu ka napadhai lii peka na ldquoMiu dhegraveu Atenaaaꞌi-aaꞌi mi Jaꞌa kako palegraveme le dꞌarakota miu ne ka jaꞌa keꞌa na miumajꞌegraveni madhutu agama Jaꞌa kegravedhiera sogo-tagu miu egravetu mia-mia Aajaꞌa kegravedhi hadhu sogo-tagu egraveci kahegraveidhu suri peka na lsquoHadhu sogo-tagune era sogo-tagu dhegraveu dedha-liru leodhu jiꞌi tadhe boersquo Sasoa na miusogo-tagu le Ama Lamatua te ngaamiu tadhe megraveka Ne Negravengu ne ka dhujaꞌa peka degravenge miu

24 Negravengu ka dhu pajꞌajꞌi dedha-lirurai-haha degravenge isi ra aaꞌi-aaꞌi Negravengukahegravei Lamatua negraveti ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi egravetu dedha-liru degravenge rai-haha DeNegravengu pea boe egravetu dꞌara egravemu sogo-tagu dhu dhegraveu rai-haha tao 25Negravenguka dhu hia aꞌae degravenge mamuri miegravedhi Aa Negravengu ka dhu pala-bagingaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi parluuTe ngaa Negravengu parluu boe ngaa-ngaa De egravedhi dhegraveu rai-haha bisaboe tulu Negravengu 26 Negraveti dhegraveu egravecidi Lamatua pajꞌajꞌi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne Lamatua ka dhu papalarai mi suku-suku egravetu rai-haha AaNegravengu kahegravei dhu pacaꞌe-papuru dhegraveuparedha madhutu lodꞌo ra egraveci-egraveci

27 Negravengu tao segravemi egraveegravena ka luladꞌadꞌegravei Negravengu segravena ka egravedhi dhegraveu rai-haha patangi-tenge jꞌara ho patadha

pabeꞌa degravenge Ne Mema dhegraveu rai-haha tenge jꞌara teko-teko ra paragadegravenge Ne Te ngaa Negravengu kajꞌegraveu boenegraveti egravedhi 28 Lii egraveci peka nalsquoNegravengu ka dhu hia egravedhi aꞌae

Negravengu ka dhu hia egravedhi mamurirsquoLii hini egraveci negraveti miu peka na

lsquoMamuri egravedhi mai negraveti negravenguNegraveti egraveegravena ka egravedhi jꞌajꞌi ana-egravepu

negravengursquo29 Mema legraveke ka segravemi egraveegravena Egravedhi

aaꞌi-aaꞌi ti ana-egravepu Ama Lamatua Debaku pangee na Ama Lamatua samasegravemi megravedha sogo-tagu dhu dhegraveu rai-haha taonegraveti hualaa dohualaa pudhido hadhu madhutu ngangee regravengu30 Uru-uru segravera mema dhegraveu dhaereꞌa megraveka jꞌara neꞌe Negraveti egraveegravena kaAma Lamatua soro tegraveke regravengu ma-muri madhutu gagoa regravengu Te ngaalimuri ne Negravengu dꞌegravei heka egravedhi ma-muri segravemi egraveegravena Negraveti egraveegravena ka Naparedha ho egravedhi tegraveke eele megravedhasogo-tagu segravera aa lati ka madhutuNe 31 Na peka tegraveke le lodꞌo egraveci hoNa neo huku dhegraveu rai-haha aaꞌi-aaꞌira lula sasala-sasigo regravengu Aa Napajꞌujꞌu mema Dhegraveu egraveci jꞌajꞌi DhegraveuPamaꞌegravete Lii Langu Dhegraveu egraveegravena ka dhubegraveli-camegravedꞌa pamaꞌegravete lii langudegravengemola Limuri ne egravedhi teꞌa le DhegraveuPamaꞌegravete Lii egraveegravena cee ka Negravengu neNegravengu egraveegravena dhu madhe le te ngaaAma Lamatua pamamuri hari Nerdquo

32 Te ngaa ropa ra tadegravengi Pauluspeka na dhegraveu madhe mamuri harika dhegraveu cahagꞌe dhu pakaboko egravetuegraveegravena mari keꞌe-keꞌe segravene Aa dhegraveucahagꞌe hari dꞌegravei nanene pekana ldquoJiꞌineo nanene egraveu era Te ngaa lodꞌoleo hari ku laardquo 33 Hegraveia Paulus kegravedꞌieele era egraveegravena 34 Te ngaa abhu kahegraveidhegraveu dhu paꞌegraveci degravenge ne lula regravenguparcaya le Lamatua Yesus Negraveti taloraregravengu segravera abhu dhegraveu tuka parisa liilangu egravetu Areopagus ngara na Dion-isius Aa abhu dhegraveu bhegraveni egraveci ngarana Damaris Abhu kahegravei pegraveri-pegraveridhegraveu leo hari dhu madhutu regravengu

1725 1 Dhegraveu Aae segravera 827 Yesaya 425 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 749

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 181-3260Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 181518

Paulus patadha degravenge Priskila degravengeAkila egravetu kota Korintus

1-3 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu aae kapaiparedha Roma ngara na KlaudiusNa nasa degravenge dhegraveu Yahudi ka nababegravega eele si negraveti kota Roma egravetupropensi Italia Ka ra pajꞌala asa mia-mia Hegraveia abhu dhegraveu Yahudi egravecingara na Akila degravenge dhegraveu egravemu naPriskila Dua ra rai negraveti propensiItalia lasi asa kota Korintus Akila nedhegraveu negraveti propensi Pontus Sasabꞌana tao megravedha negraveti kaꞌuri badha

Lodꞌo egraveegravena Paulus tegraveke eele kotaAtena laꞌe asa kota Korintus Egravetuegraveegravena na patadha degravenge Akila aaPriskila lula negravengu dhegraveu tao megravedhanegraveti kaꞌuri kahegravei Regravengu pea paꞌegraveci aara sabꞌa paꞌegraveci kahegravei

4 Ladhe dꞌai lodꞌo ae sasabꞌa dhegraveuYahudi Paulus laꞌe asa egravemu saba-jꞌa egravetu negravei Ka na pamako dhegraveuYahudi degravenge dhegraveu leo segravera ho par-caya Lamatua Yesus

5 Te ngaa ropa Silas degravenge Tim-otius mai negraveti propensi MakedoniaPaulus sabꞌa heka megravedha negraveti kaꞌuriMegraveda-megraveu sasabꞌa negravengu dhoka holo-nori dhegraveu Yahudi peka na ldquoDhegraveudhu Ama Lamatua neo hia mai egraveegravenadhu egravedhi mate-mate negraveti uru ka maiNegravengu mai le Nuka Yesusrdquo

6 Te ngaa abhu pegraveri-pegraveri dhegraveuYahudi dhu loe boe palabꞌa degravengene Aa ra padhai lii pamanahu neKa Paulus caro eele ahu negraveti megravedha-papake na segravena ka jꞌajꞌi mi tadhadhu peka na negravengu pusi-pahae hekadegravenge dhegraveu se lula regravengu roꞌo boesegravemi rare Lii Lolo Beꞌa dhu na peka-padhai degravenge ra Hegraveia na padhai liiaku negravengu na ldquoMiu se seli-kolaneMiu pakatele dhilu Te ngaa ngaa-ngaa tao boe Pe egraveegravena na dui merepala mi Negraveti doe neꞌe ne jaꞌa taoheka ai-hegravebꞌa mi miu dhegraveu YahudiHua iia jaꞌa laku ajꞌa-nori suku leo dhuYahudi boerdquo

7 Padegravetu degravenge egravemu sabajꞌa egraveegravenaabhu egravemupea egraveci Lamatua egravemuegraveegravenangara na Titius Yustus Negravengu nedhegraveu Yahudi boe te ngaa dꞌara na dꞌegraveipadegravetu Ama Lamatua Ropa Paulustegraveke eele dhegraveu Yahudi na laꞌe asadꞌara egravemu Titius Yustus ne

8 Negravebhu boe ka kegravetu egravemu sabajꞌaegraveegravena parcaya Lamatua Yesus Ngarana Krispus Isi egravemu na aaꞌi-aaꞌidegravenge dhegraveu Korintus dhu leo segraveraparcaya lii dhu Paulus lole degravenge rakahegravei Ka Paulus sarani si aaꞌi-aaꞌi ra

9 Egravetu dꞌara megravedꞌa sa Paulus abhutanila ka na tadegravengi lii padhai AmaLamatua peka na ldquoPaulus Egraveu bakumadhaꞌu aa mage dꞌara egraveu roe kahegraveiSasabꞌa egraveu dhae egravele megraveka De egraveu hudꞌiajꞌa dhegraveu segravera taruu degravenge Lii LoloBeꞌa Jaꞌa 10 Sanegravedꞌe ee Egraveu sabꞌaboe mesa mu te Jaꞌa tegraveke eele boe egraveuMasi ka dhegraveu pajꞌegravera egraveu te ngaa Jaꞌatao taruu madha-dhilu mi egraveu megraveu-megraveda Baku bhegravelu Te egravetu dꞌara kotane dhegraveu Jaꞌa aerdquo

11 Ropa tadegravengi lii ne Paulus peaegravetu kota Korintus dꞌai negravebhu ku dꞌaica tegraveu egravena hegraveru Na ajꞌa dhegraveu-dhegraveuegravetu segravera Jꞌara Mamuri Lamatua

12 Dꞌara tegraveu egraveegravena ra dedꞌe dhegraveuegraveci jꞌajꞌi gubernur egravetu propensi AkayaNgara na Galio Ka pegraveri-pegraveri dhegraveuYahudi pareꞌa lii ho egravere regraveti Paulus asamadha gubernur egravetu era pamaꞌegravetelii langu 13 Ka ra galaa Paulus akuregravengu na ldquoDhegraveu neꞌe ne dadugudhegraveu ae ho maso agama hiu masika dhegraveu paredha Roma mangaku boeagama egraveegravenardquo

14 Te ngaa ropa Paulus neo bhokehegravebꞌa neo siri iisi na cagꞌagꞌa laagubernur kai ne Gubernur pajegravekadegravenge dhegraveu Yahudi dhu galaa Pauluspeka na ldquoWeh Miu dhegraveu Yahudise pasa dhilu miu ee Ladhe miumai galaa dhegraveu dhu tao jꞌara bhelu-katubꞌa do dhegraveu pamadhe dhegraveu jaꞌahudꞌi tao ai-hegravebꞌa kegravena 15 Te ngaalii galaa miu ne lii langu dꞌara egravemumiu unu mi Miu dhoka pasala dꞌara

1812 Madhutu dhu suri egravetu hadhu egraveci regravengu dedꞌe Galio jꞌajꞌi gubernur egravetu Akaya hegraveru Juli tegraveu 51dagger 1815 Dhegraveu Yahudi dꞌegravei titu kegravena tao lii langu lula-negraveti jꞌajꞌajꞌi dhegraveu

Lii LolonegravetiDhegraveuPajuu-paleha1816261Lii LolonegravetiDhegraveuPajuu-paleha1828lula-negraveti atora agamaYahudimiu unumi lula-negraveti lii padhai lii aa lula-negravetingara-ngara dhegraveu didagger De lii langusegravemi segravera dhegraveu paredha pamaꞌegraveteboerdquo

16 Egravele hegraveia gubernur babegravega eelesi negraveti era pamaꞌegravete lii langu egraveegravena17 Ka dhegraveu-dhegraveu Yunani egravetu egraveegravenakegravepe dhegraveu egraveci ngara na SostenesNegravengu ne kapala egravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi Ka nuni regravetihegraveia ra game ne egravetu madha gubernurTe ngaa gubernur pusi-pahae boe sikahegravei

Negraveti Korintus Paulus legravepa hari asakota Antiokia egravetu propensi Siria

18-19 Egravele egraveegravena ka Paulus pea taruuegravetu Korintus Te ngaa negravebhu-negravebhuka na palangu lii degravenge dhegraveu par-caya egravetu egraveegravena Hegraveia laꞌe asa kotaegraveci ngara na Kengkrea palere degravengePriskila degravenge Akila ho ra mate kapaEgravetu egraveegravena Paulus lusu pakahoni kegravetuna segravena ka jꞌajꞌi mi tadha peka nangaa dhu negravengu pajaji le uru egraveegravenadegravenge Lamatua limuri ne negravengu taonare leDagger Ka ra caꞌe kapa pakegravedꞌilasi asa kota Epesus Dꞌai negravei regravengupuru Hegraveia Paulus tegraveke eele angalaina dhegraveu dua segravera ka na maso asadꞌara egravemu sabajꞌa dhegraveu Yahudi Egravetuegraveegravena na padhue-padhai degravenge dhegraveuYahudi segravera 20 Egravetu dꞌara padhue-padhai ne dhegraveu Yahudi ae dhu dꞌegraveinanene ka ra manegravengi ho Paulus peadegravenge si ako negravebhu ciki Te ngaana dhaa boe 21 Hegraveia na palangu liiaku negravengu na ldquoAꞌari mage miu dꞌarakura Ladhe Lamatua bhoke jꞌarabegraveli-camegravedꞌa jaꞌa legravepa harimai paragadegravenge miurdquo Padhai lii nare hegraveia laꞌedegravenge ka tegraveke eele Epesussect

22 Ka laꞌe taruu degravenge kapa asa kotaKaisarea Dꞌai negravei Paulus puru kalaꞌe asa Yerusalem laꞌe paraga degravengedhegraveu-dhegraveu parcaya egravetu egraveegravena Egravele

egraveegravena ka na legravepa hari asa kota An-tiokia 23 Na pea egravetu negravei ako negravebhuhegraveia na kako palegraveme propensi Galatidegravenge propensi Frigia Egravetu dꞌarakakako negravengu ne Paulus paꞌegravera dꞌaradhegraveu parcaya segravera

Apolos sabꞌa egravetu kota Epesus degravengekota Korintus

24 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu Yahudiegraveci negraveti kota Aleksandria egravetu propensiMasir Ngara na Apolos Negravengu nedhegraveu dhu megraveu padhai lii aa neꞌa isiSasuri Ama Lamatua kahegravei Negravenguheka nare kota Epesus kegravena 25Negravengutadegravengi le lii lole negraveti Lamatua Yesuste ngaa mamegraveu na dꞌai iia megraveka Aana dꞌegravei kahegravei lolo hari degravenge dhegraveuleo Na lole degravenge dꞌara katemeaa ngaa dhu na peka-padhai segraveralegraveke tareꞌa Naneꞌa negravengu dhokaYohanis sarani dhegraveu ladhe ra loeeele ka negraveti tao sasala-sasigo regravengu26 Ca tegraveka ka na padhai lii degravengedꞌara bani dhu pahuni boe egravetu dꞌaraegravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu YahudiPriskila degravenge Akila egravetu egraveegravena kahegraveiaa tadegravengi na padhai lii Ropa egravelemanegravengi-mangajꞌi hegraveia dua ra galeApolos ho dhuli egravemu regravengu Dꞌai egravemuka dua ra heka lole lutu sela mi Apo-los lula-negraveti Jꞌara Mamuri LamatuaYesus

27 Egravele egraveegravena ka Apolos pamaꞌegraveteho laꞌe asa propensi Akaya Dhegraveuparcaya egravetu Epesus dꞌara egraveci kahegraveidegravenge negravengu Hegraveia regravengu tao sasuriegraveci paꞌadhu hia aꞌari regravengu egravetu Akayasegravera segravena ka ra segravemi rare Apolosdegravenge beꞌa Ropa na segravemi naresasuri egraveegravena ka pakegravedꞌi degravenge DꞌaiAkaya negravengu soru-bara tareꞌa-reꞌadhegraveu-dhegraveu parcaya egravetu segravei 28 Egravetuegraveegravena kahegravei negravengu padhue-padhai aapakaregravei degravenge dhegraveu Yahudi segravera egravetumadha dhegraveu ae te ngaa ra segi boene Na pake isi Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua ho ajꞌa dhegraveu segravera peka na

Dagger 1818-19 Ladhe abhu dhegraveu Yahudi dhu neo paꞌegraveki lii pajaji degravenge Lamatua negravengu hudꞌi puasa kuLadhe dꞌai egravele ku lii pajaji egraveegravena na lusu pakahoni kegravetu na Ladhe egravetu dꞌara sasuri Sensus 618 sect 1821Abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu dhu peka na Paulus neo tegraveke eele si lula na dꞌegravei titu kegravena laꞌe madhutu kalelaPaska egravetu kota Yerusalem Ladhe ngegravelu aae dhasi aae mai negravengu jꞌajꞌi heka pakegravedꞌi

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 191 262 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1916ldquoDhegraveu dhu Ama Lamatua moa tegraveke leneo hia mai dhu egravedhi tatae negravebhunare sange neꞌe nuka Yesusrdquo

19Paulus legravepa hari asa kota Epesus

1 Lodꞌo Apolos egravetu Korintus eraPaulus kako palegraveme le rae-rae egravetuledhe-ledhe segravera Ka na dꞌai kota Epe-sus Egravetu egraveegravena na paraga degravenge pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu parcaya le LamatuaYesus

2 Ka na karegravei si aku negravengu naldquoAꞌari Lodꞌo miu parcaya LamatuaYesus miu segravemi mere le Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci do dhaerdquo

Ka ra dhaa aku regravengu na ldquoDhaeJiꞌi se dhae tadegravengi megraveka peka naAma Lamatua unu Roh dhu segravemiegraveegravenardquo

3 Ka Paulus karegravei hari si aku negravenguna ldquoLodꞌo miu sarani egraveegravena miu pakesarani mia kardquo

Hegraveia ra dhaa ldquoRa sarani jiꞌi mad-hutu jꞌara dhu Yohanis sarani dhegraveurdquo

4 Ka Paulus peka na ldquoNanene kulaa Yohanis sarani dhegraveu jꞌajꞌi mitadha na dhegraveu ae eele negraveti sasala-sasigo ra Te ngaa mi sanegravedꞌe eeBegraveli-begraveli egraveegravena negravengu ka dhu ajꞌa dhegraveuIsraꞌel peka na regravengu hudꞌi parcayaku Yesus nuka Dhegraveu dhu Lamatuapua mairdquo

5 Ropa tadegravengi rare hegraveia ramanegravengi segravena ka Paulus sarani si horegravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua Yesus6Ka ropa Paulus bane ai mi dhegraveu seꞌeaa na manegravengi-mangajꞌi hia ra hegraveiaRoh Lamatua dhuMola-Megraveci puru asadhegraveu seꞌe Ka regravengu mulai padhai lii-lii dhu leko-leo dhu regravengu tadegravengimegraveka ciki sa Aa Lamatua pake siho peka ngaa dhu egraveegravena na jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa 7 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra dhegraveucanguru dua

Lamatua pake Paulus egravetu Epesus8 Lodꞌo Paulus pea egravetu kota Epe-

sus negravengu biasa maso asa dꞌara egravemu-egravemu sabajꞌa ho ajꞌa-nori dhegraveu lula-negraveti paredha Ama Lamatua toke jꞌara

dhu lutu aamu-aamu Na padhai liidhu paꞌabhe boe Na tao segravemi egraveegravenatoke dꞌai tegravelu hegraveru 9 Te ngaa abhukahegravei dhegraveu cahagꞌe dhu segravemi rareboe aꞌajꞌa na ka ra palabꞌa degravenge neRegravengu dadugu-rariu dhegraveu segravena kabaku madhutu Jꞌara Mamuri LamatuaYesus Negraveti egraveegravena ka Paulus degravengedhegraveuparcaya segravera tegraveke eele egravemu saba-jꞌa ne ka lasi pakaboko egravetu egravemusakola Kapala sakola egraveegravena ngara naTiranus 10 Paulus ajꞌa egravetu era neꞌedꞌai dua tegraveu toke dꞌai dhegraveu-dhegraveu egravetupropensi Asia aaꞌi-aaꞌi ra tadegravengi LiiLolo Beꞌa Lamatua Yesus Dhu nanenese dhegraveu-dhegraveu Yahudi degravenge dhegraveu leokahegravei

Ana-ana negraveti Sakewa11 Lodꞌo egraveegravena Lamatua hia Paulus

koasa ho na tao rupa-rupa tadhamalaa dhu kapai 12 Conto segravemi regravetibegravela dhu egraveki kegravetu do begravela dhara hakedhu Paulus pake le ho sadꞌi pagoilegraveke mi dhegraveu pegravedꞌa na egravei papegravedꞌadhegraveu segravera egravele degravenge Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge nidhu bhelu segravera kalua negravetidhegraveu

13-14 Egravetu egraveegravena abhu ama agamadhegraveu Yahudi egraveci degravenge ana mone nadhegraveu pidhu Dhegraveu egraveegravena ngara naSakewa Ana na segravera biasa lasi asamia-mia ho babegravege eele nidhu negravetidhegraveu Regravengu neo pake segraveku ngaraYesus ho babegravege eele nidhunegraveti dhegraveudegravenge peka ldquoEgraveu tadhe Yesus dhuPaulus lole egraveegravena Jaꞌa paredha egraveupake kolongara Yesus ho kalua kanegraveti dhegraveu neꞌerdquo

15 Ca tegraveka ropa ra neo paredhasegravemi egraveegravena abhu nidhu bhelu egravecidhu dhaa aku negravengu na ldquoJaꞌa tadheYesus Aa jaꞌa tadhe Paulus kahegraveiTe ngaa miu se ceerdquo 16 Ka dhegraveudhu nidhu tao egraveegravena nasa bia Najꞌubhu lai-lere aa na jꞌegraveli-maregraveu siNa panuꞌa si aa na ciu pamae eelekodho egravetu ua ra toke regravengu rai ele huinegraveti egravemu egraveegravena degravenge heka megravedha-papake

194 Mateos 311 Markus 147-8 Lukas 34 16 Yohanis 126-27

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1917263Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 192917 Hegraveia lii lolo ne pale-legraveme negraveti

hegravebꞌa egraveci asa hegravebꞌa egraveci toke dhegraveuEpesus segravera tadegravengi aaꞌi Dhegraveu Yahudidegravenge dhegraveuYahudi boe tadegravengi kahegraveiSadꞌi cee egraveegravena ka dhu tadegravengi lii lolone aaꞌi-aaꞌi ra malaa Negraveti egraveegravenaka ra koa-kio kolongara LamatuaYesus lula Na hia le koasa kapai miPaulus 18 Hegraveia dhegraveu dhu parcayahiu segravera mai asa aꞌari dhu parcayanegraveti uru segravera ho bhoke dꞌara regravengusegravena ka ra mangaku sasala-sasigo ra19 Negraveti regravengu se abhu dhu pake naꞌikahegravei Ka ra pakaboko aaꞌi sasuriajima regravengu segravera ho ra tunu eelasi Ladhe ige kabꞌua buku-buku segraveralegravemi nguru riho doi iia

20 Egravele egraveegravena ka dhegraveu parcaya segraverapalolo Lii Lolo Beꞌa Lamatua megraveda-megraveu palegraveme era Negraveti egraveegravena ka dhegraveu-dhegraveu parcaya asa tabha ae lula LiiHolo-Nori Ama Lamatua ne tao paiemamuri dhegraveu egravetu mia-mia

Dhegraveu maruru egravetu kota Epesus21 Egravele egraveegravena ka Paulus pamaꞌegravete

ho legravepa asa Yerusalem Te ngaadꞌara negravengu dꞌegravei risi laꞌe uuru asapropensi Makedonia degravenge propensiAkaya heka na kako taruu asa kotaYerusalem kegravena Negravengu dhu pangeele egravetu dꞌara negravengu peka na ldquoBeꞌa risijaꞌa paꞌegravele aaꞌi uuru ku sasabꞌa jaꞌaegravetu era seꞌe Te tasamia egraveegravena ka jaꞌadꞌai kota Roma kahegraveirdquo 22 Negraveti egraveegravenaka na pua angalai dhegraveu dua nukaTimotius degravenge Erastus ho lasi uuruasa Makedonia Te ngaa negravengu peaako negravebhu era egravetu propensi Asia

23 Lodꞌo egraveegravena egravetu kota Epesus jꞌajꞌilii langu kapai lula-negraveti Jꞌara MamuriYesus 24 Lii langu egraveegravena jꞌajꞌajꞌi nasegravemi neꞌe ka egravetu Epesus abhu tukuegraveci ngara na Demetrius Negravengu biasapasilu doi iia ho tao egravemu sogo-tagudhu ana iiki hia mi dewi egraveci ngarana Artemis Lula sasabꞌa ne negraveti aꞌoto

ae ka na pake dhegraveu sabꞌa ae titukegravena Negraveti egraveegravena ka na abhu doi-dhari ae 25 Ca lodꞌo hegraveia Demetriuspakaboko aaꞌi tuka-tuka na degravengetuka-tuka dhu leo segravera ka na pekadegravenge si aku negravengu na ldquoAma-amadegravenge aꞌari Miu meꞌa na mamuriegravedhi beꞌa segravemi neꞌe ne lula sasabꞌaneꞌe hia egravedhi doi ae 26Te ngaa limurine egravedhi tegravedhi le degravenge musi madhaaa tadegravengi le degravenge roꞌa dhilu tataonegraveti lii padhai lii Paulus Negravengu katuka dadugu dhegraveu ae peka na megravedhadhu egravedhi tuku se gaguna na aadꞌoMadhutu negravengu patung dhu egravedhi taose dhoka dewa-dewi leko-monya diMesa boe dhegraveu egravetu kota Epesus di dhulegraveka lii padhai lii na te ngaa dhegraveu egravetupropensi Asia kahegravei 27 De mi nanenepaie Begraveli-camegravedꞌa egravedhi se jꞌajꞌi haringaa era ladhe dhegraveu ae-ae lasi mad-hutu Paulus si Tatu dhegraveu roꞌo hekahegraveli megravedha sasabꞌa egravedhi Sanegravedꞌe eeLimuri ne dhegraveu ae sogo-tagu bhegraveniiia dedha-liru Artemis Pale-legravemepropensi Asia toke dꞌai roꞌa aae-roꞌaiiki egravetu rai-haha ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ramai koa-kio ne egravetu egravemu kapua sogo-tagu na egravetu kota Epesus ne Magedhoka degravenge jꞌara segravemi egraveegravena dhegraveumai heka sogo-tagu ne ka regravengu maiheka asa neꞌe kahegraveirdquo

28 Ropa dhegraveu ae se tadegravengi rareneꞌe ka dꞌara ra pana-magꞌoro Hegraveiara paꞌoo-parodha peka na ldquoMa-muri Artemis Artemis dhu hua iiaEgravedhi dhegraveu Epesus koa-kio kolongaraArtemisrdquo 29 Tadegravengi lii dhegraveu paꞌoo-parodha segravemi egraveegravena hegraveia dhegraveu mulairai lasi negravetimia-mia pakaboko asa eraegraveegravena toke dhegraveu pegravenu segravemi tao cegravecisa egravetu dꞌara kota egraveegravena Te ngaa dhegraveuae se malaa Ka ra maruru palegravemejꞌara oka-hoo toke dꞌai tana lapa taleoaaedagger Ra kegravepe dhegraveu dua ka ra regraveti asaera egraveegravena Dhegraveu dua segravera egraveci ngarana Gayus aa egraveci hari Aristarkus Ra

1919 Regravengu tunu eele buku-buku regravengu se segravena ka jꞌajꞌi tadha regravengumadhutu heka isi buku segravera Cadoi iia egraveegravena sama segravemi gaji tuka dꞌara ca lodꞌo De buku-buku dhu ra tunu eela segravera kabꞌua ae titu kegravenadagger 1929 Tana lapa kapai egravetu kota Epesus egraveegravena ra pake ho 1) tao rapat kota 2) karihu sandiwara aa 3)olaraga 26000 dhegraveu bisa pakaboko egravetu dꞌara na Era egraveegravena egravetu tegravebhi ledhe Pion De rupa na beda boedegravenge stadion bola kaki limuri ne

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1930 264 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 204kegravepe dhegraveu dua se lula regravengu dua raana madhutu Paulus negraveti Makedonia30Ropa tadegravengi lii neꞌe ka Paulus neolaꞌe asa talora aae dhegraveu dhu marurusegravera te ngaa dhegraveu parcaya egravetu segraveramagee ne roꞌo boe hia laꞌe 31 Abhupegraveri-pegraveri dhegraveu kapai negraveti propensiAsia dhu patadha beꞌa degravenge PaulusRegravengu pua dhegraveu lasi peka segravena kaPaulus baku laꞌe asa talora dhegraveu aedhu maruru segravera

32 Hegraveia egravetu dꞌara tana lapa egraveegravenadhegraveu pakaregravei jꞌajꞌajꞌi lii langu egraveegravenaCahagꞌe paꞌoo iia dꞌara aku regravengu naldquoSegravemi neꞌerdquo Aa cahagꞌe hari rodhepeka na ldquoSegravemi egraveegravenardquo Te ngaa aeka negraveti regravengu dhu reꞌa boe jꞌajꞌajꞌilii langu ne tasamia Regravengu segraveradhoka madhutu rarame di 33 Egravetuegraveegravena abhu kahegravei dhegraveu Yahudi dhumulai madhaꞌu lula ra pangee magedhoka dhegraveu ae segravera peka na dhegraveuYahudi seꞌe ka dhudadugu-rariu dhegraveusegravena ka tao maruru egraveegravena Negraveti egraveegravenaka regravengu tule ca dhegraveu asa madha hojꞌajꞌi tuka padhai lii regravengu Dhegraveu egraveegravenangara na Aleksander Ra manegravengisegravena ka Aleksander bhiri regravengu pekana lii langu ne negraveti boe dhegraveu YahudiKa na jꞌoke kacui-aai na ho kai dhegraveuae se baku maruru Hegraveia na mulaibhoke lii padhai lii na bhiri dhegraveuYahudi segravera 34 Te ngaa ropa reꞌa rarenegravengu egraveegravena dhegraveu Yahudi ka dhegraveu sepaꞌoo asa tabhamegravedhu peka na ldquoMa-muri Artemis Artemis dhu hua iiaEgravedhi dhegraveu Epesus koa-kio kolongaraArtemis dirdquo Regravengu paꞌoo-parodhasegravemi egraveegravena nare dꞌai dua jam sa

35-36 Egravele egraveegravena ka ama kegravetu paredhaegravetu kota Epesus kegravedꞌi titu ka napadhai lii ho na pamau si peka naldquoAꞌari dhegraveu Epesus Dhegraveu aaꞌi-aaꞌireꞌa le na dewi Artemis dhu raropaasli na begravebhe negraveti dedha-liru maiasa egravedhi De egravedhi dhegraveu Epesus neka dhu ladhe-leru paie ne Abhu boeca dhegraveu sa dhu bisa pasisu rare hakegravedhi ho madhenge ne te egraveegravena dhujꞌajꞌi le lii palolo-papeka negraveti uru dhudhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa le De nga tao kamiu paꞌoo-parodha segravemi neꞌe Hudꞌiregravengu segravene ra leko-monya madhutu

dadꞌegravei ra te ngaa miu baku tao leli37 Miu nuni megraveti dhegraveu dua segravera asaneꞌe mai nuka segravemi dhegraveu bhelu saTe ngaa regravengu se manaꞌu boe ngaa-ngaa negraveti dꞌara egravemu kapua sogo-taguArtemis Aa ra padhai lii pakareheboe kolongara beꞌa dewi Artemis Demiu neo pasala si tasamia 38 Sanegravedꞌepaie-iie Egravedhi degravenge era parisa liiAa dhegraveu dhu pamaꞌegravete lii nuka matesegravei De ladhe Demetrius si neo taolii langu na hudꞌi madhutu ku jꞌara-jꞌara na ho regraveti asa era paꞌuri lii langu39 De ladhe abhu jꞌara leo dhu regravenguneo galaa na hudꞌi laa regravengu lasipajiko degravenge dhegraveu heka segravera 40Magedhoka dhegraveu paredha Romapegraveci sasalaegraveegravenami dedha egravedhi lulamaruru neꞌeLadhe ra neo tenge jꞌajꞌajꞌi lii languneꞌe egravedhi dhaa peka na ngaa Telii langu ne degravenge boe kolo-kapuardquo41 Ropa na padhai lii nare hegraveia amakegravetu paredha egraveegravena pua si legravepa Ka ralegravepa degravenge ka

20Paulus si lasi hari asa propensiMake-

donia1Ropa dhegraveu segraveramaruruheka kota

Epesus jꞌajꞌi beꞌa hari segravemi uru egraveegravenaHegraveia Paulus kaboko nare dhegraveu par-caya egravetu segravera ka na paꞌegravera dꞌara siEgravele ka na palangu lii hegraveia pakegravedꞌi asapropensi Makedonia 2 Dꞌai era neꞌelaꞌe palegraveme rae-rae ho paꞌegravera dꞌaradhegraveu parcaya segravera Na tao segravemi egraveegravenatoke dꞌai kabarai Yunani 3Na pea egravetuegraveegravena tegravelu hegraveru Egravele ka na paꞌegravera harineo pakegravedꞌi degravenge kapa asa propensiSiria te ngaa na tadegravengi na dhegraveuYahudi rare lii egraveci neo pamadhe neRopa na tadegravengi nare segravemi egraveegravena kadꞌegravei heka laꞌe taruu asa propensi SiriaTe ngaa laꞌe re propensi Makedonia

4 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu mad-hutu Paulus Regravengu se nuka Sopaterana negraveti Pirus negraveti kota Berea dhegraveudua negraveti kota Tesalonika ngara raAristarkus degravenge Sekundus ca dhegraveunegraveti kota Derbe ngara na Gayus aadhegraveu tegravelu negraveti propensi Asia nukaTimotius Tikikus degravenge Trofimus

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 205-6265Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 20225-6 Egravele egraveegravena ka jaꞌa (Lukas dhu suri

sasuri ne) paraga hari degravenge Paulusegravetu kota Pilipi egravetu propensi Makedo-nia Ka ana-ana madhutu Paulus lasiuuru asa kota Troas ho ra mate jiꞌidua mi egravetu cabegraveka dhasi negravei Lodꞌoegravele kalela Paska dhegraveu Yahudi jiꞌi duami caꞌe kapa ka pakegravedꞌi asa kota TroasLodꞌo egraveegravena jiꞌi legravemi lodꞌo kateme egravetudedha kapa Ropa jiꞌi dꞌai Troas jiꞌipuru negraveti kapa Hegraveia jiꞌi paraga haridegravenge anga dhegraveu leo segravera ka jiꞌi peaegravetu egraveegravena ca migu

Ana mone egraveci ngara na Yutikusmanahu negraveti jendela egravetu kota Troas

7 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge hari MiguPaulus pamaꞌegravete nare le peka naldquoAꞌari Begraveli jaꞌa neo laku taruurdquo Dejiꞌi dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi pakabokoho neo ngaꞌa-nginu Lula Paulus neopakegravedꞌi negraveti egraveegravena ka na padhai liidegravenge jiꞌi toke dꞌai talora megravedha 8 Jiꞌipakaboko egravetu tadꞌa ka tegravelu negraveti egravemucue Megraveda egraveegravena ra paheo labhu ae9 Lodꞌo egraveegravena ana mone egraveci ngarana Yutikusdagger dhu madhegravedi egravetu jen-dela Negravengu nanene kahegravei lii padhaiPaulus Te ngaa negravebhu-negravebhu ka anamone ne musi madha sakaa hegraveia nabhegravejꞌi luu Cagꞌagꞌa laa na manahunegraveti jendela egraveegravena asa rai laꞌe Kamadhe mema 10 Hegraveia Paulus purulaꞌe ka liku nare ana mone ne Hegraveiana peka ldquoPaꞌegravera dꞌara Te na ma-murirdquo 11-12 Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi karejꞌe lulaana ne mamuri hari Ka pakako regravetine asa egravemu na Hegraveia jiꞌi aaꞌi-aaꞌi micaꞌe hari asa egravemu dedha ho madhegravedingaꞌa Ka Paulus padhai lii hari tokedꞌai begraveli madꞌae egraveegravena Ropa lodꞌo reajiꞌi palangu lii ho pakegravedꞌi

Negraveti kota Troas jiꞌi laꞌa asa kotaMile-tus

13 Egravele egraveegravena ka jiꞌi ngare lii egraveci segravenaka pahagꞌa ho egraveegravena na paraga hari egravetukota cue ngara na Asos Hegraveia jiꞌi caꞌekapa laꞌa asa Asos Te ngaa Pauluskako haga asa negravei laꞌe

14 Ropa jiꞌi paraga hari degravengePaulus egravetu Asos hegraveia Paulus caꞌe asadedha kapa laꞌe aa jiꞌi pakegravedꞌi taruuasa kota Metilene 15 Negraveti Metilenejiꞌi pakegravedꞌi taruu degravenge kapa Ka asabegraveli egraveegravena jiꞌi padegravetu-degravetu degravenge puluegraveci ngara na Kios Asa camegravedꞌa egraveegravenajiꞌi patangara degravenge pulu Samos Dꞌaicamegravedꞌa egraveci egraveegravena jiꞌi panahu egravetuhegravebꞌa-namo Miletus 16 Te ngaaPaulus neo dꞌai lai-lai Yerusalem hona madhutu lodꞌo kalela Pantekostaegravetu negravei Na neo boe laꞌe asa kotaEpesus lula negravengu abhu heka tebho

Paulus peka-padhai degravenge kegravetu ju-maꞌat segravera egravetu kota Epesus

17 Negraveti Miletus Paulus hia lii laꞌeasa kegravetu jumaꞌat segravera egravetu Epesussegravena ka regravengu mai paraga degravenge ne18 Ropa regravengu dꞌai negravei hegraveia Pauluspeka degravenge ra aku negravengu na ldquoAꞌariaaꞌi-aaꞌi Miu meꞌa le jꞌara mamurijaꞌa karegravei negraveti lodꞌo partama jaꞌa dꞌaipropensi Asia dꞌai sange neꞌe ne19 Miu meꞌa le kahegravei jaꞌa ne sabꞌabia egravetu talora aae miu te ngaa jaꞌapadedha boe iisi Egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa jaꞌa ne jaꞌa pahaa egravei madha aetitu kegravena degravenge dui jꞌegravera dhu cikiboe Jaꞌa abhu jꞌajꞌegravera ae negraveti ngangeekarehe dhegraveu Yahudi segravera 20 Lodꞌojaꞌa ajꞌa-nori miu jaꞌa lole aaꞌi megraveu-megraveu ngaa dhu beꞌa dhu jaꞌa keꞌakegravedhi hia miu Aa jaꞌa ajꞌa kahegraveimiu dhu pahuni boe egravetu madha dhegraveuae Jaꞌa maso-kalua negraveti egravemu egraveciasa egravemu egraveci ho pasanegravedꞌe dhegraveu segraveralula-negraveti dadꞌegravei Lamatua 21 Jaꞌa pekakahegravei mi dhegraveu Yahudi degravenge dhegraveu leosegravera peka na regravengu loe eele ka negravetisasala-sasigo regravengu homadhutuAmaLamatua Aa regravengu hudꞌi parcayakahegravei Kegravetu egravedhi nuka Lamatua Yesus

22 De jaꞌa neo peka segravemi neꞌeka limuri ne jaꞌa neo laku asaYerusalem lula Roh Lamatua lere negravetijaꞌa laku asa negravei Jaꞌa keꞌa dhoka

205-6 Madhutu lii sasuri Yunani peka na lsquolodꞌo-lodꞌo beꞌa negraveti Roti dhu pake boe Ragirsquo Sasoa nalsquolodꞌo-lodꞌo kapai sadia kalela Paskarsquo dagger 209 Madhutu sasuri lii Yunani lsquoEutikusrsquo egravedhi baca peka nalsquoYutikusrsquo

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2023 266 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2037-38

madhutu di masi ka jaꞌa keꞌa boe begraveli-camegravedꞌa ngaa ka dhu jꞌajꞌi mi dedhajaꞌa egravetu negravei 23 Te negraveti kota cueasa kota cue Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci peka uuru le degravenge jaꞌa egraveegravena nara pamaso jaꞌa asa dꞌara begravedho degravengejaꞌa pasae jꞌajꞌegravera ae egravetu negravei 24Ka jaꞌakeꞌa mema le lula Lamatua Yesus kadhu hia jaꞌa dui sasabꞌa ne egravetu kabela-kao jaꞌa segravena ka jaꞌa laku lole Lii LoloBeꞌa peka na Lamatua sue egravedhi aadꞌara Na hua iia kahegravei degravenge egravedhiLadhe jaꞌa madhutu boe dadꞌegravei Na hopaꞌegravele sasabꞌa Na neꞌe jaꞌa ngee namamuri jaꞌa guna boe ngaa-ngaa cikisa

25 Limuri ne jaꞌa keꞌa le peka nabegraveli-camegravedꞌa miu se megravedhi heka regravehujaꞌa Masi ka jaꞌa dhu negravebhu ae leajꞌa-nori miu segravena ka degravenge jꞌaratasamia miu jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua26-28 Negraveti egraveegravena ka miu nanene paieJaꞌa paꞌegravele le sasabꞌa-laꞌa jaꞌa mi miuDe limuri ne miu ka dhu pakakotaruu sasabꞌa egraveegravena Negraveti egraveegravena kaladhe abhu egravetu talora miu dhu jꞌajꞌimegraveka dhegraveu unu Lamatua egraveegravena namiu tago mere Egraveegravena na sasala jaꞌaaadꞌo heka Sanegravedꞌe paie Jaꞌa pekale degravengemiu dadꞌegravei Lamatua aaꞌi-aaꞌiJaꞌa pahuni boe egraveci sa De miu hudꞌilaladhe paie mamuri miu aa jꞌagapaie-iie dhegraveu-dhegraveu dhu Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci pangegravedꞌu mi miu holadhe-leru si Baku bhegravelu peka naLamatua Yesus madhe le ho sui pa-maꞌegravete dhegraveu segravera degravenge raa Negravengumesa Na Negravengu ka dhu pajꞌujꞌu lemiu segravena ka ladhe-leru si sama segravemianamadhenga badha dhu lalau-laloꞌokahibꞌi-kalegravebho ra

29 De limuri ne jaꞌa neo tegravekeeele miu kegravena Te ngaa sanegravedꞌeBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu mai regraveti lii holo-nori dhu leko-leo asa talora aae miuRegravengu maso mai nuka segravemi busahui dhu maso asa dꞌara oka kahibꞌi-kalegravebho 30 Abhu dhegraveu dhu kapodꞌe-kabegraveli segravemi egraveegravena dhu mai negraveti liꞌuDe sanegravedꞌe Abhu kahegravei dhu cegraveu negraveti

talora aae miu Ho ra ajꞌa miu legraveke-legraveke boe Ra dꞌegravei segravena ka dhegraveu mad-hutu regravengu Negraveti egraveegravena ka ra tengejꞌara ho nuni regraveti dhegraveu segravena ka bakumadhutu ia ka Yesus 31 Negraveti egraveegravenaka miu hudꞌi jꞌaga paie mamuri miuBaku bhegravelu te jaꞌa paꞌegraveci le degravengemiutegravelu tegraveu kegravena Jaꞌa holo le miu megraveda-megraveu degravenge pangee boe jꞌajꞌegravera jaꞌa Egraveimadha jaꞌa suti ae le lula miu

32 Dꞌai le lodꞌo egravedhi pacegraveri kegravenaDe jaꞌa pangegravedꞌu miu asa adhe-aaiLamatua segravena ka Na ladhe-leru miuDe miu hudꞌi kegravepe paꞌegravera ku aaꞌi-aaꞌi dhu negraveti uru egraveegravena jaꞌa peka ledegravengemiu negraveti babeꞌa dꞌara LamatuaLamatua degravenge koasa ho paꞌegravera dꞌaramiu Na moa le kahegravei ho hiamamegravengi mi dedha dhegraveu unu NaDe ladhe miu madhutu taruu Negravengudegravengedꞌaramera-milu tatumiu abhumamegravengi Na kahegravei

33 Lodꞌo jaꞌa sabꞌa egravetu talora aaemiu jaꞌa neo boe unu megravedha-panyaumiu egraveci sa Jaꞌa manegravengi boe megravedhahualaa miu do doi iia miu domegravedha-papake miu do ngaa egraveci sa34Miumeꞌa kahegravei lodꞌo jaꞌa pea degravengemiu jaꞌa sabꞌa dꞌai madhe segravena kajaꞌa bisa mamuri Hia boe jaꞌa mesaku te ngaa regravengu dhu madhutu jaꞌasegravera abhu pala kahegravei 35 De degravengejꞌara aaꞌi-aaꞌi se jaꞌa padꞌelo le jꞌarasegravena kamiu kahegraveimadhutu soru-baradhegraveu dhu unu aadꞌo segravera Sanegravedꞌepaie lii padhai Lamatua Yesus dhupeka na lsquoBeꞌa risi egravedhi hia negraveti egravedhisegravemi tarersquo rdquo

36 Ropa Paulus padhai lii nare segravemiegraveegravena hegraveia na patitu kegravetu urutuu kanamanegravengi-mangajꞌi degravenge regravengu aana manegravengi segravena ka Lamatua ladhe-leru regravengu aaꞌi-aaꞌi ra 37-38 Ka dꞌararegravengu aaꞌi-aaꞌi ra pegravedꞌa titu kegravena lulaPaulus peka na begraveli-camegravedꞌa regravenguparaga heka degravenge ne Ka dꞌai lodꞌoho ra pacegraveri dhegraveu se liku rare Pauluska uu ne degravenge lii tangi aa dꞌarapegravedꞌa Egravele egraveegravena ka ra lere jiꞌiDagger asadedha kapa

2024 2 Timotius 47 Dagger 2037-38 Jiꞌi egravetu neꞌe nuka Lukas dhu suri sasuri neꞌe Paulus degravengeangalai regravengu

Paulus si legravepa hari asa Yerusalem1 Ropa palangu lii egravele degravenge kegravetu-

kegravetu jumaꞌat dhu mai negraveti Epesusdegravenge dꞌara bia ka jiꞌi caꞌe asa dedhakapa ho pakegravedꞌi taruu asa pulu KosAsa begraveli egraveegravena jiꞌi ngare pulu RodosNegraveti negravei jiꞌi kako taruu asa kota hegravebꞌa-namo cue ngara na Patara 2 Egravetuegraveegravena jiꞌi puru negraveti kapa Ka jiꞌicaꞌe hari kapa leo dhu neo laꞌe asapropensi Fenisia padegravetu degravenge SiriaRopa jiꞌi ngare dedha ra egravere degravenge katangadꞌa 3 Negravebhu boe ka jiꞌi ladhengegravedhi pulu Siprus re sebhe kariujiꞌi Jiꞌi dhuli boe te ngaa kako taruutoke jiꞌi panahu egravetu kota Tirus egravetupropensi Siria Dꞌai era negravei ra papurumegravedha negraveti dedha kapa

4 Lula regravengu papuru megravedha era kajiꞌi puru laꞌa ngadꞌo dhegraveu-dhegraveu saraniegravetu egraveegravena Ropa paraga hegraveia jiꞌi peadegravenge ra ca migu kateme Dhegraveu seꞌese abhu le tadha negraveti Roh Lamatuaho kai Paulus segravena ka laꞌe ia ka asaYerusalem 5 Masi ka segravemi egraveegravena tengaa ropa egravele ca migu ka jiꞌi laꞌahari asa kapa Dhegraveu sarani segravera aaꞌi-aaꞌi ra bhegraveni-mone dhegraveu kapai anaiiki ana ngegraveru degravenge dhegraveu heka lerejiꞌi toke dꞌai hegravebꞌa-namo Egravetu dedhanebhe jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi patitu kegravetu uru-tuu homanegravengi-mangajꞌi sama-sama6 Palangu lii egravele ka jiꞌi caꞌe asa dedhakapa aa regravengu aaꞌi-aaꞌi ra legravepa egravemu

7 Jiꞌi pakegravedꞌi negraveti Tirus ka jiꞌi dhulikota Ptolemais Egravetu negravei jiꞌi puruka laꞌa tenge dhegraveu sarani egravetu egraveegravenaParaga ka jiꞌi pea degravenge si ca lodꞌo8 Begraveli egraveegravena jiꞌi pakegravedꞌi negraveti egraveegravena hegraveiadꞌai kota Kaisarea Egravetu Kaisarea jiꞌipea taha egravetu egravemu Pelipus Negravengu neka dhu bhoke uuru jꞌara negraveti Lii LoloBeꞌa Lamatua Yesus egravetu era egraveegravena Aanegravengu neꞌe ca dhegraveu negraveti dhegraveu pidhudhu hagꞌe rare ca hari negravei ho pala-bagi ngangaꞌa mi bhegraveni balu-ana laluegravetu Yerusalem 9 Pelipus ne anabhegraveni na dhegraveu egravepa Ama Lamatua

pake si ho jꞌajꞌi dhegraveu regraveti lii padhai Naho peka dadꞌegravei Na

10 Ropa jiꞌi pea degravenge regravengu pegraveri-pegraveri lodꞌo hegraveia dhegraveu egraveci ngara naAgabus mai negraveti propensi YudeaLamatua pake ne jꞌajꞌi dhegraveu negraveti liipadhai Na ho peka dadꞌegravei Na 11 Namai paraga degravenge jiꞌi Hegraveia nare dharahake Paulus ka na haheo mi ai degravengehaga na Hegraveia na peka aku negravengu naldquoRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci pekasegravemi neꞌe ka lsquoDhegraveu unu dhara hakene egraveegravena na dhegraveu Yahudi egraveki karadhene segravemi neꞌe ka egravetu Yerusalem Egraveleegraveegravena na ra soro ne asa dhegraveu dhuYahudi boersquo rdquo

12 Ropa jiꞌi tadegravengi ngare lii dhegraveuneꞌe jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi manegravengi degravengedꞌara kateme segravena ka Paulus laꞌe iaka asa Yerusalem Jiꞌi dhu jꞌajꞌi anamadhutu na degravenge dhegraveu-dhegraveu saraniegravetu egraveegravena lii manegravengi jiꞌi segravemi egraveegravenaka 13Te ngaa Paulus dhaa aku negravenguna ldquoBaku Nga tao ka miu tangi segravemiegraveegravena Miu pabia le dꞌara jaꞌa Segravemineꞌe Abhu dhegraveu dhu mema dꞌegravei boejaꞌa lula jaꞌamadhutu LamatuaYesusDe masi ka ra egraveki karadhe jaꞌa dopamadhe jaꞌa do tao tasamia egraveegravena kajaꞌa sadia le segravemi korerdquo

14 Ropa jiꞌi ngeꞌa na Paulus segraveminare boe lii jiꞌi ka jiꞌi soro tegraveke nepeka na ldquoHudꞌi ka laa Pe ti ladhedadꞌegravei Lamatua dirdquo

Paulus si dꞌai Yerusalem15 Pea pegraveri-pegraveri lodꞌo egravetu Kaisarea

ka jiꞌi lalau megravedha-panyau jiꞌi ka jiꞌipakegravedꞌi asa Yerusalem 16 Abhu kahegraveipegraveri-pegraveri dhegraveu sarani negraveti Kaisareamadhutu jiꞌi Ra lere jiꞌi toke dꞌai egravemucue ho jiꞌi jꞌunu egravetu egraveegravena Lamatuaegravemu na ngara na Manason negraveti puluSiprus Negravengu ne negravebhu le par-caya Lamatua Yesus 17 Ropa jiꞌi dꞌaiYerusalem aꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetu negravei segravemirare jiꞌi degravenge dꞌara karejꞌe

Paulus si lasi paraga degravenge Yakobis18 Begraveli egraveegravena ka jiꞌi aaꞌi-aaꞌi laꞌa

paraga degravenge Yakobis Aa dhegraveu 218 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 65 85 2110 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1128

Lii Lolonegraveti DhegraveuPajuu-paleha 2119268Lii Lolonegraveti DhegraveuPajuu-paleha 2127-29heka-dhegraveu heka dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌira pakaboko le egravetu egraveegravena 19 Jiꞌihia lii mahoꞌo egraveci degravenge egraveci hegraveiaPaulus padhue-padhai aaꞌi-aaꞌi dhuAma Lamatua tao le egravetu mia-mia hiami dhegraveu Yahudi boe segravera Na pekana Lamatua Yesus bhoke le jꞌara karegravengu parcaya Lamatua Yesus Nalolo kahegravei tasa mera mia Lamatuapake ne degravenge angalai-angalai na egravetudꞌara sasabꞌa-laꞌa ra 20 Ropa tadegravengirare lii lolo Paulus ne regravengu aaꞌi-aaꞌipakapai kolongara Ama Lamatua

Hegraveia ra peka degravenge Paulus akuregravengu na ldquoSegravena ka egraveu meꞌa abhuriho-riho dhegraveu Yahudi dhu parcayale Lamatua Yesus Te ngaa regravengukegravepe paꞌegravera era atora-atora dhuMusapapuru mai hia egravedhi 21 Te ngaaabhu dhegraveu dhu leko-monya palegravemeegravetu neꞌe peka na egraveu ae ka dhu ajꞌadhegraveu-dhegraveu Yahudi egravetu era leo pekana regravengu madhutu ia ka atora-atoraagama negraveti Musa Regravengu peka kahegraveina egraveu kai si segravena ka madhutu ia kaadꞌa suna hia ana-ana mone regravenguAa egraveu kai dhegraveu sarani segravera kahegraveisegravena ka madhutu ia ka atora adꞌadhu leo segravera negraveti egravedhi dhegraveu Yahudi22 De sanegravedꞌe Tatu dhegraveu Yahudi segraveratadegravengi na egraveu egravetu neꞌe le Ka dhegraveudhu tadegravengi lii lai-ngegravelu segravera tatu ranasa De egravedhi tenge jꞌara samia

23 Madhutu aꞌabhu jiꞌi segravemi neꞌeka abhu dhegraveu egravepa negraveti jiꞌi dhu pajajile degravenge Lamatua Limuri ne dhegraveuseꞌe neo lusu pakahoni kegravetu ra hojꞌajꞌi mi tadha peka na regravengu taoaaꞌi le ngaa dhu ra pajaji na 24 Dehua iia egraveu lamu palere degravenge dhegraveuegravepa se asa dꞌara EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua Egraveu lamumadhutu regravengu kahegravei segravena ka pamegraveuiisi madhutu adꞌa Aa egraveu tago morebabꞌae regravengu kahegravei negraveti tatao adꞌaegraveegravena Ladhe egraveu tao segravemi egraveegravena dhegraveureꞌa na egraveu kegravepe paꞌegravera era atoraagama Yahudi dhu Musa papuru hiaegravedhi Aa ladhe tao segravemi egraveegravena regravengureꞌa na segravera sa dhu leko-monya di

negraveti lii lolo dhu peka na egraveu ka dhu kaidhegraveu homadhutu ia ka adꞌa Yahudi

25 Te ngaa mi dhegraveu dhu Yahudiboe dhu legraveka le Lamatua Yesusegravedhi paꞌadhu le sasuri hia ra Egravedhipeka le lii pamaꞌegravete egravedhi ca hari negraveidhu peka regravengu parluu boe mad-hutu atora adꞌa Yahudi aaꞌi-aaꞌi raDhu regravengu hudꞌi tao madhutu segravemineꞌe ku bhegraveni-mone baku tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveuegravemu-kamali ra Regravengu baku pabꞌalidegravenge megravedha sogo-tagu aa baku raꞌangangaꞌa dhu taomadenge aꞌari dhegraveuYahudi Conto segravemi regravengu baku raꞌasisi sogo-tagu baku raꞌa raa badhaaa baku raꞌa sisi badha madhe dhu rapacegraveli kokordquo

26 Ka Paulus segravemi nare degravenge beꞌalii manegravengi ra Hegraveia asa begraveli egraveegravenanegravengu degravenge dhegraveu egravepa se lasi palereasa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi kara pamegraveu iisi ra madhutu adꞌa agamaYahudi Egravele ka Paulus peka degravengeama agama egravetu egraveegravena peka na lodꞌomia ho regravengu heka pamegraveci lii moaregravengu Te ladhe egravele lodꞌo egraveegravena regravenguca dhegraveu-ca dhegraveu ka hudꞌi tao kupersembahan regravengu mi Lamatua

Ra kegravepe Paulus egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi

27-29 Ropa oe egravele pidhu lodꞌo dhuregravengu pamoa ho paꞌegravele tatao adꞌaegraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudinegraveti propensi Asia dhu regravedhi Pauluslaꞌe asa dꞌara kota Yerusalem paleredegravenge angalai egraveci ngara na TrofimusTrofimus ne dhegraveu kota Epesus aanegravengu dhegraveu Yahudi boe Ka roparegravengu regravedhi Paulus laꞌe asa dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi karegravengu neo laa na Paulus negraveti degravengeTrofimus asa dꞌara kahegravei Temadhutuatora dhegraveu Yahudi boe bisa boe lasiasa dꞌara Egravemu egraveegravena Ka regravengu pakejꞌara neꞌe segravena ka jꞌajꞌi lii langu Negravetiegraveegravena ka ra kakegravejꞌi dhegraveu dhu egravetu segraveraho ra kegravepe Paulus Aa ra paꞌoo pekadegravenge dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera peka na

2124 Sensus 613-21 2125 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1529

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2130 269 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 221ldquoWoeh Dhegraveu Israꞌel segravera Tulu kujiꞌi laa Negravengu ne ka dhu ajꞌa palegravemeegravetu mia-mia peka na core eele kaadꞌa egravedhi dhegraveu Yahudi Negravengu neꞌeka dhu padhai lii pakarehe kahegravei EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi ne Ka doeneꞌe ne negravengu neo maso ho pakajꞌaluera Lamatua dhu mola-megraveci nerdquo

30 Ropa tadegravengi lii neꞌe dhegraveu cakabarai negraveti kota Yerusalem dꞌarara pana-magꞌoro Hegraveia dhegraveu ae railasi lingu rare Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi egraveegravena Ka ra kegravepe rare Paulushegraveia ra nuni paꞌoro ne asa liꞌu Ka rabegravedho aaꞌi hegravebꞌa oka negraveti Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi

31 Ropa ra tasibꞌu neo pamadhePaulus ka komedhaa sordadꞌu Romadhu egravetu egraveegravena tadegravengi lii maruruegraveegravena 32Ka komedhaa ne paroa degravengeka sordadꞌu negravengu degravenge kapala-kapala regravengu segravera ho maso asa taloraaae dhegraveu dhu maruru segravera Ropadhegraveu seꞌe ladhe regravedhi sordadꞌu degravengekomedhaa aae segravera mai ka ra ae eelegame Paulus 33 Egravele egraveegravena ka komed-haa na kegravepe Paulus ka na pua hosordadꞌu segravera egraveki ne pake rate begravesidua Ra egraveki rare ka na karegravei dhegraveusegravera peka na ldquoDhegraveu neꞌe ne cee Natao sala ngaardquo

34 Te ngaa ra dhaa degravenge lii baka-leo Cahagꞌe peka na ldquoNa tao segravemineꞌerdquo Cahagꞌe hari peka na ldquoNa taosegravemi egraveegravenardquo Ka komedhaa ne jꞌajꞌibingu Neꞌa boe lii langu ne kolo-kapua na tasamia lula dhegraveu ae segraverapaꞌoo-parodha palere-lere Negraveti egraveegravenaka na pua ho regraveti Paulus asa dꞌarabenteng sordadꞌu laꞌe 35-36 Sordadꞌuse lere regraveti Paulus te ngaa dhegraveu aese madhutu kahegravei degravenge asa tabhamaruru Ropa oe caꞌe langa dhegraveuseꞌe asa ra hoe aae ka ra karubhu asamadha lasi Toke sordadꞌu se nedhe

Paulus segravena ka dhegraveu segravera baku abꞌopalaho ne Hegraveia ra paꞌoo degravenge liimegravedhu aku regravengu na ldquoPamadhe nePamadhe eele nerdquo

Paulus manegravengi ho siri iisi na egravetumadha dhegraveu ae

37 Ropa regravengu neo maso asa dꞌarabenteng Paulus manegravengi komedhaaegraveegravena dhu tao lii Yunani aku negravenguna ldquoAma Jaꞌa bisa padhai lii cikidordquo

Ropa tadegravengi lii padhai Paulus segravemiegraveegravena ka komedhaa ne capa cagꞌagꞌahegraveia na karegravei aku negravengu na ldquoHeeEgraveu ne meꞌa lii Yunani di Tasamiaka egraveu bisa meꞌa lii Yunani 38 Ladhesegravemi egraveegravena ngangee jaꞌa sala di Jaꞌaneo laa na egraveu ne dhegraveu Masir dhuuru egraveegravena kakegravejꞌi-rariu dhegraveu segravena kapakaco degravenge maruru Ka negraveti egravepariho dhegraveu regravedꞌu degravenge regraveka hegraveia rarai asa dꞌara padꞌa sodꞌa De egraveu neaadꞌo di sina mardquo

39 Ka Paulus dhaa aku negravengu naldquoAadꞌo ama Jaꞌa ne dhegraveu YahudiIna ku nara iisi jaꞌa egravetu kota Tarsusegravetu propensi Kilikia Jaꞌa manegravengiama ku hia jaꞌa tebho ciki ho jaꞌapadhai lii segraveku degravenge dhegraveu ae serdquo

40 Ka komedhaa madhutu kahegravei liimanegravengi Paulus Hegraveia Paulus titu egravetudedha langa ka na dedꞌe kacui-aai namanegravengi regravengu mau-mau ho na neopadhai lii Ka na mulai padhai lii taolii regravengu unu ra lii Aram (Te egravetuegraveegravena begraveli-begraveli dhegraveu Ibrani padhai liipake lii Aram)dagger

22Paulus siri iisi na

1 Hegraveia Paulus mulai dedꞌe lii pad-hai aku negravengu na ldquoAma-ama degravengemone-aanga angalai aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa

2127-29 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 204 2130 Abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu peka na bisa boepamadhe dhegraveu egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Lamatua Ladhe abhu dhegraveu egraveci dhu maso asadꞌara ho kegravepe tadhu egravetu dedha mei persembahan madhutu atora agama Yahudi na dhegraveu bisa boe taongaa-ngaa mi dedha dhegraveu neꞌe Negraveti egraveegravena ka dhegraveu Yahudi sa roꞌo boe ho Paulus laꞌe hari asa madhaEgravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi egraveegravena Ka ra begravedho aaꞌi hegravebꞌa oka Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi segravemi egraveegravenadagger 2140 Lii lsquodhegraveu Ibranirsquo degravenge lsquodhegraveu Yahudirsquo ngara se sasoa na dhegraveu egraveci egraveegravena ka Sama segravemi lsquodhegraveuDhaorsquo degravenge lsquodhegraveu Kahorersquo

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 222 270 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2216manegravengi segravena ka miu nanene ku jaꞌate jaꞌa neo siri iisi jaꞌardquo

2 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae ka nanenePaulus padhai lii tao lii regravengu Ka ramau-mau degravenge ka ho neo nanenepaie-iie lii padhai lii na Hegraveia natuhu peka na 3 ldquoSegravena ka miu meꞌajaꞌa ne dhegraveu Yahudi Ina ku naraiisi jaꞌa egravetu kota Tarsus egravetu propensiKilikia Te ngaa jaꞌa kapai egravetu neꞌeegravetu kota Yerusalem Dhu ajꞌa jaꞌanuka mese aae egravetu neꞌe ngara naGamaliel Na ajꞌa jaꞌa atora aaꞌi-aaꞌinegraveti baki Musa toke dꞌai lutu-selaJaꞌa majꞌegraveni madhutu Ama Lamatuakahegravei sama segravemi miu aaꞌi-aaꞌi mi4 Lodꞌo dhu uru segravera jaꞌa loe boe lakupajꞌegravera degravenge pasusa dhegraveu-dhegraveu dhumadhutu Jꞌara Mamuri Yesus Jaꞌanuni kegraveti si bhegraveni-mone mai asaYerusalem ne Ho egraveegravena na coreasa dꞌara begravedho lasi Lodꞌo egraveegravenaabhu kahegravei dhu madhe 5 Kegravetu kapairisi agama Yahudi degravenge ama agamaYahudi dhu leo segravera regravengu aaꞌi-aaꞌi rareꞌa ngaa dhu jaꞌa peka ne legraveke tareꞌasegravemi egraveegravena Jaꞌa padhai lii hegravebꞌa huaboe Te regravengu segravera ka dhu pangegravedꞌujaꞌa sasuri koasa ho laku kegravepe dhegraveudhu madhutu Yesus segravera toke dꞌaikota Damsik Egravetu negravei jaꞌa neo kegravepesi ho egravere kegraveti mai asa YerusalemMadhutu dadꞌegravei jaꞌa hudꞌi laa dhegraveu-dhegraveu dhu pamaꞌegravete lii langu agamasegravera ka dhu huku sirdquo

Paulus lole ngaa-ngaa dhu negravenguparaga

(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 91-19 2612-18)

6Hegraveia Paulus tuhu hari lii padhai liina pekana ldquoNegraveti egraveegravena ka jaꞌa pakegravedꞌilaku asa Damsik ho tenge si egravetu negraveiPe dꞌai lodꞌo titu mera sa jiꞌi oe dꞌaika dꞌara kota egraveegravena Cagꞌagꞌa laa saraaaae egraveci senter legraveke jaꞌa negraveti dedha-liru mai 7 Hegraveia jaꞌa begravebhe baa-baaegravetu rai ka jaꞌa tadegravengi lii egraveci peka nalsquoHe Saulus Nga tao ka egraveu pajꞌegravera jaꞌasegravemi neꞌe nersquo 8 Jaꞌa mema tadegravengi lii

egraveegravena te ngaa ladhe kegravedhi boe dhegraveuHegraveia jaꞌa karegravei aku jaꞌa na lsquoAma dhupadhai lii ne cee ka egraveursquo

Ka lii egraveegravena dhaa akuNegravenguna lsquoJaꞌaneꞌe ka Yesus dhegraveu Nasaret dhu egraveupajꞌegraverarsquo 9 Aa dhegraveu-dhegraveu dhu kakopalere degravenge jaꞌa regravengu regravedhi saraaegraveegravena kahegravei te ngaa tadegravengi boe lii

10 Ka jaꞌa bꞌala lii egraveegravena aku jaꞌana lsquoLadhe segravemi egraveegravena jaꞌa hudꞌi taotasamia hari kursquo

Hegraveia lii ne peka aku negravengu nalsquoKegravedꞌi ka ho lamu asa dꞌara kota Pedꞌai negravei Jaꞌa heka peka degravenge egraveu kegravenangaa dhu egraveu hudꞌi taorsquo

11 Ropa tadegravengi egravele lii egraveegravena jaꞌakegravedꞌi titu Te ngaa jaꞌa kegravedhi hekangaa-ngaa lula saraa aae egraveegravenamadegraveka titu kegravena Ka anga jaꞌa segraverasaradꞌe regraveti jaꞌa asa dꞌara kota Damsik

12 Egravetu egraveegravena abhudhegraveu egraveci ngaranaAnanias Negravengu ne ca dhegraveu dhu dꞌaramola aa kegravepe paꞌegravera atora negraveti bakiMusa Dhegraveu Yahudi aaꞌi-aaꞌi dhu peaegravetu dꞌara kota egraveegravena ra dꞌegravei ne degravengepakabꞌua ne kahegravei 13 Na mai tengejaꞌa ka na lii aku negravengu na lsquoSaulusMusi madha egraveu beꞌa le De bhoke kamusi madha egraveursquo Ropa na padhai liinare ka jaꞌa dedꞌe regravehu jaꞌa ka jaꞌakegravedhi degravenge ne ka 14Hegraveia na ajꞌa jaꞌaaku negravengu na lsquoAma Lamatua dhu begravei-baki egravedhi manegravengi-mangajꞌi Negravenguegraveegravena ka dhu hagꞌe nare le egraveu Sasabꞌaegraveu ka nuka egraveu hudꞌi meꞌa pabeꞌa-beꞌaku dadꞌegravei Na Aa egraveu hudꞌi tadhe kuYesus dhu karegravei negraveti uru ka mai egravedhiale Ne ldquoDhegraveu Mola-Megravecirdquo Limuri neLamatua bhoke le jꞌara ho egraveu tadegravengiunu mu negraveti Yesus 15 Negravengu unu Naka dhu hagꞌe nare egraveu segravena ka lamulole peka degravenge dhegraveu egravetu mia-mia LiiLolo Beꞌa Na Egraveu hudꞌi lole aaꞌi kungaa-ngaa dhu egraveu megravedhi degravenge musimadha unu mu aa aaꞌi-aaꞌi dhu egraveutadegravengi negraveti Negravengu 16 Egraveu mate ia kapanegravebhu Lamu segravena ka manegravengi hora sarani mu Sena ka jꞌajꞌi mi tadhadhu peka na egraveu manegravengi le segravena ka

223 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 534-39 225 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 269-11

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2217271Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2230LamatuaYesus saku eele sasala-sasigoegraveu aaꞌi-aaꞌi rarsquo rdquo

Ama Lamatua pua Paulus ho negraveti LiiHolo-Nori Na mi suku Yahudi boe segravera

17 ldquoEgravele egraveegravena ka jaꞌa legravepa asaYerusalem Ca lodꞌo jaꞌa laku saba-jꞌa asa dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ropa jaꞌa sabajꞌa eraLamatua hia jaꞌa kegravedhi egravetu dꞌaratanila 18 Jaꞌa ladhe kegravedhi Yesus HegraveiaNa paredha jaꞌa peka na lsquoLimuri neegraveu hudꞌi tegraveke eele ka kota Yerusalemne Te dhegraveu egravetu seꞌe se roꞌo boe segravemirare ngaa dhu egraveu ajꞌa regravengu lula-negravetiJaꞌarsquo

19 Te ngaa jaꞌa koꞌo boe segravemilii paredha egraveegravena lula uru egraveegravenaama agama segravera mema dꞌegravei le jaꞌaKa jaꞌa dhaa peka na lsquoSegravemi neꞌeLamatua Regravengu aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌale uru egraveegravena jaꞌa ka dhu maso-kaluaegravemu sabajꞌa egravetu mia-mia ho kegravepe aagame dhegraveu dhu parcaya mi Lamatuasegravera 20 Regravengu reꞌa kahegravei lodꞌo regravengupegraveci pamadhe dhegraveu pajuu-palehaLamatua Stefanus jaꞌa egravetu madhakahegravei aa jaꞌa koꞌo kahegravei Lodꞌo ra oruhadhu ho pegraveci ne jaꞌa ka dhu pua siaa jaꞌa ka dhu laladhe kodho sirsquo

21 Masi ka jaꞌa pasanegravedꞌe Ne tengaa Yesus hia hari paredha peka nalsquoTenge ia ka madha jꞌara ae-ae Tegravekeeele ka Yerusalem Lamu degravenge kadꞌara lai-lai ne Te Jaꞌa neo pua egraveulamu asa era-era kajꞌegraveu ho ajꞌa dhegraveu-dhegraveu leo dhu Yahudi boersquo rdquo

22 Ropa dhegraveu ae se tadegravengi Pauluspeka na Lamatua pua le negravengu laꞌeasa dhegraveu-dhegraveu leo ka roꞌo hekananene lii padhai na Regravengu aaꞌi-aaꞌira nasa hegraveia ra paꞌoo palere-lere akuregravengu na ldquoMi nanene ia ka dhegraveu neꞌene Kalabhe pamadhe ne Tegraveke ia kana mamurirdquo

Sordadꞌu segravera regraveti Paulus asa dꞌarabenteng

23 Ropa dhegraveu ae se paꞌoo-parodhasegravemi egraveegravena ka ra bhoke eele kodho liꞌusi negraveti ua ra degravenge ra daꞌu ahu hocebꞌe asa dedha lula ra nasa ae titu

kegravena 24 Lodꞌo komedhaa sordadꞌuladhe na dhegraveu se maruru hari kana pua ana bua na egravere regraveti Paulus asadꞌara benteng laꞌe Hegraveia komedhaapua ra kalabhe Paulus segravena ka namangaku na tao sala ngaa ka dhegraveuYahudi se neo pamadhe ne 25 Ropara egraveki Paulus ho neo kalabhe ne hegraveiana piku koko na ka na karegravei sor-dadꞌu egraveegravena peka na ldquoMadhutu atoraparedha Roma mia dhu legraveke Ladheca dhegraveu dhu degravenge hak ana kabaraiRoma segravemi negravengu dhu egravetu dꞌara liilangu miu tao ne tasamia Mi hakepaparu uuru do mi parisa ne urukurdquo

26 Ropa tadegravengi nare lii segravemi egraveegravenasordadꞌu egraveegravena laꞌe karohe-rohe tengekomedhaa na Ka na peka ldquoAmaDhegraveu neꞌe ne degravenge hak ana kabaraiRoma De ama neo tao ne tasamiardquo

27 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena hegraveiakomedhaa laꞌe karegravei Paulus akunegravengu na ldquoRa peka na egraveu ne degravengehak ana kabarai Roma Tareꞌa dordquo

Ka Paulus bꞌala aku negravengu naldquoMema tareꞌa Jaꞌa unu hak egraveegravenardquo

28 Egravele egraveegravena ka komedhaa peka akunegravengu na ldquoJaꞌa segravemi egraveegravena kahegravei Jaꞌabꞌae kabꞌua aae heka abhu hak egraveegravenakegravenardquo

Te ngaa Paulus dhaa aku negravengu naldquoJaꞌa ne bꞌae boe ngaa-ngaa Karegraveinegraveti ina ku nara iisi jaꞌa jaꞌa dhudegravenge le hak egraveegravena Ama ku unu hakegraveegravena kahegraveirdquo

29 Ropa regravengu tadegravengi dhu Paulusdegravenge hak ana kabarai Roma ka sor-dadꞌu segravera hari kabodho ka ra baniheka game degravenge parisa lii langu negravetiPaulus Ka komedhaa ne jꞌajꞌi mad-haꞌu lula negravengu egraveki le Paulus aa dhupeka na negravengu sisu le madha jꞌaraparedha

Paulus egravetu era pamaꞌegravete lii languagama Yahudi

30 Asa begraveli egraveegravena komedhaa egraveegravenaneo neꞌa tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌajꞌi negraveti liilangu egraveegravena tasamia Hegraveia na puadhegraveu sabꞌa na lasi paroa kegravetu agamaYahudi degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu biasa

Lii Lolonegraveti DhegraveuPajuu-paleha 231272Lii Lolonegraveti DhegraveuPajuu-paleha 2312-13uri lii langu agama Yahudi segravena ka rapakaboko Ka na pua si bhoke eelerate negraveti Paulus ho regraveti ne laꞌe asamadha dhegraveu segravera aaꞌi-aaꞌi ra

231 Dꞌai egraveegravena ka ra hia Paulus segravena ka

na siri iisi na Hegraveia na ladhe palegravemedhegraveu egravetu segravera aaꞌi-aaꞌi ra ka na jꞌokapadhai lii na aku negravengu na ldquoAꞌariJaꞌa titu egravetu era neꞌe degravenge dꞌaramola Ama Lamatua dhu neꞌa na jaꞌakaregravei negraveti ana iiki mai dꞌara jaꞌa dhumolardquo

2 Ropa tadegravengi Paulus padhai liisegravemi egraveegravena Ananias kegravetu kapai risiagamaYahudi nasa titu kegravena Hegraveia nahia paredha mi dhegraveu dhu titu padegravetudegravenge Paulus peka na ldquoTegravebe hegravebꞌanardquo

3 Ka Paulus bꞌala Ananias peka naldquoPe Ama Lamatua bꞌala tegravebꞌe hegravebꞌaegraveu Te egraveu nuka segravemi agarii dhu hekalegraveke lame re liꞌu te re dꞌara dhu mocale Egraveu madhegravedi egravetu era neꞌe ne hotao ngiꞌu mu segravemi dhegraveu mola sa Aaegraveu neo huku jaꞌa madhutu atora adꞌaegravedhi Te ngaa egraveu unu mu sisu eeleatora egraveegravena lodꞌo egraveu pua dhegraveu tegravebꞌejaꞌardquo

4 Ropa Paulus padhai lii segravemi egraveegravenadhegraveu egravetu segravera kai ne peka na ldquoHehEgraveu bisa boe padhai lii segravemi egraveegravena mikegravetu kapai risi agama egravedhi nerdquo

5 Hegraveia Paulus dhaa aku negravengu naldquoTareꞌa do Ladhe segravemi egraveegravena jaꞌamanegravengi segravena ka dꞌara baku sala lulajaꞌa keꞌa boe na negravengu ne kegravetu kapairisi agama egravedhi Mema tareꞌa AmaLamatua pake le dhegraveu ho suri pekana lsquoMiu baku padhai lii karehe mikegravetu miu segraverarsquo rdquo

6-8 Lodꞌo Paulus ladhe negravedhi dhegraveudhu madhegravedi pamaꞌegravete lii languagama na neꞌa peka na regravengu dhuhagꞌe mi dua partei Cahagꞌe negravetipartei Saduki dhu parcaya dhegraveumadhe bisa heka mamuri hari Regravengu

parcaya kahegravei peka na Ama Lamatuadhu degravenge boe ana pajuu egravetu sorgaSamanga aadꞌo kahegravei Cahagꞌe harimadhutu partei Parisi dhu parcayapeka na begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatuapamamuri hari dhegraveu madhe Regravengusegravera parcaya peka na egravetu sorga AmaLamatua degravenge ana pajuu aa abhusamanga kahegravei

Hegraveia Paulus padhai lii degravenge liimegravedhu aku negravengu na ldquoAꞌari Segravenaka miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa jaꞌa ne dhegraveuParisi Ama ku degravenge baki ku dhegraveuParisi Deo neꞌe ne miu neo hukujaꞌa lula jaꞌa parcaya peka na AmaLamatua bisa pamamuri hari dhegraveumadherdquo

Ropa Paulus padhai lii segravemi egraveegravenadhegraveu Parisi degravenge dhegraveu Saduki pataotoke regravengu lii egraveci heka Ka regravengu sehagꞌe eele jꞌajꞌi mi dua 9 Negraveti egraveegravenaka dhegraveu se patao ka jꞌajꞌi maruru aaeHegraveia pegraveri-pegraveri mese negraveti partei Parisikegravedꞌi titu ho sarii Paulus aku regravenguna ldquoDhegraveu ne sala boe Tao-tao naabhu roh do ele boe ana pajuu AmaLamatua egraveci negraveti sorgamai ka padhailii degravenge nerdquo

10Masi kamese se padhai lii le segravemiegraveegravena te ngaa dhegraveu segravera asa ra hoedegravenge patao Negraveti egraveegravena ka komedhaane jꞌajꞌi madhaꞌu Na pangee magedhoka dhegraveu se game pamadhe PaulusHegraveia na paredha ana bua na segravera lasiegravere rare ne regraveti asa dꞌara benteng

11 Ka dꞌara megraveda egraveegravena LamatuaYesus mai padꞌelo iisi mi Paulus Napaꞌegravera dꞌara Paulus Na peka akunegravengu na ldquoPaulus Baku madhaꞌuEgraveu ne dhu lole peka le degravenge dhegraveu-dhegraveu egravetu Yerusalem lula-negraveti Jaꞌa Desanegravedꞌe paie-iie Egraveegravena na egraveu hudꞌipadhai lii ku sama segravemi egraveegravena kahegraveiegravetu Roma negraveirdquo

Dhegraveu pareꞌa lii ho pamadhe Paulus12-13 Asa begraveli madꞌae egraveegravena abhu

egravepa nguru risi dhegraveu Yahudi dhu rare 232 Ananias neꞌe ne negravengu kegravetu kapai risi agama Yahudi kahegravei te ngaa Ananias dhu huku LamatuaYesus leo hari Dua ra ngara sama 233 Mateos 2327-28 235 Kalua negraveti Masir 2228 236-8 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 265 Pilipi 35 Mateos 2223 Markus 1218 Lukas 2027

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2314273Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2330lii egraveci ho neo pamadhe Paulus Kara subha aku regravengu na ldquoJiꞌi ngoꞌomegraveka ngaꞌa-nginu ladhe jiꞌi dhae pa-madhe Paulusrdquo 14 Ropa ra subharare ka lasi peka degravenge kegravetu agamaYahudi degravenge dhegraveu heka adꞌa Yahudisegravera aku regravengu na ldquoAma-ama si Jiꞌipasubha le peka na jiꞌi ngoꞌo boengaꞌa-nginu ladhe jiꞌi pamadhemegravekaPaulus 15 De dadꞌegravei jiꞌi segravemi neꞌe kaama si lami paraga degravenge komedhaamanegravengi ho negravengu negraveti Paulus asa erauri lii langu agama Tao nuka segravemidhu ama si neo hari parisa lii languna Pe jiꞌi mate si egravetu talora jꞌara segravenaka pamadhe nerdquo

16 Te ngaa ana mone egraveci negraveti anahegraveni Paulus tadegravengi lii padhue regravenguegraveegravena Ka rai laꞌe peka degravenge toꞌo naasa dꞌara benteng 17 Ropa tadegravenginare lii lolo ana neꞌe Paulus paroanare ama sordadꞌu dhegraveu egraveci ka napeka akunegravenguna ldquoNeꞌe ne ana jaꞌaLere megraveti ne lai-lai asa komedhaa egraveuHo neo peka ngaa egravecirdquo

18 Ka ama sordadꞌu egraveegravena lere negravetiana ne asa komedhaa na Hegraveia napeka aku negravengu na ldquoAma Paulusdhu egravedhi taha na manegravengi segravena kajaꞌa kegraveti ana neꞌe mai asa madha amaTe negravengu neo peka ngaa egravecirdquo

19 Hegraveia komedhaa kadhegravei kacui-aaiana ne asa era egraveci segravena ka dua ra diKa na karegravei aku negravengu na ldquoEgraveu neopeka ngaa degravenge jaꞌardquo

20Hegraveia ana ne dhaa peka na ldquoAbhupegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi dhu rare liiegraveci ho neo pamadhe toꞌo ku Regravenguneo mai manegravengi ama segravena ka begraveliegraveegravena ama lere megraveti toꞌo ku Paulusasa era uri lii langu agama Regravengu sedhu leko-monya ho neo parisa hari liiPaulus toke dꞌai lutu laꞌe 21 De amaku baku madhutu dadꞌegravei regravengu Teegraveegravena na risi negraveti egravepa nguru dhegraveu dhuneomate ama si egravetu talora jꞌara ho raneo pamadhe toꞌo ku Regravengu pasubhale peka na regravengu roꞌo megraveka raꞌa-rinu ladhe regravengu pamadhemegraveka toꞌoPaulus De nuka ra paꞌegravera si Regravengu dimate lii dhaa negraveti ama kardquo

22 Tadegravengi nare lii lolo ana neꞌehegraveia komedhaa peka degravenge ne ldquoEgraveubaku peka degravenge cee-cee na egraveu maile peka lii neꞌe mi jaꞌardquo Ropa padhailii egravele segravemi egraveegravena na pua ana ne legravepadegravenge ka

Ra lere Paulus asa gubernur Feliksegravetu kota Kaisarea

23 Egravele egraveegravena hegraveia komedhaa paroakegravetu sordadꞌu dhegraveu dua Ka naparedha si peka na ldquoMiu paꞌegraverasordadꞌu biasa dhegraveu dua ngasu dhegraveusordadꞌu dhu caꞌe jara pidhu ngurudhegraveu degravenge sordadꞌu dhu regravedꞌukapoke dua ngasu dhegraveu Miu pakegravedꞌidegravenge ka megraveda neꞌe dꞌara hake ceoho lami asa kota Kaisarea 24 Sadiamere jara ciꞌu hia Paulus Miu hudꞌilere paie-iie Paulus segravena ka dꞌaigubernur Feliks degravenge sodꞌardquo

25 Hegraveia na suri sasuri hia gubernurFeliks segravemi neꞌe ka

26 ldquoAma gubernur Feliks dhu jaꞌapakabꞌua Lii mahoꞌo negraveti jaꞌaKlaudius Lisias

27 Dhegraveu dhu jaꞌa hia dhiu nengara na Paulus Dhegraveu Yahudisegravera kegravepe rare ne ka oe rapamadhe ne kegravena Lodꞌo egraveegravenaana bua jaꞌa lasi nuni rarene negraveti kacui-aai dhegraveu Yahudisegravera Limuri heka jaꞌa keꞌakegravena negravengu ne degravenge hak anakabarai Roma 28 Jaꞌa neo keꞌanga tao ka dhegraveu Yahudi seneo pamadhe ne Negraveti egraveegravenaka jaꞌa kegraveti ne asa era uri liilangu agama Yahudi 29 Tengaa ra abhu boe sasala na egravecisa Te mema negravengu ne taoboe bhelu De dhegraveu neꞌe nebisa boe pamaso ne asa dꞌarabegravedho aa legraveke boe abhu hukumadhe Dhegraveu egravetu era uri liilangu agama Yahudi segravera rapatao lula lii holo-nori agamaregravengu dhu baka-leo Ka jaꞌakegraveti hari dhegraveu ne asa dꞌarabenteng laꞌe 30 Te ngaa asabegraveli egraveegravena jaꞌa tadegravengi naabhu dhegraveu Yahudi dhu rare liiegraveci ho neo pamadhe ne Ka

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2331 274 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 248jaꞌa ka dhu hia paredha holere regraveti dhegraveu ne asa madhaama Aa jaꞌa peka le kahegraveidegravenge dhegraveu Yahudi segravera dhuneo tao lii langu degravenge dhegraveuneꞌe na regravengu hudꞌi lasi asamadha ama Segravena ka amatadegravengi unu mu regravengu galaane sasala na tasamia

Sasuri jaꞌa ne dꞌai sange neꞌe kaMakasi aerdquo

31 Hegraveia sordadꞌu se paꞌegravera le hopakako paredha negraveti komedhaa Kadꞌara megraveda na kahegravei lere regraveti degravengePaulus dꞌai kota cue ngara na Antipa-tris 32 Asa begraveli egraveegravena sordadꞌu dhucaꞌe jara segravera regraveti Paulus dꞌai kotaKaisarea Te ngaa sordadꞌu dhu leosegravera legravepa hari asa Yerusalem 33Roparegravengu dꞌai Kaisarea hegraveia regraveti sasuriegraveegravena asa gubernur Aa ra pangegravedꞌuPaulus asa ai gubernur kahegravei 34 Bacanare sasuri egraveegravena hegraveia gubernur karegraveiPaulus aku negravengu na ldquoEgraveu ne dhegraveumiardquo

Ka Paulus dhaa aku negravengu na ldquoJaꞌane dhegraveu propensi Kilikiardquo

35 Ropa tadegravengi Paulus peka segravemiegraveegravena ka gubernur neꞌa na Paulusdhu negravedꞌu hak ana kabarai RomaHegraveia na peka aku negravengu na ldquoJaꞌaka dhu kegravedꞌu paredha egravetu neꞌe Deegraveegravena na jaꞌa ka dhu uri lii langu egraveune Te ngaa egravedhi hudꞌi mate ku dhegraveu-dhegraveudhugalaa egraveu segravera dꞌai neꞌe hekajaꞌa parisa lii langu egraveu kegravenardquo Hegraveiana pua sordadꞌu segravera taha Paulus egravetuera regravengu egravetu dꞌara kompleks egravemupea gubernur dhu uru egraveegravena dhegraveu aaeHerodes patitu

24Dhegraveu Yahudi mai tao lii langu degravenge

Paulus egravetu Kaisarea1 Egravele legravemi lodꞌo hegraveia dhegraveu-dhegraveu

Yahudi dhu neo tao lii langu degravengePaulus mai dꞌai kota Kaisarea Dꞌarakaboko regravengu egraveegravena abhu dhegraveu egravecingara naAnanias dhu jꞌajꞌi kegravetu kapairisi agama Yahudi Dhegraveu kapai dhuleo segravera madhutu kahegravei Regravengu maidegravenge dhegraveu egraveci ngara na Tertulus

Dhegraveu egraveegravena dꞌegravelu-megraveu padhai lii Negravetiegraveegravena ka ra rare ne jꞌajꞌi tuka padhailii ho labꞌa Paulus 2-3Ropa dhegraveu segraveraaaꞌi-aaꞌi ra tesa egravetu era parisa lii languegraveegravena hegraveia gubernur pua regraveti Paulusasa dꞌaramai Hegraveia Tertulus kegravedꞌi tituneo padhai lii pamanahu Paulus Kana hia hormat mi gubernur ka najꞌoka padhai lii aku negravengu na

ldquoAma gubernur dhu jaꞌa pakabꞌuaNegravebhu nare segravemi neꞌe mulai amamegravedꞌu paredha egravetu neꞌe ama dhumeꞌa uuru le ngaa dhu beꞌa hia jiꞌiAa ama tao babeꞌa ae le kahegravei tokejiꞌi dhegraveu Yahudi bisa mamuri degravengemera-milu karejꞌe-karae aa degravengeboe lii langu Negraveti egraveegravena ka jiꞌi pakelodꞌo neꞌe segravena ka manegravengi makasiae-ae mi ama gubernur Dhegraveu ceehari ka dhu bisa tao beꞌa ae egravetu mia-mia sama segravemi ama ne 4 Te ngaajaꞌa padhai lii pamadhera heka jaꞌakore dhoka isi di De jaꞌa manegravengiama nanene paie-iie jꞌara-jꞌara dhujaꞌa neo peka lula-negraveti Paulus ne

5 Segravemi neꞌe ku ama Madhutuaꞌabhu jiꞌi dhegraveu Yahudi Paulus ne egraveciegraveegravena ka degravenge egravei papegravedꞌa dhu rai negravetiera egraveci asa era egraveci laꞌe Negravengu nedꞌegravei palabꞌa degravenge agama jiꞌi aa tukapaꞌele iie adꞌa jiꞌi egravetu mia-mia Negravengulaꞌe asa era mia egraveegravena ka tatu dhegraveuYahudi hudꞌi tao ku lii langu egraveci degravengeegraveci Negravengu ne tuka dadugu-rariunegraveti partei agama dhu madhutu cadhegraveunegraveti Nasaret dhu jiꞌi pangarenalsquopartei Nasranirsquo Te ngaa dhu regravenguajꞌa segravera pasala kapai degravenge agamajiꞌi 6 Dhegraveu neꞌe ne neo pakajꞌaluEgravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi jiꞌi dhumola-megraveci egraveegravena Aa negraveti degravenge dhegraveudintiu asa dꞌara laꞌe Negraveti egraveegravena ka jiꞌikegravepe ngare ne [Madhutu dadꞌegravei jiꞌijiꞌi neo huku ne pake atora jiꞌi unumi 7 Te ngaa komedhaa Lisias maiegravere nare ne negraveti kacui-aai jiꞌi 8 Hegraveiana paredha peka na ladhe abhu dhegraveudhu neo tao lii langu degravenge Paulushudꞌi lasi ku asamadha ama gubernuregravetu Kaisarea Madhutu dadꞌegravei nasegravena ka ama gubernur unumu ka dhu

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 249 275 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2422uri lii egraveegravena] Ka limuri ne jiꞌi maiasa neꞌe segravena ka ama parisa lii ne Peegraveegravena na ama unu mu meꞌa ngaa dhujiꞌi lole ne mema legraveke tareꞌa-reꞌa

Dꞌai sange egraveegravena ka Makasi aerdquo9 Ropa Tertulus padhai lii nare ka

dhegraveu Yahudi leo segravera re lii padhai liina kahegravei aku regravengu na ldquoTareꞌa amaDhu legraveke kegravenardquo

Paulus siri iisi na egravetu madha guber-nur Feliks

10 Hegraveia gubernur paredha Paulusaku negravengu na ldquoNeꞌe ne jaꞌa hia egraveutebho ho siri iisi egraveurdquo

Hegraveia Paulus kegravedꞌi titu ka na dedꞌelii padhai aku negravengu na ldquoAma gu-bernur Ama paredha negravebhu le egravetupropensi jiꞌi ne De ama dhu meꞌale tareꞌa-reꞌa jꞌara mamuri jiꞌi dhegraveuYahudi tasa mera mia Negraveti egraveegravenaka jaꞌa madhaꞌu boe siri iisi egravetukatanga madha ama 11 Pe dꞌai can-guru dua lodꞌo dhu laꞌe egraveegravena jaꞌa lakuasa Yerusalem ho sabajꞌa egravetu dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Amabisa karegravei segraveku dhegraveu-dhegraveu dhu saba-jꞌa sama-sama degravenge jaꞌa lodꞌo egraveegravena12 Egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi jaꞌa pabꞌala boe degravenge cadhegraveu sa Aa egravetu dꞌara egravemu sabajꞌa dhuleo segravera kahegravei jaꞌa oru kore boe dhegraveuho tao maruru Segravemi egraveegravena kahegravei egravetuYerusalem jaꞌa pakaco boe

13 Te ngaa limuri ne dhegraveu se neopamanahu jaꞌa Ngaa dhu ra pad-hai lii deo sa legraveke boe lula degravengeboe bukti 14 Segravemi neꞌe ka ama gu-bernur Jaꞌa hudꞌi mangaku ku miama ngaa egraveci Jaꞌa dhu madhutupartei hiu egraveci dhu dhegraveu pangare nalsquoJꞌara Mamuri Lamatua Yesusrsquo Jaꞌasabajꞌa mi Ama Lamatua sama segravemibegravei-baki jaꞌa segravera sabajꞌa mi NegravenguJaꞌamadhutu kahegravei atora aaꞌi-aaꞌi negravetibaki Musa degravenge parcaya tareꞌa-reꞌangaa dhu dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua uru-uru segravera suri tegraveke hiajiꞌi 15 Jaꞌa sanao-maena mi AmaLamatua sama segravemi regravengu dhu titu

egravetu seꞌe se ho ra labꞌa jaꞌa ne Jiꞌise parcaya na begraveli-camegravedꞌa AmaLamatua pamamuri hari dhegraveumadhedhegraveu beꞌa do bhelu-katubꞌa egraveci egraveegravenaka 16 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa maꞌegravete boetenge jꞌara segravena ka jaꞌa bisa ma-muri degravenge dꞌara mola egravetu katangamadha Ama Lamatua aa dhegraveu rai-haha kahegravei Degravenge segravemi egraveegravena ka dhegraveuegraveci sa bisa boe pamanahu jaꞌa

17 Jaꞌa sabꞌa pegraveri-pegraveri tegraveu kegravenaegravetu liꞌu rai Israꞌel ka jaꞌa heka legravepaasa Yerusalem kegravena Lodꞌo jaꞌa maiegraveegravena jaꞌa kegraveti doi dhu dhegraveu pak-aboko segravena ka bantu dhegraveu-dhegraveu jiꞌidhu mamuri jꞌegravera Egravele ka jaꞌa lakuasa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi honeo sabajꞌa aa hia korban rupa-rupami Ama Lamatua egravetu egraveegravena 18 Ropajaꞌa pamegraveu iisi egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi madhutu jꞌara adꞌajiꞌi ka regravengu mai ho neo kegravepe jaꞌaTe ngaa lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae boe egravetusegravera aa egraveci sa dhu tao pakaco boengaa-ngaa 19 Dhu egravetu egraveegravena dhokapegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi negraveti propensiAsia dhu mai neo sabajꞌa egravetu egraveegravenakahegravei De ladhe regravengu segravei dhu neotao lii langu degravenge jaꞌa regravengu segraveraka dhu hudꞌi mai tao lii langu degravengejaꞌa ku egravetu neꞌe Ama seꞌe se aadꞌo20 Te ngaa dhegraveu segravei cegraveu boe De amakaregravei ku si sasala jaꞌa ngaa Uruegraveegravena lodꞌo regravengu parisa lii jaꞌa egravetuera parisa lii langu agama egraveegravena regravenguabhu boe sasala jaꞌa egraveci sa hegravei Deama ku karegravei segraveku regravengu 21 Dhokaele boe ca jꞌara di dhu tao ngangeeregravengu kaco aa ra dꞌegravei boe jaꞌa Ropajaꞌa padhai lii degravenge lii aae peka nalsquoMiu neo huku jaꞌa lula jaꞌa parcayana Ama Lamatua bisa pamamuri haridhegraveu madhersquo rdquo

22 Paulus padhai lii segravemi egraveegravena tengaa lula gubernur Feliks tadegravengiae le kahegravei lula-negraveti lsquoJꞌara MamuriLamatua Yesusrsquo ka na katange eelesidang egraveegravena ka na peka aku negravengu

248 Lii-lii dhu egravetu dꞌara kurung ne abhu boe egravetu Alkitab lii Yunani dhu uru-uru segravera 2418Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2117-28 2421 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 236

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2423 276 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 259na ldquoSegravemi neꞌe ka Jaꞌa neo paroakomedhaa Lisias ho nanene uuru kulii lolo negravengu Ladhe jaꞌa padhai liikore ku degravenge negravengu heka jaꞌa pa-maꞌegravete lii neꞌe kegravenardquo 23Ka na pua amasordadꞌu ca dhegraveu laꞌe taha Paulus Tengaa na paredha segravena ka ako hia nebebas ciki aa baku kai mone-aangaangalai na segravera mai lalau ne

Paulus padhai lii degravenge gubernur Fe-liks degravenge dhegraveu egravemu na Dorsila

24 Dhegraveu egravemu gubernur Feliks dhegraveuYahudi ngara na Dorsila Pegraveri-pegraverilodꞌo dhu laꞌe egraveegravena gubernur tengelodꞌo dhu hua iia segravena ka negravengudegravenge dhegraveu egravemu na neo padhai liidegravenge Paulus Ka na pua segravena kadhegraveu regraveti nemai asamadha regravenguduara Hegraveia Paulus lole degravenge ra jꞌaratasamia segravena ka dhegraveu bisa parcayaYesus Kristus Dhegraveu dhu Lamatuamoa negraveti uru ka mai 25Na peka kahegraveijꞌara tasamia ho dhegraveu bisa muri molaaa tasamia ho dhegraveu bisa jꞌaga ngiꞌusegravena ka baku tao sala Na lole kahegraveibegraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua pamaꞌegravetelii langu mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra peka nalegraveke do sala

Ropa Feliks tadegravengi nare segravemi egraveegravenaka na madhaꞌu Hegraveia na peka akunegravengu na ldquoPaulus Dꞌai sange egraveegravena kalaa Ladhe abhu lodꞌo taleo na jaꞌaparoa hari egraveurdquo 26 Lodꞌo egraveegravena guber-nur Feliks tenge-tenge jꞌara segravena kaPaulus palegraveke ne doi ho na patabulieele ne Negraveti egraveegravena ka na paroa taruuPaulus ho padhai lii degravenge ne

27 Te ngaa re jꞌara leo gubernur Fe-liks neo egravere dꞌara kegravetu agama Yahudisegravera kahegravei Negraveti egraveegravena ka na pamaꞌegraveteboe lai-lai lii Paulus neꞌe Na soro tegravekelii neꞌe segravene toke dꞌai dua tegraveu Egraveleegraveegravena ka abhu dhegraveu hiu dhu gati eelegubernur Feliks Ngara na PorkiusFestus Te ngaa regravengu taha taruuPaulus

25Gubernur Festus parisa lii langu

Paulus1 Lodꞌo egraveegravena gubernur hiu Festus

pidha asa Kaisarea ho neo pakako

paredha na Negravengu pea egravetu egraveegravenadhoka tegravelu lodꞌo di ka na laꞌe taruuasa Yerusalem 2 Egravetu negravei kegravetu agamaYahudi degravenge dhegraveu heka-dhegraveu hekaadꞌa Yahudi segravera mai paraga segravenaka neo patadha degravenge gubernur hiune Regravengu regraveti kahegravei degravenge lii galaaregravengu mi Paulus egravetu dꞌara lii padhue-padhai regravengu 3 Ra manegravengi kahegraveiladhe bisa na gubernur pua dhegraveunegravengu segravera regraveti hari Paulus ho legravepaasa Yerusalem Te ngaa regravengu pareꞌalii neo pamadhe Paulus egravetu talorajꞌara

4 Te ngaa gubernur dhaa akunegravengu na ldquoSegravemi neꞌe ku ama-amaHudꞌi laa ra taha ne egravetu Kaisarea Tejaꞌa neo legravepa asa negravei dꞌara lai-lai ne5 De ladhe negraveti miu dhu abhu koasaho uri lii langu ne na regravengu pakegravedꞌipalere degravenge jaꞌa asa Kaisarea Ladhetareꞌa dhegraveu neꞌe tao sala ngaa miubisa tao lii degravenge ne egravetu negraveirdquo

6-7 Egravele egraveegravena ka Festus pea pe dꞌaicanguru lodꞌo sa egravetu Yerusalem hekana legravepa asa Kaisarea kegravena Lodꞌo egraveegravenaabhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi dhumad-hutu degravenge negravengu dꞌai negravei Asa begraveliegraveegravena hegraveia gubernur mulai parisa liilangu egraveegravena Ka na pua dhegraveu lasi rarePaulus mai asa madha na

Ropa Paulus maso asa egraveegravena dhegraveuYahudi se kegravedꞌi titu rai-reo rare ne kara mulai core sasala ae-ae mi negravenguTe ngaa regravengu bisa boe padꞌelo buktiegraveci sa hegravei

8 Hegraveia Paulus siri iisi na akunegravengu na ldquoAma gubernur Jaꞌa taoboe ngaa-ngaa dhu negraveti bhabhelu-katubꞌa Jaꞌa tao boe kahegravei jꞌara egravecisa dhu palabꞌa degravenge agama Yahudijiꞌi Jaꞌa pakajꞌalu boe Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua egravetuYerusalem Aa jaꞌa tao boe kahegraveingaa-ngaa dhu palabꞌa degravenge jꞌara-jꞌara paredha Romardquo

9 Te ngaa lula gubernur neo naredꞌara dhegraveu Yahudi segravera ka na karegraveiPaulus aku negravengu na ldquoEgraveu ngeetasamia Egraveumoꞌo do aadꞌo ladhe jaꞌauri lii langu egraveu ne egravetu Yerusalemrdquo

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2510 277 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 252210 Ropa tadegravengi lii karegravei gubernur

segravemi egraveegravena hegraveia Paulus dhaa akunegravengu na ldquoAma gubernur Jaꞌa neana kabarai Roma Ka limuri ne jaꞌatitu egravetu madha ama gubernur dhegraveuparedha Roma dhu degravenge hak hoparisa lii langu jaꞌa madhutu atoraDe jaꞌa koꞌo boe laku asa Yerusalemho pamaꞌegravete lii jaꞌa egravetu negravei Amadhu meꞌa unu mu peka na jaꞌa netao boe sala ngaa-ngaa ho labꞌa dhegraveuYahudi seꞌe 11 De ladhe tareꞌa-reꞌajaꞌa tao sala ngaa-ngaa dhu palegravekedegravenge hukumamadhe jaꞌa segravemi koreTe ngaa ladhe ngaa dhu regravengu pekana legraveke boemadhutu atora Roma naabhu boe ca dhegraveu sa dhu soro jaꞌaasa dꞌara adhe-aai dhegraveu seꞌe Regravengudhodhoka tenge jꞌara di segravena ka neopamadhe jaꞌa De madhutu hak jaꞌajaꞌa manegravengi segravena ka lii langu jaꞌa nehia asa dhegraveu aae kapai Keser egravetu kotaRoma Hudꞌi negravengu unu ku jꞌue lii jaꞌanerdquo

12 Ropa tadegravengi Paulus manegravengisegravemi egraveegravena ka gubernur padhue-padhai degravenge anga na dhu madhutuuri lii langu egraveegravena Egravele egraveegravena ka napeka degravenge Paulus aku negravengu naldquoLula egraveu manegravengi le caꞌe banding asadhegraveu aae kapai de egraveu hudꞌi lamu kuasa Romardquo Peka egravele segravemi egraveegravena kagubernur katange eele sidang egraveegravena

Festus manegravengi aꞌabhu dhegraveu aaeAgripa lula-negraveti lii langu Paulus

13 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aae dhegraveuYahudi ngara na Agripa degravengeana hegraveni na ngara Bernike mai asaKaisarea Regravengu dua ra mai segravena kahia hormatmi gubernur hiu 14Regravengumanubha pegraveri-pegraveri lodꞌo degravenge gu-bernur Festus Ca tegraveka Festus lolelii langu Paulus degravenge regravengu dua raKa na peka aku negravengu na ldquoAmadhegraveu aae Egravetu Kaisarea neꞌe jiꞌitaha dhegraveu egraveci ngara na Paulus Uruegraveegravena gubernur dhui abhu boe lodꞌoho pamaꞌegravete lii langu na 15 Dꞌara

lai-lai ne lodꞌo jaꞌa egravetu Yerusalemkegravetu agama Yahudi degravenge dhegraveu hekadꞌara rai segravera mai galaa sasala Pauluska ra manegravengi jaꞌa segravena ka hukumema ka 16 Te ngaa jaꞌa peka degravengeregravengu aku jaꞌa na lsquoMadhutu atoraparedha Roma jaꞌa hudꞌi parisa uruku lii langu heka hia huku kegravena Aadhegraveu dhu tao lii langu segravera hudꞌimai patoomadha degravengemadha kahegraveiSegravena ka jaꞌa neo tadegravengi ku sasalangaa dhu miu pasale ne Aa negravengukahegravei abhu tebho segravena ka siri iisi naDegravenge jꞌara segravemi egraveegravena ka jaꞌa hekapamaꞌegravete lii langu na ladhe na salajaꞌa huku nersquo 17 Lodꞌo jaꞌa legravepa asaKaisarea abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudidhu palere degravenge jaꞌa asa neꞌe Asabegraveli egraveegravena jaꞌa parisa degravenge lii ne Kajaꞌa hia regraveti Paulus mai asa madhajaꞌa segravena ka jaꞌa neo nanene jꞌajꞌajꞌi liilangu ne tasa mera mia 18Hegraveia dhegraveu-dhegraveu Yahudi se titu ho ra lolo sasalaPaulus egraveci-egraveci Te ngaa ngaa dhu rapeka segravera bia boe segravemi dhu jaꞌa ngee19 Regravengu se dhodhoka patasala egravetujꞌara-jꞌara agama regravengu di Te regravengupabꞌala degravenge Paulus lula-negraveti Dhegraveuegraveci ngara na Yesus Madhutu rareꞌadhegraveu Yahudi Yesus egraveegravena madhe leTe ngaa Paulus degravenge egravera peka naYesusmamuri hari le 20Regravengu pasisusegravemi egraveegravena te ngaa lula jaꞌa ne dhegraveuhiu ka jaꞌa keꞌa megraveka uri lii agamane tasamia Negraveti egraveegravena ka jaꞌa karegraveiPaulus peka na lsquoTasamia ladhe jaꞌaparisa lii langu egraveu ne egravetu Yerusalemnegraveirsquo 21Tengaana segraveminare boe Negravetiegraveegravena ka na manegravengi caꞌe asa paredhadedha mi dhegraveu aae kapai egravetu RomaKa jaꞌa patabuli boe nemate jaꞌa abhulodꞌo ho regraveti ne laꞌe asa Romardquo

22 Ropa tadegravengi lii lolo Festus segravemiegraveegravena hegraveia dhegraveu aae Agripa peka akunegravengu na ldquoBeꞌa risi jaꞌa neo tadegravengiunu ku negraveti dhegraveu egraveegravenardquo

Hegraveia Festus dhaa na ldquoBisa Begraveli kupe jaꞌa uri ho amananeneunumunegraveti

2513 Dhegraveu aae Agripa neꞌe Herodes Agripa ka dua Ama na ka Herodes Agripa ka egraveci dhu pamadheYakobis Negravengu ne ka dhu madhe lula kalati raꞌe ne taga negravengu segravemi lii koa peka na negravengu sama segravemiana dedha-liru

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2523278Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 266-8dhegraveu egraveegravenardquo

Dhegraveu aae Agripa neo nanene lii pad-hai Paulus

23 Dꞌai begraveli egraveegravena gubernur Festusuri ho dhegraveu aae Agripa bisa nanenelii padhai Paulus Na uri kahegravei segravenaka dhegraveu ae nanene Paulus Nukakomedhaa-komedhaa sordadꞌudegravenge dhegraveu-dhegraveu kapai egravetu kotaKaisarea Egravele egraveegravena ka dhegraveu aaeAgripa degravenge Bernike maso degravengemegravedha-papake dhegraveu aae Ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi segravera pakabꞌua si Ropa regravengupakaboko tesa-tesa le hegraveia gubernurpua regraveti Paulus asa dꞌara

24 Hegraveia ra regraveti Paulus asa dꞌaralaꞌe Ka gubernur bhoka hegravebꞌa pekana ldquoAma dhegraveu aae Agripa ama-amadegravenge miu tamu aaꞌi-aaꞌi mi dhu jaꞌapakabꞌua Dhegraveu neꞌe ne ngara naPaulus Pegraveri-pegraveri ama dhegraveu Yahudisegravera tao lii langu degravenge ne Ka abhudhu mai asa jaꞌa regravengu cahagꞌe negravetiYerusalem aa cahagꞌe negraveti era neꞌemai laka-seti jaꞌa peka na dhegraveu neꞌene bisa heka hia ne mamuri 25 Negravetiegraveegravena ka jaꞌa parisa ne Te ngaa jaꞌaabhu boe sasala dhu pamegraveci degravengehukumadhe Te ngaa lula negravengu ununa dhu manegravengi le caꞌe asa paredhadedha egravetu Roma negraveti egraveegravena ka toꞌodo toꞌo boe jaꞌa hudꞌi hia regraveti ne kulaꞌe asa Roma 26-27 Ladhe jaꞌa hia lereregraveti ne jaꞌa hudꞌi ku tao sasuri Tengaa deo neꞌe ne jaꞌa suri sasuri netasamia hia mi dhegraveu aae kapai negraveiDe negraveti egraveegravena ka jaꞌa pakaboko ama-ama aaꞌi-aaꞌi segravena ka miu nanene liilangu na Ropa tadegravengi mere lii najaꞌa manegravengi segravena ka ama dhegraveu aaeAgripa nori jaꞌa segravena ka jaꞌa bisa suringaa dhu palegraveke degravenge ngangee dhegraveuaae kapai negravei Jaꞌa ngee na legraveke boeladhe jaꞌa paꞌadhu lii langu ne asadhegraveu aae kapai laꞌe te ngaa peka boesasala dhu dhegraveu ne adꞌu-ue

Dꞌai sange neꞌe ka lii padhai lii jaꞌaMakasirdquo

26Paulus siri iisi na egravetu madha dhegraveu

aae Agripa1 Hegraveia dhegraveu aae Agripa pua Paulus

akunegravenguna ldquoNeꞌe ne egraveu bisa siri iisiegraveu Jiꞌi aaꞌi mimate le neo nanene egraveurdquo

Ka Paulus tao tadha degravenge kacui-aai na hegraveia na padhai lii aku negravenguna

2 ldquoAma dhegraveu aae Agripa dhu jaꞌapakabꞌua Jaꞌa rasa oto lula ama hiajaꞌa tebho segravena ka jaꞌa padhai lii degravengemiu jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu Yahudise galaa mi jaꞌa 3 Jaꞌa keꞌa na amameꞌa risi eele adꞌa egravedhi dhegraveu Yahudidegravenge jꞌara madhe-muri egravedhi De jaꞌamanegravengi ho ama nanene paie ku liijaꞌa ne

4 Karegravei negraveti ana iiki ka mai ra ajꞌa-nori le jaꞌa segravena ka mamuri madhutuadꞌa egravedhi dhegraveu Yahudi Uru egraveegravenara ajꞌa jaꞌa egravetu rae Egravele egraveegravena kajaꞌa sakola tabha hari egravetu YerusalemDhegraveu Yahudi egravetu Yerusalem segravera reꞌale jꞌara mamuri degravenge tatao jaꞌa5Ladhe kegravetu agama se roꞌo regravengu bisalolo peka na regravengu se ka dhu tadhele jaꞌa karegravei negraveti uru egraveegravena ka Te jaꞌane maso partei agama Parisi kahegraveiDhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra reꞌa na jiꞌi dhegraveuParisi se dhu kegravepe paꞌegravera aamadhutuatora aaꞌi-aaꞌi negraveti agama Yahudi6-8 Jaꞌa degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi negraveti can-guru dua suku Israꞌel mate tae-taeho Ama Lamatua taomadhutu lii moaNa Lii moa egraveegravena dhu Na peka tegraveke ledegravenge begravei-baki egravedhi karegravei negraveti uru kaKa toke dꞌai sange neꞌe egravedhi aaꞌi-aaꞌiti manegravengi-mangajꞌi megraveu-megraveda segravenaka lii moa Lamatua egraveegravena jꞌajꞌi ka Isilii moa egraveegravena peka na Egraveegravena na Negravenguneo pamamuri hari dhegraveu dhu madhesegravera

Ama dhegraveu aae Agripa dhu jaꞌapakabꞌua Lula jaꞌa parcaya pekana egraveegravena na Lamatua pamamuri haridhegraveu madhe negraveti egraveegravena ka regravengu setao lii langu degravenge jaꞌa De jaꞌa karegraveiku tasamia ka egravetu talora aae miuse abhu dhu moꞌo boe parcaya peka

265 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 236 Pilipi 35

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 269 279 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2621na Ama Lamatua bisa pamamuri haridhegraveu dhumadhe le Tatu Negravengu bisa

9 Uru egraveegravena mema jaꞌa tao rupa-rupa jꞌara ho palabꞌa degravenge dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu madhutu Yesus dhegraveuNasaret 10-11 Lodꞌo egraveegravena kegravetu agamaYahudi segravera hia jaꞌa koasa segravena kalaku pajꞌegravera dhegraveu unu Yesus egravetu mia-mia Jaꞌa kegravepe si ka nuni kegraveti siasa Yerusalem ho core si pamaso asadꞌara begravedho Jaꞌa madhutu pamaꞌegravetesegravena ka huku madhe si cahagꞌe Jaꞌalaku kahegravei asa dꞌara egravemu-egravemu sabajꞌaho pajꞌegravera si Aa jaꞌa neo pakaseti sisegravena ka regravengu tegraveke eele parcaya regravengumi Yesus Ae ka dhu jaꞌa laku magegravei sidegravenge dꞌara sagoro tobꞌi-tobꞌi Sadꞌijaꞌa tadegravengi dhegraveu parcaya Yesus segraveraegravetu era egraveci domasi ka dꞌai rai leo egraveegravenaka jaꞌa laku magegravela kore sirdquo

Paulus lole hari ngaa dhu negravengu taouru egraveegravena

(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 91-19 226-16)

12 Egravele egraveegravena ka Paulus tuhu hari liina peka na ldquoCa tegraveka kegravetu agamaYahudi segravera hia jaꞌa sasuri koasa holaku magegravela dhegraveu parcaya Yesus egravetukota Damsik Ka jaꞌa laku 13 Amadhegraveu aae Agripa Ropa jiꞌi egravetu talorajꞌara era pe dꞌai lodꞌo titu mera sacagꞌagꞌa laa saraa aae egraveci dhu mariunegraveti dedha-liru senter legraveke jaꞌa degravengeanga jaꞌa segravera 14 Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi begravebhabaa-baa egravetu rai lula saraa egraveegravena mariuaae Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii egraveci pake liiAram peka na lsquoWe Saul Nga taoka egraveu loe boe pajꞌegravera Jaꞌa ne Bia titukegravena ladhe egraveu sisu taruu dadꞌegravei Jaꞌarsquo15 Jaꞌa tadegravengi lii egraveegravena te ngaa ladhekegravedhi boe dhegraveu egraveegravena Ka jaꞌa karegraveipeka na lsquoAma dhu padhai lii ne ceeka egraveursquo

Hegraveia lii egraveegravena dhaa mi jaꞌa peka nalsquoJaꞌa ne Yesus dhu egraveu pajꞌegravera taruuegraveegravena 16 Saul Kegravedꞌi ka Jaꞌa padꞌeloiisi mi egraveu ne segravena ka egraveu jꞌajꞌi dhegraveu

unu Jaꞌa Egraveu hudꞌi lamu ku lole degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra ngaa dhu egraveu megravedhile negraveti Jaꞌa limuri ne Ladhe egraveegravenana Jaꞌa padꞌelo asa ae hari degravenge egraveungaa-ngaa dhu hiu segravena ka lamu loledegravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra 17 Egraveegravena naegraveu paraga degravenge jꞌajꞌegravera ae-ae Tengaa Jaꞌa jꞌaga egraveu negraveti dhegraveu dhu neopajꞌegravera egraveu masi ka negraveti dhegraveu Yahudido negraveti dhegraveu Yahudi boe Tareꞌa Jaꞌapua egraveu lamu asa dhegraveu dhu Yahudiboe 18 Lamu bhoke musi madha sisegravena ka reꞌa ho ra mamuri egravetu dꞌarasaraa Hegraveia ra tegraveke eele jꞌara-jꞌaramamuri ra dhu koe-kapengo segravera Aaegraveu hudꞌi padꞌelo kahegravei jꞌara mamuridhu mola Lamu ho patabuli eele sinegraveti koasa dhegraveu aae nidhu segravena kamegraveti si asa Ama Lamatua Degravenge jꞌarane Ama Lamatua saku eele sasala-sasigo aaꞌi-aaꞌi si Ka regravengu jꞌajꞌi dhegraveuunu Lamatua kahegravei egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu-dhegraveu leo dhu Lamatua hagꞌenare le lula regravengu parcaya Jaꞌa Egraveegravenaka dhu Jaꞌa peka degravenge egraveu Saulrsquo rdquo

Paulus peka sasabꞌa-laꞌa na19 Hegraveia Paulus tuhu hari lii peka

na ldquoDe ama dhegraveu aae Sasabꞌa dhujaꞌa segravemi kore unu ku negraveti sorga jaꞌapakako ne Toke dꞌai doe neꞌe ne jaꞌasabꞌa taruu ae megraveka ciki sa 20 Hiu-hiu egraveegravena jaꞌa lole Jꞌara Mamuri Yesusmi dhegraveu Yahudi egravetu Damsik segravera Egraveleegraveegravena ka jaꞌa mai lole degravenge dhegraveuYahudi dhu egravetu Yerusalem degravengepalegraveme propensi Yudea Hegraveia jaꞌalaku palegraveme kabarai dhegraveu dhu Yahudiboe segravera Jaꞌa padhai lii pahuni boedegravenge regravengu aaꞌi-aaꞌi ra ho ra tegravekeeele jꞌaramamuri regravengu dhu sala segraverasegravena ka ra saraka mamuri regravengu miAma Lamatua Regravengu hudꞌi tao dhubeꞌa ku egravetu dꞌara mamuri regravengu hiami dhegraveu leo kahegravei ho jꞌajꞌi tadhapeka na regravengu jꞌajꞌi le dhegraveu hiuegravetu Lamatua 21 Lula sasabꞌa jaꞌasegravemi egraveegravena ka dhegraveu Yahudi segravera kegravepe

2610-11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 224-5 2614 Egravetu Alkitab lii Yunani ra suripeka na lsquolii dhegraveu Ibranirsquo Lii regravengu begraveli-begraveli egraveegravena nuka lii Aram Aa ra suri lii pakasame kahegravei lsquoegraveu tabhajꞌegravera ladhe egraveu katuju legraveke taruu isi katakirsquo Sasoa na lsquoladhe egraveu palabꞌa taruu dadꞌegravei Yesus egraveu asa jꞌegraverarsquo 2620 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 92028-29

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2622 280 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 273jaꞌa egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi egravetu Yerusalem Regravengu neopamadhe jaꞌa kahegravei 22 Te ngaa malo-malo ka Ama Lamatua soru jaꞌa Negravetiegraveegravena ka jaꞌa mamuri dꞌai sange neꞌene De jaꞌa bisa titu egravetu neꞌe holole degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra ana iiki-dhegraveu kapai lula-negraveti Jꞌara MamuriYesus Ngaa dhu jaꞌa peka ne aaꞌi-aaꞌira egraveci egraveegravena ka degravenge lii aꞌajꞌa-nanorinegraveti Musa degravenge dhegraveu regraveti lii pad-hai Lamatua uru segravera 23 Regravengu ajꞌa-nori lula-negraveti Kristus Dhegraveu dhu AmaLamatua moa neo hia mai Dhu pekana Kristus hudꞌi pasae ku jꞌajꞌegraveraHegraveia Na madhe Te ngaa egravele egraveegravenaNegravengu ka dhu jꞌajꞌi dhegraveu uru dhu AmaLamatua pamamuri hari Negravengu kadhu pasaraa dhegraveu Yahudi segravera degravengedhegraveu-dhegraveu leo egravetu rai-haha nerdquo

24 Ropa Paulus lole sasabꞌa na eraka Festus cagꞌagꞌa laa poro egravete lii pad-hai na degravenge lii megravedhu peka na ldquoHePaulus Egraveune tao-tao dhuhujꞌu le Egraveumegraveu ae ka kahadhu egraveu ele iierdquo

25 Te ngaa Paulus dhaa peka naldquoAma gubernur dhu jaꞌa pakabꞌuaJaꞌa ne hujꞌu boe Ngaa aaꞌi-aaꞌi dhujaꞌa lole ne mema legraveke tareꞌa Jaꞌaleko boe 26 Ama dhegraveu aae Agripaunu na dhu neꞌa le kahegravei ngaa dhujaꞌa peka-padhai ne Negraveti egraveegravena kajaꞌa bani padhai lii degravenge boe pasiliJaꞌa legraveka ama dhegraveu aae dhu tadegravengi lejꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi lula ngaa dhu jꞌajꞌisegravera jꞌajꞌi boe egravetu era pahuni Dhupeka na Yesus dhumadhe egraveegravena murihari le Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra reꞌa le jꞌarane 27 Karegravei negraveti uru ka dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua segravera pekamemale jꞌara neꞌe Jaꞌa bani pategraveka peka naama dhegraveu aae parcaya kahegravei lii dhegraveuregraveti lii padhai segravera sina mardquo

28 Ka dhegraveu aae Agripa poro egravetelii padhai lii na aku negravengu na ldquoEePaulus Negravebhu boe te egraveu pamaso jaꞌajꞌajꞌi dhegraveu saranirdquo

29 Te ngaa Paulus dhaa ldquoSegravemi neꞌeama Jaꞌa manegravengi mi Ama Lamatuasegravena ka dꞌara lai-lai ne do ako negravebhu

hari ciki baku dhoka ama dhegraveu aaedi mesa na te ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhudeo neꞌe ne tadegravengi lii padhai jaꞌa nejꞌajꞌi sama segravemi jaꞌa nuka dhegraveu unuYesus Sadꞌi dhodhoka ama si bakujꞌajꞌi dhegraveu begravedho sama segravemi dhu jaꞌapasae nerdquo

30 Ropa Paulus peka nare ka dhegraveuaaeAgripa degravenge anahegraveni naBernikegubernur Festus degravenge dhegraveu kapaiaaꞌi-aaꞌi segravera kegravedꞌi titu hegraveia legravepa aaꞌi

31 Ropa regravengu dꞌai liꞌu ra pad-hue aku regravengu na ldquoDhegraveu ne taosala boe ngaa-ngaa dhu palegraveke degravengehuku madhe do pamaso ne asa dꞌarabegravedhordquo 32 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aaeAgripa peka degravenge gubernur Festusaku negravengu na ldquoKasian Dhegraveu nemanegravengi le caꞌe asa paredha dedhami dhegraveu aae kapai egravetu Roma Ladheaadꞌo na lii langu ne egravele le aa bisapatabuli nerdquo

27Lere regraveti Paulus asa Roma

1 Hegraveia gubernur Festus pamaꞌegravetesegravena ka lere regraveti Paulus laꞌe asamadhadhegraveu aae kapai Keser egravetu Roma segravenaka pamaꞌegravete lii langu na egravetu negravei Ka napangegravedꞌu Paulus degravenge dhegraveu begravedhodhu leo segravera asa komedhaa sordadꞌuegraveci ngara na Yulius ho lere negraveti si asapropensi Italia Yulius ne komedhaanegraveti sordadꞌu dhu madhenge Keser2 Lodꞌo egraveegravena jaꞌa (nuka Lukas) lakulere kahegravei Paulus Aa degravenge angalaiegraveci dhegraveu Makedonia negraveti kota Tesa-lonika ngara na Aristarkus Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi caꞌe kapa cue dhu mai negravetikota Adramitium Madhutu dadꞌegraveijuraga kapa ne neo dhuli hegravebꞌa-namoae egravetu propensi Asia

3 Jiꞌi pakegravedꞌi tegraveke eele Kaisarea Kadꞌai begraveli egraveegravena jiꞌi dꞌai kota SidonKomedhaa Yulius tao Paulus degravengebeꞌa aa na peka degravenge ne kahegravei bisalaꞌe pangadꞌo degravenge angalai na egravetudae Dadꞌegravei Yulius segravena ka Paulus bisaabhu negraveti regravengu ngaa dhu na parluuegravetu dꞌara kakako na

2623 Yesaya 426 496 1 Korintus 1520

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 274 281 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 27194 Hegraveia jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi caꞌe hari ho

pakegravedꞌi Te ngaa ngegravelu madha kapaiseli toke kapa ne oe kako nare boeKa ra podꞌe kaduru kapa ne re taloraaae pulu Siprus degravenge rai Siria segravenaka ako abhe ngegravelu negraveti madha 5Negravetiegraveegravena jiꞌi pabꞌabꞌe jꞌara egravete re madhapropensi Kilikia degravenge propensi Pam-filia Ka jiꞌi laꞌa taruu dꞌai kota Miraegravetu rai Likia Dꞌai negravei jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mipuru tegraveke eele kapa egraveegravena 6 Egravetu Mirakomedhaa Yulius tenge kapa leo dhuneo pakegravedꞌi asa Italia Ka na abhukapa cue dhu mai negraveti kota Aleksan-dria dhu neo pakegravedꞌi asa Italia Hegraveiana pua jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi ho caꞌe kapaegraveegravena

7 Jiꞌi pakegravedꞌi pegraveri-pegraveri lodꞌo kegravenate ngaa ngare boemia-mia lula ngegravelumadha megravedhu aae Negravebhu jꞌoo-aae ku heka jiꞌi padegravetu degravenge kotaKnidus Te ngaa ngegravelumadha loe boeka jiꞌi poro hari jꞌara laꞌa asa puluKreta segravena ka ako paꞌabhe ciki Egraveleegraveegravena ka jiꞌi oe seli suu rai egraveci ngarana Salmone 8 Jiꞌi seli suu rai egraveegravenadegravenge jꞌegravera titu kegravena Ka jiꞌi oro-orore sebhe pulu Kreta hegraveia jiꞌi heka dꞌaiera egraveci ngara na hegravebꞌa-namo SaragaEra egraveegravena padegravetu degravenge kota Lasea

9 Dꞌai egraveegravena ana mataroo kapa se aerara iisi ciki lula jiꞌi negravebhu ae le egravetulegraveu te ngaa dꞌai megraveka Italia Lodꞌoegraveegravena seli le lodꞌo kalela Saku EeleDosa dhegraveuYahudi Dhu tema le ropaegravele lodꞌo kalela egraveegravena jꞌajꞌi ngegravelu aaedegravenge dhasi kapai Hegraveia ana mata-roo kapa se pakaregravei jꞌajꞌi pakegravedꞌi doaadꞌo Ropa tadegravengi lii ana matarookapa se Paulus padhai lii peka na10 ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo padhai liiciki Jaꞌa pangee ladhe segravemi egravedhikako taruu bisa egravedhi paraga degravengejꞌajꞌegravera ae Kapa ne bisa molo kahegraveimegravedha-panyau ela aaꞌi megraveu-megraveu aaegravedhi bisa madhe aaꞌi ti kahegraveirdquo 11 Tengaa komedhaa sordadꞌu egraveegravena dꞌegraveiboe nanene lii Paulus Negravengu legravekarisi juraga degravenge lamatua kapa egraveegravenaLula regravengu neo kako taruu tegraveke eele

era egraveegravena 12 Dhu carui ka ladhe dꞌailodꞌo dhasi aae kapa bisa boe panahudegravenge beꞌa egravetu hegravebꞌa-namo Saragaegraveegravena Negraveti egraveegravena ka ae ka negraveti regravengudꞌegravei segravena ka jiꞌi pakegravedꞌi taruu ho laꞌaasa kota Feniks Regravengu sanao ladhebisa na jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi pea egravetu negraveidꞌara hegraveru dhasi aae ne Kota Feniksnegravei hegravebꞌa-namo pulu Kreta dhu maulula negravengu ne era dhu abhe negraveti ngegravelubadae-haa degravenge ngegravelu badae-dhimuaa abhu boe naha kapai

Ngegravelu aae egravetu dꞌara dhasi13 Ropa ngegravelu balegraveu tiu gꞌoro mau-

mau ra pangee na ngegravelu ne bisalere jiꞌi dꞌai kota Feniks ka ra pekana ldquoNgegravelu ne beꞌa De mai ti pakegravedꞌikardquo Hegraveia ra balu tangadꞌa degravengeegravere lai ka laꞌa oro-oro re sebhe pulu14-15 Jiꞌi dhu pakegravedꞌi negravebhu megraveka tengaa ngegravelu aae mai (Dhu dhegraveu pekana lsquongegravelu badae-dhimursquo) Ka lai ngegravelune tiu negraveti kapa ne asa talora legraveu Anamataroo se soro legraveke heka kadꞌurukapa ka ra soro tegraveke ne segravene hudꞌimadhutu ngegravelu tao ne

16 Naha hae negraveti kapa toke dꞌaipadegravetu pulu iiki cue ngara na KaudaLodꞌo egraveegravena ana kegraveni dhu egraveki egravetu huikapa Hegraveia jiꞌi dꞌai madhe egravere ana kegravenine asa dedha kapa mai 17 Ropa anakegraveni dꞌai dedha kapa ra hegravelu kapa nedegravenge dhari lula mage dhoka papaajꞌu se bhoke eele ho molo Regravengumadhaꞌu kahegravei mage dhoka naha ha-hake kapa ne ho eta egravetu dꞌara maraSirtis egravetu Afrika negravei Ka ra palalodhetangadꞌa segravena ka taha kakako kapane

18 Ngegravelu aae hahake kapa jiꞌi nesebhe gꞌana-kariu Ka asa begraveli madꞌaeegraveegravena ana mataroo kapa se mulai coreeele megravedha asa dꞌara dhasi 19 Tokedꞌai camegravedꞌa egraveegravena ngegravelu dhu kapaiera De regravengu asa madhaꞌu Negraveti egraveegravenaka ra core eele tabha hari megravedha-megravedha dhu ra hua egravetu dedha kapasegravena ka pasamaa kapa Aa ana mata-roo kegravepe rare kahegravei megravedha-panyau

279 Dꞌara tegraveu 59 lodꞌo kapai Saku Eele Dosa dhegraveu Yahudi legraveke tanggal 5 Oktober Lodꞌo egraveegravena legravekedegravenge ngegravelu badae-haa

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2720282Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2739kapa egraveegravena ka ra core eele 20 Megraveu-megravedangegravelu aae ne loe boe ciki sa tokedꞌai pegraveri-pegraveri lodꞌo Aa liru bhokaboe ciki sa ka jiꞌi ladhe ngegravedhi boemadha lodꞌo degravenge hua-hegravetu Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi ele ngangee ka dhu ngee najiꞌi mamuri heka

21 Pegraveri-pegraveri lodꞌo kegravena jiꞌi ngaꞌa-nginu boe ciki sa Hegraveia Paulus paroaregravengu aaꞌi-aaꞌi ra aku negravengu naldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi Segravemi dhu miu semadhutu lii jaꞌa baku tegraveke eele hegravebꞌa-namo Saraga tatu egravedhi abhu boe jꞌegraveraae segravemi neꞌe aa egravedhi rugi boe ngaa-ngaa 22 Deo neꞌe ne jaꞌa manegravengimiu aaꞌi-aaꞌi mi segravena ka paꞌegravera dꞌarami Egraveegravena na kapa egravedhi ne laho mae-mae Te ngaa baku madhaꞌu te cadhegraveu sa negraveti egravedhi madhe boe 23 Jaꞌaneo segravena ka miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌana jaꞌa ne dhegraveu unu Ama LamatuaNegravengu ka dhu pangegravedꞌu jaꞌa sasabꞌaMegraveda deo na Na pua ana pajuu Na egravecinegraveti sorga mai ka titu egravetu sebhe jaꞌaHegraveia na peka degravenge jaꞌa aku negravenguna 24 lsquoPaulus Egraveu bakumadhaꞌu Egraveegravenana egraveu lamu paraga degravenge dhegraveu aaekapai egravetu Roma segravena ka uri lii languegraveu Lula dꞌara Lamatua beꞌa degravengeegraveu negraveti egraveegravena ka Na hia mamuri kahegraveimi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu dedha kapa nersquo25 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi mi Miu baku elengangee Jaꞌa ne legraveka tareꞌa-reꞌa AmaLamatua peka na ngaa dhu Na pekadegravenge jaꞌa megraveda deo na egraveegravena na jꞌajꞌisama segravemi egraveegravena 26Tengaa ladhe egraveegravenana kapa ne eta egravetu pulu cuerdquo

Kapa padegravetu degravenge rai-dedha27 Lodꞌo egraveegravena dhasi-ngegravelu hahake

kalabhe ka jiꞌi eebꞌo-eebꞌo egravetu legraveuaae dꞌara canguru egravepa lodꞌo kegravenaegravetu dhasi Adria Te ngaa pe dꞌaitalora megraveda sa ana mataroo kapase segravemi dhu reꞌa na jiꞌi oe degravetu ledegravenge dae 28 Hegraveia ra papuru dhariho uku maregravema dhasi Era egraveegravenamaregravema na dua nguru regravepa Kapaara hari ciki asa madha ra papuruhari dhari ka era egraveegravena canguru legravemiregravepa 29 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra madhaꞌumage dhoka kapa ne rage hadhu Ka

ra papuru tangadꞌa hui egravepa bua Kajiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi sanao segravena ka megraveu kalai-lai 30 Te ngaa ana mataroo kapase rare lii egraveci ho neo rai eele kapane degravengemau-mau segravena ka dhegraveu reꞌaboe Ka ra papuru ana kegraveni tao nukasegravemi neo papuru tangadꞌa-tangadꞌakaduru

31 Te ngaa Paulus bhoke ngangeekarehe regravengu mi komedhaa degravengesordadꞌu na segravera peka na ldquoLadheana mataroo se rai eele kapa ne miumadhe aaꞌi mirdquo

32 Ropa tadegravengi Paulus peka segravemiegraveegravena hegraveia sordadꞌu segravera jꞌue pamaꞌegravetedhari ana kegraveni na segravena ka ana kegravenina patalebꞌo eele pakajꞌegraveu negraveti kapaNegraveti egraveegravena ka ana mataroo se jꞌajꞌiheka rai

33Ropadꞌara oemegraveu sa hegraveia Paulusrarange dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra ho raꞌa-rinuaku negravengu na ldquoCanguru egravepa lodꞌokegravena egravedhi dhoka madhegravedi di degravengesanao-maena dhu taꞌa-tinu boengaa-ngaa ciki sa 34 De jaꞌa manegravengi segravenaka egravedhi taꞌa-tinu ku ciki ho egravedhi abhuhari aꞌegravera Jaꞌa parcaya na abhu boeegraveci sa negraveti egravedhi dhu paraga degravenge jꞌa-jꞌegravera Tatu egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti mamurirdquo

35 Ropa padhai lii nare segravemi egraveegravenaka Paulus nare roti Ka na sabajꞌamanegravengi makasi mi Ama Lamatua egravetumadha regravengu aaꞌi-aaꞌi ra Hegraveia narecaꞌegraveta ka naꞌa 36-37 Ladhe regravedhi segravemiegraveegravena ka dꞌara regravengu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌiegravera hari Aa regravengu aaꞌi-aaꞌi ra raꞌakahegravei Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi egravetu dedha kapane dua ngasu pidhu nguru egravena dhegraveuJiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi ngaꞌa-nginu 38 Ropabegravecu ngare ana mataroo kapa se coreeele karo-karo are-gandum asa dꞌaradhasi segravena ka ngiꞌu kapa abhu samaahari

Kapa eta39 Ropa dꞌaramegraveu teꞌe sa anamata-

roo kapa se ladhe regravedhi rai-dedhaTe ngaa regravengu reꞌa boe rai mia egraveegravenaRegravengu ladhe regravedhi kahegravei sai egraveci dhudegravenge salae Ka regravengu sanao ka teko-teko regravengu bisa regraveti kapa ne maso asahegravebꞌa ladhe oro-oro ku re sebhe liaegravetu dꞌara dhasi egraveegravena heka ra dꞌai era

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2740283Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2814salae egraveegravena kegravena 40 Hegraveia ra egravete eeletangadꞌa segravera hudꞌi segravene egravetu dꞌaradhasi Ka ra papuru uli segravena ka hiakapa ne asa dae laꞌe Hegraveia ra egraverepacaꞌe lai cika segravena ka ngegravelu tiu kapane asa era salae egraveegravena 41 Te ngaa lulakapa ne rage oto ka eta degravenge egravetuegraveegravena bisa heka kalau ciki sa Hegraveianaha aae mai hake pamae hui kapane

42 Ropa sordadꞌu se ladhe regravedhisegravemi egraveegravena ka ra neo pamadhe aaꞌiana begravedho segravera Lula ra pangee magedhoka ana begravedho segravera nangi lasi asadae ho ra rai 43 Te ngaa komedhaaYulius kai sordadꞌu negravengu segravera lulana neo segravena ka Paulus bisa mamuriKa na paredha ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhureꞌa nangi ridhu asa dꞌara dhasi segravenaka nangi asa dae 44 Aa dhegraveu dhu reꞌaboe nangi na pua si kegravepe papa dosadꞌi rage ngaa sa segravena ka madhutunaha hae asa dae Ka jiꞌi aaꞌi-aaꞌi midꞌai dae degravenge sodꞌa

28Egravetu pulu Malta

1Ropa jiꞌi aaꞌi-aaꞌimi dꞌai dae degravengesodꞌa heka ngeꞌa kegravena na rai egraveegravenapulu Malta 2 Dhegraveu-dhegraveu egravetu kabaraiegraveegravena segravemi rare jiꞌi degravenge beꞌa Lulaegravejꞌi mai ka pacuhi titu kegravena negraveti egraveegravenaka ra bhubhu ai egravetu kegravetu nebhe egraveegravenaka ra gale jiꞌi laꞌa manyiru ai 3 Paulusmadhutu kabhili ajꞌu kahegravei ho palakeasa dꞌara ai Te ngaa ropa na tao ajꞌuasa dꞌara ai cagꞌagꞌa laa mege ciꞌudhu degravenge raco kalua asa liꞌumai lulataha boe degravenge ai pana Ka na kadhikacui-aai Paulus

4 Ropa dhegraveu Malta segravera ladhe regravedhimege dhu dhone-dhone egravetu kacui-aai Paulus ka ra pakaꞌuu egraveci degravengeegraveci peka na ldquoEgravele boe dhegraveu ne tukapamadhe dhegraveu Ka masi ka negravengumadhe boe dhasi te ngaa neꞌe ne dꞌaiunu negravengu kegravena Negraveti egraveegravena ka negravengubisa heka mamuri Lula cee dhu adꞌu-ue bhabhelu negravengu ka dhu segravemi nare

babia nardquo 5-6Dhegraveu se pangee na tatuciki ooꞌe hari kacui-aai Paulus bai hona madhe degravenge ka

Te ngaa Paulus pici mege ne asadꞌara ai laꞌe Aa na rasa boe pegravedꞌaciki sa Ka dhegraveu seꞌe tatae ku negravebhujꞌoo aae te ngaa Paulus ngaa-ngaa taoboe Hegraveia ra pangee na ldquoEgravele boedhegraveune dewardquo

7 Kajꞌegraveu boe negraveti era egraveegravena abhuegravemu-egravemu gubernur egravetu rai dhu taleoGubernur egraveegravena ngara na Publius Namai soru jiꞌi egravetu nebhe dhasi ka galenegraveti jiꞌi laꞌa pea egravetu egravemu na Egravetu egraveegravenana ladhe-leru jiꞌi tegravelu lodꞌo

8 Lodꞌo egraveegravena ama dꞌegravelu gubernurpegravedꞌa maringi sagoro degravenge pegravedꞌapoꞌe taruu Ka Paulus laꞌe ladhe ne asadꞌara kama na Hegraveia na soro kacui-aaina gꞌagꞌe dhegraveu pegravedꞌa ne ho na sabajꞌahia ne Ka na egravele degravenge ka 9 Ropaladhe regravedhi ama dꞌegravelu gubernur egravele leka dhegraveu pegravedꞌa dhu leo segravera mai asaPaulus Ra manegravengi tulu negraveti negravenguka na puri-paꞌegravele si 10 Hegraveia dhegraveu sepadꞌelo tadha makasi regravengu degravengeregraveti megravedha ae titu kegravena hia jiꞌi

Paulus si pakegravedꞌi negravetiMalta asa Italia11 Jiꞌi pea egravetu Malta tegravelu hegraveru toke

paꞌegravele hegraveru dhasi-ngegravelu aae Lodꞌoegraveegravena abhu kapa cue negraveti Alexandriadhu karegravei negraveti hegraveru dhasi aae ngegraveluaae panahu le egravetu egraveegravena Ngara kapana Ana Kembar lula egravetu kadurukapa ne ra tao patung dewa kembarKa jiꞌi neo caꞌe kapa egraveegravena ho laꞌataruu asa Roma De lodꞌo jiꞌi neo caꞌeasa dedha kapa dhegraveu Malta segravera hiajiꞌi paregraveko jꞌara degravenge megravedha leo dhujiꞌi parluu egravetu dꞌara kakako

12 Jiꞌi kakomau-mau ka jiꞌi dꞌai kotaSirakusa egravetu pulu Sisilia Hegraveia jiꞌipanahu egravetu egraveegravena tegravelu lodꞌo 13 Negravetiegraveegravena jiꞌi kako oro-oro re sebhe puluSisilia ka jiꞌi dꞌai kota Regium Asabegraveli egraveegravena ngegravelu balegraveu megravedhu aaehegraveia jiꞌi kako taruu ka dꞌai malaiAsa camegravedꞌa egraveegravena jiꞌi dꞌai kota hegravebꞌa-namo cue ngara na Putioli 14 Egravetu

2811 Madhutu agama dhegraveu egravetu segravera ngara ana kembar segravera Kastor degravenge Poluks Regravengu dua sedewa dhu ana mataroo biasa sogo-tagu

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2815284Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2826egraveegravena jiꞌi puru tegraveke eele kapa egraveegravenaHegraveia jiꞌi laꞌa tenge dhegraveu sarani dhuegravetu era segravera Ropa paraga degravenge raka ra manegravengi segravena ka jiꞌi pea degravengeregravengu Ka jiꞌi manubha egravetu egraveegravena camigu Egravele egraveegravena ka jiꞌi kako haga laꞌaasa Roma 15 Ropa dhegraveu sarani egravetuRoma segravera tadegravengi na jiꞌi neo laꞌaasa negravei hegraveia regravengu mai soru jiꞌi egravetutalora jꞌara Cahagꞌe paraga degravengejiꞌi egravetu Pasa Apius aa cahagꞌe hariparaga degravenge jiꞌi egravetu era egraveci ngarana Pasanggrahan Tegraveludagger Lodꞌo Paulusladhe negravedhi si ka na manegravengi makasiae-ae mi Ama Lamatua ka dꞌara naegravera degravenge

Paulus egravetu Roma16 Ropa dꞌai Roma [sordadꞌu segravera

pamaso dhegraveu begravedho segravera asa dꞌarabegravedho]Dagger Te ngaa ra pamaso boePaulus Ra hudꞌi ne segravene ho bisa sebꞌaegravemu cue Egravetu egravemu egraveegravena na pea degravengesordadꞌu dhegraveu egraveci dhu jꞌaga ne Kacui-aai regravengu dua ra dhu egraveki pake rate

17 Egravele tegravelu lodꞌo hegraveia Paulus paroadhegraveu heka-dhegraveu heka dhegraveu Yahudiegravetu segravera ho mai paraga degravenge neRopa ra pakaboko hegraveia Paulus pad-hai lii degravenge si aku negravengu na ldquoAꞌariaaꞌi-aaꞌi Jaꞌa egravetu neꞌe ne lula aꞌariegravedhi dhegraveu Yahudi segravera kegravepe rare jaꞌaegravetu Yerusalem Ka ra soro jaꞌa asadꞌara kacui-aai dhegraveu paredha RomaTe ngaa jaꞌa tao sala boe ngaa-ngaaJaꞌa tao boe ngaa-ngaa dhu labꞌa isikabarai egravedhi Aa jaꞌa labꞌa boe kahegraveiatora adꞌa dhu egravedhi segravemi tare negravetibegravei-baki egravedhi segravera 18 Dhegraveu paredhaparisa le lii jaꞌa ne egravetu negravei Te ngaara abhu boe sasala jaꞌa egraveci sa dhubisa abhu huku madhe Negraveti egraveegravenaka ra neo patalale eele jaꞌa 19 Tengaa lula ama-ama dhegraveu Yahudi segravemiboe lii pamaꞌegravete negraveti dhegraveu paredha hopatalale jaꞌa negraveti egraveegravena ka koꞌo do koꞌoboe jaꞌa hudꞌi caꞌe banding kumai asaRoma Masi ka jaꞌa tao segravemi neꞌe te

ngaa degravenge boe dꞌara neo galaa dhegraveujaꞌa unu ku 20 Negraveti lii langu neꞌeka jaꞌa pakaboko aꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetuneꞌe Madhutu dadꞌegravei jaꞌa egravedhi bisapadhue-padhai ngaa dhu egravedhi dhegraveuYahudi sanao-maena nuka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti sanao mi Dhegraveu Aae dhu AmaLamatua neo hia mai segravena ka hiamamuri mi egravedhi dhegraveu Israꞌel Negravetijꞌara seꞌe ka ra egraveki jaꞌa degravenge rate nerdquo

21 Hegraveia dhegraveu se dhaa aku regravengu naldquoToke dꞌai lodꞌo deo neꞌe ne jiꞌi segravemimegraveka sasuri egraveci sa negraveti Yudea dhupeka lii langu egraveu ne Segravemi egraveegravena kahegraveiaꞌari dhu mai negraveti negravei lolo boe ngaa-ngaa egraveci sa lula-negraveti egraveu 22 Te ngaajiꞌi neo nanene ngaa dhu egraveu parcayalula jiꞌi tadegravengi le egravetu mia-mia pekana dhegraveu segravemi boe ngaa dhu parteiKristen segravera ajꞌa-nori si De mamegravecina tasamia Jiꞌi dhae ngeꞌa megraveka Delolo ku degravenge jiꞌi laardquo

23 Ka regravengu rare lii egraveci ho pili calodꞌo dhu leo segravena ka ra paraga hariRopa dꞌai lodꞌo pamoa egraveegravena dhegraveuae titu kegravena mai pakaboko egravetu erapea Paulus Hegraveia Paulus mulai loleka degravenge regravengu dadꞌegravei Ama Lamatuami dhegraveu unu Na Na pake isi negravetisasuri Musa degravenge sasuri dhegraveu regraveti liipadhai Lamatua dhu leo segravera segravena karegravengu bisa parcaya Yesus Na padhailii negraveti madꞌae toke dꞌai lodꞌo nihia

24 Ropa tadegravengi rare lii padhai liiPaulus ne abhu ka cahagꞌe dhu par-caya Te ngaa abhu kahegravei dhu par-caya boe 25 Negraveti egraveegravena ka regravengupabꞌala egraveci degravenge egraveci toke cahagꞌeneo legravepa Te ngaa Paulus peka akunegravengu na ldquoMema lii pasisu miu nelegraveke sama segravemi ngaa dhu uru egraveegravenaRoh Ama Lamatua dhu Mola-Megravecipeka le degravenge Yesaya 26 peka nalsquoLamu peka degravenge dhegraveu seꞌe se na

ldquoEgraveegravena na miu nanene taruu liiJaꞌa

te ngaa meꞌa boe ciki sadagger 2815 Pasa Apius kajꞌegraveu negraveti Roma pe dꞌai pidhu nguru kilo sa Pasanggrahan Tegravelu kajꞌegraveu negraveti Romalegravemi nguru tegravelu kilo Dagger 2816 a Abhu sasuri Yunani cahagꞌe dhu uru-uru segravera pake boe lii egravetu dꞌarakurung se 2816 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2820 2819 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha2511

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2827285Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2831Miu laladhe taruu ngaa dhu Jaꞌa

taote ngaa miu pusi boe ciki

sardquo27 Lula dꞌara dhegraveu seꞌe se adhu segravemi

hadhuDhilu regravengu dꞌegravei heka nanene

Aa musi madha regravengubegravedho megraveno le

Hudꞌi regravengu segravene ra tadegravengi ia kaAa hudꞌi laa segravena kamusimadha

ra ladhe regravedhi ia kaAa hudꞌi laa segravena ka dꞌara

ra adhu segravemi hadhutaruu

Toke dꞌai regravengu segravera reꞌa heka jꞌara holegravepa mai asa Jaꞌa

De jꞌara tasamia ka Jaꞌa bisa taopabeꞌa hari regravengursquo rdquo

28 Hegraveia Paulus katange lii padhailii na aku negravengu na ldquoSegravemi neꞌeaꞌari Segravena ka miu se meꞌa na AmaLamatua sadia tegraveke le mamuri hiadhegraveu Yahudi boe lula regravengu dhu dꞌegraveinanene Nerdquo 29 [Ropa Paulus padhai liinare segravemi egraveegravena ka dhegraveu se legravepa ka Tengaa ngangee regravengu paꞌegraveci boe lulara pasisu egraveci degravenge egraveci]sect

30 Paulus pea ka egravetu egravemu dhu nasebꞌa egraveegravena dꞌai dua tegraveu Na segravemidegravenge karejꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu maitenge paraga degravenge ne

31 Degravenge jꞌara segravemi neꞌe negravenguabhu jꞌara segravena ka na ajꞌa-nori si lula-negraveti paredha Ama Lamatua aa JꞌaraMamuri Lamatua Yesus kahegravei Na loledegravengepahuni boe aa na abhuboedhupahegravebꞌe ne

Ama Teofilus dhu beꞌa Lii lolo jaꞌadꞌai sange neꞌe ka

MakasiNegraveti jaꞌa Lukas

2827 Yesaya 69-10 sect 2829 Ayat ne abhu boe egravetu pegraveri-pegraveri sasuri lii Yunani dhu uru-uru segravera

Roma 11 286 Roma 114-15

Sasuri Paulushia dhegraveu parcaya egravetu kota

RomaLii mahoꞌo

1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus AmaLamatua pili nare le jaꞌa ho jꞌajꞌi dhegraveupajuu-paleha Yesus Kristus Ka Nadedꞌe jaꞌa jꞌajꞌi ana pua-paleha Kris-tus ho laku lole Lii Lolo Beꞌa Na degravengedhegraveu egravetu mia-mia

2-3 Uru egraveegravena Ama Lamatua dhuator tegraveke le ho dhegraveu regraveti lii padhai Nasuri jꞌara-jꞌara negraveti Lii Lolo Beꞌa egraveegravenaegravetu SasuriMola-MegraveciNa Te egravetu dꞌaraSasuri ne Lamatua pajaji neo hia maiAna Na Yesus ho jꞌajꞌi dhegraveu rai-hahaDe limuri ne lii moa Na egraveegravena jꞌajꞌile lula Yesus dhu mai le negraveti ana-egravepudhegraveu aae Daud 4 Te ngaa re egraveci hariAma Lamatua padꞌelo tadha peka naYesus Kristus egraveegravena Ana Negravengu kahegraveiTe Roh Yesus egraveegravena mola-megraveci tareꞌa-reꞌa sama segravemi Ama Lamatua AaLamatua pake koasa Na segravena ka pa-mamuri hari Yesus negraveti mamadhe NaNegraveti egraveegravena ka egravedhi teꞌa na Ana AmaLamatua egraveegravena nuka Kegravetu egravedhi YesusKristus

5 Yesus padꞌelo dꞌara hua iia Na mijaꞌa te Na pili nare le jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveupajuu-paleha Na ho lole lii ajꞌa-noriNa buli mia-mia Dadꞌegravei Na dhegraveu dhuYahudi boe parcaya Ne kahegravei aa ma-muri madhutu dadꞌegravei Ama LamatuaJaꞌa neo kahegravei segravena ka dhegraveu negraveti sukuaaꞌi-aaꞌi legraveka Kristus aamamurimad-hutu dadꞌegravei Na

6 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge miu egravetukota Roma Miu jꞌajꞌi negraveti suku ae-ae negraveti mia-mia Yesus Kristus dhuhagꞌe nare le miu peka na ldquoMai kaMai jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌardquo 7 Negraveti egraveegravenaka jaꞌa paꞌadhu sasuri ne hia miu egravetuRoma degravenge pasanegravedꞌe peka na AmaLamatua sue miu Negravengu manegravengikahegravei ho miu jꞌajꞌi dhegraveu unu Na dhumamuri mola-megraveci

Jaꞌa sabajꞌa segravena ka Ama egravedhi AmaLamatua degravenge Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo dꞌara hua iia Ra aahia miu mamuri degravenge mera-milu

Paulus sabajꞌa hia angalai na segravera8 Jaꞌa bhoke sasuri jaꞌa ne degravenge

manegravengi makasi ae-ae mi AmaLamatua lula Yesus Kristus sabꞌa egravetudꞌaramiu Jaꞌamanegravengimakasi kahegraveilula dhegraveu dhu pea egravetu rae-rae dꞌaraparedha Roma ra palolo lula-negravetiparcaya miu mi Yesus

9 Jaꞌa loe boe sabajꞌa hia miuTareꞌa Lamatua mesa Na neꞌa nangaa dhu jaꞌa padhai ne legraveke Negravenguneꞌa kahegravei na jaꞌa ne sabꞌa degravengedꞌara kateme ho lole degravenge dhegraveu LiiLolo Beꞌa negraveti Ana Na 10 Lodꞌo-lodꞌojaꞌa manegravengi-mangajꞌi jaꞌa peka segravemineꞌe ka ldquoLamatua jaꞌa mesa ku keꞌaboe jꞌara na tasamia Te ngaa ladhemadhutu dadꞌegravei Lamatua na bhokela jꞌara segravena ka jaꞌa bisa lakupangadꞌodegravenge angalai jaꞌa segravera egravetu Romardquo

11 Jaꞌa sabajꞌa segravemi egraveegravena te jaꞌaneo titu kegravena kegravedhi miu segravena kajaꞌa bisa bagi hia miu koasa negraveti RohLamatua ho hudꞌi laa miu jꞌajꞌi dhegraveuunu Lamatua dhu taha paꞌegravera-egravera12 Madhutu aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe kaladhe jaꞌa jꞌajꞌi dhiu pea degravenge miujaꞌa neo paꞌegravera dꞌara miu ho segravena kaparcayamiu asa egravera Aa jaꞌa neo kahegraveiho miu paꞌegravera dꞌara jaꞌa

13 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa dꞌegraveiladhe miu meꞌa na jaꞌa neo ae le hodhiu pangadꞌo degravenge miu egravetu RomaTe ngaa toke sange neꞌe dhodhokatao nelu di De ladhe jaꞌa jꞌajꞌi dhiujaꞌa sanao segravena ka abhu dhegraveu ae eradhu legraveka egravera Kristus sama segravemi dhujaꞌa abhu egravetu era-era leo Ladhe segravemiegraveegravena na rui-jꞌajꞌegravera jaꞌa abhu hua-hela dhu beꞌa

14-15 Masi ka tasamia egraveegravena ka jaꞌahudꞌi lole ku Lii Lolo Beꞌa Lamatuami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Mi dhegraveu dhu pakelii Yunani do dhegraveu dintiu dhu pakelii leo dhegraveu kapai do dhegraveu haha dodhegraveu sakola do dhegraveu sakola boe Negraveti

Roma 116 287 Roma 125egraveegravena ka jaꞌa paꞌegravera neo dhiu sa Romasegravena ka paraga degravenge miu

Lii Lolo Beꞌa Lamatua degravenge koasa hohia mamuri mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

16 Jaꞌa makae boe ciki sa degravengeLii Lolo Beꞌa Lamatua Yesus Teladhe abhu dhegraveu dhu parcaya AmaLamatua Lii Lolo Beꞌa ne degravenge koasanegraveti Lamatua ho patabuli dhegraveu neꞌenegraveti koasa sasala-sasigo na DhegraveuYahudi ka dhu reꞌa uuru jꞌara neꞌene heka dhegraveu suku leo segravera kegravena17 Lii Lolo Beꞌa ne padꞌelo kahegravei jꞌaraLamatua ho pamola dhegraveu negraveti sasalara Aaꞌi-aaꞌi segravera sa bisa jꞌajꞌi sadꞌidhegraveu parcaya Ne Te dhu suri leegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatuapeka naldquoDhegraveu hudꞌi parcaya uuru ku Ama

Lamatuaheka bisa pabeꞌa degravenge Negravengu

kegravenaTe ladhe ra mamuri degravenge parcaya

Neheka abhu mamuri dhu legraveke

kegravenardquo

Lamatua nasa degravenge dhegraveu dhu roꞌoboe tadhe Ne

18 Te ngaa Ama Lamatua peka lena abhu dhegraveu dhu pusi-pahae boeNegravengu Aa abhu dhu adꞌu-ue rupa-rupa jꞌara bhelu-katubꞌa Te ngaaLamatua segravemi nare boe tatao regravengusegravera Lula egravetu dꞌara iiki regravengu dhureꞌa le mia ka dhu legraveke Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa regravengu loe boetao jꞌara-jꞌara dhu legraveke boe segravera Rakakegravejꞌi dhegraveu toke dhegraveu reꞌa heka miaka dhu legraveke Negraveti egraveegravena ka AmaLamatua papuru hahuku negraveti dedha-liru segravena ka pajꞌegravera si 19-20Dhegraveu seꞌese abhu boe alasan ho siri iisi ra lulajꞌara-jꞌara dhu pahuni boe dhu dhegraveubisa reꞌa megraveu negraveti Lamatua Te AmaLamatua mesa Na ka dhu padꞌeloAꞌabhu Jaꞌa segravemi neꞌe ka mulai negravetiNa pajꞌajꞌi dedha-liru degravenge rai-hahatoke dꞌai sange neꞌe ne ladhe dhegraveuneo reꞌa megraveu negraveti ngiꞌu Lamatua aa

degravenge koasa Na dhu degravenge boe too-lane egraveegravena bisa kahegravei Masi ka ladhetegravedhi boe Ama Lamatua te ngaa dhegraveubisa tadhe Ne negraveti ngaa-ngaa dhu Naadꞌu-ue Negraveti egraveegravena ka jaꞌa peka nadhegraveu bhelu segravera abhu boe alasan hosiri iisi ra peka na ldquoJaꞌa keꞌa boengaa-ngaa negraveti Ama Lamatuardquo

21 De masi ka regravengu reꞌa jꞌara-jꞌara Lamatua te ngaa roꞌo boemangaku na ldquoLamatua egraveegravena AmaLamatua egravedhirdquo Regravengu se roꞌo boemanegravengi makasi mi Lamatua kahegraveiKa ngangee ra jꞌajꞌi kahegravelu toke rareꞌa heka ngaa dhu legraveke Regravengujꞌajꞌi bingu aa padhai lii rupa-rupadhu kolo-kapua aadꞌo lula-negraveti AmaLamatua Aa dꞌara ra maroga aatu-aatu

22 Regravengu egraveci-egraveci padedha iisi rapeka na ldquoJaꞌa keꞌa megraveu madha jꞌaraae-aerdquo Masi ka ngangee ra segravemiegraveegravena te ngaamadhutumola-mola naregravengu goa titu kegravena 23 Ka dhegraveu sepahaha boe iisi ra mi Ama Lamatuadhu kapai risi eele egraveegravena te regravengupeka na ldquoJiꞌi pusi boe Lamatua segravemiegraveegravenardquo Te ngaa ra sogo-tagu mi rupa-rupa patung raropa segravemi dhegraveu rai-haha segravemi manu-bhui sa do segravemibadha leo segravera toke dꞌai patung dhurupa segravemi mege sa Degravenge ra sogo-tagu segravemi egraveegravena regravengu tule eele AmaLamatua dhu mamuri taa-taa ho ragati eele degravenge megravedha-panyau dhubisa madhe

24 Negraveti egraveegravena ka Lamatua soro tegravekesi segravena ka ra adꞌu-ue madhutu dadꞌegraveiregravengu Na soro tegraveke si ho ra tao jꞌarabhelu-katubꞌa rupa-rupa dhu amo leegravetu dꞌara regravengu Toke regravengu se reꞌaheka makae sa hegravei Hegraveia degravenge ngiꞌuaae ra regravengu adꞌu-ue madha jꞌarakajꞌalu rupa-rupa aa ra tao segravemi egraveegravenakahegravei degravenge dhegraveu leo 25 Egravetu dꞌaraiiki ra dhu reꞌa le jꞌara-jꞌara dhu legravekenegraveti Ama Lamatua te ngaa roꞌo boemadhutu Ngangee regravengu dhu mocale hegraveia ra pangee na ldquoBeꞌa risi egravedhi

116 Markus 838 117 Habakuk 24 121 Epesus 417-18 123 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 416-18

Roma 126 288 Roma 25

tao rupa-rupa Masi ka pakarehe aaꞌi-aaꞌi ngaa-ngaa tao boerdquo Ra koa-kadꞌiri megravedha dhu Lamatua pajꞌajꞌite ngaa regravengu pahaha boe iisi miLamatua dhu pajꞌajꞌi megravedha se Ra taoiisi segravemi dhegraveu dhumola-megraveci te ngaadhu mola-megraveu lao di

Dhu legraveke ka ladhe egravedhi dhegraveu rai-haha ne koa-kio taruu Ama LamatuaEgraveegravena ka dhu megraveci

26 Negraveti bhabhelu-katubꞌa regravengusegravera ka Lamatua soro tegraveke si horegravengu tao karehe segravemi egraveegravena madhutudadꞌegravei ra Hegraveia ra tao rupa-rupa jꞌaramakae dhu degravenge heka dꞌara makaeBhegraveni ra roꞌo heka paꞌegraveci degravengemonedhegraveu egravemu ra te ngaa dꞌegravei tao dhu legravekeboe Te bhegraveni jꞌunu tao jꞌara makaedegravenge bhegraveni 27Dhegraveumone segravemi egraveegravenakahegravei Ra dꞌegravei heka jꞌunu paꞌegraveci degravengedhegraveu egravemu ra te ngaa dꞌegravei jꞌunu degravengedhegraveu mone leo Regravengu se dhu degravengeheka dꞌara makae Negraveti egraveegravena ka peregravengu dui rare jꞌajꞌegravera pamegraveci degravengetatao regravengu segravera Te regravengu se dhu sigoeele kajꞌegraveu le negraveti jꞌara dhu legraveke

28 Ra pangee na ldquoBeꞌa risi bakupatai-patapa degravenge Lamatuardquo Negravetiegraveegravena ka Lamatua soro tegraveke si segravena kara tao madhutu dadꞌegravei ra De regravengungee dhoka dhu karehe di Ka ra taojꞌara-jꞌara dhu legraveke boe

29 Mamuri ra pegravenu degravenge rupa-rupa bhabhelu-katubꞌa Ka reꞌa hekatao dhu beꞌa te ngaa dhoka dhu bheludi Regravengu mangaꞌa Egraveci tegraveke dꞌaradegravenge egraveci Egraveci dꞌegravei boe karisi egraveci Egravecipamadhe egraveci Ra dꞌegravei patao-palahaRa kapodꞌe-kabegraveli Ra leko-monya Radꞌegravei padhai-kakoli dhegraveu 30Regravengu dꞌegraveipaꞌele iie kolongara dhegraveu Ra palabꞌadegravenge Ama Lamatua Ra kurang ajardꞌegravei pahahe dhegraveu dꞌegravei padedha iisidꞌegravei tenge jꞌara-jꞌara karehe aa dꞌegraveipalabꞌa degravenge ina-ama ra 31 Roꞌo boereꞌa degravenge jꞌara dhu mola Roꞌo boereꞌa degravenge lii pamoa unu ra ka dhegraveulegraveka heka regravengu Reꞌa boe sue dhegraveuDegravenge boe dꞌara kasia ciki sami dedhadhegraveu

32 Regravengu reꞌa le atora Ama Lamatuadhu peka na ldquoDhegraveu dhu tao rupa-rupa bhabhelu hudꞌi abhu hukumadherdquo Masi ka reꞌa le atora ne tengaa loe boe tao rupa-rupa bhabheluMesa boe seꞌe se di te ngaa ra dadugu-rariu dhegraveu leo segravena ka tao bhelukahegravei Neꞌe ne seli-kolane

2Lamatua nasa kahegravei degravenge dhegraveu

Yahudi dhu Na hagꞌe nare le1 Egraveu dhu tadegravengi le rupa-rupa jꞌara

bhabhelu-katubꞌa deo na si Hegraveia egraveupangee na ldquoBhabhelu dhegraveu seꞌe seli-kolanerdquo Ladhe egraveu pangee le segravemiegraveegravena na mu mage-mage ee Te egraveumesa mu bhelu segravemi egraveegravena kahegravei Negravetiegraveegravena ka egraveu degravenge boe alasan ho siriiisi egraveu masi ka egraveu ne cee egraveegravena kaLadhe egraveu peka na legraveke tareꞌa dhegraveudhu bhelu segravera abhu huku te ngaabaku bhegravelu na egraveu mesa mu ka pegravecisasala mi ngiꞌu egraveu unu mu Te egraveu taosala segravemi egraveegravena kahegravei 2Te ngaa egravedhiteꞌa peka na ladhe Ama Lamatua hiahuku mi dhegraveu bhelu segravera tatu Negravengupamaꞌegravete lii langu ra degravenge mola3 Do tasamia Ele boe egraveu pangeena ldquoLegraveke tareꞌa ladhe dhegraveu dhu taobhelu-katubꞌa segravera abhu hahuku negravetiLamatuardquo Aa te ngaa egraveu kahegravei dhuadꞌu-ue bhabhelu sama segravemi regravenguTe egraveu pangee na ldquoJaꞌa abhu boehahuku negraveti Lamatuardquo Ngangee egraveegravenamai negraveti mia

4 Ama Lamatua dhu padꞌelo dꞌarahua iia Nami egraveu Aa Namau-mau eranegraveti tatao egraveu segravera Te ngaa tasamiaka egraveu pahahe Ne Ele boe egraveu meꞌaboe na Lamatua dhu padꞌelo dꞌarahua iia Na mi egraveu ne segravena ka egraveu tegravekeeele sasala egraveu aa legravepa hari asa Negravengu

5 Tengaa egraveune kegravetu hadhu aamoꞌoboe nanene Aa moꞌo boe core eelesasala egraveu ciki sa hegravei De egraveu mesa muka dhu adꞌu ho abhu huku dhu biarisi hari Te ropa dꞌai lodꞌo egravele rai-haha ne Lamatua tai-dadoo mamuridhegraveu aaꞌi-aaꞌi Aa egraveegravena na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa na Lamatua pamaꞌegravete liilangu degravenge mola Pe Na huku egraveu

21 Mateos 71 Lukas 637

Roma 26 289 Roma 222bia lula Na segravemi nare boe tatao egraveusegravera 6Mamuri egraveu tasamia egraveegravena ka peLamatua ka dhu bꞌala madhutu tataoegraveu

7 Te dhegraveu dhu tao jꞌara beꞌa taruu-taruu Lamatua hia ne mamuri dhumola dꞌai mia-mia Regravengu abhu pak-abꞌua negraveti dhegraveu kahegravei kolongara huaiia degravenge mamuri taruu degravenge Netoke dꞌai mia-mia laꞌe 8 Te ngaa AmaLamatua segravemi nare boe dhegraveu dhu taobhelu-katubꞌa Negravengu nasa titu kegravenadegravenge si te reꞌa dhoka palabꞌa diDhegraveu se tao boe madhutu jꞌara dhulegraveke te reꞌa dhoka tao madhutu jꞌaradhu bhelu di

9 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao bhelu begraveli-camegravedꞌa abhu jꞌajꞌegravera Masi ka dhegraveuYahudi do dhegraveu Yahudi boe egraveegravenaka aaꞌi-aaꞌi ra pasae rare 10 Tengaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao jꞌaradhu beꞌa begraveli-camegravedꞌa Lamatua dedꞌepadedha-dedha aa pakabꞌua si segravenaka ra abhu mamuri mera-milu Masika dhegraveu Yahudi do dhegraveu Yahudi boeegraveegravena ka regravengu aaꞌi-aaꞌi ra abhu 11 TeLamatua dhu hagꞌe boe regravehu dhegraveu

12 Atora Lamatua legravekemi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Ladhe abhu dhegraveu dhu reꞌa boeAtora ne dhu tao sala egraveegravena na cegraverieele negravengu negraveti Lamatua Aa ladhedhegraveu dhu reꞌa le Atora ne te ngaa natao sala pe Lamatua pake hari Atorane ho pamaꞌegravete hahuku na Regravengucegraveri eele negraveti Lamatua kahegravei lula rasisu le Atora Na 13Neo pabeꞌa degravengeAma Lamatua ladhe nanene dhokaAtora di egraveegravena dꞌai megraveka Te hudꞌi taomadhutu ku Atora Na heka Na segraveminare si kegravena De baku dhoka nanenedi

14 Masi ka dhegraveu Yahudi boe segraverareꞌa boe isi negraveti Atora Lamatua tengaa abhu kahegravei negraveti regravengu dhu taomadhutu Atora ne Lula dꞌara iikiregravengu unu ra ka dhu peka mia ka dhulegraveke aamia ka dhu sale 15Degravenge jꞌara

ne regravengu padꞌelo na Atora Lamatuadhu suri egravetu dꞌara ra nuka segravemiloa hegravengu dhu Lamatua manegravenu egravetudꞌara ra Dꞌara regravengu mesa ra kadhu tai-dadoo ngaa dhu regravengu adꞌu-ue Hegraveia ngangee regravengu unu ra kadhu galaa na regravengu dhu tao sale aapeka na abhu dhu tao legraveke 16De lodꞌoAma Lamatua dedꞌe Yesus Kristus jꞌa-jꞌi Dhegraveu Pamaꞌegravete Lii Langu Na parisatoke lutu jꞌara-jꞌara dhu pahuni egravetudꞌara dhegraveu Jaꞌa ajꞌa segravemi neꞌe samasegravemi dhu suri le egravetu dꞌara Lii Lolo BeꞌaLamatua

Masi ka dhegraveu Yahudi tao madhutuAtora Lamatua te ngaa jꞌara egraveegravena patab-uli boe regravengu negraveti koasa sasala-sasigo ra

17 De miu dhegraveu Yahudi tasamiaMiu dꞌegravei padedha iisi peka na dhokamiu di dhu kegravepe Atora Lamatua dhuNa papuru mai re Musa sina maMiu kahegravei dꞌegravei koa iisi lula paꞌegraveci miudegravenge Ama Lamatua 18 Tareꞌa Miudhu meꞌa le dadꞌegravei Lamatua Miudhu meꞌa kahegravei mia ka dhu beꞌa risiMiu meꞌa megraveu le jꞌara se aaꞌi-aaꞌi lulamese agama ka dhu ajꞌa-nori miu negravetiAtora Lamatua 19 Miu padedha iisipeka na miu bisa pajꞌujꞌu jꞌara hiadhegraveu dhu reꞌa boe lasi sa mia Miu taoiisi nuka segravemi saraa dhu pasaraa dhegraveudhumamuri egravetu dꞌara maroga 20Lulamiu kegravepe paꞌegravera Atora Lamatua kamiu pangee na miu meꞌa aaꞌi megraveu-megraveu aa miu kegravepe paꞌegravera-egravera aaꞌi dhulegraveke sina ma Negraveti egraveegravena ka miupangee na miu bisa nori dhegraveu goadegravenge ana iiki dhu reꞌa boe ngaa-ngaa

21 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe miudꞌegravei ajꞌa dhegraveu leo te ngaa tasamia kamiumoꞌo boe nori ngiꞌumi Miu dꞌegraveicaꞌe mimbar ho peka na ldquoDhegraveu bakumanaꞌurdquo Te ngaa nga tao ka miu unumi manaꞌu 22Miu ajꞌa na ldquoBaku taojꞌara makae degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boedhegraveu egravemu-kamali murdquo Te ngaa nga

26 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6212 Lii Hini 2412 29 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquohia uru midhegraveu Yahudi aa mi dhegraveu Yahudi boe kahegraveirdquo Egravetu dꞌara ayat ceo sasoa na ldquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi abhu sasusarisi-risi hari dhegraveu Yahudi te ngaa dhegraveu Yahudi boe abhu kahegraveirdquo Egravetu dꞌara ayat canguru sasoa na ldquoEgraveegravenana Lamatua dedꞌe padedha-dedha dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao jꞌara beꞌa risi-risi hari dhegraveu Yahudi te ngaa Nadedꞌe dhegraveu Yahudi boe kahegraveirdquo 211 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1017

Roma 223 290 Roma 37tao ka miu mesa mi tao jꞌara makaesegravemi egraveegravena Miu mesa mi dꞌegravei boemegravedha sogo-tagu te ngaa nga tao kamiu manaꞌu pahuni megravedha negraveti dꞌaraegravemu nidhu 23 Miu dꞌegravei lole pakapaiAtora Lamatua te ngaa nga tao kamiu mesa mi sisu Atora ne aa pa-makae Lamatua 24 Te karegravei negraveti uruka dhu suri tegraveke le egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci na ldquoLula bhabhelu miudhegraveu Yahudi negraveti egraveegravena ka dhegraveu leokara pahahe kolongara Lamatuardquo

Masi ka dhegraveu Yahudi suna te ngaajꞌara egraveegravena patabuli boe regravengu negraveti koasasasala-sasigo ra

25 Miu dhegraveu Yahudi hudꞌi suna kumadhutu Atora Lamatua sina maEgraveegravena jꞌajꞌi mi tadha peka na miudhegraveu Yahudi dhu unu hak ho segravemimere lii padhadha Lamatua Te ngaaladhe miu sisu Atora Lamatua naLamatua segravemi nare boemiu Miu jꞌajꞌiegraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveuYahudi boe aasama segravemi dhegraveu dhu suna regravedhimegraveka26 Pangee paie-iie Te ladhe dhegraveudhu suna boe tao madhutu AtoraLamatua egraveegravena na Lamatua segravemi narene nuka segravemi dhegraveu Yahudi dhu sunasi 27Te ngaa baku pamudꞌe Te ladhedhegraveu Yahudi boe dhu suna boe taomadhutu Atora Lamatua egraveegravena na rapadꞌelo ngaa Ra padꞌelo sasala miupeka na dhegraveu Yahudi dhu suna sisuAtora Lamatua masi ka miu dhu unule Atora ne karegravei negraveti uru ka

28 Baku pangee na dhegraveu dhu jꞌa-jꞌi ana-egravepu Abraham aa dhu sunaegravetu kaꞌuri egraveegravena ka dhu tao ne jꞌajꞌidhegraveu unu Lamatua dhu legraveke Aadꞌo29 Dhu jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua dhulegraveke nuka dhegraveu dhu pabeꞌa degravengeLamatua Te suna dhu legraveke egraveegravenaka hia dhegraveu jꞌajꞌi ana Ama Lamatuadhu tao boe tadha egravetu kaꞌuri tengaa tadha egravetu dꞌara dhegraveu dhu RohLamatua tao Dhegraveu rai-haha koa boedhegraveu segravemi segravera te ngaa Lamatua kadhu dedꞌe padedha si

3Masi ka dhegraveu Yahudi degravenge hak ho

abhu pusaka negraveti lii padhadha Lamatuate ngaa jꞌara egraveegravena patabuli boe regravengu negravetikoasa sasala-sasigo ra

1 Ladhe segravemi egraveegravena dhegraveu Yahudidhu suna segravera aꞌoto na ngaa Ele boemiu pangee na dhegraveu Yahudi abhu aedegravenge dhu beꞌa risi negraveti dhegraveu Yahudiboe do 2 Tareꞌa De dhegraveu Yahudiabhu oto egravetu jꞌara ae-ae Ka egraveci lulaLamatua pangegravedꞌu sasabꞌa sa dhegraveuYahudi ho suri aa jꞌaga paie-iie LiiHolo-Nori Na 3De tasamia Miu dhupangee na Ama Lamatua bisa boetao madhutu ngaa dhu Na padhai lelula abhu dhegraveu Yahudi cahagꞌe dhuparcaya boe Negravengu do 4 Bisa boeMasi ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha nekapodꞌe-kabegraveli te ngaa Ama Lamatuapadhai lii dhu mola taruu Sanegravedꞌete dhu suri tegraveke egravetu Sasuri Mola-Megravecilula-negraveti ngiꞌu Lamatua peka naldquoAbhu dhegraveu dhu pegraveci sasala peka na

Negravengu pamaꞌegravete lii langu dhu biacabegraveka

Te ngaa pe regravengu reꞌa nangaa dhu Na peka-padhai egraveegravena

legraveke tareꞌaNegravengu tatu segi

lula Na bisa boe padhai lii salerdquo5 Te ngaa ladhe egravedhi tao sala

egraveegravena ka dhu peka paledꞌa mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ngaa dhu Lamatua tao egraveegravenamema legraveke tareꞌa Ladhe segravemi egraveegravenaegravedhi peka ngaa hari Neo peka naLamatua adil boe ladhe Na huku egravedhido (Te abhu dhegraveu cahagꞌe dhu pad-hai lii segravemi egraveegravena) 6Bisa boe Lamatuasala boe ladhe Na huku egravedhi Lula Nadegravenge hak ho huku dhegraveu dhu tao salaegravetu rai-haha ne

7 De ladhe jaꞌa padhai lii monyaegraveegravena peka na hahuku Lamatua legraveketareꞌa Ladhe jaꞌa padꞌelo dadedha Nasegravemi egraveegravena nga tao ka Negravengu parisamamuri jaꞌa ka pamaꞌegravete lii langujaꞌa na ngaa dhu jaꞌa adꞌu-ue ne

224 Yesaya 525 229 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 306 34 Lii Sodꞌa Koa-Kio 514

Roma 38 291 Roma 324sala 8 Baku segravemi egraveegravena Ladhe mad-hutu ka ngangee segravemi egraveegravena miumad-hutu dhegraveu dhu peka na ldquoHudꞌi laaegravedhi tao bhelu-katubꞌa ae risi harisegravena ka jꞌara beꞌa asa tabha ae kahegraveirdquoDhegraveu dhu peka segravemi egraveegravena pantasabhu huku Te ngaa abhu dhegraveu dhupaꞌele iie kolongara jaꞌa peka na jaꞌaka ajꞌa dhegraveu segravemi egraveegravena

Abhu boe ca dhegraveu sa dhu dꞌara molate dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tao sala

9 De tasamia Miu pangee naegravedhi dhegraveu Yahudi beꞌa risi negraveti dhegraveuYahudi boe do Aadꞌo Te jaꞌa pekale degravenge miu na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumanahu le asa dꞌara sasala masi kadhegraveu Yahudi do dhegraveu Yahudi boe10 Te dhu suri mema egravetu dꞌara SasuriAma Lamatua dhu Mola-Megraveci naldquoAbhu boe ca dhegraveu sa dhu mamuri

mola taruuEgraveci sa aadꞌo

11 Abhu boe ca dhegraveu sa dhu reꞌa megraveujꞌara-jꞌara Ama Lamatua

Abhu boe egraveci sa dhu neo patadhadegravenge Lamatua

12 Regravengu pakajꞌegraveu le negraveti jꞌaramamuridhu mola

Ka regravengu se guna heka mi ngaaegraveci sa

Abhuboe ca dhegraveu sa dhupadꞌelo dꞌarabeꞌa

Egraveci sa aadꞌo hegravei13 Lii padhai ra dhu hegraveu bhobꞌo

nuka segravemi roꞌa dhegraveu madhe dhura kegravei hari

Negraveti dꞌara hegravebꞌa ra kalua dhoka liikapodꞌe-kabegraveli di

Lii dhu kalua negraveti dꞌara hegravebꞌa ranuka segravemi raco mege

14 Hegravebꞌa ra reꞌa dhoka padhegravedꞌa diaa lii padhai ra karehe dhu pa-

pegravedꞌa dꞌara dhegraveute egraveegravena ka dhu mai

negraveti dꞌara regravengu dhukarehe

15 Reꞌa boe madhaꞌu ladhe pamadhedhegraveu

16 Sadꞌi regravengu egravetu mia egraveegravena ka nalii langu muri egravetu egraveegravena

aa pasusa rupa-rupa mi dedhadhegraveu

17 Mamuri ra dhu reꞌa boe padameaa reꞌa boe mamuri degravenge dꞌara

dhu mau18 Regravengu se bisa boe taha rare dꞌara ra

lula degravenge boe dꞌara madhaꞌuciki sa mi Ama Lamatuardquo

19 De egravedhi teꞌa na Lamatua hiaAtora Na mi dhegraveu dhu pahaha iisi miAtora segravera Degravenge segravemi egraveegravena dhegraveuabhu boe alasan ho siri iisi peka naregravengu se dhegraveu dꞌara mola Ladhedhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne hudꞌiparaga ku degravenge Ama Lamatua teNegravengu ka dhu jꞌue lii langu dhu pekana sala do aadꞌo 20 Negraveti egraveegravena kaabhu boe ca dhegraveu sa dhu bisa pekana ldquoAma Lamatua cap jaꞌa dhegraveudꞌara mola lula jaꞌa tao madhutu aaꞌiAtora Lamatuardquo Bisa boe Te AtoraLamatua ka dhu padꞌelo na egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti tao sala

Hudꞌi parcaya uuru ku LamatuaYesus heka Ama Lamatua cap egravedhi dhegraveudꞌara mola

21 Baku malaa degravenge naneoLamatua dhu pajꞌujꞌu jꞌara ho egravedhibisa pabeꞌa hari degravenge Negravengu Dhulegraveke ladhe egravedhi bisa pabeꞌa degravengeLamatua te ngaa lula boe negraveti egravedhitao madhutu Atora Na Te Atora Nadhu suri le segravemi egraveegravena aa dhegraveu regravetilii padhai Na uru-uru segravera peka segravemiegraveegravena kahegravei egravetu dꞌara SasuriMola-MegraveciNa 22 Ama Lamatua peka na egravedhidhegraveu dꞌara mola dhu pabeꞌa degravengeNe ropa egravedhi parcaya Yesus KristusNegravengu dhu hagꞌe boe regravehu dhegraveu teNa tao segravemi egraveegravena mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu parcaya Yesus

23 Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tao sala Negravetiegraveegravena ka dhegraveu dhu tenge-tenge jꞌaraho neo pabeꞌa ngiꞌu regravengu degravenge AmaLamatua bisa boe pamegraveci degravenge dad-edha Lamatua 24 Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa Ama Lamatuamesa Na ka dhupadꞌelo dꞌara hua iia Na aa pamaꞌegravetepeka na egravedhi degravenge heka sasala Na

312 Lii Sodꞌa Koa-Kio 141-3 531-3 313 Lii Sodꞌa Koa-Kio 510 1404 314 Lii SodꞌaKoa-Kio 107 317 Yesaya 597-8 318 Lii Sodꞌa Koa-Kio 362 320 Lii Sodꞌa Koa-Kio1432 Galati 216 322 Galati 216

Roma 325-26 292 Roma 47

segravemi nare egravedhi lula Yesus Kristus suinare le egravedhi negraveti sasala-sasigo egravedhi

25-26Ama Lamatua pajꞌujꞌu le Yesussegravena ka jꞌajꞌi korban papo makae hosaku eele sasala-sigo egravedhi Te ngaaegravedhi hudꞌi parcaya Ne na Negravengu kadhu tago nare hahuku egravedhi Ka Napasuti raa Na aa madhe gati egravedhiDegravenge jꞌara neꞌe Ama Lamatua pekana ngaa dhu Na pamaꞌegravete ne legraveketareꞌa Uru egraveegravena dꞌara Lamatua ta-leo titu kegravena hegraveia Na pamaꞌegravete hopabhegravelu eele sasala-sasigo dhu dhegraveuadꞌu-ue le Te ngaa ladhe Na hukuboe dhegraveu dhu tao sala Negravengu adilboe De Na bhoke jꞌara segravena ka YesusKristus dui nare hahuku negraveti dhegraveusala Limuri ne Lamatua padꞌelo midhegraveu aaꞌi-aaꞌi pekana Negravengu tao dhubeꞌa taruu Ka dhegraveu sala aaꞌi-aaꞌi radhu parcaya Yesus Na cap si dhegraveumola

27 De tasamia Ele boe miu pangeena miu bisa padhai lii lela dedha lulaAma Lamatua segravemi naremiu do Bisaboe Miu neo padꞌelo Atora egraveci dhutao pabeꞌa miu degravenge Lamatua doMiu pangee na Lamatua segravemi naremiu lula miu tao dhu beꞌa do Bisaboe Egravedhi teꞌa dhoka pajꞌujꞌumi Atoradhu peka na Ama Lamatua segravemi nareegravedhi lula egravedhi parcaya Yesus Negravenguna kegravena

28 Negraveti egraveegravena ka egravedhi teꞌa segravemi neꞌedhegraveu bisa pabeꞌa degravenge Lamatua negravetira parcaya Yesus negraveti boe regravengu taomadhutu Atora di

29 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌeAma Lamatua segravemi nare dhoka dhegraveuYahudi di do Negravengu segravemi nare dhegraveuleo kahegravei Legraveke Na segravemi nare aaꞌi

30 Te Ama Lamatua ne dhoka egravecidi Aa dhoka jꞌara egraveci di dhu Nasegravemi nare segravena ka egravedhi dhegraveu rai-hahane bisa pabeꞌa degravenge Ne Nuka egravedhihudꞌi parcaya Kristus Jꞌara ne palamidhegraveu Yahudi degravenge dhegraveu Yahudi boekahegravei

31 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe ladheegravedhi parcaya Lamatua egraveegravena na tao

Atora Na jꞌajꞌi heka ngaa-ngaa doAadꞌo Dhu legraveke ka parcaya egravedhi egraveegravenaka dhu tao pamegraveci Atora Na

4Conto segravemi baki Abraham negravengu

pabeꞌa degravenge Lamatua lula parcaya Ne1 Egravedhi tare conto negraveti Abraham

baki jiꞌi dhegraveu Yahudi Egravedhi bisa teꞌangaa negraveti negravengu lula-negraveti dhegraveu bisapabeꞌa degravenge Lamatua lula parcayaKristus

2 Egravedhi bisa teꞌa segravemi neꞌe ladheAbraham bisa pabeꞌa degravenge Lamatualula na tao jꞌara beꞌa negravengu kahegraveiabhu hak ho koa iisi egravetu madhadhegraveu rai-haha Te ngaa egravetu madhaLamatua negravengu bisa boe bhoka hegravebꞌa3 Te dhu suri egravetu Sasuri Lamatua dhuMola-Megraveci peka naldquoLula Abraham parcaya Ama

Lamatuanegraveti egraveegravena ka Lamatua peka na

Abraham ne dhegraveu dꞌara moladhu pabeꞌa degravenge Negravengurdquo

4 Dhegraveu sabꞌa tatu abhu gaji Egraveegravenana doi iia dꞌara boe te ngaa doi dhulamatua na bꞌae ne gati rui-jꞌajꞌegravera Tesegravera sa hak negraveti dhegraveu sabꞌa 5Lamatuaka dhu unu hak ho peka na dhegraveucee dhu parcaya Yesus Kristus bisapabeꞌa hari degravenge Ne masi ka uruegraveegravena dhegraveu ne tao sala aa pahae boeLamatua Abhu boe jꞌara egraveci sa dhudhegraveu bisa adꞌu-ue ho pabeꞌa ngiꞌunegravengu degravenge Lamatua Te dhegraveu hudꞌiparcaya uuru ku Yesus Kristus hekaLamatua peka na negravengu dhegraveu dꞌaramola aa Lamatua segravemi nare ne

6 Dhegraveu aae Daud peka kahegravei nadꞌara dhegraveu karegravejꞌe-karae ropa AmaLamatua peka na dhegraveu se dhu dꞌaramola masi ka regravengu tao boe ngaa-ngaa Te Daud suri na7 ldquoMasi ka dhegraveu se sisu Atora

Lamatuate ngaa Na saku eele sasala-

sasigo siNegraveti egraveegravena ka regravengu oto titu

kegravena 330 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 64 Galati 320 43 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 156 Galati 36

Roma 48 293 Roma 420Dhegraveu dhu tao bhabhelu

Lamatua pabhegravelu eele sasala si8 Te ladhe Lamatua paꞌiga heka sasala

dhegraveuna dhegraveu segravera oto tareꞌardquo

9 De ele boe miu pangee na dhod-hoka dhegraveu Yahudi dhu suna di dhubisa oto ho ra pabeꞌa degravenge Lamatuasi Aa dhegraveu suku leo dhu suna boebisa boe si Aadꞌo Ngangee segravemisegravera sala Negraveti egraveegravena ka jiꞌi dhu pekamema-mema le lula Abraham par-caya Lamatua ka Lamatua cap nedhegraveu dꞌara mola dhu pabeꞌa degravengeNegravengu 10 Lodꞌo mia Lamatua capAbraham segravemi egraveegravena Lodꞌo dhu nasuna le do dhae Dhu mola-molanuka legraveke lodꞌo dhu na suna megraveka

11 Tareꞌa Lodꞌo Abraham sunamegraveka Ama Lamatua cap nare lenegravengu dhegraveu dꞌara mola dhu pabeꞌadegravenge Lamatua Negravebhu ku heka nasuna kegravena ho jꞌajꞌi tadha na negravengujꞌajꞌi le dhegraveu dhu legraveka Lamatua Degravengesegravemi egraveegravena ka Abraham jꞌajꞌi dhegraveuoti jꞌara hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu par-caya Lamatua Te Lamatua segravemi naredhegraveu dhu parcaya ho ra pabeꞌa degravengeLamatua masi ka ra suna do aadꞌo12Abraham bhoke jꞌara kahegravei hia egravedhidhegraveu Yahudi dhu suna le Lula boenegraveti egravedhi suna te ngaa lula egravedhiparcaya Kristus sama segravemi Abrahamparcaya Lamatua lodꞌo dhu na sunamegraveka

Ladhe egravedhi legraveka Ama Lamatua egravedhisegravemi tare ngaa dhu Na pajaji

13 Ama Lamatua dhu paꞌegraveki pajajidegravenge Abraham degravenge ana-egravepuna peka na negravebhu-negravebhu rai-haha kateme jꞌajꞌi mi pusaka regravenguLamatua pajaji segravemi egraveegravena lulaAbraham parcaya Ne aa Lamatuacap ne dhegraveu dꞌara mola dhu pabeꞌadegravenge Ne Te ngaa Lamatua pajaji boesegravemi egraveegravena ladhe dhoka Abraham taomadhutu Atora Lamatua

14 Te ladhe dhegraveu dhu madhutudhoka Atora Lamatua di bisa segravemirare pusaka dhu Lamatua moa sasoana parcaya mi Lamatua parcuma diAa lii pajaji Lamatua egraveegravena guna boengaa-ngaa 15 Egravetu era mia abhuAtora Lamatua egravetu egraveegravena kahegravei dhegraveusisu Atora egraveegravena Aa ladhe dhegraveu sisuAtora Lamatua na Lamatua nasahegraveia Na huku si Aa ladhe AtoraLamatua aadꞌo tatu dhegraveu sisu boe

16 Negraveti egraveegravena ka egravedhi hudꞌi parcayaku Lamatua Egraveegravena ka dhu risi eelenegraveti aaꞌi-aaꞌi Te Lamatua dꞌegravei padꞌelodegravenge mola-mola dꞌara hua iia Na midhegraveu dhu parcaya Ne Aa ladhe egravedhilegraveka Ne sama segravemi Abraham tatuegravedhi abhu ngaa dhu Na moa masi kaegravedhi dhegraveu Yahudi dhu tao madhutuAtora Na do aadꞌo De egravedhi aaꞌi-aaꞌidhu parcaya Ne sama segravemi ana-egravepuAbraham 17 Lamatua dhu peka tegravekele egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Na akuNegravengu na ldquoJaꞌa adꞌu-ue segravena ka egraveu jꞌa-jꞌi begravei-baki negraveti suku ae-aerdquo Abrahamparcaya Ama Lamatua Negravebhu-negravebhuka Ama Lamatua tao pajꞌajꞌi lii moaNa Negravengu kahegravei dhu pamamuri haridhegraveu madhe Lamatua dhoka padhailii di ka ngaa-ngaa dhu aadꞌo jꞌajꞌidegravenge

18 Masi ka Abraham degravenge megravekaana te ngaa na legraveka Ama Lamatua aatatae Lamatua tao madhutu lii pajajiNa Negraveti parcaya egraveegravena ka Lamatuatao ne jꞌajꞌi mi ldquobegravei-baki negraveti sukuae-aerdquo Egraveegravena nuka segravemi dhu suriegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci na ldquoAna-egravepu ae-ae begraveli-camegravedꞌamai negraveti egraveurdquo19 Abraham legraveka egravera Lamatua masika neꞌa negravengu dhu heka bhora leumur dhu cangasu tegraveu kegravena Eraana negraveti Sara dhu begravedho megraveno leaa na heka dꞌai seli le 20 Te ngaalalegraveka Abraham kura boe ho pangeena Lamatua bisa boe tao madhutu liipadadha Na Parcaya na asa tabhaegravera mi Lamatua aa na dedꞌe padedha

48 Lii Sodꞌa Koa-Kio 321-2 411 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1710 413 Lii Lolo dhu UruTegraveka 174-6 2217-18 Galati 329 414 Galati 318 416 Galati 37 417 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 175 418 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 155 419 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1717

Roma 421 294 Roma 512kolongara Lamatua 21 Abraham legravekatareꞌa-reꞌa ngaa dhu Lamatua pad-hadha le Negravengu bisa tao 22Negraveti egraveegravenaka Ama Lamatua cap Abraham pekana dhegraveu dꞌaramola dhu pabeꞌa degravengeNegravengu

23 Sasuri Mola-Megraveci Lamatua pekana Lamatua ige boe segravemi egraveegravena hiaAbraham mesa na 24 te ngaa miegravedhi kahegravei Te ladhe egravedhi par-caya Lamatua Na cap egravedhi kahegraveidhegraveu dꞌara mola dhu pabeꞌa degravengeNe Lamatua ka dhu pamamuri hariKegravetu egravedhi Yesus negraveti mamadhe Na25 Yesus madhe lula egravedhi adꞌu-uesasala-sasigo Hegraveia Na mamuri hariho bhoke jꞌara segravena ka egravedhi bisapabeꞌa hari degravenge Ama Lamatua

5Dhegraveu bisa pabeꞌa hari degravenge Ama

Lamatua sadꞌi dhoka ra parcaya YesusKristus

1 De lula egravedhi parcaya AmaLamatua negraveti egraveegravena ka Na cap egravedhidhegraveu dꞌara mola Hegraveia dꞌara egravedhi jꞌajꞌimola-megraveci hia Lamatua lula Kegravetuegravedhi Yesus Kristus dhu Lamatua puamai bhoke jꞌara ho egravedhi bisa padamedegravengeAma Lamatua 2Kristus padꞌelodꞌara hua iia Na mi egravedhi lula egravedhiparcaya le Negravengu Negraveti egraveegravena ka dꞌaraegravedhi jꞌajꞌi egravera Aa dꞌara egravedhi karaekahegravei lula teꞌa na begraveli-camegravedꞌaLamatua neo dedꞌe egravedhi segravena ka teꞌamegraveu dadedha Na

3 Masi ka egravedhi abhu rupa-rupasasusa te ngaa dꞌara egravedhi karejꞌe-karae taruu Te egravedhi teꞌa na jꞌegraverauuru ku heka bisa taha degravenge egravera risihari 4 Ladhe egravedhi egravera ka egravetu dꞌarajꞌajꞌegravera egraveegravena ka dhu tao egravedhi manahuboe aa mamuri egravedhi pakarejꞌe dꞌaraLamatua Ladhe egravedhi mamuri segravemiegraveegravena egraveegravena ka dhu paꞌegravera parcayaegravedhi peka na pe Lamatua neo padꞌelodꞌara hua iia Na mi egravedhi 5 Ladhelalegraveka egravedhi asa egravera segravemi egraveegravena egravedhimakae boe Te Lamatua dhu bagi lehia egravedhi Roh Na dhuMola-Megraveci segravena

ka egravedhi teꞌa megraveu na Negravengu dhu sueegravedhi titu kegravena

6 Negravengu padꞌelo sasue Na segravemi neꞌeka ropa egravedhi mampu boe pabeꞌadegravenge Lamatua teꞌa boe na Lamatuadhu pua Kristus madhe pala egravedhi Tengaa egravedhi dhu mamuri pusi-pahaeboe Lamatua Lamatua pili lodꞌodhu legraveke segravena ka tao aaꞌi-aaꞌi segravera7 Pangee paie-iie ku Te cadhui kuabhu dhegraveu dhu sadia madhe hia an-galai na dhu dꞌara mola Ele boe abhudhegraveu cahagꞌe dhu sadia madhe hosoru dhegraveu dꞌara beꞌa 8 Te ngaa AmaLamatua padꞌelo le sasue Na ae-ae midedha egravedhi Lula lodꞌo egravedhi mamuriegravetu dꞌara sasala era Kristus madhe legati egravedhi

9 Ama Lamatua cap egravedhi dhegraveudꞌara mola dhu pabeꞌa degravenge Ne lulaKristus pasuti raa Na segravena ka madhegati egravedhi Aa te ngaa ladhe dhegraveu uesasala Lamatua nasa Te ngaa negravetimamadhe Kristus egravedhi dhu tao salaabhu heka huku

10 Uru egraveegravena egravedhi pamusu degravengeLamatua Te ngaa Ana Ama Lamatuamesa Na madhe ho cuhi dꞌaraLamatua segravena ka egravedhi bisa padamedegravenge Lamatua De limuri ne egravedhipamusu heka te ngaa pabeꞌa harile Risi-risi hari Kristus dhu mamurihari le pe dꞌai lodꞌo egravele rai-haha neNa hia egravedhi mamuri segravena ka egravedhibaku legraveke hahuku 11 Mesa boe egraveegravenadi Dꞌara egravedhi bisa karae peka naldquoLamatua ne dedha risi eelerdquo lulaegravedhi paꞌegraveki degravenge Ne Egravedhi bisa jꞌajꞌidhegraveu unu Na lula Kegravetu egravedhi YesusKristus madhe le pala egravedhi segravena kaegravedhi padame degravenge Ama Lamatua

Ladhe egravedhi pasoro Adam degravenge Kris-tus abhu dhu sama aa abhu dhu samaboe

12 De karegravei negraveti uuru egraveegravena ka Adamka dhu tao uru sasala-sasigo Negravetiegraveegravena ka Ama Lamatua hia boe nemamuri taruu Hegraveia karegravei negraveti lodꞌoegraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane madhutu adꞌu-ue sasala kahegravei egraveciegraveegravena ka degravenge negravengu Aa lula regravengutao sala sama segravemi Adam ka regravengu

425 Yesaya 534-5 512 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 36

Roma 513 295 Roma 63aaꞌi-aaꞌi ra hudꞌi madhe ku nuka segraveminegravengu kahegravei 13 Uru-uru segravera lodꞌoAma Lamatua papuru megraveka Atora Nadhegraveu tao le sasala dhu pale-legraveme lerai-haha ne Te ngaa lula degravengemegraveka Atora ka abhu boe dhu igesasala-sasigo dhegraveu segravera 14 Mulainegraveti Adam toke dꞌai Musa segravemi rareAtora Lamatua egraveegravena dhegraveu aaꞌi-aaꞌitatu madhe Masi ka regravengu sisuboe paredha Lamatua dhu pangegravedꞌumi Adam te ngaa ra tao rupa-rupasasala Negraveti egraveegravena ka regravengu hudꞌimadhe ku nuka segravemi Adam

Ladhe egravedhi pasoro Adam degravengeLamatua Yesus abhu dhu sama aaabhu dhu sama boe Te Adam egraveciegraveegravena ka degravenge rupa dhu pajꞌujꞌu asararopa Yesus dhu begraveli-camegravedꞌa egraveegravenacegraveu mai 15 Te ngaa sasala Adamsama boe degravenge babeꞌa dhu Yesus hiaegravedhi Te dhegraveu egraveci nuka Adam sisuparedha Lamatua Negraveti egraveegravena ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra hudꞌi madhe ku Te ngaaDhegraveu egraveci hari nuka Yesus Kristus taorupa-rupa babeꞌa hia mi egravedhi aa pa-mata boe dhegraveu bꞌala babeꞌa Na Negravetitatao ca Dhegraveu neꞌe ka padꞌai mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra te Ama Lamatua dꞌegravei taobeꞌa hia egravedhi 16 Dhu Ama Lamatuapangegravedꞌu mi egravedhi sama boe degravengesasala dhu Adam tao egraveegravena RopaAdam tao sasala Ama Lamatua pa-maꞌegravete lii langu peka na ldquoEgraveu sala Deegraveu hudꞌi abhu hukurdquo Te ngaa masika dhegraveu ue sasala ae titu kegravena AmaLamatua dhu parisa mamuri dhegraveuaaꞌi-aaꞌi neo padꞌelo dꞌara hua iia Naera aa pamaꞌegravete na ldquoEgraveu sala boe Deegraveu bebas le aa mu abhu heka hukuMai segravena ka pabeꞌa hari degravenge Jaꞌardquo17 De ca dhegraveu nuka Adam dhu taosala aa sisu paredha Lamatua Negravetiegraveegravena ka limuri ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌimadhe ku Te ngaa Dhegraveu egraveci harinuka Yesus Kristus dhu tao beꞌa Lulatatao Na dhu beꞌa egraveegravena ka egravedhi bisapabeꞌa hari degravenge Lamatua Egraveegravenanuka segravemi megravedha egraveci dhu Na hia iiadꞌara mi egravedhi Na neo hia egravedhi ma-muri dhu legraveke sama segravemi egravedhi jꞌajꞌiangalai Dhegraveu Aae

18 De negraveti ca dhegraveu dhu adꞌu-

ue sasala na bhoke jꞌara ho AmaLamatua babegravege eele dhegraveu aaꞌi-aaꞌinegraveti madha Na Aa negraveti ca Dhegraveu leohari dhu tao jꞌara dhu legraveke Na bhokejꞌara ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa pabeꞌa haridegravenge Lamatua segravena kamamurimoladegravenge Ne 19 Madhutu aꞌabhu jaꞌasegravemi neꞌe Adam ne ca dhegraveu dhu dꞌegraveiboe nanene Lamatua ka sisu paredhaLamatua Aa dhegraveu ae kahegravei madhututao sasala sama segravemi Adam Aa Yesusne ca Dhegraveu dhu nanene Lamatua katao madhutu dadꞌegravei Lamatua Negravenguka dhu bhoke jꞌara segravena ka dhegraveu aebisa pabeꞌa hari degravenge Lamatua

20 Ama Lamatua papuru Atora Nare Musa ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa megraveumia dhu sala Te ngaa egravetu mia-miasasala dhegraveu asa tabha ae Egravetu egraveegravenakahegravei Lamatua padꞌelo dꞌara hua iiaNa ae risi hari 21Uru egraveegravena bhabheluegravetu dꞌara dhegraveu abhu koasa dhu uriregravengu toke ra tao sasala dhu negravetimamadhe Te ngaa limuri ne jꞌarabeꞌa dhu Kegravetu egravedhi Yesus Kristus taoegraveegravena Ama Lamatua pake ho padꞌelodꞌara hua iia Na mi egravedhi Aa jꞌarabeꞌa ne degravenge koasa segravena ka ator egravedhikahegravei hegraveia egravedhi bisa pabeꞌa degravengeAma Lamatua aa mamuri mola taruudegravenge Ne

6Egravedhi hudꞌi tegraveke eele sasala-sasigo ho

mamuri madhutu dadꞌegravei Lamatua1 De egravedhi peka ngaa hari Ele

boe miu pangee na ldquoAma Lamatuapabhegravelu eele le sasala egravedhi lula dꞌarahua iiaNa Negraveti egraveegravena ka hudꞌi laa egravedhitino tao sala segravena ka Lamatua padꞌelodꞌara hua iia Na risi hari mi egravedhirdquo2 Aadꞌo segravemi egraveegravena Legraveke boe ladheegravedhi tao sala taruu Te egravedhi dhu pa-maꞌegravete tare le peka na egravedhi tegraveke eeleaaꞌi le sasala-sasigo egravedhi Lula egravedhipaꞌegraveki heka degravenge bhabhelu-katubꞌaegraveegravena nuka segravemi egravedhi dhu madhe leTe dhegraveu dhu madhe le bisa heka taosala si Ladhe egravedhimadhe le tasamiahari egravedhi bisamamuri adꞌu-ue sasalaBisa boe sina ma

3 Ele boe miu meꞌa boe na ropasarani egravedhi egraveegravena jꞌajꞌi tadha na

Roma 64 296 Roma 617egravedhi tegraveke eele le mamuri dhui hoabhu mamuri hiu nuka dhu paꞌegravekidegravenge Yesus Kristus Egraveegravena sama segravemiegravedhi madhe le palere-lere degravenge Ne4 Lodꞌo Kristus madhe ra padhaneNe Aa lodꞌo ra sarani egravedhi egraveegravenanuka segravemi egravedhi madhe kahegravei tegravekeeele mamuri dhui hegraveia ra padhaneegravedhi De Ama Lamatua pake koasaNa dhu kapai aae egraveegravena ho pamamurihari Kristus negraveti mamadhe Na AmaLamatua dꞌegravei ladhe egravedhi segravemi tarekoasa Na kahegravei ho mamuri hari jꞌajꞌidhegraveu dhu hiu

5 Te egraveegravena sama segravemi egravedhi madhepalere degravenge Yesus De egravedhi dhupaꞌegraveki degravenge Ne tatu begraveli-camegravedꞌaegravedhi mamuri hari negraveti mamadhesama segravemi Negravengu mamuri hari

6 Uru egraveegravena egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu dhu taorupa-rupa sasala Te ngaa mamuriegravedhi dhu dhui egraveegravena madhe le egraveciegraveegravena ka degravengepakupamadhe egravedhi egravetuajꞌu palolo-palegravebha palere-lere degravengeKristus Limuri ne bhabhelu egravetudꞌara egravedhi degravenge heka koasa ho uriegravedhi Limuri ne egravedhi aadꞌo heka egravetudꞌara aꞌegraveki segravena ka tao hari sasala Teegravedhi segravemi heka egravenu dhu degravenge boehak ho pili neo tao ngaa 7 Ladhedhegraveu dhu madhe le negravengu bebas lesi Abhu heka ngaa egraveci sa laka-seti neho adꞌu-ue hari sasala

8 De lula egraveegravena nuka segravemi egravedhimadhe le palere-lere degravenge Kristusna egravedhi parcaya peka na begraveli-camegravedꞌa egravedhi mamuri taruu degravengeNe kahegravei 9 Egravedhi teꞌa na lula YesusKristus mamuri hari le negraveti mamadheNa de Negravengu bisa heka madhe hariTe abhu boe egraveci sa dhu degravenge koasaho pamadhe hari Ne 10 Na madheca tegraveka egraveegravena ka ho segi koasa negravetisasala Te ngaa limuri ne Na mamuriho pakabꞌua Ama Lamatua

11 Miu hudꞌi tao ku iisi segravemi egraveegravenaNuka segravemi miu dhu madhe le negravetiegraveegravena ka sasala degravenge heka koasami dedha miu De limuri ne miuhudꞌi mamuri ku ho pakabꞌua AmaLamatua lulamiu dhu paꞌegraveki le degravengeYesus Kristus

12 Bhabhelu egravetu dꞌara egraveu dhu degravengekoasa Baku soro tegraveke bhabhelu egraveegravenaator egraveu ka egraveu dhoka madhutu dadꞌegraveingiꞌu aae segravena ka egraveu tao bhabhelu-katubꞌa Te egraveegravena na ngiꞌu aae egraveumadhe 13 Aa baku soro isi egraveu segravenaka tao jꞌara dhu legraveke boe te egraveegravena salakahegravei Te ngaa pangegravedꞌu mamuri egraveumi Ama Lamatua di segravena ka Negravenguka dhu uri mamuri egraveu Sama segravemiegraveu dhu madhe le ka mamuri hariDe pake la mamuri egraveu kateme aaꞌisegravena ka tao jꞌara dhu legraveke segravera hiami Lamatua 14 Baku soro tegraveke segravenaka sasala ator miu sama segravemi sasalaka dhu jꞌajꞌi lamatua miu De limurine miu hudꞌi mamuri madhutu ia kaatoraMusa segravena ka pabeꞌa hari degravengeAma Lamatua Te miu dhu mamurimola le lula Lamatua dhu padꞌelo ledꞌara hua iia Na mi miu De limurine dꞌara hua iia Lamatua ka dhu urimamuri miu

Egravedhi nuka segravemi egravenu dhu sabꞌa mad-hutu dadꞌegravei Lamatua

15 De tasamia Ele boe miu ngeena ldquoEgravedhi madhutu ia ka atora Musaho pabeꞌa hari degravenge Ama LamatuaDe hudꞌi laa egravedhi tao sala taruu di TeLamatua neo padꞌelo dꞌara hua iia Naera mi egravedhirdquo Miu pangee segravemi egraveegravenaka si Jaꞌa pasanegravedꞌe egraveegravena na sale

16 Jaꞌa kore upama negraveti egravenu degravengelamatua na Ladhe miu soro ngiꞌu miho sabꞌa hia dhegraveu egraveci na miu hudꞌinanene aa sabꞌa madhutu dadꞌegravei naTe negravengu egraveegravena kegravetu miu aa miu jꞌajꞌiegravenu na Segravemi egraveegravena kahegravei miu bisapili neo madhutu mia Te miu bisapili segravena ka adꞌu-ue sasala hegraveia miujꞌajꞌi mi egravenu negraveti sasala ne Te ngaaladhe miu pili segravemi egraveegravena miu tao iisimi pacegraveri negraveti Ama Lamatua Do miubisa pili tao dhu legraveke degravenge jꞌajꞌi egravenudhu tao madhutu ngaa dhu Lamatuapuami Ladhe pili segravemi egraveegravenamiu bisapabeꞌa degravenge Ne

17 Uru egraveegravena miu soro tegraveke segravenaka sasala uri miu te ngaa limuri nemiu nanene dꞌara iiki miu segravena ka taomadhutu ngaa dhu dhegraveu sarani ajꞌa-nori miu Negraveti egraveegravena ka jaꞌa manegravengi

64 Kolose 212

Roma 618 297 Roma 77makasi mi Lamatua 18 Te Lamatuadhu patalale le miu negraveti koasa sasalatoke sasala segravera uri heka miu Delimuri ne jꞌara dhu legraveke ka dhu urimiu

19 Jaꞌa peka neꞌe pake conto dhujꞌajꞌi begraveli-begraveli negraveti lamatua degravengeegravenu segravena ka miu meꞌa malai ngaadhu jaꞌa peka-padhai Uru egraveegravenamiu hia ngiꞌu miu jꞌajꞌi egravenu segravena katao sala dhu pakajꞌalu miu madhutuatora Musa Te ngaa limuri ne miuhudꞌi hia ngiꞌumiu jꞌajꞌi egravenu dhumeꞌadhoka tao dhu beꞌa di dhu hia miujꞌajꞌi dhegraveu mola-megraveci egravetu madha AmaLamatua

20 Uru egraveegravena ropa miu dhokananene aa tao madhutu dadꞌegravei sasalamiumoꞌo boe nanene aa tao dhu legraveke21 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe Miuabhu ngaa dhu beꞌa negraveti tatao miusegravera Aadꞌo sina ma Aa te ngaangaa dhu miu abhu segravera tao miu miꞌemakae di Lulamiu tao sala segravemi egraveegravenaka dhu miu abhu nuka Lamatua sorokabodho mi miu

22 Te ngaa limuri ne Ama Lamatuapatalale eele le miu negraveti lamatua uruegraveegravena de miu parluu ia ka tao sasalaDe neꞌe ne miu hudꞌi jꞌajꞌi ku dhegraveusabꞌa negraveti Ama Lamatua Legravepa lodꞌolimuri pemiu jꞌajꞌi mola-megraveci hia Neaa abhu mamuri mola-megraveci dhu dꞌaimia-mia 23 Te ropa egravedhi tao sasalaLamatua tule eele egravedhi toke dꞌai mia-mia Egraveegravena ka dhu egravedhi abhu Egravedhimadhe kegravena Te ngaa Ama Lamatuabhoke le jꞌara egraveci hia egravedhi Te Na neohia iia egravedhi mamuri mola dhu maꞌegraveteboe Egravedhi abhu mamuri egraveegravena ladheegravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu Kegravetu egravedhi YesusKristus

7Ladhe dhegraveu madhe le atora huku

degravenge heka hak1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo padhai lii

degravenge miu dhu meꞌa megraveu atora hukusegravera Segravemi neꞌe ka ladhemiumamuriera atora huku degravenge hak ho atormiu Te ngaa ladhe miu madhe leatora huku degravenge heka hak mi miu

2 Jaꞌa kore pakasame negraveti atoradhegraveu egravemu-kamali Ladhe dhegraveu bhegraveniegraveci leo le egravemu degravenge mone egraveci namadhutu atora huku dua ra jꞌajꞌidhegraveu egravemu-kamali toke madhe Tengaa ladhe dhegraveu mone madhe uurubhegraveni balu ne paꞌegraveki heka degravenge atoradeo na Negravengu bisa hari leo-egravemu3 Te ngaa ladhe bhegraveni ne leo hariegravemu lodꞌo dhegraveu egravemu na mamuri eranegravengu bersina Te ngaa ladhe dhegraveuegravemu na madhe le atora negraveti laleoegravemu legraveke heka negravengu Bhegraveni ne jꞌajꞌidhegraveu kalora iisi De ladhe namadhegravedihari degravenge dhegraveu leo madhutu atoranegravengu bersina boe

4 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge miu dhegraveuparcaya Segravemi neꞌe Kristus madhele Egraveegravena nuka segravemi miu madhutumadhe degravenge Ne kahegravei hegraveia tegraveke eelemamuri miu dhu dhui Ka atora hukulegraveke heka mi miu Limuri ne atorahuku legraveke heka miu te ngaa mamurimiu paꞌegraveki degravenge Kristus dhu ma-muri hari negraveti mamadhe Na Egraveegravenacakaraa degravenge bhegraveni balu dhu leo hariegravemu Ngaa-ngaa tao boe De limuri neaaꞌi-aaꞌi dhu miu adꞌu-ue segravera hia miLamatua

5 Te uru egraveegravena egravedhi tao dhoka mad-hutu dadꞌegravei ngiꞌu aae egravedhi di Lulaegravedhi teꞌa atora egraveegravena ka dhu hia egravedhisisu atora segravera ho tao jꞌara-jꞌara dhulegraveke boe De sasala egravedhi segravera ka dhutao Ama Lamatua soro kabodho miegravedhi 6Uru egraveegravena egravedhi hudꞌi tao mad-hutu ku atora Te ngaa limuri neatora ne legraveke heka egravedhi dhu tegraveke eelele mamuri dhu dhui Madhutu dadꞌegraveijꞌara dhui na AtoraMusadhu suri egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci egraveegravena dhu egravekitegraveke egravedhi Te ngaa madhutu dadꞌegraveijꞌara hiu na egravedhi paꞌegraveki heka degravengeatora egraveegravena Te Roh Lamatua ka dhuuri egravedhi Negraveti egraveegravena ka limuri ne egravedhisabꞌa dhoka hia Lamatua

Atora Musa pajꞌujꞌu bhabhelu egravetudꞌara egravedhi

7 De egravedhi neo peka ngaa Neo pekana ldquoAtora dhu Lamatua hia re Musane salardquo Aadꞌo Te ladhe jaꞌa keꞌamegraveu boe atora ne tatu jaꞌa bisa boe

Roma 78 298 Roma 722keꞌa jꞌara-jꞌara dhu legraveke boe egravetu dꞌarajaꞌa Nuka segravemi abhu atora dhu pekana ldquoMage dꞌara neo mere megravedha-panyau dhegraveurdquo Te ngaa degravenge jꞌaratasamia ka jaꞌa bisa keꞌa na dꞌaraneo segravemi egraveegravena sala ladhe keꞌa boeatora egraveegravena Bisa boe 8 Te ngaa lulaabhu atora dhu peka segravemi egraveegravena egraveegravenanuka segravemi jꞌara-jꞌara bhelu egravetu dꞌarajaꞌa segravena ka jaꞌa neo kore rupa-rupamegravedha-panyau dhegraveu Ladhe degravengeboe atora dhu kai sasala na abhu boekoasa ho ator dhegraveu

9 Egravetu mamuri jaꞌa uru egraveegravena jaꞌakeꞌa megraveu megraveka dadꞌegravei negraveti AtoraLamatua Negravebhu-negravebhu ku heka keꞌakegravena Negraveti egraveegravena ka jaꞌa mulai maseꞌana jaꞌa sisu le Atora segravera ka adꞌu-uesasala De hua negraveti sasala egraveegravena ka jaꞌahudꞌi madhe ku 10Hegraveia dꞌara jaꞌa roebhilu te keꞌa na jaꞌa mesa ku bisa boepabeꞌa jaꞌa degravenge Lamatua ladhe taomadhutu dhoka Atora Na De pantasladhe jaꞌa abhu nanasa negraveti Lamatuanuka huku madhe egraveegravena lula jaꞌa sisule Atora Na Aa te ngaa Lamatua hiaatora ne segravena ka dhegraveu bisa mamuridhu legraveke Te ngaa bagi jaꞌa Atora neka dhu paꞌele iie jaꞌa ka Lamatua sorokabodho mi jaꞌa 11 Atora ne memapadꞌelo jꞌara mamuri dhu mola Tengaa abhu bhabhelu dhu subꞌu egravetudꞌara jaꞌa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa tipu haringiꞌu jaꞌa mesa ku ho pangee na jaꞌabisa pabeꞌa jaꞌa degravenge Ama Lamatuasadꞌi jaꞌa tao madhutu Atora Na Hegraveiaegraveegravena nuka segravemi Atora mesa egraveegravenaka dhu tao toke Lamatua madꞌengedegravenge jaꞌa

12 De ladhe deo na dhegraveu pekana ldquoAtora dhu Lamatua hia re Musaegraveegravena salardquo na jaꞌa dhaa na ldquoAadꞌoAtora Lamatua ne mola-megravecirdquo Aaparedha aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara Atora nemola-megraveci legraveke aa beꞌa kahegravei

13 Ele boe miu pangee na Atorane ka dhu tao Lamatua soro kabodhomi jaꞌa do Aadꞌo Te masi ka jaꞌakeꞌa Atora segravera te ngaa jaꞌa nanene

taruu bhabhelu egravetu dꞌara jaꞌa negravetiegraveegravena ka jaꞌa tao sala De negraveti sasalajaꞌa egraveegravena ka Lamatua soro kabodhomi jaꞌa Atora ne mema beꞌa teegraveegravena ka dhu padꞌelo jꞌara-jꞌara bhelu-katubꞌa dhu tao egravedhi pacegraveri negraveti AmaLamatua De ropa Lamatua padꞌelojꞌara mamuri dhu legraveke Atora egraveegravena kadhu peka paledꞌa na bhabhelu egravetudꞌara egravedhi egraveegravena beꞌa boe

Babeꞌa degravenge bhabhelu patula-pajuku egravetu dꞌara egravedhi

14 Egravedhi teꞌa na Atora dhu Lamatuapangegravedꞌu re Musa puru mai negraveti RohLamatua Te ngaa jaꞌa ne dhokadhegraveu rai-haha biasa di dhu degravengedꞌara dhu egravera boe Hegraveia jaꞌa nanenejꞌara-jꞌara bhelu egravetu dꞌara jaꞌa tokejaꞌa manahu asa dꞌara sasala Egraveegravenanuka segravemi sasala dhu jꞌajꞌi lamatuajaꞌa aa jaꞌa jꞌajꞌi mi egravenu negraveti sasala15 Pamalaa jaꞌa Jaꞌa keꞌa boe ngaa kadhu jaꞌa tao Te jaꞌa tao boe madhutungaa dhu jaꞌa neo tao Te ngaa jaꞌa taomadhutu ngaa dhu jaꞌa dꞌegravei boe tao16Ladhe jaꞌa tao ngaa dhu jaꞌa neo boetao jaꞌa mangaku na Atora Lamatuane legraveke 17De jaꞌa boe ka dhu uri ngiꞌujaꞌa Te bhabhelu dhu muri egravetu dꞌarajaꞌa ka dhu uli jaꞌa

18 Jaꞌa keꞌa le na abhuboe jꞌara dhubeꞌa muri egravetu dꞌara jaꞌa Te jaꞌa nedhegraveu rai-haha dhu dꞌara karehe Dꞌegraveido dꞌegravei boe jaꞌa bisa boe pakaseti iisisegravena ka tao dhu legraveke Jaꞌa dꞌegravei tao dhubeꞌa te ngaa jꞌajꞌi boe 19 Te jaꞌa dꞌegraveitao dhu beꞌa te ngaa jꞌajꞌi boe tao Aakoꞌo boe tao dhu bhelu te ngaa cegravekutao 20De ladhe jaꞌa adꞌu-ue ngaa dhukoꞌo boe tao egraveegravena mai boe negraveti jaꞌamesa ku te ngaa lula sasala dhu muriegravetu dꞌara jaꞌa

21 Neꞌe ne jꞌajꞌi mi tateꞌa egraveci segravemineꞌe ka masi ka jaꞌa neo tao dhubeꞌa te ngaa abhu bhabhelu dhu pal-abꞌa egravetu dꞌara jaꞌa 22 Aa te ngaamadhutu iia-iia egravetu dꞌara jaꞌa karejꞌetitu kegravena ladhe jaꞌa pangee Atora

77 Kalua negraveti Masir 2017 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 521 711 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 313 715 Galati 517

Roma 723 299 Roma 811Lamatua 23 Te ngaa nuka segravemi abhukoasa egravetu dꞌara jaꞌa dhu paꞌele iie jaꞌaTe jaꞌa neo tao dhu beꞌa te ngaa jꞌajꞌiboe Egraveegravena nuka segravemi koasa bhabheluegravetu dꞌara jaꞌa dhu kegravepe nare jaꞌa holaka-seti madhutu ne 24 Ira ii kasianee Jaꞌa ne dhegraveu jꞌegravera Dhegraveu cee kadhubisa patabuli jaꞌa negraveti koasa bhab-helu dhu muri egravetu dꞌara jaꞌa ne dhutao Lamatua madꞌenge degravenge jaꞌa

25 Te ngaa malo-malo ka AmaLamatua unu Na ka dhu bhoke jꞌaraho patabuli eele jaꞌa Jaꞌa manegravengimakasi ae-ae mi Lamatua lula Kegravetuegravedhi Yesus Kristus bisa hia mamurimi jaꞌa De ladhe jaꞌa mamuri maenadhoka mi ngiꞌu jaꞌa di na jaꞌa jꞌegraveraMasi ka jaꞌa neo tao madhutu AtoraLamatua te ngaa abhu koasa bhab-helu egravetu dꞌara jaꞌa dadugu jaꞌa segravenaka tao taruu dhoka bhabhelu-katubꞌadi

8Egravedhi bisa mamuri mola ladhe paꞌegraveki

degravenge Roh Lamatua1 De Ama Lamatua huku boe dhegraveu

dhu paꞌegraveki degravenge Yesus Kristus 2 Teabhu dua lii tateꞌa dhu legraveke ka egravecipeka na ladhe egravedhi paꞌegraveki degravengeYesus Kristus Roh Lamatua hia koasami egravedhi ho bisa mamuri mola Ka duapekana abhubhabhelu egravetu dꞌara egravedhidhu kakegravejꞌi egravedhi ho tao sala Aa ladheegravedhi tao sala Ama Lamatuamadꞌengedegravenge egravedhi Aa ladhe egravedhi abhu RohLamatua Na patalale egravedhi negraveti koasasasala

3 Masi ka egravedhi tao madhutu atoraMusa egraveegravena bisa boe patabuli egravedhi negravetikoasa sasala lula egravedhi se dhoka dhegraveurai-haha biasa di dhu tao bhabhelukatubꞌa taruu Te ngaa Lamatua kadhu bhoke jꞌara Te Negravengu pua AnaMonemesa Namai segravena ka jꞌajꞌi dhegraveurai-haha biasa sama segravemi egravedhi kahegraveiMasi ka egravedhi dhegraveu rai-haha biasa taorupa-rupa sasala te ngaa Yesusmesa-mesa Na dhu tao negravedhi boe sasalangaa-ngaa Ngaa hari Negravengu jꞌajꞌi ko-rban ho saku eele sasala-sasigo dhegraveu

4 Ama Lamatua hia Kristus mai segravenaka Na madhe ho hudꞌi laa egravedhi bisatao jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu legraveke madhutuAtora Lamatua Ka limuri ne egravedhi taojꞌara-jꞌara dhu mola madhutu dadꞌegraveiRoh Lamatua aa tao heka madhutudadꞌegravei dꞌara unu ti

5 Dhegraveu dhu mamuri madhutudadꞌegravei dꞌara unu ra tao segravemi egraveegravena lulara pangee dhoka jꞌara bhabhelu diTe ngaa dhegraveu dhu mamuri madhutudadꞌegravei Roh Lamatua regravengu dhokapangee jꞌara-jꞌara dhu pakarejꞌe dꞌaraRoh Lamatua di 6Dhegraveu dhu soro tegravekebhabhelu ator ngangee na sama segravemidhegraveu dhu nanene boe Roh Lamatuanuka segravemi dꞌara negravengu aadꞌo hekadegravenge Lamatua Te ngaa dhegraveu dhusoro tegraveke Roh Lamatua ator ngangeena mamuri na mola aa dꞌara namera-milu

7 Dadꞌegravei egravedhi dhegraveu rai-haha ne pal-abꞌa bia degravenge dadꞌegravei Lamatua Hegraveiaegravedhi toꞌo boe pahaha iisi ho naneneLamatua lula egravedhi mesa ti bisa boe8Te dhegraveu dhu soro tegraveke dadꞌegravei ra atorregravengu dꞌegravei do dꞌegravei boe egraveegravena bisa boepakarejꞌe dꞌara Lamatua

9 Te ngaamiu se dhegraveu dhumamuribhelu heka madhutu dadꞌegravei dꞌara miTe ladhe abhu Roh Lamatua dhu ma-muri egravetu dꞌaramiu miu tao jꞌara-jꞌaradhu pakarejꞌe dꞌara Negravengu (Te ngaaladhe abhu dhegraveu dhu Roh Kristus peaboe egravetu dꞌara na negravengu jꞌajꞌi boe dhegraveuunu Lamatua) 10 Ngiꞌu aae miu begraveli-camegravedꞌa madhe lula sasala dhu miutao uru segravera Te ngaa lula limurine Kristus mamuri egravetu dꞌara miu rohmiumamuri taruu lula Ama Lamatuacap le miu dhegraveu dꞌara mola hegraveia miupabeꞌa hari le degravenge Ne 11 Te AmaLamatua ka dhu pamamuri hari YesusKristus negraveti mamadhe Na De masika egravedhi madhe te ngaa ladhe RohLamatua dhu mamuri egravetu dꞌara egravedhipe Negravengu pamamuri hari egravedhi kahegraveiSasoa na Na pamamuri egravedhi samasegravemi Na pamamuri hari Kristus

Roh Lamatua peka na egravedhi jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua

811 1 Korintus 316

Roma 812 300 Roma 82612 De segravemi neꞌe aꞌari aaꞌi-aaꞌi Egravedhi

dhu degravenge kegravelu-gꞌegravetu Mage negravetikegravelu-gꞌegravetu ne ho mamuri egravedhi mad-hutu dadꞌegravei dhegraveu rai-haha di te ngaaegravedhi hudꞌi mamuri madhutu dadꞌegraveiAma Lamatua 13 Te ladhe egravedhi ma-muri madhutu dhoka bhabhelu egravetudꞌara egravedhi di tatu Lamatua soro ka-bodho mi egravedhi aa egravedhi pasae tarehukumadhe Te ngaa ladhe egravedhi sorotegraveke Roh Lamatua palaho koasa sasalaegravetu dꞌara egravedhi egraveegravena na egravedhi heka bisamamuri dhu mola kegravena

14 Dhegraveu dhu nanene Roh Lamatuasegravena ka Na ator si na dhegraveu seꞌeka dhu jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua15 Ladhe egravedhi soro tegraveke Roh Lamatuaator egravedhi Na tao boe egravedhi segravemi egravenudhu mamuri dhoka degravenge dꞌara mad-haꞌu di Uru egraveegravena egravedhi mamuri segravemiegraveegravena ka Te ngaa lula egravedhi segravemitare le Roh Lamatua ho uri egravedhi egravedhiteꞌa le na egravedhi jꞌajꞌi le ana-ana AmaLamatua Negraveti egraveegravena ka Negravengu dꞌegraveitadegravengi ladhe egravedhi paroa Ne ldquoAmaPasuerdquo

16 Dꞌara egravedhi unu ti ka dhu pekana egravedhi jꞌajꞌi ana-ana Lamatua AaRoh Lamatua kahegravei peka segravemi egraveegravena17 Ladhe egravedhi jꞌajꞌi ana-ana Lamatuaegraveegravena sasoa na begraveli-camegravedꞌa egravedhi segravemitare pusaka Na lula Negravengu jꞌajꞌi Amaegravedhi Aa ladheAmahia pusakamiAnaNa Kristus egravedhi kahegravei segravemi palere-lere degravenge Ne Te ngaa abhu ca jꞌaraera egravedhi hudꞌi abhu ku jꞌajꞌegravera samasegravemi Kristus kahegravei dhu abhu le jꞌa-jꞌegravera segravena ka begraveli-camegravedꞌa Lamatuadedꞌe egravedhi padedha-dedha nuka segravemiNegravengu dedꞌe padedha-dedha le Kris-tus

Begraveli-camegravedꞌa Lamatua dedꞌe egravedhipadedha-dedha

18 Te ngaa madhutu aꞌabhu jaꞌajꞌajꞌegravera dhu egravedhi pasae neꞌe ne kabꞌuana aadꞌo ladhepasoro degravenge dadedhadhu Lamatua neo padꞌelo mi egravedhi19 Madhutu iia-iia na aaꞌi-aaꞌi dhuAma Lamatua pajꞌajꞌi egravetu dedha-lirudegravenge rai-haha dhu mate tatae neo

regravedhi Na padꞌelo ana-ana Na segraveranuka cee Te Na neo padꞌelo degravenge radegravenge dꞌara karejꞌe-karae 20 Te AmaLamatua pajꞌajꞌi dedha-liru degravenge rai-haha aa degravenge isi ra aaꞌi-aaꞌi segravena katao madhutu dadꞌegravei Na Te ngaa ramadhutu boe lula boe dadꞌegravei regravengute ngaa negraveti dadꞌegravei Lamatua te Nahuku si segravena ka paꞌele iie si Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa abhu era maenaera 21 Te limuri ne aaꞌi-aaꞌi dhuLamatua pajꞌajꞌi segravera ele iie aa abhuboe jꞌara kalua Te ngaa egraveegravena naLamatua neo patabuli si segravena ka raele iie heka te ngaa regravengu bisa jꞌajꞌikapai titu kegravena madhutu dadꞌegravei NaLamatua kahegravei neo dedꞌe padedha-dedha ana-ana Na ho patabuli regravengunegraveti dhu ele iie segravera

22Te egravedhi teꞌa le na abhu jꞌajꞌegravera aeegravetu rai-haha ne Karegravei negraveti uru ka dꞌaidoe neꞌe aaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua pajꞌa-jꞌi segravera taraa pegravedꞌa dhu ra tatae hoLamatua tao aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi hiu Egraveegravenanuka segravemi bhegraveni dhu taraa kabakepegravedꞌa neo nara iisi 23 Mesa boe rai-haha di dhu tatae te ngaa egravedhi kahegraveimate segravemi egraveegravena Masi ka Lamatuahia uru le Roh Na mi egravedhi egravedhi taraadꞌara pegravedꞌa kahegravei Te egravedhi dhu tataemate Ama Lamatua dedꞌe nare egravedhijꞌajꞌi ana-ana dhu mola degravenge patab-uli ngiꞌu egravedhi aaꞌi-aaꞌi negraveti dhu eleiie

24 Lodꞌo Lamatua hia egravedhi mamuriNa peka kahegravei begraveli-camegravedꞌa Na taosegravemi ngaa Te ngaa limuri ne egravedhidhu tatae era lula dhae jꞌajꞌi megravekaLadhe egravedhi tegravedhi ka jꞌara egraveci dhu jꞌajꞌile egravedhi pamata heka neo tegravedhi jꞌaraegraveegravena Te dhegraveu parluu hekamate segravenaka regravedhi jꞌara dhu jꞌajꞌi le sina ma25 Te ngaa ladhe egravedhi dhu tatae honeo tegravedhi ca jꞌara dhudhae jꞌajꞌimegravekaegravedhi paꞌegravera dꞌara taruu

26 Segravemi egraveegravena kahegravei lodꞌo egravedhi matetae-tae egraveegravena Roh Lamatua ka dhusoru-bara egravedhi lula egravedhi se dhu roe-bhilu aa teꞌa boe sabajꞌa dhu legravekeTe ngaa Roh Lamatua unu Na ka dhu

815 Markus 1436 Galati 46 817 Galati 45-7 820 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 317-19 823 2 Korintus 52-4

Roma 827 301 Roma 839sabajꞌa gati egravedhi masi ka teꞌa dhokataraa di aa teꞌa boe sabajꞌa peka liingaa 27 Ama Lamatua mesa Na kadhu neꞌa aaꞌi megraveu-megraveu dhu egravedhi neopeka negraveti dꞌara egravedhi Negravengu neꞌangangee Roh Na kahegravei Negraveti egraveegravena kaNegravengu neꞌa aaꞌi jꞌara-jꞌara dhu RohNa neo peka ho soru-bara egravedhi Tengangee Roh Lamatua egraveci egraveegravena kadegravenge ngangee Ama Lamatua mesaNa Aa Roh Na dhu sabajꞌa mi AmaLamatua manegravengi segravena ka Lamatuasoru-bara dhegraveu parcaya segravera Te Rohne sabajꞌa madhutu dadꞌegravei Lamatua

28 De limuri ne egravedhi teꞌa le segravemineꞌe Ama Lamatua tao aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌimi beꞌa hia dhegraveu dhu sue Negravengu Tekaregravei negraveti uru ka Lamatua dhu atornare le jꞌara tasamia dhu Na neo taohia mi regravengu Aa Na paroa le regravengupeka na ldquoMai ka Mai jꞌajꞌi dhegraveu unuJaꞌardquo 29 Lula uru-uru segravera Na tadhele regravengu aa hagꞌe nare si segravena ka jꞌajꞌica ropa degravenge Ana Na nuka KristusTe Kristus ka dhu Ana uuru aa dhuleo segravera jꞌajꞌi mi ari Na 30 Dhegraveu dhuLamatua tadhe karegravei negraveti uru segravera Naparoa nare le segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unuNa Aa regravengu kahegravei dhu uru egraveegravenadhegraveu sala Na tao si jꞌajꞌi dhegraveu molasegravena ka pabeꞌa hari degravenge Ne Aa Nadedꞌe si padedha-dedha

Ama Lamatua sue egravedhi titu kegravena31 De egravedhi peka ngaa hari negraveti jꞌara

se aaꞌi-aaꞌi ra Ama Lamatua dhubhiri nare egravedhi Aa ladhe segravemi egraveegravenadhegraveu cee dhu bisa labꞌa hari egravedhiAbhu boe sina ma 32 Ama Lamatuataha boe Ana Na Te ngaa soro AnaNa ho madhe jꞌajꞌi korban segravena kasoru-bara egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Lula AmaLamatua taha boe Ana Na egravedhi bisateꞌa na begraveli-camegravedꞌa Na hia iia egravedhijꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa Legraveke si

33 Ele boe miu pangee na abhudhegraveu dhu bisa pegraveci sasala asa dhegraveudhu Lamatua hagꞌe nare segravera Tengaa aadꞌo si Te Lamatua mesa Naka dhu cap egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu mola dhu

degravengeheka sasala ho egravedhi pabeꞌa haridegravenge Ne

34 Ele boe miu pangee na abhudhegraveu era dhu peka na hudꞌi Lamatuahuku ku dhegraveu dhu Na hagꞌe nare segraveraTe ngaa bisa boe Te Yesus Kristusdhu madhe le Risi-risi hari Lamatuaka dhu pamamuri hari Ne negraveti ma-madhe Na Hegraveia Lamatua dedꞌe Nesegravena ka pamadhegravedi Ne egravetu era dhukabꞌua risi re baboa gꞌana Na Aa egravetuegraveegravena Negravengu loe boe sabajꞌa hia egravedhi

35 Ele boe miu pangee na abhudhegraveu do jꞌara dhu leo dhu bisa taoKristus sue heka egravedhi do Bisaboe Masi ka egravedhi paraga degravengelii langu do sasusa do manganga-madꞌegraveu do unu boe megravedha-papakedo mamadhe-mamopo do dhegraveu neopamadhe do te ngaa Kristus sue egravedhitaruu Abhu boe egraveci sa dhu bisa pacegraveriegravedhi negraveti sasue Kristus 36 Egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Lamatua suri tegravekepeka naldquoDhegraveu loe boe tenge jꞌara neo pa-

madhe egravedhilula egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu

LamatuaRegravengu tao egravedhi

nuka segravemi kalegravebho dhu ra neororordquo

37 De masi ka egravedhi paraga degravengesasusa segravemi ngaa egraveegravena ka te ngaaegravedhi segi le lula Kristus sue egravedhi titukegravena

38 Jaꞌa keꞌa megraveu le na abhu boejꞌara egraveci sa dhu bisa hagꞌe eele sasueLamatua negraveti dedha egravedhi Masi kaegravedhimamuri do egravedhimadhe do abhuana pajuu negraveti sorga do dhu regravedꞌuparedha do abhu koasa do lii langudhu jꞌajꞌi limuri do dhu jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa do 39 koasa egravetu dedha-lirudo koasa egravetu rai-haha do megravedha leodhu Lamatua tao nare le mdash abhu boeegraveci sa dhu bisa pacegraveri egravedhi negraveti AmaLamatua dhu kai Ne segravena ka sueia ka egravedhi Lula egravedhi dhu paꞌegraveki ledegravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus dhuLamatua pua mai

Roma 91 302 Roma 9149

AmaLamatua hagꞌe nare dhegraveu Israꞌelsegravera

1 Egravedhi dhu paꞌegraveki degravenge Kristuspadhai lii dhu legraveke De jaꞌa monyaboe miu Dꞌara iiki jaꞌa kahegravei pekana Roh Lamatua dhu ator dꞌara jaꞌa2-3 Jaꞌa peka segravemi neꞌe ka dꞌara jaꞌasusa Jaꞌa rasa bia lula jaꞌa ngee kegravedhidhegraveu-dhegraveu jaꞌa mesa ku Te jaꞌa neosegravena ka dhegraveu jaꞌa dhegraveu Yahudi segraverapaꞌegraveki degravenge Kristus kahegravei te ngaaae dhu parcaya boe Negravengu Ladhesegravemi jaꞌa dhu bisa bhoke jꞌara hiaregravengu jaꞌa sadiamanegravengi ho Lamatuahuku jaꞌa segravena ka gati si Aa jaꞌa sa-dia manegravengi kahegravei segravena ka Lamatuahagꞌe eele jaꞌa negraveti Kristus ho regravengubisa paꞌegraveki degravenge Ne 4 Aa te ngaaregravengu se dhegraveu Israꞌel nuka bangsa egravecidhu kalua hua iia titu kegravena Lamatuadhu dedꞌe le regravengu se jꞌajꞌi ana-anaNa karegravei negraveti katanga rai ka Napadꞌelo dadedha Na mi regravengu Napaꞌegraveki degravenge ra rupa-rupa lii pajajiNa pangegravedꞌu si Atora Na Regravengu kadhu reꞌa megraveu pahaha iisi mi Lamatuaaa sabꞌa hia Ne Lamatua dhu pamoale neo padꞌelo dꞌara hua iia Na miregravengu 5 Dhegraveu Yahudi jꞌajꞌajꞌi ranegraveti begravei-baki jiꞌi nuka Abraham Isakdegravenge Yakob (dhegraveu rare ngara lsquoIsraꞌelrsquonegraveti Yakob) Aa Kristus dhu Lamatuapajaji mema karegravei negraveti uru-uru ka hopua mai egraveegravena jꞌajꞌajꞌi Na negraveti begravei-bakijiꞌi dhegraveu Yahudi kahegravei Kristus neꞌeka Ama Lamatua kahegravei dhu negravedꞌuparedha mi aaꞌi-aaꞌi se De legraveke ladhedhegraveu dedꞌe koa-kio hia Ne toke dꞌaimia-mia Legraveke tareꞌa

6 Masi ka abhu dhegraveu Israꞌel ae kadhu segravemi megraveka Kristus te ngaa dhegraveubisa boe peka na lii pajaji Lamatuaegraveegravena jꞌajꞌi boe Baku ngee na dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi negraveti begravei-baki Israꞌel

segravera jꞌajꞌi bangsa Israꞌel dhu AmaLamatua hagꞌe nare ho jꞌajꞌi dhegraveu unuNa 7 Nuka segravemi dhegraveu ae-ae jꞌajꞌajꞌira negraveti begravei-baki jiꞌi Abraham Tengaa regravengu aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi boe ana-egravepu dꞌegravelu Abraham dhu Ama Lamatuahagꞌe nare Te Lamatua dhu peka ledegravenge Abraham aku Negravengu na ldquoAna-egravepu egraveu dhu Jaꞌa tadhe dhoka regravengudhu jꞌajꞌi negraveti ana mu Isak dirdquo

8 Sasoa na karegravei negraveti uru dꞌai sangeneꞌe ana-egravepu aaꞌi-aaꞌi boe negraveti bakijiꞌi Abraham dhu jꞌajꞌi ana-ana AmaLamatua Dhodhoka ana-egravepu dhu jꞌa-jꞌi negraveti lii pajaji Lamatua degravenge Abra-ham di dhu Lamatua tadhe Regravenguka di dhu jꞌajꞌi ana-ana Lamatua dhulegraveke 9 Te Lamatua paꞌegraveki lii pajajidegravenge Abraham peka na ldquoPe dꞌai tegraveumai negravei Jaꞌa legravepa hari mai Lodꞌoegraveegravena dhegraveu egravemu egraveu Sara nara iisi le anamone ca dhegraveurdquo

10 Mesa boe egraveegravena di Te Isak degravengedhegraveu egravemu na Ribka nara iisi ana ka-jari dua 11-12 Lodꞌo Ribka nara iisimegraveka ana na si regravengu se dhae taomegraveka jꞌara dhu mola do dhu bheluMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa Lamatuapeka uuru le degravenge Ribka lula-negravetiana kajari dhu kalua uuru peka naldquoBegraveli-camegravedꞌa aꞌa ne sabꞌa hia ari nardquoLamatua peka segravemi egraveegravena ho padꞌelona ladhe Negravengu hagꞌe nare le dhegraveuegraveci Negravengu dhu neꞌa le neo pake dhegraveune segravena ka tao tasa mera mia HegraveiaLamatua pili ari na jꞌajꞌi dhegraveu unuNa Lamatua parluu heka pamataho laladhe ari ne neo tao ngaa lulaLamatua dhu neꞌa mema le 13 TeLamatua dhu peka le egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Na aku Negravengu naldquoJaꞌa pili kore le Yakob

te ngaa Jaꞌa tule eele Esaurdquo14 De egravedhi peka tasamia Ele boe

cahagꞌe peka na ldquoLamatua pamaꞌegravetelii langu bia cabegraveka dordquo Bisa boe

92-3 Dhegraveu Yahudi egraveci egraveegravena ka degravenge bangsa Israꞌel nuka dhegraveu Yahudi dhu pea egravetu rai Israꞌel aa dhuegravetu era-era leo kahegravei Te ngaa suku Yahuda sama boe degravenge suku Yahudi Te suku Yahuda nuka egraveci negraveticanguru dua suku Israꞌel 94 Kalua negraveti Masir 421 1422 95 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 3222-32 97 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2112 99 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1810 911-12 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 2523 913 Meliaki 12-3

Roma 915 303 Roma 92715 Te uru egraveegravena Ama Lamatua dhupeka le degravenge Musa naldquoLadhe abhu dhegraveu dhu paraga degravenge

sasusaJaꞌa ka dhu pili neo padꞌelo rasa

kasiami cee aa Jaꞌa ka dhu pilineo bhoke dꞌara Jaꞌa mi dhegraveudhu Jaꞌa pajꞌujꞌu unu Kurdquo

16 De dhegraveu neꞌe rasa boe dꞌara taleoLamatua lula dadꞌegravei negravengu unu nado lula tatao unu na Te ngaa lulaLamatua mesa Na ka dhu neo padꞌelodꞌara taleo Na mi dhegraveu neꞌe 17 Teegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatuapadhai lii degravenge dhegraveu aae Masir pekana ldquoJaꞌa dedꞌe kore egraveu jꞌajꞌi dhegraveu aaelula Jaꞌa neo pake egraveu ho padꞌelo koasaJaꞌa mi dhegraveu ae-ae Degravenge segravemi egraveegravenadhegraveu dhu pale-legraveme rai-haha ne bisakoa-kio kolongara Jaꞌardquo

18 De ladhe Lamatua neo padꞌelorasa kasia Na mi dhegraveu egraveci na Negravengutao Aa ladheNaneo tao dꞌara ca dhegraveuadhu segravemi hadhu na Negravengu tao segravemiegraveegravena kahegravei

Lamatua bisa padꞌelo rasa kasia Nate ngaa Na segravemi nare boe bhabhelu

19 Ladhe segravemi abhu dhegraveu dhu sisujaꞌa peka na ldquoKegraveri segravemi egraveegravena ladheLamatua neo adꞌu jꞌara egraveci cee ka dhubisa labꞌa Ne Aadꞌo sina ma De ngatao kaNegravenguneopegraveci sasalami dedhaegravedhi Egraveegravena adil boerdquo

20 Ladhe abhu dhu pangee segravemiegraveegravena jaꞌa dhaa segravemi neꞌe ka ldquoEgraveupangee na egraveu ne cee Egraveu neo padhailii labꞌa Lamatua dordquo Baku segravemiegraveegravena Te egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveciabhu dhu suri peka na ldquoLadhe dhegraveutao megravedha egraveci abhu egravetu mia megravedhane karegravei hari dhegraveu dhu tao ne peka nalsquoNga tao ka egraveu tao jaꞌa segravemi neꞌersquo rdquo21Nuka segravemi dhegraveu tao egraveru rai Negraveti raimea ca kahore negravengu degravenge hak taogꞌala dhu kaleꞌe cue segravena ka dhegraveu koane Dhegraveu ne degravenge hak kahegravei pakerai mea ca kahore ne tao era kabokomaruru egraveci madhutu dadꞌegravei na

22 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge AmaLamatua Negravengu degravenge hak ho taomadhutu dadꞌegravei Na Negravengu neopadꞌelo mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi na Negravengunasa aa tule eele bhabhelu-katubꞌadhu dhegraveu tao Negravengu neo ho dhegraveureꞌa kahegravei na Negravengu unu koasa ae-ae Segravena ka dhegraveubisa reꞌa Negravengu tahadꞌara degravenge dhegraveu dhu tao rupa-rupabhabhelu-katubꞌa Te ngaa mi dhegraveubhelu-katubꞌa dhoka mate lodꞌo diho ra ele iie aaꞌi 23 Lamatua adꞌu-ue jꞌara ne ho pajꞌujꞌu mi dhegraveu aena Negravengu neo padꞌelo rasa kasia Nami dhegraveu cahagꞌe Regravengu seꞌe ka dhuNa hagꞌe nare mema le segravena ka dedꞌesi padedha-dedha Aa Na neo segravenaka dhegraveu reꞌa na Negravengu mesa Na kadhu dedha risi aaꞌi 24 Te egravedhi se dhuNa pili nare le ho jꞌajꞌi dhegraveu unu NaEgravedhi se cahagꞌe negraveti dhegraveu Yahudi aacahagꞌe hari negraveti dhegraveu leo rai kara25 Uru egraveegravena Lamatua pake dhegraveu negravetilii padhai Na ngara na Hosea ho suridhegraveu leo rai kara segravera peka naldquoAbhu dhegraveu dhu uru egraveegravena unu boe

Jaꞌate ngaa Jaꞌa neo paroa kore si na

lsquoMiu se dhegraveu JaꞌarsquoAa abhu suku dhu uru egraveegravena Jaꞌa sue

boete ngaa Jaꞌa neo paroa kore si na

lsquoMiu se suku dhu Jaꞌasuersquo rdquo

26 Hosea suri kahegravei naldquoEgravetu egraveegravena

egravetu era dhu Lamatua peka degravengesi na

lsquoMiu se jꞌajꞌi boe dhegraveu JaꞌarsquoPe Lamatua dhu Mamuri egraveegravena neo

peka degravenge si aku Negravengu nalsquoLimuri ne miu jꞌajꞌi le ana-ana

Jaꞌarsquo rdquoNa peka segravemi egraveegravena lula Na kasia mi

dhegraveu Yahudi boe segravera27 Dhegraveu negraveti lii padhai Lamatua egraveci

hari nuka Yesaya peka negravedhi le lula-negraveti suku Israꞌel naldquoMasi ka dhegraveu Israꞌel ca nau-ca

nadha 915 Kalua negraveti Masir 3319 917 Kalua negraveti Masir 916 918 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri77-9 920 Yesaya 2916 459 925 Hosea 223 926 Hosea 110

Roma 928 304 Roma 106nuka segravemi salae dhasi

te ngaa begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatuapatabuli regravengu negraveti koasasasala-sasigo ra

dhoka dhegraveu ciki di28 Te egraveegravena dꞌai lodꞌo na

ho Ama Lamatua pamaꞌegravete liilangu negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne

sama segravemi dhu Na pekamema le

Te ngaa Na pamata hekate Na pamegraveci nare lai-lairdquo

29 Lodꞌo uru egraveegravena Yesaya peka lelula-negraveti dhegraveuYahudi segravera akunegravengunaldquoEgravedhi oto

lula Ama Lamatua dhuKoasa RisiAaꞌi egraveegravena

soro tegraveke segravena ka ana-egravepu egravedhicahagꞌe abhu sodꞌa

Te ladhe aadꞌo segravemi egraveegravenana egravedhi se aadꞌo heka le

nuka segravemi dhegraveu kota Sodomdegravenge kota Gomorasegraverardquo

Lii Lolo Beꞌa hia suku Israꞌel dhu roꞌoboe nanene Lamatua

30 De egravedhi neo peka ngaa Egravedhineo peka na ldquoDhegraveu dhu Yahudi boesegravera mai negraveti mia-mia Uru egraveegravenaregravengu tenge boe jꞌara ho pabeꞌa regravengudegravenge Lamatua Te ngaa limuri nera pabeꞌa le degravenge Ne lula parcayaYesus Kristus 31 Te ngaa dhegraveu Israꞌelsegravera neo ae le tenge jꞌara segravena ka taomadhutu atoraMusa hopabeꞌa regravengudegravenge Lamatua te ngaa jꞌajꞌi boerdquo

32-33 Nga tao ka regravengu bisa boepabeꞌa degravenge Lamatua Lula regravengudhodhoka neo tao madhutu atoradi segravena ka Na segravemi nare si nukasegravemi dhegraveu dhu dꞌara mola te ngaaregravengu parcaya boe Yesus KristusHegraveia regravengu oe segravemi kadhunu sa legravekeldquohadhu kadhunurdquo cue Neꞌe ne ka na-neo negraveti Sasuri Mola-Megraveci Lamatuadhu peka naldquoLadhe ku sa neꞌe

Te Jaꞌa pamadhegravedi le ca Dhegraveu

egravetu ledhe Sion nuka kotaYerusalem

Dhegraveu ne nuka segravemi hadhu cuedhu dhegraveu kadhunu legraveke Ne

Te ngaa cee dhu parcaya Nenegravengu parluu boe makaerdquo

Hadhu ne nuka Yesus Te ngaadhegraveu Israꞌel tule eele Ne Egraveegravena nasama segravemi regravengu kadhunu ka begravebhalula hadhu deo na

101 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo dhegraveu Is-

raꞌel abhu ngaa Jaꞌa sabajꞌa ho hudꞌilaa Lamatua patalale regravengu negraveti koasasasala-sasigo ra Ladhe jꞌajꞌi ka segravemiegraveegravena dꞌara jaꞌa heka karejꞌe kegravena

2 Jaꞌa bisa peka jꞌara-jꞌara negraveti tataodhegraveu seꞌe regravengu se majꞌegraveni neo mad-hutu Ama Lamatua Masi ka ra ma-jꞌegraveni segravemi egraveegravena te ngaa reꞌa megraveuboe jꞌara dhu legraveke 3 Lula regravengureꞌa boe jꞌara mamuri dhu mola dhubisa pabeꞌa dhegraveu degravenge Lamatua negravetiegraveegravena ka dhegraveu se bhoke jꞌara unu raho neo segraveku pabeꞌa degravenge LamatuaDegravenge segravemi egraveegravena regravengu roꞌo boenanene Ne

4 Ladhe dhegraveumadhutu dhoka atoradi segravena ka Lamatua segravemi nare si naegraveegravena dꞌai megraveka Negraveti egraveegravena ka Kristuspamegraveci nare aaꞌi megraveu-megraveu le segravenaka egravedhi bisa pabeꞌa degravenge LamatuaKa limuri ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu par-caya Kristus bisa pabeꞌa degravenge AmaLamatua

Lamatua neo patabuli dhegraveu aaꞌi-aaꞌinegraveti koasa sasala-sasigo ra

5 Uru egraveegravena Musa padꞌelo le jꞌaraegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci segravena kadhegraveubisa pabeꞌa degravengeAmaLamatuasadꞌi ra tao madhutu aaꞌi megraveu-megraveuAtora Lamatua Negravengu suri peka naldquoDhegraveu cee dhu taomadhutu aaꞌi Atorane begraveli-camegravedꞌa regravengu abhu mamurimolardquo

6 Te ngaa Sasuri Mola-MegraveciLamatua padꞌelo jꞌara leo peka nadhegraveu bisa pabeꞌa degravenge Ama Lamatuasadꞌi regravengu parcaya Yesus Kristus

928 Yesaya 1022-23 929 Yesaya 19 932-33 Yesaya 2816 105 Atora negravetiAma-ama Agama 185

Roma 107 305 Roma 1019

Dhu suri tegraveke na ldquoMage karegravei pekana lsquoCee ka dhu bisa caꞌe asa sorgarsquo rdquo(Egraveegravena nuka segravemi dhegraveu neo caꞌe laꞌepeka degravenge Kristus na egravedhi dhegraveurai-haha dꞌegravei ladhe Negravengu puru maisegravena ka hia mamuri mi egravedhi) 7 SasuriMola-Megraveci suri kahegravei peka na ldquoMagekaregravei na lsquoCee ka dhu neo puru laꞌeasa dꞌara naraka egravetu era dhegraveu madhesegraverarsquo rdquo (Egraveegravena nuka segravemi dhegraveu dhupuru laꞌe ho pacaꞌe Kristus negraveti eramamadhe Na segravena ka hia mamuri miegravedhi)

8 Baku segravemi egraveegravena Te egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci suri na ldquoLii moanegraveti Lamatua egravetu katanga madha egraveuTe lii moa egraveegravena abhu le egravetu hegravebꞌadegravenge dꞌara egraveurdquo Lii moa ne dhuegravedhi peka-padhai degravenge dhegraveu pekana ldquoLadhe egraveu neo abhu mamuri nahudꞌi parcaya ku Kristusrdquo 9 Ladheegraveu mangaku degravenge hegravebꞌa mu pekana ldquoKristus egraveegravena Kegravetu jaꞌardquo aa par-caya egravetu dꞌara egraveu na Ama Lamatuapamamuri hari le Yesus Kristus negravetimamadheNa ka Ama Lamatua patab-uli egraveu negraveti koasa sasala-sasigo egraveu10 Te ladhe egraveu parcaya Kristus degravengedꞌara kateme Ama Lamatua cap egraveupeka na egraveu dhegraveu dꞌara mola dhupabeꞌa degravenge Ne Aa ladhe egraveu man-gaku degravenge hegravebꞌa mu peka na Yesusjꞌajꞌi Kegravetu egraveu Ama Lamatua patab-uli egraveu negraveti koasa sasala-sasigo egraveukahegravei 11 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciLamatua dhu suri peka na ldquoCee dhuparcaya Ama Lamatua begraveli-camegravedꞌanaꞌe boe makae lula Lamatua neo taojꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveu ngaa dhu Na pekanare lerdquo 12Dhegraveu Yahudi degravenge dhegraveuYahudi boe egraveci egraveegravena ka Beda boeAbhu dhoka Kegravetu egraveci di aa Negravenguka Kegravetu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi Negravenguneo padꞌelo dꞌara hua iia Na ae-aemi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu manegravengi baranegraveti Negravengu 13 Te egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci dhu suri na ldquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu manegravengi Lamatua soru-barasi pe Negravengu patabuli si negraveti koasa

sasala-sasigo rardquo14 Te ngaa tasamia dhegraveu bisa

manegravengi bara negraveti ca dhegraveu ladheregravengu dhae parcaya megraveka ne Aatasamia regravengu bisa parcaya neladhe regravengu dhae tadegravengi megraveka jꞌaramamuri dhegraveu ne Tasamia regravengu bisatadegravengi lula-negraveti negravengu ne ladheabhu boe dhegraveu dhu lole degravenge ra15 Aa tasamia regravengu bisa lole degravengedhegraveu ladhe abhu boe dhu pua-palehasi Egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci pekana ldquoLadhe dhegraveu regraveti mai Lii Lolo Beꞌamamai dhegraveu seꞌe se beꞌa titu kegravenardquo

16 Te ngaamiu kahegraveimeꞌa na abhudhegraveu Israꞌel cahagꞌe roꞌo boe naneneLii Lolo Beꞌa Lamatua Te Yesaya cadhegraveu dhunegraveti lii padhai Lamatua suripeka naldquoLamatua

Dhegraveu seꞌe roꞌo boe legraveka lii moadhu regravengu tadegravengi le negraveti

jiꞌirdquo17 De ladhe neo parcaya Ama

Lamatua na hudꞌi nanene uuru kuLii Holo-Nori Na Aa neo meꞌa lii moaNa hudꞌi tadegravengi uuru ku lula-negravetiKristus

18 Jaꞌa karegravei segraveku segravemi neꞌe eleboe miu pangee na dhegraveu Israꞌel segraveratadegravengi regravedhi megraveka lula-negraveti Kristusdo Tatu ra tadegravengi le Nuka segravemidhegraveu dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Lamatua peka naldquoDhegraveu regraveti lii padhai Lamatua dhu

palolo lula-negraveti Lamatua nepale-palegraveme le rai-haha

Lii regravengudꞌai aaꞌi le palegraveme rai-haha toke

dꞌai suu-suu rairdquo19 Jaꞌa neo karegravei hari ca jꞌara ldquoDhegraveu

Israꞌel segravera dhane raremegraveka jꞌaraAmaLamatua dordquo Musa ka dhegraveu urujꞌara dhu suri peka na Lamatua pekami dhegraveu Israꞌel segravemi neꞌeldquoJaꞌa neo tao jꞌara egraveci

hia dhegraveu negraveti suku leo segraveraJꞌara ne tao miu tegraveka dꞌara

Aa Jaꞌa neo tao jꞌara egraveci 108 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3012-14 1011 Yesaya 2816 1013 Yoel 232 1015 Yesaya 527 1016 Yesaya 531 1018 Lii Sodꞌa Koa-Kio 195

Roma 1020 306 Roma 118hia dhegraveu dhu mi pangee na ka-

hadhu egravenyuJꞌara ne tao miu kadhi nguturdquo

20 Limuri hari Yesaya suri dhupaledꞌa risi lula-negraveti dhegraveuYahudi boedhu peka naldquoAbhu dhegraveu dhu uru egraveegravena tenge boe

Jaꞌate ngaa regravengu paraga le degravenge

JaꞌaAbhudhegraveudhuuru egraveegravenamanegravengi boe

ho regravedhi Jaꞌate ngaa Jaꞌa padꞌelo iisi le mi

regravengurdquo21 Te ngaa lula-negraveti dhegraveu Israꞌel

segravera Lamatua peka le segravemi neꞌeldquoMegraveda-megraveu ai Jaꞌa dhu pakabhegravele

tegravekesegravena ka tatae mamai dhegraveu Israꞌel

asa JaꞌaTe ngaa roꞌo boe nanene Jaꞌa

aa ra dꞌegravei palabꞌa degravenge Jaꞌardquo

11Ama Lamatua rasa kasia mi dhegraveu

Israꞌel segravera1 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe ele

boemiu pangee na ldquoLula dhegraveu Israꞌelroꞌo boe nanene Ama Lamatua negravetiegraveegravena ka Na tule eele le sirdquo Segravemiegraveegravena ka do Aadꞌo Te jꞌajꞌajꞌi jaꞌanegraveti regravengu kahegravei Jaꞌa ne negraveti sukuBenyamin Ama Benyamin nukaYakob Baki na Isak Ama Isak kaAbraham dhu jꞌajꞌi begravei-baki negraveti dhegraveuIsraꞌel aaꞌi-aaꞌi 2Ama Lamatua tuleeele negravedhi boe dhegraveu unu Na segraveraRegravengu seꞌe ka dhu Na tadhe karegravei negravetiuru-uru ka Miu sanegravedꞌe era ngaadhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci lula-negraveti Elia si Elia kaꞌuu-kamuki mi Lamatua lula-negraveti dhegraveuIsraꞌel segravera hegraveia na manegravengi segravena kaLamatua huku si 3 peka naldquoAma Dhegraveu se pamadhe dhegraveu regraveti lii

padhaidhu Ama pua mai

Ra paꞌele iie le mei korban kahegravei

egravetu era dhu dhegraveu tema pahahaiisi mi Ama

Negraveti dhegraveu regraveti lii padhai Lamatua aaꞌi-aaꞌi

ate dhoka jaꞌa mesa-mesa ku didhu mamuri

Te ngaa regravengu tenge jꞌaraho neo pamadhe jaꞌa

kahegraveirdquo4 Te ngaa Lamatua dhaa peka na

ldquoLii egraveu egraveegravena sala Te dhegraveu dhu pa-haha iisi mi Jaꞌa abhu pidhu rihodhegraveu era Regravengu se taha degravenge egravera aasogo-tagu boe Baꞌalrdquo

5-6 Segravemi egraveegravena kahegravei limuri ne Tedhegraveu Yahudi aaꞌi-aaꞌi boe dhu sorokabodho mi Ama Lamatua Abhu cikinegraveti jiꞌi era dhu Lamatua pili naresegravena ka hia mamuri lula Na neopadꞌelo dꞌara hua iia Na mi jiꞌi lulaboe negraveti tatao jiꞌi dhu beꞌa Te ladheNegravengu hudꞌi pili nare ku jiꞌi lula tataojiꞌi dhu beꞌa sasoa na Negravengu bisaboe pamaꞌegravete segravena ka neo padꞌelodo padꞌelo boe dꞌara hua iia Na mijiꞌi Ladhe segravemi egraveegravena peka iia kana lsquoNegravengu padꞌelo dꞌara hua iia Narsquo7 De lalaꞌe na segravemi neꞌe ka dhegraveuYahudi ae ka dhu tenge-tenge jꞌaraho Ama Lamatua padꞌelo dꞌara huaiia Na mi regravengu segravena ka regravengu bisapabeꞌa kahegravei degravenge Lamatua Tengaa abhu boe lula dꞌara regravengu adhusegravemi hadhu degravenge roꞌo boe naneneLamatua Te ngaa cahagꞌe negraveti dhegraveuse abhu Dhegraveu seꞌe ka dhu Lamatuahagꞌe nare si 8 Egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Lamatua dhu suri lula-negraveti dhegraveu kegravetu hadhu segravera peka naldquoLamatua hia si

musi madha dhu bisa boe ladheregravedhi

roꞌa dhilu dhu bisa boe tadegravengiaa kahadhu dhu bisa boe pangee

De regravengu reꞌa megraveu iia boetoke dꞌai sange neꞌerdquo

1019 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 3221 1020 Yesaya 651 1021 Yesaya 652 111Pilipi 35 113 1 Dhegraveu Aae segravera 1910 14 114 1 Dhegraveu Aae segravera 1918 115-6 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 77-8 118 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 294 Yesaya 2910

Roma 119 307 Roma 11219 Dhegraveu aae Daud suri le kahegravei lula-

negraveti dhegraveu Yahudi se egravetu Sasuri Mola-Megraveci naldquoHudꞌi laa ho ra tao pesta egravetumei unu

raTe tatao regravengu neꞌe ka dhu jꞌajꞌi

sasii ho sii hari regravenguka ra ngee na aaꞌi-aaꞌi se

beꞌa leAa negraveti megravedha-panyau unu ra

ka dhu pasaleku regravengu10 Hudꞌi laa segravena ka musi madha ra

marogaho regravedhi boe ngaa-ngaa

Hudꞌi laa regravengu dui bia taruusegravena ka kabodho ra asa kab-

hukurdquoLamatua neo hia mamuri mi dhegraveu

Yahudi boe kahegravei11 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe Nga

tao ka dhegraveu Yahudi segravera kadhunu Rabegravebha le do Aadꞌo Te ngaa lularegravengu roꞌo boe nanene Ama Lamatuaaa roꞌo boe parcaya Kristus neꞌe neka dhu bhoke jꞌara hia dhegraveu Yahudiboe segravena ka ra bisa abhu mamurilula Lamatua patabuli si negraveti sasalara Negraveti tatao Lamatua segravemi egraveegravenaNegravengu neo ho dhegraveu Yahudi segravera tegravekadꞌara hegraveia ra legravepa hari ho madhutuNe 12 De dhu mola na kegravena pekana dhegraveu Yahudi se sisu ngaa dhulegraveke Negraveti egraveegravena ka dhegraveu leo negravetipalegraveme rai-haha ne bisa rasa kakee-mamegravenyi dꞌara hua iia Lamatua Dedhegraveu Yahudi rugi kapai Te ngaa egraveegravenatao dhegraveu Yahudi boe segravera oto titukegravena De negravebhu-negravebhu ladhe dhegraveuYahudi aaꞌi-aaꞌi ra pabeꞌa hari degravengeLamatua egraveegravena beꞌa risi hari

13 Jaꞌa neo peka jꞌara egraveci degravenge miudhegraveu Yahudi boe segravemi neꞌe Lamatuapua jaꞌa segravena ka laku peka-padhaidegravenge miu lula-negraveti Lii Lolo Beꞌa NaNegraveti egraveegravena ka jaꞌa paꞌegravera ngiꞌu segravena kapakako sasabꞌa dhu beꞌa aae ne 14 Teladhe jaꞌa pakako sasabꞌa ne degravengebeꞌa jaꞌa sanao segravena ka dhegraveu Yahudiunu ku tegraveka dꞌara Degravenge jꞌara segravemineꞌe jaꞌa bisa bara regravengu cahagꞌe segravenaka abhu mamuri 15 Ropa Lamatua

tule eele dhegraveu unu Na lodꞌo egraveegravenakahegravei Lamatua bhoke jꞌara segravena kadhegraveu leo abhu jꞌara ho maso jꞌajꞌidhegraveu unu Lamatua Te ngaa egravele egraveegravenaladhe segravemi regravengu padame hari degravengeLamatua egraveegravena beꞌa risi Te egraveegravenasama segravemi regravengu mamuri hari negravetimamadhe ra

16 Nuka segravemi dhegraveu neo tao rotiLadhe nare tarigu ciki saraka miLamatua egraveegravena na roti se jꞌajꞌi mola-megraveci unu Lamatua Aa ladhe dhegraveuhia amo ajꞌu egraveci ho jꞌajꞌi bua sulungmi Lamatua egraveegravena na ajꞌu ca kapua nejꞌajꞌi mola-megraveci unu Lamatua kahegravei

17 Jaꞌa neo pakasame dhegraveu Yahudidegravenge ajꞌu saitun ca kapua dhu rapiara egravetu dꞌara oka AmaLamatua dhututu eele le dadana cahagꞌe negraveti ajꞌune Te ngaamiu dhuYahudi boe nukasegravemi saitun jꞌami Hegraveia negraveti dadanamiu cahagꞌe Lamatua pare nare kalaꞌe patapa mi ajꞌu dhu egravetu dꞌara okadeo na Degravenge jꞌara ne dadana negravetiajꞌu dhu egravetu liꞌu oka sakidꞌo naremamuri negraveti ajꞌu egravetu dꞌara oka deona Neꞌe ne egraveci egraveegravena ka degravenge miudhu Yahudi boe dhu segravemi mere dꞌarahua iia Lamatua kahegravei dhuNa neo hiami dhegraveu unu Na dhegraveu Yahudi segravera18 Te ngaa baku pamudꞌe De magemi padedha iisi ho pangee na miudhu negraveti liꞌu beꞌa risi negraveti dadana dhuLamatua tutu eele segravera Ladhe egraveu neopadedha iisi mage egraveu bhegravelu te egraveu nedhoka ca dadana di Egraveu boe ka dhupaꞌegravera kapua ajꞌu ne Te amo ka dhupaꞌegravera ajꞌu ne

19 Ele boe egraveu neo peka naldquoLamatua pare eele dadana egraveci negravetiajꞌu dhu muri egravetu dꞌara oka Na segravenaka Na pakajꞌegravepe jaꞌa mi era deo na hogati dadana deo nardquo 20 Mema legravekeTe ngaa baku bhegravelu na Lamatua tutueele dadana segravera lula regravengu parcayaboe Ne Aa egraveu gati si lula egraveu parcayaNegravengu De baku padedha iisi Beꞌarisi loe aa baku lela dedha 21 Tedhegraveu Yahudi segravera nuka segravemi dadanadhu muri mema dhu cegraveu uru tegravekaTe ngaa Lamatua tegraveke eele boe si

1110 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6923-24

Roma 1122 308 Roma 1133toke panegravebhu egravetu egraveegravena De ladhe egraveuparcaya boe taruu mi Lamatua mageegraveu maena ho Na soro tegraveke egraveu taruuegravetu egraveegravena

22 De miu hudꞌi pangee pabeꞌa-beꞌaku Ama Lamatua mema dꞌara huaiia Te ngaa neꞌa hia huku dhu biakahegravei Pe Negravengu huku dhegraveu dhumanahu le dhu pabeꞌa heka degravengeNe Te ngaa mi miu dhegraveu Yahudiboe Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Nasadꞌi miu paꞌegraveki taruu degravenge Ne aamiu segravemi mere babeꞌa Na Te ngaaladhe miu segravemi mere boe jꞌara segravemiegraveegravena Lamatua pare eele kahegravei miunegraveti ajꞌu Na 23 Sama segravemi egraveegravena kahegraveidegravengedhegraveuYahudi segravera Ladhe ra ele-hoꞌa ka ho mulai parcaya Kristus peLamatua tape hari regravengu mi ajꞌu uruegraveegravena Te Negravengu degravenge koasa ho bisatao jꞌara segravemi egraveegravena 24 Te miu dhudhegraveu Yahudi boe nuka segravemi dadananegraveti ajꞌu saitun hui dhu muri tabꞌaegravetu liꞌu oka Te ngaa Lamatua hagꞌenare miu ka pakajꞌegravepe laa mi ajꞌusaitun dhu hua iia dhu Na segravele egravetudꞌara oka Na segravena ka hudꞌi laa ajꞌuhui egraveegravena leko-leo aa ajꞌu egravetu dꞌaraoka leko-leo Te ladhe dhegraveu Yahudiboe bisa jꞌajꞌi segravemi segravera ngaa haridhegraveu Yahudi Regravengu bisa risi eelehari ladhe Lamatua pakajꞌegravepe hari simi laa ajꞌu regravengu unu ra

Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu Yahudi pabeꞌahari degravenge Lamatua

25 Aꞌari egravetu Roma Miu hudꞌi meꞌaku ngaa dhu uru egraveegravena jꞌajꞌi mi rahasiaTe ladhemiumeꞌa miumage pakapaiiisi dhu peka na miu dꞌegravelu-megraveu risiTe jꞌara na segravemi neꞌe limuri ne dꞌaradhegraveu Yahudi adhu segravemi hadhu aaroꞌo boe parcaya Kristus Te ngaaregravengu bisa boe segravemi egraveegravena taruu Teladhe dhegraveu Yahudi boe aaꞌi-aaꞌi dhuAma Lamatua pili nare si parcayale Kristus begraveli-camegravedꞌa dhegraveu Yahudisegravera parcaya Ne kahegravei 26 De ladhedꞌai ka lodꞌo na pe Lamatua pata-lale dhegraveu Yahudi aaꞌi-aaꞌi negraveti koasasasala-sasigo ra Jꞌara neꞌe jꞌajꞌi nuka

segravemi dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci dhu peka naldquoBegraveli-camegravedꞌa Dhegraveu egraveci mai

dhu patabuli egravedhi negravetimamadhe-mamopo

Negravengu mai negraveti ledhe Sion nuka kotaYerusalem

Egraveegravena na Negravengu ka dhu tao hoana-egravepu Yakob ele-hoꞌa

Te regravengu mamuri pusi-pahae boe Jaꞌa

aa ra soro kabodho mi jꞌaramamuri Jaꞌa dhu mola

27 Jaꞌa neo saku eele sasala-sasigo raTe Jaꞌa paꞌegraveki le lii padhadha

degravenge regravengu segravemi egraveegravena kardquo28 Lodꞌo-lodꞌo dhegraveu Yahudi tadegravengi

Lii Lolo Beꞌa Lamatua ra tao iisi ranuka segravemi musu dhu palabꞌa degravengeNe Degravenge segravemi neꞌe ka regravengu hiajꞌara mi miu dhu Yahudi boe Masika segravemi egraveegravena te ngaa Lamatua suesi era lula Na sue begravei-baki ra aa Nahagꞌe nare si jꞌajꞌi dhegraveu unu Na 29 Teladhe Ama Lamatua hia le megravedha egraveciNa nare heka Aa ladhe Na paroa narele dhegraveu peka na ldquoMai madhutu JaꞌaMai asa dꞌara ho jꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌardquo Nababegravege eele heka si

30 Uru egraveegravena miu dhegraveu Yahudi boemoꞌo boe nanene Lamatua Te ngaalimuri ne miu segravemi mere rasa kasianegraveti Lamatua lula dhegraveu Yahudi roꞌoboe nanene Ne 31 De regravengu seꞌeka dhu limuri ne roꞌo boe tao mad-hutu dadꞌegravei Lamatua Negraveti egraveegravena kaLamatua neo padꞌelo rasa kasia Na mimiu era Aa begraveli-camegravedꞌa Negravengu neopadꞌelo rasa kasia Na mi dedha regravengukahegravei 32 Limuri ne Lamatua tao ai-hegravebꞌa mi dedha dhegraveu Yahudi egraveci egraveegravenaka degravenge dhegraveu Yahudi boe Te aaꞌi-aaꞌi ra tao boe madhutu dadꞌegravei Nanuka segravemi regravengu egravetu dꞌara babegravedhoaa reꞌa boe jꞌara kalua Lamatua sorotegraveke si segravemi egraveegravena segravena ka Na bisapadꞌelo rasa kasia Nami dhegraveu aaꞌi-aaꞌira

Lamatua ne beꞌa seli eele33 Ama Lamatua dꞌegravelu-megraveu titu kegravena

1126 Yesaya 5920-21 1127 Yermia 3133-34

Roma 1134 309 Roma 128Aa Na pake mamegraveu Na segravena ka

tao jꞌara hua iiaAbhu boe ca dhegraveu sa dhu tadhe megraveu

NeAbhu boe dhegraveu egraveci sa dhu neꞌa

megraveu jꞌara-jꞌara dhu Lamatuapamaꞌegravete lii langu

Abhu boe ca dhegraveu sa kahegravei dhuneꞌa megraveu

nga tao ka Lamatua adꞌu-uejꞌara egraveci

34 Abhu boe dhegraveu egraveci sa dhu neꞌa megraveungangee Ama egravedhi

Abhu boe ca dhegraveu sa dhu bisaholo Ne

35 Abhu boe dhegraveu dhu bisa hia iiaLamatua megravedha egraveci

Abhu boe dhegraveu egraveci sa dhu bisalaka-seti Lamatua segravena ka Nabꞌala hari

36 Te aaꞌi-aaꞌi kapua ra negraveti AmaLamatua

Aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi lula Negravengu kaAaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi tao

egravedhi sabꞌa hia NeEgravedhi koa-kio Ne

taa-taa toke dꞌai mia-miaLegraveke tareꞌa-reꞌa

12Ladhe egravedhi paꞌegraveki degravenge Kristus ma-

muri hiu egravedhi jꞌajꞌi segravemi ngaa sa1 Aꞌari dhu pasue Ama Lamatua

padꞌelo le dꞌara hua iia Na mi egravedhiNegraveti egraveegravena ka jaꞌa manegravengi segravenaka saraka mamuri miu kateme miLamatua sama segravemi korban dhu ma-muri Jꞌara segravemi neꞌe ka dhu pakarejꞌedꞌara Lamatua Paꞌegravera ngiꞌu miu homadhutu dadꞌegravei Na aa mamuri molate jꞌara segravemi egraveegravena ka dhu padꞌelosasuemiu aapakabꞌuaNe Mema legravekeladhe miu pahaha iisi mi Negravengu segravemiegraveegravena 2 Baku soro tegraveke ho dhegraveu rai-haha ne pua miu tao segravemi neꞌe dosegravemi egraveegravena do mamuri segravemi ngaa samadhutu dadꞌegravei dꞌara ra Baku sadꞌimadhutu iia dꞌara di jꞌara ngangeera jꞌara mamuri ra do adꞌa tatao raTe ngaa dhu beꞌa risi eele ladhe miu

soro tegraveke Lamatua ubꞌa ngangee miujꞌajꞌi hiu segravena ka miu laladhe aaꞌi-aaꞌise madhutu jꞌara hiu Degravenge jꞌaraneꞌe miu bisameꞌa dadꞌegravei Lamatuamidedha miu Te dadꞌegravei Lamatua egraveegravenabeꞌa pamegraveci degravenge pakarejꞌe dꞌaraNa

3 Lula Lamatua pajuu le jaꞌa aapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌa negravetiegraveegravena ka jaꞌa peka degravenge miu segravemineꞌe ka lee ngiꞌu miu degravenge jꞌara dhulegraveke Baku padedha ngiꞌu risi negraveti dhulegraveke Baku pake jꞌara dhu degravenge boekolo-kapua Dhegraveu egraveci-egraveci hudꞌi tengejꞌara ho neꞌamegraveu aꞌegravera degravenge karunyadhu Lamatua hia le mi negravengu lula naparcaya Kristus

4 Tare pakasame degravenge ngiꞌu dhegraveuEgravetu ngiꞌu ne abhu bagian-bagian dhudegravenge sasabꞌa-laꞌa baka-leo 5 Segravemiegraveegravena kahegravei egravedhi dhu paꞌegraveki degravengeKristus Egravedhi se dhegraveu ae-ae te ngaapaꞌegraveki jꞌajꞌi mi ngiꞌu egraveci Aa dhegraveuegraveci-egraveci ka degravenge sasabꞌa-laꞌa na nukasegravemi bagian negraveti ngiꞌu ne Egraveci parluuegraveci Tare conto negraveti kacui-aai dhuporo pamaꞌegravete negraveti ngiꞌu ne gagunana aadꞌo heka si

6 Aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe Lamatuapangegravedꞌu egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti koasa segravenaka pakako rupa-rupa sasabꞌa-laꞌa Nalula Na dꞌegravei padꞌelo dꞌara hua iia Nami egravedhi Nuka segravemi ladhe Lamatuahia egraveu koasa segravena ka egraveu peka lii moaNa egraveu hudꞌi peka aaꞌi lii moa deo naTe ngaa baku peka risi negraveti lii moaegraveegravena 7 Ladhe Lamatua hia egraveu aꞌegraveradegravenge karunya ho lalau-laloꞌo dhegraveuleo egraveu hudꞌi lalau-laloꞌo pake koasadeo na Ladhe Na pala hia egraveu aꞌegraveradegravenge karunya ho ajꞌa-nori dhegraveu lula-negraveti Negravengu na egraveu hudꞌi ajꞌa-nori kupake koasa deo na 8 Ladhe Na palahia egraveu aꞌegravera degravenge karunya ho paꞌegraveradꞌara dhegraveu egraveu hudꞌi paꞌegravera si pakekoasa deo na Ladhe Na hia egraveu koasaho soru-bara dhegraveu leo degravenge megravedha-panyau dhu egraveu unu hia la megravedha-panyau segravera mi dhegraveu segravena ka egraveu soru-

1133 Yesaya 558 1134 Yesaya 4013 1135 Ayub 4111 1136 1 Korintus 86 125 1 Korintus 1212 126 Mateos 241124 1 Korintus 1429 1 Yohanis 41-6

Roma 129 310 Roma 132bara si Ladhe Na hia egraveu aꞌegravera degravengekarunya ho padꞌelo jꞌara mi dhegraveu leosegravena ka ra pakako sasabꞌa Lamatuadegravenge beꞌa na egraveu hudꞌi majꞌegraveni hopimpin si pake koasa deo na LadheNa pala hia egraveu rasa kasia ho soru-baradhegraveu dhu egravetu dꞌara sasusa egraveu hudꞌibara si degravenge dꞌara karejꞌe-karae

Dhegraveu unu Kristus hudꞌi mamuritasamia ku

9 Ladhe miu padꞌelo sasue mi dhegraveuna tao degravenge dꞌara mola baku pekaleo tao leo Core eele bhelu-katubꞌaaa kegravepe paꞌegravera-egravera jꞌara dhu beꞌa10 Miu dhegraveu sarani hudꞌi mamuri pa-sue ku egraveci degravenge egraveci Paꞌegravera iisi hopadꞌelo pakabꞌua miu egraveci degravenge egraveci11 Ladhe miu sabꞌa sabꞌa degravenge dꞌarakateme baku degravenge paloa-padꞌuiHudꞌi laa segravena ka dꞌara miu karaelodꞌo miu egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa Aamiu hudꞌi sabꞌa hia Kegravetu egravedhi YesusKristus 12 Dꞌara miu hudꞌi kare-jꞌe megraveda-megraveu te miu meꞌa le begraveli-camegravedꞌa Lamatua neo tao tasamia hiamiu Paꞌegravera dꞌara ladhe abhu sasusaBaku roca sabajꞌa megraveda-megraveu 13 Pakemegravedha-panyau miu ho bara dhegraveusarani dhu parluu miu bara si Ladheabhu dhegraveu dhu mai negraveti rae leo hiaraꞌa-rinu aa segravemi mere si segravena kamanubha egravetu dꞌara egravemu mi Degravengejꞌara neꞌe miu padꞌelo le sasuemiumidedha regravengu

14 Ladhe abhu dhegraveu tino pajꞌegraveramiu manegravengi segravena ka Ama Lamatuahia si megravengi-nale Tareꞌa Bakudhoo si 15 Ladhe abhu dhu dꞌarakarejꞌe na karejꞌe sama-sama degravengera Aa ladhe abhu dhu tangi romaiisi lula dꞌara pegravedꞌa na tangi sama-sama degravenge ra 16 Mamuri pasuedegravenge dꞌara egraveci Baku padedha iisiBeꞌa risi miu paꞌangalai degravenge dhegraveuhaha Baku padedha iisi ho pangeena dhoka egraveu di dhu meꞌa

17 Ladhe abhu dhegraveu dhu tao bhelumi dedha egraveu na egraveu baku bꞌala degravengebhabhelu kahegravei Te ngaa egraveu hudꞌitenge jꞌara dhu beꞌa dhu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa segravemi rare degravenge dꞌara kare-jꞌe 18 Ladhe bisa na tenge jꞌara homamuri padame degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌira

19 Aꞌari dhu pasue Ladhe dhegraveu taosala mi miu na baku bꞌala ne Sorotegraveke segravena ka Lamatua ka dhu ator TeLamatua nasa ladhe dhegraveu tao bhelu-katubꞌa sama segravemi dhu suri egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci peka naldquoAma Lamatua mesa Na ka dhu peka

naJaꞌa ka dhu degravenge hak ho bꞌala sasala

dhegraveuTe Jaꞌa ka dhu huku bhabhelu

dhegraveurdquo20 Dhu beꞌa risi ka tao madhutu

ngaa dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci peka naldquoLadhe musu egraveu manganga na

hia ne naꞌaLadhe musu egraveu koko-kamango na

hia ne ninuTe ladhe tao ka segravemi egraveegravena negravengu

makae unu naaa na pakabꞌua hari egraveurdquo

21 Baku soro tegraveke bhabhelu ator egraveuBeꞌa risi ladhe jꞌara-jꞌara dhu beꞌa kadhu uli egraveu Degravenge jꞌara neꞌe egraveu bisasegi madha jꞌara dhu bhelu segravera

13Nanene dhegraveu dhu regravedꞌu paredha

1 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi nanene kuatora negraveti dhegraveu paredha Te regravengudegravenge hak aa koasa ho paredha dhegraveuTe ngaa koasa egraveegravena mai negraveti AmaLamatua Lula Lamatua ka dhu dedꞌesi negraveti egraveegravena ka regravengu abhu koasa horegravedꞌu paredha 2 De ladhe dhegraveu labꞌadhegraveu dhu regravedꞌu paredha egraveci egraveegravenaka regravengu labꞌa dhu Lamatua dedꞌenare le Ladhe ra adꞌu-ue jꞌara segravemi

128 1 Korintus 124-11 1214 Mateos 544 Lukas 628 1216 Lii Hini 37 1219Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3235 1220 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquonuka segravemi tao kadhuai karoo mi kegravetu nardquo Madhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab sasoa na ldquonegravengu makae aa pakabꞌua hari egraveurdquo 1220 Lii Sodꞌa Koa-Kio 14010 Lii Hini 2521-22

Roma 133 311 Roma 1314egraveegravena begraveli-camegravedꞌa abhu huku negravetiLamatua

3 Ladhe miu tao jꞌara dhu legravekebaku madhaꞌu degravenge dhegraveu dhu regravedꞌuparedha Te ngaa ladhemiu adꞌu jꞌarabhelu beꞌa risi miu madhaꞌu degravengera De jꞌaga ngiꞌu ho tao dhu legravekesegravena ka miu baku madhaꞌu degravenge raAa ladhe miu tao ka jꞌara segravemi egraveegravenape ra koa-kadꞌiri miu 4 Te dhegraveudhu regravedꞌu paredha regravengu segravera ka dhuLamatua hagꞌe nare si ho ladhe-lerumiu Te ngaa ladhe miu loe boe negravetitao sala beꞌa risi miu madhaꞌu Teregravengu degravenge hak dhu iia dꞌara boeho huku miu Regravengu nuka segravemi anapua-paleha Lamatua segravena ka hukudhegraveu dhu adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌaTe Lamatua segravemi nare boe bhabheludhu dhegraveu tao Na nasa degravenge ra

5 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi naneneku mi dhegraveu dhu regravedꞌu paredha Temiu dhu meꞌa megraveu le egraveegravena ka dhulegraveke mola-mola Aa miu meꞌa kahegraveina Lamatua nasa ladhe egravedhi tao boedhu legraveke

6 Segravemi egraveegravena kahegravei miu hudꞌi bꞌaebea dhu madhutu atora lula dhegraveudhu regravedꞌu paredha segravera pakakosasabꞌa Lamatua 7 De miu hudꞌi bꞌaeaaꞌi-aaꞌi dhu legravekemadhutu atora Bꞌaehia dhegraveu roro bea segravera bea aaꞌi-aaꞌidhu miu hudꞌi bꞌae ku Pakabꞌua midhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mema nia segravemi liipakabꞌua Aa ladhe abhu dhegraveu dhutao jꞌara beꞌa taruu dedꞌe padedhakolongara si segravena ka dhegraveu reꞌa naregravengu tao jꞌara dhu beꞌa

Mamuri pasue egraveci degravenge egraveci8 Bꞌae pamaꞌegravete kegravelu egraveu aaꞌi-aaꞌi

segravena ka baku mamuri egravetu dꞌara kegravelu-gꞌegravetu Te egravedhi pakegravelu dhoka egravetu camadha jꞌara di nuka pasue Ladhemiu sue dhegraveu miu tao le madhutuAtora-atora negraveti Lamatua 9 Te Atorasegravera peka na ldquoBaku tao jꞌara makaedegravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali mu baku pamadhe dhegraveubaku manaꞌu baku dꞌegravei leli neo unumegravedha-panyaudhegraveurdquo aa dhu leohari

Ladhe neo madhutu aaꞌi Atora seꞌehudꞌi tao madhutu ku Atora egraveci neꞌedhu peka na ldquoEgraveu hudꞌi sue ku dhegraveuleo nuka segravemi egraveu sue ngiꞌu egraveu unumurdquo 10 Te ladhe egravedhi padꞌelo sasuemi dhegraveu leo egravedhi tao boe bhelu minegravengu si De ladhe egravedhi loe boepadꞌelo sasue egravedhi egravedhi bisa taomad-hutu aaꞌi Atora Lamatua

Kristus negravebhu heka legravepa hari mai11 Ama Lamatua neo patabuli egravedhi

negraveti bhabhelu-katubꞌa dhegraveu rai-hahaAa limuri ne lodꞌo segravena ka dhegraveuabhu mamuri negraveti Lamatua degravetu aele ladhe egravedhi pasoro degravenge lodꞌo dhuegravedhi heka parcaya Yesus Kristus Negravetiegraveegravena ka egravedhi hudꞌi mamuri pasuelula egravedhi teꞌa le madha jꞌara neꞌeNuka segravemi uru egraveegravena egravedhi dhu bhegravejꞌiera Te ngaa limuri ne dꞌai le lodꞌona ho egravedhi kegravedꞌi ka negraveti bhabhegravejꞌiegravedhi 12 Negravebhu boe te megraveda oe egravelekegravena aa lodꞌo rea kegravena De beꞌa risiegravedhi ae eele ka negraveti bhabhelu-katubꞌaegravedhi Jꞌara ne nuka segravemi dhegraveu dhumamuri egravetu dꞌara maroga aa adꞌu-ue madha jꞌara bhabhelu te regravengupangee na abhu boe dhu ladhe regravedhitatao regravengu segravera Te ngaa limuri neegravedhi hudꞌi jꞌajꞌi ku sama segravemi sor-dadꞌu dhu bori mema megravedha-papakepamusu ho paꞌegravera ngiꞌu segravena ka taojꞌara dhu beꞌa nuka segravemi dhegraveu dhumamuri egravetu dꞌara saraa 13 Egravedhi hudꞌimamuri mola ku segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa regravedhi na egravedhi dhu tao jꞌarabeꞌa Beꞌa boe ladhe egravedhi mamuridhoka egravetu dꞌara tao pesta degravenge tinumahu di Beꞌa boe ladhe egravedhi tao jꞌaramakae Beꞌa boe ladhe bau lii langugꞌana-kariu Aa beꞌa boe ladhe egravedhitegraveka dꞌara lula egravedhi dꞌegravei boe dhegraveurisi egravedhi 14 Te ngaa dhu beꞌa risika miu ubꞌa dꞌara miu ho jꞌajꞌi samasegravemi Kegravetu egravedhi Yesus Kristus dhuLamatua pua mai Aa ladhe egraveu neoadꞌu-ue jꞌara dhu legraveke boe na tahadꞌaramu Mage soro tegravekehomadhutudadꞌegravei mu dhu legraveke boe jꞌara

137 Mateos 2221 Markus 1217 Lukas 2025 139 Kalua negraveti Masir 2013-15 17 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 517-19 21 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918 Mateos 2239 Markus 1229-31

Roma 141 312 Roma 141414

Baku kahegraveti leli aꞌari miu dhegraveu Kris-ten

1 Abhu dhu parcaya Lamatua tengaa parcaya na egravera megraveka aa jꞌaraae ka dhu neꞌa megraveka Pakabhegraveleai egraveu ho segravemi more ne degravenge dꞌarakateme Baku sisu ngaa dhu na peka-padhai Hudꞌi laa negravengu paꞌangalaidegravenge miu 2 Abhu dhu parcayaLamatua dhu pangee na dhegraveu saranibisa raꞌa ngaa sa nuka segravemi sisi dongaa egraveegravena ka Te ngaa abhu dhegraveusarani leo dhu parcaya ra egravera megravekadhu raꞌa dhoka sayur di Te ra luri sisi3Tengaa nanene ee Dhegraveu sarani dhubisa raꞌa ngaa egraveegravena ka baku pahahedhegraveu dhu neo boe raꞌa sisi Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge dhegraveu sarani dhu neo boeraꞌa sisi baku peka degravenge dhegraveu dhubisa raꞌa sisi na ldquoWeh Muꞌa sisisalardquo Lula Ama Lamatua segravemi nare ledua ra ho jꞌajꞌi dhegraveu unu Na

4 Ladhe egraveu meꞌa dhoka karitik aꞌarimu dhegraveu parcaya segravera te egraveu ngee naegraveu ne cee Egraveu degravenge hak ngaa ho pegravecisasala mi dhegraveu leo Dhegraveu ne egravenu egraveuboe si Aa egraveu ne lamatua boe negravengusi Te dhodhoka Lamatua negravengu didhu unu hak segravena ka peka paledꞌatatao na egraveegravena legraveke do sala Te ngaabaku bhegravelu begraveli-camegravedꞌa Lamatua nasegravemi nare dhegraveu neꞌe degravenge beꞌa lulaLamatua na bisa paꞌegravera ne segravena ka nabisa titu egravera

5 Abhu dhegraveu cahagꞌe dhu pamaꞌegraveterare peka na lodꞌo egraveci beꞌa risi negravetilodꞌo leo Abhu kahegravei cahagꞌe dhupeka na lodꞌo aaꞌi-aaꞌi ra egraveci egraveegravenaka lodꞌo egraveci sa risi boe negraveti lodꞌoleo Dhegraveu egraveci-egraveci ka pamaꞌegravete ununa jꞌara neꞌe 6 Ladhe dhegraveu pangeena abhu lodꞌo dhu beꞌa risi negraveti lodꞌoleo negravengu tao segravemi egraveegravena segravena kapakabꞌua Kegravetu egravedhi Yesus KristusDhegraveu dhu naꞌa sisi degravenge ngangaꞌadhu leo bisa naꞌa ho pakabꞌua Kegravetuegravedhi Yesus Kristus lula na manegravengimakasi mi Lamatua Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge dhegraveu dhu naꞌa boe sisi Negravengu

neo pakabꞌua kahegravei Kegravetu egravedhi YesusKristus aa negravengu manegravengi makasi miLamatua kahegravei

7 Lodꞌo egravedhi mamuri egravedhi mamuriboe dhoka hia ngiꞌu egravedhi mesa ti Aaladhe egravedhi madhe madhe boe dhokapala ngiꞌumesa ti 8Te ladhe egravedhima-muri era egravedhi paꞌegraveki degravenge Lamatuaegravedhi Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe egravedhimadhe egravedhi paꞌegraveki era degravenge Kegravetuegravedhi Yesus Kristus De masi ka egravedhimamuri do madhe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveuunu Na era 9 Negraveti egraveegravena ka Kristusmadhe hegraveia mamuri hari Na taosegravemi egraveegravena segravena ka Na bisa jꞌajꞌi Kegravetubagi mi dhegraveu dhu madhe le degravengedhegraveu dhu mamuri era kahegravei

10 De nga tao ka egraveu dedꞌe iisi mutao segravemi dhegraveu pamaꞌegravete lii langu hokaritik leli lii padhai aꞌari mu dhegraveusarani Nga tao ka egraveu pahahe neTe begraveli-camegravedꞌa egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti hudꞌilati asa madha Ama Lamatua ho Naparisa mamuri egravedhi egraveci-egraveci 11Abhudhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri AmaLamatua dhu peka naldquoAma egravedhi mesa Na dhu peka nalsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi pe patitu kegravetu urutuu

ho pahaha iisi mi Jaꞌadegravenge pakabꞌua Jaꞌa

Begraveli-camegravedꞌa negraveti dꞌara hegravebꞌa dhegraveuegraveci-egraveci ra mangaku na

Jaꞌa jꞌajꞌi Kegravetu regravengulula Jaꞌa ne Ama

Lamatuarsquo rdquo12 De egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti begraveli-camegravedꞌa

hudꞌi dhaa egravetu madha Lamatua hopeka na egravedhi tao tasamia aa nga taoka egravedhi tao segravemi egraveegravena

Baku adꞌu-ue jꞌara ho pamanahuaꞌari dhegraveu sarani

13 Uru egraveegravena miu egravetu Roma pegravecisasala taruu mi aꞌari miu dhegraveu saranisegravera Tao ia ka segravemi egraveegravena Beꞌa risiegravedhi pamaꞌegravete segravemi neꞌe egravedhi bakutao segravena ka aꞌari egravedhi kadhunu Egravedhibaku tenge jꞌara ho sii pamanahu sisegravena ka ra tao sasala

14 Lula jaꞌa dhu paꞌegraveki degravenge Kegravetuegravedhi Yesus Kristus jaꞌa keꞌa megraveusegravemi neꞌe abhu boe ngaa egraveci sa dhu

146 Kolose 216 1410 2 Korintus 510 1411 Yesaya 4523

Roma 1415 313 Roma 155bisa pakajꞌalu dhegraveu toke na bisa boesabajꞌa mi Lamatua Te ngaa ladheabhu dhegraveu egraveci dhu pangee na megravedhaegraveci tao ne kajꞌalu toke negravengu ngee nabisa heka degravenge hak segravena ka sabajꞌana hudꞌi laa megravedha ne jꞌajꞌi megravedhaluri hia negravengu 15 Conto segravemi egraveu muꞌasisi aa papegravedꞌa dꞌara aꞌari mu naegraveu padꞌelo boe sasue egraveu mi negravengusi Ladhe segravemi egraveegravena baku muꞌaBaku paꞌele iie aꞌari mu lula egraveu neomuꞌa ngangaꞌa egraveci Te Kristus madhepala mi dhegraveu neꞌe kahegravei 16 Beꞌa boeladhe egraveu adꞌu-ue jꞌara egraveci dhu mad-hutu aꞌabhu egraveu beꞌa te ngaa dhegraveuleo padhai kakoli kolongara egraveu lula rapangee na tatao egraveu deo na karehe

17 Ngee paie-iie Te Ama Lamatuaka Dhegraveu Aae egravedhi Te ngaa egravedhijꞌajꞌi boe dhegraveu unu negraveti Dhegraveu Aae lulaegravedhi taꞌa-tinu madhutu dhoka atoradi Aadꞌo Ladhe egravedhi neo jꞌajꞌi dhegraveuunu negraveti Dhegraveu Aae egravedhi hudꞌi taodhu legraveke dꞌara mola-megraveci mamurimola degravenge mera-milu aa dꞌara dhukarejꞌe-karae Aaꞌi-aaꞌi se bisa jꞌajꞌiladhe egravedhi paꞌegraveki taruu degravenge RohLamatua dhu Mola-Megraveci 18 Dhegraveudhu lalau-laloꞌo hia Kristus segravemi egraveegravenapakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua Aadhegraveu leo lee kahegravei mamuri dhegraveu neꞌehegraveia padedha kolongara dhegraveu neꞌepeka na ldquoNegravengu ne beꞌardquo

19 De egravedhi hudꞌi paꞌegravera egravetu dꞌaramamuri padame aamajꞌegraveni paꞌegravera egravecidegravenge egraveci 20 Baku paꞌele iie sasabꞌaLamatua egravetu dꞌara mamuri dhegraveu leolula dhoka negraveti jꞌara taꞌa-tinu diLamatua dhu peka le egravedhi bisa taꞌangaa egraveegravena ka te aaꞌi-aaꞌi dhu mola-megraveci Te ngaa ladhe egraveu patao-palahadegravenge aꞌari mu lula jꞌara ngangaꞌa-nganginu di egraveu sala le Baku segravemiegraveegravena

21 Hua iia taha iisi mu Muꞌa iaka sisi do minu ia ka egravei anggor dobaku muꞌa-minu ngaa dhu leo dhutao aꞌari mu kadhunu 22 Madhutuaꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe ka ladhe egraveumore lii egraveci degravenge Lamatua hegraveia egraveu

pamaꞌegravete na egraveu neo parcaya Ne lula-negraveti ngangaꞌa-nganginu na egraveu oto aadegravenge heka lii langu Pangee ia kangaa-ngaa dhu peka na egraveu tao salado aadꞌo Te egraveu dhu pamaꞌegravete morele segravemi egraveegravena 23 Te ngaa ladhe dꞌaraegraveu kajari ka muꞌa megravedha egraveci dhu egraveungee na pakajꞌalu egraveu Lamatua pasalaegraveu lula egraveu madhutu boe ngaa dhu egraveuparcaya lodꞌo dhu egraveu muꞌa Te ladheegraveu neo adꞌu-ue ngaa sa egraveci te ngaa egraveuparcaya peka na egraveegravena legraveke boe egravetumadha Lamatua na egraveegravena egraveu sala le

15Tenge jꞌara ho paꞌegravera lalegraveka dhegraveu leo

1 Egravedhi dhu parcaya egravera hudꞌi degravengedꞌara mahoꞌo ho bara dhegraveu dhu par-caya egravera megraveka segravena ka regravengu tahaegravetu dꞌara sasusa Beꞌa boe ladheegravedhi dhoka pakarejꞌe ngiꞌu egravedhi mesati 2 Madhutu aꞌabhu jaꞌa hudꞌi segravemineꞌe ku egravedhi egraveci-egraveci ka tenge jꞌarasegravena ka tao dhu beꞌa hia aꞌari egravedhidhegraveu sarani ho parcaya ra asa tabhaegravera Degravenge jꞌara neꞌe regravengu bisakarejꞌe degravenge egravedhi 3 Te Yesus Kristusmesa Na pakako boe sasabꞌa Na hopakarejꞌe dꞌara Negravengu unuNa te ngaaNa neo pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatuakahegravei Egraveegravena nuka segravemi dhu suri tegravekeegravetu dꞌara Sasuri Lamatua lula-negravetingaa dhu begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi mi dedhaYesus dhu peka naldquoLii pa-aape regravengu hia mi Egraveu

noto mi dedha Jaꞌa kahegraveirdquo4 Aaꞌi-aaꞌi dhu uru egraveegravena dhegraveu suri

egravetu dꞌara Sasuri Lamatua segravena kanori egravedhi Negravengu padꞌelo jꞌara segravenaka asa paꞌegravera egravedhi taha paꞌegravera-egraveraaa Lii Holo-Nori Na paꞌegravera dꞌara egravedhikahegravei Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena ka egravedhibisa taha egravetu dꞌara tatae neo tegravedhiLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na miegravedhi

5 Lamatua ka dhu hia dhegraveu aꞌegraverasegravena ka ra bisa taha egravetu dꞌara jꞌa-jꞌegravera Aa Negravengu ka dhu paꞌegravera dꞌaraegravedhi kahegravei Jaꞌa sabajꞌa manegravengi

Roma 156 314 Roma 1518Lamatua padꞌelo jꞌara ho miu ma-muri dꞌara egraveci madhutu dadꞌegravei YesusKristus 6 Te ladhe miu mamuri dꞌaraegraveci miu bisa sama-sama koa-kio AmaLamatua Negravengu egraveegravena Ama negraveti Kegravetuegravedhi Yesus Kristus

Lii Lolo Beꞌa Lamatua hia mi dhegraveuYahudi degravenge dhegraveu Yahudi boe

7 De miu isi-aanga mi hudꞌi segravemimere egraveci degravenge egraveci sama segravemi Kris-tus segravemi nare le miu Te ladhe miumamuri segravemi egraveegravena pe dhegraveu ae jꞌokapadedha-dedha kolongara Lamatua8 Jaꞌa peka segravemi neꞌe Kristus tao iisiNa nuka segravemi Ana pua-paleha segravenaka hia dhegraveu Yahudi reꞌa megraveu pekana AmaLamatua padhai lii legravekemola-mola Aa Kristus tao iisi Na nuka segravemiAna pua-paleha kahegravei ho pamegraveci aaꞌimegraveu ngaa-ngaa dhu Lamatua pad-hadha neo tao hia mi begravei-baki egravedhisegravera 9 Degravenge jꞌara neꞌe dhegraveu Yahudiboe aaꞌi-aaꞌi koa-kio Ama Lamatua Teregravengu reꞌa na Negravengu dhu rasa kasiami egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Segravera nuka segravemidhu Daud suri uru egraveegravena egravetu SasuriMola-Megraveci peka naldquoNegraveti egraveegravena ka jaꞌa neo dedꞌe padedha-

dedha kolongara Egraveumi suku dhu leo segravera

Jaꞌa neo sodꞌa lii koa-kio kolongara Egraveuegravetu katanga madha udhu rasa

dhu leo segraverardquo10 Egravetu era leo dꞌara Sasuri Mola-

Megraveci suri kahegravei naldquoWe Miu dhegraveu leo rai kara dhu negraveti

rai leoTao dꞌara miu karejꞌe kea rae-

raepalere-lere degravenge dhegraveu unu

Lamatua segraverardquo11 Egravetu era leo dꞌara Sasuri Mola-

Megraveci Daud suri peka naldquoMiu dhu negraveti suku leo segravera

Lami peka palegraveme mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi lula-negraveti dadedhaLamatua

segravena ka regravengu koa-kioKegravetu egravedhi Yesus Kristuskahegraveirdquo

12 Egravetu era leo hari dꞌara SasuriMola-Megraveci Yesaya suri peka naldquoNegraveti dhegraveu aae Daud ana Isai

begraveli-camegravedꞌa cegraveumai ana-egravepu naca dhegraveu

Negravengu ka dhu negravedꞌu paredha mi sukuleo segravera

Regravengu dhu reꞌa le naneo mamaiNegravengu egraveegravena

Hegraveia regravengu mate tatae Nete regravengu reꞌa megraveu na

Negravengu ne ceerdquo13 Ama Lamatua ka dhu jꞌajꞌi mi

kapua negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi sanao-maena Ladhemiu parcayaNe Negravenguka dhu pakarejꞌe dꞌara miu aa pamaudꞌara miu Hudꞌi laa segravena ka koasanegraveti Roh Lamatua dhuMola-Megraveci taomiu asa meꞌa megraveu lula-negraveti ngaa dhuNegravengu neo tao

Lamatua pua Paulus laꞌe peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Na

14 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa keꞌa tareꞌa nadꞌara miu pegravenu degravenge madha jꞌara-madha jꞌara dhu beꞌa jꞌara ae-ae dhumiu meꞌa megraveu le aa meꞌa holo egravecidegravenge egraveci 15 Jaꞌa suri paledꞌa-ledꞌa egravetudꞌara sasuri neꞌe ho pasanegravedꞌe miucategraveka hari negraveti rupa-rupa madhajꞌara Jaꞌa suri segravemi neꞌe lula Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iiaNami jaꞌa 16ropaNa dedꞌe jaꞌa jꞌajꞌi mi dhegraveu pajuu-paleha Yesus Kristus ho laku peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Negravengu asa dhegraveuYahudi boe segravera Jaꞌa pakako sasabꞌajaꞌa egraveegravena nuka segravemi ama agama egravecidhu neo paꞌegravera dhegraveu ae-ae dhu jꞌajꞌimi persembahan egraveci dhu pamahoꞌodꞌara Lamatua Te Roh Lamatua dhuMola-Megraveci ka dhu tao si jꞌajꞌi mola-megraveci segravena ka Ama Lamatua segravemi naresi

17 Lula jaꞌa dhu paꞌegraveki le degravengeYesus Kristus negraveti egraveegravena ka jaꞌa bisaboti kegravetu egravetu madha Ama Lamatua18 Jaꞌa bani boe padhai lii jꞌara leoJaꞌa dhoka lole tatao dhu Kristus adꞌu-ue aa degravenge jꞌara segravemi ngaa Na pakejaꞌa Limuri ne abhu dhegraveuYahudi boedhu madhutu Kristus lula Lamatua

159 2 Samuel 2250 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1850 1510 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3243 1511 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1171 1512 Yesaya 1110

Roma 1519 315 Roma 162pake jaꞌa ho padꞌelo jꞌara pake liipadhai degravenge tatao jaꞌa 19 Kristuspangegravedꞌu le mi jaꞌa koasa negraveti RohLamatua segravena ka bisa tao rupa-rupatadha malaa Na pangegravedꞌu koasa egraveegravenami jaꞌa segravena ka neo padꞌelo pekana Kristus ne cee Degravenge jꞌara neꞌejaꞌa peka-padhai le aaꞌi-aaꞌi lula-negravetiLii Lolo Beꞌa Kristus degravenge dhegraveu egravetumia-mia Negraveti egraveegravena ka jaꞌa lole negravetikota Yerusalem pale-legraveme toke dꞌairai Ilirikum degravetu degravenge Italia 20Karegraveinegraveti uru ka jaꞌa dhu pangee na ldquoJaꞌadꞌegravei titu kegravena lole lula-negraveti Kristus midhegraveu-dhegraveu dhu tadegravengi regravedhi megravekaLii Lolo Beꞌa Nardquo Te jaꞌa dꞌegravei boe ajꞌa-nori egravetu era dhudhegraveu leo ajꞌa le 21Egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatua dhusuri peka naldquoSuku dhu tadegravengi regravedhi megraveka lula

Lamatuaregravengu segravera ka dhu begraveli-camegravedꞌa

ladhe regravedhi NeDhegraveu dhu tadegravengi regravedhi megraveka ngaa-

ngaaregravengu segravera ka dhu pe reꞌa megraveu

lula NegravengurdquoPaulus nelu neo laꞌe asa kota Roma

22 Lula sasabꞌa jaꞌa ae segravemi egraveegravenaka lake kore megraveka dhiu paꞌasu-pareodegravenge miu 23 Te ngaa limuri nesasabꞌa jaꞌa egravetu neꞌe egravela aaꞌi le Aa jaꞌanelu negravebhu ae le pegraveri-pegraveri tegraveu kegravenadhiu paraga degravenge miu 24 De ladhejaꞌa laku asa Spanyol jaꞌa neo dhulimiu Aa ladhe jaꞌa dhuli taha egravetu eramiu miu bisa ogo jaꞌa kahegravei laku asaSpanyol

25 Te ngaa limuri ne jaꞌa neo lakuuru asa Yerusalem ho lalau-laloꞌodhegraveu parcaya Lamatua egravetu negravei 26 Teaꞌari egravedhi egravetu propensi Makedoniadegravenge propensi Akaya hia le doi ko-lete segravena ka soru-bara dhegraveu dhudegravenge boe ngaa-ngaa dhu parcayaLamatua egravetu Yerusalem 27 Regravenguneo tao segravemi neꞌe lula ra pangee naregravengu oe segravemi pakegravelu sa mi aꞌari egravedhiegravetu Yerusalem Te dhegraveu-dhegraveu negraveti

suku leo egravetu mia-mia regravengu abhu lejꞌara hua iia kahegravei dhu uru egraveegravena RohLamatua hia le mi dhegraveu Yahudi segraveraDe legraveke mola-mola ladhe dhegraveu saranidhu dhegraveu Yahudi boe pake megravedha-panyau ra ho soru-bara aꞌari ra dhegraveuYahudi segravera

28 De ladhe jaꞌa pabagi kore kadoi seꞌe mi aꞌari egravedhi egravetu Yerusalemjaꞌa neo dhuli pangadꞌo degravenge miuropa laku asa Spanyol 29 Ladhe jaꞌadhiu kegraveti degravenge megravengi-nale ae-aenegraveti Kristus

30 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Lula Yesus Kristusjꞌajꞌi Kegravetu miu aa lula Roh Lamatuaka tao miu pasue egraveci degravenge egraveci negravetiegraveegravena ka jaꞌa manegravengi ho miu saba-jꞌa patareꞌa-reꞌa segravena ka Lamatuasoru-bara jaꞌa 31 Manegravengi segravenaka Lamatua bhiri-sarobho jaꞌa egravetupropensi Yudea ho dhegraveu dhu roꞌoboe parcaya Lamatua baku tao bhelumi dedha jaꞌa Aa manegravengi holadhe jaꞌa lalau-laloꞌo dhegraveu saraniegravetu Yerusalem regravengu segravemi rare jaꞌadegravenge beꞌa 32 Egravele egraveegravena ladhe mad-hutu dadꞌegravei Lamatua jaꞌa bisa dhiuasa miu degravenge dꞌara karejꞌe lula jaꞌaneo ae kore ciki degravenge miu 33 Jaꞌasabajꞌa segravena ka Lamatua bera-beradegravenge miu Te Negravengu ka dhu bisa taoho dhegraveu mamuri dame degravenge mera-milu Legraveke tareꞌa

16Paulus paꞌadhu lii mahoꞌo asa aꞌari

egravetu Roma1 Degravenge sasuri neꞌe jaꞌa neo

patadha miu degravenge ana hegraveni egravedhiFebe aa manegravengi ho miu segravemi merene Negravengu ka dhu ra dedꞌe ho ladhe-leru jumaꞌat egravetu kota Kengkrea 2 Jaꞌamanegravengi ho miu segravemi mere ne degravengebeꞌa Tao dhu pantas mi negravengu nukasegravemi hia dhegraveu sarani segravera lula negravengune paꞌegraveki degravenge Kegravetu egravedhi YesusKristus Ladhe na parluu ngaa soru-bara ne Te negravengu biasa soru-bara le

1521 Yesaya 5215 1522 Roma 113 1526 1 Korintus 161-4 1527 1 Korintus911

Roma 163 316 Roma 1616jaꞌa degravenge dhegraveu ae-ae karegravei negraveti uruka

3 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi ana hegraveniegravedhi Priskila degravenge dhegraveuegravemu na Akila Jiꞌi ka dhusama-sama pakako sasabꞌa ae-ae negraveti Yesus Kristus 4 Duara oe madhe sadꞌi neo pama-muri jaꞌa Te ngaa mesa boejaꞌa di dhu manegravengi makasimi dua ra Te dhegraveu Yahudiboe dhu jꞌajꞌi le dhegraveu saraninegraveti jumaꞌat aaꞌi-aaꞌi buli mia-mia manegravengi makasi kahegraveilula tatao ra dhu beꞌa

5 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu pakaboko homanegravengi-mangajꞌi egravetu dꞌaraegravemu Priskila degravenge Akila

Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi angalaijaꞌa Epenetus Negravengu kadhegraveu uru tegraveka parcaya Kristusegravetu propensi Asia

6 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi ana hegraveniegravedhi Maria Negravengu dhu sabꞌaneꞌa boe jꞌegravera egravetu talora aaemiu

7 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi An-dronikus degravenge ana hegraveni egravedhiYuniadagger Dua ra dhegraveu Yahudisama segravemi jaꞌa kahegravei Dua raparcaya uuru Kristus negraveti jaꞌaUru egraveegravena regravengu sama-samadegravenge jaꞌa egravetu dꞌara begravedhoDua ra jꞌajꞌi dhegraveupajuu-palehaLamatua aa dhegraveu ae tadhe si

8 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi Amplia-tus Jaꞌa sue ne lula negravengudhu paꞌegraveki degravenge Kegravetu egravedhiYesus Kristus

9 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi UrbanusNegravengu kahegravei pakako sasabꞌaKristus sama-sama degravengeegravedhi

Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi Stakis dhujaꞌa sue

10 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi ApelesMasi ka negravengu legraveke dadugu-rariu te ngaa na segi ka nareliꞌu lula legraveka egravera Kristus

Hia lii mahoꞌo mi aꞌari aaꞌi-aaꞌinegraveti Aristobulus

11Hia lii mahoꞌo jaꞌami aꞌa Hero-dion Negravengu dhegraveu Yahudikahegravei sama segravemi jaꞌa

Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi isi egravemuNarkisus dhu parcaya Kristus

12 Hia lii mahoꞌo mi ana hegraveniegravedhi Trifena degravenge TrifosaRegravengu pakako kahegravei sasabꞌanegraveti Kegravetu egravedhi Yesus Kristus

Hia lii mahoꞌo mi angalai jaꞌaana hegraveni egravedhi Persis Tenegravengu kahegravei sabꞌa bia hia Kegravetuegravedhi Yesus Kristus

13 Hia lii mahoꞌo mi Rufus Kegravetuegravedhi Yesus Kristus ka dhuhagꞌe nare ne

Hia lii mahoꞌo mi ina na kahegraveiTe negravengu ne nuka segravemi inadꞌegravelu jaꞌa

14 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi Asinkri-tus Flegon Hermes PatrobasHermas degravenge aꞌari aaꞌi-aaꞌidhu pea degravenge regravengu

15 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi Filo-logus ana hegraveni egravedhi Yu-lia Olimpas Nereus degravengeana hegraveni na degravenge dhegraveu-dhegraveu sarani aaꞌi dhu sama-sama degravenge regravengu

16 Ladhe miu pakaboko na mipaꞌuu egraveci degravenge egraveci dhu pantas midhegraveu parcaya Jumaꞌat Kristus aaꞌi-aaꞌi egravetu seꞌe hia lii mahoꞌo mi miukahegravei

Lii pasanegravedꞌe negraveti Paulus 163 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquoPriskardquo Priska degravenge Priskila egraveegravena ngara negraveti cadhegraveu egraveegravena ka 163 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 182 dagger 167 Alkitab lii Yunani dhu beꞌarisi aa dhu uru tegraveka suri peka na Yunia (ngara dhegraveu bhegraveni) Abhu cahagꞌe kahegravei dhu suri peka naYulia (ngara dhegraveu bhegraveni) Karegravei negraveti abad ka-13 abhu cahagꞌe hari dhu suri peka na Yunias (ngara dhegraveumone) Dhegraveu heka-dhegraveu heka Kristen karegravei negraveti uru-uru pangee na aꞌa Andronikus degravenge susi Yuniane dhegraveu egravemu-kamali dhu sabꞌa hia Ama Lamatua nuka segravemi aꞌa Akila degravenge susi Priskila 1613Markus 1521 1616 1 Korintus 1620 1 Tesalonika 526

Roma 1617 317 Roma 162717 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa manegravengi segravena

ka miu mage-mage Jꞌaga paie-iie teabhu dhegraveu dhu taomiumae-manyegravelaaa dhu neo sii pabegravebhemiu Ngaa dhuregravengu peka degravenge miu segravera palabꞌadegravenge ngaa dhu jiꞌi ajꞌa-nori le miuDe baku paꞌangalai degravenge dhegraveu segravemisegravera 18 Dhegraveu segravera sabꞌa boe hia Kegravetuegravedhi Yesus Kristus Regravengu segravera dhokasabꞌa ho paꞌoto ngiꞌu regravengu unu raDhegraveu segravera dhokahegravebꞌamegravenyimi dhegraveudhu dhae reꞌa megraveka mia ka dhu beꞌaaa mia ka dhu karehe Regravengu hegravebꞌamegravenyi ho kapodꞌe-kabegraveli dhegraveu

19 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tadegravengi le namiu loe boemadhutu dadꞌegravei LamatuaNegraveti egraveegravena ka dꞌara jaꞌa karejꞌe titukegravena lula miu Dadꞌegravei jaꞌa ka ladhemiu dꞌegravelu-megraveu egravetu jꞌara-jꞌara beꞌaaa baku pakihu kee degravenge jꞌara-jꞌarakarehe 20 Ama Lamatua ka dhubisa hia egravedhi mamuri dame degravengemera-milu Negravengu ka dhu egraveegravena napalaho koasa negraveti dhegraveu aae nidhu aapadꞌelo peka na miu ka dhu segiSeꞌe se negravebhu heka jꞌajꞌi Jaꞌa sabajꞌamanegravengi segravena ka Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo dꞌara hua iia Na midedha miu

21 Ari egravedhi Timotius dhu sabꞌasama-sama degravenge jaꞌa hia liimahoꞌo mi miu kahegravei

Lukius Yason degravenge Sosipaterhia lii mahoꞌo kahegravei Regravenguse dhegraveu Yahudi egraveci egraveegravena kadegravenge jaꞌa

22 (Jaꞌa ne Tertius ka dhu surisasuri neꞌe madhutu ngaa dhuPaulus pua jaꞌa suri Lii ma-hoꞌo negraveti jaꞌa te jaꞌa ne dhegraveuunu Kegravetu egravedhi Yesus Kristuskahegravei)

23 Jaꞌa Paulus manubha egravetu egravemuGayus Dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌitema pakaboko egravetu egravemu na homanegravengi-mangajꞌi Negravengu hialii mahoꞌo kahegravei

Erastus dhu jꞌajꞌi bendaharakota degravenge aꞌari egravedhi Kuartus

hia miu lii mahoꞌo kahegravei24 [Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhi

Yesus Kristus padꞌelo dꞌara hua iia Nami miu aaꞌi-aaꞌi mi Legraveke tareꞌa]Dagger

Ama Lamatua ne kapai titu kegravena25 Koa-kio mi Ama Lamatua Te

Negravengu ka dhu unu koasa segravena katao miu jꞌajꞌi egravera Lii Lolo Beꞌa Napeka segravemi egraveegravena ka aa jaꞌa ajꞌa-noridhegraveu segravemi egraveegravena kahegravei ropa jaꞌa pekadegravenge regravengu lula-negraveti Yesus KristusLamatua ka dhu bhoke paledꞌa hiami egravedhi jꞌara aaꞌi-aaꞌi lula-negraveti Kris-tus dhu uru-uru segravera dhegraveu dhae reꞌamegraveka lula dhu pahuni era 26 Tengaa jꞌara-jꞌara dhu uru segravera dhegraveuregraveti lii padhai Lamatua suri egravetu SasuriMola-Megraveci limuri ne megraveu aadha-aadha le Ama Lamatua dhu madhenegravedhi boe Negravengu ka ator segravena kadhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi reꞌa megraveumadha jꞌara dhu pahuni uru segraveraDegravenge jꞌara neꞌe dhegraveu segravera bisa par-caya Ne aa tao madhutu dadꞌegravei Na27 Dhodhoka Negravengu mesa-mesa Nadi Ama Lamatua Dhodhoka Negravengumesa-mesa Na dhu neꞌa aaꞌi megraveu-megraveu jꞌara Jaꞌa dꞌegravei jꞌoka padedha-dedha Ne lula tatao Yesus KristusLegraveke tareꞌa

Sasuri jaꞌa dꞌai sange neꞌe kaSaloomPaulus

1621 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 161 1623 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1929 1Korintus 114 2 Timotius 420 Dagger 1624 Alkitab lii Yunani dhu uru tegraveka aa dhu beꞌa risi degravenge boeayat 24 ne

1 Korintus 11 318 1 Korintus 113

Sasuri Paulus ka egravecihia dhegraveu parcaya egravetu kota

Korintus1 KorintusSaloom

1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus AmaLamatua hagꞌe nare le jaꞌa segravena kajꞌajꞌi dhegraveupajuu-palehaYesusKristusSostenes hia miu lii mahoꞌo kahegravei2 Jaꞌa suri sasuri ne hia miu dhegraveu par-caya Ama Lamatua egravetu kota KorintusNa hagꞌe nare le miu ho jꞌajꞌi dhegraveumola-megraveci Negravengu lula miu parcayale Yesus Kristus dhu Ama Lamatuapajaji mema le karegravei negraveti uru ka hoNa mai Ama Lamatua tao miu mola-megraveci kahegravei egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveuparcaya aaꞌi-aaꞌi egravetu mia-mia Teregravengu manegravengi le segravena ka Kegravetu egravedhiYesus Kristus soru-bara si Negravengu nejꞌajꞌi Kegravetu mi dedha egravedhi aa regravengukahegravei

3 Jaꞌa manegravengi-mangajꞌi mi Amaegravedhi Ama Lamatua degravenge Kegravetu egravedhiYesus Kristus Jaꞌa manegravengi segravena kaRegravengupadꞌelo dꞌara hua iia Ramimiuho miu mamuri dame degravenge mera-milu

Paulus manegravengi makasi mi Lamatualula dhegraveu Korintus

4 Lodꞌo-lodꞌo jaꞌa ngee kegravedhi miujaꞌa padhai lii degravenge Lamatua jaꞌapeka na ldquoMakasi ae-ae lula parcayadhegraveu Korintus segraverardquo Te Lamatua dhupadꞌelo le dꞌara hua iia Na mi miulula miu legraveka taruu Yesus Kristus dhuLamatua pua Na mai 5 Hegraveia Na hiamiu aꞌegravera kamiu bisa pakako sasabꞌa-laꞌa aaꞌi-aaꞌi lulamiupaꞌegraveki degravengeNeEgraveegravena ka dhu tao dꞌara miu kaja-suꞌidegravenge jꞌara-jꞌara dhu beꞌa Negraveti egraveegravenakamiumeꞌamegraveumadha jꞌara aaꞌi-aaꞌidhuhua iia risi lula-negraveti jꞌaramamuriNegravengu Miu meꞌa kahegravei jꞌara mia dhu

beꞌa risi ladhe miu lole mi dhegraveu lula-negraveti Yesus Kristus 6 Jꞌara aaꞌi-aaꞌi neꞌeka dhu padelo na jꞌara-jꞌara dhu jiꞌipeka le degravenge miu lula-negraveti Kristusegraveegravena dhu amo le egravetu dꞌara miu Negravetiegraveegravena kamiumeꞌa tareꞌa-reꞌa na jꞌarasegravera legraveke 7 De miu abhu le jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa dhu Roh Lamatua pala-bagi hia dhegraveu unu Na Kura boe cikisa Hegraveia miu tatae lodꞌo dhu begraveli-camegravedꞌa Lamatua bhoke ho padꞌeloKegravetu egravedhi Yesus Kristus mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi 8 Kristus egraveegravena ka dhu neo paꞌegraveramiu segravena ka miu taha taruu toke Namai hari asa rai-haha ne Degravenge jꞌaraneꞌe miumanahu boe aa abhu boe cadhegraveu sa dhu bisa pegraveci sasala mi dedhamiu 9 Egravedhi bisa parcaya Lii Holo-NoriAma Lamatua lula ngaa dhu Negravengupeka egraveegravena ka dhu jꞌajꞌi Tatu Negravenguneo tao jꞌara se aaꞌi-aaꞌi hia miu TeNegravengu ka dhu bhoke jꞌara segravena kamiu bisa tadhe Ana Na nuka Kegravetuegravedhi Yesus Kristus egraveegravena

Miu dhegraveu parcaya hudꞌi jꞌajꞌi egraveci kuaa baku mae-manyegravela

10 Aꞌari dhu pasue Egravetu dꞌara aaꞌi-aaꞌi se jaꞌa padhai lii pake kolongaraKegravetu egravedhi Yesus Kristus De jaꞌamanegravengi tareꞌa-reꞌa segravena ka miu loeka negraveti padhegraveto egravetu dꞌara lii padhaiTe ngaa miu hudꞌi tenge jꞌara segravenaka mamuri dꞌara egraveci aa baku mae-manyegravela Miu hudꞌi pake ngangeemadhera ho meꞌa na miu neo dꞌaitoo-lane dhu egraveci egraveegravena ka di

11 Te abhu dhegraveu negraveti isi egravemu anahegraveni egravedhi Kloe dhu mai peka degravengejaꞌa na egravetu talora miu abhu dhegraveucahagꞌe dhu patao-palaha taruu12 Aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe miu cahagꞌepeka na ldquoJaꞌa re Paulusrdquo Aa cahagꞌepeka na ldquoJaꞌa re Apolosrdquo Aa abhukahegravei dhu pakaꞌuu na ldquoJaꞌa rePetrusrdquo Aa dhu leo hari peka naldquoJaꞌa ne nanene dhoka Kristus dirdquo

13 Miu pangee tasamia ee Dhegraveuunu Kristus bisa boe mae-manyegravelaDomiupangee na jaꞌa ka dhumadhe

12 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 181 Yoel 232 112 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquoKefasrdquoKefas egraveegravena ngara leo negraveti Petrus 112 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1824

1 Korintus 114 319 1 Korintus 123pala miu egravetu ajꞌu palolo-palegravebhaAadꞌo Do lodꞌo ra sarani miu regravengupake ngara jaꞌa homiu jꞌajꞌi dhegraveu unujaꞌa do Bisa boe si 14 Jaꞌa manegravengimakasi mi Ama Lamatua te lodꞌo jaꞌaegravetu egraveegravena degravenge miu jaꞌa sarani boedhegraveu ae Dhu jaꞌa sarani egravetu negravei dhokaKrispus degravenge Gayus di 15 Degravengejꞌara neꞌe abhu boe dhegraveu dhu bisapeka na ldquoRa sarani jaꞌa pake ngaraPaulus ka jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu unu Paulusrdquo16 (Ee jaꞌa heka sanegravedꞌe kegravena Jaꞌasarani isi egravemu Stefanus cahagꞌe kahegraveiTe ngaa jaꞌa sanegravedꞌe heka abhu dhegraveuera dhu jaꞌa sarani do aadꞌo)

17 Te Kristus pua boe jaꞌa ho lakusarani dhegraveu Kapua sasabꞌa jaꞌa nukapeka-padhai degravenge jꞌara-jꞌara lula-negraveti Lii Lolo Beꞌa Na Te ngaa ladhejaꞌa lole mi dhegraveu Negravengu dꞌegravei boe jaꞌapeka mamegraveu jaꞌa do padꞌelo jꞌara-jꞌara dhu kapai Te ladhe jaꞌa pad-hai lii segravemi egraveegravena egraveegravena pakura koasanegraveti lii lolo mamadhe Kristus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

Koasa Kristusmai negraveti Ama Lamatua18 Abhu dhegraveu dhu pangee na

madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi peka-padhai lula-negravetimamadheKristus egravetuajꞌu palolo-palegravebha egraveegravena goa titukegravena Te ngaa dhegraveu segravemi segravera begraveli-camegravedꞌa cegraveri eele negraveti Ama LamatuaAa te ngaa bagi mi egravedhi mamadheKristus ne segravena ka padꞌelo koasaLamatua ho patabuli egravedhi negraveti koasasasala-sasigo egravedhi 19 Jꞌara neꞌenuka segravemi dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua ngara na Yesaya suri tegravekepeka naldquoAma Lamatua peka nalsquoMadha jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu dꞌegravelu-

megraveu reꞌabegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa paꞌele iie aaꞌi si

segravena ka jꞌajꞌi mi megravedha dhudegravenge boe kabꞌua

Rupa-rupa mamegraveu regravengubegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa core eele aaꞌi si

segravena ka jꞌajꞌi mi megravedha dhuguna boersquo rdquo

20Uru egraveegravena mema Lamatua padhailii segravemi egraveegravena ka Te ngaa limuri netasamia hari Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segraverasegravemi ngaa sa Mese agama segravera jꞌajꞌisegravemi ngaa Aa tuka tao lii langu segraveratasa mera mia Miu nanene segravekuLamatua tao si nuka segravemi dhegraveu goaNegravengu bete eele aaꞌi le mamegraveu dhuamo egravetu dꞌara kahadhu dhegraveu rai-hahane aa tao mamegraveu segravera nuka segravemimegravedha dhu degravenge boe kabꞌua

21-22 Mamegraveu Ama Lamatua legravengeaaꞌi megraveu-megraveu Masi ka dhegraveu rai-haha ne pangee na regravengu dꞌegravelu-megraveute ngaa jꞌara ngangee regravengu mesa radꞌai megraveka ho ra tadhe hua iia AmaLamatua Masi ka segravemi egraveegravena tengaa Lamatua pake le mamegraveu Na hobhoke jꞌara hia dhegraveu rai-haha Teuru egraveegravena Lamatua pangee peka naldquoMasi ka dhegraveu rai-haha pangee nadhegraveu pajuu-paleha Jaꞌa segravera goa tengaa tasamia egraveegravena ka hudꞌi Jaꞌa puaku dhegraveu lasi lole degravenge ra jꞌara dhulegraveke negraveti Jaꞌardquo Te Lamatua pua dhegraveuregraveti lii padhai Na ho lasi lole degravengedhegraveu Na pamaꞌegravete nare le neo pake liimoa egraveegravena segravena ka dhegraveu bisa parcayaNe Negravengu pake jꞌara ne ho patabulidhegraveu negraveti koasa sasala-sasigo ra

Te ngaa dhegraveu rai-haha ne pangeena jꞌara Ama Lamatua ne goa Negravetiegraveegravena ka regravengu pusi-pahae boe dhegraveupajuu-paleha Na Te dhegraveu Yahudi neomanegravengi dhoka tadha-tadhamalaa disegravena ka bisa regravedhi koasa LamatuaAa dhegraveu Yunani neo nanene dhokajꞌara-jꞌara hua iia dhu maso asa dꞌarakahadhu ra madhutu ngangee regravengumesa ra 23Masi ka segravemi egraveegravena te ngaaegravedhi dhu jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehaLamatua lati peka degravenge dhegraveu naldquoLamatua pua le Kristus nuka DhegraveudhuNegravengu pajajimema karegravei negraveti uruka mai asa rai-haha ne Ka dhegraveuleo paku pamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebhardquo Ropa dhegraveu Yahudi tadegravengi

114 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 188 1929 Roma 1623 116 1 Korintus 1615 119Yesaya 2914 120 Ayub 1217 Yesaya 1912 3318 4425

lii lolo neꞌe regravengu sisu te madhutuaꞌabhu ra Dhegraveu dhu Lamatua neopua mai egraveegravena bisa boe madhe segravemiegraveegravena Ropa dhegraveu Yunani tadegravengi liilolo ne ra pangee na ldquoLii lolo dhegraveugoardquo 24 Te ngaa abhu dhegraveu dhu AmaLamatua hagꞌe nare le ho jꞌajꞌi dhegraveuunu Na Regravengu segravera cahagꞌe negravetidhegraveu Yahudi aa cahagꞌe negraveti dhegraveuYahudi boe Madhutu aꞌabhu regravengumamadhe Kristus dhu padꞌelo le miregravengu na koasa Ama Lamatua degravengeboe too-lane aa mamegraveu Na risi aaꞌimegraveu-megraveu 25 Masi ka dhegraveu rai-hahapangee na jꞌara Lamatua ne unudhegraveu goa te ngaa Negravengu megraveu risieele regravengu Aa masi ka ra pangeena Lamatua degravenge boe koasa te ngaakoasa Na dedha risi eele negraveti regravengu

26 Aꞌari pasue Segravena ka miu bisameꞌa megraveu lii padhai jaꞌa ne sanegravedꞌemamuri miu lodꞌo Lamatua hagꞌenare miu ho jꞌajꞌi dhegraveu unu Na Mad-hutu aꞌabhu dhegraveu rai-haha egravetu taloraaae miu abhu boe dhegraveu ae dhu dꞌegravelu-megraveu abhu boe dhegraveu ae dhu degravengepangaru kapai aa abhu boe dhegraveu aedhu aꞌari ra dhu degravenge kolongara ka-pai 27 Te ngaa Lamatua hagꞌe naredhegraveu dhumadhutu ngangee dhegraveu rai-haha na tabhegravenga ana liku segravenaka pamakae dhegraveu dhu pangee naregravengu dꞌegravelu-megraveu Aa Na hagꞌe naredhegraveu dhu madhutu dhegraveu rai-hahadhegraveu dhu degravenge boe koasa segravena kapamakae dhegraveu dhu pangee na regravengudegravenge koasa 28 Hegraveia Na hagꞌe naredhegraveu haha dhu degravenge boe kolongaraaa dhu biasa dhegraveu pahaha si TeLamatua neo pake si segravena ka dhegraveudhu pangee na regravengu dhegraveu kapaijꞌajꞌi segravemi dhegraveu degravenge boe pangarungaa-ngaa 29 Degravenge jꞌara egraveegravena begraveli-camegravedꞌa abhu boe dhegraveu egraveci sa dhubisa tegravebꞌa kakara egravetu madha AmaLamatua peka na negravengu dhegraveu kapai

30 Te Ama Lamatua mesa Na ka dhubhoke pataleo jꞌara segravena ka miu bisamaso jꞌajꞌi dhegraveu unu Kristus Lamatuaka pake Yesus jꞌajꞌi Dhegraveu dhu pala-

bagi mamegraveu Na mi dedha egravedhi Yesusegraveegravena ka dhu oti jꞌara ho egravedhi bisapadame degravenge Ama Lamatua Yesusegraveegravena ka dhu tao egravedhi ho bisa ma-muri mola degravenge megraveci Aa Negravengu kadhu patabuli egravedhi negraveti koasa sasala31 Egraveegravena nuka segravemi dhu suri tegraveke egravetudꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatuapeka naldquoCee ka dhu dꞌegravei pakapai kolongara

dhegraveubeꞌa risi pakapai kolongara

Lamatua egravedhiBaku pakapai iisirdquo

2Egravedhi hudꞌi lole paledꞌa-ledꞌa ku mi

dhegraveu aaꞌi-aaꞌi mamadhe Lamatua Yesusegravetu ajꞌu palolo-palegravebha

1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Uru egraveegravenalodꞌo jaꞌa dhiu asa miu jaꞌa bhokepaledꞌa jꞌara-jꞌara Lamatua dhu uruegraveegravena dhegraveu rai-haha ne reꞌa megraveka Tengaa jaꞌa kegraveti boe lii segravera ho padedhaiisi Aa jaꞌa padhai boe pake lii dhucarui segravena ka padꞌelo mamegraveu jaꞌaunu ku 2 Lodꞌo jaꞌa bera-bera degravengemiu jaꞌa pangee segravemi neꞌe ka jaꞌapadꞌelo dhoka ca jꞌara di nuka YesusKristus Negravengu ne Dhegraveu dhu AmaLamatua pajaji mema karegravei negraveti uruka ho hia mai Te ngaa ropa Yesusmai dhegraveu paku pamadhe Ne egravetu ajꞌupalolo-palegravebha Dhoka jꞌara neꞌe didhu jaꞌa keꞌa megraveu

3 Uru egraveegravena lodꞌo jaꞌa bera-beradegravenge miu jaꞌa rasa mamegraveu jaꞌa dꞌaiboe aa jaꞌa madhaꞌu ka isi karegravebha4 Jꞌara lii padhai jaꞌa aa ngaa dhujaꞌa lole mudꞌa di Te jaꞌa koꞌo boepake lii dhu karisi segravena ka pamakomiu Aadꞌo Te ngaa ropa jaꞌa peka-padhai na lii padhai jaꞌa jꞌajꞌi ledꞌalula Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci kadhu ator jaꞌa aa koasa Na sabꞌa egravetujaꞌa kahegravei 5 Te jaꞌa pangee na beꞌaboe ladhe miu parcaya Ama Lamatua

131 Yermia 924 23 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 189

1 Korintus 26 321 1 Korintus 216lulamiu nanene lii padhai dhegraveu dꞌegravelu-megraveu di Dhu beꞌa risi ladhe miu par-caya Lamatua lula Na padꞌelo koasaNa mi dedha miu

Ama Lamatua ajꞌa-nori egravedhi jꞌara-jꞌara mamegraveu dhu legraveke

6 Aa te ngaa ladhe jiꞌi padhai liidegravenge dhegraveu dhuparcaya egravera le jiꞌi ajꞌaregravengu pake lii padhai dhu dhegraveu bisareꞌa megraveu Te ngaa dhu reꞌa megraveu egraveegravenamadhutu boe ngangee dhegraveu egravetu rai-haha ne do madhutu ngaa dhu dhegraveuparedha segravera ajꞌa limuri ne Te segravera sabegraveli-camegravedꞌa ele iie aaꞌi si 7 Te ngaajiꞌi ajꞌa dhoka jꞌara mamegraveu dhu mainegraveti Ama Lamatua Lula uru-uru segraveralodꞌo rai-haha jꞌajꞌi megraveka Lamatuapahuni jꞌara segravera Te ngaa limuri neNegravengu pamaꞌegravete le segravena ka neo bhokepatalele lii pahuni egraveegravena hia egravedhi hoegravedhi kahegravei abhu pala egravetu dꞌara kolon-gara Na dhu kapai risi eele 8 Te ngaadhegraveu paredha limuri ne reꞌa megraveu iiaboe mamegraveu Lamatua Te ladhe reꞌatareꞌa tatu ra pakupamadheboeKegravetuegravedhi dhu dedha risi egraveegravena egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

9 Egravetu dꞌara sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua dhu suri lula-negraveti rahasiaLamatua dhu uru egraveegravena pahuni tegravekepeka naldquoAbhu jꞌara dhu dhegraveu rai-haha

dhae regravedhi megraveka degravenge musimadha ra

aa abhu jꞌara dhu dhegraveu rai-haha dhae tadegravengi regravedhimegravekadegravenge roꞌa dhilu ra

dhu dhegraveu rai-haha bisa ngeeregravedhi boe

Aa te ngaa madhutu iia-iia naLamatua sadia tegraveke le jꞌarasegravera aaꞌi-aaꞌi

bagi mi dhegraveu dhu sue Negravengurdquo10 Uru egraveegravena mema dhegraveu reꞌa boe

jꞌara segravera te ngaa limuri ne AmaLamatua pake Roh Na ho bhokepaledꞌa hia egravedhi

Roh Lamatua egraveegravena neꞌa aaꞌi megraveu-megraveu Te Negravengu parisa toke lutu dꞌaraiiki Lamatua kahegravei 11 Egravedhi egraveci-egraveci

ka degravenge roh egravetu dꞌara egravedhi Negravetiegraveegravena ka egravedhi dhegraveu rai-haha egraveci-egravecika degravenge ngangee aa tatao na Aaabhu boe dhegraveu leo egraveci sa dhuneꞌamegraveudꞌara iiki egravedhi dhoka roh egravedhi unu tidhu neꞌa Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge AmaLamatua Abhu boe ca dhegraveu sa kahegraveidhu neꞌa dꞌara iiki Lamatua DhokaRoh Negravengumesa Na ka dhu neꞌa megraveu

12 Egravedhi dhu segravemi tare le RohLamatua ka Negravengu ka dhu ator egravedhiNegraveti egraveegravena ka egravedhi madhutu boengangee dhegraveu egravetu rai-haha ne LulaRoh Lamatua egravetu dꞌara egravedhi negraveti egraveegravenaka egravedhi tadhe aaꞌi jꞌara dhu beꞌa dhuNegravengu tao le hia egravedhi

13 Jꞌara segravera ka dhu egravedhi temapadhue-padhai Te jiꞌi lole jꞌara-jꞌaradhu Roh Lamatua ajꞌa-nori jiꞌi Ka jiꞌise ajꞌa boe pake lii dhu negraveti mamegraveumadhutu aꞌabhu dhegraveu rai-haha Tengaa jiꞌi ajꞌa-nori pake lii dhu mainegraveti Roh Lamatua mi dhegraveu dhu tadheNegravengu 14 Te ngaa ladhe abhu dhegraveudhu tadhe boe Roh Lamatua ropa nananene lii padhai jiꞌi negravengu dꞌegravei boesegravemi Lula negravengu ngee na ldquoNgaakegravena Maso boe dꞌara kahadhurdquo Aate ngaa masi ka tasamia egraveegravena kadhegraveu ne bisa boe neꞌa jꞌara segravera tenegravengu dhu mamuri paꞌegraveki boe degravengeRoh Lamatua 15 Dhegraveu dhu mamuripaꞌegraveki degravenge Roh Lamatua heka reꞌajꞌara segravera aaꞌi-aaꞌi aa bisa reꞌa miaka dhu legraveke Te ngaa dhegraveu leo pa-jiko rare boe ngangee dhegraveu segravemi segravera16Bisa tasamia Te abhu dhu suri tegravekeegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatuapeka naldquoCee ka dhu bisa reꞌa ngangee Ama

LamatuaDo cee ka dhu bisa ator

Lamatuaho Ama Lamatua tao mad-

hutu lii holo-nori dhegraveuegraveegravena

Abhu boe ca dhegraveu sardquoMadhutu iia-iia na egravedhi teꞌa jꞌara

seꞌe lula Kristus ka dhu soru-barasegravena ka egravedhi bisa pangee madhutungangee Negravengu

29 Yesaya 644 216 Yesaya 4013

Dhegraveu parcaya hudꞌi sabꞌa dꞌara egravecihia Lamatua aa baku patao-palaha

1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Lodꞌo jaꞌaegravetu egraveegravena era miu nuka segravemi dhegraveudhu dhae paꞌegraveki egravera megraveka degravenge RohLamatua Lula miu madhutu dhod-hoka dadꞌegravei dꞌara miu dhoo-dhoo diegraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu rai-haha dhuleo segravera Negraveti egraveegravena ka jaꞌa bisa boepadhai lii degravenge miu nuka segravemi pad-hai lii degravenge dhegraveu eeꞌa te miu nukasegravemi ana iiki sa 2 Jaꞌa hudꞌi ajꞌamiu jꞌara-jꞌara dhu carui boe lula miubisa megraveka segravemi mere jꞌara dhu caruinuka segravemi ana iiki dhu bisa megraveka raꞌasisi Miu hudꞌi kadhii ku sama segravemidhegraveu eeꞌa dhu tema raꞌa sisi Te ngaalimuri ne miu nuka segravemi ana raraiisi hiu era dhu meꞌa dhoka minususu di 3 Lula ngangee miu cakaraadhegraveu dhu neo dhoka madhutu dadꞌegraveidꞌara di Ladhe abhu dhegraveu dhu risinegraveti miu miu tegraveka dꞌara aa patao-palaha leli Negraveti egraveegravena ka jaꞌa pekana miu meꞌa dhoka madhutu dadꞌegraveimiu dhoo-dhoo De segravemi egraveegravena na miusama segravemi dhegraveu leo egravetu rai-haha ne4 Lula miu cahagꞌe peka na ldquoJaꞌa nere Paulusrdquo Aa cahagꞌe dhu peka naldquoJaꞌa ne re Apolosrdquo Lodꞌo-lodꞌo miupadhai lii segravemi egraveegravena miu padꞌelo namiu egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu leo egraveturai-haha ne

Miu nuka segravemi oka5 Madhutu iia-iia na Apolos egraveegravena

cee Aa jaꞌa Paulus ne cee Tejiꞌi dua mi se dhoka ana pua-palehadi Jiꞌi dhoka padꞌelo jꞌara ho miubisa parcaya Kristus Apolos pakakosasabꞌa madhutu paredha Kegravetu egravedhiAa jaꞌa segravemi egraveegravena kahegravei 6 Jaꞌa kadhu uru tegraveka lole degravenge miu lula-negravetiKristus Egraveegravena nuka segravemi jaꞌa ka dhusegravele hini Hegraveia Apolos mai ajꞌa-norimiu Egraveegravena nuka segravemi negravengu ka dhubui-tatee hini dhu jaꞌa segravele kore segraveraTe ngaa Ama Lamatua ka dhu tao hinisegravera muri jꞌajꞌi kapai aae

7 De dhegraveu dhu segravele hini segravera degravengeboe kabꞌua Segravemi egraveegravena kahegravei degravengedhegraveu dhu bui Dhodhoka egraveci di dhudegravenge kabꞌua nuka Ama LamatuaLula Negravengu ka tao hini segravera muri kasubꞌu degravenge sega 8 Dhegraveu dhu segraveleaa dhegraveu dhu bui-tatee sabꞌa sama-sama te sasabꞌa regravengu egraveci egraveegravena kaAa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu pakako sasabꞌaLamatua begraveli-camegravedꞌa Na bꞌae rui-jꞌajꞌegravera ra 9a Te jiꞌi sama-sama dhegraveusabꞌa negraveti Lamatua Aamiu nuka segravemioka Lamatua dhu Negravengu neo uri

Miu nuka segravemi egravemu9b Segravemi egraveegravena kahegravei miu nuka segravemi

egravemu dhu Ama Lamatua patitu 10 DeLamatua padꞌelo le dꞌara hua iia Nami jaꞌa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa sama segravemidholu Ka Lamatua soru-bara jaꞌa hokeꞌa megraveu jꞌara-jꞌara negraveti kapua segravenaka jaꞌa tao era padhegravedi dhu egravera egravetudꞌaramamurimiu Hegraveia dhegraveu leo ajꞌa-nori miu kahegravei ho regravengu patitu miera padhegravedi dhu jaꞌa tao kore egraveegravenaTe ngaa tuka egraveci-egraveci hudꞌi sabꞌa kudegravenge dꞌara kateme ho regravengu patituegravemu dhu egravera 11 Era padhegravedi dhu egraveraegraveegravena abhu le Nuka Yesus KristusNegraveti egraveegravena ka dhegraveu leo bisa boe tao erapadhegravedi leo egravetu dꞌaramiu te Lamatuadhu tao tegraveke le era padhegravedi dhu legraveke

12 Tatu abhu dhegraveu dhu neo patitukahegravei egravetu era padhegravedi egraveegravenapake rupa-rupa negraveu Abhu dhu neo pake negraveudhu kabꞌua segravemi hualaa doi pudhido hadhu kaleꞌe Abhu dhu pake negraveubiasa nuka segravemi ajꞌu jꞌuꞌu do regraveuhidhu 13 Te ngaa sasabꞌa tuka egraveci-egraveci ka bisa teꞌa aa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi rabisa reꞌa sasabꞌa regravengu egraveegravena beꞌa doaadꞌo Te lodꞌo egravele rai-haha Lamatuaneo segraveku ne sama segravemi Na pake aiho padꞌelo na sasabꞌa dhegraveu segraverabisa taha do aadꞌo 14 Ladhe uji naresasabꞌa negraveti ca dhegraveu pake ai aa negraveudhu na pake bisa taha begraveli-camegravedꞌaLamatua bꞌae rui-jꞌajꞌegravera na egravetu sorga15Te ngaa ladhe uji nare sasabꞌa dhegraveupake ai aa ai naꞌe aaꞌi negraveu dhu negravengupake patitu egravetu era padhegravedi egraveegravena naLamatua hia boe dhegraveu ne ngaa-ngaa

32 Ibrani 512-13 34 1 Korintus 112 36 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 184-1124-28

1 Korintus 316 323 1 Korintus 47Te ngaa tuka ne abhu mamuri eramasi ka segravemi dhegraveu dhu rai kalua negravetidꞌara egravemu ai naꞌe

Miu sama segravemi egravemu sabajꞌa unuLamatua

16 Miu hudꞌi meꞌa ku dhu peka namiu sama segravemi egravemu sabajꞌa Lamatuaaa Roh Na dhu pea egravetu dꞌara 17 Aaladhe abhu dhegraveu dhu paꞌele iie egravemusabajꞌa Lamatua nuka era pea Na namage-mage Begraveli-camegravedꞌa Lamatuapaꞌele iie ne kahegravei Te egravemu sabajꞌaLamatua egraveegravena mola-megraveci De miuhudꞌi mola-megraveci ku kahegravei

18 Miu baku tipu ngiꞌu miu unumi Ladhe abhu ca dhegraveu dhu pangeena negravengu dꞌegravelu-megraveu aa neꞌa aaꞌimadhutu mamegraveu dhegraveu egravetu rai-hahalodꞌo limuri ne egraveegravena peka na negravenguneꞌa boe ngaa-ngaa egraveci sa Ladheegraveu maseꞌa le peka na egraveu meꞌa boengaa-ngaa egraveci sa heka egraveu mulai meꞌakegravena 19 Ngangee dhegraveu egravetu rai-hahataa limuri ne Ama Lamatua peka nagoa Te egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megravecidhu suri tegraveke peka naldquoAbhu dhegraveu dhu pangee na negravengu

dꞌegravelu-megraveute ngaa egraveegravena na Lamatua pake

hari ngangee na dhu karehesegravera

jꞌajꞌimi sasii ho sii paꞌele iiehari negravengurdquo

20 Egravetu era leo dhu suri kahegravei pekanaldquoLamatua egravedhi dhu neꞌa le ngaa dhu

dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segravera pangeeaa dhegraveu dhuhudꞌi reꞌa ku neo tao

ne tasa mere miaNegravengu dhu neꞌa nare le na regravengu

dhoka ngee iia dꞌara dirdquo21-22 Demiu baku padedha dhegraveu egraveci

sa dhu peka na negravengu egraveegravena legravenge aaꞌidhegraveu Te Lamatua ka dhu dedꞌe dhegraveuho ator miu Aaꞌi-aaꞌi segravera jꞌajꞌi le unumiu De dhegraveu dhu atormiu segravera samasegravemi jaꞌa Apolos degravenge Petrus jiꞌise jꞌajꞌi unu miu Aa aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne unu miu kahegravei masi ka miu

mamuri do miu madhe masi ka deoneꞌe do lodꞌo dhu mai aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌiunu miu kateme aae 23 Aa miu jꞌajꞌidhegraveu unu Kristus Aa Kristus unuAma Lamatua

4Kristus pua dhegraveu pajuu-paleha Na

lasi asa mia-mia1 De miu baku koa-kadꞌiri jiꞌi te

jiꞌi dhoka ana pua-paleha Kristus diAa Ama Lamatua legraveka jiꞌi segravena kajꞌaga paie-iie jꞌara-jꞌara dhu uru egraveegravenapahuni tegraveke 2 Dhegraveu dhu madhengamegravedha-panyau lamatua na negravenguhudꞌi jꞌajꞌi ku dhegraveu dhu tao madhutungaa dhu legraveke 3 Tasamia degravenge jaꞌaJaꞌa sabꞌe madhutu ngaa dhu legraveke doaadꞌo Jaꞌa koꞌo boe keꞌa miu nilejaꞌa tasa mera mia Aa jaꞌa pusi-pahaeboe kahegravei dhegraveu leo nile jaꞌa segravemi ngaasa Jaꞌa keꞌa boe nile ngiꞌu jaꞌa unuku kahegravei 4 Te masi ka dꞌara iiki jaꞌapeka na jaꞌa beꞌa le tatu boe sasoana jaꞌa beꞌa Dhumegraveci ka Lamatua kadhu nile jaꞌa tasa mera mia 5 De miubaku tao ngiꞌu segravemi dhegraveu pamaꞌegravetelii langu ho nile dhegraveu leo segravera Matemamai hari Lamatua teNegravengu ka dhuegraveegravena na bhoke patalele aaꞌi megraveu-megraveuNegravengu ka pasabhoka aaꞌi bhabhelu-katubꞌa dhudhegraveu taopahuni egravetu dꞌaramaroga Negravengu neo bhoke paledꞌajꞌara-jꞌara dhu dhegraveu ngee egravetu dꞌara raHegraveia Ama Lamatua neo peka aaꞌi jꞌara-jꞌara dhu beꞌa dhu dhegraveu tao le

6 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa dhu padhai liilula-negraveti jaꞌa degravenge Apolos nuka segravemijaꞌa jꞌajꞌimi conto homiu bisa ajꞌa negravetijiꞌi nuka Tao madhutu jꞌara-jꞌara dhusuri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Ama LamatuaBaku tao dhu leo Ladhe miu madhutuka jꞌara seꞌe miu baku bia re egraveci sa aapadedha iisi lula madhutu ca dhegraveu aapahahe dhegraveu leo 7 De tasamia Miupangee na miu risi negraveti dhegraveu leo doBaku Te aaꞌi-aaꞌi dhu miu unu miuabhu negraveti Ama Lamatua De ladhesegravemi egraveegravena nga tao ka miu ngedꞌe ejꞌa

316 1 Korintus 619 2 Korintus 616 319 Ayub 513 320 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9411 321-22 Alkitab lii Yunani suri peka na Kefas Kefas egraveegravena ngara leo negraveti Petrus

1 Korintus 48 324 1 Korintus 51ai nuka segravemi miu adꞌu-ue unu mi8Nuka segravemi aaꞌi-aaꞌi dhu miu parluumiu abhu le Nuka segravemi miu kaja leMiu tao ngiꞌu mi egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu kapai sama segravemi dhegraveu aae saaa jiꞌi soru-bara boe ciki sa Madhutuiia-iia na Lamatua ka dhu hia aaꞌi-aaꞌi dhu miu parluu Te ngaa ladhemiu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi dhegraveu aae ele boejiꞌi ngegravedꞌu paredha sama-sama degravengemiu si

9 Ama Lamatua ka dhu pua-palehajiꞌi ho laꞌa asa mia-mia egravetu rai-hahane segravena ka lole degravenge dhegraveu jꞌara-jꞌaraKristus Te ngaa ca tegraveka-ca tegraveka sajaꞌa pangee na Lamatua pua jiꞌi titure limuri tegraveka sama segravemi ana begravedhodhu tatae abhu huku madhe HegraveiaNa hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha neaa degravenge ana-ana pajuu Na egravetu sorgamai laladhe jiꞌi 10 Miu kapai titukegravena nga Te abhu dhegraveu dhu pangeena miu dꞌegravelu-megraveu lula paꞌegraveki degravengeKristus Te ngaa regravengu pangee najiꞌi goa titu kegravena lula jiꞌi jꞌajꞌi dhegraveuunu Kristus Ele boe regravengu ngee namiu egravera risi aa jiꞌi se roe aala-aalaEle boe ra dedꞌe miu padedha-dedhate ngaa roꞌo boe pusi-pahae jiꞌi cikisa hegravei Seli-kolane nga 11 Tokedꞌai deo neꞌe jiꞌi manganga degravengekoko-kamango Megravedha-papake jiꞌikahaꞌi-kaheru Dhegraveu loe boe gamejiꞌi Jiꞌi nuka segravemi dhegraveu dhu degravengeboe era pea 12 Jiꞌi sabꞌa degravenge kacui-aai jiꞌi unu mi toke dꞌai egravei kabhegravesuhae Ladhe dhegraveu padhai-kakoli jiꞌi jiꞌidhoka bꞌala peka na ldquoJiꞌi manegravengisegravena ka Ama Lamatua tao jꞌara-jꞌaradhu beꞌa hiamiurdquo Ladhe dhegraveu pajꞌegraverajiꞌi na jiꞌi bꞌala boe dhoka mau-maudi 13 Ladhe dhegraveu padhai paꞌele iiekolongara jiꞌi jiꞌi dhoka dhaa degravengeregravehu mare di Masi ka segravemi egraveegravena tengaa abhu dhegraveu dhu pangee na jiꞌise nuka segravemi kajꞌalu domamumu dhucore eele

14 Jaꞌa suri jꞌara seꞌe neo boepamakae miu Te ngaa jaꞌa neo

pasanegravedꞌe miu lula jaꞌa sue miu nukasegravemi anamatana jaꞌa sa Negraveti egraveegravena kajaꞌa peka degravenge miu ho legravepa asa jꞌaradhu mola 15 Masi ka dhegraveu riho-rihodhu bisa padꞌelo jꞌara hia miu lula-negraveti Kristus te ngaa dhoka jaꞌa mesaku dhu jꞌajꞌi ama miu Te jaꞌa ka dhegraveuuru jꞌara dhu peka-padhai degravenge miuLii Lolo Beꞌa negraveti Yesus Kristus Negravetiegraveegravena ka miu parcaya Ne Jaꞌa tao jꞌaraegraveegravena lula jaꞌa dhu paꞌegraveki megraveno degravengeNe 16 De jaꞌa manegravengi segravena ka miumadhutu jꞌara mamuri jaꞌa ne

17 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa pua Timotiusdhiu soru-bara miu Jaꞌa sue ne samasegravemi ana matana jaꞌa Jaꞌa legraveka nete negravengu kahegravei mamuri paꞌegraveki degravengeLamatua egravedhi Egraveegravena na negravengu soru-bara miu ho pasanegravedꞌe miu negraveti ma-muri jaꞌa Jꞌara mamuri jaꞌa segravemiegraveegravena lula jaꞌa paꞌegraveki degravenge YesusKristus dhu Ama Lamatua hia maiEgraveegravena ka dhu jaꞌa ajꞌa-nori degravenge dhegraveusarani dhu pakaboko egravetu mia-mia

18 Abhu negraveti miu dhu pangeena jaꞌa lake kore boe dhiu degravengemiu Negraveti egraveegravena ka regravengu ngedꞌe titukegravena 19 Te ngaa ladhe Lamatua egravedhidꞌegravei negravebhu boe jaꞌa dꞌai kota Kor-intus Ho egraveegravena na jaꞌa keꞌa megraveuna dhegraveu segravera padhai lii padedha iisido regravengu tareꞌa degravenge koasa 20 TeAma Lamatua egraveegravena Dhegraveu Aae dhu unukoasa Ka dhegraveu Negravengu hegravebꞌa megravenyiboe ho paꞌegravera dhegraveu egravetu dꞌara lalegravekara te ngaa regravengu pake koasa dhu legraveke21 De dadꞌegravei miu tasamia Ladhe jaꞌadhiu na jaꞌa tao lii sakaa aa hukumiu Do jaꞌa dhiu padꞌelo sasuedegravenge dꞌara beꞌa

5Abhu dhegraveu egravetu talora jumaꞌat dhu

adꞌu jꞌara karehe degravenge dhegraveu bhegraveni1 Jaꞌa tadegravengi na ca dhegraveu negraveti

jumaꞌat miu dhu adꞌu jꞌara karehedegravenge dhegraveu bhegraveni Ngaa dhu negravenguadꞌu-ue ne bhelu risi negraveti dhegraveu dhutadhe boe Ama Lamatua Lula negravengu

412 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 183 413 Ibrani 1138 416 1 Korintus 111 Pilipi317 51 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2230

1 Korintus 52 325 1 Korintus 61jꞌunu paꞌegraveci degravenge ina bhala na 2Tengaa miu pamone-pabhegraveni segravemi ju-maꞌat miu mola-megraveci le Te ngaamadhutu iia-iia na miu hudꞌi makaeku aa dꞌara pegravedꞌa Dhegraveu segravemi egraveegravenababegravege eele ne pakajꞌegraveu

3 Masi ka egravedhi pakajꞌegraveu egraveci degravengeegraveci te ngaa dꞌara jaꞌa dhoka egravetumiu di De jaꞌa pamaꞌegravete kore lelii langu dhegraveu dhu tao jꞌara makaeegraveegravena nuka segravemi jaꞌa dhu egravetu egraveegravenale 4 Jaꞌa degravenge hak ho pamaꞌegravete segravemiegraveegravena lula Yesus jꞌajꞌi Kegravetu egravedhi aajaꞌa dhegraveu pajuu-paleha Na De miuhudꞌi madhegravedi paꞌegraveci ku ho pamaꞌegravetelii langu egraveegravena pake kolongara Kegravetuegravedhi Aa dꞌara jaꞌa sama-sama degravengemiu kahegravei 5 Hegraveia miu hudꞌi sarakadhegraveu ne asa dhegraveu aae nidhu segravenaka negravebhu-negravebhu na core eele jꞌarabhelu-katubꞌa negraveti dꞌara na Segravena kaladhe Kegravetu egravedhi mai hari na Negravengupatabuli dhegraveu neꞌe negraveti koasa sasala-sasigo na

6 Beꞌa boe ladhe miu ngedꞌe Bakubhegravelu na egravedhi pakihu bibit roti ciki diho bisa pakapai adonan aaꞌi-aaꞌi Bibitroti nuka segravemi bhabhelu dhegraveu Deladhe soro tegraveke dhegraveu adꞌu-ue bhab-helu egravetu talora aae miu begraveli-camegravedꞌadhegraveu sarani leo segravera madhutu taobhelu kahegravei 7 Babegravege eele dhegraveubhelu egraveegravena negraveti jumaꞌat miu segravemiuru egraveegravena dhegraveu Yahudi segravera core eeleragi aaꞌi-aaꞌi negraveti egravemu regravengu segraveraho neo raꞌa kalela Paska Degravengejꞌara ne miu bisa jꞌajꞌi hari nukasegravemi dhegraveu dhu dꞌara na abhu hekabhelu-katubꞌa Miu hudꞌi jꞌajꞌi kusegravemi egraveegravena Uru egraveegravena dhegraveu roro anakahibꞌi-kalegravebho segravena ka tao badha ko-rban kalela Paska Dꞌai limuri kuregravengu pamadheDhegraveuMola-Megraveci AmaLamatua segravena ka jꞌajꞌi korban dhupamegraveu dꞌara egravedhi 8Uru egraveegravena dhegraveuYahudi raꞌa gee-jꞌara negraveti roti dhupake boe ragi egravetu dꞌara lodꞌo kalelaPaska Limuri ne egravedhi nuka segravemi rotidhu pake boe ragi egraveegravena Negraveti egraveegravenaka egravedhi hudꞌi jꞌaga paie mamuri egravedhi

segravena ka baku tao ia ka jꞌara-jꞌara dhubhelu aa bakupapegravedꞌa dꞌara dhegraveu leoEgravedhi hudꞌi padhai lii dhu legraveke taruuHegraveia ropa dhegraveu ladhe regravedhi mamuriegravedhi ra peka na tatao egravedhi madhutudꞌara mola

9 Ca hari ni jaꞌa suri kegravedhi lesasuri dhu peka na ldquoBaku paꞌegravecidegravenge dhegraveu dhu tao jꞌara makaedegravenge dhegraveu dhu dhegraveu egravemu negravenguboerdquo 10 Aꞌabhu jaꞌa ne peka boena miu baku paꞌegraveci degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne dhu pusi-pahaeboe Ama Lamatua do dhegraveu mangaꞌado dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli dhu manaꞌurare megravedha-panyau dhegraveu do degravengedhegraveu sogo-tagu nidhu Te ladhe segravemiegraveegravena miu hudꞌi tao iisi mi pakajꞌegraveunegraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne11Te ngaa dhu jaꞌa peka ne nuka miubaku paꞌegraveci degravenge dhegraveu dhu peka nanegravengu dhegraveu sarani aa te ngaa negravengutao jꞌara makae degravenge dhegraveu dhu dhegraveuegravemu negravengu boe do dhu mangaꞌa dodhu sogo-tagu nidhu do dhu pahahekolongara dhegraveu do dhumahu do dhukapodꞌe megravedha-panyau dhegraveu Egravedhibaku paꞌegraveci degravenge dhegraveu segravemi segravera Aaloe eele ka madhegravedi miꞌa-minu paꞌegravecidegravenge dhegraveu segravemi segravera

12 Miu degravenge hak ho lee mamuridhegraveu sarani Te ngaa jaꞌa degravengeboe hak segravena ka pamaꞌegravete lii langudhegraveu dhu parcaya boe Ama Lamatua13 Te Ama Lamatua mesa Na ka begraveli-camegravedꞌa pamaꞌegravete hia dhegraveu dhu par-caya boe Ne De miu baku bhegravelu egravetudꞌara Sasuri Ama Lamatua dhu suripeka na ldquoDhegraveu dhu peka na negravengudhegraveu unu Lamatua te ngaa loe boetao bhabhelu na babegravege eele nerdquo

6Dhegraveu parcaya baku pagalaa egraveci

degravenge egraveci egravetu madha hakim1 Ladhe ca dhegraveu sarani pagalaa

degravenge aꞌari na dhegraveu sarani nga taoka lami asa pengadilan egravetu madha

56 Galati 59 57 Kalua negraveti Masir 125 58 Kalua negraveti Masir 137 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 163 513 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 135 177 1919 222124 247

1 Korintus 62 326 1 Korintus 616hakim dhu tadhe boe Ama LamatuaTasamia ka jꞌajꞌi segravemi egraveegravena Beꞌa risilami asa madha dhegraveu-dhegraveu parcayasegravena ka regravenguuri lii langumiu 2Nukasegravemi dhu dhae meꞌa megraveka pekana dhegraveu-dhegraveu parcaya begraveli-camegravedꞌaregravengu ka dhu pamaꞌegravete lii langu dhegraveuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne De tasamiaka miu mesa mi bisa boe uri lii langudhu ana iiki-iiki 3 Dhu mola-molaka ladhe begraveli-camegravedꞌa egravedhi ka dhuuri lii langu ana pajuu Lamatua negravetisorga De tatu hudꞌi miu ku dhuuri lii langu dhu begraveli-begraveli jꞌajꞌi egravetutalora aae miu 4 Risi-risi hari ladhemiu dhegraveu parcaya pagalaa lula-negravetijꞌara dhu ana iiki-iiki segravera nga tao kamiu pake dhegraveu pamaꞌegravete lii dhu dhegraveu-dhegraveu sarani pakabꞌua boe si

5 De jaꞌa neo peka ca jꞌara dhupamakae miu Segravemi ngaa Nuka segravemiegravetu talora aae miu abhu boe ca dhegraveusa dhu dꞌegravelu-megraveu uri lii langu dhu anaiiki-iiki segravera segravemi lii langu dhu cegraveunegraveti aꞌari egravedhi 6 Te ngaa negraveti taloramiu abhu dhegraveu parcaya dhu egravere negravetiaꞌari na dhegraveuparcaya asamadha dhegraveupamaꞌegravete lii langu Aa te ngaa dhegraveupamaꞌegravete lii langu ne dhu parcaya boeLamatua

7 Legraveke boe sina ma Miu dhusegi boe le egraveegravena ladhe miu egraveci degravengeegraveci lami pagalaa asa era pamaꞌegravete liilangu Beꞌa risi aꞌari egraveu egraveegravena sorotegraveke ne ladhe na tao sala mi dedhaegraveu Aa ladhe aꞌari egraveu dhegraveu parcayamanaꞌu nare megravedha-panyau egraveu beꞌarisi hudꞌi laa nare 8Te ngaamiu dhegraveuparcaya egraveci tao sala mi aꞌari miu Aaegraveci manaꞌu egraveci Aa te ngaa miu sama-sama dhegraveu parcaya

9 Miu nuka segravemi meꞌa boe jꞌaraseꞌe aaꞌi-aaꞌi Te dhegraveu dhu roꞌoboe tao dhu legraveke tatu bisa boe jꞌa-jꞌi dhegraveu unu Ama Lamatua Magesoro tegraveke dhegraveu tipu miu segravena ka miuadꞌu-ue sasala Dhegraveu dhu tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu dhu dhegraveu egravemunegravengu boe dhu sogo-tagu nidhu dhubersina mone dhegraveu dua dhu paꞌegraveci

nuka segravemi dhegraveu egravemu-kamali 10 dhegraveumanaꞌu dhegraveu mangaꞌa dhegraveu rinumahu dhu padhai lii pakarehe ko-longara dhegraveu dhu pakapodꞌe ho raremegravedha-panyau dhegraveu te dhegraveu aaꞌi-aaꞌisegravemi seꞌe se tatu bisa boe jꞌajꞌi dhegraveuunu Ama Lamatua

11 Mema uru egraveegravena miu cahagꞌesegravemi egraveegravena kahegravei Te ngaa AmaLamatua saku eele sasala-sasigo miuhegraveia pamegraveu miu Aa Negravengu bhoke lejꞌara kahegravei segravena ka miu bisa pabeꞌahari degravenge Ne Na tao jꞌara seꞌe lulamiu paꞌegraveki degravenge Kegravetu egravedhi YesusKristus aa lula miu paꞌegraveki degravenge RohLamatua kahegravei

Ladhe egraveu jꞌaga paie ngiꞌu egraveu egraveu pak-abꞌua Lamatua

12 Jaꞌa degravenge hak segravena ka tao aaꞌimegraveu-megraveu Te ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌaneo tao segravera tatu boe beꞌa hia jaꞌaDe masi ka jaꞌa degravenge hak segravena katao aaꞌi megraveu-megraveu te ngaa jaꞌa koꞌoboe jꞌara dhu karehe koasa nare jaꞌa13 Conto segravemi dhegraveu peka na ldquoNgan-gaꞌa parluu kabake aa kabake parluungangaꞌardquo Te ngaa sanegravedꞌe te begraveli-camegravedꞌa Lamatua palaho aaꞌi dua-duara Conto dhu leo hari egravedhi bisaboe soro ngiꞌu egravedhi segravena ka bisa taojꞌara makae degravenge dhegraveu dhu dhegraveuegravemu-kamali egravedhi boe Egravedhi unu ngiꞌune segravena ka sabꞌa hia Lamatua egravedhiAa Lamatua egravedhi ladhe-leru ngiꞌuegravedhi 14Ropa Kegravetu egravedhi Yesus Kristusmadhe Ama Lamatua ka pamamurihari Ne De ladhe egravedhi madhe Negravengudegravenge koasa kahegravei ho pamamuri hariegravedhi

15 Ngiꞌu miu jꞌajꞌi mi unu Kristusnuka segravemi miu bagian negraveti ngiꞌu Kris-tus Tatu jꞌara ne miu meꞌa le Deladhe jaꞌa pake bagian negraveti ngiꞌu Kris-tus ho laku paꞌegraveci degravenge ngiꞌu negravetibhegraveni kajeo na tasamia Baku segravemiegraveegravena Te egraveegravena na legraveke boe 16Tatumiumeꞌa le ladhe dhegraveu tao jꞌara makaeho jꞌunu paꞌegraveci degravenge bhegraveni kajeo nadua-dua pakihu kee jꞌajꞌi mi egraveci Te

612 1 Korintus 1023 616 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 224

1 Korintus 617 327 1 Korintus 713dhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci peka na ldquoRegravengu dua ra paꞌegravekile jꞌajꞌi mi egravecirdquo 17 Te ngaa dhegraveudhu mamuri dꞌara egraveci degravenge Kegravetuegravedhi Yesus Kristus jꞌajꞌi le egraveci degravengeNegravengu sama segravemi dua ra dhu paꞌegravekiegravetu dꞌara roh egraveci

18 Ladhe egraveu abhu tebho tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu dhu dhegraveu egravemu egraveuboe na rai pakajꞌegraveu Dhegraveu adꞌu-uesasala rupa-rupa dhu paꞌele iie regravenguunu ra aa paꞌele iie dhegraveu leo kahegraveiTe dhegraveu dhu karihu kajꞌalu paꞌele iiengiꞌu negravengu unu na 19Ngiꞌu egraveu egraveegravenanuka segravemi egravemu sabajꞌa Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci Roh Negravengu egraveegravenaka dhu pea egravetu dꞌara miu te AmaLamatua mesa Na ka hia Roh Na midedha miu Negraveti egraveegravena ka miu degravengeboe hak ciki sa hegravei ho jꞌajꞌi lamatuadhu ator ngiꞌu miu unu mi Te ngaanga tao ka miu mamuri segravemi pameꞌaboe sa degravenge jꞌara seꞌe 20Kristus suinare le miu degravenge kabꞌua titu kegravenaDe miu hudꞌi mamuri ku degravenge pak-abꞌua ngiꞌu miu unu mi ho padꞌelona miu pakabꞌua Ama Lamatua kahegravei

7Dhegraveu egravemu-kamali

1 Jaꞌa neo suri jꞌara-jꞌara dhu miupakaregravei egravetu dꞌara sasurimiu egraveegravena dhupeka na ldquoTasamia Dhu beꞌa ka dhegraveumone baku leo-egravemu dordquo

2 Segravemi neꞌe lula abhu lodꞌo taleoae dhu dhegraveu bisa manahu asa dꞌaratatao dhu sala egravetu dꞌara paꞌegraveci monedegravenge bhegraveni negraveti egraveegravena ka beꞌa risidhegraveu mone egraveci hudꞌi degravenge ku dhegraveuegravemunegravengumesa na Segravemi egraveegravena kahegraveidhegraveu bhegraveni hudꞌi paꞌegraveci ku degravengedhegraveu egravemu negravengu mesa na

3 Mone dhu degravenge le dhegraveu egravemuMage moꞌo boe jꞌunu paꞌegraveci degravengedhegraveu egravemu egraveu Aa dhegraveu bhegraveni dhudegravenge le dhegraveu egravemu Mage moꞌo boejꞌunu paꞌegraveci degravenge dhegraveu egravemu egraveu 4 Tebhegraveni dhu leo le egravemu hia le ngiꞌu nasegravena ka jꞌajꞌi unu dhegraveu egravemu na Aa

mone dhu leo le egravemu hia le ngiꞌu naho jꞌajꞌi unu dhegraveu egravemu na 5 De miubaku patula-pajuku lula dua-dua midhu degravenge hak hua Te ngaa ladhemiu neo sabajꞌa di ho moꞌo boe ngeejꞌara dhu leo-leo na jꞌunu paꞌegraveci boedꞌara ciki ooꞌe egraveegravena ka ngaa-ngaa taoboe Sadꞌi dua mi mere lii egraveci ku Aaladhe sabajꞌa mere na beꞌa risi pak-aboko hari degravenge ka Te ladhe aadꞌona bisa jꞌajꞌi beꞌa boe Te dhegraveu aaenidhu bisa dadugu-rariu dhegraveu dhutaha rare boe dꞌara 6 Jꞌara ne mainegraveti aꞌabhu jaꞌa di negraveti boe atoraLamatua 7 Madhutu ngangee jaꞌabeꞌa risi dhegraveu baku leo-egravemu nukasegravemi jaꞌa dhu degravenge boe dhegraveu egravemu Tengaa Ama Lamatua hia dhegraveu karunyapamegraveci degravenge negravengu Negraveti egraveegravena kaabhu dhegraveu dhu Ama Lamatua hia sileo-egravemu aa abhu cahagꞌe dhu Na hiasi leo boe egravemu

8 Jaꞌa neo peka degravenge dhegraveu monedo dhegraveu bhegraveni dhu leo megraveka egravemu aadegravenge bhegraveni balu na beꞌa risi miubaku leo-egravemu nuka segravemi jaꞌa ne 9 Tengaa ladhe taha mere boe hua iia leoegravemu ka Dhu hua iia risi ladhe dhegraveuleo-egravemu te aadꞌo na dadꞌegravei dꞌara napaꞌele iie ngiꞌu negravengu unu na

10 Neꞌe ne mai boe negraveti ngangeejaꞌa mesa ku Te jaꞌa neo peka ngaadhu Lamatua egravedhi paredha lemi dhegraveudhu leo le egravemu na bhegraveni bisa boepaꞌia-paꞌela degravenge dhegraveu egravemu-kamalina 11 Te ngaa ladhe negravengu tegravekeeele dhegraveu egravemu na beꞌa risi leo iaka egravemu Hua iia negravengu laꞌe padamedegravenge mone dhu jꞌajꞌi dhegraveu egravemu naSegravemi egraveegravena kahegraveimone bisa boe paꞌia-paꞌela degravenge dhegraveu egravemu-kamali na

12 Neꞌe ne madhutu ngangee jaꞌamai boe negraveti Lamatua egravedhi Aa midhegraveu leo jaꞌa neo padhai lii segravemineꞌe ladhe abhu mone dhegraveu saranidhudhegraveu egravemunaparcaya boeKristusna baku ia eele ne ladhe dhegraveu egravemuna neo mamuri taruu degravenge negravengu13 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge bhegraveni dhudhegraveu egravemu na parcaya boe Kristus

619 1 Korintus 316 2 Korintus 616 711 Mateos 532 199 Markus 1011-12 Lukas 1618

1 Korintus 714 328 1 Korintus 728na baku ia eele ne ladhe mone nedꞌegravei era segravena ka dua ra mamuri paꞌegravecitaruu 14 Te mone dhu parcaya boeKristus bisa mola-megraveci lula negravengudhu paꞌegraveki le degravenge bhegraveni dhu jꞌajꞌidhegraveu egravemu na Aa bhegraveni dhu par-caya boe Kristus bisa jꞌajꞌi mola-megravecikahegravei lula negravengu dhu paꞌegraveki degravengemone dhu jꞌajꞌi dhegraveu egravemu na Teladhe aadꞌo na ana-ana regravengu bisaboe mola-megraveci Te ngaa degravenge jꞌarane regravengu bisa mola-megraveci egravetu madhaAma Lamatua 15 Te ngaa ladhe dhegraveubhegraveni do dhegraveu mone dhu parcayaboe Kristus dhu laꞌe tegraveke eele dhegraveuegravemu-kamali na dhu parcaya na hudꞌinegravengu segravene Ka dhegraveu egravemu dhu par-caya paꞌegraveki heka degravenge ne Te AmaLamatua paroamiu segravena ka jꞌajꞌi dhegraveuunu Na ho miu mamuri padame egravecidegravenge egraveci 16Dhegraveu bhegraveni dhu parcayadhu leo le egravemu aaꞌi-aaꞌi Ele boemiu bisa hia mamuri mi dhegraveu egravemumiu Aa bisa aadꞌo kahegravei Segravemi egraveegravenakahegravei dhegraveumone dhuparcaya dhu leole egravemu segravera Ele boe miu bisa hiamamuri mi dhegraveu egravemu miu Aa bisaaadꞌo kahegravei Miu meꞌa iia megraveka

Madhutu paie-iie jꞌara mamuriLamatua

17 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa ma-muri dhegraveu egraveci-egraveci tasa meramia lodꞌoAma Lamatua paroa nare miu jꞌajꞌidhegraveu unu Na mamuri taruu segravemiegraveegravena Baku ubꞌa hari te Ama Lamatuadhu ator nare le segravemi egraveegravena Jaꞌa ajꞌa-nori atora ne egravetu jumaꞌat aaꞌi-aaꞌi ra

18 Conto ladhe miu suna le segravenaka padꞌelo na miu dhegraveu Yahudihegraveia lodꞌo limuri miu tadegravengi AmaLamatua paroa nare miu na bakupasili peka na miu suna le Aa dhegraveudhu dhae suna megraveka ropa tadegravengiAma Lamatua paroa si segravena ka jꞌajꞌidhegraveu unu Na na suna ia ka Lularegravengu dhu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Lamatua19Ladhe dhu suna le egraveegravena jꞌajꞌi boemingaa egraveci sa Aa suna megraveka egraveegravena kangaa-ngaa tao boe Dhu degravenge kabꞌuaka nuka egravedhi madhutu lii paredhaAma Lamatua 20 Lodꞌo Ama Lamatuahagꞌe nare miu jꞌajꞌi dhegraveu unu Na

Lamatua pua boe miu suna do bakusuna De hudꞌi ka laa segravemi egraveegravena Bakuubꞌa ia ka

21 Jaꞌa hia hari conto egraveci Ladhe egraveujꞌajꞌi egravenu lodꞌo Ama Lamatua paroa egraveuna hudꞌi laa segravemi egraveegravena ngaa-ngaa taoboe Te ngaa ladhe segravemi egraveu dhu egravenuboe na hudꞌi laa Ladhe bisa boe jꞌajꞌidhegraveu bebas ngaa-ngaa tao boe kahegravei22Te ropa Lamatua paroa ca dhegraveu egravenujꞌajꞌi dhegraveu unu Na egravenu ne jꞌajꞌi lesegravemi ca dhegraveu dhu bebas dhu sabꞌahia Lamatua na egravetu sorga Aa lodꞌoAma Lamatua paroa ca dhegraveu bebasjꞌajꞌi dhegraveu unu Na dhegraveu ne jꞌajꞌi anapua-paleha Kristus 23 Kristus tihepamaꞌegravete nare le miu degravenge kabꞌuatitu kegravena De miu baku jꞌajꞌi egravenu hiadhegraveu leo

24 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Lodꞌo AmaLamatua paroa nare miu jꞌajꞌi dhegraveuunu Na mamuri miu tasamia egraveegravenaka hudꞌi laa segravemi egraveegravena Baku ubꞌa iaka Hudꞌi laa segravemi egraveegravena ka hia miLamatua

Dhegraveu dhu leo megraveka egravemu25 Miu karegravei jaꞌa lula-negraveti dhegraveu

kalora iisi dhu jꞌunupaꞌegraveci regravedhimegravekadegravenge dhegraveu egraveci sa Ama Lamatuapeka boe ngaa-ngaa degravenge jaꞌa negravetijꞌara egraveegravena Te ngaa miu bisa segravemingaa dhu jaꞌa peka-padhai lula AmaLamatua padꞌelo rasa kasia mi jaꞌaMadhutu aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe ka26 limuri ne egravedhi abhu jꞌajꞌegravera rupa-rupa De mamuri dhegraveu tasa mera miaegraveegravena ka hudꞌi laa segravemi egraveegravena Dadꞌegraveijaꞌa segravemi neꞌe ka 27 ladhe egraveu paꞌegravekidegravenge dhegraveu egravemu egraveu na baku ia eelene Ladhe egraveu dhu paꞌegraveki heka degravengedhegraveu egravemu egraveu na tenge ia ka bhegravenileo segravena ka leo ia ka egravemu 28 Te ngaaladhe egraveu leo hari egravemu na egraveu salaboe ngaa-ngaa Aa ladhe bhegraveni dhupaꞌegraveci regravedhi megraveka degravenge dhegraveu moneleo-egravemu negravengu adꞌu-ue boe sasalangaa-ngaa Te ngaa sanegravedꞌe dhegraveudhu paleo egravemu begraveli-camegravedꞌa paragadegravenge jꞌajꞌegravera rupa-rupa egravetu rai-hahane Dadꞌegravei jaꞌa segravena ka miu baku susasegravemi egraveegravena

1 Korintus 729 329 1 Korintus 8429 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Madhutu

ngangee jaꞌa nuka lodꞌo oe egravele rai-haha ne degravetu ae le De mone dhudegravenge dhegraveu egravemu mage ladhe dhokadhegraveu egravemu negravengu di te ngaa laladhekahegravei asa Lamatua 30 Segravemi egraveegravenakahegravei ladhe abhu dhu tangi beꞌarisi paꞌegravera dꞌara ho baku tangi segravenaka laladhe asa Ama Lamatua Ladheabhu dhu karejꞌe-karae beꞌa risi bakukarejꞌe seli te ngaa laladhe asa AmaLamatua Ladhe abhu dhu hegraveli ngaa-ngaa beꞌa risi tao mamuri na nukasegravemi dhegraveu dhu degravenge boe unu segravenaka laladhe asa Ama Lamatua 31Ladheabhu dhu pake megravedha-panyau negravetirai-haha ne beꞌa risi tao ngiꞌu nanuka segravemi dhegraveu dhu mamuri na dhumaena boe mi megravedha-panyau rai-haha ne segravena ka na laladhe dhoka asaAma Lamatua di Lula jꞌara mamurirai-haha ne begraveli-camegravedꞌa ele

32 Jaꞌa dꞌegravei segravena kamiu baku pangeeae-ae Te dhegraveu dhu leo boe egravemu lodꞌonegravengu ae ho na tao madhutu dadꞌegraveiAma Lamatua Segravena ka negravengu bisatenge jꞌara ho sabꞌa pakarejꞌe dꞌaraLamatua 33-34 Te ngaa dhegraveu dhu leole egravemu hudꞌi taru kira dadꞌegravei rai-hahane Negravengu kahegravei hudꞌi taru kira ku midadꞌegravei Ama Lamatua te ngaa negravenguhudꞌi tenge jꞌara ho pakarejꞌe dꞌaradhegraveu egravemuna kahegravei Jꞌara seꞌe se ka taongangee na jꞌajꞌi mi kajari

Segravemi egraveegravena kahegravei bhegraveni dhu degravengeheka dhegraveu egravemu aa bhegraveni kalora iisiRegravengu taru kira dadꞌegravei Ama Lamatuasegravena ka bisa mamuri mola-megraveci egravetudꞌara degravenge ngiꞌu aae Te ngaa bhegravenidhu leo le egravemu dꞌara na kajari Negravengutaru kira ka mi dadꞌegravei Lamatua tengaa na tenge jꞌara ho pakarejꞌe dꞌaradhegraveu egravemu na kahegravei 35 Jaꞌa lole jꞌaraseꞌe segravena ka negraveti babeꞌa hia miu Jaꞌakoꞌo boe ho miu legraveke sasii Dadꞌegravei jaꞌaka miu tao dhu legraveke aa tangare asadadꞌegravei Ama Lamatua segravena ka ngangeemiu baku kajari

36 Ladhe dhegraveu mone dhu lii dꞌai lebhegraveni dhu dꞌai umur paleo egravemu nahudꞌi laa ra paleo ladhe mone ne dꞌegraveiheka pamata Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena

regravengu tao boe jꞌara sala Te ladhera mate panegravebhu mage dhoka moneegraveegravena taha nare boe dꞌara hegraveia negravengutao jꞌara dhu legraveke boe 37 Te ngaaladhe mone ne bisa taha nare dꞌaranegravengu baku laka-seti ho kabꞌi lai-laiTe neꞌa ngaa dhu negravengu neo tao Masika nare negravebhu degravenge boe ngaa-ngaa38De dhegraveu mone dhu leo degravenge bhegravenina egraveegravena beꞌa Aa dhu leo boe egravemuegraveegravena beꞌa risi hari

Bhegraveni balu39 Bhegraveni dhu leo le egravemu paꞌegraveki toke

madhe degravenge dhegraveu egravemu na Te ngaaladhe dhegraveu egravemu na madhe negravengubisa leo hari degravenge dhegraveu mone leosadꞌi mone ne dhegraveu dhu parcaya Kris-tus kahegravei 40 Madhutu aꞌabhu jaꞌabeꞌa risi bhegraveni balu ne leo ia ka egravemuJaꞌa pangee na lii holo ne cegraveu negravetiRoh Lamatua dhu egravetu dꞌara jaꞌa kahegravei

8Ngangaꞌa dhu dhegraveu pake ropa sogo-

tagu nidhu(Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 43539

64)1 Jaꞌa neo lole lula-negraveti sisi dhu

dhegraveu pake sogo-tagu nidhu Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti dhu teꞌa ae le jꞌara seꞌe Dhu jꞌa-jꞌi mi lii langu ka ladhe dhegraveu neꞌa aena negravengu bisa ngedꞌe te na pangeena negravengu dꞌegravelu-megraveu risi negraveti dhegraveu leosegravera De beꞌa risi egravedhi mamuri degravengepasue di Te jꞌara pasue neꞌe ka taodhegraveu aaꞌi-aaꞌi asa tabha egravera egravetu dꞌaraparcaya ra

2 Ladhe abhu dhegraveu dhu pangeena neꞌa megraveu egraveegravena peka na mamegraveunegravengudhae dꞌaimegraveka 3Tengaa ladheabhu dhegraveu dhu sue Ama Lamatuatatu Lamatua tadhe ne Neꞌe ka dhulegraveke mola-mola

4 De ladhe dhegraveu naꞌa sisi dhusogo-tagu le mi nidhu egravedhi aaꞌi-aaꞌiteꞌa na negravengu dhoka pahaha iisimi megravedha sogo-tagu egravetu rai-haha dite ngaa pahaha boe iisi mi Lamatuadhu legraveke Te egravedhi teꞌa na ldquoAbhudhoka Ama Lamatua egraveci di dhu legravekerdquoaa ldquomegravedha sogo-tagu aaꞌi-aaꞌi dhu

1 Korintus 85 330 1 Korintus 96dhegraveu sogo-tagu degravenge boe kabꞌuardquo5 Abhu megravedha ae-ae egravetu dedha-lirudegravenge rai-haha ne dhu dhegraveu pekana lsquolamatua regravengursquo do aadꞌo na lsquokegraveturegravengursquo6 Te ngaa bagi egravedhi Ama Lamatua

dhoka egraveci diNegravengu egraveegravena Ama egravedhi

Aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi negraveti NegravenguAaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi tao hia mi

NegravenguAa Kegravetu egravedhi dhoka egraveci di

nuka Yesus KristusAma Lamatua pake Yesus

lodꞌo Na pajꞌajꞌi aaꞌi-aaꞌiAa egravedhi mamuri

lula Yesus ka dhu hia egravedhi7 Te ngaa abhu dhegraveu dhu reꞌa boe

jꞌara seꞌe Regravengu loe boe pangeemegravedha sogo-tagu segravera hegraveia ngangeeregravengu egraveci egraveegravena ka degravenge ngangeeregravengu uru segravera Negraveti egraveegravena ka roparaꞌa sisi dhu sogo-tagu nidhu regravengupangee na ldquoNgangaꞌa ne jꞌajꞌi lekorban ho pake sogo-tagu nidhuLadhe jaꞌa kuꞌa megravedha neꞌe najaꞌa paꞌegraveki era degravenge jꞌara-jꞌara dhubhelurdquo De neꞌe ne ka dhu paꞌele iiengangee regravengu toke regravengu bisa hekaunu ngangee madhera lula dꞌararegravengu egravera boe 8 Nga tao ka segravemiegraveegravena Ngangaꞌa bisa boe negraveti egravedhiasa madha Ama Lamatua si Ladhetaꞌa boe egravedhi asa boe bhelu sina maAa ladhe taꞌa tao boe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveubeꞌa si

9 Te ngaa mage-mage Masi kaegraveu degravenge hak segravena ka adꞌu-ue madhajꞌara egraveci tatu boe jꞌara ne negraveti babeꞌahia egraveu Ladhe segravemi abhu aꞌari ca dhegraveudhu parcaya egravera boe ladhe negravedhi egraveutao jꞌara egraveegravena hegraveia na manahu naegraveegravena beꞌa boe 10 Egraveu dhu meꞌa le jꞌarane jꞌajꞌi boe mi ngaa egraveci sa Te ngaaladhe aꞌari dhegraveu parcaya dhu dꞌarana egravera boe ladhe negravedhi egraveu muꞌa egravetudꞌara egravemu sogo-tagu na pangee segravemingaa Tatu na pangee na ldquoLadhe jaꞌakuꞌa ngangaꞌa sogo-tagu egraveegravena ngaa-ngaa tao boe masi ka ngangaꞌa egraveegravena

ra paeꞌa le nidhurdquo 11 Egraveu meꞌa le jꞌaraae-ae Te ngaa ladhe egraveu tao segravemiegraveegravena egraveu asa paroe dꞌara dhegraveu dhu egraveramegraveka Aa te ngaa dhegraveu egraveegravena aꞌariegraveu dhegraveu parcaya Kristus madhe hianegravengu kahegravei 12 Hua iia pangee segravemineꞌe ladhe aꞌari egraveu dhu dꞌara egraveramegraveka adꞌu-ue jꞌara egraveci dhu madhutungangee regravengu sala lula tatao egraveu naegraveu tao le sasala hia regravengu Aa egraveutao sasala mi Kristus kahegravei 13 Deladhe jaꞌa kuꞌa ngangaꞌa dhu tao aꞌarijaꞌa dhegraveu parcaya manahu asa dꞌarasasala beꞌa risi jaꞌa baku kuꞌa sisi segravemisegravera toke dꞌai jaꞌa madhe Te jaꞌa koꞌoboe regravengu manahu asa dꞌara sasala

9Lodꞌo Lamatua pua dhegraveu unu Na

Negravengu hia hak degravenge koasa kahegravei1 Baku pangee na jaꞌa degravenge boe

hak ho suri segravemi neꞌe hiamiu Te AmaLamatua pua jaꞌa laku lole degravenge dhegraveulula-negraveti Negravengu Jaꞌa dhu kegravedhi leKegravetu egravedhi Yesus egraveegravena Jaꞌa dhu paꞌegravekimegraveno degravenge Ne Hegraveia miu aaꞌi-aaꞌiparcayaNegravengu kahegravei lula sasabꞌa-laꞌajaꞌa ne 2 Masi ka dhegraveu leo roꞌo boesegravemi rare jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehaLamatua te ngaa tatu miu meꞌa naLamatua ka dhu pua jaꞌa dhiu peka-padhai lii moa Na asa miu Ladhe miuneo meꞌa megraveu na lee mamuri miudi Te miu dhu paꞌegraveki era degravenge Kegravetuegravedhi Yesus Kristus

3 Jaꞌa neo dhaa mi dhegraveu dhu pegravecisasala mi dedha jaꞌa segravemi neꞌe 4miungee na jaꞌa degravenge Barnabas degravengeboe hak ho abhu ngangaꞌa-nganginunegraveti dhegraveu dhu jiꞌi ajꞌa-nori si do5 Miu pangee na jiꞌi degravenge boe hakho leo degravenge dhegraveu bhegraveni Kristendhu laꞌa sama-sama pakako sasabꞌaLamatua egravetu era leo do Madhutuiia-iia na dhegraveu pajuu-paleha Lamatuadhu leo segravera regraveti kahegravei degravenge dhegraveuegravemu ra Ari Lamatua Yesus segravera taosegravemi egraveegravena Petrus mesa na segravemi egraveegravenakahegravei 6 Do miu ngee na dhokajaꞌa degravenge Barnabas di dhuhudꞌi sabꞌa

95 Alkitab lii Yunani suri peka na lsquoKefasrsquo Kefas egraveegravena ngara leo negraveti Petrus

1 Korintus 97 331 1 Korintus 919tenge doi-dhari segravena ka bisa mamuriho ajꞌa-nori dhegraveu 7 Ngangee miusegravemi egraveegravena mai negraveti mia Ladhesegraveku sordadꞌu segravera Regravengu pusiboe hegraveli ngangaꞌa-nganginu degravengemegravedha-papake Ladhe segraveku dhegraveusabꞌa egravetu oka anggor Abhu boe cadhegraveu sa dhu kai peka na ldquoEgraveu bakumuꞌa hua anggor segraverardquo Aa ladhesegraveku dhegraveu madhenga badha Dhegraveu nedegravenge hak ho nare susu negraveti kahibꞌi-kalegravebho dhu negravengu jꞌaga

8 Jaꞌa padhai lii ne madhutu boengangee jaꞌa dhegraveu rai-haha ne TeAtora segravera negraveti Ama Lamatua dhupeka segravemi egraveegravena kahegravei 9 Egravetu atoraMusa dhu suri peka na ldquoRopa sapijꞌegraveli are ho hagꞌe eele lamusi negraveti hurina baku kape hegravebꞌa na segravena ka bisanaꞌardquo Miu pangee na Lamatua sorotegraveke segravena ka dhoka sapi di dhu bisanaꞌa do 10-11 Aadꞌo Lamatua pekana Negravengu taru kira egravedhi kahegravei Tedhu suri tegraveke peka na ldquoDhegraveu dhukabegraveli rai aa dhegraveu dhu hagꞌe eelelamusi negraveti huri na ropa ra sabꞌaregravengu reꞌa kahegravei egraveegravena na abhu palarardquo Segravemi egraveegravena kahegravei beꞌa risi dhegraveupajuu-paleha dhegraveu Kristen segravera bisaabhu pala negraveti rui-jꞌajꞌegravera ra Te lodꞌojiꞌi ajꞌa-nori miu jꞌara-jꞌara negraveti RohLamatua egraveegravena jiꞌi nuka segravemi ca dhegraveusabꞌa oka-tedhe dhu segravele hini Delodꞌo jiꞌi ajꞌa ngare ladhe jiꞌi abhungangaꞌa-nganginu do ngaa hari negravetimiu ngaa-ngaa tao boe Te jꞌara nasegravemi egraveegravena ka 12 Dhegraveu leo dhu ajꞌa-nori miu degravenge hak segravena ka abhudhua-egravei degravenge megravedha-panyau negravetimiu si Aa jiꞌi tasamia Jiꞌi degravenge hakrisi eele negraveti regravengu

Te ngaa miu meꞌa le Jiꞌi se pakengegravedhi boe hak ho laka-seti miu Jiꞌipaꞌegravera egravetu rupa-rupa jꞌara segravena kabakumagee miu Te degravenge jꞌara neꞌemiu dꞌegravei nanene Lii Lolo Beꞌa YesusKristus dhu jiꞌi peka-padhai degravengemiu 13 Pangee ku laa Ama-amaagama dhu sabꞌa egravetu dꞌara Egravemu Ka-

pua Manegravengi-Mangajꞌi dhegraveu Yahudimamuri negraveti persembahan dhu dhegraveuregraveti Aa dhegraveu dhu sabꞌa egravetu mei ko-rban raꞌa sisi negraveti badha dhu dhegraveuregraveti 14 Segravemi egraveegravena kahegravei Lamatuadhu moa na dhegraveu dhu sasabꞌa rapeka-padhai Lii Lolo Beꞌa Kristusregravengu bisa mamuri negraveti rui-jꞌajꞌegraveranegraveti sasabꞌa-laꞌa ra Dhu legraveke kegravena

15 Masi ka jaꞌa degravenge hak ho ma-muri segravemi egraveegravena te ngaa jaꞌa dꞌegravei boetao segravemi egraveegravena Jaꞌa suri boe sasurine segravena ka miu hia jaꞌa ngaa-ngaaNegravebhu nare sange neꞌe jaꞌa pakakosasabꞌa Lamatua hia miu te ngaamanegravengi boe ngaa-ngaa negraveti miu Dehua iia risi jaꞌa madhe ladhe dhegraveupangee na jaꞌa manegravengi ngaa-ngaanegraveti miu 16 Masi ka jaꞌa lole taruudegravenge dhegraveu lula-negraveti Lii Lolo BeꞌaLamatua te ngaa egraveegravena jꞌajꞌi boe mingaa sa egraveci dhu jaꞌa bisa padedha iisiJaꞌa hudꞌi lole ku degravenge dhegraveu lula-negravetiLamatua te Lamatua ka dhu pua jaꞌasegravemi egraveegravena Ladhe jaꞌa sabꞌa boe mad-hutu sasabꞌa jaꞌa na dui kore jꞌajꞌegraveraTe tatu pasae kore hahuku 17 Ladhejaꞌa sabꞌa sasabꞌa ne lula madhutudhoka dadꞌegravei jaꞌa mesa ku na ngaadhu jaꞌa abhu segravera nuka segravemi gaji dhudhegraveu sabꞌa segravera abhu Te ngaa ladhejaꞌa sabꞌa sasabꞌa ne lula Lamatuapua jaꞌa egraveegravena leo Te Lamatua legravekajaꞌa ho jꞌaga megravedha-panyau Na dhukabꞌua 18 De ladhe segravemi egraveegravena upajaꞌa ngaa Jaꞌa parluu boe gaji Jaꞌapadhue-padhai Lii Lolo Beꞌa Lamatuadhu manegravengi boe ngaa-ngaa Neꞌeka dhu tao jaꞌa karae nuka segravemi jaꞌaabhu le upa Demasi ka jaꞌa unu rupa-rupa hak nuka segravemi dhegraveu leo dhusasabꞌa ra padhue-padhai Lii Lolo Beꞌaegraveegravena te ngaa jaꞌa pake aaꞌi boe haksegravera

19 Jaꞌa ne dhegraveu bebas dhu sabꞌamadhutu dadꞌegravei dꞌara jaꞌa Dhegraveudegravenge boe hak ho pua jaꞌa tao neꞌedo tao egraveegravena Masi ka segravemi egraveegravena tengaa jaꞌa tao ngiꞌu nuka segravemi egravenu ho

99 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 254 1 Timotius 518 910-11 Roma 1527 913 LoleHari Jꞌara-jꞌara Mamuri 181 914 Mateos 1010 Lukas 107

1 Korintus 920 332 1 Korintus 108dhegraveu aaꞌi-aaꞌi abhuhak ho paleha jaꞌaDegravenge jꞌara ne jaꞌa bisa soru-baradhegraveu ae segravena ka ra madhutu AmaLamatua taruu 20De ladhe jaꞌa paꞌegravecidegravenge dhegraveu Yahudi na jaꞌa tao iisisegravemi dhegraveu Yahudi segravena ka soru-baradhegraveu Yahudi ho ra tadhe LamatuaLadhe jaꞌa paꞌegraveci ka degravenge dhegraveu dhukegravepe paꞌegravera Atora Lamatua jaꞌa taomadhutu Atora Lamatua ho jaꞌa bisasoru-bara si segravena ka ra tadhe megraveuLamatua (masi ka jaꞌa keꞌa na taomadhutu Atora egraveegravena bisa boe pabeꞌajaꞌa degravenge Lamatua) 21 Ladhe jaꞌapakaboko degravenge dhegraveu dhu reꞌa boeAtora Lamatua jaꞌa jꞌajꞌi segravemi regravenguho lere kegraveti si asa Lamatua (Jaꞌapatabuli boe Atora Lamatua dhu Nahia mai re Musa te ngaa jaꞌa mamuripake Atora Kristus) 22 Degravenge dhegraveudhu dꞌara egravera boe na jaꞌa tao iisi segravemidhegraveu dhu dꞌara egravera boe kahegravei ho jaꞌabisa pamako si segravena ka mai asa AmaLamatua Degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra jaꞌatao iisi segravemi regravengu segravena ka ladhebisa kegraveti cahagꞌe asamadha Lamatua23 Jaꞌa tao jꞌara aaꞌi-aaꞌi se segravena kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa legraveka Lii Lolo BeꞌaLamatua Degravenge jꞌara neꞌe egravedhi bisaabhu pala dhu beꞌa negraveti madha jꞌaraaaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua hia egravedhi

24 Jaꞌa pakasame degravenge paꞌuji raiDhegraveu ae-ae madhutu paꞌuji rai tengaa dhu abhu juara dhoka dhegraveu egravecidi De miu egraveci-egraveci mi hudꞌi rai paꞌegravera-egravera ku ho jꞌajꞌi juara hia Lamatua25 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhutu paꞌujihudꞌi madhutu ku paredha negraveti dhegraveudhu ajꞌa regravengu si Dhegraveu se sabꞌa biasegravemi egraveegravena lula neo abhu solo juaradhu begraveli-camegravedꞌa ele iie Te ngaa egravedhisabꞌa segravena ka abhu upa dhu taha tokedꞌai mia-mia 26De jaꞌa rai leli boe Tengaa jaꞌa tenge jꞌara ho rai paꞌegravera-egraveratoke dꞌai lane Ladhe pasoro jaꞌa segravemidhegraveu tukapajꞌubhu na jaꞌa jꞌubhu leliboe te ngaa hudꞌi jꞌubhu palegraveke ku27 Jaꞌa paꞌegravera dꞌara aa ajꞌa ngiꞌu segravena

ka bisa taha taruu Te beꞌa boe ladhejaꞌa peka degravenge dhegraveu leo lula-negravetiAma Lamatua aa te ngaa jaꞌa mesaku sisu atora hegraveia Lamatua kalua eelejaꞌa negraveti dꞌara paꞌuji rai egraveegravena

10Mage pamudꞌe degravenge megravedha paeꞌa

nidhu1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Mage miu

bhegravelu eele lii lolo dhu uru egraveegravena lodꞌobegravei-baki egravedhi egravetu era dhu dhegraveu peaboe Ama Lamatua pajꞌujꞌu jꞌarahia regravengu aaꞌi-aaꞌi ra pake raꞌi-lirudhu kako uuru negraveti regravengu Aa AmaLamatua hagꞌe eele egravei dhasi hegraveia rakako dꞌai cabegraveka dhasi degravenge sodꞌa2 Dhasi degravenge raꞌi-liru se nuka segravemilii pakasame sa Te begravei-baki egravedhi segraveralegraveka Musa nuka segravemi ama ho leresi ka ra madhutu raꞌi-liru aa masoasa dꞌara dhasi palere-lere degravenge neEgraveegravena sama segravemi egravedhi dhu parcayaKristus hegraveia abhu sarani dhu peka naegravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu Na aa ti naneneNe 3 Begravei-baki egravedhi aaꞌi-aaꞌi ra raꞌangangaꞌa dhu Roh Lamatua sadia tegravekehia ra 4 Aa rinu negraveti egravei dhu RohLamatua sadia hia ra kahegravei Egravei dhurinu egraveegravena kalua negraveti hadhu aae dhuRoh Lamatua pajꞌujꞌu tegraveke Regravengulasi asa mia-mia egraveegravena ka hadhu egraveegravenadhu egravetu egraveegravena le Madhutu iia-iia nahadhu egraveegravena nuka Kristus 5Te ngaaAma Lamatua dꞌegravei boe degravenge tataodhegraveu ae segravera Ka ropa ra kako palegravemeera mamoo dhu taleo egraveegravena dhegraveu aemadhe Ka ra padhane si palegravemeera

6 Jꞌara aaꞌi-aaꞌi se ho jꞌajꞌi mi contosegravena ka egravedhi baku dꞌegravei tao jꞌara bhelusama segravemi regravengu 7 Baku paeꞌanidhu segravemi regravengu cahagꞌe Egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci dhu suri peka naldquoDhegraveu Israꞌel madhegravedi raꞌa-rinu pestaegravetu madha patung sapi iiki ciꞌu Kara sogo-tagu nerdquo 8 Egravedhi baku taojꞌara makae degravenge dhegraveu dhu dhegraveu

921 Mateos 2234-40 Markus 1228-34 Lukas 1025-28 1 Korintus 131-8 101 Kalua negravetiMasir 1321-22 1422-29 103 Kalua negraveti Masir 1635 104 Kalua negraveti Masir 176 Sensus2011 105 Sensus 1429-30 106 Sensus 114 107 Kalua negraveti Masir 326

1 Korintus 109 333 1 Korintus 1022egravemu-kamali boe egravedhi Te uru-urusegravera regravengu tao jꞌara makae segravemi segraveraka hegraveia dua nguru tegravelu riho dhegraveumadhe egravetu dꞌara ca lodꞌo doko egraveegravenaka 9 Egravedhi baku adꞌu-ue bhabhelurupa-rupa ho neo teꞌa Kristus hukuegravedhi do aadꞌo Te dhegraveu Israꞌel ca-hagꞌe neo segraveku Ama Lamatua segravemiegraveegravena ka ka Na hia mege ae-ae dhudegravenge raco segravena ka kadhi pamadhesi 10Egravedhi baku kaꞌuu-kamuki kahegraveiTe dhegraveu Israꞌel cahagꞌe reꞌa dhokakaꞌuu-kamuki di ka Ama Lamatuapua ana pajuu Na egraveci negraveti sorga maipamadhe si

11 Jꞌara ne legravekemi dhegraveu Israꞌel segravenaka jꞌajꞌi tadha hia mi egravedhi Ra suri seꞌese ho egravedhi bisa teꞌa segravena ka baku taomadhutu sasala regravengu Te lodꞌo egravelerai-haha ne degravetu ae le

12 Sanegravedꞌe paie Limuri ne egraveu ngeena egraveu egravera le Te ngaa baku pamudꞌesegravena ka baku manahu 13 Lodꞌo-lodꞌo ngee megravedhi neo tao bhabhelute ngaa sanegravedꞌe te dhegraveu leo dhuparaga regravedhi le kahegravei dadugu-rariusegravemi segravera Te ngaa egraveu bisa par-caya Ama Lamatua segravena ka Na taomadhutu ngaa dhu Negravengu peka TeLamatua soro tegraveke boe egraveu ho abhudadugu-rariu risi negraveti aꞌegravera egraveu Ropaegraveuparagadegravengedadugu-rariu Negravengupadꞌelo jꞌara kalua hia egraveu Negravengu neopaꞌegravera egraveu ho baku manahu

14 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Ladhedhegraveu neo laka-seti miu segravena ka sogo-tagu nidhu na pakeso negraveti era egraveegravenaBaku pamata

15 Jaꞌa padhai lii degravenge miu dhumeꞌa ngee madhera Hudꞌi laa miumesa mi dadoo unu mi ngaa dhujaꞌa neo peka-padhai egraveegravena legraveke tareꞌa16 Pangee segraveku jꞌara ne ladhe egravedhipakaboko segravena ka taꞌa-tinu egravetu meiAma Lamatua hegraveia tare galaa homanegravengi makasi mi Lamatua ka tinunegraveti galaa egraveegravena sasoa na egravedhi dhupaꞌegraveki degravenge Kristus Ropa Na pasuti

raa Na ka Na madhe egraveegravena sama segravemiegravedhi madhutu madhe kahegravei Ladheegravedhi pamae roti egraveegravena hegraveia taꞌe sasoana egravedhi dhu paꞌegraveki degravenge KristusDe ropa Kristus madhe egraveegravena samasegravemi egravedhi kahegravei madhe sama-samadegravenge Ne 17 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti taꞌenegraveti roti cue De aaꞌi-aaꞌi dhu rarepala negraveti roti cue ne nuka segravemi egravedhidhu paꞌegraveki jꞌajꞌi mi ngiꞌu egraveci masika egravedhi dhegraveu ae-ae 18 Pangee segravekudhegraveu Israꞌel uru segravera Ropa regravenguroro badha egravetu dedha mei korbansegravena ka pahaha iisi mi Ama Lamatuaama agama dhu roro ne ka dhu bisanaꞌe sisi egraveegravena Sasoa na regravengu paꞌegravekidegravenge Lamatua aa paꞌegraveki kahegravei degravengedhegraveu dhu regraveti badha ho jꞌajꞌi mi kor-ban

19-20 Madhutu aꞌabhu jaꞌa tasamiaLodꞌo dhegraveu dhu tadhe boe Lamatuaneo hia megravedha-panyau regravengu jꞌajꞌimi megravedha sogo-tagu ra egraveegravena degravengeboe kabꞌua do Te megravedha sogo-tagu segravera dhoka patung dhu madhedi Aadꞌo Aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌeka lodꞌo dhegraveu roro badha ho jꞌa-jꞌi badha sogo-tagu regravengu sogo-tagunidhu bhelu Te ngaa regravengu pahahaboe iisi mi Ama Lamatua dhu legravekeDe jaꞌa koꞌo boe ho miu paꞌegraveki degravengenidhu bhelu segravemi segravera 21 Ladhemiu paꞌegraveki degravenge Lamatua ka minunegraveti galaa egravetu mei Lamatua na miubisa boe paꞌegraveci degravenge nidhu bhelusegravera aa baku minu negraveti galaa dhu rapake paeꞌa nidhu Te ladhe miu minusegravemi egraveegravena sasoa na miu paꞌegraveki degravengenidhu bhelu Segravemi egraveegravena kahegravei ladhemiꞌa egravetu mei Lamatua miu bisa boemiꞌa egravetu mei nidhu Goa ee Te sasoana miu paꞌegraveki degravenge nidhu bhelusegravera 22 Madhutu aꞌabhu miu segravemingaa Neo papegravedꞌa dꞌara Lamatuaegravedhi do Egraveegravena bahaya Ele boe miungee na miu egravera risi Lamatua do

Tao aaꞌi megraveu-megraveu segravena ka dedꞌepadedha-dedha kolongara Lamatua

108 Sensus 251-18 109 Sensus 215-6 1010 Sensus 1641-49 1016 Mateos2627-28 Markus 1422-24 Lukas 2219-20 1018 Atora negraveti Ama-ama Agama 76 1019-20Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3217 1022 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3221

1 Korintus 1023 334 1 Korintus 11723 Ele boemiu pangee na ldquoJaꞌa neo

tao ngaa egraveegravena ka bisa Te egraveegravena hakjaꞌardquo Tareꞌa Te ngaa sanegravedꞌe tatuboe jꞌara aaꞌi-aaꞌi segravera negraveti babeꞌa hiaegraveu Aa tatu boe jꞌara aaꞌi-aaꞌi segravera bisasoru-bara egraveu ho paꞌegravera dꞌara mu24Baku tenge dhoka leto pala ngiꞌu egraveudi Beꞌa risi tenge oto hia dhegraveu leokahegravei

25 De jaꞌa manegravengi segravemi neꞌe ladhehegraveli sisi egravetu dꞌara pasa na muꞌa laaBaku pakaregravei ia ka peka na ldquoSisipaeꞌa nidhu dordquo Dopangee na ldquoJaꞌabisa kuꞌa sisi ne do aadꞌordquo 26Lula egravetudꞌara Sasuri Lamatua dhu suri tegravekepeka na ldquoRai-haha degravenge isi na aaꞌi-aaꞌi unu Lamatua egravedhirdquo

27 Ladhe abhu dhegraveu dhu parcayamegraveka Kristus negraverumiu peka na ldquoMailati taꞌa asa egravemu jaꞌardquo Ladhe miulami na miꞌa ngaa dhu na hia miuBaku pakaregravei ia ka na ldquoJaꞌa bisa kuꞌangangaꞌa neꞌe do aadꞌordquo 28 (Te ngaaladhe abhu dhu mai pakaꞌuu pekana ldquoBaku muꞌa neꞌe ne te sisi ne sisisogo-tagu nidhurdquo beꞌa risi egraveu bakumuꞌa Egraveu hudꞌi taru kira ku mi dhegraveudhumai peka lii deo na ho baku pabiane 29Aꞌabhu jaꞌa na pangee paie-iiemadhutu ngangee dhegraveu deo na bisakuꞌe do aadꞌo Baku ngee dhoka dhubeꞌa madhutu ngangee egraveu mesa mu)

Aa te ngaa jaꞌa bisa tao madhutudꞌegravei dꞌara jaꞌa Te ngaa ladhe dhegraveuleo pangee na beꞌa boe ladhe negravenguadꞌu-ue camadha jꞌara nga tao ka jaꞌabebas boe sa hegravei tao madhutu dadꞌegraveidꞌara jaꞌa lula beꞌa boe bagi mi dhegraveuleo 30 Ladhe jaꞌa manegravengi makasi miAma Lamatua hegraveia jaꞌa kuꞌa na ngatao ka dhegraveu padhai pamanahu jaꞌa

31 De miu neo miꞌa do minu dotao ngaa egraveegravena ka na tao aaꞌi-aaꞌi segravenaka pakapai kolongara Ama Lamatua32 Baku pasusa dhegraveu Yahudi do dhegraveuYahudi boe do dhegraveu unu Lamatuadhu parcaya segravera 33 Tao nuka segravemijaꞌa tao Te jaꞌa neo cobꞌa pakarejꞌe si

egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Jaꞌa mesaboe tao dhu beꞌa hia jaꞌa di te ngaaneo tao dhu beꞌa bagi regravengu aaꞌi-aaꞌisegravena ka regravengu abhu sodꞌa kahegravei

111 Miu ladhe mi jaꞌa aa tao mad-

hutu jꞌara mamuri jaꞌa Te jaꞌa ladhemi Kristus aa tao madhutu tataoNegravengu

Ladhe tao ibadat na dhegraveu monedegravenge dhegraveu bhegraveni hudꞌi pakabꞌua kumadhutu atora adꞌa

2 Jaꞌa koa-kadꞌiri miu lula tasamiaegraveegravena ka miu sanegravedꞌe taruu jaꞌa Aajꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa ajꞌa-nori lemiu miu tao madhutu era Beꞌa titukegravena 3 Te ngaa ca jꞌara dhu jaꞌaneo pasanegravedꞌe miu nuka baku bhegravelujꞌajꞌajꞌi miu negraveti mia Dhegraveu mone dhuparcaya segravera kegraveni nanegraveti Kristus dhujꞌajꞌi Kegravetu ra Dhegraveu bhegraveni jꞌajꞌi negravetidhegraveu mone Aa Kristus mai negraveti AmaLamatua

4 Dhegraveu mone baku pahutu kegravetuna lodꞌo negravengumanegravengi-mangajꞌi doropa na peka-padhai lii moa LamatuaTe egraveegravena sama segravemi negravengu pamakaeKristus lula neꞌa boe pakabꞌua mad-hutu adꞌa egravedhi 5 Te ngaa bhegraveni hudꞌipahutu kegravetu na lodꞌo sabajꞌa do ropanegravengu lole lii moa Lamatua Te ladheaadꞌo na egraveegravena sama segravemi negravengu pa-makae dhegraveu egravemu na lula neꞌa boepakabꞌua madhutu adꞌa egravedhi Aanegravengu pamakae ngiꞌu negravengu unu nanuka segravemi dhegraveu bhegraveni dhu lusu paka-honi kegravetu na 6 Te ladhe abhu dhegraveubhegraveni dhu dꞌegravei boe pahutu kegravetu nasegravena ka jꞌajꞌi tadha negravengu pakabꞌuadhegraveu egravemu na beꞌa risi negravengu gꞌutepababꞌa regraveu kegravetu na Te ngaa ladhenegravengu rasa kegravetu na kahoni pamakaenegravengu hua iia negravengu pahutu kegravetu na

7 Ngee segraveku segravemi neꞌe dhegraveu moneparluu boe hutu kegravetu na te AmaLamatua pajꞌajꞌi dhegraveu mone madhuturaropa Na Negraveti egraveegravena ka dhegraveu mone

1023 1 Korintus 612 1026 Lii Sodꞌa Koa-Kio 241 111 1 Korintus 416 Pilipi 317 113 Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu lii Yunani peka na kefale ldquokapalardquo sasoa na 1) ngiꞌu unu kegravetu degravenge 2) jꞌajꞌajꞌikapua (sumber) kegraveni Te ngaa lii Yunani kefale sasoa na bukan ldquodhegraveu regravedꞌu paredhardquo

jꞌajꞌi mi hua-hela dhu padꞌelo dad-edha Ama Lamatua Aa dhegraveu bhegravenikahegravei jꞌajꞌi mi hua-hela dhu padꞌelodadedha dhegraveumone 8Te lodꞌo AmaLamatua pajꞌajꞌi rai-haha ne Na taoboe dhegraveu mone negraveti dhegraveu bhegraveni Tengaa pajꞌajꞌi dhegraveu bhegraveni negraveti dhegraveumone 9 Aa Lamatua tao boe dhegraveumone hia mi dhegraveu bhegraveni Te ngaaNa pangegravedꞌu dhegraveu bhegraveni mi dhegraveumone 10 De hua iia risi dhegraveu bhegravenipahutu kegravetu ho dhegraveu reꞌa na negravengupake hak na ho sabajꞌa aa lole lii moaLamatua madhutu jꞌara dhu legravekeAna pajuu negraveti sorga reꞌa segravemi egraveegravenakahegravei 11 Te ngaa ladhe regravengu paꞌegravekidegravenge Lamatua bhegraveni degravenge monebisa boe egraveci-egraveci ka tao unu na 12AmaLamatua pajꞌajꞌi uuru ku dhegraveu moneHegraveia Na pajꞌajꞌi dhegraveu bhegraveni negraveti dhegraveumone Te ngaa egravele egraveegravena ka dhegraveubhegraveni ka dhu nara iisi dhegraveu moneAa Ama Lamatua ka dhu tao aaꞌi-aaꞌijꞌajꞌi

13 Miu pangee segraveku Ladhe dhegraveubhegraveni pahutu boe kegravetu ho sabajꞌa miAma Lamatua madhutu aꞌabhu miuna beꞌa do aadꞌo 14 Madhutu adꞌamiu egravetu kota Korintus ladhe dhegraveumone regraveu kegravetu madhera egraveegravena pa-makae negravengu do 15 Te ngaa bhegravenidhu regraveu kegravetu na madhera beꞌa titukegravena si Lamatua hia ne regraveu kegravetumadhera ho paꞌabhe kabꞌa kegravetu naEgraveegravena ka dhu legraveke mola-mola

16 Te ngaa ladhe abhu dhu loe boepakaregravei negraveti jꞌara neꞌe sanegravedꞌe tenegraveti jiꞌi dhu jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat aa negravetijumaꞌat-jumaꞌat neꞌe ne dhu tema lejꞌajꞌi egravetu talora egravedhi

Baku tao rupa-rupa ladhe taꞌa egravetumei Lamatua

17 Limuri ne jaꞌa neo padhai lii cajꞌara Te ngaa lii ne koa-kadꞌiri boemiu Te ropa miu pakaboko miu taoboe jꞌara dhu legraveke te ngaamiu asa taomaruru

18 Partama dhu jaꞌa tadegravengi nalodꞌo miu pakaboko tao kasasi miudhu mae-manyegravela Negraveti lii dhu jaꞌa

tadegravengi segravera tatu abhu cahagꞌe dhulegraveke tareꞌa 19 (Mema lula mamae-manyegravela miu egraveegravena ka bisa teꞌa cee kadhu tareꞌa-reꞌa nanene Lamatua egravedhiaa mia dhu nanene boe)

20 Te lodꞌo miu dhegraveu sarani pak-aboko ho miꞌa egravetu mei Lamatua miuhudꞌi sanegravedꞌe ku mi Lamatua YesusEgraveegravena ka dhu legraveke Te ngaamiu tao boesegravemi egraveegravena 21Tadhana nuka ropamiumadhegravedi miꞌa abhu dhu mate boedhegraveu leo abhu dhu raꞌa degravenge gagooaa abhu leo dhu rinu mahu Tokeabhudhegraveu cahagꞌe dhu abhuboepalaka ra manganga 22 Tasamia ka neMiu degravenge boe egravemu ho miꞌa-minudo Do miu neo paꞌele iie kolongarajumaꞌat Lamatua Do miu neo pa-makae dhegraveu dhu unu aadꞌo segravera Miuneo jaꞌa padhai lii tasamia hari Neosegravena ka jaꞌa koa-kadꞌiri miu egravetu dꞌaratatao miu ne do Baku maena

Roti degravenge egravei anggor egraveegravena jꞌajꞌi mitadha ho pasanegravedꞌe egravedhi negraveti mamadheYesus

23 Lamatua Yesus ka dhu peka Ununa degravenge jaꞌa jꞌara ne de jaꞌa pekahari degravenge miu Peka na ropa dhegraveupaꞌegravera neo pamadhe Ne megraveda egraveegravenaNegravengu nare roti cue 24Hegraveia Na saba-jꞌa manegravengi makasi mi Ama LamatuaKa Yesus peka degravenge ana madhutuNa segravera aku Negravengu na ldquoMiꞌa roti nete neꞌe ne ngiꞌu Jaꞌa dhu mae hiamiu De miu hudꞌi miꞌa roti ne segravenaka sanegravedꞌe Jaꞌardquo 25 Ropa raꞌa rareNa tao segravemi egraveegravena kahegravei degravenge galaadhu isi egravei anggor aku Negravengu na ldquoEgraveianggor ne sasoa na Ama Lamatuaneo paꞌegraveki lii padhadha hiu degravengemiu Ka Jaꞌa hudꞌi pasuti raa Jaꞌatoke madhe heka lii padhadha egraveegravenajꞌajꞌi Lodꞌo-lodꞌo miu minu egravei anggorsegravemi neꞌe miu hudꞌi ngee megravedhi kumamadhe Jaꞌardquo 26 Lodꞌo-lodꞌo miutao jꞌara segravemi neꞌe ho miꞌa roti degravenge

117 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 126-27 119 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 218-19 1125 Kalua negravetiMasir 246-8 Yermia 3131-34

1 Korintus 1127 336 1 Korintus 1211minu negraveti galaa segravemi neꞌe toke Kris-tus legravepa hari mai egraveegravena nuka segravemimiupalolo hari mamadhe Na

Ladhe dꞌara egraveu mola boe na bakumadhegravedi muꞌa egravetu mei Lamatua

27 Negraveti egraveegravena ka lodꞌo dhegraveu raꞌaroti degravenge rinu negraveti galaa egraveegravena segravenaka sanegravedꞌe Kegravetu egravedhi Yesus Kristuste ngaa ladhe abhu dhegraveu dhu dꞌarana mola boe degravenge dhegraveu leo egraveegravenana Ama Lamatua huku ne Lulaegraveegravena ngiꞌu degravenge raa negraveti LamatuaYesus De ladhe dꞌara dhumolamegravekana negravengu nia boe naꞌa degravenge ninulula jꞌara egraveegravena pahahe Lamatua Yesus28 Beꞌa risi ca dhegraveu-dhegraveu ka parisauuru ku dꞌara na Ladhe dꞌara na dhumola le heka bisa naꞌa roti aa ninu egraveianggor kegravena 29Te ngaa abhu dhu raꞌadegravenge rinu dhu dꞌara ra koe-kapengoTe ra pangee na ldquoMamadhe Yesusegraveegravena degravenge boe kabꞌua Ngiꞌu Yesusdegravenge boe sasoa bagi mi jaꞌardquo Dhegraveusegravemi seꞌe se begraveli-camegravedꞌa dui rarepala ra lula hahuku dhu sadia tegravekele 30Negraveti egraveegravena ka egravetu talora aae miusegravera abhu dhu egravera boe abhu dhu legravekepapegravedꞌa-taregravegu aa abhu dhu madhele

31 Tengaa ladhe egravedhi parisa paie-iiedꞌara egravedhi egravedhi abhu boe huku segravemisegravera 32 Ladhe Lamatua egravedhi hukuegravedhi Na tao segravemi egraveegravena segravena ka ajꞌa-nori egravedhi ho egravedhi madhutu jꞌara dhulegraveke Te Negravengu dꞌegravei boe ladhe egravedhilegraveke huku sama segravemi degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne

33 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Ladhemiu pakaboko ho miꞌa-minu egravetumei Lamatua egraveci hudꞌi mate kuegraveci 34 Ladhe abhu dhu taha boemanganga beꞌa risi miꞌa uuru kuegravetu egravemu segravena ka ropa miu pakabokopaꞌegraveci baku abhu dhu legraveke huku

Jꞌara leo dhu miu karegravei segravera pe jaꞌadhiu ku heka ator si kegravena

12Roh Lamatua pangegravedꞌu koasa mi

egravedhi segravena ka tao rupa-rupa sasabꞌa-laꞌa1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Dadꞌegravei jaꞌa ka

ladhe miu meꞌa megraveu negraveti koasa degravenge

karunya dhu Roh Lamatua pangegravedꞌumi egravedhi segravena ka egravedhi pake 2 Miudhu meꞌa na lodꞌo miu dhae jꞌajꞌimegraveka dhegraveu unu Lamatua miu sogo-tagu megravedha dhu lii aadꞌo segravera Miumadhutu regravengu iia-iia dꞌara 3 Negravetiegraveegravena ka jaꞌa neo ho miu meꞌa natatu boe abhu dhegraveu dhu paꞌegraveki degravengeRoh Mola-Megraveci Ama Lamatua pekana ldquoDhoo-saseo Yesus egraveegravenardquo Aa tatudhegraveu dhu paꞌegraveki boe degravenge RohMola-Megraveci Ama Lamatua peka na ldquoYesusegraveegravena Lamatua jaꞌardquo

4 Roh Lamatua hia mi dhegraveu egraveci-egraveci ka degravenge karunya na segravena ka egraveci-egraveci degravenge sasabꞌa-laꞌa ra Te ngaakarunya segravera mai negraveti Roh egraveci di5 Dhegraveu abhu karunya rupa-rupa holalau-laloꞌo dhegraveu leo te ngaa regravengunanene dhoka Lamatua egraveci di 6Dhegraveuunu rupa-rupa sasabꞌa segravena ka pakakosasabꞌa Lamatua egraveegravena jꞌajꞌi lula AmaLamatua di dhu soru-bara regravengu hora pakako sasabꞌa-laꞌa segravera aaꞌi-aaꞌi ra7 Ama Lamatua padꞌelo Roh Na mimamuri dhegraveu degravenge jꞌara dhu baka-leo hua te ngaa dadꞌegravei Na segravena kaaaꞌi-aaꞌi ra sama-sama abhu babeꞌa8 Lamatua pangegravedꞌu koasa Roh Na midhegraveu unu Na Ka cahagꞌe abhu koasasegravena kangangeemadherahonori dhulegraveke Cahagꞌe abhu koasa ho pekapaledꞌa ngaa dhu regravengu reꞌa degravengebeꞌa 9 Cahagꞌe hari abhu koasa segravenaka parcaya paꞌegravera mi Ama Lamatualula regravengu dhu paꞌegraveki paꞌegravera degravengeRoh Na Cahagꞌe hari abhu koasa hopuri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa 10 Cahagꞌehari abhu koasa segravena ka tao tadha-tadha malaa dhu padꞌelo dadedhaAma Lamatua Cahagꞌe hari lole liimoa Lamatua mi dhegraveu unu Na Ca-hagꞌe abhu koasa segravena ka reꞌa rohmiaka mai negraveti Ama Lamatua aa mia kadhu aadꞌo Cahagꞌe hari abhu koasaho bisa padhai lii pake lii leo Aacahagꞌe hari bisa peka sasoa negraveti liisegravera 11 Te ngaa dhodhoka Roh egravecidi dhu bisa tao regravengu segravena ka bisapakako sasabꞌa-laꞌa ra Negravengu neꞌeka dhu pangegravedꞌu mi dhegraveu egraveci-egraveci ka

1 Korintus 1212 337 1 Korintus 1229regravengu bisa sabꞌa madhutu dadꞌegravei RohLamatua egraveegravena

Ngiꞌu egraveci te ngaa bagian na ae-ae12 Jaꞌa neo pasoro karunya segravera

degravenge ngiꞌu dhegraveu Ngiꞌu egraveci te ngaabagian na ae-ae Te ngaa bagian sepaꞌegraveki jꞌajꞌi ngiꞌu egraveci di

Neꞌe nuka segravemi dhegraveu unu Kristussegravera 13 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti paꞌegraveki degravengeRoh egraveci di Negraveti egraveegravena ka lodꞌo egravedhiabhu sarani egravedhi nuka segravemi ca sukuMasi ka egravedhi dhegraveu Yahudi do dhegraveuYahudi boe egravenu do dhegraveu bebas AmaLamatua pala hia egravedhi Roh egraveci diEgraveegravena nuka segravemi tinu egravei dhu hia ma-muri negraveti madha egravei egraveci di

14 Tareꞌa ngiꞌu ne negraveti boe cabagian di Te na jꞌajꞌi negraveti bagian ae-ae 15 Ladhe segravemi haga egraveu peka naldquoJaꞌa ne kacui-aai boe De jaꞌa jꞌajꞌiboe bagian negraveti ngiꞌu egraveurdquo Masi kanegravengu peka segravemi egraveegravena te ngaa negravengujꞌajꞌi bagian negraveti ngiꞌu egraveu era Tareꞌasi 16Aa ladhe dhilu egraveu peka na ldquoJaꞌane musi madha boe De jaꞌa ne jꞌajꞌiboe bagian negraveti ngiꞌu egraveurdquo Masi ka napeka segravemi egraveegravena te ngaa negravengu bagiannegraveti ngiꞌu egraveu kahegravei 17 Pangee segravekuLadhe ngiꞌu egraveu dhoka musi madha ditasamia egraveu bisa tadegravengi Aa ladhengiꞌu egraveu dhoka regraveu dhilu di tasamiaho egraveu bisa sangegravedꞌu

18 Te ngaa miu meꞌa le AmaLamatua tao egravedhi jꞌajꞌi mi egraveci samasegravemi ngiꞌu egraveci ka Negravengu ator bagianse madhutu dadꞌegravei Na 19 Ladhe ngiꞌune dhoka ca bagian di ngara na lsquongiꞌursquoboe sina ma 20 Te dhu legraveke ka ngiꞌuegravedhi ne degravenge bagian ae-ae Seꞌe katao ne jꞌajꞌi ngiꞌu kateme aae

21 Musi madha bisa boe pahahekacui-aai dhu peka na ldquoJaꞌa parluuboe egraveurdquo Aa kegravetu bisa boe peka degravengehaga na ldquoJaꞌa dale boe egraveurdquo 22 Dhulegravekemola-mola ka nuka abhu bagiannegraveti ngiꞌu dhu roe aa dhu degravengekabꞌua ae boe te ngaa egravedhi parluuregravengu kahegravei 23Abhu bagian dhu egravedhipangee na regravengu se gaguna ra ae

boe te ngaa egravedhi haduli si paie-iie Aaabhu bagian dhu egravedhi makae pacegraveuka pahutu pabeꞌa-beꞌa 24 Te ngaabagian dhu pamakae boe egravedhi egravedhitao boe si ngaa-ngaa

Te ngaa Ama Lamatua oru narebagian aaꞌi-aaꞌi se ho jꞌajꞌi mi ngiꞌuegraveci Ka Negravengu ator segravena ka bagiandhu egravedhi pangee na dhu degravenge boekabꞌua egravedhi ladhe-leru si beꞌa-beꞌa25 te Lamatua dꞌegravei boe ngiꞌu egravedhi pa-hagꞌa Dadꞌegravei Na segravena ka bagian seegraveci soru-bara egraveci 26 Te ladhe bagianegraveci paraga degravenge susa na aaꞌi-aaꞌi rasusa kahegravei Aa ladhe ra pakabꞌua egravecina aaꞌi-aaꞌi karejꞌe kahegravei

27 Egraveci egraveegravena ka degravenge miu Temiu sama segravemi ngiꞌu Kristus dhukateme Dhegraveu parcaya egraveci-egraveci nukasegravemi ca bagiannegraveti ngiꞌuKristus 28Teegravetu talora miu dhegraveu parcaya AmaLamatua hia koasa segravena ka pakakorupa-rupa sasabꞌa nuka

Partama Lamatua pua-palehadhegraveu cahagꞌe ho lasi lole liimoa Na

Ka dua Na pake dhegraveu cahagꞌejꞌajꞌi dhegraveu regraveti lii padhaiNegravengu

Ka tegravelu Na hia dhegraveu cahagꞌedꞌegravelu-megraveu ho ajꞌa-nori dhegraveuleo lula-negraveti Negravengu

Aa Na hia koasami dhegraveu cahagꞌesegravena ka bisa tao tadha-tadhamalaa ho padꞌelo dadedha Na

Cahagꞌe hari abhu koasa ho puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa

Cahagꞌe hari abhu karunya hosoru-bara dhegraveu

Cahagꞌe hari abhu karunya segravenaka uri dhegraveu ho sabꞌa sama-sama degravenge beꞌa

Aa Lamatua pangegravedꞌu koasa midhegraveu cahagꞌe hari ho bisapadhai pake rupa-rupa lii

29 De ngangee miu tasamia AmaLamatua pua dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ho lasipeka-padhai lii moa Na do AadꞌoNa hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi mi dhegraveu regravetilii padhai Na do Aadꞌo Na hia dhegraveu

1211 Roma 126-8 1212 Roma 124-5 1228 Epesus 411

1 Korintus 1230 338 1 Korintus 1313aaꞌi-aaꞌi dꞌegravelu-megraveu ho ajꞌa-nori doAadꞌo Na hia koasa mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌisegravena ka tao tadha-tadha malaa doAadꞌo 30 Na hia koasa mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravena ka puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌado Aadꞌo Na hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hobisa padhai pake rupa-rupa lii doAadꞌo Na hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ho bisabhoke paledꞌa sasoa negraveti lii seꞌe doAadꞌo

31 De miu hudꞌi bori mema-memaho segravemi mere aa pake karunya degravengebeꞌa dhu hia gaguna mi dhegraveu ae

Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa jaꞌa neopadꞌelo jꞌara dhu hua iia risi hia miu

13Sasue dhu legraveke

1 Ladhe segravemi jaꞌa bisa padhai liipake lii aaꞌi-aaꞌi negraveti dhegraveu rai-hahado lii negraveti ana pajuu Lamatua negravetisorga te ngaa degravenge boe sasue cikisa egravetu dꞌara jaꞌa kolo-karisi na ngaaLii padhai jaꞌa segravera mola megraveu laosama segravemi babha dhu lii cegravere-cegravere donuka segravemi dere dhu lii dhegraveru-dhegraverudi 2 Ladhe segravemi jaꞌa degravenge karunyaho lole peka lii moa Lamatua mi dhegraveuunu Na aa dhu keꞌa aaꞌi rahasiadegravenge keꞌa aaꞌi jꞌara-jꞌara dhu dhegraveudꞌegravelu-megraveu se reꞌa aa ladhe lalegraveka jaꞌaegravera mi Lamatua toke jaꞌa bisa paharieele ledhe negraveti era na te ngaa jaꞌadegravenge boe sasue ciki sa na gagunana ngaa Rui-jꞌajꞌegravera jaꞌa guna boemi ngaa egraveci sa 3 Ladhe jaꞌa pahieeele aaꞌi megravedha-panyau jaꞌa ho segravenaka kabꞌua ra pangaꞌa dhegraveu unu aadꞌodo soro ngiꞌu jaꞌa segravena ka jꞌajꞌi mikorban te ngaa ladhe jaꞌa degravenge boesasue ciki sa gaguna na ngaa Jaꞌadegravenge boe jꞌara dhu tao jaꞌa ngedꞌeTe segravera sa parcuma Guna boe ngaa-ngaa

4 Te sasue egraveegravena dꞌara taleoSasue egraveegravena lii makoSasue egraveegravena dꞌara kura boeSasue egraveegravena padedha boe iisiSasue egraveegravena pamone-pabhegraveni

5 Sasue egraveegravena lii sakaa boeSasue egraveegravena neo boe pasegi ngiꞌu

unu naSasue egraveegravena nasa malai boeSasue egraveegravena tegraveka boe dꞌara6 Sasue egraveegravena karejꞌe degravenge ngaa

dhu legravekeaa dꞌegravei boe bia ca begraveka

7 Sasue egraveegravena taha taruu egravetudꞌara madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi

Sasue egraveegravena parcaya taruuSasue egraveegravena sanao-maena taruuSasue egraveegravena maꞌegravete boe8 Sasue degravenge boe too-lane

Te ngaa dhu dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua peka le negravebhu-negravebhu par-luu heka Aa dhu dhegraveu padhai pake liirupa-rupa begraveli-camegravedꞌa parluu hekakahegravei Aa ladhe ngaa dhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segravera reꞌa negravebhu-negravebhu gunaheka kahegravei 9 Limuri ne dhu teꞌadhoka ciki ooꞌe di Aa ladhe egravedhi jꞌajꞌidhegraveu tegraveti lii padhai Lamatua egravedhipeka dhoka jꞌara dhu dhae tesa megraveka10 Te ngaa ropa dꞌai ka lodꞌo na aaꞌi-aaꞌi segravera tesa dheꞌi-dheꞌi Lodꞌo egraveegravenajꞌara-jꞌara dhu tesa megraveka guna hekami ngaa egraveci sa

11 Conto segravemi lodꞌo jaꞌa ana iikiera jaꞌa padhai lii sama segravemi ana iikiNgangee jaꞌa sama segravemi mia dhu anaiiki pangee Te ngaa limuri ne jaꞌadhegraveu eeꞌa le Negraveti egraveegravena ka tatao jaꞌasegravemi heka ana iiki

12 Conto leo limuri ne egravedhi tegravedhirango-rango era dhae megraveu iia megravekanuka segravemi egravedhi ladhe asa dꞌara tegraverudhu ahu Te ngaa negravebhu-negravebhu peaaꞌi-aaꞌi se megraveu aadha-aadha nukasegravemi egravedhi ladhe padegravetu iiki-iiki egravetumadha egravedhi Neꞌe ne jaꞌa keꞌa dhokaciki di Te ngaa negravebhu-negravebhu bisakeꞌa aaꞌi nuka segravemi Ama Lamatualadhe madhore dꞌai adhe-usu jaꞌa

13 De limuri ne abhu tegravelu jꞌara dhuegravedhi hudꞌi tao dhu taha taruu Nuka

egravedhi hudꞌi parcaya taruuLamatua

egravedhi sanao-maena taruu na peLamatua ator aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌibeꞌa

132 Mateos 1720 2121 Markus 1123 133 Abhu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu suri tabhapeka na ldquosoro ngiꞌu jaꞌa jꞌajꞌi mi korban tunurdquo

1 Korintus 141 339 1 Korintus 1416aa egravedhi hudꞌi pasue taruu

Negraveti tegravelu jꞌara se dhu dedha risi kasasue Lula sasue ka dhu hua risi negravetiaaꞌi-aaꞌi

14Roh Lamatua hia mi dhegraveu unu Na

sasabꞌa ra baka-leo1 Tenge jꞌara segravena ka pasue egravetu

madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Te abhu hekajꞌara leo dhu dedha risi Aa tengejꞌara kahegravei segravena ka Roh Lamatua hiamiu koasa degravenge karunya ho bisatao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa Aa dhu beꞌanuka ladhe miu abhu karunya segravenaka lole lii moa Lamatua 2 Te ladhedhegraveu dhu abhu karunya ho padhai liipake lii leo Roh Lamatua hia ne koasasegravena ka peka paledꞌa jꞌara dhumegraveu iiamegraveka Te ngaa negravengu padhai lii boedegravenge dhegraveu leo te padhai lii dhokadegravenge Lamatua di Dhegraveu dhu paꞌegravecidegravenge ne egravetu segravera abhu boe egraveci sadhu reꞌa lii padhai negravengu 3 Te ngaaladhe dhegraveu abhu karunya ho lole liimoa Lamatua na negravengu peka lii moane mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu segravera Negravengupaꞌegravera ku parcaya dhegraveu mi Lamatuapaꞌegravera dꞌara dhegraveu aa pakarejꞌe dꞌaradhegraveu susa 4 Dhegraveu dhu padhai liipake lii leo negravengu paꞌegravera dhoka ngiꞌunegravengu mesa na di Te ngaa dhegraveudhu padhue-padhai lii moa Lamatuaegraveegravena negravengu paꞌegravera dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhupakaboko degravenge ne segravena ka jumaꞌatkateme asa tabha egravera

5 Dadꞌegravei jaꞌa ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌibisa padhai lii pake lii leo Te ngaajaꞌa dꞌegravei risi ladhe miu bisa lole liimoa Lamatua Te dhegraveu dhu pekalii moa Lamatua egraveegravena guna risi negravetidhegraveu dhu dhoka padhai pake lii leo diLadhe padhai pake lii leo egraveegravena beꞌasadꞌi abhu dhegraveu dhu bisa peka paledꞌasasoa na Degravenge segravemi egraveegravena lii moasegravera bisa asa paꞌegravera dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetujumaꞌat segravena ka reꞌa megraveu

6 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Pangee segravekujꞌara ne Ladhe segravemi jaꞌa dhiu ngadꞌomiu ho padhai pake lii dhu miu meꞌaboe sasoa na miu abhu oto na ngaaAadꞌo si Te ngaa ladhe jaꞌa padhai

lii degravengemiu beꞌa risi jaꞌa peka degravengemiu dadꞌegravei Lamatua Beꞌa risi jaꞌabhoke paledꞌa jꞌara-jꞌara dhu uru egraveegravenamegraveu iia megraveka Beꞌa risi jaꞌa ajꞌa-norimiu ho meꞌa megraveu risi hari jꞌara segraveraBeꞌa risi jaꞌa pasanegravedꞌe miu Lii Holo-Nori Lamatua Beꞌa risi ajꞌa-nori miuDegravenge jꞌara segravemi segravera heka miu abhuoto kegravena si

7 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge alatmusiik Seꞌe se megravedha madhe tengaa lii ra rupa-rupa Pake sakino dosasadhu do gitar do ladhe pangegraveciboe lii na tatu dhegraveu reꞌa boe lii sodꞌasegravemi ngaa si 8 Ladhe lii tegravebhe megraveuiia boe na tasa mera mia sordadꞌubisa reꞌa na regravengu hudꞌi tao ngaa mimusu ra Bisa boe si 9 Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge miu Ladhe miu padhailii pake lii dhu dhegraveu bisa boe reꞌamegraveu egraveegravena nuka segravemi miu padhai liidegravenge lai ngegravelu Parcuma te dhegraveubisa boe dhane rare lii padhai egraveu10Egravetu rai-hahane abhu lii ae titu kegravenaLii se egraveci-egraveci ka degravenge sasoa na 11 Tengaa ladhe jaꞌa keꞌa boe lii dhegraveu leobagi jaꞌa lii ne degravenge boe kabꞌua Jaꞌakeꞌa boe lii regravengu aa regravengu reꞌa boe liijaꞌa kahegravei Jiꞌi baga taa aa jꞌajꞌi segravemidhegraveu leo rai kara sa

12 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge miu Miuneo abhu karunya degravenge koasa negravetiLamatua Egraveegravena beꞌa Te ngaa beꞌa risiladhe miu tenge jꞌara ho abhu koasadegravenge karunya dhu miu bisa pakesegravena ka paꞌegravera dhegraveu parcaya segravera

13 De dhegraveu dhu padhai pake lii leobeꞌa risi negravengu sabajꞌa manegravengi segravenaka Lamatua hia ne karunya kahegravei hopeka sasoa negraveti lii leo egraveegravena 14 Ladhejaꞌa manegravengi-mangajꞌi pake lii leojaꞌa sabajꞌa pake dꞌara jaꞌa te ngaa jaꞌakeꞌa boe ngaa dhu jaꞌa padhai lii egraveegravena15 De babeꞌa na jaꞌa tao tasamiaJaꞌa pake dua-dua te ngaa egraveci-egraveci kadegravenge lodꞌo na Jaꞌa neo manegravengi-mangajꞌi pake dꞌara jaꞌa aa jaꞌa neomanegravengi-mangajꞌi pake lii dhu keꞌamegraveu kahegravei Jaꞌa neo sodꞌa pake liisodꞌa koa-kio mi Lamatua negraveti dꞌarajaꞌa Aa jaꞌa bisa sodꞌa kahegravei pakelii dhu jaꞌa keꞌa megraveu 16 Te ladhe egraveu

1 Korintus 1417 340 1 Korintus 1430pake lii leo ho koa-kio Ama Lamatuanegraveti dꞌara egraveu te ngaa abhu dhegraveu egravetusegravera dhu reꞌa boe lii deo na tasamianegravengu bisa dꞌara egraveci degravenge egraveu Lodꞌoegraveu manegravengi makasi mi Lamatua pakelii leo tasamia dhegraveu egraveegravena bisa narelii egraveci degravenge egraveu ka na peka na ldquoLegravekekegravenardquo Bisa boe si Te negravengu neꞌaboe lii padhai egraveu deo na 17 Egraveu bisamanegravengi makasi segravemi egraveegravena kahegravei miLamatua Te ngaa egraveegravena paꞌegravera boedꞌara dhegraveu leo

18 Ele boe miu meꞌa boe te ngaajaꞌa padhai lii pake lii leo risi negraveti miuAa jaꞌa manegravengi makasi mi Lamatualula Negravengu hia jaꞌa bisa padhai lii segravemiegraveegravena 19 Te ngaa ladhe dhegraveu parcayapakaboko na beꞌa risi jaꞌa padhai liidhoka legravemi hegravebꞌa dhu babꞌa te ngaareꞌamegraveu segravena ka ajꞌa-nori si Te ladhejaꞌa padhai lii pamadhera-dhera pakelii leo degravenge pake lii riho-riho hegravebꞌadhu reꞌa boe na gaguna na aadꞌo

20 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Ladhe miuneo meꞌa megraveu jꞌara-jꞌara na miuhudꞌi pangee nuka segravemi dhegraveu eeꞌaMage pangee segravemi ana iiki Te ngaare jꞌara bhelu-katubꞌa miu hudꞌi nukasegravemi ana iiki dhu reꞌa boe tao bhab-helu lula dꞌara ra dhu megraveu aadha-aadha 21 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciLamatua dhu suri peka naldquoLamatua egravedhi peka aku Negravengu na

lsquoJaꞌa neo pake dhegraveu dhu padhailii pake lii leo segravera

ho padhai lii degravenge dhegraveuIsraꞌel

Masi ka Jaꞌa peka tasamia egraveegravena kate ngaa roꞌo boe nanene Jaꞌarsquo rdquo

22 Negraveti egraveegravena ka ladhe miu paragadegravenge dhegraveu dhu padhai lii pake liileo egraveegravena jꞌajꞌi mi tadha hia dhegraveudhu parcaya megraveka Lamatua segravena kabisa regravedhi koasa Lamatua Jꞌara neꞌesoru-bara boe dhegraveu dhu parcaya leKristus Te ngaa ladhe dhegraveu lole liimoa Lamatua na neꞌe ne ka soru-bara regravengu dhu parcaya le Kristus Tengaa soru-bara boe dhegraveu dhu parcayamegraveka Kristus 23 Ladhe segravemi miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu pakaboko ka miu padhai

lii pake lii baka-leo hegraveia dhegraveu dhuparcaya boe do dhu neꞌa boe jꞌaraseꞌe maso dhiu asa talora aae miudhegraveu se ngee segravemi ngaa sa Tatu rapeka na ldquoDhegraveu egravetu seꞌe se hujꞌu aaꞌimegraveu-megraveurdquo

24 Aa ladhe segravemi miu aaꞌi-aaꞌi dhupadhue-padhai ho peka paledꞌa liimoa Lamatua hegraveia dhegraveu dhu parcayaboe do dhuneꞌamegraveumegraveka jꞌara-jꞌarase maso dhiu asa talora miu Tatudhegraveu ne neo nanene lii padhai miuDe ngaa dhu miu peka-padhai segraverapadꞌelo sasala na toke neo parisa ma-muri na dꞌai lutu 25Ka bhabhelu dhunegravengu pahuni egravetu dꞌara na egraveegravena nabhoka patalele segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌireꞌa Ka na patitu kegravetu urutuu na hopahaha iisi mi Ama Lamatua peka naldquoIra ii Tareꞌa-reꞌa Ama Lamatua egravetutalora aae miu dirdquo

Aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi tao na tao mola-mola Baku degravenge maruru

26 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Ladhemiu pakaboko egraveci-egraveci ka degravengekarunya na Abhu dhu sodꞌa koa-kio Ama Lamatua Abhu dhu ajꞌa-nori dhegraveu lula-negraveti Lamatua Abhudhu peka paledꞌa jꞌara-jꞌara Lamatuadhu uru egraveegravena pahuni era Abhu dhupadhai pake lii leo Aa abhu dhu bisapeka sasoa negraveti lii leo segravera Jꞌara aaꞌi-aaꞌi se regravengu hudꞌi tao ku ho paꞌegraveraparcaya dhegraveu leo segravera

27 Ladhe abhu dhu dꞌegravei padhai liipake lii leo egraveegravena beꞌa Sadꞌi dua dotegravelu dhegraveu di baku paꞌae-ae Dhegraveu egravecipadhai lii uuru egravele ku heka dhegraveu leokegravena Aahudꞌi abhukudhegraveudhupekasasoa na 28 Ladhe segravemi abhu boe dhubisa peka sasoa negraveti lii leo egraveegravena nabakupadhai lii pake lii leo egravetu katangamadha dhegraveu ae-ae Hudꞌi laa regravengupadhai lii egravetu dꞌara ra Regravengu bisapadhai lii degravenge Lamatua segravemi egraveegravenakahegravei

29 Ladhe miu pakaboko na dua dotegravelu dhegraveu di dhu padhai lii lole liimoa Lamatua Dhegraveu leo hudꞌi dadooku lii padhai negraveti dhegraveu dhu padhaisegravera 30 Te ngaa ladhe Lamatua bhokeca jꞌara dhu uru egraveegravena megraveu iia megraveka

1421 Yesaya 2811-12

1 Korintus 1431 341 1 Korintus 159mi ca dhegraveu dhu madhegravedi nanene egravetuegraveegravena na negravengu hudꞌi peka paledꞌa liimoanemi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumadhegravediegravetu egraveegravena Aa dhegraveu dhu padhai lii egravetumadha hudꞌi ae eele negraveti lii padhaina segravena ka hia dhegraveu dhuheka tadegravengilii moa Lamatua ho na padhai lii31 Dhu legraveke ka miu aaꞌi-aaꞌi mi bisalole lii moa Lamatua Te ngaa ladhepadhai lii na egraveci uru ladhe egravele hekadhegraveu leo kegravena Degravenge jꞌara ne dhegraveuaaꞌi-aaꞌi bisa nanene bisa reꞌa jꞌaraaa bisa paꞌegravera dꞌara ra 32 Sanegravedꞌe tedhegraveu dhu lole lii moa Lamatua hudꞌineꞌa ator ngiꞌu na Ka egraveci pamatadegravenge egraveci aa dhegraveu leo taha uru 33 Teabhu boe maruru egravetu Ama Lamatuate ngaa mera degravenge milu di

Egravetu mia-mia ladhe dhegraveu parcayapakaboko hudꞌi segravemi neꞌe ku 34dhegraveubhegraveni madhegravedi mau-mau bisa boepadhai lii paꞌae Regravengu hudꞌi nanenekegravetu jumaꞌat segravera Te Atora AmaLamatua peka segravemi egraveegravena kahegravei si35 Ladhe abhu bhegraveni dhu neo karegraveijꞌara egraveci pe dꞌai egravemu ku heka karegraveidhegraveu egravemu na kegravena Te ladhe bhegravenimaruru egravetu dꞌara egravemu sabajꞌa segravera sapamakae iisi ra

36 Madhutu aꞌabhu miu tasamiaTe Lii Holo-Nori Ama Lamatua maiboe negraveti miu Aa Lii Holo-Nori Na hiaboe miu mesa mi egravetu kota Korintusdi De pangee paie ku 37 Ladhe abhudhegraveu dhu pangee na negravengu bisa lolelii moa Lamatua do pangee na negravenguabhu koasa negraveti Roh Lamatua nanegravengu neꞌa jꞌara-jꞌara dhu jaꞌa suri hiamiu segravera atora dhu jaꞌa tao boe tengaa paredha negraveti Kegravetu egravedhi YesusKristus 38 Ladhe abhu dhegraveu dhu roꞌoboe segravemi rare jꞌara se na miu bakusegravemi mere dhegraveu ne

39 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Tenge jꞌarasegravena ka miu abhu koasa ho bisa pekapaledꞌa lii moa Lamatua Aa mage kaidhegraveu segravena ka regravengu baku padhai pakelii leo 40 De ladhe miu pakaboko na

pakako aaꞌi-aaꞌi madhutu mola-molaTao uuru ku egraveci heka dhu leo kegravenaPakako aaꞌi-aaꞌi degravenge beꞌa madhutumadha jꞌara na Baku degravenge maruru

15Kristus mamuri hari negraveti mamadhe

Na1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo segravena

ka miu sanegravedꞌe Lii Lolo Beꞌa Lamatuadhu uru egraveegravena jaꞌa peka-padhai ledegravenge miu Miu segravemi mere hegraveia taotaruumadhutu Lii Lolo Beꞌa egraveegravena 2TeLii Lolo Beꞌa egraveegravena ka dhu bisa hia miumamuri sadꞌi miu kegravepe paꞌegravera-egraveraTe ngaa ladhe miu parcaya taruu boeAma Lamatua na parcaya miu egraveegravenaele iie dꞌara

3 Jaꞌa ajꞌa le miu jꞌara-jꞌara dhukapai risi eele dhu uru egraveegravena dhegraveuajꞌa-nori jaꞌa Nuka Kristus dhu AmaLamatua puamai egraveegravena madhe le segravenaka patabuli egravedhi negraveti koasa sasala-sasigo egravedhi Jꞌara neꞌe jꞌajꞌi madhutuSasuri Mola-Megraveci Lamatua dhu suritegraveke karegravei negraveti uru ka 4Ra padhaneNe Ka dꞌai camegravedꞌa egraveegravena Lamatuapamamuri hari Ne legraveke mola-molasegravemi dhu suri tegraveke egravetu Sasuri Mola-Megraveci Lamatua 5Egravele egraveegravena ka Kristuspadꞌelo iisi Na mi Petrus Negravengupadꞌelo iisi Na mi ana madhutu Nadhegraveu canguru dua segravera kahegravei 6 Aaca tegraveka Na padꞌelo iisi Na mi legravemingasu risi dhegraveu parcaya Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi se ladhe regravedhi Ne degravenge musimadha regravengu Negraveti regravengu se ae dhumamuri era aa ciki di dhu madhe le7 Ka Na padꞌelo iisi mi Yakobis HegraveiaNegravengu padꞌelo iisi kahegravei mi dhegraveupajuu-paleha Na aaꞌi-aaꞌi

8 Jaꞌa dhegraveu limuri tegraveka dhu ladhekegravedhi Ne Te jaꞌa ne nuka segravemi anadhu rara iisi limuri tegraveka 9 Dhegraveupajuu-paleha Lamatua dhu leo segraverakapai risi negraveti jaꞌa ne Madhutu mola-mola na jaꞌa nia boe jꞌajꞌi dhegraveupajuu-paleha Na Te uru egraveegravena jaꞌa ka

153 Yesaya 535-12 154 Lii Sodꞌa Koa-Kio 168-10 Mateos 1240 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 224-32 155 Alkitab lii Yunani suri peka ldquoKefasrdquo Kefas egraveegravena ngara leo negraveti Petrus 155 Mateos 2816-17 Markus 1614 Lukas 243436 Yohanis 2019 158 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 93-6 159 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83

1 Korintus 1510 342 1 Korintus 1526dhu pajꞌegravera dhegraveu unu Lamatua egravetumia-mia 10 Te ngaa Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌa HegraveiaNa tao jaꞌa jꞌajꞌi segravemi neꞌe ne RopaNegravengu tao jꞌara beꞌa hia jaꞌa Na coreeele boe lodꞌo iia dꞌara Negraveti egraveegravena kaneꞌe ne jaꞌa sabꞌa bia risi negraveti regravenguaaꞌi-aaꞌi ra Jaꞌa mesa ku boe dhusabꞌa te ngaa dꞌara hua iia Lamatuaka dhu sabꞌa egravetu mamuri jaꞌa

11 De ladhe jaꞌa do dhegraveu pajuu-paleha dhu leo dhu ajꞌa-nori egraveegravenaka ngaa-ngaa tao boe Te aꞌajꞌa jiꞌiaaꞌi-aaꞌi mi egraveegravena dhoka ca jꞌara diJiꞌi peka-padhai taruu Lii Lolo BeꞌaLamatua mi dhegraveu Negraveti egraveegravena ka miujꞌajꞌi parcaya Lii Lolo Beꞌa dhu samaegraveegravena

Dhegraveu madhe egraveegravena na mamuri hari12 Jiꞌi tema ajꞌa-nori peka na

Kristus dhu Ama Lamatua pua maiegraveegravena mamuri hari le negraveti mamadheNa De nga tao ka miu cahagꞌepeka na ldquoDhegraveu madhe segravera mamurihari boerdquo Ngangee egraveegravena mai negravetimia 13Te ladhe dhegraveumadhemamurihari boe sasoa na Kristus mamurihari boe kahegravei 14 Aa ladhe Kristusmamuri hari boe na aaꞌi-aaꞌi dhujiꞌi peka-padhai degravenge dhegraveu gagunaaadꞌo Aa lalegraveka miu mi Kristusparcuma kahegravei 15-16 Aa ladhe tareꞌadhegraveu madhe mamuri hari boe jiꞌijꞌajꞌi sakasii kapodꞌe-kabegraveli mi AmaLamatua Te jiꞌi tema ajꞌa-nori pekana ldquoAma Lamatua ka dhu pamamurihari Kristusrdquo Mema tareꞌa dhu jiꞌilole segravemi egraveegravena ka Te ngaa ladhesegravemi dhegraveu madhe mamuri hari boesasoa na Ama Lamatua pamamurihari boe Kristus kahegravei 17 Pangeesegraveku jꞌara ne ladhe Kristus ma-muri hari boe lalegraveka miu mi AmaLamatua parcuma Aa miu pasaetaruu sasala-sasigo miu 18 Mesa boeegraveegravena di te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu uru egraveegravenapaꞌegraveki degravenge Kristus dhu madhe leladhe Kristus kegravedꞌi boe negraveti mamadheNa regravengu madhe pacegraveri negraveti AmaLamatua kahegravei 19 Kristus jꞌajꞌi erasarai egravedhi lula teꞌa na Negravengu neo tao

jꞌara hua iia hia egravedhi Te ngaa ladheegravedhi sanao-maena ho Negravengu neo taosegravemi egraveegravena dhoka egravetu rai-haha di naparcuma Aa egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu kasia risieele negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

Lula Kristus mamuri hari ngaa kadhu jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa

20 Aa te ngaa aadꞌo segravemi egraveegravenasi Te dhu legraveke mola-mola ka Kris-tus dhu Ama Lamatua pua mai egraveegravenamamuri le negraveti mamadhe Na Aamesa boe Negravengu di te egraveegravena na dhegraveu-dhegraveu parcaya dhu madhe segravera begraveli-camegravedꞌa mamuri hari kahegravei Kris-tus ne nuka segravemi hua uru dhupadꞌelo na regravengu dhu madhe segraverabegraveli-camegravedꞌa mamuri hari madhutuNegravengu 21 Uru-uru egraveegravena dhoka dhegraveuegraveci di nuka Adam dhu sisu paredhaAma Lamatua De hahuku na nukamamadhe Hahuku ne noto mi egravedhidhegraveu rai-haha kahegravei Te ngaa limurine abhu ca dhegraveu hari nuka Kris-tus dhu mamuri madhutu paredhaAma Lamatua De lula babeꞌa Negravenguka dhegraveu madhe bisa mamuri hari22 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sisu paredhaLamatua legraveke hukumadhe sama segravemiAdam kahegravei Te ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu paꞌegraveki degravenge Kristus egraveegravena naAma Lamatua pamamuri hari si

23 Te ngaa egraveci-egraveci ka degravenge lodꞌo naKristus dhegraveu partama dhu mamurihari nuka segravemi hua uru deo na Aa peNa legravepaharimai asa rai-hahane dhegraveuunu Na segravera heka mamuri hari kegravena24 Egravele ku heka rai-haha ne egravele kegravenaLodꞌo egraveegravena Kristus jꞌajꞌi Dhegraveu Aaedhu paꞌele iie koasa aaꞌi-aaꞌi paredhaaaꞌi-aaꞌi aa mamegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu pa-musu degravenge Lamatua Negravengu jꞌajꞌikahegravei Dhegraveu Aae dhu pangegravedꞌu harihak paredhaNamiAmaNa nukaAmaLamatua

25 Te Ama Lamatua hudꞌi negravedꞌuparedha taruu toke Na segi aaꞌi dhulabꞌa Kristus segravena ka ra pahaha iisimi Negravengu 26 Abhu ca jꞌara dhu pa-musu degravenge egravedhi era nukamamadheTe ngaa dꞌai limuri ka Lamatua segikahegravei koasa mamadhe De legravepa lodꞌo

1 Korintus 1527 343 1 Korintus 1542limuri dhegraveu madhe heka 27 EgravetuSasuri Mola-Megraveci Lamatua suri pekana ldquoLamatua tao dhu Na segi aaꞌi-aaꞌi segravera segravena ka ra pahaha iisi miDhegraveu dhu Lamatua pua mai egraveegravenardquoDe dhu suri peka na ldquodhu Na segiaaꞌi-aaꞌi segravera segravena ka ra pahaha iisimi Dhegraveu Negravengurdquo de legraveke ladhe pekana Ama Lamatua pahaha boe iisi miDhegraveu unu Negravengu egraveegravena Lula AmaLamatua ka dhu dedꞌe Ne segravena ka jꞌa-jꞌi Kegravetu mi ngaa aaꞌi-aaꞌi ra 28 Begraveli-camegravedꞌa ladhe aaꞌi-aaꞌi nanene tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatua egraveegravena na Anane pangegravedꞌu aaꞌi-aaꞌi hari mi Ama Nadhu dedꞌe Ne jꞌajꞌi Kegravetu negraveti aaꞌi-aaꞌisegravera Egravele egraveegravena Ama Lamatua paredhataruu egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi bagimi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

Ladhe segravemi dhegraveu madhe mamurihari boe na tasamia

29 Abhu dhegraveu dhu neo sarani hogati dhegraveu dhu madhe le dhu dhaesarani megraveka Te ngaa ladhe dhegraveumadhe mamuri hari boe nga tao karegravengu neo sarani hia dhegraveu madhedagger30 Aa nga tao ka jiꞌi oe madhe pahari-pahari egravetu dꞌara sasabꞌa jiꞌi ladhedhegraveu madhe mamuri hari boe 31 Tebegraveli-begraveli jaꞌa oe madhe Te ngaa aꞌaripasue Jaꞌa subha te jaꞌa pangee nangaa-ngaa tao boe ladhe jaꞌa madheTe jaꞌa bisa boti kegravetu lula miu paꞌegravekitaruu degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristusdhu Ama Lamatua pua le mai 32 Cahari ni lodꞌo jaꞌa egravetu kota Epesus erajaꞌa patao-palaha degravenge dhegraveu segraveranuka segravemi badha hui dhu bhelu Tengaa ladhe jaꞌa dhoka patao-palahaho bisa segi mesa ku aa hia boeLamatua egraveegravena parcuma Guna boengaa-ngaa Te ladhe tareꞌa dhegraveumadhe mamuri hari boe hua iia egravedhimadhutu dhu dhegraveu peka naldquoMai egravedhi pesta rame-rame

aa taꞌa-tinu beꞌa-beꞌate begraveli egravedhi madhe kegravenardquo

33 Miu baku legraveke tipu ho pangeesegravemi egraveegravena Te abhu dhu peka na

ldquoLadhe egraveu paꞌegraveci degravenge dhegraveu bheluegraveegravena pakajꞌegraveu egraveu negraveti mamuri

dhu molardquo34 Adꞌu-ue ia ka bhabhelu-katubꞌa

Regraveno ka Ator ngiꞌu mu Tao dhu legravekedi Dhu legraveke ka miu hudꞌi meꞌa kumakae te egravetu talora aaemiu abhu eradhegraveu dhu tadhe megraveka Ama Lamatua

Ladhe egravedhi mamuri hari begraveli-camegravedꞌa ngiꞌu aae egravedhi segravemi ngaa sa

35 Abhu dhu pakaregravei na ldquoLadhedhegraveu madhe mamuri hari jꞌara natasamia Aa ngiꞌu aae jꞌajꞌi segravemi ngaasardquo

36 Goa ee Te ladhe segravele hini hinine hudꞌi roe egravetu dꞌara rai uuru kuheka na bisa muri kegravena 37 Aa hinidhu egravedhi segravele rupa na leko-leo negravetidhu muri egraveli heka cegraveu regraveu kegravena Tenegravengu egraveegravena hini dhu mango-metonuka segravemi gandum do are do hinidhu leo 38 Egraveci-egraveci ka madhutu raropara madhutu dadꞌegravei Lamatua LulaNegravengu ka dhu ator raropa negraveti anaaajꞌu segravera

39 Badha degravenge dhegraveu rai-haha segravemiegraveegravena kahegravei Egraveci-egraveci ka degravenge raropara madhutu dadꞌegravei Ama LamatuaHegraveia ngiꞌu dhegraveu rai-haha madhuturaropa dhegraveu rai-haha Ngiꞌu badhaegraveci-egraveci ka degravenge raropa ra Manu-bhui degravenge raropa ra Iꞌa degravengeraropa ra Dhu leo segravera degravenge raropara

40 Abhu megravedha egravetu dedha-liru aaabhu egravetu rai-haha Egravetu dedha-lirudegravenge kolo-karisi na Te ngaa kolo-karisi ne leko-leo negraveti dhu egravetu rai-haha Dhu egravetu rai-haha abhu kolo-karisi kahegravei Te ngaa kolo-karisi seleko-leonegraveti dhu abhu egravetu dedha-liru41 Egravetu dedha-liru kolo-karisi madhalodꞌo leko-leo kolo-karisi hegraveru leko-leo aa kolo-karisi hua-hegravetu leko-leokahegravei Egraveci-egraveci ka degravenge kolo-karisi raDe aaꞌi-aaꞌi ra degravenge kolo-karisi si

42 Ladhe dhegraveumadhemamuri hariegraveegravena nuka segravemi hini deo na Te ladhepadhane ka dhegraveu madhe ngiꞌu aaena ele iie si Te ngaa ladhe mamuri

1527 Lii Sodꞌa Koa-Kio 86 dagger 1529 Ayat ne megraveu iia boe Adꞌa nuka segravemi ldquosarani ho gati dhegraveumadherdquo abhu boe egravetu ayat leo dꞌara Sasuri Lii Pajaji Hiu Ama Lamatua 1532 Yesaya 2213

1 Korintus 1543 344 1 Korintus 1558hari ngiꞌu na segravemi heka uru egraveegravena Teladhe mamuri hari bisa heka madhe43 Ropa egravedhi padhane dhegraveu madheegravedhi madꞌenge ngiꞌu aae ne Te ngaaladhe dhegraveu egraveegravena mamuri hari nasaraga titu kegravena Te negravengu jꞌajꞌi mola-megraveci Dhegraveu dhu madhe le bisa hekataongaa-ngaa lodꞌo dhegraveupadhaneneTe ngaa ropa na mamuri hari negravenguegravera titu kegravena 44 Ladhe dhegraveu mamuriera neꞌa dhoka ngee degravenge rasa di siTe ngaa ropa na madhe ho mamurihari na Roh Lamatua hia ne mamuridhu legraveke Ka dhegraveu ne segravemi heka uruegraveegravena

45 Dhegraveu rai-haha dhu uru-uru jꞌaradhu sama segravemi egravedhi nuka AdamMadhutu Sasuri Mola-Megraveci Lamatuadhu suri tegraveke peka na ldquonegravengu jꞌajꞌidhegraveu rai-haha dhu mamuri dhu neꞌangee degravenge rasardquo Te ngaa dhegraveu rai-haha dhu raropa na sama segravemi Adamdhu dedha risi eele nuka Kristus RohNa ka dhu bisa hia dhegraveu mamuri dhulegraveke 46 Raropa dhegraveu dhu uru-urujꞌara nuka dhegraveu dhu neꞌa dhoka ngeedegravenge rasa di ka bisa madhe Tengaa dhu mamuri hari nuka dhegraveudhu abhu mamuri dhu legraveke negraveti RohLamatua 47 Raropa dhegraveu dhu uru-uru jꞌara egravetu rai-haha ne dhu tao negravetiahu rai Te ngaa raropa ka dua nukaKristus dhu mai negraveti sorga 48 Egravedhidhu mamuri egravetu rai-haha ne ca ropadegravenge dhegraveu partama dhu Lamatuapajꞌajꞌi negraveti ahu rai Te ngaa dhegraveudhu paꞌegraveki degravenge Ama Lamatua egravetusorga ca ropa degravenge Kristus dhu mainegraveti sorga 49 Egravedhi dhegraveu limuri ne caropa degravenge Adam dhu Ama Lamatuapajꞌajꞌi negraveti ahu rai Te ngaa negravebhu-negravebhu gati degravenge raropa hiu samasegravemi Kristus dhu mai negraveti sorga

50Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Dhu jaꞌa neopeka degravenge miu segravemi neꞌe egravedhi dhuca ropa degravenge dhegraveu partama ngiꞌuegravedhi jꞌajꞌi negraveti sisi degravenge raa Degravengejꞌara neꞌe egravedhi bisa boe abhu pusakaho jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua egravetusorga Bisa boe Te raropa dhegraveu segravemi

egraveegravena begraveli-camegravedꞌa ngiꞌu ra ele iie kabisa boe segravemi rare ngaa dhu taha narenegravebhu

51 De nanene paie-iie Te jaꞌaneo bhoke paledꞌa rahasia egraveci Egraveegravenana abhu dhegraveu parcaya cahagꞌe dhumadhe boe Te ngaa egravedhi aaꞌi-aaꞌi tiegraveegravena na gati raropa hiu 52 Ropa liitiu tegravebhe limuri tegraveka aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌidegravenge sahegraveka Malai risi negraveti ate musimadha Te ropa tegravebhe limuri tegravekalii cagꞌagꞌa laa dhegraveu madhe mamurihari Aa ladhe ra mamuri hari dhegraveuse madhe heka aa ele iie heka Segravemiegraveegravena kahegravei degravenge egravedhi dhu mamuriera Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti abhu raropahiu 53-54 Te ngiꞌu aae egravedhi dhu bisaele iie neꞌe ne jꞌajꞌi ngiꞌu hiu dhu eleiie heka Aa egravedhi dhu bisa madheneꞌe ne neo ubꞌa jꞌajꞌi raropa hiu dhumadheheka Egraveegravenamadhutu ngaa dhusuri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megravecipeka naldquoLamatua palaho eele le koasa ma-

madheaa segi le mamadhe

Negraveti egraveegravena ka egravedhi madhe hekardquo55 ldquoHe mamadhe

Koasa egraveu egravetu miaHe mamadhe

Dhudhu egraveu egravetu miardquo56 Nga tao ka mamadhe negraveti rasa

pegravedꞌa hia egravedhi dhegraveu rai-haha Lulaegravedhi adꞌu-ue sasala Tasamia ka sasalasegravera degravenge koasa Lula Atora AmaLamatua peka na sasala egravedhi nukasisu paredha Na 57Te ngaa limuri neaaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi leko-leo le De egravedhihudꞌi manegravengi makasi ae-ae mi AmaLamatua Te Negravengu ka tao egravedhi bisasegi bhabhelu-katubꞌa lula Kegravetu egravedhiYesus Kristus Mema tareꞌa te Kristuska dhu segi aaꞌi

58 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Paꞌegraveradꞌara Baku roe Sasabꞌa miu hia miAma Lamatua hudꞌi asa beꞌa aa asaae Te miu meꞌa le na sabꞌa bia hiaLamatua egravedhi egraveegravena iia dꞌara boe

1545 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 27 1552 1 Tesalonika 415-17 1553-54 Yesaya 258 1555 Hosea 1314

Dhegraveu paꞌoru doi segravena ka soru-baradhegraveu unu Lamatua

1 Neꞌe ne jaꞌa suri hia miu lula-negravetidoi dhu miu pakaboko hia dhegraveu unuLamatua egravetu Yerusalem Jaꞌa pekale degravenge dhegraveu parcaya egravetu propensiGalati jꞌara tasamia regravengu hudꞌi pak-aboko doi egraveegravena Miu hudꞌi tao segravemiegraveegravena kahegravei 2 Ladhe hari Migu dhegraveuaaꞌi-aaꞌi hudꞌi paꞌoru doi ciki negraveti rui-jꞌajꞌegravera regravengu Bakumate jaꞌa dhiu kuheka miu parai-oru kegravena 3 De ladhejaꞌa dhiu miu pajꞌujꞌu dhegraveu dhu miulegraveka segravena ka regraveti doi soru-bara segraveraasa dhegraveu unu Lamatua egravetu YerusalemPe jaꞌa suri sasuri ho patadha regravengudegravenge kegravetu jumaꞌat egravetu negravei 4Aa ladhemiu ngee na beꞌa ladhe jaꞌamadhutuhegravei na jiꞌi laꞌa palere

Paulus neo kako palegraveme era5 Ladhe jaꞌa kako palegraveme le

propensi Makedonia jaꞌa heka dhiuasa miu kegravena De moꞌo do moꞌoboe jaꞌa hudꞌi laku uuru ku asaMakedonia 6 Egravele egraveegravena pe jaꞌa dhiupea taha degravengemiu ako panegravebhu cikiele boe dꞌai egravele hegraveru pacuhi Hegraveia miubisa lere jaꞌa asa era leo hari 7Aꞌabhujaꞌa na jaꞌa dhiu ne ca lodꞌo boe di Tejaꞌa neo pea degravenge miu ako panegravebhuladhe Lamatua dꞌegravei 8Te ngaa jaꞌa neopea era egravetu kota Epesus ne toke lodꞌobabeꞌa Pantekosta [nuka legravemi ngurulodꞌo egravele kalela Paska] 9 Lula egravetuneꞌe jaꞌa abhu lodꞌo taleo ae ho sabꞌataruu masi ka abhu dhegraveu ae dhu labꞌasasabꞌa Lamatua

10 Ladhe Timotius jꞌajꞌi dhiu paragadegravenge miu segravemi mere ne degravenge beꞌasegravena ka baku na ngee rupa-rupaTe negravengu ne dhegraveu sabꞌa negraveti Kegravetuegravedhi Yesus Kristus sama segravemi jaꞌane kahegravei 11 Mage soro tegraveke dhegraveu

laladhe ne degravenge hui madha di Soru-bara ne toke na legravepa asa jaꞌa degravengebeꞌa Te jaꞌa degravenge aꞌari dhu leo sedhu mate tatae ne

12 Ca jꞌara era dhu miu hudꞌi meꞌaku Jaꞌa dhu pamako le angalai egravedhiApolos ho na dhiu pangadꞌo degravengeaꞌari dhu leo Te ngaa noꞌomegraveka dhiuDe mi mate pe na abhu lodꞌo taleoheka na dhiu kegravena

Tao hari ku ca jꞌara13 Miu hudꞌi jꞌaga ngiꞌu miu paie-

iie Miu hudꞌi paꞌegravera-egravera ho parcayataruu Ama Lamatua Mage madhaꞌuPaꞌegravera iisi 14 Sadꞌi miu sabꞌa ngaaegraveegravena ka padꞌelo la sasue

15 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu meꞌa na Stefanus degravengeisi egravemu na ka dhegraveu partama dhu par-caya Kristus egravetu propensi Akaya negraveiRegravengu sabꞌa reꞌa boe jꞌegravera segravena kaladhe-leru dhegraveu parcaya egravetu negravei Dejaꞌamanegravengi ho 16miu nanene dhegraveusegravemi segravera Nuka regravengu dhu sabꞌabia ho sama-sama lalau-laloꞌo dhegraveuparcaya segravera

17 Dꞌara jaꞌa neo dhiu paꞌasu-pareodegravenge miu Dꞌara jaꞌa karejꞌe titukegravena lula mamai Stefanus Fortuna-tus degravenge Akaikus asa neꞌe Degravengejꞌara ne regravengu bisa gatimiu 18Tegravelu rapaꞌegravera dꞌara jaꞌa sama segravemi ra paꞌegraveradꞌara miu kahegravei Miu hudꞌi pakabꞌuadhegraveu segravemi segravera

Paulus hia lii mahoꞌo mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

19 Jumaꞌat-jumaꞌat egravetu propensiAsia hia miu lii mahoꞌo Akila degravengedhegraveu egravemu na Priskila aa dhegraveuleo dhu tema pakaboko egravetu egravemu rapaꞌadhu lii mahoꞌo kahegravei Regravengu sedhu paꞌegraveki kahegravei degravenge Kegravetu egravedhiYesus Kristus 20 Dhegraveu parcayaaaꞌi-aaꞌi egravetu neꞌe paꞌadhu lii mahoꞌokahegravei

161 Roma 1525-26 165 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1921 168 Atora negraveti Ama-amaAgama 2315-21 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 169-11 169 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 198-10 1610 1 Korintus 417 1615 1 Korintus 116 1619 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suri pekana ldquoPriskardquo Priska degravenge Priskila egraveegravena negraveti ngara egraveci 1619 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 182

1 Korintus 1621 346 1 Korintus 1624Ladhe miu pakaboko na paꞌuu egraveci

degravenge egraveci pake uu dhu nia hia dhegraveuparcaya segravera

21 Mi laladhe Te jaꞌa Paulus suridegravenge kacui-aai unu ku Saloom

22 Dhegraveu cee dhu sue boe Kegravetu egravedhipe Ama Lamatua huku ne

Jaꞌa dꞌegravei tabea dhegraveu madhutu liiAram egravedhi dhegraveu Yahudi dhu pekaldquoMarana tardquo dhu sasoa na ldquoLamatuaMai kardquo

23 Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhiYesus Kristus padꞌelo dꞌara hua iia Nami miu aaꞌi-aaꞌi mi

24 Jaꞌa sue miu aaꞌi-aaꞌi mi lulaegravedhi paꞌegraveki degravenge Kristus dhu AmaLamatua hia mai

Sasuri jaꞌa segravemi neꞌe ka SaloomNegraveti jaꞌaPaulus

Sasuri Paulus ka duahia dhegraveu parcaya egravetu kotaKorintus2 Korintus

Lii Mahoꞌo1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus Ama

Lamatua pua-paleha jaꞌa segravena ka lakulole lula-negraveti Yesus Kristus degravengedhegraveu asa mia-mia Yesus Kristusegraveegravena dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karegraveinegraveti uru-uru ka Ari egravedhi Timotius egravetuneꞌe kahegravei Na hia lii mahoꞌo

Jaꞌa paꞌadhu sasuri neꞌe mi dhegraveuparcaya aaꞌi-aaꞌi dhu biasa pakabokoegravetu kota Korintus degravenge propensiAkaya 2 Jaꞌa sabajꞌa mi Ama egravedhinuka Ama Lamatua degravenge Kegravetu egravedhiYesus Kristus Jaꞌa manegravengi ho Regravengupadꞌelo dꞌara hua iia Ra degravenge miusegravena ka miu mamuri dame degravengemera-milu

Paulus manegravengi makasi mi AmaLamatua

3 Dadꞌegravei jiꞌi ka ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌidedꞌe padedha-dedha kolongara AmaLamatua Te Negravengu egraveegravena Ama negravetiKegravetu egravedhi Yesus Kristus Rasa kasiaaaꞌi-aaꞌi kapua negraveti Negravengu aa Negravenguka dhu paꞌegravera dꞌara egravedhi 4 Negravenguka pamahoꞌo dꞌara egravedhi ladhe egravedhiegravetu dꞌara sasusa Negraveti egraveegravena kaegravedhi kahegravei bisa pamahoꞌo dhegraveu leodhu paraga degravenge sasusa Te egravedhibisa paꞌegravera dꞌara regravengu sama segravemiLamatua paꞌegravera le dꞌara egravedhi 5Kristusabhu le susa ae-ae hia egravedhi De lulaKristus rasa le susa segravemi egraveegravena negravetiegraveegravena ka Ama Na paꞌegravera dꞌara egravedhitaruu ladhe egravedhi paraga degravenge susa6 Ladhe jiꞌi egravetu neꞌe abhu susa AmaLamatua paꞌegravera dꞌara jiꞌi Aa ladhejiꞌi paraga degravenge jꞌajꞌegravera hegraveia tahadegravenge dꞌara taleo na miu hudꞌi meꞌakahegravei Lamatua pake jꞌara segravemi neꞌe

segravena ka paꞌegravera dꞌara miu ho patalalemiu negraveti koasa bhabhelu-katubꞌa Teladhe miu abhu sasusa sama segravemi jiꞌiLamatua paꞌegravera dꞌara miu segravena kamiu bisa taha mere degravenge dꞌara taleokahegravei 7 Negraveti egraveegravena ka jiꞌi ngeꞌa megraveuna miu bisa taha mere degravenge egravera Tejiꞌi ngeꞌa na ladhe miu abhu jꞌajꞌegraverasama segravemi jiꞌi Lamatua paꞌegravera dꞌaramiu aa Negravengu paꞌegravera dꞌara jiꞌi kahegravei

8 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Dadꞌegravei jiꞌi segravena kamiu meꞌa megraveu sasusa dhu jiꞌi abhuegravetu propensi Asia Jiꞌi rasa bia risinegraveti dhu jiꞌi bisa pasae toke jiꞌi oeele ngangee lula jiꞌi pangee na jiꞌimadhe kegravena 9 Jiꞌi rasa bia nukasegravemi dhegraveu egraveci ropa tadegravengi hakim pa-maꞌegravete hahuku pamadhe ne Te ngaaaaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi segravena ka jiꞌi parcayaAma Lamatua aa baku parcaya ngiꞌujiꞌi unu mi Te Lamatua egraveegravena ka dhuunu koasa ho pamamuri hari dhegraveumadhe 10 Negravengu ka dhu pakajꞌegraveu lejiꞌi negraveti bhabhelu lodꞌo jiꞌi oe madheBegraveli-camegravedꞌa Negravengu neo pakajꞌegraveu jiꞌinegraveti bhabhelu-katubꞌa kahegravei Aa jiꞌimaꞌegravete boe sanao segravena ka Na paka-jꞌegraveu taruu jiꞌi negraveti bhabhelu-katubꞌa11 Ladhe miu loe boe sabajꞌa hia jiꞌiegraveegravena ka soru-bara jiꞌi kahegravei te AmaLamatua neo tao jꞌara dhu beꞌa ae-aehia mi jiꞌi Negravengu tao jꞌara egraveegravena luladhegraveu ae dhu sabajꞌa hia jiꞌi Hegraveia lodꞌodhegraveu ae sanegravedꞌe jiꞌi regravengu manegravengimakasi ae-ae mi Ama Lamatua kahegravei

Paulus nelu tao dhu hiu12 Jiꞌi bisa koa-kadꞌiri iisi jiꞌi lula

jiꞌi ngeꞌa egravetu dꞌara iiki jiꞌi ngaa dhujiꞌi adꞌu-ue egravetu rai-haha ne madhutudadꞌegravei Lamatua dhu Na pangegravedꞌu mijiꞌi Jiꞌi rai boe negraveti sasabꞌa-laꞌa nesegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa regravedhi jiꞌisabꞌa degravenge dꞌara mola Jiꞌi pakakosasabꞌa jiꞌi pake boe mamegraveu dhumai negraveti rai-haha ne te ngaa mamegraveudhu kapua na negraveti Ama Lamatua TeLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi

11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 181 18 1 Korintus 1532 112 Aꞌabhu Paulusegravetu neꞌe nuka lsquomamegraveu dhu tao dhegraveu ngangee madhera do reꞌa jꞌara-jꞌara madhutu ngangee LamatuarsquoDegravenge segravemi egraveegravena lsquomamegraveursquo ne mesa boe negraveti kahadhu di te ngaa negraveti dꞌara kahegravei

2 Korintus 113 348 2 Korintus 24jiꞌi Negraveti egraveegravena ka jiꞌi bisa asa tabha egraveraegravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa lodꞌo jiꞌi bera-bera degravenge miu 13 Jaꞌa suri hia miudhodhoka jꞌara-jꞌara dhu miu bisabaca aa bisa meꞌa megraveu Limuri ne miumeꞌa le naneo jaꞌa cahagꞌe Te ngaajaꞌa sanao segravena ka begraveli-camegravedꞌa miubisa meꞌa megraveu risi hari 14 Neꞌe nemiu meꞌa ciki era lula-negraveti jiꞌi se Tengaa egraveegravena na lodꞌo Kegravetu egravedhi YesusKristus mai hari ka jaꞌa keꞌa na miumeꞌa jꞌara ae-ae Degravenge jꞌara neꞌe miubisa koa-kadꞌiri jiꞌi sama segravemi jiꞌi koa-kadꞌiri miu kahegravei

15 Lula jaꞌa keꞌa na miu meꞌajꞌara aaꞌi-aaꞌi se negraveti egraveegravena ka ca harina jaꞌa pamaꞌegravete kore le ho dhiungadꞌo hari miu segravena ka miu bisaabhu megravengi-nale dua hari 16 De uruegraveegravena jaꞌa dhu pangee ladhe jꞌajꞌi lakuasa propensi Makedonia na jaꞌa bisadhuli ngadꞌo miu Ho ladhe jaꞌa legravepanegraveti Makedonia jaꞌa bisa dhuli haripaꞌasu-pareo degravenge miu Degravenge segravemiegraveegravena miu bisa soru-bara jaꞌa ho bisalaku taruu asa propensi Yudea

17 Tengaa tasamia Lodꞌo-lodꞌo jaꞌapeka neo dhiu pangadꞌo degravenge miuele boe mi pangee na jaꞌa uri koremegraveka si Do miu pangee na jaꞌadhodhoka pamaꞌegravete madhutu dadꞌegraveidꞌara jaꞌa di sama segravemi dhegraveu leo egraveturai-haha ne si Do miu pangee najaꞌa ne dhegraveu dhu peka leo tao leo hodꞌegravei peka na ldquoOordquo Aa te ngaa jaꞌangee egravetu dꞌara jaꞌa na ldquoAadꞌordquo Eleboemiu pangee na jaꞌa segravemi egraveegravena kasi 18Egravedhi bisa parcaya Ama Lamatualula Negravengu peka ca jꞌara tatu Na taomadhutu Negraveti egraveegravena ka jiꞌi sama segravemiegraveegravena kahegravei Ladhe jiꞌi dhaa peka naldquoOordquo na jiꞌi pangee boe na ldquoAadꞌordquo

19 Jaꞌa Silas degravenge Timotius dhuajꞌa lemiu lula-negraveti YesusKristus AnaAma Lamatua Negravengu dhu kapodꞌe-kabegraveli boe peka na ldquooordquo te ngaaaꞌabhu na ldquoaadꞌordquo Negravengu ne ubꞌaboe te ladhe Na peka na ldquooordquo aꞌabhuNa tareꞌa-reꞌa ldquooordquo 20 Madha jꞌara

aaꞌi-aaꞌi dhuAma Lamatua pajaji tegravekeegraveegravena na Na pajꞌajꞌi si Negraveti egraveegravena kaladhe Yesus pamoa ca jꞌara peka naldquooordquo egravedhi bisa dhaa na ldquoTareꞌa Legravekesegravemi egraveegravenardquo Lula jiꞌi ngeꞌa le ngaa dhuYesus neo tao Jiꞌi peka jꞌara ne segravenaka padꞌelo dadedha Ama Lamatua21 Lamatua neꞌe ka dhu hagꞌe naremiu degravenge jiꞌi Negravengu ka dhu dedꞌenare egravedhi segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unu NaNegravengu kahegravei dhu tao egravedhi taha taruu22 Negravengu ka dhu hia Roh Na ho uriegravedhi aa padꞌelo hia egravedhi ngaa dhuNegravengu neo tao Egraveegravena nuka segravemi dhegraveuegraveci dhu tao tadha mi megravedha egraveci segravenaka peka na megravedha egraveegravena unu negravengu

23 Jaꞌa manegravengi segravena ka Lamatuamesa Na jꞌajꞌi sakasii mi lii padhaijaꞌa ne Te Lamatua neꞌa dꞌara jaꞌaNegravengu neꞌa nga tao ka jaꞌa lake koremegraveka dhiu asa Korintus Jaꞌa koꞌoboe pamakae miu negraveti egraveegravena ka jaꞌadhae dhiu megraveka 24 Jiꞌi ngoꞌo boepakapai ngiꞌu jꞌajꞌi dhegraveu kapai holaka-seti miu peka na miu hudꞌi par-caya mi cee Te ngaa jiꞌi sabꞌa sama-sama degravenge miu segravena ka dꞌara miubisa karejꞌe-karae Te miu bisa tahapaꞌegravera lula miu legraveka Ama Lamatua

21 De jaꞌa unu ku dhu pamaꞌegravete na

jaꞌa bisa megraveka dhiu ngadꞌo miu segravenaka baku pabia miu aaꞌi-aaꞌi mi 2 Teladhe jaꞌa pabia dꞌaramiu na cee harika dhu pakarejꞌe dꞌara jaꞌa Dhokamiu di Te ngaa ladhe jaꞌa dhiu dꞌaralai-lai ne jaꞌa pabia miu 3 Negraveti egraveegravenaka sasuri jaꞌa dhu uru egraveegravena peka najaꞌa lake kore megraveka dhiu asa miu Jaꞌatatae era segravena ka miu pamola mereku lii langu miu Hegraveia ropa jaꞌa dhiujaꞌa rasa bia heka lula lii langu miusegravera Te dhu legraveke mola-mola na miuse ka dhu pakarejꞌe dꞌara jaꞌa Jaꞌatadhe megraveu miu se aaꞌi-aaꞌi mi Ka jaꞌakeꞌa megraveu ladhe dꞌara jaꞌa karejꞌe nadꞌara miu segravemi egraveegravena kahegravei 4 Lodꞌojaꞌa suri sasuri dhu uru egraveegravena hia miujaꞌa rasa susa degravenge dꞌara jaꞌa roe

116 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1921 119 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 185

2 Korintus 25 349 2 Korintus 31Jaꞌa pahaa egravei madha ae-ae Te ngaajaꞌa suri segravemi egraveegravena segravena ka miu meꞌasasue jaꞌa mi dedha miu Te jaꞌa suriboe jꞌara ne ho pasusa miu

Pabhegravelu eele sasala dhegraveu(1 Korintus 51-13)

5 Egravetu talora jumaꞌat miu segravera abhuca dhegraveu dhu pasusa dꞌara dhegraveu aeDꞌara jaꞌa susa kahegravei lula tatao dhegraveuegraveegravena Masi ka tatao negravengu ne legraveke iiaboe mi jaꞌa te ngaa dhu legraveke ae mimiu 6 Jaꞌa padhai lii paꞌae heka teae ka negraveti miu dhu pasanegravedꞌe negravengule hegraveia na ele-hoꞌa le 7 De limurine miu pabhegravelu eele ka sasala na aapadhai lii pabeꞌa-beꞌa ka degravenge neTe mage dhoka dhegraveu ne pakajꞌegraveu iisi8 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa manegravengi segravena kamiu paꞌasu-pareo degravenge ne ho paꞌegraveradꞌara na peka na miu sue negravengutaruu

9 Jaꞌa suri sasuri jaꞌa dhu uru egraveegravenaho neo uji miu Te neo keꞌa namiu tao dhu legraveke degravenge tao madhutuaaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa paredha mi miu10 Ladhe miu tegraveka heka dꞌara aa pab-hegravelu eele sasala dhegraveu na jaꞌa mad-hutu kahegravei ngaa dhu miu pamaꞌegravetemere le Ladhe abhu sasala nadhu jaꞌaparluu pabhegravelu na jaꞌa pabhegravelu eelesasala dhegraveu egraveegravena kahegravei Jaꞌa tao segravemiegraveegravena ka egravetu madha Kristus segravena kajꞌajꞌi conto dhu beꞌa hia miu 11Te jaꞌadꞌegravei boe ladhe dhegraveu aae nidhu sii nareegravedhi segravena ka segi egravedhi Egravedhi hudꞌi teꞌaku naneo aapa negravengu De baku pagoaiisi

Dꞌara Paulus mau boe egravetu Troas12 Uru egraveegravena lodꞌo jaꞌa egravetu kota

Troas ho ajꞌa dhegraveu lula-negraveti Lii LoloBeꞌa Yesus Kristus Lamatua bhokejꞌara hia jaꞌa 13Te ngaa dꞌara jaꞌa mauboe lula jaꞌa paraga boe degravenge ari jaꞌaTitus egravetu negravei Hegraveia jaꞌa palangu liidegravenge dhegraveu parcaya egravetu Troas segravera kapakegravedꞌi asa propensi Makedonia

Kristus ka hia egravedhi segi14Tengaamasi ka jaꞌa egravetumia egraveegravena

ka jaꞌamanegravengimakasi ae-aemi Ama

Lamatua Te Kristus labꞌa le jꞌara-jꞌara dhu bhelu-katubꞌa ka Na segi leAa egravedhi paꞌegraveki degravenge Ne kahegravei Negravetiegraveegravena ka Ama Lamatua padꞌelo taruupeka na egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu Na Deropa egravedhi peka degravenge dhegraveu lula-negravetiKristus egraveegravena nuka segravemi hegraveu megravengiegraveci dhu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi sangegravedꞌu rare15-16 Uru-uru segravera lodꞌo dhegraveu Yahuditao korban tunu segravebꞌu hegraveu gegravemu nacaꞌe asa Lamatua ho pakarejꞌe dꞌaraNa Egravedhi egraveci egraveegravena kahegravei degravenge hegraveumegravengi egraveci dhu pasanegravedꞌe Lamatualula-negraveti Kristus Te ngaa bagi midhegraveu cahagꞌe egravedhi egraveci egraveegravena ka degravengehegraveu badhamadhe Te ladhe dhegraveu dhumamuri pakajꞌegraveu negraveti Lamatua regravedhimamuri egravedhi egraveegravena pasanegravedꞌe regravengupeka na begraveli-camegravedꞌa regravengu madheaa cegraveri eele negraveti Lamatua Te ngaa midhegraveu cahagꞌe hari egravedhi egraveci egraveegravena kadegravenge hegraveu megravengi egraveci Te ladhe dhegraveudhumamurimola regravedhimamuri egravedhiegraveegravena pasanegravedꞌe regravengu tasa mera miaKristus hia mamuri mi egravedhi aa pala-bagi hia regravengu mamuri toke dꞌai mia-mia Dhegraveu rai-haha cee ka dhu bisaadꞌu-ue jꞌara se aaꞌi-aaꞌi Aadꞌo sinama

17 Sanegravedꞌe te jiꞌi se sama boedegravenge dhegraveu leo dhu ajꞌa Lii Holo-Nori Lamatua segravena ka abhu oto nukasegravemi pahia-pahegraveli pake Lii Holo-NoriLamatua Jiꞌi se segravemi boe egraveegravena Ladhejiꞌi padhai lii dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa ladheregravedhi iia-iia peka na jiꞌi ajꞌa-noridegravenge dꞌaramola Lii padhai jiꞌi kapuanegraveti Ama Lamatua Aa mamuri jiꞌipaꞌegraveki degravenge Kristus

3Dhegraveu unu Lamatua dhu pakako Lii

Pajaji Hiu1 Baku pangee na jiꞌi mulai padhai

lii padedha iisi Aadꞌo Tao-tao miupangee na jiꞌi sama segravemi dhegraveu leodhu parluu ngegraveti sasuri hia miu dhumanegravengi ho miu segravemi jiꞌi degravenge beꞌaheka jiꞌi bisa pakako sasabꞌa-laꞌa jiꞌido Do jiꞌi parluu manegravengi sasuri

2 Korintus 32 350 2 Korintus 316segravemi egraveegravena kahegravei negraveti miu ho ngegravetiasa dhegraveu leo Aadꞌo si 2 Te sasuriijin jiꞌi dhu abhu le Sasuri ijin egraveegravenanuka miu se Te jiꞌi ngeꞌa jꞌara ae-aenegraveti mamuri miu Jꞌara se dhu tegravekele egravetu dꞌara jiꞌi Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisabaca mamuri miu negraveti jꞌara neꞌe ratadhe hua-hela negraveti sasabꞌa-laꞌa egravedhi3 Te dhu legraveke le na miu nuka segravemisasuri egraveci dhu Kristus suri nare leHegraveia Na pangegravedꞌu mi jiꞌi Kristuspake boe tinta ho Na suri sasuri nete ngaa Na pake Roh Mola-Megraveci negravetiLamatua dhu Mamuri Kristus kahegraveidule boe Lii Lolo Beꞌa Na egravetu hadhukabela nuka segravemi Ama Lamatua taohia Musa Te ngaa Kristus dule egravetudꞌara egravedhi dhu mamuri

4 Jiꞌi bisa parcaya mi Ama Lamatuana jꞌara seꞌe mema legraveke tareꞌa lulaKristus ka dhu padꞌelo segravemi egraveegravena5 Ladhe dhoka negraveti ngiꞌu jiꞌi mesa mina jiꞌi se unu boe koasa ho adꞌu-uengaa-ngaa Te koasa degravenge hak dhuegravetu jiꞌi kapua na negraveti Ama Lamatua6 Lamatua ka dhu dedꞌe jiꞌi jꞌajꞌi dhegraveusabꞌa Na dhu lole degravenge dhegraveu lula-negraveti Lii Pajaji Hiu Na Te ngaa LiiPajaji Hiu Na egraveegravena lula boe mad-hutu atora rupa-rupa te ngaa lula-negraveti dhegraveu paꞌegraveki degravenge Roh Mola-Megraveci Ladhe dhoka tao madhutu iiadꞌara di atora segravera egraveegravena nuka segravemidꞌara regravengu dhu madhe le degravenge unuboemamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boeegraveegravena Te ngaa ladhe dhegraveu mamuripaꞌegraveki degravenge Roh Lamatua negravenguunu mamuri dhu legraveke

7 Uru-uru segravera ropa Ama Lamatuadule Atora Na egravetu hadhu kabela segraveraegraveegravena mema beꞌa seli eele Te ngaamasi ka dhegraveumadhutu aaꞌi Atora segraveraregravengu pacegraveri era degravengeAma LamatuaKa ropa Musa segravemi nare Atora seꞌeregravehu na kahaꞌa Negraveti egraveegravena ka dhegraveuIsraꞌel bisa boe ladhe patae regravehu naTe ngaa negravebhu-negravebhu ka kahaꞌa neele 8 De ladhe dhu suri tegraveke egravetuhadhu bisa abhu kaleꞌe segravemi egraveegravenana tasamia hari degravenge ngaa dhu Roh

Lamatua tao tegraveke le egravetu dꞌara egravedhiTatu risi hari si 9 De Atora ne pajꞌu-jꞌu na egravedhi hudꞌi pasae tare ku hukumadhe ho pacegraveri negraveti Lamatua lulaegravedhi tao boe madhutu Atora aaꞌi-aaꞌisegravera Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa Atorane egravera taruu era negraveti Lamatua Tengaa Roh Lamatua egravera risi eele harinegraveti egraveegravena te Negravengu ka padꞌelo jꞌarasegravena ka egravedhi pabeꞌa hari degravenge AmaLamatua 10 De Atora dhu uru egraveegravenadhegraveu pangee na dedha titu kegravenalimuri ne dadedha na segravemi heka uruegraveegravena te neꞌe ne abhu le dhu dedharisi 11 Atora se dhu uru egraveegravena kahaꞌanuka segravemi regravehu Musa negravebhu-negravebhuku heka kahaꞌa na ele Musa degravengeAtora se mema dedha tareꞌa te ngaadhu dedha risi hari nuka dhu tahataruu dhu maꞌegravete boe

12 Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi ngeꞌa megraveu na LiiPajaji Hiu Lamatua egraveegravena taha taruudhu maꞌegravete boe ciki sa Negraveti egraveegravena kajiꞌi padhai lii mola-mola dhu paꞌabheboe 13 Jiꞌi tao boe sama segravemi MusaTe negravengu hudꞌi paꞌabhe ku regravehu nadegravenge begravela segravena ka dhegraveu Israꞌel bisaboe regravedhi regravehu na ho reꞌa na kahaꞌaegraveegravena ele le do dhae 14 Te ngaaAma Lamatua tao ngangee dhegraveu Is-raꞌel segravera topo Te toke dꞌai sangeneꞌe ladhe regravengu baca egravetu SasuriLamatua negraveti Lii Pajaji dhu dhui egraveegravenanuka segravemi begravela egraveci dhu hutu nare kegravetura ka roꞌo boe nanene aa roꞌo boereꞌa Abhu boe ca dhegraveu sa dhu bisabhoke dꞌara regravengu segravena ka regravengu bisareꞌa megraveu Dhodhoka Kristus mesaNa 15 Toke dꞌai sange neꞌe ladhedhegraveu Yahudi baca Sasuri Musa regravengunanene te ngaa reꞌa iia boe Neꞌe nejꞌajꞌi lula regravengu nanene pake boe dꞌarara lula abhu dhu paꞌabhe dꞌara regravengu

16 Te ngaa ladhe abhu dhegraveu dhumulai parcaya Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus na Kristus ka dhu bhoke dꞌaradhegraveu egraveegravena segravena ka negravengu bisa neꞌamegraveu Egraveegravena sama segravemi dhu suri tegravekeegravetu dꞌara Sasuri Lamatua peka naldquoNegravengu bhoke eele le begravela dhu pahutu

33 Kalua negraveti Masir 2412 Yermia 3133 Yeskial 1119 3626 36 Yermia 3131 37 Kaluanegraveti Masir 3429 313 Kalua negraveti Masir 3433-35 316 Kalua negraveti Masir 3434

2 Korintus 317 351 2 Korintus 413regravehu nardquo 17 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatua lodꞌo Musa padhai liipeka na ldquoLamatuardquo sasoa na RohAma Lamatua Ladhe egravedhi abhu leRoh ne Negravengu tao egravedhi jꞌajꞌi mi dhegraveubebas 18 Degravenge jꞌara segravemi egraveegravenaNa tao egravedhi asa tabha egravera samasegravemi Negravengu Regravehu egravedhi parluu hekapahutu Aa egravedhi pangee dhoka dad-edha Lamatua egravedhi te Roh Na ka dhusoru-bara egravedhi

4Megravedha kabꞌua dhu tegraveke egravetu dꞌara egraveru

rai1 Ama Lamatua ka dhu padꞌelo le

rasa kasia Na mi dedha jiꞌi Negravetiegraveegravena ka Na pua le jiꞌi ho lole degravengedhegraveu lula-negraveti Lii Pajaji Hiu Na Negravetiegraveegravena ka jiꞌi taha taruu dhu ngeꞌa boeroe 2 De karegravei negraveti uru ka jiꞌi pa-maꞌegravete ngare le na jiꞌi peka-padhaimola-mola na jiꞌi tao boe jꞌara-jꞌarabhabhelu-katubꞌa sama segravemi dhegraveuleo Dhegraveu segravera tao pahuni-pahunisegravena ka dhegraveu baku ladhe regravedhi Aaregravengu dhu reꞌa boe makae Te ngaajiꞌi ngoꞌo boe kapodꞌe dhegraveu Jiꞌi kahegraveipadhai lii hegravebꞌa hua boe lula Lii Holo-Nori Ama Lamatua te ngaa jiꞌi ajꞌa-nori degravenge mola-mola madhutu ngaadhu legraveke Degravenge jꞌara neꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa parisa unu ra lii padhai jiꞌiegravetu madha Lamatua aa nile unu rajiꞌi se dhegraveu segravemi ngaa sa 3 Ladhedhegraveu roꞌo boe segravemi rare Lii Lolo BeꞌaLamatua dhu jiꞌi ajꞌa segravera regravengu lahokahegravei lula regravengu cegraveri eele negraveti AmaLamatua

4 Dhegraveu aae nidhu nuka segravemilamatua egraveci dhu dhegraveu lasi sogo-taguNa adꞌu-ue paꞌele iie kahadhu dhegraveucahagꞌe ka dꞌara dhegraveu se jꞌajꞌi marogakiu-kiu Regravengu se dhegraveu dhu parcayaboe Ama Lamatua egravedhi Lula regravengubegravedhu bisa boe ladhe regravedhi saraanegraveti Ama Lamatua Negraveti egraveegravena karegravengu bisa boe reꞌa Lii Lolo Beꞌa lula-negraveti Kristus Regravengu reꞌa boe kahegraveidadedha Kristus Te Kristus ne caropa degravengeAmaLamatua 5 Jiꞌi padhai

lii boe padedha iisi jiꞌi Te ngaa jiꞌipadhai lii padedha Kegravetu egravedhi YesusKristus Dhu jiꞌi padhai lula ngiꞌujiꞌi dhodhoka segravemi neꞌe di nukajiꞌi tao iisi jiꞌi nuka segravemi ana pua-paleha segravena ka laladhe-leru miu lulajiꞌi jꞌajꞌi dhegraveu unu Yesus 6 Uru-urusegravera Ama Lamatua dhu peka negravedhile na ldquoHudꞌi degravenge ku saraa dhuheo egravetu era marogardquo Hegraveia Na taosaraa Na ho pasaraa dꞌara egravedhi TeNegravengu dꞌegravei pala-bagi egravedhi saraa NaSasoa na ropa egravedhi pangee lula-negravetiKristus egravedhi sanegravedꞌe kahegravei dadedhaAma Lamatua

7 Masi ka jiꞌi se dhegraveu rai-haha tengaa Lamatua hia megravedha dhu kabꞌuaegravetu dꞌara jiꞌi Neꞌe nuka segravemi dhegraveuegraveci tegraveke megravedha na dhu kabꞌua egravetudꞌara egraveru rai Megravedha dhu kabꞌua nenuka saraa Ama Lamatua De dhulegraveke ka koasa dhu kapai dhu jiꞌi unumai boe negraveti jiꞌi te ngaa kapua nanegraveti Ama Lamatua 8De masi ka dhegraveuegravenyi raruri jiꞌi egravetu mia-mia te ngaajiꞌi taha taruu Masi ka jiꞌi ngeꞌaaaꞌi boe te ngaa jiꞌi ele boe ngangee9 Masi ka dhegraveu pajꞌegravera jiꞌi ae-ae tengaa Ama Lamatua paꞌana-lalu eeleboe jiꞌi Masi ka dhegraveu dhedhe jiꞌi tengaa regravengu bisa boe palaho jiꞌi 10Lulajiꞌi abhu jꞌajꞌegravera ae-ae negraveti egraveegravena kaladhe jiꞌi egravetu mia jiꞌi bisa lolo degravengedhegraveu peka na Yesus abhu jꞌajꞌegravera ae-ae kahegravei lodꞌo Na madhe Te masi kadhegraveu pajꞌegravera jiꞌi rupa-rupa te ngaa jiꞌimadhe boe Neꞌe ne pasanegravedꞌe dhegraveupeka na Yesus mamuri taruu egravetudꞌara jiꞌi 11 Mema tareꞌa Ae le ma-muri jiꞌi dhu abhu jꞌajꞌegravera oe madhelula jiꞌi jꞌajꞌi dhegraveu unu Yesus Degravengejꞌara neꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa reꞌa naYesus pala mamuri dhu legraveke mi jiꞌimasi ka begraveli-camegravedꞌa jiꞌi madhe 12Demasi ka legravepa limuri jiꞌi madhe te ngaajiꞌi madhaꞌu boe padhue-padhai lula-negraveti Kristus Te jiꞌi sadia madhe segravemiegraveegravena segravena ka miu abhu mamuri dhulegraveke

13 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciLamatua dhu suri na ldquoLula jaꞌa

46 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 13

2 Korintus 414 352 2 Korintus 511parcaya Lamatua negraveti egraveegravena ka jaꞌapadhai liirdquo Ngangee jiꞌi sama kahegraveiLula jiꞌi legraveka Lamatua negraveti egraveegravena kajiꞌi hudꞌi lole ku degravenge dhegraveu lula-negraveti Yesus Kristus 14 Jiꞌi ngeꞌana Ama Lamatua ka dhu pamamurihari Kegravetu egravedhi Yesus Kristus negravetimamadhe Na Egraveegravena na Negravengu kahegraveika dhu pamamuri hari egravedhi lula egravedhipaꞌegraveki degravenge Yesus Begraveli-camegravedꞌaAma Lamatua patitu egravedhi aaꞌi-aaꞌi tiegravetumadhaNa segravena ka segravemi nare egravedhi15Lamatua tao jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi segravenaka soru-bara miu Negravengu neo padꞌelodꞌara hua iia Na kahegravei mi dhegraveu dhuasa tabha ae Egraveegravena na lii manegravengimakasi regravengu mi Lamatua asa tabhaae aa ra mangaku dadedha Na kahegravei

Egravedhi parcaya taruu Lamatua16 Negraveti egraveegravena ka egravedhi taha taruu aa

ele boe ngangee Masi ka ngiꞌu egravedhiasa roe-bhilu te ngaa Ama Lamatuaasa paꞌegravera dꞌara egravedhi negraveti ca lodꞌo asaca lodꞌo 17Temadhutu ngangee egravedhilodꞌo limuri ne egravedhi dhu abhu sasusarupa-rupa Tengaa egravedhi hudꞌi sanegravedꞌeku begraveli-camegravedꞌa Lamatua neo dedꞌeegravedhi padedha-dedha Negraveti egraveegravena kaegravedhi hudꞌi teꞌa na ngaa dhu jꞌajꞌi seꞌedegravenge boe sasoa 18 De egravedhi hudꞌingee paie-iie ku mi jꞌara-jꞌara dhutegravedhi megraveka Baku pangee dhoka midhu ladhe tegravedhi di Te jꞌara-jꞌara dhuladhe tegravedhi taha boe nare negravebhu Tengaa jꞌara dhu tegravedhimegraveka segravera ka dhutaha taruu aa dhu maꞌegravete boe

51 Te egravedhi teꞌa na ngiꞌu aae ne egravedhi

pake taha egravetu rai-haha di nuka segravemipaleo dhu egravedhi patitu taha Masi kangiꞌu aae egravedhi ele iie te ngaa egravedhibaku pangee lula Ama Lamatua dhusadia tegraveke le era dhu beꞌa egraveci hia egravedhiegravetu sorga Era neꞌe jꞌajꞌi boe negravetipaꞌue-ai dhegraveu rai-haha te ngaa jꞌajꞌinegraveti paꞌue-ai Lamatua Negraveti egraveegravena kaera neꞌe taha taruu 2 Te ngiꞌu aaeegravedhi ne roe-bhilu egravetu rai-haha ne Ka

egravedhi neo titu kegravena abhu ngiꞌu hiudhu egravedhi pake egravetu sorga 3 Hegraveia ropaegravedhi dꞌai era negravei egravedhi sama boe segravemidhegraveu dhu degravenge boe megravedha-papakeegravetu ngiꞌu te ngaa pake megravedha hiu egravetuua egravedhi Te egravedhi jꞌajꞌi boe samangadi te ngaa egravetu negravei egravedhi abhu ngiꞌuhiu kahegravei 4Ngiꞌu aae egravedhi dhu ele iiene tao egravedhi mangeta lula rasa jꞌegraveraMasi ka segravemi egraveegravena toꞌo boe madheho tegraveke eele ngiꞌu aae ne Aadꞌo Egravedhineo abhu ngiꞌu dhu hiu segravena ka tegravekeeele ngiꞌu dhui gati degravenge mamurihiu dhu legraveke 5 Ama Lamatua neꞌe kadhu paꞌegravera egravedhi ho segravemi tare mamuridhu hiu Negravengu kahegravei bagi hia egravedhiRoh Na segravena ka jꞌajꞌi mi tadha negraveti LiiPajaji Na

6 Negraveti egraveegravena ka egravedhi taha degravengedꞌara egravera taruu Egravedhi teꞌa na lodꞌoegravedhi mamuri era egravetu dꞌara ngiꞌu aaeneꞌe ne egravedhi pakajꞌegraveu negraveti Lamatua7 Negraveti egraveegravena ka egravedhi mamuri degravengeparcaya mi Ama Lamatua Egravedhi ma-muri boe degravenge ngaa dhu egravedhi ladhetegravedhi egravetu rai-haha ne di 8 Te ngaaegravedhi teꞌa tareꞌa-reꞌa kahegravei na ladheegravedhi madhe tegraveke eele ngiꞌu aae ne holati mamuri sama-sama degravenge AmaLamatua egravetu sorga na tatu egravedhi kare-jꞌe risi eele hari 9 Masi ka egravedhi ma-muri taruu egravetu rai-haha ne domadheegravetu neꞌe segravena ka mamuri egravetu negravei tengaa dhu legraveke ka egravedhi hudꞌi pakarejꞌeku dꞌara Lamatua Te dadꞌegravei egravedhikegravena 10 Baku bhegravelu Begraveli-camegravedꞌadhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi lasi paraga degravengeKristus Negravengu neꞌe ka dhu PamaꞌegraveteLii Langu madhutu tatao dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetu rai-haha HegraveiaKristus bꞌala dhu pamegraveci degravenge tataodhu dhegraveu adꞌu-ue Te Kristus neꞌadhegraveu ne tao beꞌa do tao dhu karehe

Egravedhi pabeꞌa degravenge Ama Lamatualula Kristus

11 Lula jiꞌi ngeꞌa na begraveli-camegravedꞌaKristus parisa mamuri jiꞌi negraveti egraveegravenaka jiꞌi hudꞌi madhaꞌu aa pakabꞌua Ne

413 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11610 53 Abhu sasuri Lii Yunani peka na ldquopake megravedha-papakerdquo Tengaa cahagꞌe suri na ldquobhoke megravedha-papakerdquo 510 Roma 1410

2 Korintus 512 353 2 Korintus 64Ka jiꞌi sabꞌa paꞌegravera-egravera ho pamakodhegraveu segravena ka ra parcaya Kristus AmaLamatua dhu neꞌa dꞌara mola jiꞌi Jaꞌadꞌegravei kahegravei ladhe miu meꞌa dꞌara molajiꞌi se 12 Jiꞌi padedha boe iisi jiꞌiegravetu madha miu Aadꞌo Te ngaa jiꞌidhoka hia miu jꞌara dhu beꞌa segravena kamiu bisa pakabꞌua jiꞌi dhu degravenge boemakae Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena miubisa dhaa lii dhegraveu dhu hegravebꞌa aae Teregravengu dhegraveu dhu koa iisi lula sasabꞌa-laꞌa regravengu dhu dhegraveu ladhe regravedhi aa tengaa dꞌara regravengu mola boe 13 Ladhemiu pangee na jiꞌi se hujꞌu hegraveiajiꞌi padhai lii segravemi egraveegravena ho pakakosasabꞌa Lamatua Masi ka miu meꞌaboe te ngaa Lamatua neꞌa Ladhe jiꞌipadhai lii pake ngangee dhumola najiꞌi padhai lii segravemi egraveegravena ho soru-baramiu

14 Kristus sue egravedhi titu kegravena Neꞌene ka dhu paꞌegravera dꞌara jiꞌi ho pakakosasabꞌa-laꞌa jiꞌi Te jiꞌi parcaya naDhegraveu egraveci nuka Kristus madhe gatidhegraveu aaꞌi-aaꞌi Sasoa na egraveegravena samasegravemi egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti madhe tegraveke eelemamuri dhui aa dhu degravenge heka hakngaa-ngaa egravetu rai-haha ne 15 Kristusmadhe pala dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra segravenaka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egraveturai-haha ne mamuri heka madhutudadꞌegravei mesa ra Te ngaa regravengu hudꞌimamuri madhutu dadꞌegravei Kristus lulaNegravengu madhe le gati regravengu hegraveia Namamuri hari

16 De karegravei negraveti deo neꞌe egravedhi bakunile dhegraveu madhutu dadꞌegravei dhegraveu rai-haha Masi ka uru egraveegravena egravedhi nileKristus pake ngangee dhegraveu biasa Tengaa limuri ne jiꞌi nile heka Negravengusegravemi egraveegravena 17 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu dhupaꞌegraveki degravenge Kristus jꞌajꞌi le dhegraveu hiudhu unu mamuri hiu Dhegraveu ne segravemiheka uru egraveegravena lula mamuri dhui naele le Te limuri ne dhu hiu abhule 18 Aaꞌi-aaꞌi se Ama Lamatua kadhu tao Negravengu ka dhu padame segravenaka egravedhi bisa pabeꞌa hari degravenge Nelula Kristus saku eele le sasala-sasigoegravedhi Hegraveia Na pangegravedꞌu egravedhi sasabꞌaho egravedhi padꞌelo jꞌara segravena ka dhegraveu leo

kahegravei bisa padame hari degravenge AmaLamatua

19 Sanegravedꞌe te lodꞌo Kristus pea egraveturai-haha ne era Ama Lamatua dhupake Ne ho lere negraveti dhegraveu padamehari degravenge Ama Lamatua De Negravenguige heka sasala dhegraveu ka regravengu duiheka hahuku negraveti sasala Hegraveia Na puaegravedhi lati peka degravenge dhegraveu na regravengubisa pabeꞌa degravenge Negravengu

20 Te egravedhi jꞌajꞌi duta Kristus DeAma Lamatua pake egravedhi ho tegraveti dhegraveumai segravena ka padame degravenge Ne Lulajiꞌi jꞌajꞌi duta Kristus negraveti egraveegravena kajiꞌi manegravengi miu kahegravei na ldquoLamatuadꞌegravei titu kegravena ladhe miu pabeꞌahari degravenge Nerdquo 21 Kristus mesa Natao negravedhi boe sala Te ngaa AmaLamatua hia Ne pasae sasala-sasigoegravedhi Lamatua tao jꞌara ne hia egravedhilula mamadhe Kristus bhoke jꞌarasegravena ka egravedhi bisa mamuri degravenge dꞌaramola sama segravemi Lamatua dꞌara molakahegravei

6Lamatua tao dhu hua iia hia egravedhi

1 Lula jiꞌi sabꞌa sama-sama degravengeLamatua jiꞌi pasanegravedꞌemiu segravemi neꞌeAma Lamatua padꞌelo le dꞌara huaiia Na ae-ae mi dedha miu De miubaku segravemimere dꞌara hua iia Na iia-iiadꞌara 2Te egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciNa dhu suri tegraveke peka naldquoRopa dꞌai ka lodꞌo na Jaꞌa nanene lii

egraveuJaꞌa soru-bara egraveu kahegravei ropa Jaꞌa

pala-bagi mamuri mi dhegraveurdquoDe nanene pabeꞌa-beꞌa Neꞌe ne

dꞌai lodꞌo dhu hua iia egraveegravena kegravena Teneꞌe ne dꞌai lodꞌo Lamatua kegravena hopala-bagi mamuri mi dhegraveu

3 Negraveti egraveegravena ka jiꞌi jꞌaga mamuri jiꞌipabeꞌa-beꞌa segravena ka mamuri mola Tejiꞌi ngoꞌo boe bhabhae dhegraveu dhu neomai asa jꞌara mamuri Lamatua Aajiꞌi neo padhai mola-mola kahegravei segravenaka dhegraveu baku paꞌele iie kolongara jiꞌi4 Aa aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi sabꞌa jiꞌi tengejꞌara ho padꞌelo na jiꞌi dhegraveu sabꞌa dhubeꞌa negraveti Ama Lamatua Demasi ka jiꞌi

62 Yesaya 498

2 Korintus 65 354 2 Korintus 618abhu susa do paraga degravenge jꞌajꞌegraveradomamuri egravetu dꞌara talora aae patao-palaha jiꞌi taha taruu 5 Jiꞌi taha kahegraveiegravetu dꞌara lodꞌo dhegraveu gama jiꞌi lodꞌo rapamaso jiꞌi asa dꞌara begravedho lodꞌo rapatao-palaha lodꞌo jiꞌi sabꞌa bia lodꞌojiꞌi abhu boe pasaruru musi madhaaa lodꞌo jiꞌi manganga 6 Jiꞌi tahadegravenge dꞌara mola kahegravei Jiꞌi ngeꞌaae lula-negraveti Ama Lamatua Jiꞌi tahadegravenge dꞌara taleo Jiꞌi tao dhu beꞌa hiadhegraveu Jiꞌi soro tegraveke Roh Lamatua atorjiꞌi Sasue jiꞌi mola-mola mi dedhadhegraveu 7Ladhe jiꞌi padhai lii jiꞌi padhaidhu legraveke dhu ngeꞌa boe monya Jiꞌisegravemi ngare koasa negraveti Lamatua kahegraveisegravena ka tao dhu beꞌa Jiꞌi nuka segravemisordadꞌu dhu ngegravedꞌu regraveka dhu tesanegraveti Lamatua segravena ka labꞌa musu aasegi taruu 8 Jiꞌi taha kahegravei masi kadhegraveu pakabꞌua do pahahe jiꞌi masika dhegraveu padhai lii pamanahu jiꞌi dora jꞌaga kolongara jiꞌi masi ka dhegraveumonya peka na jiꞌi kapodꞌe-kabegravelidhegraveu do ra peka na jiꞌi padhai lii dhulegraveke 9Abhudhu tadhe boe jiꞌi te ngaaabhu dhegraveu ae kahegravei dhu reꞌa ngara jiꞌiPegraveri-pegraveri hari kegravena jiꞌi se oe madhete ngaa jiꞌi mamuri era Dhegraveu hukujiꞌi bia pegraveri-pegraveri hari kegravena te ngaa jiꞌimadhe boe 10 Masi ka jiꞌi rasa biate ngaa jiꞌi karejꞌe-karae taruu kahegraveiMasi ka jiꞌi degravenge boe doi-dhari tengaa jiꞌi tao dhegraveu ae jꞌajꞌi kaja egravetudꞌara ra Egraveegravena nuka segravemi jiꞌi unu boengaa-ngaa te ngaa jiꞌi unu aaꞌi megraveu-megraveu kahegravei

11 Jiꞌi padhai lii paledꞌa-ledꞌa hiamiu dhu egravetu kota Korintus ne Aa jiꞌisue miu tareꞌa-reꞌa 12 Jiꞌi padꞌelo lesasue jiꞌi mi dedha miu degravenge dꞌarakateme Te ngaa sasue miu mi jiꞌikura lula degravenge boe dꞌara kateme13De jaꞌa neo holomiu nuka segravemi holoana-ana jaꞌa Beꞌa risi miu sue jiꞌidegravenge dꞌara kateme

Baku pakadhebꞌe degravenge dhegraveu dhu

parcaya boe Lamatua14 Baku pakadhebꞌe degravenge dhegraveu

dhu parcaya boe Kristus Temiu samaboe degravenge regravengu Dhegraveu parcaya dhumamuri mola sama boe degravenge dhegraveudhu labꞌa Lamatua de nia boe ladhera tenge jꞌara ho sabꞌa paꞌegraveci Dhegraveubeꞌa degravenge dhegraveu beꞌa boe pantas boepaꞌegraveci Egraveegravena nuka segravemi saraa bisa boepaꞌegraveci degravenge maroga 15 Kristus bisaboe dꞌara egraveci degravenge dhegraveu aae nidhusi Segravemi egraveegravena kahegravei dhegraveu dhu par-caya Ama Lamatua abhu pusaka tengaa dhegraveu dhu parcaya boe abhu boepala

16 De aꞌabhu miu sa mia Eleboe miu pangee na miu bisa lamiasa dꞌara egravemu sabajꞌa Ama Lamatuasegravena ka pahaha iisi mi Negravengu egravele nalami sogo-tagu hari asa egravemu sogo-tagu nidhu do Bisa boe si TeLamatua egraveegravena Ama Lamatua dhuma-muri Negravengu jꞌajꞌi Kegravetu egravedhi kahegravei Kaegravedhi jꞌajꞌi le sama segravemi egravemu sabajꞌaNa lula Negravengu pea egravetu dꞌara egravedhiTe Lamatua suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Na peka naldquoEgravemu Jaꞌa egravetu talora aae dhegraveu-dhegraveu

JaꞌaJaꞌa laku-mai negraveti talora aae

regravengu kahegraveiJaꞌa neo jꞌajꞌi Ama Lamatua regravengu

Regravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌakahegraveirdquo

17 Negraveti egraveegravena ka Lamatua suri segravemineꞌe kahegravei naldquoMiu hudꞌi kalua negraveti talora aae

regravengu aa pacegraveri negraveti regravengusegravena kamiu baku jꞌajꞌi sama segravemi

regravenguDꞌara miu hudꞌi mola-megraveci

Aa miu hudꞌi pakajꞌegraveu negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu pakajꞌalu dꞌara miu

degravenge segravemi egraveegravena Jaꞌa segravemi koremiu degravenge beꞌa

18 Jaꞌa neo jꞌajꞌi Ama miuaa miu jꞌajꞌi ana-ana Jaꞌa

Seꞌe se ka dhu Kegravetu egravedhi peka tegraveke 65 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1623 615 Lii Yunani egravetu neꞌe suri na Beliar Beliar ne rapija negraveti lii Ibrani Belial Sasoa na ldquodhu bhelu dhu karehe dhu guna aadꞌo aa dhegraveu aae nidhurdquo 616Atora negraveti Ama-ama Agama 2611-12 Yeskial 3726-27 1 Korintus 316 619 Epesus 221 617Yesaya 5211

2 Korintus 71 355 2 Korintus 712Negravengu ka dhu unu Koasa Risi

Aaꞌirdquo7

1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Lula AmaLamatua padhadha tegraveke le ho pala-bagi egravedhi jꞌara se aaꞌi-aaꞌi negraveti egraveegravenaka egravedhi hudꞌi pamegraveu ku dꞌara degravengemamuri egravedhi Baku tegraveke eele haheraciki sa hegravei egravetu mamuri egravedhi Te egravedhineo segravena ka mamuri egravedhi mola-megravecitareꞌa-reꞌa hia mi Ama Lamatua segravenaka padꞌelo na egravedhi madhaꞌu degravengepakabꞌua Negravengu

Jꞌara dhu pakarejꞌe dꞌara Paulus2 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Hia jiꞌi tebho

Bhoke dꞌara miu ho segravemi mere jiꞌidegravenge beꞌa Baku soro kabodho mijiꞌi Te uru egraveegravena lodꞌo jiꞌi egravetu taloraaae miu jiꞌi tao ngegravedhi boe sala ngaa-ngaa mi dhegraveu egraveci sa Jiꞌi dadugungegravedhi megraveka dhegraveu ho adꞌu-ue sasalaJiꞌi kapodꞌe-kabegraveli ngegravedhi megraveka dhegraveusegravena ka abhu oto negraveti regravengu kahegravei3Lii padhai jaꞌa ne neo boe pegraveci sasalaasa dedhamiu Te jaꞌa dhu peka le najiꞌi suemiu De tasameramia egraveegravena kajiꞌi se dhu paꞌegraveki degravenge miu masi kajiꞌi madhe do mamuri 4 Neꞌe ne jaꞌaparluu heka pangee ae-ae te jaꞌa legravekamiu Jaꞌa koa miu aa miu paꞌegravera dꞌarajaꞌa kahegravei De masi ka jiꞌi abhu susarupa-rupa te ngaa dꞌara jaꞌa karejꞌe-karae taruu lula miu

5 Uru egraveegravena lodꞌo jiꞌi dhiu asapropensi Makedonia ngiꞌu jiꞌi roe-bhilu Te jiꞌi abhu susa negraveti gꞌana-kariu Jiꞌi pabꞌala dꞌara lii degravenge dhegraveudhu parcaya boe Dꞌara jiꞌi madhaꞌukahegravei 6 Te ngaa Ama Lamatua kadhu paꞌegravera dhegraveu dhu ele ngangeeHegraveia Negravengu paꞌegravera dꞌara jiꞌi ropa Napua Titus mai degravenge jiꞌi 7Negraveti mamaiTitus neꞌe ka dꞌara jiꞌi egravera hari Tenegravengu peka na lodꞌo negravengu egravetu negraveiera miu dhu paꞌegravera dꞌara na Liilolo negravengu neꞌe ka paꞌegravera dꞌara jiꞌiNegravengu lolo kahegravei na miu neo titukegravenamegravedhi regravehu jaꞌa aamiumanyasa

kahegravei lula lii langu dhu uru egraveegravena jꞌajꞌiegravetu talora aae miu Aa Titus pekakahegravei na miu tenge jꞌara ho soru-bara jaꞌa Negraveti egraveegravena ka dꞌara jaꞌakarejꞌe-karae

8 Jaꞌa keꞌa na isi sasuri jaꞌa uruegraveegravena dhu pasanegravedꞌe miu degravenge liisakaa egraveegravena ka dhu papegravedꞌa dꞌara miuTe ngaa jaꞌa manyasa boe jaꞌa surisasuri egraveegravena (Aa te ngaa lodꞌo egraveegravenajaꞌa ako manyasa ropa keꞌa na negravetisasuri jaꞌa ka dꞌara miu pegravedꞌa masi kanare boe negravebhu) 9 Te ngaa limuri nedꞌara jaꞌa karejꞌe Jaꞌa karejꞌe boe lulauru egraveegravena miu egravetu dꞌara susa AadꞌoJaꞌa karejꞌe lula lodꞌo egraveegravena sasuri jaꞌadhu pamako miu segravena ka ele-hoꞌaHegraveiamiumangaku sasalamiu aa tegravekeeele jꞌara-jꞌara dhu karehe segravena kakabegraveli hari ho madhutu jꞌara mamurimola negraveti Lamatua Te Lamatua kadhu tao miu manyasa Jꞌara ne negravetiboe jiꞌi dhu taomiu jꞌajꞌi maruru 10Teladhe egravedhi manyasa egravetu dꞌara egravedhimadhutu dadꞌegravei Lamatua na egravedhi aeeele negraveti tao jꞌara dhu bhegravelu hegraveialegravepa hari madhutu jꞌara mamuri dhumola Neꞌe ne ka dhu pakajꞌegraveu egravedhinegraveti hahuku Ama Lamatua ka egravedhimamuri heka degravenge dꞌara manyasataruu Te ngaa ladhe egravedhi dhokamanyasa egravetuhegravebꞌa di sama segravemi dhegraveuegravetu rai-haha ne egraveegravena na egravedhi cegraveri eelenegraveti Ama Lamatua

11 Miu pangee segraveku Lodꞌo miubaca sasuri jaꞌa jaꞌa keꞌa na miumanyasa kahegravei Egraveegravena palegraveke degravengedadꞌegravei Lamatua Neꞌe ne ka paꞌegraveramiuho miu core eele bhabhegravelu negraveti ma-muri miu Miu roe-bhilu le egravetu dꞌarabhabhelu miu Miu madhaꞌu kahegraveimage dhoka manahu hari asa dꞌarabhabhelu-katubꞌa Miu neo megravedhijaꞌa aa paꞌegravera taruu ho tao jꞌara beꞌaMiu paꞌegravera kahegravei ho neo huku dhegraveudhu adꞌu-ue sasala Lula miu tao jꞌaradhu legraveke segravemi egraveegravena negraveti egraveegravena ka miumola-megraveci Degravenge jꞌara neꞌe abhuboe dhu bisa pegraveci sasala asamiu 12Desasuri jaꞌa uru egraveegravena hia boe mi dhegraveu

618 2 Samuel 714 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 1713 Yesaya 436 Yermia 319 75 2Korintus 213 77 2 Korintus 25

2 Korintus 713 356 2 Korintus 811dhu tao bhabhelu do mi dhegraveu dhulegraveke jꞌajꞌegravera negraveti bhabhelu na Te ngaajaꞌa suri sasuri egraveegravena hia miu segravena kajaꞌa padꞌelo na lii padhai miu egravetumadha Lamatua egraveegravena tareꞌa-reꞌa Aamiu tareꞌa-reꞌa sue jiꞌi 13 Seꞌe se aaꞌi-aaꞌi ra paꞌegravera dꞌara jaꞌa

Miu paꞌegravera dꞌara Titus kahegravei segravenaka dꞌara na bisa mera-milu Segraverasa asa pakarejꞌe dꞌara jiꞌi 14 Jaꞌakoa-kadꞌiri miu egravetu madha Titus lulatatao miu dhu beꞌa Jaꞌa peka kahegraveidegravenge ne na miu pamakae megravedhimegraveka jaꞌa Te jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi lolongegravedhi degravenge miu segravera legraveke tareꞌa Aajꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi lolo degravenge Tituslula-negraveti miu legraveke tareꞌa kahegravei 15 Delodꞌo-lodꞌo na ngee negravedhi tatao degravengelii padhai miu sasue nami dedhamiuasa tabha Aa negravengu sanegravedꞌe kahegraveiropa na dhiu asa miu ka miu segravemimere ne degravenge beꞌa te ngaa isi sasurijaꞌa jꞌajꞌi ngangee mi miu 16Dꞌara jaꞌakarejꞌe-karae lula jaꞌa bisa parcayamiu egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Dedꞌara jaꞌa kabegravedhi heka degravenge miu

8Regravengu hia sumbangan degravenge dꞌara

mola1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Dadꞌegravei jiꞌi

ka ladhe miu meꞌa megraveu dꞌara huaiia Ama Lamatua dhu Na padꞌelo midedha jumaꞌat-jumaꞌat egravetu propensiMakedonia 2 Te masi ka regravengu abhususa ae-ae te ngaa dꞌara regravengu kare-jꞌe taruu Negraveti egraveegravena ka masi karegravengu unu boe ngaa-ngaa te ngaa rahia doi ae-ae degravenge dꞌara mola-megraveciho soru-bara dhegraveu parcaya dhu abhusasusa 3 Jaꞌa bisa lole kahegravei na dhuregravengu hia segravera hia aaꞌi negraveti dhu regravengubisa hia Aa ra hia risi negraveti segravera sakahegravei Abhu boe dhegraveu dhu laka-setisi 4 Regravengu mesa ra ka dhu tareꞌa-reꞌamanegravengi segravena ka jiꞌi bhoke jꞌara hiasi Degravenge jꞌara neꞌe regravengu bisa abhubagian ho soru-bara dhegraveu dhu abhususa egravetu Yerusalem 5 Uru egraveegravena jiꞌisanao segravena ka ra tao segravemi neꞌe te

ngaa dhu ra tao egraveegravena risi negraveti dhujiꞌi sanao Dhu uru jꞌara regravengu hiamamuri ra asa Ama Lamatua Hegraveia rapeka kahegravei na ldquoJiꞌi neo soro mamurijiꞌi segravena ka lalau-laloꞌo miu lula egraveegravenaka dhu madhutu dadꞌegravei Lamatuardquo

6 Lula conto negraveti jumaꞌat-jumaꞌategravetu Makedonia segravemi egraveegravena negraveti egraveegravenaka jiꞌi manegravengi Titus legravepa hari asamiu egravetu Korintus segravena ka miu soru-bara kahegravei dhegraveu unu Lamatua dhuabhu sasusa egravetu Yerusalem Te uruegraveegravena negravengu ka dhu mulai pakabokodoi-dhari ho hia si Hegraveia limurine jiꞌi manegravengi segravena ka negravengu bisatao pamegraveci sasabꞌa-laꞌa miu ho soru-bara dhegraveu 7 Sasabꞌa miu hia AmaLamatua egraveegravena beꞌa titu kegravena Contosegravemi parcaya miu egravera lii padhai miubeꞌa miu meꞌa ae jꞌara-jꞌara Lamatuamiu sabꞌa degravenge majꞌegraveni aa miu suejiꞌi dꞌai seli Negraveti egraveegravena ka jaꞌa neoho miu soru-bara kahegravei dhegraveu unuLamatua dhu abhu sasusa degravenge jꞌarahia si doi ae-ae

8 Jaꞌa paredha boe miu egravetu Kor-intus segravena ka hia si doi ae-ae tengaa jaꞌa neo cobꞌa miu Te jumaꞌat-jumaꞌat egravetu Makedonia neo le soru-bara dhegraveu segravera De degravenge jꞌara neꞌemiu bisa padꞌelo na miu tareꞌa-reꞌasue dhegraveu dhu egravetu dꞌara sasusa kahegravei9 Te miu meꞌa na Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo le dꞌara hua iia Na mimiu Mema Negravengu kaja Te ngaa Napamaꞌegravete nare ho tao iisi Na jꞌajꞌi dhegraveuunu boe ngaa-ngaa segravena ka soru-baramiu ho miu jꞌajꞌi kaja egravetu madha jꞌaraae-ae

10 Ranga-jahi na miu mulai pak-aboko le doi ho hia regravengu Mesaboe miu hia doi-dhari di te ngaa miusoru-bara negraveti dꞌara miu kahegravei Demadhutu aꞌabhu jaꞌa miu hudꞌi taoku segravemi neꞌe 11 Uru egraveegravena miu pa-maꞌegravete mere le neo soru-bara dhegraveuunu Lamatua dhu abhu sasusa egravetuYerusalem negravei De jaꞌa manegravengi segravenaka ngaa dhumiu dhae pakabokomeremegraveka na paꞌoru aaꞌi si ho hia kaAa ca ngaa dhu miu bisa hia na hia

84 Roma 1526 86 Titus 214

2 Korintus 812 357 2 Korintus 94laa Dhu legraveke ka hia degravenge dꞌarakateme 12 Te ladhe egravedhi hia degravengedꞌara kateme madhutu ngaa dhu egravedhibisa hia egraveegravena beꞌa kegravena Sadꞌi mad-hutu dadꞌegravei egravedhi Te dhegraveu baku hiangaa-ngaa dhupabia negravengu lula laka-seti negraveti dhegraveu leo

13 Jaꞌa dꞌegravei boe pabia miu segravena kadhegraveu leo abhu samaa Te dadꞌegravei jaꞌaka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti tago sama-samasasusa dhegraveu seꞌe 14 Te limuri nemiu dhu unu risi aa regravengu dhu unuciki Lodꞌo limuri regravengu bisa bꞌalakahegravei ladhe miu dhu unu ciki Degravengejꞌara neꞌe egravedhi bisa tago sama-sama15 Egraveegravena nuka segravemi dhu suri tegraveke egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatua naldquoDhegraveu dhu abhu ae

risi boe negraveti ngaa dhu regravengu par-luu

Aa dhegraveu dhu abhu cikikura boe negraveti ngaa dhu regravengu

parluurdquoTitus degravenge dhegraveu leo dhu neo regraveti

bantuan16 Jaꞌa manegravengi makasi mi Ama

Lamatua lula Negravengu ka dhu pamakoTitus segravena ka neo soru-bara miusama segravemi jaꞌa neo soru-bara miu17 Mema jiꞌi manegravengi segravena ka negravengudhiu ngadꞌo miu Aa te ngaa egraveegravenamadhutu dadꞌegravei negravengu mesa na Negravetiegraveegravena ka negravengu mesa na neo dhiusoru-bara miu negraveti boe lii manegravengijaꞌa 18 Te ngaa negravengu dhiu boe mesana Te jiꞌi pua le aꞌari jiꞌi ca dhegraveuho kako palere degravenge ne Jumaꞌataaꞌi-aaꞌi egravetu neꞌe tadhe megraveu dhegraveu nelula negravengu sabꞌa bia ho peka-padhaidegravenge dhegraveu Lii Lolo Beꞌa Lamatua19 Kegravetu jumaꞌat se dhu pili ne kahegraveiho palere-lere degravenge jiꞌi segravena ka soru-bara jiꞌi egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa jiꞌi dhuhua iia ne Jiꞌi pakako sasabꞌa ne segravenaka padꞌelo dadedha Lamatua egravedhi aatao dhu beꞌa hia dhegraveu susa segravera egravetuYerusalem

20 Jiꞌi tenge jꞌara segravena ka tao dhulegraveke ho baku abhu dhegraveu dhu pasalajiꞌi peka na jiꞌi sabꞌa legraveke boe lodꞌo

jiꞌi ngegraveti doi segravera papala mi dhegraveu dhuparluu 21 Te jiꞌi pangee paie-iie segravenaka tao dhu legraveke negraveti dꞌara dhu mola-megraveci egravetu madha Ama Lamatua aa egravetumadha dhegraveu ae kahegravei

22 Abhu aꞌari egraveci hari dhu jiꞌi puadhiu palere degravenge Titus si ho regravetidoi segravera Jiꞌi ladhe paie-iie le mamurinegravengu Aa jiꞌi ngeꞌa na negravengu neosabꞌa bia hia miu kahegravei Dhegraveu nemajꞌegraveni lula neꞌa le na miu tao dhulegraveke

23 Ladhe dhegraveu karegravei miu lula-negraveti Titus peka mi regravengu na Ti-tus egraveegravena aꞌari jaꞌa dhu sabꞌa taruudegravenge jaꞌa hia miu Dhegraveu parcayaegravetu era leo kahegravei hagꞌe rare le dhegraveuregravengu segravena ka regravengu kahegravei regraveti doisegravera asa Yerusalem Regravengu pakabokole ho neo dhiu Titus sama-samadegravenge regravengu kahegravei Regravengu aaꞌi-aaꞌira padꞌelo dadedha Kristus segravemi egraveegravena24 De miu hudꞌi padꞌelo sasue miu midhegraveu dhu regraveti doi segravera Aa padꞌelodegravenge ra tasamia ka jiꞌi koa-kadꞌirimiu Degravenge jꞌara egraveegravena dhegraveu-dhegraveuparcayanegraveti jumaꞌat egravetumia-mia reꞌana miu sue regravengu

9Doi bantuan hia dhegraveu Kristen egravetu

Yerusalem1 Dhu legraveke jaꞌa parluu heka suri

hia miu ho manegravengi miu soru-baradhegraveu parcaya unu Lamatua 2 Te jaꞌakeꞌa le miu dꞌegravei titu kegravena soru-baradhegraveu segravemi segravera Jaꞌa dꞌegravei palolo degravengedhegraveu parcaya egravetu Makedonia kahegraveilula-negraveti babeꞌa dꞌara miu Jaꞌa palolole peka na miu negraveti propensi Akayadhu paꞌegravera le karegravei negraveti ranga-jahi niho paꞌadhu doi bantuan Jaꞌa lolo lekahegravei lula-negraveti majꞌegraveni miu ka dhupamako dhegraveu leo ho soru-bara dhegraveu-dhegraveu susa 3 Ka jaꞌa pua le aꞌari egravedhisegravena ka ra padꞌelo na ngaa dhu jiꞌipalolo lula-negraveti miu se leko-monyaboe Jaꞌa peka segravemi egraveegravena segravena kamiu paꞌegravera mema 4 Te ladhe abhudhegraveu Makedonia mai palere degravengejaꞌa aa miu dhae paꞌegravera megraveka na

815 Kalua negraveti Masir 1618 821 Lii Hini 34

2 Korintus 95 358 2 Korintus 103egravedhi taꞌe makae Mage dhoka lalegravekajaꞌa mi dedha miu degravenge boe kolo-kapua 5Negraveti egraveegravena ka jaꞌa pangee nabeꞌa risi ladhe aꞌari egravedhi dhiu uuru asamiu segravena ka miu aaꞌi-aaꞌi mi bisa atoruuru ku doi bantuan segravera madhutu liipamoa miu uru egraveegravena Miu hudꞌi hianegraveti babeꞌa dꞌara miu baku hia degravengedꞌara cabegraveka

6 Dhu mola-mola segravemi neꞌe kaldquoDhegraveu dhu segravele hini ciki egraveegravena na abhuhua-hela ciki kahegravei Aa dhegraveu dhu segravelehini paꞌae-ae egraveegravena na abhu hari hua-hela ae-ae kahegraveirdquo 7 Ca dhegraveu-dhegraveuka hudꞌi pamaꞌegravete unu na negravengu neohia ca ngaa Baku hia degravenge dꞌaracabegraveka Baku hia lula dhegraveu laka-seti Te Ama Lamatua sue dhegraveu dhuhia degravenge dꞌara karejꞌe 8 Lamatuabisa hia miu megravengi-nale rupa-rupaNegravengu bisa hia miu ae risi eele kahegraveisegravena ka miu baku kura ngaa-ngaa Teladhe miu parluu egraveegravena na miu abhurisi negraveti dhu miu parluu Degravenge jꞌarane miu bisa papala dhu karisi segravenaka soru-bara sasabꞌa aaꞌi-aaꞌi dhu negravetibabeꞌa 9 Dhu suri tegraveke egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua naldquoAma Lamatua dꞌegravei pala-bagi hia dhegraveu

unu aadꞌonegraveti dꞌara hua iia Na

Negravengu tao dhu legraveke taruute dꞌara mola Na egraveegravena taha

taruurdquo10 Lamatua ka dhu hia hini segravena ka

dhegraveu sabꞌa segravele oka-tedhe Lamatuaka dhuhia ngangaꞌa segravena ka egravedhi taꞌaLamatua egraveegravena kahegravei ka dhu hia miumegravengi-nale ho miu bisa tao dhu legravekeEgraveegravena sama segravemi miu dhegraveu sabꞌa oka-tedhe hegraveia Lamatua hia miu hini homiu segravele Aa hua-hela dhu miu abhusegravera Lamatua hia hari ae-ae negraveti calodꞌo asa ca lodꞌo 11 Te Lamatuaneo pala-bagi hia miu risi negraveti dhumiu parluu segravena ka miu bisa soru-bara dhegraveu leo degravenge dꞌara beꞌa miuDe ladhe miu soru-bara le dhegraveu leotatu dhegraveu se manegravengi makasi mi AmaLamatua 12 Te bantuan dhu miu hiami dhegraveu unu Lamatua egravetu negravei tatupasamaa si Aa degravenge jꞌara neꞌe kahegravei

miu manegravengi makasi mi Lamatua13 Te lodꞌo miu soru-bara dhegraveu leosegravera egraveegravena jꞌajꞌi mi tadha dhu pekana miu parcaya tareꞌa-reꞌa Jꞌara neꞌekahegravei tao dhegraveu leo segravera koa-kio AmaLamatua Te regravengu bisa regravedhi degravengereꞌa na parcaya miu mi Lii Lolo BeꞌaKristus leko-monya boe Egraveegravena lulamiu tao madhutu lalegraveka miu Hegraveiaropa miu hia bantuan degravenge dꞌarakateme mi regravengu aa hia mi dhegraveu leokahegravei na egraveegravena ka dhu tao regravengu koa-kio kolongara Ama Lamatua

14 Aa dhegraveu dhu segravemi rare bantuannegraveti miu segravera egraveegravena na ra sabajꞌa hiamiu Regravengu neo regravedhi miu kahegraveilulaAmaLamatuadhupadꞌelo le dꞌarahua iia Na ae-ae mi dedha miu 15 Tengaa Ama Lamatua ka dhu hia iia egravedhiHadia egraveci dhu beꞌa titu kegravena nukaYesus Kabꞌua Na risi aaꞌi ngaa-ngaaNegraveti egraveegravena ka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti sama-sama peka degravenge Ama Lamatua naldquoMakasirdquo

10Paulus siri iisi na lula sasabꞌa-laꞌa na

hia Kristus1 Jaꞌa Paulus ka dhu suri sasuri

ne Tatu abhu negraveti miu dhu pangeena ladhe jaꞌa sama-sama degravenge miujaꞌa makae padhai lii paledꞌa Tengaa ladhe miu degravenge boe jaꞌa najaꞌa bani padhai lii dhu paꞌabhe boeSegravemi egraveegravena ka si Aa te ngaa jaꞌadhu pasanegravedꞌe le miu na Kristus nedhu lii mako degravenge dꞌara hua iia midedha miu 2 Te ngaa abhu cahagꞌenegraveti miu dhu roꞌo boe nanene lii jaꞌaRegravengu peka tatao jiꞌi beda boe degravengetatao dhegraveu leo egravetu rai-haha ne Deladhe jaꞌa dhiu ele boe jaꞌa padhailii degravenge regravengu pake boe paꞌabheNegraveti egraveegravena ka jaꞌa peka mema degravengemiu aaꞌi-aaꞌi mi segravena ka ladhe jaꞌadꞌai egraveegravena jaꞌa tao heka lii taka degravengeregravengu 3 Masi ka egravedhi se dhegraveu rai-haha te ngaa ladhe egravedhi pabꞌala liidegravenge dhegraveu leo egravedhi pakadhii boesegravemi dhegraveu egravetu rai-haha ne dhu tadhe

99 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1129 910 Yesaya 5510

2 Korintus 104 359 2 Korintus 112boe Ama Lamatua 4 Ladhe egravedhipatao degravenge dhegraveu baku bhegravelu te regravekaegravedhi sama boe degravenge regraveka dhegraveu rai-haha ne Aa ladhe egravedhi patao degravengedhegraveu kegravetu hadhu na egravedhi unu koasaLamatua dhu bisa palaho ngangeeregravengu 5 Koasa Lamatua bisa palahoaaꞌi ngangee degravenge tatao dhu pal-abꞌa degravenge Lamatua dhu tao dhegraveuho roꞌo boe tadhe Lamatua KoasaNegravengu kahegravei bisa padꞌelo jꞌara ho gatijꞌara ngangee egravedhi dhu dhui degravengejꞌara ngangee dhu hiu Degravenge jꞌaraneꞌe egravedhi bisa pangee madhutu aꞌajꞌaKristus 6 Ae ka negraveti miu mulaidꞌegravei nanene Kristus aa tao madhutudadꞌegravei Na aaꞌi-aaꞌi Te ngaa abhucahagꞌe negraveti miu dhu roꞌo boe naneneNe De jiꞌi dhu paꞌegravera le ho huku si

7 Miu dꞌegravei laladhe ngaa dhu ladhemegravedhi egravetu liꞌu di Te ngaa miuhudꞌi ladhe ku dꞌara dhegraveu De ladhedhegraveu pangee na negravengu dhegraveu pajuu-paleha Kristus sanegravedꞌe paie-iie te jiꞌise dhegraveu pajuu-paleha Kristus kahegraveisegravemi negravengu 8 Ele boe miu pangeena jaꞌa padhai lii ae risi eele lula-negraveti koasa dhu jiꞌi abhu negraveti LamatuaSegravemi egraveegravena ka si Aadꞌo Te Lamatuahia koasa egraveegravena ho paꞌegravera miu aapaꞌele iie boe miu De jaꞌa soro tegravekeeele boe dhegraveu dhu pamakae jaꞌa lularegravengu paꞌele iie sasabꞌa-laꞌa jaꞌa 9 Jaꞌaneo boe pamadhaꞌu miu degravenge sasurijaꞌa segravera 10 Te ngaa dhegraveu segravera pekana ldquoBaku pusi-pahae degravenge PaulusTe masi ka isi sasuri na bia degravengesakaa te ngaa ladhe patoo madhanegravengu roe aala-aala aa lii padhai dhudegravenge boe koasardquo 11 Te ngaa segravenaka dhegraveu dhu padhai lii omo koso segraverareꞌa na ngaa dhu jiꞌi suri egravetu dꞌarasasuri negraveti kajꞌegraveu beda boe degravengengaa dhu jiꞌi peka-padhai ladhe jiꞌiegravetu talora aae miu

12 Dhegraveu segravera sa dꞌegravei padedha iisipeka na regravengu ka dhegraveu pajuu-palehadhu kapai negraveti Kristus Jiꞌi bani boepasorongiꞌu jiꞌi degravenge dhegraveu segravemi segraveraMeꞌa sina ma Ele boe jiꞌi se egravera

boe sama segravemi regravengu Dhegraveu segravemisegravera sa dhodhoka tenge dhegraveu dhusama segravemi regravengu di Segravena ka regravengupaꞌegravera egraveci degravenge egraveci lula regravengu se caropa Gagoa ra segravemi egraveegravena ka 13 Aa tengaa jiꞌi padedha boe iisi ladhe degravengeboe kolo-kapua na Jiꞌi dhoka padhailii segravemi egraveegravena lula-negraveti sasabꞌa dhuLamatua pangegravedꞌu mi jiꞌi Ngaa dhujiꞌi tao hia miu segravera dhoka tao mad-hutu ngaa dhu Lamatua pua jiꞌi sabꞌaTe jiꞌi sabꞌa boe dhu leo negraveti egraveegravena14 Dhu legraveke ka jiꞌi se padhai lii karisiboe lodꞌo jiꞌi koa-kadꞌiri miu Te jiꞌika dhu mai lole Lii Lolo Beꞌa Kristushia miu Ka miu segravemi mere lii padhaijiꞌi kahegravei Ladhe Lamatua pua boe jiꞌite ngaa jiꞌi koa-kadꞌiri miu na egraveegravenamema legraveke boe 15 Ladhe dhegraveu leoka dhu sabꞌa na jiꞌi padedha boe iisipeka na egraveegravena rui-jꞌajꞌegravera jiꞌi na Temadhutu mola-mola na parcaya miuhudꞌi asa tabha egravera Degravenge jꞌara neꞌerui-jꞌajꞌegravera jiꞌi egravetu dedha miu karegraveinegraveti uru ka asa tabha taruu 16 Hegraveiajiꞌi bisa laꞌa peka-padhai Lii Lolo BeꞌaKristus asa era-era dhu pakajꞌegraveu negravetiera miu dhu abhu megraveka dhegraveu sabꞌaegravetu era segravera Degravenge jꞌara neꞌe sasabꞌajiꞌi patogo boe degravenge sasabꞌa dhegraveudhu ra pakako le egravetu egraveegravena

17 Te abhu egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua dhu suri naldquoLadhe dhegraveu neo padedha iisi nahudꞌi padedha iisi dhoka lula-negravetiKegravetu egravedhi Ama Lamatua dirdquo18 Ladhe abhu ca dhegraveu dhu padhailii dedha lula-negraveti mamuri negravengu ununa egraveegravena sasoa na hegravebꞌa-hua Te ngaaladhe Lamatua ka dhu koa-kadꞌiridhegraveu neꞌe heka legraveke kegravena

11Dhegraveu pajuu-paleha Kristus dhu

mola degravenge dhu mola boe1 Jaꞌa neo padhai lii sama segravemi dhegraveu

goa De miu nanene segraveku Lii jaꞌasegravemi neꞌe ka 2 jaꞌa nuka segravemi amamiu aa miu nuka segravemi ana bhegraveni jaꞌadhu dhegraveu lii dꞌai le Dhegraveu dhu lii dꞌai

105 Roma 122 1017 Yermia 924

2 Korintus 113 360 2 Korintus 1118miu egraveegravena nuka Kristus Ka jaꞌa atesale boe miu segravena ka ladhe dꞌai lodꞌomiu kabꞌi miu kalora iisi era Hegraveiajaꞌa jꞌaga miu segravena ka dhegraveu leo bakugagai miu ho paꞌele iie parcaya miu3 Neꞌe ne miu madhutu jꞌara mamuriKristus degravenge dꞌara mola Te ngaajaꞌa madhaꞌu mage dhoka dhegraveu tipurare miu segravena ka miu piku eele negravetijꞌara mola egraveegravena nuka segravemi uru egraveegravenamege tipu nare Hawa Mege ne bisatipu segravemi egraveegravena lula negravengu baki negravetikapodꞌe-kabegraveli 4 Ladhe lodꞌo-lodꞌomiu paraga degravenge dhegraveu segravemi segravera saho ra ajꞌa-nori miu lula-negraveti Yesusropa leo dhu sama boe degravenge Yesusdhu jiꞌi ajꞌa-nori miu na tasamia kamiu legraveka lii padhai ra Uru egraveegravenamiu bhoke le dꞌara miu ho segravemi mereRoh Mola-Megraveci Lamatua segravena ka Naator miu Te ngaa tasamia ka limurine miu neo hari segravemi mere roh ropaleo egraveci Uru egraveegravena miu legraveka Lii LoloBeꞌa Kristus dhu jiꞌi ajꞌa miu Te ngaatasamia ka limuri nemiu parcaya hariaꞌajꞌa ropa leo

5 Dhegraveu se padedha iisi ra peka naregravengu ka dhegraveu pajuu-paleha Lamatuadhu kapai risi Madhutu ngangeemiu hak regravengu se risi negraveti hak jaꞌado Aadꞌo Jaꞌa pake boe ngangeesegravemi segravera 6 Masi ka jaꞌa dꞌegravelu-megraveuboe egravetu dꞌara lii padhai pake lii dedhate ngaa keꞌa megraveu sasoa negraveti ngaa dhujaꞌa padhue-padhai Miu dhu meꞌa lejꞌara seꞌe lula jaꞌa peka pahari-paharile degravenge miu

7 Lodꞌo jaꞌa ajꞌa miu Lii Holo-NoriAma Lamatua jaꞌa manegravengi boe miuogo-oru hia jaꞌa Jaꞌa tao iisi nukasegravemi ana iiki sa segravena ka bisa dedꞌepadedha miu Teko-teko negraveti jꞌaraneꞌe ka miu neo pasala jaꞌa do 8 Tedhegraveu parcaya negraveti jumaꞌat era leo segraveraka dhu tago jaꞌa segravena ka jaꞌa bisaladhe-leru miu Neꞌe egraveci egraveegravena kadegravenge jaꞌa kore negraveti regravengu ho soru-baramiu 9Lodꞌo jaꞌa bera-bera degravengemiu ladhe jaꞌa parluu ngaa-ngaa najaꞌa manegravengi boe miu aa pabia boe

miu Aꞌari egravedhi dhumai negraveti propensiMakedonia ka dhu soru-bara jaꞌa Tengaa jaꞌa pabia kegravedhi megraveka miu aabegraveli-camegravedꞌa jaꞌa pabia boe miu segravemiegraveegravena kahegravei 10 Lii Holo-Nori Kristusne legraveke tareꞌa-reꞌa Jaꞌa legraveka megraveuna lii padhai jaꞌa legraveke kahegravei lula jaꞌapaꞌegraveki degravenge Kristus Abhu boe cadhegraveu sa egravetu propensi Akaya dhu bisakutu hegravebꞌa jaꞌa aa kai jaꞌa segravena kabaku padhai lii padedha peka na jaꞌapabia boe miu segravemi egraveegravena 11 Ngatao ka jaꞌa peka segravemi neꞌe Ele boelula jaꞌa sue boe miu do Masi kamiu pangee segravemi egraveegravena te ngaa AmaLamatua neꞌa na jaꞌa sue miu

12 Jꞌara-jꞌara dhu jaꞌa tao kegravedhi lejaꞌa tao taruu Degravenge segravemi egraveegravenadhegraveu dhu tema padedha iisi peka natatao regravengu segravera egraveci egraveegravena ka degravengetatao jiꞌi na padhai lii regravengu degravengeboe kolo-kapua 13 Regravengu peka naLamatua ka dhu pajuu-paleha regravenguRegravengu se dhegraveu sabꞌa dhu dꞌegravei leko-monya dhegraveu Dhegraveu se tao iisi ra nukasegravemi dhegraveu pajuu-paleha dhu legraveke negravetiKristus Aa te ngaa regravengu se dhokapadhai lii hegravebꞌa-hua 14 Miu bakucagꞌagꞌa Te dhegraveu aae nidhu kahegravei taoiisi na sama segravemi ana-ana pajuu AmaLamatua negraveti sorga dhu negraveti saraaaa dꞌara beꞌa 15 Negraveti egraveegravena ka miubaku malaa ladhe dhegraveu sabꞌa na neotao iisi ra nuka segravemi dhegraveu dhu sabꞌadegravenge dꞌara mola Sanegravedꞌe te egraveegravena naAma Lamatua bꞌala bhabhelu-katubꞌaregravengu

Dhegraveu pajuu-paleha Kristus dhu legravekepasae jꞌajꞌegravera rupa-rupa lodꞌo ra peka-padhai lula-negraveti Lamatua Yesus

16 Ladhe moꞌo na jaꞌa padhai liihari ciki sama segravemi dhegraveu goa Te jaꞌaneo padhai lii padedha iisi ciki 17Dhujaꞌa suri padedha iisi ne dhoka neopadhai lii sama segravemi dhegraveu goa sa Telii padhai jaꞌa ne kapua na negraveti boeLamatua egravedhi 18 Abhu dhegraveu ae dhudꞌegravei dedꞌe padedha ngiꞌu ra madhututatao dhegraveu rai-haha ne De jaꞌa neopadhai lii padedha iisi kahegravei sama

113 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 31-5 13 119 Pilipi 415-18

2 Korintus 1119 361 2 Korintus 121segravemi regravengu 19 Te miu dhu pangeena ngangee miu mola ladhe paragadegravenge ca dhegraveu dhu kahadhu bia namiu soro tegraveke ne si 20 Ladhe dhegraveuleo taomiumadhutu dadꞌegravei regravengu namiu soro tegraveke si Nuka segravemi ladhedhegraveu tao miu segravemi egravenu sa miu sorotegraveke ne do Ladhe abhu dhu manaꞌumegravedha miu miu soro tegraveke ne doLadhe abhu dhegraveu tipu miu miu sorotegraveke ne do Ladhe dhegraveu tao iisi nukasegravemi dhegraveu kapai aa pahahe miu nukasegravemi ana iiki sa na miu soro tegravekene do Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe abhudhegraveu dhu tegravebꞌe miu na miu soro tegravekene segravene 21 Te ngaa baku nasa Te jaꞌamakae lula jiꞌi roe aala-aala Te jiꞌilake ngare boe tao segravemi egraveegravena samasegravemi dhegraveu segravera tao mi dedha miu

Te ngaa ladhe regravengu neo padedhaiisi lula ngaa sa jaꞌa bani padedhaiisi segravemi egraveegravena kahegravei (Te ngaa bakubhegravelu te jaꞌa padhai lii segravemi dhegraveu goana) 22 Regravengu se dhegraveu Ibrani tareꞌa-reꞌa do Oo Jaꞌa kahegravei dhegraveu IbraniRegravengu dhegraveu Israꞌel do Oo Jaꞌakahegravei Regravengu segravera ana-egravepu Abrahamdo Oo Jaꞌa kahegravei 23 Regravengu segraveradhegraveu sabꞌa hia Kristus do Oo Jaꞌakahegravei segravemi egraveegravena (Baku bhegravelu te jaꞌapadhai lii paleko ne) Mema jaꞌa pekana jaꞌa sama segravemi regravengu Aa te ngaajaꞌa risi negraveti regravengu Te jaꞌa sabꞌa biarisi Ra begravedho jaꞌa ae risi Ra game jaꞌaae risi Jaꞌa kahegravei oe madhe pahari-pahari ae risi negraveti regravengu 24Egravetu dꞌaraadhe-aai dhegraveu jaꞌa dhegraveu Yahudi rahake paparu jaꞌa legravemi hari Lodꞌo-lodꞌo ra hake paparu jaꞌa na ra haketegravelu nguru ceo hari pake gui 25Tegraveluhari dhegraveu hake jaꞌa pake ajꞌu Categraveka dhegraveu pegraveci neo pamadhe jaꞌa Jaꞌamolo degravenge kapa tegravelu hari Dꞌaraca megraveu ca megraveda jaꞌa lebꞌo-lebꞌo egravetudꞌara dhasi 26 Jaꞌa laku kajꞌegraveu asamia-mia pahari-pahari Egravetu dꞌarakakako ne jaꞌa paraga degravenge jꞌajꞌegraverarupa-rupa dhu tao jaꞌa oe madhe

Nuka segravemi negraveti egravei aae lala egravetu dꞌaraloko aae negraveti parapo negraveti dhegraveu jaꞌadhegraveu Yahudi negraveti dhegraveu Yahudi boeaa negraveti dhegraveu dhu tao ngiꞌu ra samasegravemi aꞌari dhegraveu parcaya aa te ngaaregravengu leko-monya Jaꞌa oe madhekahegravei egravetu talora legraveu egravetu dꞌara kotadegravenge era dhegraveu pea boe 27 Jaꞌa sabꞌabia aa paraga degravenge sasusa ae-aeLodꞌo ae ka dhu jaꞌa bisa boe bhegravejꞌiJaꞌa manganga degravenge koko-kamangokahegravei Pahari-pahari kuꞌa boe ngaa-ngaa Abhu kahegravei lodꞌo dhu jaꞌaunu boe megravedha-papake ka maringioe madhe 28 Aa ladhe moꞌo boe igejꞌara seꞌe na ige segravemi neꞌe ka te begraveli-begraveli jaꞌa jꞌajꞌi ngangee kapai lula ngeekegravedhi aꞌari egravedhi dhegraveu parcaya dhupakaboko egravetu mia-mia 29 Ladhe abhudhegraveu dhu rasa roe-bhilu dhu bisa boesabꞌa ngaa-ngaa na sanegravedꞌe jaꞌa Tejaꞌa segravemi egraveegravena kahegravei Ladhe abhudhegraveu dhu dadugu dhegraveu-dhegraveu parcayasegravena ka tao jꞌara karehe sama-samadegravenge regravengu na jaꞌa makae aa nasa

30 Ladhe jaꞌa neo padedha iisina beꞌa risi jaꞌa padedha iisi lula-negraveti jꞌara-jꞌara dhu padꞌelo raroe jaꞌaTareꞌa 31Kegravetu egravedhi Yesus degravenge AmaNa Ama Lamatua reꞌa na jaꞌa monyaboe Dhu legraveke ladhe dhegraveu koa-kio Netoke dꞌai mia-mia

32 Conto nuka segravemi uru egraveegravena egravetukota Damsik gubernur negraveti dhegraveu aaeAretas pua dhegraveumate ho kegravepe jaꞌa egravetuhegravebꞌa tedhe kota 33 Te ngaa angalaijaꞌa pamaso jaꞌa asa dꞌara karogo egraveciKa ra dulu jaꞌa degravenge dhari re liꞌutembok kota Hegraveia gubernur kegravepenare boe jaꞌa De sanegravedꞌe ladhe jaꞌamesa-mesa ku tatu bisa boe si

12Paulus ladhe negravedhi ngaa egraveci nuka

segravemi tanila sa1 Ladhe miu moꞌo na jaꞌa padedha

iisi hari ciki masi ka gaguna aadꞌo Te 1123 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 1623 1124 LoleHari Jꞌara-jꞌaraMamuri 253 1125Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1622 1419 1126 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 923 145 1133 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 923-25

2 Korintus 122-4 362 2 Korintus 1218ngaa jaꞌa neo peka degravenge miu jꞌara-jꞌara dhu Lamatua egravedhi padꞌelo ledegravenge jaꞌa egravetu dꞌara tanila 2-4 Jaꞌatadhe ca dhegraveu unu Kristus Canguruegravepa tegraveu dhu laꞌe abhu dhu dedꞌe neasa dedha-liru dhu dedha aae Tengaa jaꞌa keꞌa boe na caꞌe degravengengiꞌu aae do dhoka roh negravengu diDhodhoka Lamatua di neꞌa Jaꞌa keꞌakahegravei na ropa dedꞌe ne asa era huaiia Lamatua egraveegravena negravengu tadegravengi liipadhai dhu beꞌa titu kegravena dhu dhegraveurai-haha bisa boe peka-padhai 5 Demi dhegraveu segravemi egraveegravena jaꞌa neo padhailii padedha Te ngaa jaꞌa koꞌo boepadedha iisi lula-negraveti ngiꞌu jaꞌa unuku Jaꞌa dedꞌe dhoka raroe-bhilu jaꞌaaa jꞌara-jꞌara dhu jaꞌa bisa boe taokore 6 Ladhe jaꞌa neo padedha iisina jaꞌa parluu boe monya te jaꞌadhu degravenge jꞌara ae dhu legraveke dhu jaꞌabisa peka-padhai Te ngaa jaꞌa mau-mau segravena ka dhegraveu baku pangee najaꞌa degravenge kolo-karisi negraveti ngaa dhuregravengu tadegravengi aa ladhe regravedhi negraveti jaꞌa7 Risi-risi hari Lamatua dhu padꞌelole degravenge jaꞌa jꞌara-jꞌara dhu kapai titukegravena

Te ngaa jaꞌa abhu susa kahegravei segravenaka jaꞌa baku pamone Te dhegraveu aaenidhu pua ana pajuu na egraveci ho maikakegravejꞌi taruu jaꞌa nuka segravemi dhudhudhu pakegravejꞌi egravetu dꞌara isi jaꞌa ne WaaJaꞌa jꞌegravera titu kegravena 8 Tegravelu hari kegravenajaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapakajꞌegraveu eele jꞌajꞌegravera ne negraveti jaꞌa 9 Tengaa Lamatua peka na ldquoJaꞌa padꞌelole dꞌara hua iia Jaꞌa mi egraveu de egraveegravenadꞌai le segravena ka egraveu meꞌa na negraveti dꞌarararoe ka koasa Jaꞌa asa tabhardquo Negravetiegraveegravena ka jaꞌa dꞌegravei padedha iisi egravetu dꞌarararoe jaꞌa segravena ka jaꞌa keꞌa na koasaKristus egravetu dꞌara mamuri jaꞌa 10Negravetiegraveegravena ka ladhe aꞌegravera jaꞌa mesa ku bisaboe sabꞌa ngaa egraveci sa na dꞌara jaꞌamau-mau segravene De ropa dhegraveu pahahejaꞌa do pasusa jaꞌa do pajꞌegravera jaꞌado game jaꞌa lula jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu unuKristus na dꞌara jaꞌa mau-mau segraveneTe ladhe jaꞌamesa ku bisa boe na jaꞌaabhu koasa negraveti Kristus ho bisa egraveratao jꞌara segravera

Paulus jꞌajꞌi ngangee lula tatao dhegraveuparcaya egravetu Korintus

11Miumamuri nuka segravemimeꞌa boena Lamatua pua negravedhimegraveka jaꞌa dhiupeka-padhai degravengemiu Negraveti egraveegravena kamoꞌo do moꞌo boe jaꞌa ako padhai liiciki segravemi dhegraveu goa Madhutu iia-iiana miu seꞌe ka dhu padhai lii padedhajaꞌa Jaꞌa ne mema degravenge boe kabꞌuate ngaa ladhe pasoro jaꞌa degravenge ldquodhegraveukapai segraverardquo dhu peka na Lamatuapua-paleha regravengu na regravengu segravera risiboe jaꞌa

12 Ladhe Lamatua pua dhegraveu ho lolelula-negraveti Negravengu dhegraveu ne tao tadhamalaa rupa-rupa pake koasa segravena kajꞌajꞌi mi tadha na Lamatua ka dhupua-paleha negravengu Te ngaa bakubhegravelu te lodꞌo jaꞌa egravetu talora aae miujaꞌa tao tadha malaa kahegravei segravemi segraveraAa jaꞌa sabꞌa mau-mau 13 Te ngaabaku nasa Dhodhoka ca jꞌara di dhujaꞌa tao boe egravetu talora miu dhu dhegraveuleo tao egravetu jumaꞌat leo Nuka jaꞌamanegravengi boe miu ogo jaꞌa

14 Segravemi neꞌe Jaꞌa dhu tegravelu harikegravena paꞌegravera kore le ho dhiu ngadꞌomiu Jaꞌa parluu boe miu ogo mamurijaꞌa Jaꞌa koꞌo boe megravedha-panyau miukahegravei Te madhutu adꞌa egravedhi legravekeboe ladhe ana iiki tegravekamegravedha-panyauhia ina-ama ra Dhu legraveke nuka ina-ama ka dhu sadia tegraveke megravedha-panyauhia ana niki ra De jaꞌa parluu boeladhe miu sadia tegraveke megravedha-panyauhia jaꞌa te miu se sama segravemi ana-ana jaꞌa Dhu jaꞌa parluu dhoka ma-muri degravenge sasue miu 15 Jaꞌa dꞌegraveihegraveli megravedha hia miu Jaꞌa dꞌegravei sabꞌabia kahegravei segravena ka miu bisa mamurimadhutu dadꞌegravei Lamatua Ladhe jaꞌasue miu dꞌai seli na miu hudꞌi suejaꞌa segravemi egraveegravena kahegravei Nga tao ka miupapegravenyi sasue miu Legraveke boe sinama

16 Egravetu talora miu abhu dhu pekana jaꞌa pabia boe miu Te ngaa abhukahegravei dhu peka na jaꞌa dhegraveu dhumegraveupakapodꞌe miu segravena ka miu madhutudadꞌegravei jaꞌa 17 De tasamia Ele boedhegraveu dhu jaꞌa pua dhiu asa miu segraveratipu rare miu do Aadꞌo 18 Te jaꞌa

2 Korintus 1219 363 2 Korintus 139dhu pamako Titus ho dhiu asa miuJaꞌa pua aꞌari dhegraveu parcaya egraveci segravena kadhiu palere degravenge Titus kahegravei Tituspakapodꞌe miu do Aadꞌo si TeTitus degravenge jaꞌa ne ca ropa Jiꞌi sabꞌajꞌara dhu sama te ngangee jiꞌi dua misama kahegravei

19 Aꞌari dhu pasue Tao-tao miudhu pangee na jiꞌi siri iisi jiꞌi egravetumadha miu do Aadꞌo Te aaꞌi-aaꞌidhu jiꞌi peka-padhai se Ama Lamatuadhu neꞌa le De jiꞌi bisa boe pahuningaa-ngaa negraveti Negravengu Jiꞌi paꞌegravekikahegravei degravenge Kristus Lula jiꞌi sue miunegraveti egraveegravena ka aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi tao segraverasegravena ka bisa paꞌegravera miu

20 Begraveli-camegravedꞌa ladhe jaꞌa jꞌajꞌidhiu ngadꞌo miu jaꞌa pangee magedhoka miu jꞌajꞌi boe sama segravemi dadꞌegraveijaꞌa Te mage dhoka abhu dhupatao-palaha dꞌegravei boe dhegraveu karisinegravengu tegraveka dꞌara abhu dhu pangeedhoka mamuri negravengu mesa na abhudhu paꞌele iie kolongara dhegraveu abhudhu padhai-kakoli dhegraveu abhu dhupadedha iisi aa abhu dhu marurujahu lulu-lulu Mage dhoka jaꞌakahegravei jꞌajꞌi boe sama segravemi dadꞌegravei miu21 Ladhe jaꞌa dhiu ka asa miu jaꞌa jꞌajꞌingangee lula tatao-tatao miu Magedhoka Ama Lamatua neo pamakaejaꞌa egravetu madha miu Mage dhoka jaꞌapabia dhegraveu lula negraveti miu abhu dhumamuri egravetu dꞌara bhelu-katubꞌa erate ngaa ele-hoꞌa boe segravena ka mad-hutu jꞌara mola negraveti Lamatua Regravenguse dhegraveu kajꞌalu Te abhu dhu adꞌujꞌaramakae degravengemone do bhegraveni dhudhegraveu egravemu negravengu boe Ra adꞌu-uejꞌara makae rupa-rupa dhu reꞌa hekamakae dꞌara

13Jꞌaga paie-iie mamuri miu

1 De neꞌe ne kali ka tegravelu kegravena jaꞌaneo dhiu ngadꞌo miu Ladhe abhudhu neo galaa dhegraveu na baku bhegraveluatora na Te Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua dhu suri peka na ldquoLadheabhu dhu neo galaa dhegraveu egraveci hudꞌi

degravenge ku dua do tegravelu sakasii dhu liiegraveci heka segravemi mere kegravena Te ladheabhu boe lii egraveci segravemi egraveegravena baku segravemimere lii galaa egraveegravenardquo 2 Lodꞌo dhujaꞌa dhiu kali ka dua asa miu uruegraveegravena jaꞌa pasanegravedꞌe le dhegraveu dhu ma-muri egravetu dꞌara bhabhelu-katubꞌa segraveraLimuri ne jaꞌa pasanegravedꞌe hari regravengusama-sama degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumamuri egravetu dꞌara bhelu-katubꞌa segraveraNuka segravemi uru egraveegravena dhu jaꞌa pekakore le na ladhe jaꞌa jꞌajꞌi mai harijaꞌa soro tegraveke boe regravengu segravera

3 Miu tenge bukti dhu peka naKristus padhai lii re jaꞌa Ladhe Kris-tus neo ator miu Na tao degravenge koasakapai egravetu talora aae miu Te Negravengusabꞌa boe degravenge roe 4 Lodꞌo dhegraveupamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebhamema Na roe aala-aala lula Na pata-lale eele koasa Na Te ngaa AmaLamatua pangegravedꞌu le Kristus koasahegraveia Na mamuri hari le Ka masi kajiꞌi jꞌajꞌi dhegraveu unu Na dhu rasa najiꞌi egravetu dꞌara raroe era te ngaa AmaLamatua hia le jiꞌi mamuri hiu Negravetiegraveegravena ka jiꞌi bisa ladhe-leru miu pakekoasa Negravengu

5 Parisa dꞌara miu unu mi dhu pekana miu parcaya tareꞌa mi Kristus doaadꞌo Koasa Na bisa tegravedhi egravetu dꞌaramamuri miu do aadꞌo Uji mamurimiu segravemi egraveegravena Te ladhe Kristuspaꞌegraveki boe degravenge miu miu jꞌajꞌi boedhegraveu unu Na 6 Ladhe miu parisajiꞌi na miu bisa ladhe megravedhi koasaKristus egravetu dꞌara mamuri jiꞌi Degravengejꞌara neꞌe jiꞌi lolos 7 Jiꞌi sabajꞌa kahegraveimanegravengi Ama Lamatua segravena ka miubaku manahu asa dꞌara sasala ngaa-ngaa Jiꞌi pusi-pahae boe dhegraveu dꞌegravei dodꞌegravei boe negraveti sasabꞌa-laꞌa jiꞌi Te ngaajiꞌi dꞌegravei ladhe miu tao dhu legraveke masika dhegraveu cahagꞌe tule eele jiꞌi Masika dhegraveu tule eele jiꞌi segravemi egraveegravena ngaa-ngaa tao boe 8 Te jiꞌi bisa boe taongaa-ngaa ho labꞌa jꞌara dhu legraveke Jiꞌingeꞌa dhoka tao dhu legraveke di 9 Ladhemiu jꞌajꞌi egravera aa jiꞌi jꞌajꞌi roe egraveegravenaka jiꞌi karejꞌe-karae Te jiꞌi sabajꞌa

131 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 176 1915

2 Korintus 1310 364 2 Korintus 1313homanegravengi Lamatua tao pamegraveci miu10 Negraveti egraveegravena ka masi ka jaꞌa pakajꞌegraveudegravenge miu jaꞌa suri tegraveke le jꞌara seꞌese ho ladhe dꞌai ka lodꞌo jaꞌa dhiu jaꞌatao heka lii sakaa degravengemiu Jaꞌa jꞌajꞌidhegraveu pajuu-paleha Lamatua egravedhi Tengaa Na pangegravedꞌu hak degravenge koasamijaꞌa segravena ka paꞌele iie boemiu te ngaapaꞌegravera miu

Paulus paꞌegravele sasuri na11 Aꞌari dhu pasue aaꞌi-aaꞌi Lii jaꞌa

dhu limuri tegraveka ne dhoka lii mahoꞌodi Pamola jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Nanenepaie-iie lii holo-nori jaꞌa Mamuridꞌara egraveci Miu egraveci degravenge egraveci hudꞌipabeꞌa-beꞌa Kapua sasue negraveti AmaLamatua Jaꞌa manegravengi segravena ka AmaLamatua bera-bera taruu degravenge miuaa Na soru-bara miu ho miu mamuripadame egraveci degravenge egraveci

12 Miu hudꞌi pamahoꞌo aa paꞌuudhu pantas degravenge dhegraveu mola-megraveciunu Ama Lamatua Dhegraveu-dhegraveu unuLamatua egravetu seꞌe paꞌadhu lii mahoꞌokahegravei hia miu

13 Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhiYesus Kristus padꞌelo dꞌara hua iia Nami dedha miu Jaꞌa manegravengi ho AmaLamatua padꞌelo sasue Na mi dedhamiu Jaꞌa manegravengi kahegravei segravena kaRohMola-Megraveci Lamatua padꞌelo dꞌarabeꞌa Na ho hudꞌi laa miu mamuridꞌara egraveci

Sange neꞌe kaPaulus

Galati 11-2 365 Galati 115-16

Sasuri Paulushia jumaꞌat-jumaꞌat egravetupropensiGalati

Lii mahoꞌo1-2 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus

Jaꞌa paꞌadhu sasuri ne asa aꞌari aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Yesus Kristus egravetujumaꞌat-jumaꞌat egravetu propensi GalatiAꞌari dhu sama-sama degravenge jaꞌa egravetuneꞌe paꞌadhu lii mahoꞌo kahegravei hiamiu

Jaꞌa pasanegravedꞌe miu na AmaLamatua degravenge Yesus Kristus ka dhupua-paleha jaꞌa Negraveti boe dhegraveu rai-haha ne Yesus Kristus egraveegravena nukaDhegraveu dhu Ama Lamatua pua maile Kristus madhe te ngaa Lamatuapamamuri hari Ne Hegraveia Ra pua-paleha jaꞌa ho laku peka-padhai LiiLolo Beꞌa degravenge dhegraveu-dhegraveu

3 Jaꞌa sabajꞌa mi Ama egravedhi AmaLamatua aa Kegravetu egravedhi Yesus KristusJaꞌa manegravengi ho Regravengu padꞌelo dꞌarahua iia Ra mi miu segravena ka miu ma-muri padame egraveci degravenge egraveci 4 Kristusmadhe segravena ka saku eele aaꞌi sasalaegravedhi aa pakajꞌegraveu egravedhi negraveti bhabhelu-katubꞌa rai-haha ne Aaꞌi-aaꞌi dhuKristus adꞌu-ue segravera madhutu dadꞌegraveiAma Lamatua 5 Negraveti egraveegravena ka egravedhihudꞌi koa-kio Ne taruu Dhu legravekekegravena

Paulus nasa lula dhegraveu Galati pusi-pahae boe Lii Lolo Beꞌa dhu legraveke

6 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa keꞌa hekatao miu sa mia Ama Lamatua hagꞌenare le miu lula Na neo ho miu meꞌadꞌara hua iia Na Te ngaa tasamiaka miu malai titu kegravena lami madhutulii lolo leo 7 dhu legraveke boe Uuruegraveegravena jaꞌa ajꞌa le dhu mola-mola LiiLolo Beꞌa negraveti Yesus Kristus Te ngaalimuri ne dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli segraveramai pakapodꞌe Lii Lolo Beꞌa egraveegravena tokemiu malaa-maloha

8 Sanegravedꞌe ee Te begraveli-camegravedꞌaLamatua huku dhegraveu dhu ajꞌa Lii LoloBeꞌa dhu sama boe degravenge dhu jiꞌiajꞌa-nori uru egraveegravena Masi ka dhegraveunegraveti jiꞌi do ana pajuu negraveti sorga dohudꞌi laa Lamatua hia ne mamadhe-mamopo 9 Jiꞌi dhu peka le karegravei negravetiuru ka Te ngaa limuri ne jaꞌa neohari pasanegravedꞌe segravemi neꞌe ladhe abhudhegraveu dhu ajꞌa leo negraveti Lii Lolo Beꞌadhu miu abhu le uru egraveegravena hudꞌi laaLamatua hia ne mamadhe-mamopo

10 Jaꞌa bani peka segravemi egraveegravena lulajaꞌa neo pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatuaneo boe pakarejꞌe dhegraveu rai-haha neMiu ngee na jaꞌa tenge kolongaranegraveti dhegraveu rai-haha do Aadꞌo Teladhe jaꞌa tao segravemi egraveegravena jaꞌa pantasboe jꞌajꞌi ana pua-paleha negraveti Kristus

Paulus lole hari tasamia ka na jꞌajꞌidhegraveu pajuu-paleha Lamatua Yesus

11 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa peka paledꞌadegravenge miu na Lii Lolo Beꞌa dhu jaꞌaajꞌa-nori miu negraveti boe tatao dhegraveu rai-haha 12 Jaꞌa abhu boe negraveti dhegraveu rai-haha aa abhu boe ca dhegraveu sa dhu ajꞌa-nori jaꞌa Te Yesus Kristus mesa Na kadhu bhoke sasoa na mi jaꞌa

13 Tatu miu tadegravengi le lii lolo negravetijꞌara mamuri jaꞌa lodꞌo jaꞌa mad-hutu agama Yahudi era si Lodꞌoegraveegravena jaꞌa pajꞌegravera titu kegravena dhegraveu-dhegraveuunu Lamatua aa neo paꞌele iie aaꞌisi 14 Aa lodꞌo egraveegravena kahegravei dꞌara jaꞌaneo titu kegravena ajꞌa jꞌara-jꞌara agamaYahudi risi negraveti dhegraveu Yahudi dhu leodhu ca dadena degravenge jaꞌa Aa jaꞌa nemajꞌegraveni risi pakako adꞌa begravei-baki egravedhidegravenge atora agama aaꞌi-aaꞌi

15-16 Masi ka segravemi egraveegravena AmaLamatua dhu pamaꞌegravete nare le hopatadhe Ana Na mi jaꞌa Ina kudhae nara iisi megraveka jaꞌa te Negravengudhu hagꞌe mema le jaꞌa lula Na neopadꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌaNegravengu kahegravei pua jaꞌa ho laku peka-padhai degravenge dhegraveu Yahudi boe segraveraLodꞌo Na pua jaꞌa egraveegravena laku boe

113 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 224-5 269-11 114 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha223 115-16 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 93-6 226-10 2613-18

Galati 117 366 Galati 29manegravengi aꞌabhu negraveti dhegraveu leo 17Aalaku boe paraga degravenge dhegraveu heka-dhegraveu heka Kristen dhu jꞌajꞌi memale dhegraveu pajuu-paleha Yesus egravetu kotaYerusalem Te ngaa laku degravenge ka asarai Arab Egravele ka jaꞌa legravepa hari asa kotaDamsik

18 Hegraveia lalu eele tegravelu tegraveu kuheka laku paraga degravenge Petrus egravetuYerusalem ho pakaregravei jꞌara-jꞌara negravetinegravengu Ka jaꞌamanubha taha cangurulegravemi lodꞌo egravetu negravei

19 Lodꞌo egraveegravena jaꞌa paraga kahegraveidegravenge Yakobis ari dꞌegravelu LamatuaYesus Te ngaa jaꞌa paraga boe degravengedhegraveu pajuu-paleha Lamatua dhu leosegravera Dhoka dua ra di 20Ngaa dhu jaꞌasuri ne mema tareꞌa segravemi egraveegravena Jaꞌakapodꞌe boe Lamatua neꞌa aaꞌi

21 Egravele egraveegravena hegraveia jaꞌa laku asapropensi Siria degravenge propensi Kilikia22 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu-dhegraveu unu Kristusegravetu propensi Yudea dhae tadhemegravekajaꞌa 23 Dhegraveu seꞌe dhoka tadegravengi liipalolo dhu peka na ldquoDhegraveu dhu uruegraveegravena pajꞌegravera egravedhi limuri ne nuka ajꞌaLii Lolo Beꞌa Kristus Negravengu ka dhuuru egraveegravena neo paꞌele iie aaꞌi egravedhirdquo24 Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena aaꞌi-aaꞌi ra koa-kio Ama Lamatua lula jaꞌaparcaya le Yesus Kristus

2Dhegraveupajuu-palehadhu leo segravera segravemi

rare aꞌajꞌa Paulus degravenge beꞌa1 Dꞌai egravele canguru egravepa tegraveu hegraveia

jaꞌa legravepa asa kota Yerusalem sama-sama degravenge Barnabas Aa jiꞌi ngegravetidegravenge Titus ca dhegraveu parcaya dhuYahudi boe 2 Jaꞌa laku asa negravei lulalii paredha Ama Lamatua Dꞌai negraveika jaꞌa lole mi dhegraveu heka-dhegraveu hekaKristen Lii Lolo Beꞌa dhu jaꞌa ajꞌa-norile mi dhegraveu Yahudi boe segravera Lodꞌoegraveegravena jaꞌa peka unu ku mi regravengu seho ra parisa pabeꞌa-beꞌa ngaa dhu jaꞌa

ajꞌa le segravera legraveke do aadꞌo Te ladhera pamaꞌegravete peka na aꞌajꞌa jaꞌa egraveegravenasala na dhegraveu bisa ngee na jaꞌa sabꞌaiia dꞌara di

3 Ropa dhegraveu seꞌe tadegravengi rare lii jaꞌasegravemi egraveegravena hegraveia ra segravemi rare degravengebeꞌa Aa ra dꞌegravei segravemi rare Titus degravengebeꞌa kahegravei Masi ka Titus dhegraveu Yahudiboe te ngaa ra laka-seti boe segravena kana suna 4 Te ngaa lodꞌo egraveegravena abhuaꞌari dhegraveu pegraveri dhu dꞌegravei boe aꞌajꞌa jaꞌalula regravengu se ajꞌa dhu leo Regravenguse dhegraveu Kristen kapodꞌe-kabegraveli Karegravengu mau-mau mai laka-seti dhegraveuunu Kristus segravera dhu dhegraveu Yahudiboe ho madhutu aaꞌi atora agamaYahudi Te ngaa lula Yesus Kristuspatalale eele le egravedhi negraveti egraveegravena kaatora segravera egraveki heka egravedhi segravemi egravenu sa5 Masi ka ra laka-seti segravemi egraveegravena tengaa ciki sa jiꞌi ngoꞌo boe segravemi ngareDegravenge jꞌara neꞌe miu bisa parcayataruu Lii Lolo Beꞌa dhu jaꞌa nori le Tedhu mola-mola na kegravena

6Dhegraveuheka-dhegraveuheka se segravemi rarelii aꞌajꞌa jaꞌa ne aa ra patabha hekangaa-ngaa Te ngaa Ama Lamatuahagꞌe boe dhegraveu De masi ka regravengudhegraveu kapai do ana iiki ngaa-ngaa taoboe 7 Te dhu legraveke nuka regravengureꞌa na Ama Lamatua pili nare lejaꞌa ho kegraveti Lii Lolo Beꞌa mi dhegraveu-dhegraveu Yahudi boe Nuka segravemi dhuNa paredha mi Petrus kahegravei segravena kanegraveti Lii Lolo Beꞌa asa dhegraveu Yahudi8 Te Ama Lamatua pangegravedꞌu koasa miPetrus ho jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha midhegraveu Yahudi Segravemi egraveegravena kahegravei Na hiajaꞌa koasa segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehami dhegraveu-dhegraveudhuYahudi boe9 Lodꞌo egraveegravena madhutu ngangee dhegraveusegravera Yakobis Petrus degravenge Yoha-nis dhu jꞌajꞌi le ama-ama gareja Roparegravengu tegravelu ra reꞌa na Ama Lamatuapadꞌelo le dꞌara hua iia Nami jaꞌa hegraveiara kegravedꞌi pajꞌola ai degravenge jaꞌa aa degravengeBarnabas segravena ka jꞌajꞌi mi tadha peka

118 Lii Yunani dhu suri egravetu ayat neꞌe pake ngara Kefas Egraveegravena ngara leo negraveti Petrus madhutu lii AramPetrus ne ngaramadhutu lii Yunani Te ngaa duangara se sasoa na egraveci egraveegravena ka nuka ldquohadhurdquo 118Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 926-30 21 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1130 152 26Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1017 29 Sasuri madhutu lii Yunani egravetu ayat neꞌe pake ngara KefasNgara leo negraveti Petrus

Galati 210 367 Galati 31na jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi dꞌara egraveci le Regravenguroꞌo kahegravei jiꞌi ngegraveti Lii Lolo Beꞌa asadhegraveu Yahudi boe aa regravengu regraveti asadhegraveu Yahudi 10Dhoka ca jꞌara di dhura pasanegravedꞌe jiꞌi nuka jiꞌi baku bhegravelusoru-bara dhegraveu dhu unu aadꞌo segraveraMema jꞌara neꞌe ka dhu jaꞌa neo tao

Paulus kai Petrus egravetu Antiokia lulana pakajꞌegraveu negraveti dhegraveu Yahudi boe

11 Ka ca tegraveka Petrus mai asa kotaAntiokia Hegraveia jaꞌa kai ne patoomadha degravenge madha lula negravengu taosala 12 Lodꞌo na heka mai negravengukaregravejꞌe madhegravedi naꞌa degravenge dhegraveu-dhegraveu unu Kristus dhu dhegraveu Yahudiboe Te ngaa ropa angalai Yakobisdhegraveu Yahudi segravera mai hegraveia Petrusmulai pakajꞌegraveu negraveti aꞌari dhegraveu Yahudiboe ka na naꞌa paꞌegraveci heka degravengeregravengu Te lula na madhaꞌu degravengeaꞌajꞌa negraveti dhegraveu Yahudi dhu peka nadhegraveu unu Kristus hudꞌi kegravepe paꞌegravera-egravera atora agama Yahudi aaꞌi-aaꞌi aahudꞌi pakajꞌegraveu ku degravenge dhegraveu-dhegraveudhu Yahudi boe

13 Ropa regravedhi tatao Petrus ne kadhegraveu Yahudi dhu leo segravera tao mad-hutu kahegravei Toke Barnabas kahegraveimadhutu tatao ra dhu peka leo taoleo 14 Te ngaa ropa jaꞌa patigi kegravedhiregravengu madhutu beꞌa heka dadꞌegravei LiiLoloBeꞌa hegraveia jaꞌa kai degravenge kaPetrusegravetu katanga madha regravengu aaꞌi-aaꞌi rapeka na ldquoEee Petrus Egraveu ne memadhegraveu Yahudi Te ngaa Ama Lamatuabhoke le jꞌara ho dhegraveu dhu parcayaYesus Kristus paꞌegraveki heka madhutuatora agama Yahudi segravera Aa egraveu dhusegravemi more le jꞌara neꞌe nga tasamiaka egraveu laka-seti dhegraveu Yahudi boe segravenaka tao iisi ra sama segravemi dhegraveuYahudirdquo

15 Jaꞌa kai Petrus segravemi egraveegravena lula jiꞌidua mi dhegraveu Yahudi Suku jiꞌi duami se dhegraveu Yahudi sama boe degravengesuku leo segravera lula suku jiꞌi dhu negravebhule tadhe Ama Lamatua 16 Te ngaalimuri ne jiꞌi ngeꞌa kahegravei na Lamatuasegravemi nare boe ca dhegraveu sa jꞌajꞌimi dhegraveumola lula negravengu tao madhutu atoraagama degravenge beꞌa Te ngaa Lamatua

segravemi nare dhegraveu ladhe negravengu parcayaYesus Kristus lula boe negraveti negravengumadhutu atora agama Segravemi egraveegravena kuheka Lamatua peka na dhegraveu ne degravengeheka sasala-sasigo

17Negraveti egraveegravena ka jiꞌi ajꞌa na Lamatuasegravemi nare dhegraveu jꞌajꞌi mi dhegraveu molalula na parcaya Yesus Kristus Tengaa abhu dhegraveu Yahudi dhu pasalajiꞌi Ra pekana jiꞌi parcayaYesus Kris-tus te ngaa kegravepe heka atora agamaYahudi Miu neo pegraveci sasala segravemiegraveegravena mi jiꞌi kahegravei do 18 Te ladhejaꞌa kegravepe kore hari atora agama dhujaꞌa patabuli eele le egraveegravena heka pekana jaꞌa sala kegravena 19-20 Mema uruegraveegravena jaꞌa tenge jꞌara ho madhutudegravenge beꞌa atora agama Yahudi segravenaka jaꞌa pabeꞌa degravenge Lamatua Tengaa bisa boe kahegravei Negraveti egraveegravena kajaꞌa tegraveke eele le atora agama segravera homamuri paꞌegraveki degravenge Kristus Degravengejꞌara segravemi neꞌe heka Ama Lamatuasegravemi nare jaꞌa jꞌajꞌi mi dhegraveu molaPeka segravemi neꞌe ka jaꞌa madhe legravekepaku egravetu ajꞌu palolo-palegravebha sama-sama degravenge Kristus De limuri ne jaꞌaboe ka dhumamuri te ngaaKristus kadhu mamuri egravetu dꞌara ngiꞌu jaꞌa Jaꞌaabhumamuri dhuhiu ne lula parcayaAna negraveti Lamatua Te Negravengu sue jaꞌatitu kegravena toke Na madhe gati jaꞌa21 Hegraveia Ama Lamatua segravemi nare jaꞌalula dꞌara hua iia Na lula boe negraveti jaꞌamadhutu atora agama segravera Te ladhedhegraveu bisa pabeꞌa degravenge Lamatua lulamadhutu atora agama egraveegravena sasoa namamadhe Kristus iia-iia dꞌara di

Segravera sa ka dhu jaꞌa peka degravengePetrus si egravetu Antiokia

3Ama Lamatua segravemi nare egravedhi jꞌajꞌi

mi dhegraveu mola lula egravedhi parcaya YesusKristus

1 Heh Dhegraveu Galati segravera Uruegraveegravena jaꞌa unuku lole degravengemiupatoomadha degravenge madha lula-negraveti ma-madhe Yesus Kristus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Te ngaa limuri ne dhegraveu

216 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1432 Roma 32022

Galati 32 368 Galati 315monya miu mamadha iia-iia Miuse goa titu kegravena 2 Jaꞌa neo dhokakaregravei ca jꞌara di Miu segravemi mere leRoh Lamatua egraveegravena lula miu madhutuatora agama do Aadꞌo si Roh Namai asamiu lulamiu legraveka Lii Lolo Beꞌadhu miu nanene egraveegravena 3 De nga taoka miu goa segravemi egraveegravena ee Uru egraveegravenamiu mamuri le madhutu dadꞌegravei RohMola-Megraveci Te ngaa limuri ne miukabegraveli hari mamuri madhutu dadꞌegraveidhegraveu rai-haha 4 Lodꞌo hiu-hiu dhumiu parcaya Kristus egraveegravena miu abhujꞌajꞌegravera ae titu kegravena Mage dhokajꞌara segravera ele iia dꞌara di (Te ngaamadhutu mola-mola na parcaya miKristus ele boe iia dꞌara) 5 Lodꞌo AmaLamatua hia Roh Na aa padꞌelo rupa-rupa tadha malaa egravetu madha miumiu ngee na Lamatua tao segravemi egraveegravenalula miu madhutu atora agama doAadꞌo si Na tao segravemi egraveegravena lula miulegraveka Lii Lolo Beꞌa dhu miu naneneegraveegravena

6 Sanegravedꞌe megravedhi era sina ma begravei-baki dhegraveu Yahudi nuka Abraham TeSasuri Mola-Megraveci Lamatua suri pekana ldquoLula na parcaya Ama Lamatua kaLamatua segravemi nare ne jꞌajꞌi mi dhegraveumolardquo

7 De miu hudꞌi meꞌa pabeꞌa-beꞌa kujꞌara neꞌe Dhegraveu dhu parcaya samasegravemi Abraham regravengu jꞌajꞌi mi dhegraveuunu Ama Lamatua dhu tareꞌa-reꞌa8 Lamatua dhu peka tegraveke le egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Na peka na Negravengusegravemi nare kahegravei dhegraveu negraveti suku leojꞌajꞌi mi dhegraveu mola ladhe ra parcayaNe Te uru egraveegravena Na peka mema lemi Abraham Lii Lolo Beꞌa na ldquoBegraveli-camegravedꞌa suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane abhu megravengi-nale lula egraveu nerdquo9 Lula lii moa Ama Lamatua egraveegravena kaNa papuru kahegravei berkat mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Ne nuka segravemi dhuNa hia mi Abraham

10 Dhegraveu dhumadhutu atora agama

segravena ka Lamatua segravemi nare ne jꞌajꞌimi dhegraveumola negravenguhudꞌi pasae nareku babia negraveti atora segravera aaꞌi-aaꞌi nukasegravemi negravengu legraveke le dhoo Te dhu suriegravetu Sasuri Mola-Megraveci peka na ldquoDhegraveudhu madhutu boe taruu atora agamadꞌai lutu negravengu legraveke le dhoo egraveegravenardquo11Te ngaa teꞌa na Ama Lamatua segraveminare boe ca dhegraveu sa lula na madhutuatora agama Te dhu suri tegraveke pekana ldquoDhegraveu hudꞌi parcaya ku Jaꞌa hekasegravemi kore ne jꞌajꞌi mi dhegraveu mola hona abhu mamuri dhu legravekerdquo

12 De ladhe dhegraveu neo mamuri mad-hutu dadꞌegravei atora agama negravengu hudꞌitao madhutu ku aaꞌi-aaꞌi toke lutu TeLamatua dhu pekamema le egravetu SasuriMola-Megraveci na ldquoDhegraveu dhu neo ma-muri madhutu atora egraveegravena na negravengubhute dhoka degravenge atora segravera dirdquo

13 Te ngaa Kristus bꞌae pamaꞌegravetele ho patabuli egravedhi negraveti atora agamadhu egraveki egravedhi Uru egraveegravena egravedhi ma-muri oe madhe degravenge pasae babiaatora agama nuka segravemi dhegraveu dhulegraveke dhoo Te ngaa limuri ne LamatuaYesus dedꞌe eele le babia egraveegravena negravetiegravedhi Te dhu suri tegraveke egravetu SasuriMola-Megraveci na ldquoLadhe dhegraveu madhelegraveke kadhoe egravetu agarii sasoa nanegravengu madhe aapardquo 14 Ropa YesusKristus madhe segravena ka pala-bagi ma-murimi egravedhi berkat egraveegravena ka dhuAmaLamatua pangegravedꞌu mi Abraham aahia kahegravei mi suku leo Degravenge jꞌaraneꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Kris-tus bisa abhu Roh Ama Lamatua dhuNa jaji le

Ama Lamatua kegravepe paꞌegravera lii pad-hadha Na

15 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Doe neꞌe jaꞌa neokore pakasamenegravetimamuri egravedhi begraveli-mai begraveli-mai Ladhe abhu dhegraveu dhusuri sasuri lii padhadha negraveti pusakaka dhu egravenyi le ngara na egravetu sasuri nesasoa na sasuri ne legraveke tareꞌa Dhegraveu

36 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 156 Roma 43 37 Sasuri lii Yunani uru segravera peka na ldquoregravengu jꞌajꞌiana-ana Abrahamrdquo Dhegraveu Yahudi biasa pake lii pakasame lsquoana-ana Abrahamrsquo degravenge sasoa na lsquodhegraveu unuAma Lamatuarsquo Baca kahegravei egravetu Roma 416 38 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 123 310 Lole HariJꞌara-jꞌaraMamuri 2726 311 Habakuk 24 312 Atora negraveti Ama-ama Agama 185 313Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2123

Galati 316 369 Galati 328leo bisa boe egravere eele ngaa dhu suriegravetu dꞌara sasuri egraveegravena aa bisa boe suritabha hari ngaa-ngaa asa dꞌara sasuriegraveegravena 16 Sama segravemi egraveegravena kahegravei lodꞌoAma Lamatua patari lii padhadhadegravenge Abraham aa degravenge ana-egravepuna Ama Lamatua peka boe na ldquoJaꞌapatari lii padhadha ne degravenge ana-egravepuegraveu segraverardquo lula Na padhadha boe degravengedhegraveu ae-ae Te ngaa Na padhadhadhoka degravenge ana-egravepu Abraham cadhegraveu di nuka Kristusdagger 17 Aꞌabhujaꞌa segravemi neꞌe ka Ama Lamatua pa-jꞌari uru lii padhadha degravengeAbrahamHegraveia egravepa ngasu tegravelu nguru tegraveu kuhekaNa papuru atora agama hia dhegraveuYahudi kegravena re baki raMusa Te ngaamasi ka segravemi egraveegravena Lamatua egravere hekalii padhadha dhu Na tao uru egraveegravena18 Te Lamatua hia boe megravengi-nale miAbraham lula na tao madhutu atorane Te ngaa Lamatua hia berkat lulaNa moa tegraveke le karegravei negraveti uru ka hohia hadia mi Abraham Egraveegravena nukasegravemi ana ca dhegraveu abhu pusaka negravetiama na Ana ne abhu pusaka na lulaama na dhu padhadha uru le lula boenegraveti ana ne tao madhutu atora

19 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe ladheAma Lamatua segravemi nare Abraham jꞌa-jꞌimi dhegraveumola lula lalegraveka na nga taoka Lamatua tabha hari atora agama reMusa Lamatua tabha atora agamasegravera segravena ka ajꞌa dhegraveu rai-haha lula-negraveti sasala-sasigo ra Dadꞌegravei Na segravenaka dhegraveu rai-haha mamuri madhutudadꞌegravei atora segravera toke ana-egravepu Abra-ham ca dhegraveumai Hegraveia ladhe dhegraveu nemai ka nuka Kristus egraveegravena na atorane parluu heka

Lodꞌo Lamatua papuru atora agamaYahudi Negravengu jꞌole mema boe midhegraveu Yahudi segravera Te ngaa Na hia reanapajuuNanegraveti sorgamai pangegravedꞌumi adhe-aai Musa heka Musa hia asadhegraveu Yahudi kegravena Degravenge jꞌara neꞌeMusa jꞌajꞌi nuka segravemi kalete sa negravetiLamatua degravenge dhegraveu-dhegraveu unu Na

20 Te ngaa ropa Ama Lamatua tao liipajaji degravenge Abraham Na pake boekalete Te Lamatua peka unu Nadegravenge Abraham Degravenge segravemi egraveegravenaegravedhi teꞌa na lii pajaji Lamatua nekabꞌua risi eele negraveti atora segravera

Atora agama ajꞌa dhegraveu rai-haha lula-negraveti sasala-sasigo ra

21 Lodꞌo Lamatua hia atora agamaasa Musa egraveegravena pasala degravenge lii-liipajaji Na do Aadꞌo Te ladheabhu atora dhudhegraveu rai-haha bisa taomadhutu ne ho Lamatua segravemi narene segravena ka na bisa mamuri tatu atoradhegraveu Yahudi bisa tao segravemi egraveegravena kahegraveiMadhutu iia-iia na abhu boe atoraegraveci sa dhu dhegraveu bisa tao madhutune segravena ka cuhi dꞌara Lamatua hoLamatua segravemi nare ne jꞌajꞌi mi dhegraveumola 22 Te egravetu Sasuri Lamatua dhuMola-Megraveci egraveegravena suri peka na dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra paꞌegraveki madhe degravenge rupa-rupa sasala ra Negraveti egraveegravena ka dhod-hoka dhegraveu dhu parcaya Yesus Kristusdi bisa abhu ngaa dhu Ama Lamatuamoa tegraveke egraveegravena

23 Lodꞌo Kristus dhae mai megravekajiꞌi dhegraveu Yahudi paꞌegraveki madhe degravengeatora segravera toke bisa boe kalau Tengaa ropa dꞌai lodꞌo na Lamatuabhoke jꞌara ho jiꞌi kalua negraveti atorasegravera ladhe jiꞌi parcaya Kristus24-25 De atora agama segravera sama segravemidhegraveumadhenge dhu ajꞌa paie-iie egravedhitoke Kristus mai Te ngaa ropa Namai ku heka egravedhi bisa parcaya Nesegravena ka egravedhi mamuri pabeꞌa degravengeAma Lamatua Negraveti egraveegravena ka limurine egravedhi parluu heka dhegraveu madhengeegraveegravena

Dhegraveu parcaya jꞌajꞌi le aꞌari Kristus26 Limuri ne miu jꞌajꞌi le ana-ana

Ama Lamatua lula miu parcaya YesusKristus 27Miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu saraniegravele le ho jꞌajꞌi dhegraveu unuNa dhu paꞌegravekimadhe degravenge Ne 28 Dhegraveu dhu legravekaKristus aaꞌi-aaꞌi ra egraveci egraveegravena ka bedaboe De masi ka miu dhegraveu Yahudi

dagger 316 Sasuri lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquopeka boe na lsquopatari lii padhadha ne degravenge hini egraveu segravera(jamak)rdquo te ngaa ldquodegravenge dhoka hini egraveu egraveci di (tunggal)rdquo Egravetu lii padhadha ne sasoa lii Yunani negraveti ldquohinirdquone na ldquoana-egravepurdquo Ladhe kahegravei mi Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 127 317 Kalua negraveti Masir 1240 318Roma 414

Galati 329 370 Galati 417do dhegraveu Yahudi boe egravenu do egravenu boedhegraveu mone do dhegraveu bhegraveni aaꞌi-aaꞌimi dhu paꞌegraveki le degravenge Yesus Kristusca ropa egraveegravena ka

29 Kristus ne ana-egravepu Abrahamdhu Ama Lamatua padhadha karegraveinegraveti uru ka Lula miu paꞌegraveki le degravengeKristus negraveti egraveegravena ka miu jꞌajꞌi letareꞌa-reꞌa ana-egravepu Abraham Degravengejꞌara segravemi egraveegravena miu bisa kahegravei abhuberkat dhu Ama Lamatua moa tegraveke lemi Abraham

41 Jaꞌa pakasame dhu leo hari Ca

dhegraveu ana dhu degravenge hak ho abhupusaka negraveti ama na ladhe ama namadhe Te ngaa ladhe ana ne anaiiki ae era negravengu bisa megraveka abhupusaka egraveegravena masi ka egraveegravena na aaꞌi-aaꞌise unu negravengu Lula negravengu dꞌai megravekaumur negravengu ne nuka segravemi egravenu dhudegravenge boe hak segravena ka nare megravedha-panyau lamatua na 2 Negraveti egraveegravena kahudꞌi degravenge ku dhegraveu dhu paꞌuri anane degravenge pusaka na Ana ne hudꞌimadhutu ku dadꞌegravei negraveti dhegraveu mad-henge negravengu toke dꞌai lodꞌo dhu amana pamaꞌegravete nare egraveegravena heka na segraveminare pusaka na kegravena

3 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge egravedhiLodꞌo Yesus Kristus dhae mai megravekaegravedhi nuka segravemi ana iiki egraveegravena Te egravedhidhu paꞌegraveki madhe degravenge dadꞌegravei rai-haha nuka segravemi egravenu ca dhegraveu 4-5 Tengaa ropa dꞌai lodꞌo na Ama Lamatuapua mai Ana dꞌegravelu Na dhu jꞌajꞌi dhegraveurai-haha egraveegravena segravena ka dhegraveu rai-haha bisa kahegravei jꞌajꞌi dhegraveu dhu AmaLamatua dedꞌe nare jꞌajꞌi ana-ana NaAna dꞌegravelu Na egraveegravena mamuri madhutuatora agama dhegraveu Yahudi segravena kaNegravengu bisa patabuli dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu uru egraveegravena paꞌegraveki degravenge atora se

6 Lula miu jꞌajꞌi le ana-ana AmaLamatua negraveti egraveegravena ka Na hia leRoh Ana Na mai asa dꞌara miuDegravenge jꞌara neꞌe miu degravenge hakparoa Ama Lamatua na ldquoAma Pa-suerdquo 7De limuri nemiu jꞌajꞌi heka egravenudhu degravenge boe hak ho abhu pusakaTe ngaa miu jꞌajꞌi le ana-ana Ama

Lamatua dhu degravenge hak segravena ka abhupusaka aaꞌi-aaꞌi dhu Na pajaji tegravekele

Paulus ngee bia degravenge dhegraveu Galati8 Uru egraveegravena lodꞌo miu tadhe megraveka

Ama Lamatua miu tao iisi mi jꞌajꞌiegravenu ho sogo-tagu ngaa-ngaa dhu legravekeboe 9 Te ngaa limuri ne miu tadhele Ama Lamatua Beꞌa risi jaꞌa pekana Ama Lamatua ka dhu tadhe miuDe tasamia ka miu neo legravepa hari asasogo-tagu ngaa dhu guna boe aa dhudegravenge boe koasa ngaa-ngaa segravera Miuneo tao iisi mi paꞌegraveki degravenge jꞌara-jꞌarasegravera segravena ka jꞌajꞌi hari egravenu ra do10 Jaꞌa tadegravengi na miu kegravepe atoraho pakabꞌua risi lodꞌo-lodꞌo hua iiamadhutu lodꞌo hegraveru egravejꞌi lai hegraveruhadhu degravenge tegraveu ho neo pakarejꞌedꞌara Ama Lamatua 11Neꞌe ne ka dhupaꞌele iie ngangee jaꞌa Mage dhokajꞌajꞌegravera jaꞌa ajꞌa-nori miu negravebhu naresange neꞌe ele iie dꞌara di

12 Aꞌari dhu pasue Jaꞌa manegravengisegravena ka miu mamuri paꞌegraveki ia kadegravenge madha jꞌara segravera segravemi jaꞌane Te mamuri jaꞌa ne paꞌegraveki heka ledegravenge atora agama egraveci egraveegravena ka degravengemiu dhegraveu Yahudi boe Uru egraveegravena lodꞌoegravedhi bera-bera era miu pasusa boejaꞌa 13 Miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa na cahari ni lodꞌo jaꞌamai hiu-hiu egraveegravena hopeka-padhai Lii Lolo Beꞌa degravenge miungiꞌu aae jaꞌa ne roe-bhilu 14 Masika segravemi egraveegravena te ngaa miu tule eeleboe jaꞌa lula miu segravemi mere jaꞌa nukasegravemi ana pajuu Ama Lamatua negravetisorga Risi-risi hari miu segravemi merejaꞌa ne nuka segravemi Yesus Kristus mesaNa 15 Lodꞌo egraveegravena egravedhi aaꞌi-aaꞌi tikarejꞌe titu kegravena Te ngaa nga tao kalimuri ne segravemi heka egraveegravena Uru egraveegravenamiu sue jaꞌa titu kegravena kamiu toke neoedꞌo eele ana madha miu ho hia jaꞌa16Te ngaa limuri ne miu ngee na jaꞌajꞌajꞌi le musumiu lula jaꞌa padhai dhumola degravenge miu do

17 Dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli segravera roꞌoboe jaꞌa paꞌangalai degravenge miu ka radadugu miu ho madhutu aaꞌi atora

329 Roma 413 47 Roma 815-17

Galati 418 371 Galati 431agama Yahudi Dadꞌegravei dꞌara ra segravenaka miu bhute madhutu dadꞌegravei regravengudi 18 Te ngaa ladhe miu majꞌegravenitao jꞌara dhu beꞌa egraveegravena beꞌa kahegraveiMasi ka jaꞌa sama-sama degravengemiu doaadꞌo ngaa-ngaa tao boe Sadꞌi miutao jꞌara dhu beꞌa

19 Ana-ana pasue Neꞌe ne jaꞌasabꞌa bia risi hari hia miu nuka segravemibhegraveni dhu kabake pegravedꞌa neo nara iisiTe jaꞌa ae kora boe ciki sa negraveti sasabꞌatoke dꞌaramiu egraveci egraveegravena ka degravenge dꞌaraKristus 20 Te ngaa limuri ne jaꞌa keꞌaheka neo tao miu tasamia hari Jaꞌadꞌegravei titu kegravena dhiu padhai lii patoomadha degravenge miu segravena ka jaꞌa bakupadhai lii taka segravemi neꞌe ne

Paulus pasoro lii lolo ana Hagardegravenge ana Sara

21 Ladhe miu neo mamuri mad-hutu atora agama dhegraveu Yahudi beꞌarisi miu meꞌa uuru ku dadꞌegravei negravetiatora segravera 22 Egravetu Sasuri Mola-MegraveciLamatua abhu lii lolo dhu lole pekana ana mone Abraham dhegraveu duaNegravengu abhu ana ca dhegraveu negraveti bhegravenidhu egravenu na aa ca dhegraveu hari negraveti dhegraveuegravemu-kamali na dhu egravenu boe 23 Egravenune nara iisi ana na lula madhutudadꞌegravei dhegraveu rai-haha Te ngaa dhegraveuegravemu Abraham nara iisi ana na lulamadhutu lii moa dhu Ama Lamatuapeka mema le

24 Bhegraveni dhegraveu dua se nuka segravemitadha dhu padꞌelo dua lii pajaji dhuAma Lamatua padhadha degravenge dhegraveurai-haha Lii pajaji egraveci Lamatuapangegravedꞌu mi Musa egravetu ledhe Sinailodꞌo Negravengu papuru atora agamadhegraveu Yahudi Dhegraveu dhu paꞌegraveki degravengeatora agama segravera regravengu jꞌajꞌi egravenusama segravemi Hagar kahegravei 25 Era egravetuledhe Sinai egravetu rae Arab egraveegravena nukasegravemiHagar ne kahegravei DhegraveuYerusalemaaꞌi-aaꞌi lodꞌo limuri ne dhu paꞌegravekiera degravenge atora agama Yahudi regravengusegravera egravenu kahegravei nuka segravemi Hagar

26 Te ngaa lii pajaji dhu leo haripajꞌujꞌu asa kota Yerusalem dhu leoegraveci egravetu sorga Ana-ana unu AmaLamatua dhu pea egravetu egraveegravena egravenu boeTe regravengu dhegraveu bebas dhu paꞌegraveki boedegravenge atora agama egraveegravena Negraveti egraveegravenaka regravengu se egraveci egraveegravena ka degravenge inajiꞌi Sara dhegraveu egravemu Abraham 27 EgravetuSasuri Mola-Megraveci dhu suri tegraveke pekanaldquoWee Bhegraveni dhu nara iisi negravedhi boe

Pakarejꞌe dꞌara muWee Bhegraveni dhu rasa negravedhi boe

kabake pegravedꞌa nara iisiSodꞌa pakarejꞌe dꞌara mu

Bhegraveni dhu dꞌara roe-bhilu lula dhegraveuegravemu na pusi-pahae heka ne

pe na abhu ana ae risi negravetibhegraveni dhu degravenge dhegraveu egravemu-kamalirdquo

28 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi Uru egraveegravena AmaLamatua dhu padhadha le hia anami Abraham Te ngaa negravebhu kuheka Lamatua tao madhutu lii pajajiNa kegravena hegraveia Sara nara iisi Isak hiaAbraham Egravedhi sama segravemi Isak kahegraveilula Ama Lamatua pajaji hia Abrahamana-egravepu dhu leo kahegravei 29 Lodꞌo egraveegravenaana egravenu dhu jꞌajꞌi madhutu dadꞌegraveidhegraveu rai-haha egraveegravena ropa na kapai napajꞌegravera Isak dhu jꞌajꞌi madhutu dadꞌegraveiRoh Lamatua Egraveegravena sama kahegravei degravengengaa dhu jꞌajꞌi limuri ne 30 SasuriMola-Megraveci Lamatua suri kahegravei pekana ldquoBabegravege eele egravenu degravenge ana naTe ana negraveti egravenu ne degravenge boe hakho abhu pusaka Dhodhoka ana negravetidhegraveu egravemu kabꞌi na dhu degravenge hakrdquo

31 De segravemi neꞌe aꞌari aaꞌi-aaꞌi Egravedhisama boe degravenge ana negraveti egravenu lulaegravedhi paꞌegraveki heka degravenge atora agamadhegraveu Yahudi Te egravedhi nuka segravemi ananegraveti dhegraveu egravemu kabꞌi Abraham lulaegravedhi parcaya Yesus Kristus

5Kristus hia le egravedhi bebas

422 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1615 212 427 Dhegraveu bhegraveni dhu dꞌara na susa lula dhegraveu egravemu nadhu pahae heka ne nuka Sara Te Abraham laꞌe leo degravenge Hagar ho abhu kolo 427 Yesaya 541 429 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 219 430 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2110

Galati 51 372 Galati 5201 Uru egraveegravena dhegraveu Yahudi jꞌegravera bia

pasae atora agama ra Te ngaa limurine Kristus dedꞌe eele le babia egraveegravenanegraveti dhegraveu dhu parcaya Ne Negraveti egraveegravenaka limuri ne egravedhi pasae heka babiaDe miu baku legraveke kapodꞌe-kabegraveli hopasae hari atora segravera tao nuka segravemiegravenu sa

2 De nanene ee Jaꞌa ne Pauluska dhu peka lii neꞌe Ladhe miusuna ho madhutu atora agama dhegraveuYahudi na mamadhe Kristus dhu hiamiu bebas egraveegravena gaguna na aadꞌo3 Ladhe dhegraveu suna ho madhutu atoraagama segravemi egraveegravena negravengu hudꞌi pasaehari ku atora segravera aaꞌi-aaꞌi ra Miusanegravedꞌe era do aadꞌo Te uru egraveegravenajaꞌa dhu peka mema le 4 Dhegraveu dhuneo pake atora segravena ka Ama Lamatuasegravemi nare ne jꞌajꞌi mi dhegraveu molanegravengu tao iisi na pakajꞌegraveu negraveti KristusTe degravenge jꞌara neꞌe negravengu core eeledꞌara hua iia Ama Lamatua 5 Te ngaaRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci ka dhubhoke jꞌara hia egravedhi ho egravedhi parcayaYesus Kristus Negraveti egraveegravena ka egravedhisanao begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua pa-maꞌegravete na egravedhi dhegraveu mola 6 Masika dhegraveu suna do aadꞌo ngaa-ngaa taoboe Te ngaa dhu hua iia risi nukadhegraveu dhu parcaya Kristus aa sue dhegraveuleo

7 Uru egraveegravena miu mamuri le mad-hutu jꞌara dhu legraveke Te ngaa limurine dhegraveu cee ka dhu kapodꞌe-kabegravelimiu kamiumadhutuheka jꞌara egraveegravena8 Te aꞌajꞌa-nanori kapodꞌe-kabegraveli dhumiu nanene egraveegravena mai boe negraveti AmaLamatua Madhutu iia-iia na Negravenguka dhu paroa nare miu ho jꞌajꞌi dhegraveuunu Na 9 Ngaa dhu ra ajꞌa hiu-hiuegraveegravena dhoka ca hegravebꞌa-dua hegravebꞌa di Tengaa negravebhu-negravebhu lii aꞌajꞌa ne taongangee miu ele iie Nuka segravemi ragiciki dhu dhegraveu pakihu degravenge tariguho neo tao roti Negravebhu-negravebhu hegraveiaragi neꞌe ka pacaꞌe tarigu dhu pakihuegraveegravena 10 Lula egravedhi jꞌajꞌi le egraveci degravengeKegravetu egravedhi Yesus Kristus negraveti egraveegravena kajaꞌa keꞌa megraveu Negravengu egraveegravena hia miuparcaya hari mi ngaa dhu jaꞌa nori le

segravera Aa Ama Lamatua mesa Na pehuku dhegraveu cee dhu paꞌele iie lalegravekamiu

11 Segravemi neꞌe aꞌari Ladhe jaꞌa ajꞌapeka na dhegraveu hudꞌi suna ku tatujaꞌa abhu boe jꞌajꞌegravera segravemi neꞌe neAa dhegraveu Yahudi tule eele boe aꞌa-jꞌa jaꞌa lula-negraveti mamadhe Yesus egravetuajꞌu palolo-palegravebha 12 Te ngaa dhegraveudhu kapodꞌe-kabegraveli miu segravera lula jꞌarasuna na soro tegraveke si segravena ka regravenguunu ra pake tudꞌi ho ari eele megravedhanegraveti isi ra

13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Lamatua patabulile miu ho miu mamuri paꞌegraveki hekadegravenge dadꞌegravei atora agama Te ngaamage pangee na miu bisa tao leliho mamuri madhutu dadꞌegravei miu diTe dhu legraveke nuka miu hudꞌi mamuripasue ku aa paladha-leru egraveci degravengeegraveci segravemi egravenu lalau-laloꞌo lamatua na14 Egravetu Sasuri Mola-Megraveci peka na ldquoEgraveuhudꞌi sue ku dhegraveu leo sama segravemi egraveusue ngiꞌu egraveu unu murdquo Ladhe miu taomadhutu dhoka atora sasue ne di namiu tao aaꞌi le madhutu dadꞌegravei atoraagama dhegraveu Yahudi 15 Te ngaaladhemiu egraveci patao-palaha degravenge egravecido egraveci pakegraveji degravenge egraveci pemegravedhi unumi Negravebhu boe te miu palaho ngiꞌumiu unu mi

Mamuri madhutu dadꞌegravei dhegraveu rai-haha do madhutu dadꞌegravei Roh Mola-Megraveci

16 Madhutu aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌeka ladhe miu mamuri madhutudadꞌegravei Roh Lamatua miu madhutuheka dadꞌegravei dhegraveu rai-haha 17 Tedadꞌegravei dhegraveu rai-haha madhutu boedadꞌegravei Roh Aa dadꞌegravei Roh madhutuboe dadꞌegravei dhegraveu rai-haha Dua rabisa boe paꞌegraveci te ngaa palabꞌa taruuNegraveti egraveegravena ka miu bisa heka tao harimadhutu dadꞌegravei dꞌara mi 18Te ngaaladhe Roh Lamatua ator miu na miupaꞌegraveki heka degravenge atora segravera

19 Dhegraveu dhu loe boe madhutudadꞌegravei dhegraveu rai-haha nuka segravemidhegraveu dhu adꞌu-ue jꞌara karehe degravengedhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamalina dhegraveu dhu ngangee kajꞌalu dhureꞌa boedꞌaramakae 20dhu sogo-tagu

59 1 Korintus 56 514 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918 517 Roma 715-23

Galati 521 373 Galati 614nidhu ho suagi dhegraveu dhu pamusudhu dꞌegravei pasibha dꞌara lii dhu tegravekadꞌara dhu nasa leli dhu ngee dhokangiꞌu na dhu dꞌegravei kakegravejꞌi dhegraveu dhudꞌegravei tao maruru 21 dhu dꞌegravei boe dhegraveuleo risi ne dhu dꞌegravei mahu paa-paadhudꞌegraveimadhutupesta toke reꞌa hekamakae aa dꞌegravei tao sasala dhu leo hariUru egraveegravena dhu jaꞌa pasanegravedꞌe le nadhegraveu dhu tema tao jꞌara-jꞌara segravemisegravera regravengu bisa boe jꞌajꞌi dhegraveu unuAma Lamatua

22 Te ngaa dhegraveu dhu mamuri mad-hutu dadꞌegravei Roh Lamatua egraveegravena naRoh tao ne ho jꞌajꞌi dhegraveu dhu dꞌegraveipasue dꞌara dhu karejꞌe-karae dhudꞌegravei padame taha nare dꞌara dꞌarabeꞌa degravenge dhegraveu leo dhu dꞌegravei soru-bara dhegraveu dhu dꞌegravei kegravepe paꞌegravera-egravera liipajaji 23dhu liimako degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi aa bisa jꞌaga paie-iie mamuri naAbhu boe atora egraveci sa dhumagee jꞌaraseꞌe se 24 Dhegraveu dhu jꞌajꞌi le dhegraveu unuYesus Kristus negravengu dhu pakajꞌegraveu lenegraveti dadꞌegravei dhegraveu rai-haha Te dꞌaradhu dꞌegravei tao bhelu egraveegravena dhu na pakupamadhe le egravetu ajꞌu palolo-palegravebhapalere-lere degravenge Yesus 25 De ladheRoh Lamatua hia le mamuri hiu miegravedhi na egravedhi hudꞌimadhutu taruu kudadꞌegravei Negravengu 26 Negraveti egraveegravena ka bakupadedha iisi baku dꞌegravei egraveci kakegravejꞌi egraveciaa baku pategraveka dꞌara egraveci degravenge egraveci

6Egraveci soru-bara egraveci

1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Ladhe abhu dhegraveuparcaya ca dhegraveu dhu tao sala namiu dhu meꞌa tareꞌa-reꞌa dadꞌegravei RohLamatua lami padhai lii mako-makodegravenge ne degravenge dꞌara mola Hegraveiamegraveti hari ne segravena ka madhutu jꞌaradhu legraveke negraveti Lamatua Te ngaa jꞌagangiꞌu mi segravena ka baku manahu asasasala na egraveegravena 2 Ladhe dhegraveu paragadegravenge sasusa na miu dhu leo lamisoru-bara ne Te degravenge segravemi egraveegravenamiu tao lemadhutu atora negraveti Kristus3 Ladhe abhu dhegraveu padedha iisi pekana negravengu risi negraveti dhegraveu leo aa te ngaaaadꞌo segravemi egraveegravena na negravengu tipu ngiꞌunegravengu unu na 4 De ca dhegraveu-dhegraveu ka

hudꞌi parisa ku ngaa dhu negravengu adꞌu-ue Ladhe ngaa dhu negravengu tao nebeꞌa le pe neꞌa unu na Mage pasegravekudegravenge tatao dhegraveu leo 5 Jaꞌa peka segravemiegraveegravena lula ca dhegraveu-dhegraveu ka dhu tagonare unu na ngaa dhu negravengu tao 6Tengaa dhegraveu dhu segravemi nare le lii holo-nori Lamatua negravengu hudꞌi pabagi kurui-jꞌajꞌegravera na ho soru-bara dhegraveu dhuajꞌa-nori negravengu

7 Sanegravedꞌe ee Ama Lamatuaneꞌa aaꞌi megraveu-megraveu De baku tipungiꞌu miu unu mi aa baku neotipu Lamatua Lula ngaa dhu dhegraveusegravele egravetu dꞌara oka-tedhe pe negravenguabhu hari hua-hela na 8 Segravemi egraveegravenakahegravei ladhe dhegraveu adꞌu-ue jꞌara bhelu-katubꞌa madhutu dadꞌegravei na pe na duinare hari mamuri dhu ele iie Te ngaaladhe dhegraveu tao jꞌara beꞌa madhutudadꞌegravei RohMola-Megraveci pe negravengu abhuhari mamuri dhu legraveke toke dꞌai mia-mia 9 Negraveti egraveegravena ka miu baku rocatao jꞌara dhu beꞌa Te ropa dꞌai lodꞌona egravedhi abhu hari jꞌara dhu beꞌa sadꞌiegravedhi taha taruu 10De ropa egravedhi abhulodꞌo dhu taleo na egravedhi tao memaka jꞌara-jꞌara dhu beꞌa hia mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra risi-risi mi aꞌari egravedhi dhegraveuparcaya segravera

Paulus paꞌegravele sasuri na11 Sasuri neꞌe jaꞌa ka suri unu

ku pake huruf dhu kapai aae hua12 Sanegravedꞌe ee Dhegraveu kapodꞌe-kabegravelisegravera legraveka kahegravei mi Yesus Kristus dhumadhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Tengaa regravengu laka-setimiu ho suna lulara madhaꞌu degravenge dhegraveu Yahudi leoregravengu mage dhegraveu se pajꞌegravera si ladheregravengu ajꞌa peka na Ama Lamatuasegravemi nare kahegravei dhegraveu dhu madhutuboe atora suna Negraveti egraveegravena ka regravenguse dꞌegravei solo-mako dhegraveu Yahudi segravera13 Masi ka regravengu dhu suna le tengaa regravengu unu ra madhutu aaꞌi boeatora agama segravera Regravengu dꞌegravei ho miumadhutu suna segravena ka jꞌajꞌi dhegraveuregravengu Degravenge jꞌara neꞌe partei radedꞌe padedha-dedha regravengu

14 Te ngaa jaꞌa ne dꞌegravei dhoka dedꞌepadedha-dedha Kegravetu egravedhi YesusKristus Negravengu madhe egravetu ajꞌu

Galati 615 374 Galati 618palolo-palegravebha segravena ka pamadhe aaꞌibhabhelu-katubꞌa dhu dhegraveu adꞌu-uemadhutu dadꞌegravei rai-haha ne Negravetiegraveegravena ka jaꞌa pusi-pahae heka degravengedadꞌegravei rai-haha Aa dadꞌegravei rai-haha neegraveki heka jaꞌa 15 Suna do aadꞌo ngaa-ngaa tao boe Tengaadhukarisi nukaegravedhi abhu mamuri hiu negraveti Lamatua16 Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo sasue Na mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu madhutu aꞌajꞌa jaꞌa ne ho regravengumamuri padame aa padꞌelo rasa kasiaegraveci degravenge egraveci Te regravengu jꞌajꞌi le sukudhu hiu negraveti Ama Lamatua

17 Jaꞌa peka mola-mola kegravena najaꞌa dꞌegravei segravena ka dhegraveu segraveku ia ka jaꞌadegravenge lii langu suna ne Te egravetu ngiꞌujaꞌa ne degravenge tadha nuꞌa era lula jaꞌasabꞌa hia Yesus Kristus

18 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa manegravengi segravenaka Kegravetu egravedhi Yesus Kristus padꞌelodꞌara hua iia Na asa miu aaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaLii mahoꞌo negraveti jaꞌaPaulus

Epesus 11 375 Epesus 116

Sasuri Paulushia dhegraveu parcaya egravetuEpesus

Lii mahoꞌo1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus Jaꞌa

suri sasuri ne hia miu aaꞌi-aaꞌi midhu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Yesus Kristusegravetu kota Epesus aa dhu taha egravetudꞌara mamuri mola-megraveci madhutudadꞌegravei Na Negravengu mesa Na ka dhupua-paleha jaꞌa madhutu dadꞌegravei AmaLamatua

2 Ama Lamatua ne Ama egravedhiAa Yesus Kristus Kegravetu egravedhi Jaꞌamanegravengi segravena ka Regravengu padꞌelo dꞌarahua iia Ra ho miu mamuri degravengemera-milu

Paulus koa-kio Ama Lamatua degravengeYesus Kristus

3 Koa-kio mi Ama Lamatua Negravenguka Ama negraveti Kegravetu egravedhi Yesus KristusTe Ama Lamatua pala-bagi le mi egravedhimegravengi-nale aaꞌi-aaꞌi negraveti sorga lulaegravedhi jꞌajꞌi le dhegraveu unu Yesus Kristus

4 Te lodꞌo rai-haha dhae jꞌajꞌi megravekaAma Lamatua sue aa hagꞌe nare leegravedhi segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unu YesusKristus Na dꞌegravei segravena ka egravedhi mamurimola-megraveci Degravenge segravemi egraveegravena dhegraveubisa boe pasala egravedhi 5 Negravengu ka dhupamaꞌegravete mema karegravei negraveti uru ka hodedꞌe egravedhi jꞌajꞌi ana Na lula YesusKristus Neꞌe ne ka dhu pakarejꞌedꞌara Na 6 Negraveti egraveegravena ka egravedhi koa-kio Ne Te Negravengu padꞌelo le dꞌara huaiia Na mi egravedhi ho egravedhi bisa mamuripaꞌegraveci degravenge Ana pasue Na

7 Masi ka egravedhi uru egraveegravena ma-muri mola-megraveci boe madhutu jꞌaramamuri Ama Lamatua te ngaa Napadꞌelo dꞌara hua iia Na aa hia AnaNa mai segravena ka pasuti raa Na tokemadhe Degravenge jꞌara neꞌe Ana Na suinare egravedhi negraveti sasala-sasigo egravedhi

8LulaNa dutu-bhori sasueNami egravedhiNegravengu pasaraa dꞌara egravedhi kahegravei kabisa teꞌa megraveu dadꞌegravei dꞌara Na 9 Uruegraveegravena Ama Lamatua dhae peka aaꞌimegraveka dadꞌegravei dꞌara Na mi dhegraveu rai-haha ne Te ngaa limuri ne madhutudadꞌegravei Na Na hia le egravedhi teꞌa pekana karegravei negraveti uru ka Na pamaꞌegravetenare le honeopakeYesus Kristus segravenaka padame dhegraveu rai-haha degravenge AmaLamatua 10Aa pe dꞌai lodꞌo na YesusKristus jꞌajꞌi Kegravetu ho uri aaꞌi ngaa-ngaa egravetu rai-haha degravenge egravetu sorga

11-12 Lula egravedhi dhu paꞌegraveki le degravengeKristus negraveti egraveegravena ka egravedhi abhupusaka kahegravei negraveti Ama Lamatua Tekaregravei negraveti uru jꞌara ka Na hagꞌe narejiꞌi dhegraveu Yahudi ho jꞌajꞌi dhegraveu unuNa Dadꞌegravei Negravengu ka neo pake jiꞌiho bhoke jꞌara hia dhegraveu-dhegraveu leosegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa parcayaKristus Aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi madhutungaa dhu Na pamaꞌegravete nare le Degravengejꞌara ne egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti bisa dedꞌepadedha-dedha risi hari kolongaraAma Lamatua

13 Lula jiꞌi bhoke le jꞌara negraveti egraveegravenaka miu negraveti suku leo bisa mai jꞌajꞌidhegraveu unu Kristus sadꞌi miu parcayaLii Lolo Beꞌa Na dhu mola Te Lii LoloBeꞌa egraveegravena ka dhu pamamuri miu

Ladhe miu parcaya segravemi egraveegravena miusegravemi mere kahegravei Roh Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci dhu Na moa mema leTe Roh Lamatua Mola-Megraveci ne nukasegravemi cap ho patadha peka na miutareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi le dhegraveu unu Lamatua14 Roh Mola-Megraveci neꞌe jꞌajꞌi mi jam-inan kahegravei dhu peka na pe AmaLamatua hia aaꞌi megraveu-megraveu dhu Namoa mema segravera toke Na sui nareegravedhi segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unu Na Negravetiegraveegravena ka egravedhi koa-kio dadedha Na

Paulus sabajꞌa hia dhegraveu Epesus15 Jaꞌa tadegravengi ae le jꞌara-jꞌara

lalegraveka miu mi Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus aa negraveti sasue miu mi dhegraveu par-caya segravera Negraveti egraveegravena ka 16 jaꞌa loe boemanegravengi makasi mi Ama Lamatua

11 Abhu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu ra suri boe ldquoegravetu kota Epesusrdquo Negraveti egraveegravena ka dhegraveu dꞌegravelu-megraveucahagꞌe pangee na sasuri neꞌe negraveti Paulus hia mi dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi egravetu mia-mia 11 Lii Lolonegraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1819-21 191 17 Kolose 114

Epesus 117 376 Epesus 21017 Jaꞌa sabajꞌa peka na ldquoAma PasueAma ku Ama Lamatua negraveti Kegravetu jaꞌaYesus Kristus Aa Ama ku ka dhukapai risi aaꞌi Jaꞌa manegravengi segravena kaAma hia Roh Amami dhegraveu Epesus horeꞌa jꞌara-jꞌara dhu legraveke aa bisa tadheAma megraveu risi hari 18 Jaꞌa manegravengi hoAma Lamatua bhoke ngangee degravengepasaraa dꞌara ra segravena ka bisa reꞌaaaꞌi ngaa dhu Ama padhadha neo hiasi Jaꞌa neo kahegravei segravena ka regravengu reꞌapusaka dhu Ama moa neo hia si begraveli-camegravedꞌa Te pusaka egraveegravena kabꞌua titukegravena 19 Jaꞌa manegravengi kahegravei ho Amabhoke jꞌara hia si segravena ka bisa reꞌamegraveu koasa Ama dhu dedha risi egraveegravenaTe Ama pake koasa egraveegravena ho soru-bara dhegraveu parcaya dhu unu Ama segravera20 Te koasa Ama Lamatua egraveegravena risiaaꞌi megraveu-megraveu Negraveti koasa neꞌe kaNa pamamuri Kristus negraveti mamadheNa Hegraveia Ama Lamatua dedꞌe Kristusasa sorga ka hia Ne madhegravedi egravetu eradhu kabꞌua risi eele egravetu baboa gꞌanaNa 21 Negravengu dedha risi negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu rai-haha degravenge egravetu sorgaTe Negravengu dedha risi negraveti koasa aaꞌi-aaꞌi aa degravenge dhu regravedꞌu paredha aaꞌi-aaꞌi ra Na kegravepe koasa Na dhu risinegraveti aaꞌi-aaꞌi segravera mesa boe doe neꞌene di Te Na negravedꞌu koasa ne taruutoke dꞌai mia-mia 22 Ama Lamatuaunu Na ka dhu tao segravena ka aaꞌi-aaꞌise pahaha iisi mi Kristus Aa Negravengukahegravei dedꞌe Kristus jꞌajꞌi Kegravetu segravenaka uri aaꞌi-aaꞌi dhu paꞌegraveki degravenge dhegraveuparcaya segravera 23 De ladhe Na jꞌajꞌiKegravetu egravedhi dhegraveu parcaya jꞌajꞌi nukasegravemi ngiꞌu Na Begraveli-camegravedꞌa egravedhi kadhu sabꞌa paꞌegravele aaꞌi megraveu sasabꞌa dhuNa pakako lodꞌo Na egravetu rai-haha neera Te Negravengu ka degravenge koasa hopajꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveu madhutu dadꞌegraveiAma Lamatuardquo

Lii sabajꞌa jaꞌa segravemi neꞌe ka hiamiu

2Dhegraveu dhu parcaya Yesus Kristus

abhu mamuri hiu

1 Uru egraveegravena miu sisu paredha AmaLamatua aa adꞌu-ue rupa-rupa sasalaNegraveti egraveegravena ka Lamatua peka na miunuka segravemi dhegraveu dhu madhe le 2 Uruegraveegravena mamuri miu madhutu dadꞌegraveirai-haha ne degravenge dadꞌegravei dhegraveu aaenidhu Toke dꞌai sange neꞌe nidhu loeboe dadugu-rariu dhegraveu rai-haha segravenaka palabꞌa degravenge Ama Lamatua 3Uruegraveegravena egravedhi mamuri segravemi egraveegravena kahegraveika ngaa dhu egravedhi rasa do pangee doegravedhi tao madhutu dadꞌegravei dꞌara di Teegravedhi dhegraveu bhelu egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu rai-haha aaꞌi-aaꞌi Negraveti egraveegravena kaAma Lamatua nasa titu kegravena degravengeegravedhi 4-5 aa pangee na egravedhi nuka segravemidhegraveu madhe kahegravei dhu cegraveri eele negravetiNegravengu Masi ka segravemi egraveegravena te ngaadꞌara Na laꞌe boe lula Na sue egravedhititu kegravena Negraveti egraveegravena ka Na padꞌelodꞌara hua iia Na aa pua Yesus Kristusmai segravena ka pala-bagi mamuri hiu hiaegravedhi De Lamatua ka dhu hia ma-muri mi egravedhi lula dꞌara hua iia Na6 Yesus Kristus madhe te ngaa AmaLamatua pamamuri hari Ne HegraveiaLamatua dedꞌe Ne ho negravedꞌu paredhaegravetu sorga Lamatua tao segravemi egraveegravenakahegravei mi dedha egravedhi Na pala-bagimamuri hiu mi egravedhi hegraveia Na dedꞌeegravedhi ka tegravedꞌu paredha sama-samadegravenge Kristus egravetu sorga 7 Negraveti egraveegravenaka mulai negraveti doe neꞌe dꞌai mia-mialaꞌe Ama Lamatua padꞌelo dꞌara sasueNa ae-ae degravenge dꞌara hua iia Na dhurisi aaꞌi egraveegravena lula egravedhi parcaya YesusKristus 8-9Ropa miu parcaya KristusAma Lamatua hia miu mamuri luladꞌara hua iia Na Na hia mamuri segravemiegraveegravena baku pangee na Negravengu bꞌalangaa dhu miu tao Lula mamuri egraveegravenajꞌajꞌi hadia dhu Na hia iia dꞌara mimiu Negraveti egraveegravena ka miu baku padedhaiisi negraveti ngaa dhu miu tao 10 Egravedhimamuri lula AmaLamatua ka dhupa-jꞌajꞌi egravedhi Hegraveia Yesus Kristus hia egravedhimamuri hiu segravena ka egravedhi tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa dhu Lamatua pamaꞌegravetenare le karegravei negraveti uru ka

Ama Lamatua segravemi nare dhegraveu negraveti 120 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 122 Lii Sodꞌa Koa-Kio 86 123 Kolose 118 24-5Kolose 213 28-9 Titus 35

Epesus 211 377 Epesus 32suku aaꞌi-aaꞌi

11 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu meꞌa le nadhegraveu Yahudi kegravepe paꞌegravera-egravera atorasuna regravengu aa ra pusi-pahae boemiu dhegraveu Yahudi boe lula moꞌo boemadhutu atora egraveegravena Madhutu iia-iia na atora suna ne dhoka negraveti ngiꞌuaae di negraveti boe dꞌara dhegraveu 12 Lodꞌomiu dhae parcayamegravekaYesus Kristusmiu degravenge megraveka hak ho jꞌajꞌi dhegraveuunu Ama Lamatua Te uru egraveegravenamiu dhae maso megraveka asa dꞌara liipajaji Ama Lamatua dhu Na paꞌegravekitegraveke mi Abraham aa degravenge ana-egravepuna Lodꞌo egraveegravena miu mamuri egravetu rai-haha te ngaa bisa boe maena mi AmaLamatua lula miu jꞌajꞌi dhegraveu leo raikara era 13 dhu cegraveri negraveti Lamatua Tengaa limuri ne Yesus Kristus bhokenare le jꞌara segravena ka miu bisa paꞌegravekidegravenge Ama Lamatua Te Kristusmadhe segravena ka cuhi dꞌara Lamatua homiu bisa padame degravenge Ne aa bisajꞌajꞌi dhegraveu unu Na

14 Uru egraveegravena jiꞌi dhegraveu Yahudi ngoꞌoboe mamuri dame degravenge miu dhegraveuleo rai kara Nuka segravemi kadidhi dhuhagꞌe eele egravedhi Te ngaa lula ma-madhe Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebhaka Na paguri eele le kadidhi egraveegravenasegravena ka egravedhi dhu uru egraveegravena pamusubisa padame hari ho jꞌajꞌi mi ca suku15 Te uru egraveegravena dhegraveu Yahudi tengejꞌara ho pake atora agama regravengu segravenaka pabeꞌa degravenge Ama Lamatua Tengaa ropa Yesus Kristus madhe Napaꞌele iie le jꞌara dhui aa bhoke jꞌarahiu segravena ka dhegraveu Yahudi degravenge dhegraveuleo kara dua-dua ra bisa mamuripabeꞌa degravenge Ama Lamatua Degravengesegravemi egraveegravena regravengu aaꞌi-aaꞌi ra paꞌegravekijꞌajꞌi mi ca suku dhu hiu dhu mamurimera-milu 16De Kristus madhe egravetuajꞌu palolo-palegravebha segravena ka tao duasuku segravera jꞌajꞌi mi egraveci aa negraveti hari siasa Ama Lamatua Te Kristus palahoeele aaꞌi le ngaa dhu uru egraveegravena taoregravengu ho pamusu 17 Negravengu maiasa rai-haha ne negraveti Lii Lolo Beꞌahia dhegraveu Yahudi degravenge dhegraveu leo kara

segravera dhu lole na ldquoUru egraveegravena miumamuri pamusu te ngaa limuri neabhu le jꞌara segravena kamiu bisa mamuripadame egraveci degravenge egravecirdquo 18 De jiꞌidhegraveu Yahudi degravenge miu dhegraveu Yahudiboe aaꞌi-aaꞌi ti abhu jꞌara ho lati asaAma Lamatua egravedhi lula Yesus bhokele jꞌara hia egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Aa RohAma Lamatua dhu Mola-Megraveci padꞌelojꞌara mi egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti kahegravei

Dhegraveu unu Yesus Kristus nuka segravemiegravemu sabajꞌa

19 Lula paꞌue-ai Yesus Kristus negravetiegraveegravena ka miu dhegraveu Yahudi boe jꞌajꞌiheka dhegraveu leo rai kara dhu degravenge boehak ngaa-ngaa Te limuri ne miuunu le hak ho jꞌajꞌi ana kabarai sorgalula Ama Lamatua dedꞌe le miu jꞌajꞌiana-egravepu Na 20 Neꞌe ne nuka segravemiAma Lamatua neo patitu egravemu cue Napatitu hadhu dhu padhegravedi uru nukaYesus Kristus Hegraveia Na tao fanderennuka dhegraveu regraveti lii padhai Na degravengedhegraveu pajuu-paleha Na Ka Na padhegravedihadhu se pagodꞌo-godꞌo egravetu dedhasegravera aaꞌi-aaꞌi Hadhu se nuka egravedhiaaꞌi-aaꞌi ti dhu jꞌajꞌi le ana-egravepu Na21 Egravemu ne titu egravera bia lula hadhu sedhu pagodꞌo si degravenge beꞌa egravetu dedhahadhu dhu padhegravedi uru segravera Aaegravemu egraveegravena negravebhu-negravebhu asa kapai kadhegraveu lasi asa dꞌara egravemu egraveegravena segravena kamanegravengi-mangajꞌi mi Ama Lamatua22De limuri ne Ama Lamatua tao segravenaka miu dhegraveu Yahudi boe kahegravei jꞌajꞌinuka segravemi hadhu sama-sama degravengejiꞌi dhegraveu Yahudi Ama Lamatua pad-hegravedi pagodꞌo-godꞌo egravedhi aaꞌi-aaꞌi tiho jꞌajꞌi era pea Roh Na

3Paulus negraveti Lii Lolo Beꞌa asa dhegraveu

Yahudi boe1 Lula Ama Lamatua hagꞌe boe dhegraveu

Yahudi degravenge dhegraveu Yahudi boe negravetiegraveegravena ka Na pua jaꞌa Paulus ho loleLii Lolo Beꞌa Yesus Kristus degravenge miudhegraveu Yahudi boe egravetu dꞌara kota Epe-sus Jaꞌa pakako le sasabꞌa jaꞌa tokejaꞌa jꞌajꞌi ana begravedho 2 Tatu miu meꞌa

215 Kolose 214 216 Kolose 120 217 Yesaya 5719

Epesus 33 378 Epesus 318-19kahegravei na Ama Lamatua pua-palehajaꞌamai lula Na neo padꞌelo dꞌara huaiia Na mi miu 3 Uru egraveegravena memaAma Lamatua dhae peka megraveka degravengedhegraveu rai-haha ne lula-negraveti ngaa dhuNa pamaꞌegravete hia mi dhegraveu dhu Yahudiboe Te ngaa limuri ne Negravengu pekale degravenge jaꞌa jꞌara ne aaꞌi-aaꞌi ra Aaneꞌe ne jaꞌa dhu suri pababꞌa-babꞌa leegravetu sasuri ne hia miu 4 Ladhe miubaca mere tatu miu bisa meꞌa kahegraveidadꞌegravei Ama Lamatuami Yesus Kristusdhu Na bhoke hia jaꞌa 5 Te uru egraveegravenadhegraveu rai-haha reꞌa megraveka dadꞌegravei NaTe ngaa limuri ne Na pake le RohNa segravena ka peka dadꞌegravei Na mi dhegraveuregraveti lii padhai Na degravenge dhegraveu pajuu-paleha Na 6 Te karegravei negraveti uru kaAma Lamatua pamaꞌegravete le segravemi neꞌeladhe dhegraveu Yahudi boe parcaya LiiLolo Beꞌa Yesus Kristus regravengu bisa jꞌa-jꞌi kahegravei ana-ana Ama Lamatua samasegravemi dhegraveu Yahudi segravera Negraveti egraveegravena kalimuri ne egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti paꞌaꞌari leaa egravedhi sama-sama bisa abhu megravengi-nale negraveti Ama egravedhi Ama Lamatua

7 Ama Lamatua padꞌelo dꞌara huaiia Na ka hagꞌe nare jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveupajuu-paleha Na Aa Na pangegravedꞌukoasaNami jaꞌa kahegravei segravena ka pakakosasabꞌa Na 8 Negraveti dhegraveu unu Lamatuaaaꞌi-aaꞌi jaꞌa ne haha dꞌai seli Masika segravemi egraveegravena te ngaa Lamatua hagꞌenare jaꞌa ho pakako sasabꞌa Na dhukapai risi eele egraveegravena Dadꞌegravei Na segravenaka jaꞌa lole degravenge dhegraveu Yahudi boelula-negraveti dꞌara hua iia Yesus Kristusdhu degravenge boe too-lane 9 Te karegraveinegraveti AmaLamatuapajꞌajꞌi rai-hahanedadꞌegravei Na neo hia Kristus mai egraveegravenadhu pahuni era Te ngaa limuri neNegravengu neo segravena ka jaꞌa lole degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi ho ra reꞌa megraveu dadꞌegraveiNa egraveegravena 10 Te dadꞌegravei Na egraveegravena dꞌegravelu-megraveu risi eele Hegraveia Negravengu neo pakedhegraveu unu Na ho padꞌelo mamegraveu Nami koasa-koasa dhu leo aa mi aaꞌi-aaꞌi dhu regravedꞌu paredha egravetu dedha-liru11 Lodꞌo dhu Na pajꞌajꞌi megraveka rai-hahane Negravengupamaꞌegravete nare le neo bhokejꞌara ho patabuli eele dhegraveu rai-haha

negraveti koasa sasala-sasigo ra Negraveti egraveegravenaka Na pake Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus segravena ka tao madhutu segravemi egraveegravena12 Negraveti egraveegravena ka egravedhi dhu parcayaYesus Kristus parluu heka madhaꞌupadhai lii degravenge Ama Lamatua TeNegravengu dhu pakabhegravele mema ai Nasegravena ka segravemi nare egravedhi lodꞌo mia egraveegravenaka

13 Sanegravedꞌe ee Jaꞌa jꞌegravera lula lalau-laloꞌo miu dhegraveu Yahudi boe Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa dꞌara miu mageegravera boe kahegravei Jaꞌa pasae kore jꞌajꞌegraverane lula neo paꞌegravera miu ho segravemi merebabeꞌa na

Paulus sabajꞌa manegravengi makasi miAma Lamatua

14 Lodꞌo dhu jaꞌa ngee kegravedhi dꞌarahua iia Ama Lamatua dhu risi eeleegraveegravena hegraveia jaꞌa patitu kegravetu urutuuho manegravengi makasi 15 Te aꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha degravenge egravetu sorga unudhokaAma egraveci di nuka Ama Lamatua16 Jaꞌa sabajꞌa segravena ka Na hia megravengi-

nale ae-ae mi dedha miumadhutu dadꞌegravei dꞌara Na dhuhua iia risi egraveegravena

Aa jaꞌa manegravengi kahegravei ho Na hia RohNa degravenge koasa Na segravena kapaꞌegravera dꞌara miu

17 Jaꞌa manegravengi ho Yesus Kristus peaegravetu dꞌara miu lula miu par-caya Ne taruu

Aa jaꞌa sabajꞌa kahegravei segravena ka miu ma-muri paꞌegraveki degravenge sasue Nanuka segravemi ana aajꞌu asa egraveralula amo na maso maregravema asadꞌara rai

18-19 Jaꞌa sabajꞌa kahegravei ho miu degravengedhegraveu unu Lamatua aaꞌi-aaꞌibisa meꞌa megraveu sasue Kristusdhu dhegraveu rai-haha ne dꞌegraveurare boe Te sasue ne ka-pai titu kegravena taleo titu kegravenamaregravema titu kegravena aa ae titukegravena

Jaꞌa sabajꞌa kahegravei segravena ka miu rasasasue Na toke sasue ne masopapegravenu dꞌara degravenge mamurimiu

317 Kolose 27 318-19 Kolose 119 29-10

Epesus 320 379 Epesus 413-1420 Koasa Ama Lamatua kapai titu

kegravena risi aaꞌi negraveti dhu egravedhimanegravengi degravenge dhu egravedhi bisangee Aa Na pake koasa Nadhu kapai aae egraveegravena ho sabꞌaegravetu dꞌara egravedhi 21 Negraveti egraveegravenaka egravedhi dhu paꞌegraveki le degravengeKristus ti dedꞌe Ne padedha-dedha Koa-kio Ne taruu mu-lai negraveti doe neꞌe toke dꞌaimia-mia laꞌe Neꞌe ka dhu legraveke

4Dhegraveu unu Lamatua Yesus hudꞌi ma-

muri dꞌara egraveci nuka segravemi regravengu jꞌajꞌi ngiꞌuNa

1 Jaꞌa pakako le sasabꞌa Lamatuajaꞌa toke jaꞌa jꞌajꞌi ana begravedho Delimuri ne jaꞌa pamako miu segravena kamamuri mola madhutu dadꞌegravei AmaLamatua lula Na paroa nare le miusegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unu Na 2Negraveti egraveegravenaka miu hudꞌi mamuri degravenge pahahaiisi aa pamahoꞌo egraveci degravenge egraveci Miuhudꞌi taha mere dꞌara aa tadhe megraveuegraveci degravenge egraveci ho mamuri pasue dhutareꞌa Ladhe negraveti miu abhu dhutenge lii langu degravenge angalai na bakutegraveka dꞌara degravenge ne kahegravei 3 Tengejꞌara ho muri dame egraveci degravenge egraveci lulaRoh Ama Lamatua dhu egraveki le miu jꞌajꞌimi egraveci 4 Te dhegraveu unu Yesus Kristusdhu jꞌajꞌi le egraveci nuka segravemi ngiꞌu Kris-tus unu Na Aa regravengu aaꞌi-aaꞌi ra segravemirare le Roh Lamatua dhu dhoka egraveciegraveegravena di Aa regravengu aaꞌi-aaꞌi ra sanao-maena dhokamiAmaLamatua di lulaNegravengu ka dhu paroa nare si ho jꞌajꞌidhegraveu unu Na5 Lamatua egravedhi dhoka egraveci diParcaya egravedhi dhoka ca jꞌara di

segravena ka bisa padame degravenge NeAa egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti abhu sarani

segravena ka paꞌegraveki degravenge Ne6 Ama Lamatua dhoka egraveci di

Aa Ama egravedhi dhoka Negravengu diDhoka Negravengu di dhu paredha egravedhi

aaꞌi-aaꞌi ti

Dhoka Negravengu di dhu bera-bera degravengeegravedhi

Aa Negravengumesa Na di dhumamuri egravetudꞌara egravedhi

Kristus hia rupa-rupa sasabꞌa-laꞌasegravena ka dhegraveu unu na asa egravera

7 Te ngaa Yesus Kristus pala-bagi lekoasa Na mi egravedhi segravena ka egravedhi egraveci-egravecika pakako sasabꞌa Na 8 Negraveti egraveegravena kaSasuri Ama Lamatua peka naldquoNegravengu caꞌe laꞌe asa era dedha

segravena kaNa pamusu egravetu egraveegravena tokesegi

Hegraveia egravere negraveti dhegraveu ae-ae dhu legraveketaha

aa papala hadia mi dhegraveu rai-hahardquo9 (Sanegravedꞌe lii-lii dhu peka na

ldquoNegravengu caꞌe laꞌerdquo Ladhe Na caꞌe laꞌesasoa na uru egraveegravena Na puru negravedhi leasa rai-haha ne 10De Dhegraveu dhu purumai egraveegravena nuka Kristus Te Negravengucaꞌe hari asa sorga segravena ka bisa uriaaꞌi dhu egravetu dedha-liru degravenge egraveturai-haha) 11 Kristus dhu pangegravedꞌukoasa mi dhegraveu unu Na segravena ka rapakako sasabꞌa-laꞌa dhu Na pala-bagihia regravengu Abhu cahagꞌe dhu Na hiasi koasa ho jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehaNa cahagꞌe jꞌajꞌi dhegraveu regraveti lii padhaiNa cahagꞌe jꞌajꞌi segravemi ca dhegraveu amasa ho lalau-laloꞌo dhegraveu unu Kristuscahagꞌe jꞌajꞌi dhegraveu dꞌegravelu-megraveu ho ajꞌadhegraveu unu Na aa cahagꞌe hari jꞌajꞌidhegraveu dhu tema regraveti Lii Lolo Beꞌa asaera-era dhu hiu 12 Ca dhegraveu-dhegraveu kasegravemi rare sasabꞌa ra segravena ka paꞌegraveradhegraveu-dhegraveu parcaya ho aaꞌi-aaꞌi rabisa pakako sasabꞌa Lamatua Degravengejꞌara neꞌe egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti dhu parcayaYesus Kristus asa tabha egravera 13-14 tokeegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti parcaya dꞌara egraveci Aaegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti tadhe tareꞌa-reꞌa AnaAma Lamatua Egravedhi segravemi heka anaiiki lula egravedhi madhutu mola-molale jꞌara Negravengu aa jꞌajꞌi le dhegraveu dhumamuri madhutu dadꞌegravei Na Ladheegravedhi mamuri ka segravemi egraveegravena egravedhi segravemiheka koha dhu degravenge boe uli kamadhutu dhoka rii di Te ladhe dhegraveu

42 Kolose 312-13 48 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6818 411 Egravetu neꞌe sasuri lii Yunani suri pekana ldquodhegraveu madhenga badhardquo Sasoa na ca dhegraveu dhu uri aa lalau-laloꞌo dhegraveu unu Kristus sama segravemi cadhegraveu madhenga badha uri aa ladhe-leru badha na

Epesus 415 380 Epesus 52

kapodꞌe-kabegraveli mai ajꞌa pagoa egravedhi ratao rare boe 15Te ngaa egravedhi degravenge liimako lole dhoka ngaa dhu legraveke hia miaꞌari egravedhi segravera lula egravedhi sue regravenguAa ladhe egravedhi mamuri segravemi egraveegravena egravetudꞌara ngaa egraveegravena ka egravedhi jꞌajꞌi ca ropadegravenge Kristus Te Negravengu ne Kegravetu egravedhidhu uri egravedhi 16 Aa egravedhi jꞌajꞌi nukasegravemi ngiꞌu Na Sama segravemi ngiꞌu dhegraveuegraveci dhu degravenge musi madha hegravebꞌakacui-aai aa haga ladhe sabꞌa sama-sama madhutu sasabꞌa ra egraveci-egraveci nangiꞌu na asa tabha egravera Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge dhegraveu unu Yesus Kristussegravera Ladhe egravedhi pasue aa soru-baraegraveci degravenge egraveci tatu egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti asatabha egravera kahegravei

Tegraveke eele jꞌara mamuri dhui segravena kamadhutu mamuri hiu

17 Nanene paie-iie ngaa dhu jaꞌaneo peka lula Kegravetu jaꞌa Yesus Kris-tus ka dhu nori jaꞌa Miu mamuriia ka segravemi dhegraveu dhu tadhe boe AmaLamatua Lula ngaa dhu ra tao segraveramadhutu dhoka gagoa ra 18 Regravenguraga leli nuka segravemi dhegraveu kako egravetudꞌara maroga Ra mamuri pacegraveri negravetiAma Lamatua lula ra kegravetu hadhu aapusi-pahae boeNe 19Regravengu reꞌa hekamakae Negraveti egraveegravena ka ra madhutudhoka dadꞌegravei dꞌara ho adꞌu-ue jꞌaramakae degravengemamuri kajꞌalu Te ngaareꞌa boe roca kahegravei

20 Te ngaa dhegraveu ajꞌa-nori boe miujꞌara mamuri Kristus segravemi egraveegravena 21Tengaa dhu miu meꞌa le lula-negraveti YesusKristus aꞌajꞌa egraveegravena ka dhu mola Tatumiu tadegravengi le 22 De tegraveke eele jꞌaramamuri miu dhu dhui egraveegravena Te ladhemiu mamuri kajꞌalu madhutu dadꞌegraveidhegraveu rai-haha na miu dhu legraveke letipu Miu degravenge heka hak mamurisegravemi uru egraveegravena 23 Te ngaa hudꞌilaa Ama Lamatua tao dꞌara degravengengangee miu jꞌajꞌi hiu 24 ho miu jꞌajꞌidhegraveu hiu madhutu ropa Na Negravetiegraveegravena ka miu hudꞌi padꞌelo ku dꞌara

hiu miu dhu mola-megraveci degravenge mera-milu

25 De limuri ne loe eele ka negravetikapodꞌe-kabegraveli Padhai lii egraveci degravengeegraveci dhu mola te egravedhi dhu paꞌegravekile jꞌajꞌi mi egraveci nuka segravemi ngiꞌu egravecidhu degravenge musi madha hegravebꞌa kacui-aai aa degravenge haga 26 Ladhe nasabaku adꞌu sasala kahegravei Hua iia miupabeꞌa hari Baku tegraveke nanasa tokelodꞌo cegravena 27 Degravenge jꞌara ne dhegraveuaae nidhu bisa boe dadugu-rariu miuBaku golo ne 28 Dhegraveu dhu dꞌegravei man-aꞌu ae eele ka Beꞌa risi dhegraveu segravemisegravera sabꞌa pake kacui-aai unu ra segravenaka rui-jꞌajꞌegravera na soru-bara dhegraveu dhuunu aadꞌo segravera 29Ladhe padhai lii nabaku hia lii karehe masi ka ca hegravebꞌadoko-doko di Hua iia risi padhailii dhu beꞌa di Aa holo dhegraveu segravenaka ra soru-bara degravenge beꞌa aa paꞌegraveradꞌara si 30 Baku papegravedꞌa dꞌara RohAma Lamatua te Negravengu pea egravetu dꞌaramiu Aa Na cap nare miu peka namiu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Ama LamatuaRoh Na jꞌajꞌi mi tadha peka na tokedꞌai egravele rai-haha ne Ama Lamatuasui nare miu segravena ka mamuri taruudegravenge Ne 31De baku tegraveka dꞌara degravengedhegraveu leo Bqku kadhi ngutu degravengedhegraveu Baku panasa Baku patao-palaha Baku padhai kakoli paꞌeleiie kolongara dhegraveu Aa baku adꞌu-uejꞌara bhabhelu dhu leo-leo hegravei 32 Tengaa beꞌa risi mi pasue aa tao jꞌaradhu beꞌa egraveci degravenge egraveci Miu hudꞌipabhegravelu eele ku sasala dhegraveu aa hia siabho sama segravemi Ama Lamatua sakueele sasala miu lula miu paꞌegraveki ledegravenge Kristus

5Mamuri pasue degravenge mamuri mola-

megraveci1Miu ana pasueAmaLamatua Negraveti

egraveegravena ka miu hudꞌi madhutu ku dadꞌegraveiNa 2 Aa miu hudꞌi mamuri pasueku egraveci degravenge egraveci sama segravemi Kristussue miu Te Na soro le ngiꞌu Na ho

416 Kolose 219 422 Kolose 39 424 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 126 Kolose 310 Roma121-2 425 Sakaria 816 426 Lii Sodꞌa Koa-Kio 44 432 Kolose 313

Epesus 53 381 Epesus 522madhe gati egravedhi Degravenge jꞌara neꞌeNegravengu jꞌajꞌi nuka segravemi badha sogo-tagu dhu ra tunu ka hegraveu megravengi segravenaka pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua

3 Miu dhegraveu mola-megraveci unu AmaLamatua kahegravei De baku mamuridegravenge dꞌara kajꞌalu Bakungeemadhajꞌara kajꞌalu kahegravei De baku tao jꞌarakarehe degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveuegravemu-kamali egraveu Baku mangaꞌa degraveungara 4 Baku padhai lii kajꞌalu Aabaku padhai lii leli Te dhegraveu unu AmaLamatua ladhe padhai lii segravemi segraveralegraveke boe Hua iia risi miu padhai liibeꞌa aa manegravengi makasi mi Lamatua5 Sanegravedꞌe paie-iie Te Ama Lamatuanare boe dhegraveu dhu mamuri kajꞌaluaa dhegraveu dhu tao jꞌara karehe degravengedhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamalinegravengu Regravengu bisa boe jꞌajꞌi dhegraveuunuKristus aa Ama Lamatua jꞌajꞌi boeDhegraveu Aae regravengu Ama Lamatua segraveminare boe kahegravei dhegraveu dhumangaꞌa degraveungara lula regravengu seti eele Ne ka rapakabꞌua risi jꞌara dhu leo segravera

Mamuri egravetu dꞌara saraa6 Mage dhegraveu pagoa miu degravenge pad-

hai lii hegravebꞌa hua peka na ldquoMamurikajꞌalu ciki di ngaa-ngaa tao boewerdquo Te tatu Ama Lamatua nasami dhegraveu dhu mamuri madhutu boedadꞌegravei Na 7Negraveti egraveegravena ka baku paꞌegravekingiꞌu degravenge dhegraveu segravemi segravera 8 Uruegraveegravena miu nuka segravemi dhegraveu dhu ma-muri egravetu dꞌaramaroga lulamiu tadhemegraveka Ama Lamatua Te ngaa limurine Na hia le saraa segravena ka tao miujꞌajꞌi ana-ana Na Negraveti egraveegravena ka miuhudꞌi mamuri egravetu dꞌara saraa Na 9 Tedhegraveu dhu mamuri taruu egravetu dꞌarasaraa dhegraveu ne tao jꞌara dhu beꞌamamuri mola aa leko-monya boe10Tenge taruu jꞌara ho pakarejꞌe dꞌaraAma Lamatua lula Negravengu ne DhegraveuAae egravedhi 11 Baku paꞌegraveki ngiꞌu degravengedhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara marogaTe tatao ra gaguna aadꞌo De mipasanegravedꞌe si aa bhoke paledꞌa sasala-sasigo ra 12 Te ngaa dhu ra adꞌu-ue pahuni-pacubꞌi kajꞌalu titu kegravena

toke egravedhi makae ladhe neo padhailii jꞌara-jꞌara segravera 13 Jaꞌa pakasamesegravemi neꞌe ladhe dhegraveudꞌelomegravedha egraveciegravetu dꞌaramaroga tatu dhegraveubisa regravedhimegraveu 14 Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe egravedhipeka paledꞌa jꞌara bhelu dhu dhegraveuadꞌu-ue negravengu bisa neꞌa na jꞌara dhuna adꞌu-ue ne karehe Abhu lii sodꞌaegraveci peka naldquoWee Miu dhu bhegravejꞌi kegravedꞌi ka

Miu dhumadhemamuri hari kaTe Kristus neo hia saraa mi miurdquo

Mamuri dꞌara egraveci degravenge RohLamatua

15 Negraveti egraveegravena ka miu egraveci-egraveci parisapaie mamuri mi segravena ka baku segravemidhegraveu goa Beꞌa risi pake ngangee dhubeꞌa negraveti Ama Lamatua 16 Limuri nedhegraveu loe boe tao jꞌara-jꞌara bhabheluDe ladhe abhu lodꞌo tao jꞌara dhu beꞌana baku pamata 17 Pangee paie-iie homeꞌamegraveu dadꞌegravei Lamatua egravedhisegravena ka baku mi goa

18 Baku mahu te ngaa dhu miuminu egraveegravena ka dhu uli miu segravena katao jꞌara dhu karehe Te ngaa bhokedꞌara miu segravena ka Roh Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci egraveegravena ka dhu uli miu19 De padhai lii egraveci degravenge egraveci pake LiiHolo-Nori Ama Lamatua megraveti lii koa-kio mi Negravengu aa megraveti lii sodꞌa dhumiu abhu negraveti Roh Mola-Megraveci Na Aaladhe sodꞌa baku dhoka egravetu hegravebꞌa dite ngaa koa-kio Ama Lamatua degravengedꞌara kateme 20Te Yesus Kristus jꞌajꞌile Kegravetu egravedhi aa Ama Lamatua dhutao le jꞌara-jꞌara ae titu kegravena hia egravedhiNegraveti egraveegravena ka egravedhi baku loe manegravengimakasi mi Lamatua

Dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi hudꞌi mamuriegraveci nanene egraveci

21 Miu aaꞌi-aaꞌi mi hudꞌi mamuriegraveci nanene egraveci Degravenge jꞌara neꞌe miupakabꞌua Yesus Kristus

Egraveci hudꞌi nanene egraveci nuka segravemi dhegraveuegravemu-kamali segravera

22 Bhegraveni dhu degravenge dhegraveu egravemu Miuhudꞌi mamuri nanene dhegraveu egravemu mi

52 Kalua negraveti Masir 2918 Lii Sodꞌa Koa-Kio 406 516 Kolose 45 520 Kolose 316-17

Epesus 523 382 Epesus 67sama segravemi miu nanene Yesus Kris-tus Kegravetu miu 23 Te dhegraveu egravemu miuegraveegravena nuka segravemi kegravetu negraveti miu bhegravenise Aa Yesus Kristus kahegravei jꞌajꞌi Kegravetunegraveti dhegraveu unu Na Te Negravengu ka dhubhoke jꞌara ho dhegraveu abhu mamuri24 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu unu Kristushudꞌi mamuri nanene paie-iie NegravenguDe segravemi egraveegravena kahegravei bhegraveni dhu degravengedhegraveu egravemu hudꞌi nanene pabeꞌa-beꞌaku dhegraveu egravemu na egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra

25 Mone dhu degravenge le dhegraveu egravemusegravemi egraveegravena kahegravei Miu hudꞌi suedhegraveu egravemu miu egraveci egraveegravena ka degravengeKristus sue dhegraveu unu Na toke Nasoro ngiꞌu Na segravena ka madhe gatiregravengu 26 Negravengu tao segravemi egraveegravena kaho regravengu jꞌajꞌi mola-megraveci egravetu madhaAma Lamatua lula regravengu madhutu leLii Holo-Nori Na aa sarani le 27Dhegraveuunu Yesus Kristus egraveci egraveegravena ka degravengebhegraveni dhu neo kabꞌi dhu pagaa iisi nate dhegraveu mone dhu neo kabꞌi egraveegravena neomai nare ne Sama segravemi egraveegravena kahegraveiKristus neo mai nare dhegraveu unu Nasegravera Negraveti egraveegravena ka regravengu hudꞌi ma-muri degravenge beꞌa aa mola-megraveci tokeabhu boe sasala ciki sa

28 Egraveci egraveegravena kahegravei degravenge mone dhudegravenge dhegraveu egravemu Miu hudꞌi sueku dhegraveu egravemu mi nuka segravemi miusue ngiꞌu miu mesa mi Te ladhedhegraveu mone sue dhegraveu egravemu na sasoana negravengu sue ngiꞌu negravengu unu na29 Abhu boe dhegraveu dhu sue boe ngiꞌuna Te ngaa na lalau-laloꞌo ngiꞌuna pabeꞌa-beꞌa segravemi Yesus ladhe-lerudhegraveuunuNapaie-iie 30 lula egravedhi nukasegravemi ngiꞌu Negravengu 31 Egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci suri peka na ldquoNegraveti egraveegravenaka dhegraveu mone hudꞌi tegraveke eele kuina-ama na ho laꞌe mamuri dꞌara egravecidegravenge dhegraveu egravemu-kamali na te duara jꞌajꞌi le egravecirdquo 32 Te mamuri pasuedhegraveu egravemu-kamali ne Lamatua bhokele egravetu dꞌara Lii Holo-Nori Na negraveti urukamai Jꞌara neꞌe ne ka dhu kapai Tengaa limuri ne egravedhi teꞌa kahegravei na Lii

Holo-Nori ne padꞌelo sasue Kristus midhegraveu unu Na segravera 33 De dhegraveu monehudꞌi sue ku dhegraveu egravemu na nuka segravemisue ngiꞌu negravengu unu na Aa dhegraveubhegraveni hudꞌi pakabꞌua ku dhegraveu egravemuna

6Egraveci hudꞌi nanene egraveci nuka segravemi ana-

ana degravenge ina-ama ra1 Segravemi egraveegravena kahegravei ana-ana Miu

hudꞌi mamuri nanene ku ina-amami te egraveegravena ka dhu pamegraveci degravengedadꞌegravei dꞌara Lamatua egravedhi 2 Egravetudꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatuasuri tegraveke le peka na ldquoEgraveu hudꞌipakabꞌua ku ina degravenge ama murdquoNeꞌe ne lii paredha Ama Lamatuadhu uru tegraveka dhu degravenge lii pajaji3 Te lodꞌo Lamatua hia paredha egraveegravenaNegravengu moa kahegravei peka na ldquoLadheegraveu tao madhutu segravemi egraveegravena pe egraveuabhumegravengi-nale ae-ae aamamuri egraveumadhii-manegraverordquo

4 Segravemi egraveegravena kahegravei ina-ama segraveraMiu baku egravenyi aa lii taka leli ana-ana miu te aadꞌo na ra nasa ka raparui Beꞌa risi miu lalau-laloꞌo sipaie-iie aa nori si negraveti ana iiki maiho madhutu jꞌara Lamatua Ladhe ratao sala nori si degravenge beꞌa madhutudadꞌegravei Lamatua

Egraveci hudꞌi nanene egraveci nuka segravemi dhegraveusabꞌa degravenge lamatua ra

5 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu-dhegraveu sabꞌa Miu hudꞌi madhaꞌu kudegravenge lamatua dhu paredha miu egraveturai-haha ne aa nanene ne Baku sabꞌadegravenge dꞌara cabegraveka te ngaa madhutudadꞌegravei lamatua degravenge dꞌara katemenuka segravemi miu madhutu dadꞌegravei Kris-tus degravenge beꞌa 6 Te miu dhegraveu sabꞌaunu Kristus De egravetu rai-haha nemiu baku sadꞌi sabꞌa di lula lamatuadhu ladhe miu Te ngaa sabꞌa degravengedꞌara majꞌegraveni hia lamatua mi masika negravengu aadꞌo egravetu madha Te egraveegravenaka dhumadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua7 De sabꞌa sasabꞌa miu degravenge dꞌarakateme hia lamatua miu egravetu rai-haha

523 Kolose 318 1 Petrus 31 525 Kolose 319 1 Petrus 37 531 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka224 61 Kolose 320 63 Kalua negraveti Masir 2012 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 516 64Kolose 321

Epesus 68 383 Epesus 623ne nuka segravemi miu sabꞌa hia AmaLamatua Kegravetu egravedhi 8 Lula egravedhi teꞌana begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua bꞌalahia dhegraveu dhu tao jꞌara beꞌa Masi karegravengu dhegraveu sabꞌa do lamatua do egravenudo egravenu boe do Negravengu bꞌala aaꞌi megraveu-megraveu si

9 Segravemi egraveegravena kahegravei lamatua segraveraBaku miu jꞌege pamadhaꞌu leli dhegraveudhu sabꞌa hia miu segravera Te regravengudegravenge Lamatua egravetu sorga kahegravei egraveciegraveegravena ka degravenge miu Ama Lamatualadhe boe regravehu dhegraveu te ngaa Nananene dhegraveu cee egraveegravena ka Masi kalamatua do dhegraveu sabꞌa do Na nanenesi aaꞌi-aaꞌi

Pake regraveka negraveti AmaLamatua segravena katitu degravenge egravera

10 Nanene pabeꞌa-beꞌa lii padhaijaꞌa dhu limuri tegraveka ne Miu hudꞌikegravepe paꞌegravera-egravera ku parcaya miu miAma Lamatua lula Negravengu ka Kegravetumiu aa koasa Na dhu dedha risieele aaꞌi si Egraveegravena na dhu bisa paꞌegraveramiu 11 Sordadꞌu degravenge regraveka ho labꞌamusu ra Segravemi egraveegravena kahegravei Lamatuaneo pake miu segravemi sordadꞌu TeNegravengu neo miu labꞌa aaꞌi jꞌara-jꞌarabhelu-katubꞌa dhu dhegraveu aae nidhuadꞌu-ue Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌipaꞌegravera ku segravena ka pake aaꞌi regravekanegraveti Ama Lamatua 12 Te egravedhi egravetudꞌara pamusu Egravedhi labꞌa boe musudhegraveu rai-haha te ngaa egravedhi labꞌakoasa bhabhelu dhu egravedhi tegravedhi boelabꞌa dhu regravedꞌu paredha labꞌa koasamaroga aa labꞌa jꞌara-jꞌara bhelu-katubꞌa 13 De miu hudꞌi paꞌegravera pakeregraveka aaꞌi-aaꞌi negraveti Ama Lamatua segravenaka begraveli-camegravedꞌa ropa dꞌai lodꞌo-lodꞌobhabhelu-katubꞌa miu bisa labꞌataruu Te ladhe miu taha miu bisasegi

14 De miu hudꞌi titu paꞌegravera-egraveraParcaya dhoka Lii Holo-Nori Lamatuadhu legraveke te egraveegravena nuka segravemi miu dhubori dhari hake sordadꞌu Mamuri

mola te egraveegravena sama segravemi miu silukodho begravesi paꞌabhe kakara 15Paꞌegraveraho lami peka-padhai Lii Lolo Beꞌa dhupadꞌelo jꞌara segravena ka dhegraveu bisa ma-muri padame degravenge Ama Lamatua teegraveci egraveegravena ka degravenge miu pake salapasordadꞌu 16 Parcaya taruu miLamatua te parcaya egraveegravena sama segravemimegravedha egraveci dhu sordadꞌu pake ho siliiisi negraveti regraveka musu Degravenge parcayasegravemi egraveegravena miu bisa pamadhe ai egravetuisi kataki nidhu bhelu dhu ra siri mimiu 17 Kegravepe paꞌegravera-egravera lalegraveka miudhu peka na miu unu le mamuri negravetiAma Lamatua te egraveegravena segravemi sordadꞌupake solo begravesi Kegravepe paꞌegravera-egravera LiiHolo-Nori Ama Lamatua negraveti Roh Nadhu Mola-Megraveci te egraveegravena sama segravemisordadꞌu dhu kegravepe samala

18 Ladhe miu neo titu egravera na miubaku loe sabajꞌa pake koasa negraveti RohMola-Megraveci Ama Lamatua Jꞌaga taruuaa baku bhegravelu sabajꞌa hia dhegraveu unuLamatua buli mia-mia 19 Aa bakubhegravelu kahegravei sabajꞌa hia jaꞌa Manegravengisegravena ka Ama Lamatua hia kahegravei liiholo-nori Na segravena ka jaꞌa bisa pekamola-mola naneo Na mi dhegraveu leo20Masi ka jaꞌa jꞌajꞌi ana begravedho te ngaaLamatua Yesus pua-paleha jaꞌa segravenaka jꞌajꞌi mi ai gꞌana Negravengu De sabajꞌahia jaꞌa ho jaꞌa baku madhaꞌu padhaidhu legraveke te egraveegravena ka dhu jꞌajꞌi sasabꞌa-laꞌa jaꞌa

Paulus suri paꞌegravele sasuri na21 Jaꞌa dꞌegravei segravena ka miu meꞌa megraveu

mamuri jaꞌa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa puaTikikus dhiu asa miu Negravengu neaꞌari pasue jaꞌa aa na majꞌegraveni pakakosasabꞌa Kegravetu egravedhi Yesus Kristus22Hudꞌi laa na lole jꞌara-jꞌara mamuriegravedhi egravetu neꞌe Aa jaꞌa neo segravena ka napaꞌegravera dꞌara miu kahegravei

23 Jaꞌa manegravengi Ama egravedhi AmaLamatua degravenge Kegravetu egravedhi YesusKristus ho tao miu mamuri padame

68 Kolose 322-25 69 LoleHari Jꞌara-jꞌaraMamuri 1017 Kolose 325 41 Yakobis 54 614Ladhe sordadꞌu Roma se neo pake regraveka na regravengu pake uuru ku kodho dꞌara Hegraveia ra pake dhari hakesegravena ka kodho dꞌara baku parai Egraveegravena na heka ra pake regraveka sordadꞌu kegravena 614 Yesaya 115 5917 615 Yesaya 527 617 Yesaya 5917 619 Kolose 44 621 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 204 2 Timotius 412 622 Kolose 47-8

Epesus 624 384 Epesus 624egraveci degravenge egraveci aa pasue egraveci degravengeegraveci lula miu parcaya mi Regravengu24 Jaꞌa manegravengi-mangajꞌi kahegravei segravenaka Kegravetu egravedhi Kristus padꞌelo dꞌarahua iia Na mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sueNe taruu

Sasuri jaꞌa dꞌai sange neꞌe kaSaloomPaulus

Pilipi 11 385 Pilipi 115-17

Sasuri Paulushia dhegraveu parcaya egravetu kotaPilipi

Lii mahoꞌo negraveti Paulus si(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha

1612)1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus Aa an-

galai jaꞌa Timotius paꞌadhuhiamiu liimahoꞌo kahegravei Jiꞌi duami se ana sabꞌanegraveti Yesus Kristus

Jiꞌi paꞌadhu sasuri ne hia mi dhegraveuunu Ama Lamatua dhu parcaya YesusKristus egravetu kota Pilipi Jiꞌi neo kahegraveiho dhegraveu dhu jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat degravengedhegraveu dhu soru-bara kegravetu jumaꞌatsegravera reꞌa megraveu isi sasuri neꞌe

2 Ama Lamatua egraveegravena Ama egravedhi AaYesus Kristus egraveegravena Kegravetu egravedhi Jiꞌimanegravengi segravena ka Regravengu padꞌelo dꞌarahua iia Ra mi miu ho bisa mamuridegravenge mera-milu

Paulus sabajꞌa ho Lamatua jꞌagadhegraveu unu Na segravera egravetu kota Pilipi

3 Masi ka negravebhu le jaꞌa paraga hekadegravenge miu te ngaa jaꞌa bhegravelu boemiu Lodꞌo-lodꞌo jaꞌa sanegravedꞌe miujaꞌa manegravengi makasi mi Lamatua lulamiu parcaya Ne taruu 4 Lodꞌo jaꞌasabajꞌa hia miu dꞌara jaꞌa karejꞌe-karae 5 lula karegravei negraveti hiu-hiu miusegravemi mere Lii Lolo Beꞌa Lamatua miupakako taruu sasabꞌa Na sama-samadegravenge jaꞌa 6 Egraveegravena jꞌajꞌi mi tadhapekana AmaLamatuamulai sabꞌa egravetudꞌara miu kegravena Aa jaꞌa keꞌa tareꞌa naLamatua pakako taruu sasabꞌa Na dhubeꞌa egraveegravena toke pamegraveci aaꞌi megraveu-megraveutoke dꞌai lodꞌo Yesus Kristus mai hari

7 Mema legraveke tareꞌa ladhe jaꞌa suemiu lula dꞌara jaꞌa dhupaꞌegraveki le degravengemiu karegravei negraveti uru ka Ca hari negraveimiu sabꞌa le bera-bera degravenge jaꞌalodꞌo jaꞌa lole degravenge dhegraveu Lii Lolo BeꞌaLamatua aa ropa jaꞌa dhaa mi dhegraveudhu labꞌa Lii Lolo Beꞌa egraveegravena Masi kajaꞌa maso bui te ngaa miu hari boenegraveti baboa jaꞌa 8 Ama Lamatua dhu

neꞌa na dꞌara jaꞌa neo taruu paragadegravenge miu Te sasue jaꞌa mi dedhamiu egraveci egraveegravena ka degravenge sasue YesusKristus

9-10De jaꞌa sabajꞌa hiamiu segravemi neꞌeka jaꞌa manegravengi ho miu asa tabhapasue egraveci degravenge egraveci Jaꞌa manegravengikahegravei segravena ka Ama Lamatua hia miumeꞌa megraveu mia dhu beꞌa segravena ka miumamurimola-megraveci Pe dꞌai lodꞌoKris-tus pamaꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌiNa peka na miu sala boe ngaa-ngaa11 lula Negravengu mesa Na ka dhu taodꞌara miu mola-megraveci ho bisa mamurimola Degravenge mamuri mola segravemi egraveegravenaka dhegraveu leo dedꞌe padedha-dedha aakoa-kio kolongara Ama Lamatua

Masi ka egravedhi abhu sasusa te ngaaegravedhi parcaya taruu Lamatua Yesus

12 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa dꞌegraveisegravena ka miu meꞌa na abhu dhegraveu dhupasusa jaꞌa toke pamaso jaꞌa asa dꞌarabegravedho Te ngaa teꞌa boe na Lii LoloBeꞌa Lamatua pale-legraveme le egravetu mia-mia 13 toke sordadꞌu dhu madhengaegravemu dhegraveu aae degravenge dhegraveu leo aaꞌi-aaꞌi reꞌa na jaꞌa maso bui lula mad-hutu Yesus Kristus 14 Ka dhegraveu unuAma Lamatua egravetu seꞌe se regravedhi naLamatua ka dhu tao jꞌara egraveegravena lodꞌojaꞌa egravetu dꞌara bui ne Negraveti egraveegravena karegravengu asa tabha bani toke reꞌa hekamadhaꞌu Hegraveia ra padhai paledꞌa-ledꞌa Lii Holo-Nori Lamatua egravetu mia-mia

15-17 Egravetu neꞌe abhu dua rupa dhegraveudhu majꞌegraveni ajꞌa jꞌara-jꞌara lula-negravetiKristus Negraveti egraveegravena ka abhu dhu sabꞌadegravenge dꞌara mola aa abhu dhu sabꞌadegravenge dꞌara koe-kapengo Dhu sabꞌadegravenge dꞌara mola regravengu beꞌa degravengejaꞌa Dhegraveu se reꞌa megraveu na jaꞌa duisasusa ne lula pakako sasabꞌa jaꞌadhu hari boe kabodho ciki sa

Te ngaa dhu sabꞌa degravenge dꞌara koe-kapengo dꞌegravei boe dhegraveu risi negraveti regravenguaa tenge kolongara di Regravengu pamae-pamanyegravela dhegraveu-dhegraveu parcaya sadꞌiabhu dhegraveu dhu madhutu ra Tera tenge jꞌara ho bisa padedha iisi

Pilipi 118 386 Pilipi 24ra peka na regravengu risi jaꞌa Regravengupangee na ladhe abhu dhegraveu dhumadhutu regravengu egraveegravena na asa tabhapajꞌegravera jaꞌa egravetu dꞌara bui

18 Te ngaa hudꞌi regravengu segravene Jaꞌapusi-pahae boe ladhe dhegraveu ajꞌadegravenge dꞌara mola do aadꞌo Sadꞌidhu regravengu ajꞌa dhoka lula-negraveti YesusKristus di Egraveegravena ka dhu pakarejꞌedꞌara jaꞌa

Aa jaꞌa karejꞌe tareꞌa-reꞌa 19 lulajaꞌa keꞌa na miu sabajꞌa hia jaꞌaaa Roh Yesus Kristus dhu soru-barajaꞌa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa keꞌa na legravepalodꞌo limuri aaꞌi-aaꞌi se egravele degravengesodꞌa-mole 20 Masi ka jaꞌa murido madhe do ngaa-ngaa tao boeSadꞌi Ama Lamatua pake jaꞌa segravenaka dedꞌe padedha-dedha kolongaraYesus Kristus aa ajꞌa mola-mola lula-negraveti Negravengu toke abhu boe ngaa egraveci sadhu pamakae jaꞌa Seꞌe se ka dhu jaꞌasanao karegravei negraveti uru toke doe neꞌe ne

21-23 Te jaꞌa pangee segravemi neꞌe kaladhe jaꞌa mamuri na hudꞌi laapaꞌegraveki degravenge Kristus aa pakako taruusasabꞌa-laꞌa Na Egraveegravena ka dhu beꞌa Tengaa ladhe jaꞌa madhe jaꞌa oto risihari lula jaꞌa tegraveke eele rai-haha ne aamamuri hari hopeapaꞌegraveci degravengeKris-tus egravetu sorga Negraveti egraveegravena ka dꞌara jaꞌakajari aa keꞌa boemia ka dhu beꞌa risieele 24 De segravemi neꞌe ka laa Lula miuparluu jaꞌa era egravetu neꞌe beꞌa risi jaꞌapea paꞌegraveci degravenge miu egravetu rai-haha ne25 Jaꞌa keꞌa na mamuri jaꞌa madheraera segravena ka paraga hari degravenge miuTe Lamatua neo ho jaꞌa paꞌegravera dꞌaramiu hegraveia miu asa legraveka Ne degravenge dꞌarakarejꞌe 26 De begraveli-camegravedꞌa miu dedꞌepadedha-dedha kolongara Yesus Kris-tus lula Na bhoke le jꞌara segravena ka jaꞌalegravepa paꞌasu-pareo hari degravenge miu

Mamuri mola taruu27-28 Masi ka tasa mera mia ma-

muri miu hudꞌi legraveke ku te miu dhegraveuunu Lamatua De miu hudꞌi mamuridhu megraveci ku aa tao madhutu Lii LoloBeꞌa Yesus Kristus dhu peka le degravenge

miu Aa ladhe begraveli-camegravedꞌa jaꞌa legravepahari dhiu pangadꞌo degravenge miu dotadegravengi dhoka lii negraveti dhegraveu di pekana miu mamuri mola na dꞌara jaꞌakarejꞌe Te jaꞌa bisa keꞌa na miu dhumamuri dꞌara egraveci lula paꞌegraveki degravengeRoh egraveci di Aa bisa keꞌa na miu paꞌegraveraho pakako sama-sama Lii Lolo BeꞌaLamatua Yesus segravena ka dhegraveu leo par-caya kahegravei Aa miumeꞌa boemadhaꞌukahegravei masi ka abhu dhegraveu dhu labꞌamiu Neꞌe ne jꞌajꞌi mi tadha hia musuna Ama Lamatua neo lalegraveta eele siTe ngaa Ama Lamatua hia miu ma-muri ho begraveli-camegravedꞌa miu mamuritaruu degravenge Negravengu 29 Te lula AmaLamatua dꞌara hua iia risi negraveti egraveegravenaka Na bhoke le jꞌara segravena ka miu bisaparcaya Kristus aa jꞌajꞌi dhegraveu unu NaMesa boe parcaya di te ngaa Lamatuasoro tegraveke miu abhu sasusa kahegravei lulamiu madhutu Negravengu 30 Te dhu jaꞌatadegravengi abhu dhegraveu egravetu segravera dhu labꞌamiu lula miu pakako Lii Lolo BeꞌaKristus Sanegravedꞌe te ca hari ni regravengulabꞌa le jaꞌa kahegravei toke dꞌai doe neꞌene

2Egravedhi hudꞌi pahaha iisi nuka segravemi

Yesus Kristus1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi unu Yesus

Kristus Na pangegravedꞌu le miu jꞌara beꞌaae-ae De miu bisa paꞌegravera dꞌara egravecidegravenge egraveci Miu bisa holo dhu mai negravetisasue miu Miu bisa mamuri pabeꞌaegraveci degravenge egraveci lula Roh Lamatua dhusabꞌa egravetu talora aae miu Aa miu bisapadꞌelo rasa kasia miu degravenge dꞌarabeꞌa egraveci degravenge egraveci 2 Ladhe miu taosegravemi egraveegravena na dꞌara jaꞌa karejꞌe kearae-rae Risi-risi hari ladhe miu pa-sue degravenge dꞌara egraveci mamuri egravetu cajꞌara aa mere lii egraveci egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa 3 Baku tao ngaa-ngaa dhu tengedhoka paꞌoto ngiꞌu egraveu risi negraveti dhegraveuleo Aa baku pangee na egraveu risi negravetidhegraveu leo Te pamone do pabhegraveni egraveuegraveegravena degravenge boe kolo-kapua Te ngaaegravedhi hudꞌi pahaha iisi ku segravena ka teꞌana dhegraveu leo risi negraveti egravedhi 4 Aa baku

130 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1619-40

Pilipi 25 387 Pilipi 217-18dhokaurimamurimiumesa-mesamiTe ngaa egravedhi hudꞌi ladhe kahegravei ngaadhu dhegraveu leo parluu

5 Te dꞌara egravedhi hudꞌi sama ku segravemidꞌara Yesus Kristus6 Masi ka Negravengu ca ropa degravenge Ama

Lamatuaaa Negravengu Kegravetu egravedhi kahegravei egraveci

egraveegravena ka degravenge Ama Lamatuate ngaa Na tegraveke eele hak Na

aa pake boe dadedha degravenge ka-pai Na

7 Hegraveia Na puru mai asa rai-haha neca ropa degravenge dhegraveu rai-hahaNa tegraveke eele hak Na aaꞌi-aaꞌi

segravena ka tao iisi Na jꞌajꞌi nukasegravemi egravenu sa

8 Mesa boe jꞌajꞌi dhegraveu haha dꞌai seli dite ngaa Na tao ngiꞌu Na jꞌajꞌi

dhegraveu dhu laku-laku boe kahegraveisegravena ka tao madhutu dadꞌegravei

Ama LamatuaMasi ka ra pamadhe Ne egravetu ajꞌu

palolo-palegravebha Na segravemi narekahegravei

aa madhe nuka segravemi dhegraveubhelu

9 Lula Negravengu pahaha iisi segravemi egraveegravenanegraveti egraveegravena ka Ama Lamatua dedꞌe

Ne padedha-dedhaAa pangegravedꞌu Ne ngara dhu kapai aae

Te abhu boe ngara egraveci sa dhukapai aae risi negraveti Negravengu

10 Ama Lamatua dedꞌe padedha-dedha ngara Na egraveegravena

segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi pakabꞌuaNe

Nuka dhegraveu egravetu dedha-lirudegravengedhegraveu egravetu rai-hahaneDhegraveu mamuri degravenge dhegraveu

madheBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi pat-

itu kegravetu urutuu ho pahaha iisimi Negravengu

11 Aa begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌipeka na ldquoYesus Kristus egraveegravenatareꞌa-reꞌa Lamatuardquo

Degravenge segravemi egraveegravena regravengu koa-kioAma Lamatua kahegravei

Egravedhi nuka segravemi hua-hegravetu dhupasaraa rai-haha

12 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Nanenepaie-iie Uru egraveegravena lodꞌo jaꞌa pea egravetukota Pilipi era miu nanene lii padhaijaꞌa ka miu madhutu jꞌara mola AmaLamatua Limuri ne egravedhi pahagꞌa tengaa jaꞌa manegravengi ho miu titu egravera egravetudꞌara mamuri mola Sanegravedꞌe te ladhemiu nanene boe Negravengu begraveli-camegravedꞌape megravedhi unu mi Lula Negravengu ka dhupatalale miu negraveti koasa sasala-sasigomi Hegraveia miu mamuri dhu megraveci temiu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Na 13 Te AmaLamatua mesa Na ka dhu sabꞌa egravetudꞌara miu Negravengu ka dhu bhoke jꞌarasegravena kamiuneonaneneNe AaNegravenguka dhu hia koasa kahegravei ho miu dꞌegraveisabꞌa pakarejꞌe dꞌara Na

14 De ladhe sadꞌi miu tao ngaa egraveegravenaka na baku kaꞌuu-kamuki aa bakupasibha dꞌara lii 15 Tao segravemi egraveegravenasegravena ka miu jꞌajꞌi dhegraveu dhu dꞌaramola-megraveci aa dhegraveu dhu degravenge boesasala Miu mamuri egravetu dꞌara taloraaae dhegraveu bhelu degravenge dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli Te ngaa baku madhutu si Temamuri miu hudꞌi mola-megraveci ku lulamiu ana-ana Lamatua Hegraveia mamurimiu hudꞌi heo ku ho padꞌelo jꞌarahia regravengu nuka segravemi hua-hegravetu dhupasaraa egravetu dꞌara maroga 16 Hegraveiamiu mamuri mola degravenge pakako LiiHolo-Nori Lamatua Degravenge segravemiegraveegravena begraveli-camegravedꞌa miu tao dꞌara jaꞌakea rae-rae lodꞌo Yesus Kristus legravepahari mai Aa rui-jꞌajꞌegravera jaꞌa core eeleboe iia dꞌara te ngaa degravenge kabꞌua

17-18 Te ngaa ladhe segravemi jaꞌa dutupaꞌegravele aaꞌi megraveu-megraveu mamuri jaꞌa hojꞌajꞌi nuka segravemi korban egravei anggorsegravena ka miu bisa parcaya asa egraveraaa pakako sasabꞌa Lamatua jaꞌa segravemikore mamadhe degravenge karejꞌe [Egraveegravenanuka segravemi ama agama tiko egravei anggoregravetu mei korban ho pahaha iisi miLamatua] Degravenge jꞌara ne egravedhi bisasama-sama karejꞌe lula korban ne iiadꞌara boe

Sasabꞌa Timotius 211 Yesaya 4523 215 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 325 217-18 Sensus 287

Pilipi 219 388 Pilipi 35-619 Jaꞌa sanao negravebhu heka Lamatua

Yesus bhoke jꞌara ho jaꞌa pua Tim-otius dhiu segravena ka na paꞌegravera dꞌaramiu Egravele egraveegravena na legravepa hari mai saneꞌe ho na lolo degravenge jaꞌa kakakomiu aa pakarejꞌe dꞌara jaꞌa 20 Jaꞌapua boe dhegraveu leo dhoka Timotius dilula negravengu ne dꞌara egraveci degravenge jaꞌa Aana sue tareꞌa-reꞌa miu 21 Negravengu nesama boe degravenge aꞌari dhu leo segravera Teregravengu segravera pangee dhoka ngiꞌu regravenguunu ra te ngaa uri boe ngaa-ngaa dhupamegraveci hia Yesus Kristus 22 Te ngaamiu meꞌa le na Timotius sabꞌa dꞌaimadhe pakako sasabꞌa Ama LamatuaNa sabꞌa degravenge jaꞌa nuka segravemi ana dhusabꞌa hia ama na Jiꞌi duami laꞌa peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesusegravetumia-mia 23Ladhe regravengu pamaꞌegraveterare ku lii langu jaꞌa jaꞌa heka puaTimotius dhiu asa miu kegravena 24 Tengaa limuri ne Lamatua paꞌegravera dꞌarajaꞌa na negravebhu heka jaꞌa bisa dhiuparaga degravenge miu

Sasabꞌa Epaproditus25 Uru egraveegravena lodꞌo jaꞌa egravetu dꞌara jꞌa-

jꞌegravera era miu pua aꞌari egravedhi Epaprodi-tus mai ladhe-leru jaꞌa Na pakakosasabꞌa Lamatua sama-sama degravengejaꞌa nuka segravemi ca dhegraveu sordadꞌu dhumajꞌegraveni madhutu paredha komedhaana Te ngaa neꞌe ne jaꞌa neo pua nalegravepa hari asa miu 26 Te dꞌara na neoae le negravedhi miu Aa na ngee miu lulaneꞌa na miu tadegravengi le negravengu dhupegravedꞌa 27Mema legraveke tareꞌa Ca hari nina pegravedꞌa aae oe madhe Te ngaa AmaLamatua sue ne aa Lamatua sue jaꞌakahegravei ka Na puri-paꞌegravele Epaproditussegravena ka jaꞌa baku asa susa 28Negraveti egraveegravenaka jaꞌa neo pua hari na legravepa ho bisaparaga hari degravenge miu degravenge dꞌarakarejꞌe-karae Ladhe segravemi egraveegravena dꞌarajaꞌa heka mau kegravena 29-30Demiu hudꞌisegravemi mere ne degravenge beꞌa te negravengune dhegraveu unu Lamatua Aa miu hudꞌipakabꞌua ku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra dhu caropa degravenge ne Te negravengu pakakosasabꞌa Kristus toke oe madhe Aanegravengu hari boe kabodho ciki sa lulana neo soru-bara jaꞌa gati miu Desegravemimere hari ne degravenge dꞌara karejꞌe

AmaLamatua segravemi nare dhegraveu lula raparcaya Yesus Kristus

1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Nanene paie-iieDꞌara miu hudꞌi karejꞌe ku lula miupaꞌegraveki degravenge Kristus Masi ka jaꞌa suripahari-pahari te ngaa jaꞌa roca boepasanegravedꞌe miu segravena ka baku legraveke tipu

2 Baku pamudꞌe degravenge dhegraveukapodꞌe-kabegraveli dhu laka-seti dhegraveupeka na ldquoMiu hudꞌi suna ku ho jꞌajꞌitadha na miu se dhegraveu unu LamatuardquoMadhutu iia-iia na Lamatua paredhaboe segravemi egraveegravena Regravengu sala le egraveegravenaTe ngaa masi ka segravemi egraveegravena ra bata-magegravela dhegraveu nuka segravemi busa pakadhisa 3Te regravengu peka na Lamatua segraveminare dhegraveu lula regravengu suna Te ngaaegraveegravena sala Egravedhi teꞌa le na Lamatuasegravemi nare dhegraveu lula ra parcaya YesusKa dhegraveu dhu tareꞌa-reꞌa unu Lamatuanuka egravedhi dhu parcaya Yesus Egravedhidhu pahaha iisi mi Negravengu madhutuRoh Na dhu Mola-Megraveci Egravedhi ka dhudedꞌe padedha-dedha Yesus Kristuslula Na bhoke nare le jꞌara ho egravedhibisa jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua Te egravedhibisa boe abhu mamuri lula madhututatao dhegraveu rai-haha di

4 Uru egraveegravena jaꞌa pangee dhu egraveciegraveegravena ka degravenge regravengu kahegravei peka nadhegraveu bisa jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatuasadꞌi ra suna Madhutu iia-iia na segraverasa sasabꞌa dhegraveu rai-haha di Ladheneo padhue sasabꞌa dhegraveu rai-hahana jaꞌa bisa padhai lii padedha iisirisi negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi lula uru egraveegravenasasabꞌa jaꞌa legraveke mola-mola degravengeatora agama dhegraveu Yahudi aaꞌi-aaꞌi5-6 Madhutu atora agama ina-amajaꞌa suna jaꞌa ropa jaꞌa dꞌai aru lodꞌoJaꞌa ne dhegraveu Yahudi tareꞌa-reꞌa lulajꞌajꞌajꞌi jaꞌa negraveti suku Benyamin ana-egravepu negraveti baki Israꞌel Jaꞌa majꞌegravenititu kegravena madhutu mola-mola atoraaaꞌi-aaꞌi negraveti partei agama Parisi tokeabhu boe ca dhegraveu sa dhu bisa pasalajaꞌa Risi-risi hari jaꞌa dꞌegravei titu kegravena

Pilipi 37-8 389 Pilipi 320pajꞌegravera dhegraveu-dhegraveu dhumadhutuKris-tus lula madhutu aꞌabhu jaꞌa nadhegraveu se rai eele le atora agama egravedhi

7-8 Te ngaa negravebhu-negravebhu kangangee jaꞌa kabegraveli ropa jaꞌamadhutu Kristus De limuri nejaꞌa padedha heka iisi degravenge jꞌaramamuri dhu uru segravera lula degravenge hekasasoa ngaa-ngaa hia mi mamuri jaꞌaMadhutu aꞌabhu jaꞌa na dhu dedharisi nuka jaꞌa tadhe Kristus Kegravetu jaꞌaegraveegravena Jꞌara leo aaꞌi-aaꞌi ra nuka segravemimamumu di 9 Jaꞌa neomamuri paꞌegravekidegravenge Yesus Kristus Te masi ka jaꞌamadhutu aaꞌi atora agama Yahuditatu megraveka Ama Lamatua segravemi narejaꞌa Aa masi ka jaꞌa pangee na ngiꞌujaꞌamola tatu boe Lamatua segravemi narejaꞌa kahegravei Te ngaa jaꞌa hudꞌi parcayaku Kristus heka Ama Lamatua segraveminare jaꞌa kegravena peka na ldquoLula Kristussaku eele le sasala egraveu negraveti egraveegravena ka egraveujꞌajꞌi mola-megravecirdquo

10 Ka dadꞌegravei jaꞌa segravemi neꞌe jaꞌa neotadhe pamegraveu-megraveu Kristus Jaꞌa neokeꞌa megraveu kahegravei koasa Ama Lamatuadhu Na pake ho pamamuri hari YesusKristus negravetimamadheNa Ladhe segravemiabhu dhegraveu dhu neo pajꞌegravera jaꞌa lulajaꞌa madhutu Kristus na hudꞌi negravengusegravene Te dhegraveu pajꞌegravera Kristus kahegraveiAa ladhe abhu dhegraveu neo pamadhejaꞌa lula jaꞌa lalau-laloꞌo dhegraveu leona jaꞌa segravemi kore kahegravei Te Kristusmadhe hia jaꞌa segravemi egraveegravena kahegravei 11Aaladhe jaꞌa madhe pe Negravengu pama-muri hari jaꞌa kahegravei

Egravedhi paꞌegravera ngiꞌu ho madhutu jꞌaraLamatua degravenge tareꞌa-reꞌa

12-13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo titukegravena madhutu jꞌara mamuri Kristusdegravenge dadꞌegravei Na aaꞌi-aaꞌi Te ngaaladhe peka dhu mola-mola jaꞌa taolegraveke megraveka segravemi egraveegravena Negraveti egraveegravena kajaꞌa paꞌegravera ngiꞌu lula Yesus Kristushagꞌe nare le jaꞌa homadhutu Ne Jaꞌanuka segravemi dhegraveu dhu rai paꞌegravera-egravera

segravena ka bisa dꞌai lane De jaꞌa raimola-mola asa madha dhu kabibꞌa boe ka-bodho ho ngee jꞌara uru segravera Jaꞌapabhegravelu eele aaꞌi si 14Te ngaa jaꞌa raipamegravedhu-megravedhu toke dꞌai lane segravenaka abhu piala Hadia jaꞌa egraveegravena nukabegraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua segravemi narejaꞌa egravetu sorga lula jaꞌa parcaya YesusKristus

15 De jaꞌa manegravengi ho miu aaꞌi-aaꞌimi dhu mamuri sega degravenge amo dhuegravera egravetu dꞌara Kristus bisa dꞌara egravecidegravenge jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra Te ngaaladhe abhu dhu ngee leo na hudꞌilaa Ama Lamatua pajꞌujꞌu jꞌara dhuhua iia hia negravengu 16 Te ngaa masika segravemi egraveegravena egravedhi hudꞌi kegravepe paꞌegravera-egravera ku aa tao palegraveke jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhuLamatua ajꞌa le egravedhi

17 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu hudꞌi lal-adhe ku jꞌara mamuri jaꞌa segravena ka taomadhutu Miu cahagꞌe egravetu segravera jꞌaramamuri egraveci egraveegravena ka degravenge jaꞌa Tengaa miu dhu leo bisa laladhe negravetiregravengu segravena ka tao madhutu segravemiegraveegravena kahegravei 18 Baku pamudꞌe degravengedhegraveu ae dhu labꞌa Kristus aa dhusegravemi boe degravenge beꞌa mamadhe Naegravetu ajꞌu palolo-palegravebha Jꞌara mamuriunu ra ka dhu peka na regravengu labꞌaKristus Jaꞌa peka kegravedhi le miu lula-negraveti dhegraveu dhu ca ropa degravenge regravengute ngaa limuri ne jaꞌa pasanegravedꞌe harimiu degravenge pahaa egravei madha 19 Tebegraveli-camegravedꞌa Lamatua tule eele sihegraveia pegraveci si asa dꞌara ai naraka luladꞌara regravengu dhu paꞌegraveki boe degravengeNe Regravengu mamuri dhoka egravetu dꞌarabhabhelu-katubꞌa di aa tenge jꞌarasegravena ka pakasee dꞌara iisi unu ra tokera padedha iisi degravenge bhabhelu regravengusegravera Dhegraveu segravera dhu reꞌa heka makaeNgangee regravengu nuka segravemi dhegraveu dhutadhe boe Lamatua

20 Miu baku madhutu si te ngaamadhutu la jiꞌi Lula egravedhi jꞌajꞌi dhegraveuunu Lamatua dhu degravenge hak jꞌajꞌiana-ana kabarai sorga Limuri ne egravedhitatae Kegravetu egravedhi Yesus Kristus Tebegraveli-camegravedꞌa Na legravepa hari mai negraveti

35-6 Roma 111 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 224 236 2659-11 317 1 Korintus 416111

Pilipi 321 390 Pilipi 413sorga ho pakajꞌegraveu egravedhi negraveti nanasaAma Lamatua 21Egraveegravena na Kristus ubꞌangiꞌu egravedhi dhu roe dhu bisamadhenejꞌajꞌimi ngiꞌu hiu dhumadheboenukasegravemi ngiꞌu Na dhu egravera aae egraveegravena Naubꞌa ngiꞌu aae egravedhi ne pake koasa Nadhu kapai seli eele egraveegravena Aa Na pakekahegravei koasa egraveegravena segravena ka tao aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu mia-mia ho madhutuparedha Na

41 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Negraveti seꞌe se

ka jaꞌa manegravengi ho miu mamuri molataruu aa baku koe-kapengo Jaꞌa neotaruu kegravedhi miu Te miu se ka dhujꞌajꞌi parcaya negraveti rui-jꞌajꞌegravera jaꞌa Miupamahoꞌo degravenge pakarejꞌe dꞌara jaꞌaAa jaꞌa bisa boti kegravetu lula miu

Lamatua neo paꞌegravera dꞌara egravedhi ladheegravedhi mamuri mola taruu

2 Jaꞌa manegravengi segravena ka bhegraveni dhegraveudua segravera nuka Yodia degravenge Sintekeho loe eele ka negraveti patao-palahaRegravengu hudꞌi padame ku ho pabeꞌa egravecidegravenge egraveci Lula Lamatua regravengu egraveci dinegraveti egraveegravena ka paꞌegraveki regravengu egraveci degravengeegraveci

3 Angalai ee Jaꞌa manegravengi ho egraveuuri ku ana hegraveni egravedhi bhegraveni dhegraveu duasegravera toke ra pabeꞌa hari Te uruegraveegravena regravengu sabꞌa regravedhi le ho soru-bara jaꞌa egravetu peka-padhuedegravengedhegraveuLii Lolo Beꞌa Lamatua Regravengu sabꞌaregravedhi segravemi egraveegravena kahegravei sama-samadegravenge Klemens degravenge angalai dhuleo Ngara regravengu aaꞌi-aaꞌi ra suri le egravetudꞌara sasuri Lamatua dhu suri ngara-ngara dhegraveu dhu begraveli-camegravedꞌamamurisama-sama degravenge Ne egravetu sorga

4 Lula miu jꞌajꞌi le dhegraveu unuLamatua negraveti egraveegravena ka dꞌara miu hudꞌikarejꞌe ku megraveda-megraveu Jaꞌa peka haricategraveka pakarejꞌe taruu dꞌara miu

5 Dꞌara miu hudꞌi mahoꞌo kahegraveidegravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Aa bakubhegravelu peka na Lamatua Yesus negravebhuheka mai hari 6 Ladhe miu paragadegravenge jꞌajꞌegravera na baku dꞌara miu roedegravenge ngaa egraveci sa Te ngaa sabajꞌa homanegravengi Ama Lamatua soru-baramiu

egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Aa aaꞌi-aaꞌi dhu miu manegravengi se baku bhegravelumanegravengi makasi mi Lamatua 7 Ladhemiu tao segravemi egraveegravena pe Lamatuapamaudꞌara miu Mema dhegraveu rai-haha nereꞌa megraveu megraveka dꞌara dhu mau dhuegravedhi abhu negraveti Lamatua Te ngaa lulamiu parcaya Yesus Kristus Lamatuadhu pamau dꞌara miu neo jꞌaga miusegravena ka dꞌara degravenge ngangee miubaku kajari

8 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jꞌara na segravemi neꞌeka baku ngee dhu rupa-rupa Tengaa jꞌaga ngangee miu segravena ka ngeejꞌara-jꞌara dhu pamegraveci degravenge dꞌaraLamatua aa ngee jꞌara-jꞌara dhu beꞌadhu pakarejꞌe dꞌara dhegraveu leo Miuhudꞌi ngee dhumola degravenge dhumola-megraveci Ngee jꞌara-jꞌara dhu legraveke degravengedhu hua iia Tenge jꞌara ho ra pak-abꞌua dhegraveu leo kahegravei Tenge jꞌara hopadꞌelo jꞌara-jꞌara dhu hua iia Aabaku loe pangee negraveti jꞌara dhu beꞌase aaꞌi-aaꞌi ra 9 Jaꞌa ajꞌa-nori le miumadhutu jꞌara mamuri Lamatua Ma-muri miu kahegravei hudꞌi madhutu jꞌaramamuri jaꞌa aa tao madhutu aaꞌi-aaꞌidhu jaꞌa padhue-padhai aa dhu taokegravedhi le Ladhe miu madhutu segravemiegraveegravena na Ama Lamatua paꞌegravera dꞌaramiu segravena ka dꞌara miu karejꞌe-karaeaa bisa mamuri degravenge mera-milu

Paulus manegravengi makasi lula dhegraveuPilipi soru-bara ne

10 Jaꞌa manegravengi makasi degravenge koa-kio Ama Lamatua lula miu bhegravelu boejaꞌa Jaꞌa keꞌa na uru egraveegravena miu dhusanegravedꞌe taruu jaꞌa te ngaa abhumegravekalodꞌo ho bara jaꞌa 11 Jaꞌa pangeeboe manegravengi miu ngaa-ngaa Te jaꞌakura kegravedhi megraveka ngaa-ngaa egraveci salula jaꞌa dhu tema le mamuri degravengengaa dhu jaꞌa unu 12 Jaꞌa mamurikegravedhi le degravenge boe ngaa-ngaa Jaꞌamamuri kegravedhi le kahegravei degravenge katei-kabheca Jaꞌa paraga le degravenge kabakemanganga degravenge kabake begravecu Egravetudꞌara ngaa egraveegravena ka jaꞌa dhu keꞌa korele rasia na ho bisa taha mamuri 13 Tejaꞌa bisa tago kore aaꞌi jꞌara segravera lulaKristus ka dhu paꞌegravera jaꞌa

Pilipi 414 391 Pilipi 42314 Masi ka tasa mera mia egraveegravena

jaꞌa manegravengi makasi lula miu padꞌelole dꞌara beꞌa miu aa soru-bara jaꞌaegravetu dꞌara jꞌajꞌegravera 15 Uru egraveegravena ropajaꞌa kegravedꞌi eele negraveti propensi Make-donia ho laku pakako Lii Lolo BeꞌaLamatua asa era leo dhodhoka miudi negraveti kota Pilipi dhu ogo-oru jaꞌaJumaꞌat leo segravera aadꞌo Te ngaa miudhu meꞌa le lii lolo egraveegravena 16 Lodꞌodhu jaꞌa egravetu kota Tesalonika egraveegravenamiu paꞌadhu doi categraveka-dua hari hosoru-bara jaꞌa 17 Limuri ne bakupangee na jaꞌa neo manegravengi ngaa-ngaa negraveti miu Te jaꞌa neo segravena kaLamatua pala-bagi miu megravengi-nalelula miu dꞌara beꞌa degravenge jaꞌa 18 Jaꞌasegravemi kore le negraveti Epaproditus aaꞌi-aaꞌi dhu miu paꞌadhu mai bara jaꞌaSeꞌe se jꞌajꞌi mi berkat hia jaꞌa tokedꞌai sange neꞌe jaꞌa kura boe ngaa-ngaa Seꞌe se jꞌajꞌi nuka segravemi korbantunu dhu hegraveu megravengi ho pahaha iisimi Ama Lamatua Aa Lamatua segraveminare korban egraveegravena lula pakarejꞌe dꞌaraNegravengu

19 Ama Lamatua dhu jaꞌa pahahaiisi egraveegravena kaja seli eele Aa neꞌa megraveungaa dhu miu parluu De Na padꞌelodꞌara hua iia Na aa pala hia miumegravengi-nale dhu risi eele lulamiu dhupaꞌegraveki tegraveke le degravenge Yesus Kristus20 De hudꞌi laa egravedhi dedꞌe padedha-dedha taruu kolongara Ama Lamatuatoke dꞌai mia-mia laꞌe Neꞌe ne ka dhulegraveke mola-mola

Paulus suri paꞌegravele sasuri na21 Jaꞌa paꞌadhu lii mahoꞌo jaꞌa hia

dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhutu YesusKristus egravetu kota Pilipi

Angalai jaꞌa egravetu seꞌe se hia miu liimahoꞌo kahegravei

22 Dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi egravetu kotaRoma ne hia lii mahoꞌo kahegravei

Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge aꞌari segraveradhu sabꞌa egravetu dꞌara egravemu dhegraveu aaekapai ne Ra paꞌadhu lii mahoꞌo hiamiu kahegravei

23 Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhiYesus Kristus padꞌelo dꞌara hua iia Nami miu aaꞌi-aaꞌi mi

Sasuri jaꞌa tegraveja mi neꞌe kaPaulus

416 2 Korintus 119 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 171 418 Kalua negraveti Masir 2918

Kolose 11 392 Kolose 116

Sasuri Paulushia dhegraveu parcaya egravetu kotaKolose

Lii mahoꞌo negraveti Paulus si1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus Ama

Lamatua mesa Na ka dhu hagꞌe narejaꞌa ho jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha YesusKristus Egravetu neꞌe abhu kahegravei aꞌariegravedhi Timotius dhu paꞌadhu lii mahoꞌohia miu

2 Jaꞌa suri sasuri ne hia miu dhegraveuunu Ama Lamatua egravetu kota Kolosedhu tao madhutu taruu jꞌara mamuriYesus Kristus

Jiꞌimanegravengi segravena kaAma egravedhi AmaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Nami miu aaꞌi-aaꞌi mi ho miu mamuridegravenge mera-milu

Paulus sabajꞌa hia dhegraveu parcaya egravetuKolose

3 Lodꞌo-lodꞌo dhu jiꞌi sabajꞌa hiamiu jiꞌi manegravengi makasi mi AmaLamatuadhu jꞌajꞌi Amanegraveti Kegravetu egravedhiYesus Kristus 4 Te jiꞌi tadegravengi ae lenegraveti parcaya miu mi Yesus Kristus aanegraveti sasue degravenge dꞌara hua iia miu midhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi 5Miu tao segravemiegraveegravena lula miu meꞌa megraveu madha jꞌaradhu beꞌa dhu tao tegraveke le hia miu egravetusorga Jꞌara-jꞌara segravera miu tadegravengimegravedhi le negraveti lii holo-nori dhu legravekenuka Lii Lolo Beꞌa Lamatua 6 dhudhegraveu peka le degravengemiu karegravei negraveti uruka Lii Lolo Beꞌa ne pale-legraveme le bulimia-mia egravetu rai-hahane aa abhuhua-hela dhu beꞌa lula lii ne ubꞌa mamuridhegraveu jꞌajꞌi beꞌa Mamuri miu jꞌajꞌi beꞌasegravemi egraveegravena kahegravei karegravei negraveti hiu-hiuegraveegravena miu tadegravengi Lii Lolo Beꞌa degravengemeꞌa megraveu dꞌara hua iia Ama Lamatua

7 Miu se abhu le aꞌajꞌa neꞌe negravetiEpapras angalai dꞌara sasabꞌa jiꞌi dhujiꞌi sue Te negravengu majꞌegraveni pakakotaruu sasabꞌa Yesus egravetu talora aaemiu 8 Na lolo hia jiꞌi egravetu neꞌe lula-negraveti sasuemiu dhuRoh Lamatua pala-bagi hia miu

9 Negraveti egraveegravena ka karegravei negraveti lodꞌo hiu-hiu jiꞌi tadegravengi jꞌara mamuri miu jiꞌiloe boe sabajꞌa hia miu Jiꞌi manegravengiAma Lamatua ho miu bisa meꞌa megraveudadꞌegravei Na aa bisa meꞌa madha jꞌaraae-ae madhutu ngaa dhu Roh Naajꞌa miu 10 Degravenge jꞌara neꞌe miubisa mamuri dhu legraveke degravenge megravetikolongara hua iia Ama Lamatua Aamiu bisa pakarejꞌe dꞌara Lamatua egravetumadha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra kahegravei Ladhemiu padꞌelo dꞌara beꞌa mi dhegraveu peLamatua hia miu hua-hela dhu beꞌaDegravenge segravemi egraveegravena miu asa tadhe megraveuLamatua

11-13 Jiꞌi manegravengi-mangajꞌi kahegraveimiAma Lamatua segravena ka Negravengu hia miukoasa Na dhu dedha risi egraveegravena ho miubisa tago jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra degravenge tahadꞌara Jiꞌimanegravengi hodꞌaramiudegravengekarejꞌe-karae segravena ka miu manegravengimakasi taruu mi Ama Lamatua Te Nabhoke le jꞌara segravena ka miu segravemi merepusaka pala miu egravetu sorga Pusakaegraveegravena ka dhu Na pala-bagi mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra dhu parcaya Yesus KristusTe Na patabuli eele le egravedhi negraveti koasamaroga hegraveia Na pamaso egravedhi jꞌajꞌidhegraveu unu Yesus Kristus segravena ka peaegravetu dꞌara saraa Ama Lamatua kadhu dedꞌe Yesus Kristus jꞌajꞌi DhegraveuAae egravedhi Yesus ne Ana Pasue AmaLamatua 14 Te Ama Lamatua hia AnaNa segravena ka sui nare egravedhi degravenge sakueele sasala-sasigo egravedhi

Kristus ne dedha risi aaꞌi15 Kristus ne ca ropa degravenge Ama

Lamatuadhu dhegraveu rai-haha bisa boe

ladhe regravedhiNegravengudhumema le urunegraveti aaꞌi-aaꞌi

aa Negravengu jꞌajꞌi Kegravetu negraveti aaꞌi-aaꞌidhu Ama Lamatua pajꞌajꞌi

16 Te Ama Lamatua pake Neho pajꞌajꞌi aaꞌi isi negraveti dedha-liru

degravenge rai-hahaNa pajꞌajꞌi jꞌara-jꞌara dhu dhegraveu rai-

haha bisa ladhe regravedhidegravenge dhu bisa boe ladhe regravedhi

17 Kolose 412 Pilmon 23 114 Epesus 17

Kolose 117 393 Kolose 126-27Nuka regravengu dhu regravedꞌu

paredha regravengu dhuregravedꞌu koasa

dhegraveu aae-dhegraveu aae degravengedhegraveu kapai-dhegraveu kapaisegravera

Aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatua neo taosegravera

Na tao hia mi Yesus Kristusaa Yesus dhu sabꞌa segravera aaꞌi-

aaꞌi kahegravei17 Lodꞌo aaꞌi-aaꞌi se dhae jꞌajꞌi megraveka

te Negravengu ka dhumema-mema leAaꞌi-aaꞌi se paꞌegraveki degravenge Ne

Aa Negravengu ka dhu uri si18 Negravengu ka dhu jꞌajꞌi Kegravetu mi dhegraveu

parcaya aaꞌi-aaꞌiAa dhegraveu parcaya segravera nuka segravemi

ngiꞌu NaTe Negravengu ka dhu pakako aaꞌi-aaꞌi siNegraveti aaꞌi-aaꞌi dhu madhe hegraveia ma-

muri hariNegravengu ka dhu kapai risi

ho segravena ka Negravengu ka dhudedha risi aaꞌi megraveu-megraveu

19 Aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu dꞌara AmaLamatua

abhu kahegravei egravetu dꞌara Kristusaa egraveegravena ka dhu pakarejꞌe

dꞌara Lamatua20 Ama Lamatua pake Yesus Kristus

ho padame degravenge aaꞌi-aaꞌi dhuNa pajꞌajꞌi le

Na hia Ana Naho jꞌajꞌi korban dhu pasuti raa

Naaa madhe egravetu ajꞌu palolo-

palegravebhasegravena ka aaꞌi-aaꞌi egravetu dedha-

liruaa aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha nebisa padame hari degravenge

Ama Lamatua21 Uru egraveegravena miu mamuri egravetu liꞌu

pakajꞌegraveu negraveti Ama Lamatua Miu pa-musu degravenge Ne ka mamuri pacegraverinegraveti Negravengu lula dꞌara miu karehedegravenge tatao dhu bhelu egraveegravena ka miulabꞌa taruu Ne 22 Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa limuri neNegravengu ka dhu bhokele jꞌara ho egravedhi bisa padame hari

degravenge Ne Te Negravengu ka dhu puaAna Na ho jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha AaNegravengu ka dhu hia Ana Na egraveegravena jꞌajꞌimi korban aa madhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha segravena ka egravedhi bisa padamehari degravenge Ne Yesus Kristus tao jꞌaraneꞌe ho bisa lere negraveti egravedhi lati titu egravetukatanga madha Ama Lamatua segravenaka jꞌajꞌi dhegraveu mola-megraveci degravenge dꞌaramola dhu degravenge heka sasala ngaa-ngaa 23 Sadꞌi miu taha taruu degravengelalegraveka miu Kegravepe paꞌegravera-egravera segravena kabaku kalau Baku pakajꞌegraveu negraveti LiiLolo Beꞌa egraveegravena dhu miu segravemi mereropa miu nanene hiu-hiu Lii egraveegravena TeLii Lolo Beꞌa egraveegravena jꞌajꞌi mi era saraimiu Dhegraveu lasi palolo legraveme le Lii LoloBeꞌa egraveegravena egravetu mia-mia egravetu rai-hahane Aa Lamatua ka pua jaꞌa Paulussegravena ka laku lole Lii LoloBeꞌa ne kahegravei

Paulus sabꞌa segravena ka ladhe-leru dhegraveuunu Lamatua

24 Lodꞌo Kristus mamuri egravetu rai-haha ne Na dui jꞌajꞌegravera ae dꞌai seliAa limuri ne jaꞌa pasae rupa-rupajꞌajꞌegravera kahegravei Masi ka segravemi egraveegravena tengaa dꞌara jaꞌa karejꞌe taruu Ladheabhu dhegraveu dhu hudꞌi abhu ku jꞌajꞌegraverana hudꞌi laa jaꞌa dui jꞌajꞌegravera egraveegravenasama-sama degravenge ra nuka segravemi Kris-tus pasae nare jꞌajꞌegravera negraveti dhegraveu-dhegraveuunu Na Te dhegraveu unu Na jꞌajꞌi samasegravemi ngiꞌu Negravengu 25 Ama Lamatuahia jaꞌa sasabꞌa Na kahegravei ho ladhe-leru dhegraveu-dhegraveu unu Na Negraveti egraveegravena kajaꞌa ajꞌa Lii Holo-Nori Na toke lutu-sela hia miu 26-27 Dhegraveu tadegravengi LiiHolo-Nori Lamatua karegravei negraveti uru kaTe ngaa dhae reꞌa megraveu megraveka naneonegraveti Lii Holo-Nori seꞌe degravenge beꞌa tenaneo na dhu pahuni era Te ngaalimuri ne Lamatua bhoke le naneo nehia dhegraveu unu Na Aa naneo Na egraveegravenalii dhu kapai titu kegravena pala mi sukuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Lii babeꞌadhu kapai risi egraveegravena nukaKristus mamuri egravetu dꞌara miu

Egraveegravena na ka dhu tao miu parcayataruu peka na

118 Epesus 122-23 120 Epesus 216

Kolose 128 394 Kolose 212begraveli-camegravedꞌa Negravengu tao

jꞌara dhu hua iia risi hiamiu egravetu sorga

Neꞌe ne ka dhu egravedhi dhegraveu rai-haha ne mate tae-tae karegraveinegraveti uru-uru jꞌara ka

28 De jiꞌi peka degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi lula-negraveti Kristus Jiꞌi ajꞌa-noridegravenge pasanegravedꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi rapake ngangee lii padhai dhu AmaLamatua hia mi jiꞌi Jiꞌi tao jꞌara seꞌeho paꞌegravera dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhutuKristus segravena ka begraveli-camegravedꞌa regravengubisa titu egravetumadhaNa dhudegravenge boemakae lula ra mamuri mola taruu29 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa titu paꞌegravera aasabꞌa jꞌegravera titu kegravena hia miu Jaꞌa bisataha sabꞌa bia segravemi egraveegravena lula koasaKristus ka paꞌegravera jaꞌa Aa koasa Naegraveegravena kapai titu kegravena

21 Miu dhu pea egravetu kota Kolose aa

miu egravetu kota Laodikia degravenge regravengudhu paraga regravedhi megraveka degravenge jaꞌaNanene paie-iie Jaꞌa dꞌegravei segravena ka miuaaꞌi-aaꞌi mi meꞌa megraveu sasabꞌa jaꞌa dhubia ne hia miu aa hia mi regravengu kahegravei2Dadꞌegravei jaꞌa ka neo paꞌegravera dꞌara regravenguaaꞌi-aaꞌi ra segravena ka regravengu bisa paꞌegravekijꞌajꞌi mi egraveci lula ra mamuri pasueHegraveia ra jꞌajꞌi reꞌa megraveu lula regravengu reꞌatareꞌa na uru egraveegravena naneo Lamatuapahuni era Dhu pahuni egraveegravena nukaKristus 3 Ladhe miu paꞌegraveki jꞌajꞌi dꞌaraegraveci degravenge Kristus heka Na hia miudꞌegravelu-megraveudhumiu parluu aa ajꞌamiupakemamegraveu se segravena ka tao jꞌara-jꞌaradhu beꞌa Mamegraveu seꞌe se nuka segravemimegravedha-panyau dhu kabꞌua

4 Jaꞌa peka degravenge miu jꞌara seaaꞌi-aaꞌi segravena ka mage dhoka dhegraveumai kapodꞌe-kabegraveli miu degravenge hegravebꞌamegravenyi 5 Jaꞌa mema kajꞌegraveu negraveti miuMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa jaꞌa bhegraveluboe miu lula dꞌara jaꞌa dhu paꞌegraveki ledegravenge miu Aa jaꞌa karejꞌe lula keꞌana miu mamuri dhu legraveke aa miu dhukegravepe paꞌegravera parcaya miu mi Kristusera

Egravedhi dhu paꞌegraveki degravenge Kristus unumamuri dhu legraveke

6 Lula uru egraveegravena miu segravemi merele Yesus Kristus jꞌajꞌi Kegravetu miu negravetiegraveegravena ka limuri ne miu hudꞌi naneneNe taruu Aa Negravengu egraveegravena jꞌajꞌi Kegravetumiu era 7 Ladhe miu paꞌegraveki taruudegravenge Ne segravemi egraveegravena miu nuka segravemiana aajꞌu dhu asa tabha egravera lula amolaꞌe asa maregravema aae Aa miu nukasegravemi egravemu dhu egravera lula dhu patitu egravetufanderen dhu egravera Miu paꞌegravera taruuegravetu dꞌara lalegraveka miu sama segravemi aꞌajꞌadhu miu abhu megravedhi le Hudꞌi laasegravena ka dꞌara miu pasoa-pasoka egravetudꞌara manegravengi makasi lula jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra dhu Ama Lamatua tao tegraveke lehia miu

8 Jꞌaga paie-iie segravena ka baku mad-hutu dhegraveu leo dhu pake dꞌegravelu-megraveudhegraveu rai-haha ho egravere regraveti miu negravetijꞌara mola Aa mage madhutu aꞌajꞌadhegraveu rai-haha dhu degravenge boe kolo-kapua Te aꞌajꞌa regravengu segravera dhokamainegraveti dꞌegravelu-megraveu dhegraveu rai-haha di aanegraveti atora-atora rai-haha ne Te ngaaaꞌajꞌa segravera mai boe negraveti Kristus

9 Aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu dꞌara AmaLamatua abhu kahegravei egravetu dꞌaraKristus Aa Kristus kahegravei jꞌajꞌi dhegraveurai-haha egraveci egraveegravena ka degravenge egravedhi10 Lula miu paꞌegraveki le degravenge Kristusaa jꞌajꞌi dhegraveu unu Na negraveti egraveegravena ka Natao pamegraveci miu Te Negravengu dedha risieele negraveti koasa aaꞌi-aaꞌi degravenge aaꞌi-aaꞌi dhu regravedꞌu paredha masi ka dhubeꞌa do dhu bhelu

11 Lodꞌo suna dhegraveu Yahudi ra jꞌueeele kaꞌuri dhu karisi negraveti era makaera segravena ka jꞌajꞌi tadha na regravengu jꞌajꞌidhegraveu unu Ama Lamatua Lodꞌo miumaso jꞌajꞌi dhegraveu unuKristus miu sunakahegravei Sasoa na segravemi neꞌe ka sunane lula boe negraveti dhegraveu jꞌue eele kaꞌurinegraveti ngiꞌu aae ne te ngaa Kristus jꞌueeele jꞌara-jꞌara bhabhelu-katubꞌa negravetidꞌara egravedhi Nuka jꞌara-jꞌara bhabheludhu egravedhi dꞌegravei adꞌu-ue lula egravedhi dhegraveurai-haha

12 Lodꞌo ra sarani miu pake egraveiegraveegravena nuka segravemi padhane miu sama-sama degravenge Kristus Hegraveia miu abhumamuri dhu hiu segravemi Negravengu unumamuri hiu kahegravei Miu abhu segravemiegraveegravena lula miu parcaya peka na Ama

Kolose 213 395 Kolose 32Lamatua pake koasa Na dhu kapai aaeegraveegravena ho pamamuri hari Yesus Kristusnegraveti mamadhe Na Lamatua pakekahegravei koasa neꞌe ho sabꞌa egravetu dꞌaramiu

13 Uru egraveegravena miu nuka segravemi dhegraveudhumadhe le lula miu dhu tao sasalarupa-rupa aa miu dhae jꞌajꞌi megravekadhegraveu unu Ama Lamatua Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa Na saku eele aaꞌi-aaꞌi sasala-sasigo miu aa bagi hiamiu mamuri hiu sama segravemi Na pa-mamuri hari Yesus Kristus 14 Dhumola-mola ka egravedhi hudꞌi abhu kuhuku lula egravedhi sisu le atora-atoraAma Lamatua Te ngaa Na saku eelele hahuku seꞌe ropa ra paku YesusKristus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha 15 Egravetu ajꞌu palolo-palegravebha ne Na segiaaꞌi le koasa maroga aa aaꞌi-aaꞌi dhuparedha degravenge bhabhelu Ka Napamakae si egravetu madha dhegraveu ae-aeAaꞌi-aaꞌi se nuka segravemi sordadꞌu dhusegi musu dhu legravepa kako palegraveme raedegravenge lii sodꞌa segravena ka padꞌelo sasegira aa pamakae musu ra

16 Ladhe abhu dhegraveu dhu neo pa-manahumiu negraveti jꞌara-jꞌara taꞌa-tinumagemi pusi-pahae si Aa ladhe dhegraveuneo tao lii degravenge miu negraveti jꞌara-jꞌaralodꞌo beꞌa do tao pesta hegraveru hiu doatora lodꞌo ae sasabꞌa na baku pusi-pahae si 17 Jꞌara segravemi segravera sa gunaboe Te segravera sa nuka segravemimamaho didhu egraveegravena na ele Te ngaa Kristus ne kadhu asli Negravengu ne ele boe aa taa-taa

18 Ladhe dhegraveu neo pamanahu miulula miu moꞌo boe madhutu atoradhu regravengu tao unu ra baku nanenesi Te ladhe miu nanene si miu bisaheka abhu jꞌara-jꞌara hua iia dhu AmaLamatua neo hiamiu Demage-mageTe mema abhu dhegraveu dhu dꞌegravei tengejꞌara ho pamanahu miu Dadꞌegravei raladhe miu pahaha iisi miu aa sogo-tagu ana pajuu Lamatua egravetu sorgalula ra pangee na abhu tanila dhupeka segravemi egraveegravena Regravengu tao iisi ra

beꞌa risi negraveti dhegraveu leo aaꞌi-aaꞌi raMadhutu iia-iia na segravemi boe egraveegravenaTe ngangee ra sama segravemi dhegraveu rai-haha biasa di 19 Kristus egraveegravena Kegravetute ngaa regravengu roꞌo boe paꞌegraveki degravengeNe Aa dhegraveu unu Kristus nuka segravemingiꞌu Na dhu Na ator si Na tao dhegraveuunu Na asa tabha egravera pake koasa AmaLamatua Degravenge jꞌara neꞌe regravengu jꞌajꞌinuka segravemi kalua degravenge rui dhu paꞌegravekipaꞌegravera-egravera segravena ka egraveci bara egraveci tokengiꞌu dhu kateme bisa sabꞌa degravengebeꞌa

Ladhe egravedhi paꞌegraveki degravenge Kristus egravedhiunu mamuri hiu

20 Miu madhe le sama-sama degravengeKristus Hegraveia miu paꞌegraveki heka degravengekoasa-koasa maroga egravetu rai-haha neDe nga tao ka miu loe boe madhuturupa-rupa atora rai-haha Regravengupeka segravemi neꞌe ka 21ldquoMage kegravepe neꞌebaku miꞌe egraveegravena mage goi neꞌerdquo 22 Tengaa atora segravera dhoka paꞌue-ai negravetidhegraveu rai-haha ho ra ajꞌami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Madhutu iia-iia na atora segraveradhodhoka uri jꞌara-jꞌara dhu egraveegravenana ele iia dꞌara di 23 Ladhe segravemidhegraveu bisa tao madhutu atora segravera rapangee na begraveli-camegravedꞌa dhegraveu pak-abꞌua si aa peka na regravengu se dꞌegravelu-megraveu titu kegravena dhegraveu dhu tao iisi rasegravemi dhegraveu kegravepe paꞌegravera atora agamadhegraveu dhu dꞌara mako dhegraveu dhu pa-jꞌegravera ngiꞌu unu ra degravenge dhegraveu dhumajꞌegraveni sogo-tagu Madhutu iia-iiana aadꞌo Atora segravera bisa boe pamegraveungangee dhegraveu rai-haha degravenge dꞌaradhu dꞌegravei adꞌu-ue bhabhelu

31 Ama Lamatua hia le miu ma-

muri hiu nuka segravemi Negravengu pama-muri hari miu sama-sama degravenge Kris-tus Limuri ne Kristusmadhegravedi le egravetuera dhu kabꞌua risi egravetu baboa gꞌanaAmaLamatua Negraveti egraveegravena kamiuhudꞌipangee dhoka jꞌara-jꞌara dhu pakare-jꞌe dꞌara Lamatua 2 Pangee dhoka

212 Roma 64 213 Epesus 21-8 214 Lii Yunani suri peka na ldquoTe ngaa Negravengu sakueele le hahuku egravedhi segravera lula Na paku nare le egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Kristusrdquo 214 Epesus 215 216 Roma 141-6 219 Epesus 416 31 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101

Kolose 33 396 Kolose 316jꞌara-jꞌara dhu Lamatua dꞌegravei Bakupusi-pahae degravenge jꞌara dhu dhod-hoka pakarejꞌe dꞌara dhegraveu rai-haha di3 Te miu madhe kahegravei ropa Kristusmadhe Hegraveia mamuri hiu miu egraveegravenakalau boe lula miu paꞌegraveki le degravengeKristus dhu bera-bera degravenge AmaLamatua egravetu sorga 4 Kristus mamuriegravetu dꞌara miu aa Na pabeꞌa mamurimiu Begraveli-camegravedꞌa ropa Na legravepa harimai miu cegraveu palere-lere degravenge Nekahegravei egravetu dꞌara dadedha degravenge kapaiNa

Mamuri rupa dhui aa mamuri rupahiu

5 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi pegraveci eeleku dadꞌegravei dꞌara dhu neo tao bhabhelu-katubꞌa Nuka segravemi dꞌara dꞌegravei taojꞌara karehe degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boedhegraveu egravemu-kamali egraveu dꞌara dꞌegravei taojꞌara-jꞌara kajꞌalu dꞌara dꞌegravei dhu neotao madhutu dadꞌegravei dꞌara di dꞌaradꞌegravei tao bhabhelu rupa-rupa aa man-gaꞌa dhu dꞌegravei dhoka aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi unuegraveu di (madhutu iia-iia na segravera sanuka segravemi egraveu sogo-tagu lula egraveu dedꞌepadedha-dedha jꞌara leo dhu seti eeleLamatua) 6 Jꞌara seꞌe se ka dhu taoAma Lamatua nasa titu kegravena toke Naneo huku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu roꞌo boenanene Ne 7 Uru egraveegravena miu mamurisegravemi egraveegravena ka lula dꞌara miu paꞌegravekidegravenge jꞌara bhelu segravera

8 Te ngaa limuri ne miu hudꞌi pegravecieele ku dadꞌegravei dꞌara dhu neo adꞌu-ue bhabhelu aaꞌi-aaꞌi Nuka segravemidꞌegravei nasa dꞌara pana-magꞌoro tegravekadꞌara degravenge dhegraveu padhai lii paꞌeleiie kolongara dhegraveu degravenge padhai liikajꞌalu 9-10Aa miu egraveci degravenge egraveci bakukapodꞌe-kabegraveli Lula miu core eelele dadꞌegravei dꞌara dhu neo tao bhelu aategraveke eele jꞌara mamuri dhui segravera

Aa limuri ne miu gati degravenge dꞌaradhu hiu Egraveegravena nuka segravemi dhegraveu coreeele le megravedha-papake dhui dhu ka-jꞌalu segravena ka silumegravedha hiu dhumegraveuAma Lamatua ka dhu pajꞌajꞌi miu

Aa limuri ne Na tao miu asa tadhepabeꞌa-beꞌa Negravengu aa tao miu jꞌajꞌi caropa degravenge Ne 11 Egravetu dꞌara mamurihiu ne egravedhi hagꞌe boe na regravengu segraveradhegraveu Yahudi do dhegraveu Yahudi boedhegraveu dhumadhutu suna do dhegraveu dhusuna boe dhegraveu leo rai kara do dhegraveudhu adꞌa aadꞌo dhegraveu egravenu do egravenuboe Seꞌe se kolo-karisi na aadꞌo Tengaa dhu legraveke ka ladhe regravengu paꞌegravekidegravenge Kristus aa Negravengu mamuri egravetudꞌara ra

12 Ama Lamatua hagꞌe nare le miulula Na sue miu Dadꞌegravei Na segravenaka miu jꞌajꞌi dhegraveu mola-megraveci Na dhuleko-leo negraveti dhegraveu rai-haha leo segraveraNegraveti egraveegravena ka miu hudꞌi jꞌajꞌi ku dhegraveudꞌara hua iia dꞌara beꞌa pahaha iisi liimako degravenge taha mere dꞌara 13 Miuhudꞌi taha mere dꞌara aa egraveci tadhemegraveu egraveci Ladhe negraveti miu abhu dhutenge lii langu degravenge angalai na nabaku tegraveka dꞌara degravenge ne Te ngaamiu hudꞌi pabhegravelu eele sasala na aaabho ne nuka segravemi Lamatua dhu pab-hegravelu eele le sasala miu 14 Sanegravedꞌeee Te sasue egraveegravena risi aaꞌi negraveti ngaa-ngaa De miu hudꞌi pake sasue ne egravetudꞌara miu nuka segravemi megravedha-papakeegravetu ua Te sasue egraveegravena nuka segravemi loahegravengu dhu egravedhimanegravenu segravena ka jꞌajꞌisigꞌi dhu saraga titu kegravena Neꞌe ne kadhu paꞌegraveki egravedhi jꞌajꞌi mi egraveci

15 Egravedhi bisa padame degravenge AmaLamatua lula Kristus De miu hudꞌisoro tegraveke kahegravei dadame Kristus neuri dꞌara miu Te Lamatua dꞌegravei kamiu aaꞌi-aaꞌi mi mamuri mera-miluegraveci degravenge egraveci lula miu paꞌegraveki jꞌajꞌingiꞌu egraveci Aa dꞌara miu hudꞌi meꞌamanegravengi makasi lula Lamatua unuNa ka hagꞌe nare miu

16 Hudꞌi laa Lii Holo-Nori Kristusuri dꞌara miu degravenge mamuri miukahegravei Lii Holo-Nori seꞌe nuka segravemimegravedha-panyau dhu kabꞌua dhu Napangegravedꞌu mi miu Lii seꞌe padꞌelo

39-10 Epesus 422 39-10 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 126 Epesus 424 311 Egravetu dꞌara Alkitablii Yunani peka na ldquodhegraveu Barbar degravenge dhegraveu Skutiardquo Ra peka dhegraveu Barbar se dhegraveu leo rae kara dhupea egravetu liꞌu koasa paredha Roma Aa ra cap dhegraveu Skutia segravera dhegraveu degravenge boe adꞌa 313 Epesus4232

Kolose 317 397 Kolose 47jꞌara homiu bisameꞌamadha jꞌara ae-ae madhutu ngangee Lamatua Kamiu bisa pake Lii seꞌe segravena ka ajꞌa-nori aa pasanegravedꞌe miu egraveci degravengeegraveci Ladhe nori dhegraveu-dhegraveu miu magedegravenge sakaa te ngaa pake lii degravengedꞌara dhu taleo moro-moro dhu pegravenudegravenge rasa makasi Pake lii sodꞌa koa-kio lii sodꞌa dhu miu abhu negraveti RohMola-Megraveci Lamatua aa lii sodꞌa dhumiu mesa mi suri ho koa-kio AmaLamatua 17 Miu jꞌajꞌi le ai gꞌananegraveti Yesus Kristus De sanegravedꞌe teaaꞌi-aaꞌi dhumiu padhue-padhai segraveramegraveti kolongara Lamatua Aa aaꞌi-aaꞌi dhu miu tao segravera megraveti kolongaraLamatua kahegravei De baku bhegravelu taoaaꞌi-aaꞌi degravenge kolongara Kegravetu miuYesus Kristus Aa manegravengi makasitaruu mi Ama Na Ama Lamatua

Mamuri dhegraveu Kristen egraveci degravenge egravecihudꞌi segravemi ngaa sa

18 Bhegraveni dhu degravenge dhegraveu egravemu Miuhudꞌi mamuri nanene ku dhegraveu egravemumiu lula egraveegravena ka dhu legraveke mi dhegraveu-dhegraveu dhu madhutu Yesus Kristus

19 Mone dhu degravenge dhegraveu egravemu Miuhudꞌi sue ku dhegraveu egravemu miu aa bakusakaa degravenge ne ka papegravedꞌa dꞌara na

20 Ana-ana aaꞌi-aaꞌi Miu hudꞌinanene ina-ama miu egravetu madha jꞌaraaaꞌi-aaꞌi ra te egraveegravena ka dhu pakarejꞌedꞌara Ama Lamatua

21 Ina-ama aaꞌi-aaꞌi Miu baku egravenyiaa lii taka lelimi ana-anamiu te aadꞌona ra nasa ka ra parui Mage-magedꞌara ra taꞌuꞌa degravenge miu

22 Dhegraveu sabꞌa segravera Egravetu rai-hahane miu hudꞌi tao ku madhutu dadꞌegraveilamatuamiu egravetu dꞌara sasabꞌa aaꞌi-aaꞌira Mage dhoka mere dꞌara di lodꞌodhu lamatua miu egravetu madha miuTe ngaa tenge la jꞌara ho pakarejꞌetaruu dꞌara ra Sabꞌa degravenge beꞌa lulamiu dhu meꞌa na Ama Lamatua dhuladhe patae miu 23-24 Miu sadꞌi sabꞌangaa egraveegravena ka na sabꞌa la mola-mola

Miu hudꞌi sabꞌa sasabꞌa miu degravengedꞌara kateme hia lamatuamiu egravetu rai-haha ne nuka segravemimiu sabꞌa hia Kegravetuegravedhi Yesus Kristus De miu lalau-laloꞌo Ne te Negravengu ka dhu bꞌala rui-jꞌajꞌegravera miu degravenge hia miu pusaka25 Te ngaa ladhe miu sabꞌa legraveke boejꞌara begraveli-camegravedꞌa Na huku miu LulaNegravengu egraveegravena dhu bia boe cabegraveka aaladhe boe regravehu dhegraveu

41 Miu lamatua segravera Miu hudꞌi uri

ku dhegraveu dhu sabꞌa hia miu segravera degravengemola aa bia boe cabegraveka Sanegravedꞌe eete miu degravenge Lamatua egravetu sorga dhuuri miu kahegravei

Lii holo-nori2 Miu hudꞌi majꞌegraveni sabajꞌa Aa

miu hudꞌi maseꞌa ku degravenge jꞌara-jꞌaradhu miu padhai degravenge Ama Lamatuaaamanegravengi-mangajꞌi dhu pegravenu degravengedꞌara makasi 3 Baku bhegravelu sabajꞌahia jiꞌi aa manegravengi ho Ama Lamatuabhoke jꞌara segravena ka jiꞌi bisa lole degravengedhegraveu jꞌara-jꞌara dhu uru egraveegravena pahunilula-negraveti Kristus Sanegravedꞌe te jaꞌa egravetudꞌara bui ne lula jaꞌa padhue-padhaiKristus mi dhegraveu 4 Sabajꞌa segravena ka jaꞌabisa lole paledꞌa Lii Lolo Beꞌa ne segravenaka dhegraveu bisa reꞌa megraveu

5 Mamuri degravenge mola egravetu taloraaae dhegraveu dhu parcaya megraveka KristusPake paie-iie lodꞌo dhu taleo dhu AmaLamatua hia miu 6 Ladhe miu pad-hai lii padhai degravenge lii mako dhupalegraveke degravenge dꞌara dhegraveu Mage pad-hai dhu paroca dhegraveu Pake lii-lii dhulegraveke segravena kamiu bisa dhaa hari degravengebeꞌa ladhe abhu dhegraveu pakaregravei degravengemiu

Paulus suri paꞌegravele sasuri na7 Pe Tikikus dhiu lole degravenge miu

jꞌara mamuri jaꞌa Negravengu ne aꞌaripasue egravedhi dhu ladhe-leru dhegraveu-dhegraveuunu Lamatua dhu neꞌa boe roca Uruegraveegravena negravengu pakako sasabꞌa Lamatua

317 Epesus 519-20 318 Epesus 522 1 Petrus 31 319 Epesus 525 1 Petrus 37 320 Epesus 61 321 Epesus 64 325 Epesus 65-8 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1017Epesus 69 41 Epesus 69 45 Epesus 516 47 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2042 Timotius 412

Kolose 48 398 Kolose 418sama-sama degravenge jaꞌa kahegravei 8 Jaꞌapua na dhiu segravena ka paꞌegravera dꞌara miuaa lole degravengemiu jꞌaramamuri jiꞌi egravetuneꞌe 9 Jaꞌa pua Onesimus kahegravei legravepapalere degravenge ne Onesimus ne aꞌaripasue dhu sabꞌa neꞌa boe roca kahegraveiNegravengu ne dhegraveu miu Dua ra pe loledegravenge miu jꞌara-jꞌara dhu jꞌajꞌi le egravetuneꞌe

10 Aristarkus hia lii mahoꞌo kahegraveihia miu Ra taha ne egravetu dꞌara buisama-sama degravenge jaꞌa Markus aꞌarinegraveti Barnabas hia lii mahoꞌo kahegraveiUru egraveegravena jaꞌa moa mema le degravengemiu na ladhe Markus dhiu pangadꞌodegravenge miu na segravemi mere ne degravengebeꞌa 11Yesus (dhu egravedhi pangare neldquoYustusrdquo) hia liimahoꞌo kahegraveimimiuNegraveti angalai aaꞌi-aaꞌi dhu sama-samapakako sasabꞌa Ama Lamatua dhokaregravengu tegravelu ra seꞌe ka dhu jꞌajꞌi dhegraveusarani negraveti suku Yahudi Aa regravenguseꞌe ka dhu paꞌegravera dꞌara jaꞌa

12 Angalai miu Epapras egravetu neꞌe aana hiamiu lii mahoꞌo kahegravei Negravengu nedhegraveu sabꞌa hia Yesus Kristus Negravengune ka dhu loe boe sabajꞌa hia miudegravenge aꞌegravera na aa na manegravengi segravenaka Ama Lamatua paꞌegravera degravenge taopamegravecimiu aa taomiu jꞌajꞌimeꞌamegraveudadꞌegravei Na 13 Jaꞌa pasanegravedꞌe memamiu na Epapras ne dhu sabꞌa biahia miu degravenge dhegraveu-dhegraveu Kristen egravetukota Laodikia degravenge kota Herapolis

14 Abhu lii mahoꞌo kahegravei negraveti De-mas degravenge dote Lukas dhu egravedhi sue

15 Jaꞌa hia lii mahoꞌo mi aꞌari dhegraveuparcaya egravetu kota Laodikia Bakubhegravelu hia lii mahoꞌo jaꞌa mi mamaNimfa degravenge dhegraveu-dhegraveu parcaya dhutema pakaboko egravetu dꞌara egravemu na

16 Pe ladhe miu aaꞌi-aaꞌi mi egravetukota Kolose baca mere sasuri ne nami paꞌadhu hia dhegraveu-dhegraveu parcayaegravetu kota Laodikia segravena ka regravengu bacakahegravei Aa miu hudꞌi baca kahegravei sasuridhu jaꞌa paꞌadhu kegravedhi hia regravengu urusegravera

17 Pasanegravedꞌe Arkipus peka naldquoEgraveu baku bhegravelu pakako toke paꞌegravelesasabꞌa dhu egraveu segravemi more negravetiLamatuardquo

18 Baku bhegravelu peka na ra taha jaꞌaegravetu dꞌara bui ne era

Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iiaNami dedhamiu

Sasuri ne jaꞌa egravenyi ai pake kacui-aaijaꞌa unu ku

Salam negraveti jaꞌaPaulus

48 Epesus 621-22 49 Pilmon 10-12 410 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1929 272Pilmon 24 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1212 25 1313 1537-39 412 Kolose 17 Pilmon 23 414 2 Timotius 41011 Pilmon 24 417 Pilmon 2

1 Tesalonika 11 399 1 Tesalonika 23

1 TesalonikaSasuri Paulus ka egravecihia dhegraveu sarani egravetu kotaTesalonikaLii mahoꞌo negraveti Paulus si

1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus degravengeangalai jaꞌa Silas degravenge Timotius

Sasuri ne jiꞌi paꞌadhu hia miudhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi mi egravetu kota Tesa-lonika Miu ka dhu pamaꞌegravete merele ho madhutu Ama Lamatua egravedhidegravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus

Jiꞌi manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na hia miu homiu mamuri degravenge mera-milu

Paulus manegravengi makasi lula dhegraveuTesalonika parcaya taruu

2 Jiꞌi loe boe manegravengi makasi miAma Lamatua lula parcaya miuMegraveu-megraveda jiꞌi sabajꞌa hia miu aaꞌi-aaꞌi mi 3 Jiꞌi sanegravedꞌe sasabꞌa dhu miusabꞌa lula miu parcaya Ama Lamatuaaa sue Ne Miu loe boe negraveti jꞌara egraveegravenalula era sarai miu ka Lamatua YesusJiꞌi loe boe kahegravei ngegraveti jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi asa katangamadhaAma Lamatua

4 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jiꞌi ngeꞌa AmaLamatua sue miu Negraveti egraveegravena ka Nahagꞌe nare miu jꞌajꞌi dhegraveu Negravengu5 Uru egraveegravena lodꞌo jiꞌi dhiu asa Tesa-lonika jiꞌi peka-padhai degravenge miu LiiLolo Beꞌa Ama Lamatua Lodꞌo egraveegravenamiu pasa dhilu paie-iie ho nanene liipadhai lii jiꞌi Miu mesa boe dhokananene lii jiꞌi di te ngaa miu megravedhiunumi kahegravei koasa Ama Lamatua negravetiRoh Na dhu Mola-Megraveci egraveegravena Jꞌaraegraveegravena ka dhu tao miu tareꞌa-reꞌa segravemimere Lii Lolo Beꞌa egraveegravena Lodꞌo egraveegravenamiu megravedhi unu mi jꞌara mamuri jiꞌidhu tasa mera mia segravena ka meꞌatareꞌa-reꞌa jꞌara-jꞌara Lamatua 6 Lulamiu pamaꞌegravete mere le ho madhutudadꞌegravei Lamatua negraveti egraveegravena ka miu ma-muri madhutu tatao jiꞌi aa madhutujꞌaramamuri LamatuaYesus kahegravei Te

ngaa lodꞌo miu heka segravemi mere LiiLolo Beꞌa egraveegravena abhu dhegraveu dhu pasusamiu Masi ka segravemi egraveegravena te ngaadꞌara miu kalau boe-karegraveto boe lulaRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci pakare-jꞌe dꞌara miu

7 Degravenge segravemi egraveegravena miu padꞌelojꞌara hia dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi egravetupropensi Makedonia degravenge propensiAkaya 8 Mesa boe egravetu segravei di TeLii Lolo Beꞌa Lamatua dhu pale-legravemele Tesalonika negraveti miu seꞌe ka tokemia-mia De jiꞌi peka ngaa hari luladhegraveu aaꞌi-aaꞌi tadegravengi le lalegravekamiumiLamatua 9 Egravetu mia-mia dhegraveu palolopeka na miu uru na segravemi mere jiꞌidegravenge dꞌara kateme Ka miu core eelemegravedha-megravedha sogo-tagumi hegraveiamaimadhutu Lamatua dhu tareꞌa-reꞌa Temiu meꞌa le na Lamatua egraveegravena nukaAma Lamatua dhu mamuri Negravetiegraveegravena ka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti madhutuNe 10 Regravengu palolo kahegravei na miutatae mamai Ana Ama Lamatua negravetisorga nuka Yesus Uru egraveegravena dhegraveupamadheNe te ngaa Ama Lamatua kadhu pamamuri hari Ne Lodꞌo AmaLamatua huku dhegraveu rai-haha ne naLamatua Yesus ka dhu pakajꞌegraveu egravedhinegraveti nanasa Ama Lamatua

2Paulus sanegravedꞌe sasabꞌa na egravetu Tesa-

lonika1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu aaꞌi-aaꞌi mi

meꞌa le lodꞌo jiꞌi dhiu sabꞌa egravetu Tesa-lonika egravei kabhegravesu jiꞌi suti boe iiadꞌara 2 Miu sanegravedꞌe kahegravei lodꞌo jiꞌidhiu megraveka asa Tesalonika dhegraveu negravetikota Pilipi dhu tao le pasusa degravenge pa-jꞌegravera jiꞌi Te ngaa lula Lamatua paꞌegraveradꞌara jiꞌi ka jiꞌi bani lole Lii Lolo BeꞌaLamatua degravenge miu masi ka dhegraveuae dhu pamusu degravenge jiꞌi 3 Lodꞌoegraveegravena jiꞌi ngegraveti Lii Lolo Beꞌa hia miuasa Tesalonika ngegraveti boe lii ajꞌa-noridhu koe-kapengo Te jiꞌi dhiu tao boepagoa degravenge pakapodꞌe-kabegraveli miu

11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 171 16 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 175-9 22Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1619-24 171-9

1 Tesalonika 24 400 1 Tesalonika 2204 Aadꞌo Uru egraveegravena jiꞌi dhiu degravenge

dꞌara mola Ama Lamatua mesa Nadhu pajꞌujꞌu jiꞌi ho ngegraveti Lii Lolo BeꞌaNa asa miu Jiꞌi se neo boe pakarejꞌedꞌara dhegraveu rai-haha te ngaa pakarejꞌedꞌara Lamatua te Negravengu ka dhu patiginegravedhi dꞌara jiꞌi segravena ka neꞌa mola dokoe

5 Miu meꞌa kahegravei na jiꞌi se hegravebꞌamegravenyi boe ngaa hari tenge leto ca doisa negraveti miu Ama Lamatua dhu neꞌadꞌara jiꞌi 6 Sasabꞌa jiꞌi ne tenge boelii koa-kadꞌiri negraveti dhegraveu rai-haha donegraveti miu aa negraveti dhegraveu leo kara kahegravei7 Jiꞌi se dhegraveu pajuu-paleha KristusJiꞌi degravenge hak kahegravei tao ngiꞌu samasegravemi dhegraveu aae-dhegraveu kapai te ngaajiꞌi ngoꞌo boe padedha iisi segravemi egraveegravenaLodꞌo segravera jiꞌi tao ngiꞌu jiꞌi egraveci egraveegravenaka degravenge ana iiki egravetu talora aae miuJiꞌi padꞌelo sasue mi dedha miu kahegraveinuka segravemi ina dhu pasusu ana na 8 Jiꞌidhiu homesa boe dhoka ngegraveti Lii LoloBeꞌa hia miu di te ngaa jiꞌi soro iisikateme aae kahegravei lula jiꞌi sue miu selieele

9 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Ele boe miusanegravedꞌe era jiꞌi sabꞌa dhu ngeꞌa boejꞌegravera megraveu-megraveda ho abhu unu mingangaꞌa-nganginu Te jiꞌi dꞌegravei boepajꞌegravera miu lodꞌo ngegraveti Lii Lolo Beꞌaasa miu 10 Miu megravedhi unu misegravemi egraveegravena kahegravei Ama Lamatua ropadhu jiꞌi bera-bera degravenge miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu parcaya le jiꞌi mamuridegravenge dꞌara mola dhu tao boe salangaa-ngaa 11 Miu meꞌa kahegravei jiꞌilalau-laloꞌo miu egraveci egraveegravena ka degravengeama matana ladhe-leru ana-ana na12 nuka segravemi paꞌegravera dꞌara miu aaꞌi-aaꞌi mi pasanegravedꞌe degravenge pamako miusegravena kamamuri dhumegraveci ho pakare-jꞌe dꞌara Lamatua Te Negravengu ka jꞌajꞌiDhegraveu Aae dhu paroa le miu segravena kajꞌajꞌi ana kabarai Na aa abhu pakabꞌuabera-bera degravenge Negravengu

Lamatua sabꞌa egravetu dꞌara miu13 Jiꞌi maꞌegravete boe manegravengi makasi

mi Ama Lamatua lula lodꞌo miutadegravengi lii lolo negraveti jiꞌi miu segravemimere

boe lii holo-nori negraveti dhegraveu rai-hahate ngaa Lii Holo-Nori egraveegravena kapua nanegraveti Ama Lamatua Negravengu unu Na kadhu sabꞌa egravetu dꞌaramiu dhegraveu parcaya

14 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu heka mad-hutu jꞌara Lamatua kegravena te ngaadhegraveu-dhegraveu miu pasusa le miu Demiu se abhu jꞌajꞌegravera egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu parcaya egravetu propensi Yudeadhu dhegraveu Yahudi regravengu mesa ra pa-jꞌegravera regravengu lula ra legraveka Yesus Kris-tus

15 Abhu dhegraveu Yahudi dhu pusi-pahae boe dadꞌegravei Ama Lamatua Negravetiegraveegravena ka ropa Ama Lamatua pua dhegraveuregraveti lii padhai Na mai asa regravengu karegravengu pajꞌegravera degravenge hake pamadhesi Ra pamadhe Lamatua Yesus degravengejꞌara segravemi egraveegravena kahegravei Limuri ne ratenge jꞌara ho babegravega eele jiꞌi kahegraveiRegravengu pamusu degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌira ka Ama Lamatua dꞌegravei boe regravengu16Ngaa hari ra tenge jꞌara ae-ae segravenaka jiꞌi pakako ia ka Lii Lolo Beꞌa hiadhegraveu leo Dhegraveu Yahudi se roꞌo boe hoLamatua pala-bagi mamuri hia dhegraveuleo kara kahegravei Degravenge jꞌara egraveegravena kasasala regravengu segravemi tao udhu sa HegraveiaAma Lamatua nasa ka huku si

Paulus neo paraga hari degravenge dhegraveusarani egravetu Tesalonika

17Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Masi ka egravedhi paka-jꞌegraveu te ngaa pakajꞌegraveu boe egravetu dꞌaraJiꞌi tenge-tenge jꞌara ho ladhe abhulodꞌo dhu taleo jiꞌi dhiu hari paꞌasu-pareo degravenge miu te dꞌara jiꞌi neo aele 18 Jaꞌamesa ku neo ae le kahegravei dhiupangadꞌo degravengemiu te ngaa dhegraveu aaenidhu loe boe bhabhae jaꞌa 19 Miumeꞌa nga tao ka jiꞌi neo dhiu paragadegravenge miu sina ma Lula jiꞌi maenamiu Miu ka dhu pakarejꞌe degravengepaꞌadhu dꞌara jiꞌi Ladhe miu aadꞌocee hari ka dhu kegravepe paꞌegravera kolongaraLamatua Yesus Ladhe Lamatua legravepahari mai dꞌara jiꞌi taleo lula miu seꞌeka 20Mema tareꞌa Miu seꞌe se ka dhupakabꞌua sasabꞌa jiꞌi aa pataleo dꞌarajiꞌi

214 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 175 215 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 92329 134550142519 17513 1812

1 Tesalonika 31-2 401 1 Tesalonika 453

Paulus pamaꞌegravete segravena ka Timotiuslaꞌe asa Tesalonika

1-2 Segravena ka miu meꞌa ca hari ni jiꞌikako tegraveke eelemiu egraveegravenamadhutuboedadꞌegravei jiꞌi Jiꞌi neo ae le dhiu paragadegravenge miu te ngaa bisa megraveka Lulajiꞌi ngoꞌo heka mate panegravebhu hegraveiajiꞌi pamaꞌegravete le ho pua Timotius dhiuTe ngaa jaꞌa degravenge Silas pea egravetu kotaAtena Timotius ne aꞌari jiꞌi Negravengune angalai jiꞌi egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌadhu bera-bera pakako Lii Lolo BeꞌaLamatua Yesus Jiꞌi pua na dhiu ho naajꞌa miu aa paꞌegravera dꞌara miu segravena kamiu asa parcaya egravera Ama Lamatua3 Degravenge jꞌara neꞌe ladhe miu paragadegravenge sasusa dꞌaramiu roe boe Kegravepepaꞌegravera-egravera lalegraveka miu Te miu meꞌale dhegraveu cee dhu parcaya Kristus tatuna paraga degravenge jꞌajꞌegravera 4 Ca hari nilodꞌo jiꞌi degravenge miu era jiꞌi pasanegravedꞌelemiu peka na dhegraveu cee dhu parcayaLamatua Yesus begraveli-camegravedꞌa paragadegravenge rupa-rupa sasusa Limuri nejꞌajꞌi le si

5 Lula jaꞌa susa titu kegravenanegraveti jꞌajꞌegraveramiu seꞌe ka negraveti egraveegravena ka jaꞌa pua Tim-otius dhiu asa Tesalonika ho jiꞌi ngeꞌamegraveu kegravena miu parcaya era Lamatuado aadꞌo Te jaꞌa mage-mage dhegraveuaae nidhu dadugu miu ho miu sorokabodho mi Lamatua Ladhe jꞌajꞌi kasegravemi egraveegravena sasabꞌa jiꞌi uru segravera ele iiedꞌara

Timotius legravepa negraveti Tesalonika6 Lai-lai ne Timotius legravepa hari

mai negraveti Tesalonika Ka negraveti lii dhupakarejꞌe dꞌara jiꞌi Na lolo na miuparcaya Kristus era aa miu egraveci pasuedegravenge egraveci Na peka kahegravei na miungee jiꞌi segravemi mia dhu jiꞌi sanegravedꞌe miukahegravei

7-8 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Masi ka egravetu neꞌejiꞌi ako rasa bia lula abhu susa ae negravetimia-mia te ngaa ropa tadegravengi lii lolo

Timotius ka dꞌara jiꞌi tareꞌa-reꞌa abhukarejꞌe Lula limuri ne jiꞌi ngeꞌa lemiuparcaya Lamatua era

Paulus sabajꞌa hia dhegraveu sarani egravetuTesalonika

9 De jiꞌi manegravengi makasi ae-ae miLamatua degravenge dꞌara dhu karejꞌe titukegravena lula miu madhutu Ne taruu10 Megraveu-megraveda jiꞌi loe boe sabajꞌa segravenaka categraveka sa egravedhi paraga hari Jiꞌi neoajꞌa miu segravena ka pamegraveci dꞌara miu egravetujꞌara mamuri Lamatua

11 Jiꞌi sanao segravena ka Ama Lamatuaegravedhi aa Kegravetu egravedhi Yesus Kristusbhoke jꞌara segravena ka jiꞌi dhiu paragahari degravenge miu 12 Jiꞌi manegravengi segravenaka Lamatua hia miu asa pasue risieele hari Nuka segravemi egraveegravena kahegravei miudegravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra asa pasuesegravemi dhu jiꞌi sue miu 13 Degravenge segravemiegraveegravena Lamatua paꞌegravera dꞌara miu homamuri mola degravenge mera-milu tokebegraveli-camegravedꞌa Lamatua Yesus legravepa harimai degravenge dhegraveu unu Na miu bisatitu kahegravei egravetu katanga madha AmaLamatua egravedhi degravenge dui heka sasala-sasigo

4Jꞌara mamuri dhu pamahoꞌo dꞌara

Ama Lamatua1 De aꞌari segravemi neꞌe ka Jiꞌi pamako

miu segravena ka miu mamuri pamahoꞌodꞌara Ama Lamatua segravemi dhu jiꞌi ajꞌale miu Mema mamuri miu madhutule jꞌara segravera aaꞌi-aaꞌi te ngaa lula egravedhijꞌajꞌi le dhegraveu unu Lamatua Yesus kajiꞌi manegravengi miu ho tenge jꞌara dhubeꞌa risi hari 2 Miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌale ngaa dhu jiꞌi ajꞌa miu pake koasanegraveti Lamatua Yesus 3 Dadꞌegravei AmaLamatua nuka mamuri mola-megraveciBaku mamuri kajꞌalu egravetu dꞌara paꞌegravecibhegraveni-mone 4 Miu hudꞌi meꞌa lalaungiꞌu miu unu mi segravena ka mamurimola-megraveci ho dhegraveu pakabꞌua miu5 Baku mamuri madhutu dadꞌegravei dꞌara

31-2 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1715 36 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 185 44Lii Yunani peka na ldquoMiu egraveci-egraveci ka hudꞌi meꞌa lalau lsquoera kanatarsquo miu unu mirdquo lsquoEra kanatarsquo egravetu negravei sasoana bisa lsquongiꞌu aaersquo do lsquongiꞌu (diri)rsquo Abhu kahegravei dhu peka na egravetu ayat neꞌe lsquoera kanatarsquo sasoa na lsquodhegraveuegravemursquo Ladhe segravemi egraveegravena sasoa ayat ne peka na ldquoMamuri mola degravenge dhegraveu egravemu egraveurdquo

1 Tesalonika 46 402 1 Tesalonika 57mi segravemi dhegraveu dhu dhae tadhe megravekaAma Lamatua 6Mage abhu dhegraveu dhuneo tao karehe aa neo tenge oto dhurisi negraveti dhegraveu dhu sama-sama parcayaAma Lamatua Te Ama Lamatua kaKegravetu dhu egraveegravena na bꞌala bhabhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi segravera Jꞌara seꞌe jiꞌipeka le degravenge miu pegraveri-pegraveri hari aapasanegravedꞌe le miu karegravei negraveti uru ka7 Te Ama Lamatua paroa nare le egravedhisegravena ka jꞌajꞌi mi dhegraveu unu Na Mad-hutu dadꞌegravei Na egravedhi hudꞌi mamuridegravengemola-megraveci baku degravenge kajꞌalusegravemi dhegraveu dhu tao jꞌara makae Bakusegravemi egraveegravena 8 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu ceeka dhu madhutu boe lii holo-nori nenegravengu egraveegravena segravemi boe jiꞌi aa tule eeleAma Lamatua kahegravei dhu hia le miuRoh Na dhu Mola-Megraveci

9 Madhutu ngangee jaꞌa suri hariia ka hia miu jꞌara-jꞌara pasue aꞌaridegravenge aꞌari lula Ama Lamatua mesaNa ka dhu peka le na miu hudꞌi pasueku egraveci degravenge egraveci 10 Jiꞌi tadegravengi lemiu sue aꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetu propensiMakedonia negravei Te ngaa aꞌari aaꞌi-aaꞌiJiꞌi manegravengi segravena ka miu sue dhegraveu leorisi eele hari 11 Tenge jꞌara segravena kamiu mamuri degravenge mera-milu Bakusoro iisi sa dꞌara lii langu dhegraveu leote ngaa egraveci-egraveci ka laladhe mamurina Miu hudꞌi sabꞌa tenge ngangaꞌa-nganginu degravenge kacui-aai miu mesami Baku maena dhegraveu leo Seꞌe se jiꞌipasanegravedꞌe le miu karegravei negraveti uru ka12 Ladhe miu mamuri segravemi egraveegravena miupabia boe dhegraveu leo Ladhe dhegraveu dhulegraveka boe Kristus regravedhi miu mamurisegravemi egraveegravena tatu ra peka na ldquoWaaDhegraveu dhu madhutu Lamatua Yesussegravera mamuri ra mola tareꞌa ngardquo

Mamai hari Lamatua Yesus13 Aꞌari Limuri ne jaꞌa neo peka

ngaa egraveci segravena kamiumeꞌamegraveu jꞌara-jꞌara lula-negraveti dhegraveu madhe Egravedhi teꞌana dhegraveu dhu madhe le begraveli-camegravedꞌana mamuri hari De ladhe negraveti dhegraveuunu Lamatua egravecimadhemiu baku taongiꞌu mi jꞌegravera nuka segravemi dhegraveu leo dhureꞌa boe jꞌara egraveegravena 14Te egravedhi teꞌa na

Yesus dhu madhe le ka Ama Lamatuapamamuri hari Ne De ladhe segravemiegraveegravena tatu Ama Lamatua pamamurihari kahegravei dhegraveu parcaya dhu madhesegravera aa oru nare si aaꞌi-aaꞌi ra bera-bera degravenge Lamatua Yesus

15-17 De ladhe Lamatua Yesus maihari Na puru negraveti sorga asa rai-hahane egraveegravena na degravenge paredha dhu liimegravedhu aae Ka kegravetu kapai negraveti ana-ana pajuu egravetu sorga hia paredha hotiu tegravebhe Hegraveia dhegraveu unu Lamatuadhu madhe segravera mamuri hari Karegravengu degravenge egravedhi dhu mamuri eralegraveke dedꞌe asa raꞌi-liru ho aaꞌi-aaꞌi tisoru mamai Lamatua Yesus Egravele egraveegravenana egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti mamuri paꞌegravecidegravenge Ne taa-taa

Mi nanene pabeꞌa-beꞌa lula ngaadhu jiꞌi peka ne Lamatua unu Na kadhu peka-padhai 18 De ladhe segravemiegraveegravena miu hudꞌi paꞌegraveki lii ajꞌa-nori nesegravena ka paꞌegravera dꞌaramiu egraveci degravenge egraveci

5Paꞌegravera ho segravemi mamai Lamatua

1 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jiꞌi suri ia ka laapeka na mamai Lamatua legraveke hakepegraveri do tanggal pegraveri 2 Lula miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa na mamai Na degravengesahegraveka segravemi dhegraveumanaꞌu dhumai remegraveda 3 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae dhumadhegravedi mau-mau te ngaa cagꞌagꞌalaa paraga degravenge jꞌajꞌegravera Mamai Nasama kahegravei degravenge dhegraveu bhegraveni dhucagꞌagꞌa laa kabake pegravedꞌa neo naraiisi Ladhe paraga le jꞌara neꞌe egravedhipakajꞌegraveu iisi tasamia hari Egraveci egraveegravena kadegravenge mamai Lamatua

4-6 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Mage dhokamamai Na nuka segravemi dhegraveu manaꞌudhu mai re talora megraveda legraveke degravengemiu dhu bhegravejꞌi luu Mage legraveke miusegravemi egraveegravena kahegravei Egravedhi mamuri hekaegravetu dꞌara maroga segravemi dhegraveu leo dhubhegravejꞌi luu era De egravedhi dhu legraveka leLamatua Yesus mamuri le egravetu dꞌarasaraa ti paꞌegravera soru mamai Ne aajꞌaga paie mamuri egravedhi Jꞌara seꞌeaaꞌi-aaꞌi miu meꞌa le 7 Te dhegraveu dhu

415-17 1 Korintus 1551-52 52 Mateos 2443 Lukas 1239 2 Petrus 310

1 Tesalonika 58 403 1 Tesalonika 528bhegravejꞌi na bhegravejꞌi re megraveda Aa dhegraveudhu mahu na mahu re megraveda 8 Tengaa miu baku segravemi egraveegravena lula egravedhidhu mamuri le egravetu dꞌara saraa Miuhudꞌi jꞌaga paie mamuri miu Ladhemiu parcaya taruu Lamatua aa ma-muri pasue egraveegravena sama segravemi sordadꞌudhu pake kodho begravesi dhu paꞌabhekakara Aa ladhemiumaena taruumiLamatua Yesus dhu hia miu pakajꞌegraveunegraveti nanasa Ama Lamatua egraveci egraveegravena kadegravenge sordadꞌu dhu paꞌabhe kegravetu nadegravenge solo begravesi

9 Ama Lamatua hagꞌe boe egravedhi hoNa huku ti Te ngaa Na hagꞌe egravedhisegravena ka abhu mamuri sadꞌi egravedhi legravekaKegravetu egravedhi Yesus Kristus 10 Te Namadhe le gati egravedhi De ladhe Na legravepahari mai egravedhi mamuri taa-taa degravengeNemasi ka egravedhimadhe le domamuriera 11 Negraveti egraveegravena ka pake lii-lii jaꞌaseꞌe segravena ka hia karejꞌe degravenge paꞌegraveraegraveci degravenge egraveci segravemi dhu miu tao lekaregravei negraveti uru egraveegravena ka

Paulus ajꞌa-nori dhegraveu sarani egravetuTesalonika

12 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Sanegravedꞌe ho pak-abꞌua ina-ama dhu jꞌajꞌi kegravetu egravetu ju-maꞌat Te regravengu segravera sabꞌa dhu reꞌaboe jꞌegravera hia miu aa pasanegravedꞌe miusegravena ka miu baku manahu asa dꞌarasasala 13 Padꞌelo sasue miu degravengera segravena ka reꞌa na miu pakabꞌua silula regravengu sabꞌa bia hia miu Mamuridame egraveci degravenge egraveci

14 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Abhu pegraveri-pegraverijꞌara era dhu jiꞌi neo pasanegravedꞌe miudhegraveu dhu bai-eedꞌa segravera peka si segravenaka ra sabꞌa degravenge dꞌara majꞌegraveni Dhudꞌara roe paꞌegravera si Dhu haha sarimumere si Taha dꞌara aa lii mako midhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

15 Sanegravedꞌe bhabhelu baku bꞌaladegravenge bhabhelu Te ngaa tenge jꞌarasegravena ka tao beꞌa degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌira Baku tao beꞌa dhoka degravenge dhegraveuegravedhi di te ngaa degravenge dhegraveu leo karakahegravei

16 Pakarejꞌe dꞌara taruu 17 Sabajꞌamegraveu-megraveda 18 Sadꞌi paraga degravenge

ngaa egraveegravena ka jꞌajꞌegravera do karejꞌe-karae manegravengi makasi mi LamatuaTe Ama Lamatua dꞌegravei dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu madhutu Yesus Kristus tao segravemiegraveegravena

19 Baku magee sasabꞌa RohLamatua 20 Ladhe abhu ca dhegraveunegraveti talora dhegraveu parcaya dhu pekana negravengu abhu le lii moa negraveti AmaLamatua mage miu pusi-pahae boelii padhai na 21 Te ngaa miu hudꞌikanucu ku paie-iie lii egraveegravena mai tareꞌanegraveti Lamatua do aadꞌo Ladhe tareꞌana madhutu 22Te ngaa pakajꞌegraveu negravetingaa-ngaa dhu karehe

Paulus paꞌegravele sasuri na23-24 Jaꞌa sabajꞌa manegravengi Ama

Lamatua ho pamegraveu dꞌara degravenge ma-muri miu aaꞌi-aaꞌi mi Negravengu egraveegravena kadhu uri ho egravedhi bisa mamuri dameegraveci degravenge egraveci Degravenge jꞌara segravemi egraveegravenaladhe dꞌai lodꞌo mamai hari Lamatuaegravedhi Yesus Kristus miu bisa titu egravetukatanga madha Na degravenge ngiꞌu aaemiu dꞌara miu degravenge samanga miudhudegravenge boe sasala ngaa-ngaa Jꞌarana segravemi egraveegravena ka Te Lamatua Yesusdhu paroamiu jꞌajꞌi dhegraveu unu Na dhumonya boe Ngaa dhu Na peka Na taomadhutu sama segravemi egraveegravena ka De egraveegravenana Na lere negraveti miu degravenge mola-megraveciasa katanga madha Ama Lamatua

25 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Baku bhegravelumanegravengi-mangajꞌi hia jiꞌi egravetu neꞌe

26 Jaꞌa manegravengi segravena ka miu hia liimahoꞌo jiꞌi kahegravei mi dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi egravetu segravera

27 Jaꞌa manegravengi degravenge kolongaraLamatua Yesus ho miu baca hia ju-maꞌat aaꞌi-aaꞌi ra isi sasuri jaꞌa ne

28 Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhiYesus Kristus padꞌelo dꞌara hua iia Nami dedha miu aaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaSaloomPaulus

58 Yesaya 5917 Epesus 613-17

2 Tesalonika 11 404 2 Tesalonika 23

2 TesalonikaSasuri Paulus ka duahia dhegraveu sarani egravetu kotaTesalonikaLii mahoꞌo

1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus aaangalai jaꞌa Silas degravenge Timotius

Sasuri neꞌe jiꞌi paꞌadhu hia miudhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi egravetu kota Tesa-lonika Miu ka dhu pamaꞌegravete merele ho madhutu Ama Lamatua egravedhidegravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus 2 Jiꞌimanegravengi segravena ka Regravengu padꞌelo dꞌarahua iia Ra hia miu ho miu mamuridegravenge mera-milu

3 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Dhu legraveke ladheegravedhi loe boe manegravengi makasi mi AmaLamatua lula miu asa parcaya Ne aaasa pasue egraveci degravenge egraveci 4Negraveti egraveegravena kajiꞌi palolo degravenge dhegraveu sarani egravetu mia-mia lula-negraveti mamurimiu Jiꞌi palolopeka na masi ka dhegraveu leo pajꞌegraveramiute ngaa miu rai boe negraveti parcaya mi

5 Seꞌe se peka na begraveli-camegravedꞌaAma Lamatua jꞌue lii langumiu degravengemola Te jꞌajꞌegravera dhu miu pasae egraveegravenaka hia miu nia jꞌajꞌi mi dhegraveu unuNa Aa Negravengu egraveegravena Dhegraveu Aae miu6Bakumadhaꞌu te Lamatua pamaꞌegravetelii langu degravenge boe bia cabegraveka Miladhe ee Begraveli-camegravedꞌa Na bꞌala midhegraveu dhu pajꞌegravera miu 7Aa Negravengu hiamiu ae mere dꞌara negraveti jꞌajꞌegravera dhu mipasae kahegravei Segravemi egraveegravena mi dedha jiꞌikahegravei

Seꞌe se jꞌajꞌi lodꞌo Lamatua Yesuspuru mai negraveti sorga palere-leredegravenge ana pajuu Na segravera dhu egraveratitu kegravena 8 Regravengu puru mai degravenge aidhu heo robhe-robhe Hegraveia Na bꞌalami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu roꞌo boe tadheAma Lamatua aa dhu madhutu boeLii Lolo Beꞌa negraveti Lamatua Yesus 9Nahia huku dhu bia titu kegravena mi regravengu

aaꞌi-aaꞌi ra ka palaho si taa-taa Nababegravege si negraveti katanga madha Naka ra rasa heka koasa Lamatua dhukapai 10 Lodꞌo Na mai egraveegravena dhegraveuparcaya aaꞌi-aaꞌi ra pacaꞌe padedha-dedha kolongara Na aa ra pakabꞌuaNe Begraveli-camegravedꞌa miu egravetu talora aaedhegraveu-dhegraveu parcaya segravera kahegravei lulamiu segravemi mere le Lii Lolo Beꞌa dhuuru egraveegravena jiꞌi peka le degravenge miu

11 Negraveti egraveegravena ka megraveu-megraveda jiꞌimaꞌegravete boe manegravengi-mangajꞌi hiamiu segravena ka madhutu aꞌabhu AmaLamatua na miu nia jꞌajꞌi dhegraveu unuNa Jiꞌi manegravengi segravena ka Na hiakoasa Na mi miu kahegravei ho miu bisatao madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌamadhutu ngaa dhu miu parcayaaa madhutu ngaa dhu miu neo tao12 Ladhe miu mamuri degravenge jꞌarasegravemi egraveegravena dhegraveu dedꞌe padedha-dedha kolongara Lamatua Yesus Aamiu abhu koa-kadꞌiri kahegravei lula miumadhutu Ne Seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra mainegraveti babeꞌa dꞌara Ama Lamatua egravedhidegravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus

2Dhegraveu bhelu-katubꞌa hudꞌi mai uuru

ku heka Lamatua Yesus legravepa hari kegravena1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Neꞌe ne jiꞌi neo

peka degravenge miu pegraveri lodꞌo Kegravetu egravedhiYesus Kristus puru mai aa degravengejꞌara tasamia egravedhi bisa paꞌegraveci degravengeNe 2 Dhegraveu baku pagoa miu ho miele ngangee ropa tadegravengi dhegraveu pekana Lamatua dhu mai hari le Masika ra peka na regravengu tadegravengi negravetiRoh Lamatua do negraveti dhegraveu do abhusasuri negraveti jiꞌi mage miu legraveka kahegraveiTe segravera sa ra leko-monya 3 Bakusoro tegraveka dhegraveu pagoa miu Te begraveli-camegravedꞌa ca dhegraveu dhu bhelu-katubꞌacegraveu uuru mai heka Lamatua Yesuslegravepa hari kegravena Dhegraveu neꞌe ne palabꞌadegravenge Lamatua toke dhegraveu ae mad-hutu ne ho palabꞌa degravenge Lamatuakahegravei Dhegraveu neꞌe ne mema seli-kolane Negraveti egraveegravena ka negravengu hudꞌi

11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 171 19 Yesaya 210 21 1 Tesalonika 415-17

2 Tesalonika 24 405 2 Tesalonika 35maso ku asa dꞌara naraka 4 Na pad-edha iisi na risi negraveti dewa aaꞌi-aaꞌira aa palabꞌa aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu sogo-tagu Toke na maso asa dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatuaka na padedha iisi akunegravenguna ldquoJaꞌane Lamatuardquo

5 Miu sanegravedꞌe do aadꞌo Uru egraveegravenajaꞌa dhu peka le degravenge miu lula dhegraveuegraveegravena lodꞌo dhu jaꞌa bera-bera degravengemiu era si

6 Limuri ne dꞌai megraveka lodꞌo hodhegraveu bhelu-katubꞌa egraveegravena pacegraveu iisina lula abhu dhu pahegravebꞌe ne era Aamiu meꞌa kahegravei ngaa ka dhu pahegravebꞌene 7 Limuri ne dhegraveu bhelu egraveegravenasabꞌa pahuni-pahuni era lula abhudhu pahegravebꞌe ne Te ngaa ladhe begraveli-camegravedꞌa dhu pahegravebꞌe na patabuli kaai na 8 hegraveia dhegraveu bhelu ne cegraveu maidegravenge pahuni heka sasabꞌa na Tengaa legraveke degravenge lodꞌo kapai mamaiLamatua Yesus ka Na palaho dhegraveubhelu-katubꞌa ne degravenge pake lii cahegravebꞌa doko di

9 Te ngaa lodꞌo Lamatua Yesus dhaedꞌai megraveka dhegraveu aae nidhu hia koasakapai hia mi dhegraveu bhelu ne segravena kabisa na tao tadha malaa rupa-rupahegraveia dhegraveu pangee na negravengu ne pakekoasa negraveti Ama Lamatua 10 Degravengesegravemi egraveegravena dhegraveu ae ka dhu legraveke tipunegraveti dhegraveu bhelu-katubꞌa ne Regravenguseꞌe ka dhu dꞌegravei palaho iisi ra AmaLamatua dhu bhoke jꞌara hia si ma-muri te ngaa roꞌo boe segravemi dadꞌegravei Nadhu hua iia egraveegravena aa roꞌo boe parcayangaa dhu legraveke 11 Negraveti egraveegravena ka AmaLamatua pabegravedhu dꞌara ra negraveti ngaadhu legraveke segravena ka hudꞌi laa ra parcayami kapodꞌe-kabegraveli segravera 12Degravenge jꞌaraneꞌe ka Ama Lamatua hia si hukudhu bia lula regravengu legraveka boe ngaa dhutareꞌa Te regravengu dꞌegravei risi tao dhukarehe

Dhegraveu parcaya hudꞌi paꞌegravera ku dꞌara13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jiꞌi loe boe

manegravengi makasi mi Ama Lamatualula Na sue miu Te lodꞌo Na pajꞌajꞌimegraveka rai-haha ne Negravengu pamaꞌegravete

nare le segravena ka hia miu mamuri KaNa hia Roh Na ho pamegraveu miu lulamiu parcaya ngaa dhu tareꞌa 14 Lodꞌojiꞌi lole Lii Lolo Beꞌa degravenge miu AmaLamatua pake Lii Lolo Beꞌa Na ho egraveremiu segravena kamiumeꞌa dadedha degravengekapai negraveti Lamatua Yesus Kristus

15 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Taha dꞌara degravengekegravepe paꞌegravere-egravere lii holo-nori dhu jiꞌipeka le degravengemiu Sanegravedꞌe kahegravei aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi suri tegraveke egravetu dꞌara sasurijiꞌi

16-17 Jiꞌimanegravengi-mangajꞌi taruumiAma Lamatua egravedhi degravenge Kegravetu egravedhiYesus Kristus Jiꞌi manegravengi segravena kaRegravengu paꞌegravera dꞌara miu ho miu bisatao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa Jiꞌi manegravengisegravemi egraveegravena lula jiꞌi ngeꞌa Ama Lamatuasue titu kegravena mi egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Luladꞌara Na hua iia negraveti egraveegravena ka Negravenguloe boe paꞌegravera dꞌara egravedhi Degravenge jꞌaraneꞌe egravedhi bisa sanao-maena taruu miNegravengu

3Paulus manegravengi ho dhegraveu sarani egravetu

Tesalonika sabajꞌa hia regravengu1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Baku bhegravelu sabajꞌa

hia jiꞌi Sabajꞌa segravena ka Lii Lolo BeꞌaLamatua pale-palegraveme asa mia-miadegravenge malai segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌibisa pakabꞌua Lii Lolo Beꞌa egraveegravena segravemidhu lodꞌo miu abhu Lii Lolo Beꞌa cahari ni 2 Sabajꞌa segravena ka jiꞌi pakajꞌegraveunegraveti dhegraveu-dhegraveu dhu tao kaco aa negravetidhegraveu bhelu leo segravera te dhegraveu aaꞌi boedhu parcaya Lii Lolo Beꞌa egraveegravena

3 Te ngaa Lamatua kegravepe paꞌegravere liipadhai Na Negravengu tao paꞌegravera miuaa Na bhiri miu negraveti dhu bhelu-katubꞌa 4Aa jiꞌi ngeꞌa tareꞌa kahegravei naLamatuaYesus hiamiumadhutu ngaadhu jiꞌi lole le degravenge miu Ka tatu miutao madhutu le segravemi egraveegravena kahegravei

5 Jiꞌi sanao ho Lamatua Yesussanoromiu segravena ka asameꞌa na AmaLamatua suemiu kamiu egravera egravetu dꞌarajꞌajꞌegravera nuka segravemi Kristus uru egraveegravenataha egravetu dꞌara jꞌajꞌegravera Na

24 Daniel 1136 Yeskial 282 28 Yesaya 114 29 Mateos 2424

2 Tesalonika 36 406 2 Tesalonika 318Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi sabꞌa ku baku

bai-eedꞌa6 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa peka mema

miu degravenge ale ngara Lamatua YesusKristus Baku lami paꞌegraveci degravenge dhegraveudhu bai-eedꞌa dhu reꞌa dhoka rodhadi Te regravengu segravera madhutu boe egravedhidhu majꞌegraveni sabꞌa bia 7 Miu aaꞌi-aaꞌimimeꞌa na miu hudꞌi laladhe ku jꞌaramamuri jiꞌi lodꞌo jiꞌi pea egravetu taloraaaemiu Miumegravedhi unumi Jiꞌi ngoꞌoboe core eele lodꞌo iia dꞌara 8 Jiꞌi sabꞌabia megraveu-megraveda segravena ka jiꞌi baku pabiamiu Jiꞌi segravemi boe iia dꞌara ngangaꞌa-nganginu negraveti dhegraveu 9 Jiꞌi se dhegraveusabꞌa negraveti Lamatua De jiꞌi degravenge hakkahegravei manegravengi ngaa-ngaa negraveti miuTe ngaa jiꞌi ngoꞌo boe tao segravemi egraveegravenaJiꞌi neo padꞌelo jꞌara dhu beꞌa segravena kamiu madhutu 10 Uru egraveegravena jiꞌi hiale kahegravei atora dhu peka na ldquoDhegraveucee dhu roꞌo boe sabꞌa baku hia raꞌa-rinurdquo

11 Jiꞌi tadegravengi lii peka na negravetitalora aae miu abhu dhegraveu dhu bai-eedꞌa roꞌo boe sabꞌa Regravengu segraverareꞌa dhoka bhute degravenge soro iisi raasa dꞌara lii langu dhegraveu leo 12 Jiꞌipasanegravedꞌe dhegraveu segravemi segravera degravengekolongara Lamatua Yesus Kristussegravena ka regravengu ele-hoꞌa Beꞌa risiregravengu sabꞌa tenge ngangaꞌa-nganginudegravenge egravei kabhegravesu unu ra

13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu baku roca taojꞌara dhu beꞌa

14 Miu patadhe paie-iie dhegraveu-dhegraveudhu roꞌo boe madhutu ngaa dhu jiꞌisuri egravetu dꞌara sasuri ne Hudꞌi regravengusegravene segravena ka raꞌe makae 15 Sadꞌi miubaku tao si nuka segravemi musu miu Tengaa kai si degravenge beꞌa segravemi miu kaiaꞌari miu mesa mi

Paulus paꞌegravele sasuri na16 Lamatua egraveegravena Dhegraveu Aae Mera-

Milu Jaꞌa manegravengi ho Na hia miumera-milu egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌira Jaꞌa maena segravena ka Lamatua bera-bera degravenge miu

17 Jaꞌa paꞌegravele sasuri ne degravenge kacui-aai jaꞌa unu ku segravena ka miu meꞌana sasuri ne tareꞌa-reꞌa negraveti jaꞌa Lii

limuri tegraveka oe paꞌegravele sasuri leo aaꞌi-aaꞌi segravera jaꞌa ka dhu suri kahegravei

18 Jaꞌa manegravengi segravena ka dꞌara huaiia Lamatua Yesus Kristus rai eele boenegraveti miu aaꞌi-aaꞌi mi

Sasuri ne dꞌai sange neꞌe kaPaulus

1 Timotius 11-2 407 1 Timotius 115

1 TimotiusSasuri Paulus ka egravecihia angalai na TimotiusLii mahoꞌo

1-2 Timotius dhu beꞌaLii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus Ama

Lamatua dedꞌe le jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveupajuu-paleha Yesus Kristus AaLamatua Yesus era sanao-maenadhu hia egravedhi mamuri taa-taa degravengeNegravengu lula Ama Lamatua pakajꞌegraveuegravedhi negraveti koasa sasala-sasigo

Timotius Egraveu ne nuka segravemi anamatana jaꞌa lula jaꞌa ka dhu padꞌelojꞌara ka egraveu parcaya Kristus Jaꞌa saba-jꞌa segravena ka Ama Lamatua egravedhi degravengeKegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo dꞌarahua iia Regravengu aa hia egraveu mamuridegravenge mera-milu

Bakupamudꞌe degravenge dhegraveudhuajꞌa liilolo legraveke boe

3 Uru egraveegravena dua ti egravetu kota Epe-sus Lodꞌo jaꞌa neo laku asa propensiMakedonia jaꞌa manegravengi egraveu ho peaegravetu Epesus Te lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveudhu pabꞌingu dhegraveu sarani segravera degravengeajꞌa jꞌara-jꞌara dhu legraveke boe De jaꞌamanegravengi segravena ka egraveu lamu kai si hora loe eele ka 4 Aa dhegraveu segravera coreeele lodꞌo iia dꞌara kahegravei lasi palolonanuku pabꞌala lii degravenge kapodꞌe-kabegraveli negraveti begravei-baki toke lai ana laiegravepu Jꞌara segravemi segravera dhoka hia dhegraveupatao-palaha aa hia boe ra mamuridegravenge parcaya mi Ama Lamatua

5 Jaꞌa holo egraveu segravena ka egraveu ajꞌa dhegraveuparcaya segravera ho mamuri pasue egravecidegravenge egraveci kahegravei Sasue ra hudꞌi mainegraveti dꞌara dhu megraveu negraveti ngangeedhu mola aa negraveti parcaya dhu koe-kapengo boe 6 Te ngaa abhu mesecahagꞌe dhu kako sala le jꞌara ra tegravekeeele lii holo-nori Hegraveia lasi core eelelodꞌo iia dꞌara degravenge padhue-padhaijꞌara-jꞌara dhu degravenge boe kolo-kapua7 Regravengu padedha iisi ra peka na

regravengu mese dhu ajꞌa madhutu atoraMusa Ra tao iisi ra segravemi mese aaete ngaa reꞌa boe ngaa dhu regravengu ajꞌa-nori egraveegravena

8 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti teꞌa huku Musaegraveegravena beꞌa sadꞌi egravedhi pake nemadhutudadꞌegravei Ama Lamatua 9Atora segravera suriboe hia mi dhegraveu dhu mamuri molale Te ngaa pala mi dhegraveu palabꞌadhu dꞌegravei boe nanene paredha dhumamuri pakajꞌegraveu negraveti Lamatua dhudꞌegravei adꞌu-ue bhelu-katubꞌa dhu pusi-pahae boe Lamatua dhu pamudꞌejꞌara-jꞌara dhu hua iia dhu tuka pa-madhe dhegraveu degravenge dhu pamadhe inadegravenge ama ra 10Atora segravera suri kahegraveihia dhegraveu kajeo degravenge bhegraveni do degravengemone aa mone dhu tao jꞌara makaedegravenge mone dhu rai regraveti dhegraveu ho suidegravenge doi-dhari dhegraveu dhu kapodꞌe-kabegraveli dhu jꞌajꞌi sakasii omo koso aahia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu dꞌegravei palabꞌa liiajꞌa dhu legraveke 11 Aꞌajꞌa dhu legraveke segraveramai negraveti Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatuadhu Na pangegravedꞌu mi jaꞌa Aa Lamatuaegraveegravena Ama Lamatua dhu kapai risieele Negraveti egraveegravena ka dhegraveu dedꞌe Nepadedha-dedha

Manegravengi makasi mi Ama Lamatualula dꞌara Na hua iia

12 Jaꞌa manegravengi makasi ae-ae miKegravetu egravedhi Yesus Kristus lula Na legravekajaꞌa ka Na hia jaꞌa bisa pakako sasabꞌaNa 13-14 Masi ka uru egraveegravena jaꞌa dꞌegraveipadhai paꞌele iie kolongara Yesus aapajꞌegravera dhegraveu-dhegraveu dhumadhutu jꞌaramamuri Na Jaꞌa dꞌegravei egravenyi rarurisi Bhabhelu jaꞌa segravemi egraveegravena lulauru egraveegravena jaꞌa keꞌa boe ngaa dhu jaꞌatao aa parcaya megraveka Yesus KristusTe ngaa Ama Lamatua core eele boejaꞌa Ka Na padꞌelo sasue Na mi jaꞌaMia hari Kegravetu egravedhi Yesus Kristus loeboe padꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌaNegravengu hia megravengi-nale dhu ae hia jaꞌasegravena ka jaꞌa bisa parcaya Ne aa jaꞌabisa sue dhegraveu leo kahegravei nuka segravemiNegravengu sue jaꞌa

15 Egravedhi biasa tadegravengi le peka naldquoYesus Kristus mai le asa rai-haha

11-2 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 161 113-14 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 94-5

1 Timotius 116 408 1 Timotius 29-10ho pala-bagi mamuri mi dhegraveu dhuadꞌu-ue sasalardquo Mema tareꞌa segravemiegraveegravena Negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra dhu adꞌu-ue sasala jaꞌa ka dhu bhelu risi eele16 Masi ka jaꞌa bhelu segravemi egraveegravena tengaa Ama Lamatua huku boe jaꞌaTe nare jaꞌa jꞌajꞌi mi tadha sena kapadꞌelo sasue Yesus Kristus mi dhegraveudhu bhelu risi eele nuka segravemi jaꞌaneꞌe ne Degravenge jꞌara neꞌe ka dhegraveuleo dhu tao sala segravera bisa parcayaNe kahegravei ka ra abhu mamuri taa-taadegravenge Ne17 Koa-kio kolongara Lamatua

Lula dhoka Negravengu di AmaLamatua

dhu leo aadꞌoNegravengu ne Dhegraveu Aae dhu paredha taa-

taaMamuri Na degravenge boe too-laneMamadhe aadꞌo egravetu NegravenguDhegraveu bisa boe regravedhi Ne degravenge

musi madhaPakabꞌua degravenge koa-kio aaꞌi-aaꞌi hia

mi Negravengu diTareꞌa-reꞌa segravemi egraveegravena

18 Ana Timotius dhu beꞌa Jaꞌaneo peka degravenge egraveu ngaa dhu hudꞌiegraveu tao ku egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa egraveuAaꞌi-aaꞌi se madhutu ngaa dhu dhegraveuregraveti lii padhai Lamatua peka tegravekele lula-negraveti egraveu ne Ladhe egraveu mad-hutu lii seꞌe degravenge mola-mola egraveusegravemi ca dhegraveu sordadꞌu dhu bisa pa-musu degravenge beꞌa ho labꞌa bhabhelu-katubꞌa 19 Kegravepe paꞌegravera-egravera lalegraveka egraveumi Yesus Kristus Aa jꞌaga paie segravenaka dꞌara egraveumola taruu Te abhu kahegraveidhegraveu leo dhu roꞌo heka nanene dꞌaraiiki ra dhu paꞌele iie parcaya regravengunuka segravemi kapa rage nare hadhu aae20 Himeneus degravenge Aleksander si rasegravemi egraveegravena ka Negraveti egraveegravena ka jaꞌa sorole regravengu asa dhegraveu aae nidhu Jaꞌatao segravemi egraveegravena segravena ka ajꞌa si loe eelepakarehe kolongara Lamatua

2Atora pakaboko dhegraveu sarani

1 Dhu uru tegraveka miu tao jaꞌamanegravengi miu sabajꞌa hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Ladhe miu mangajꞌi mi AmaLamatua manegravengi segravena ka Na ladhe-leru dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara jꞌajꞌegraveraAa manegravengi makasi lula Na tao lebabeꞌa mi regravengu aaꞌi-aaꞌi ra 2 Sabajꞌasegravemi egraveegravena kahegravei hia dhegraveu aae-dhegraveuaae degravenge dhegraveu dhu regravedꞌu paredhaDegravenge jꞌara neꞌe egravedhi bisa mamurimera-milu degravenge dame madhutudadꞌegravei Lamatua mamuri pamegravecidegravenge dhegraveu dhu pahaha iisi miLamatua 3 Manegravengi-mangajꞌi segravemiegraveegravena ka dhu beꞌa Jꞌara neꞌe ne kapakarejꞌe dꞌara Lamatua dhu hia egravedhimamuri 4 Dadꞌegravei Lamatua ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra abhu mamuri aa reꞌa miaka dhu legraveke Nuka segravemi5 Ama Lamatua egraveegravena dhoka egraveci di

Aa kalete dhoka egraveci di dhupadame egravedhi dhegraveu rai-hahadegravenge Ama Lamatua nukaYesus Kristus

Aa Yesus tareꞌa-reꞌa dhegraveu rai-haha

6 Na soro iisi Na ho sui egravedhi aaꞌi-aaꞌiti negraveti sasala-sasigo egravedhi

Legraveke degravenge lodꞌo na ka AmaLamatua bhoke le pasaraa lii lolobeꞌa egraveegravena hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi 7 HegraveiaAma Lamatua hagꞌe nare jaꞌa jꞌajꞌidhegraveu pajuu-paleha Na segravena ka lakupeka-padhai degravenge dhegraveu Yahudiboe egravetu mia-mia aa nori si segravena kara parcaya Lamatua Yesus degravengemamuri madhutu jꞌara dhu legravekeNgaa dhu jaꞌa peka ne tareꞌa-reꞌasegravemi egraveegravena Jaꞌa leko-monya boe

8 Dadꞌegravei jaꞌa segravemi neꞌe ka ladhe egravetumia-mia miu pakaboko ho manegravengi-mangajꞌi hudꞌi degravenge ku dꞌara dhumola-megraveci Baku panasa Baku patao-palaha Ladhe sabajꞌa bisa dedꞌekacui-aai asa Ama Lamatua ho jꞌajꞌimi tadha peka na dꞌara miu mola-megraveci tareꞌa-reꞌa

9-10 Dadꞌegravei jaꞌa kahegravei ladhe dhegraveu-dhegraveu bhegraveni reꞌa lalau iisi ra pakemegravedha-papake dhu pantas Dhutao bhegraveni jꞌajꞌi bhegraveni iia lula boe

27 2 Timotius 111 29-10 1 Petrus 33

1 Timotius 211 409 1 Timotius 313negraveti pasaraga regraveu kegravetu do pakemegravedha-papake dhu kabꞌua aae dhunegraveti makae do pake risi eele megravedhahualaa doi pudhi degravenge mutiaraTe dhu tao bhegraveni segravera jꞌajꞌi bhegraveni iianuka dꞌara dhu hua iia aa regravengu taodhoka jꞌara dhu beꞌa Egraveegravena ka pamegravecidegravenge dhegraveu bhegraveni dhu pahaha iisimi Ama Lamatua 11 Ladhe dhegraveusarani pakaboko ho nanene lii holo-nori na bhegraveni sa kahegravei madhutuatora segravena ka pasa dhilu ra beꞌa-beꞌaho nanene lii holo-nori degravenge dꞌarakateme Baku pagagai segravena ka taomaruru 12 Madhutu ngangee jaꞌalegraveke boe ladhe dhegraveu bhegraveni dedꞌe ngiꞌura ho paredha aa ajꞌa dhegraveumone Beꞌarisi bhegraveni segravera taha dꞌara 13 Te AmaLamatua pajꞌajꞌi uuru Adam hekaHawa kegravena 14Aa Adam dhu uru boelegraveke agꞌo negraveti dhegraveu aae nidhu te ngaadhegraveu bhegraveni Karegravei negraveti lodꞌo egraveegravenadhegraveu rai-haha mulai labꞌa paredhaAma Lamatua 15 Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa dhegraveu bhegraveni abhu ma-muri lula regravengu rara iisi ana Sadꞌiregravengu parcaya tareꞌa-reꞌa mi Kristusmamuri pasue mamuri degravenge dꞌaramola-megraveci aa mamuri madhutu jꞌaradhu legraveke

3Atora ho dedꞌe ca dhegraveu kegravetu jumaꞌat

1 Mema tareꞌa segravemi lii dhegraveu dhupeka na ldquoDhegraveu dhu neo jꞌajꞌi kegravetu ju-maꞌat negravengu hagꞌe nare le sasabꞌa egravecidhu hua iia titu kegravenardquo 2 Kegravetu jumaꞌategraveegravena hudꞌi dhegraveu dhu kolongara beꞌaNegravengu hudꞌi satia degravenge dhegraveu egravemu naca dhegraveu di Negravengu hudꞌi taha naredꞌara na dhegraveu dhu patao-palaha boedhu dhegraveu pakabꞌua ne dhu dꞌegravei bhokebabegravedho egravemu ho dhegraveu lasi pangadꞌodegravenge ne aa bisa ajꞌa-nori dhegraveu leo3 Baku dhegraveu dhu tema mahu bakudhegraveu dhu nasa degravenge kacui-aai malaiDhu legraveke ka dhegraveu dhu dꞌara hua iiadhu dꞌegravei tenge dame aa dhu mangaꞌaboe doi-dhari 4Negravengu hudꞌi neꞌa uri

dꞌara egravemu na degravenge beꞌa Ana-ana nareꞌa pakabꞌua degravenge dꞌegravei nanene ne5 Te ladhe dhegraveu egraveegravena neꞌa boe lalau-laloꞌo dꞌara egravemu na na tasa meramia negravengu bisa ladhe-leru jumaꞌatLamatua

6 Beꞌa risi pili dhegraveu dhu mamuripalegraveke degravenge dadꞌegravei Kristus De bakudedꞌe kegravetu jumaꞌat negraveti dhegraveu dhu par-caya negravebhu megraveka mi Yesus Te egraveegravenana regravengu segravera bisa padedha iisi malaiMage dhoka Lamatua huku si samasegravemi Lamatua huku dhegraveu aae nidhu7 Dhegraveu dhu jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat segraverahudꞌi dhegraveu dhu rai lesa reꞌa pakabꞌuane kahegravei Degravenge segravemi egraveegravena negravengumakae boe Aa dhegraveu aae nidhu bisaboe pabegravebhe ne kahegravei

Dhegraveu dhu soru-bara kegravetu jumaꞌat8 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu

dhu soru-bara kegravetu jumaꞌat Regravengusegravera hudꞌi dhegraveu dhu degravenge kolongarabeꞌa dhegraveu dhu heꞌo kajari boe dhutema boe rinu mahu aa dhu dꞌegraveiboe raꞌe aꞌoto ae-ae 9 Dꞌara regravenguhudꞌi mola-megraveci aa regravengu hudꞌi kegravepepaꞌegravera ku Lii Holo-Nori dhu Lamatuabhoke pasaraa hia egravedhi dhegraveu parcayaseꞌe 10 Ladhe paie-iie mamuri degravengesasabꞌa ra Ladhe abhu boe sasalasi heka dedꞌe si ho soru-bara kegravetujumaꞌat segravera

11 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveuegravemu ra Regravengu segravera hudꞌi bhegravenidhu mamuri madhutu madha jꞌaradegravenge tatao dhu beꞌa Mage dhegraveu dhutema padhai-kakoli paꞌele iie kolon-gara dhegraveu leo Regravengu hudꞌi dhegraveu dhureꞌa taha rare dꞌara aa dhegraveu legraveka sikahegravei

12 Aa dhu soru-bara kegravetu jumaꞌatsegravera hudꞌimone dhu satia degravenge dhegraveuegravemu na ca dhegraveu di Negravengu egraveegravena hudꞌineꞌa uri dꞌara egravemu na aa uri ana-anana degravenge beꞌa 13 Regravengu dhu lalau-laloꞌo dhegraveu sarani degravenge beꞌa tatudhegraveu asa pakabꞌua si Aa regravengu asabani degravenge boemadhaꞌu lole parcayaregravengu mi Yesus Kristus

213 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 27 221-22 214 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 31-6 37 Titus 16-9

Kapua negraveti lalegraveka egravedhi14-15 Timotius Jaꞌa sanao segravena ka

negravebhu boe jaꞌa dhiu ngadꞌo egraveu Ladhejaꞌa pakai do ako nena ciki na eleboe sasuri ne dꞌai uuru egraveu Sasurine jaꞌa suri ho peka degravenge egraveu nadhegraveu unu Lamatua segravera hudꞌi ra ma-muri tasa mera mia ku Baku bhegravelupeka na Lamatua egraveegravena Ama Lamatuadhu mamuri Dhegraveu unu Na nukasegravemi egravemu dhu degravenge era padhegravedi aadegravenge agarii talora dhu egravera Egravemusegravemi egraveegravena ka dhu titu egravera sama segravemidhegraveuunuLamatuadhukegravepepaꞌegravera LiiHolo-Nori Ama Lamatua dhu tareꞌaaa regravengu bisa bara ho pakako degravengebeꞌa

16 Lamatua pasabhoka le rahasiadhu kapai negraveti lalegraveka egravedhi Kapua nasegravemi neꞌe kaKristus egraveegravena ca Dhegraveu dhu Ama

Lamatua hagꞌe nare le karegraveinegraveti uru ka

AaKristus egraveegravenamai le asa rai-hahanepake rupa dhegraveu rai-haha segravemiegravedhi

Roh Lamatua ka dhu jꞌajꞌi sakasiipeka na Yesus egraveegravena nukaKristus

Aa ana pajuu Lamatua egravetu sorga segraveraregravedhi Na kahegravei

Ama Lamatua dhu dedꞌe negraveti le asasorga

ka nedhe padedha-dedha NeLii Lolo Na pale-legraveme le suku-suku egravetu

rai-haha neEgravetu mia-mia egravetu rai-haha ne

dhegraveu aaꞌi-aaꞌi parcaya leNegravengu

Kapua lalegraveka egravedhi segravemi egraveegravena ka

4Baku pamudꞌe degravenge dhegraveu dhu ajꞌa

pakapodꞌe dhegraveu sarani1 Te ngaa neꞌe ne Roh Ama

Lamatua dhu peka paledꞌa le na begraveli-camegravedꞌa dhegraveu sarani cahagꞌe patalaleeele ngaa dhu egravedhi parcaya Ho lasimadhutu roh-roh dhu sala aa dhuleko-monya aa lasi madhutu lii holo-nori nidhu bhelu segravera 2Dhegraveu dhumainori segravemi segravera padhai lii leo tao leo

Dhegraveu segravera mema dhegraveu dhu kapodꞌe-kabegraveli Dhegraveu segravera sa dꞌara iiki radhu begravedhu le 3 Ra ajꞌa dhegraveu bakupaleo egravemu Aa ra ajꞌa dhegraveu luri rupa-rupa ngangaꞌa Te ngaa Ama Lamatuaka dhu tao ngangaꞌa-nganginu segraveraho ladhe dhegraveu parcaya raꞌa regravengumanegravengi makasi mi Negravengu Te regravengureꞌa mia dhu legraveke 4 Ngaa aaꞌi-aaꞌidhu Ama Lamatua tao segravera tareꞌa-reꞌa beꞌa De baku luri rupa-rupaDhegraveu hudꞌi segravemi rare aaꞌi-aaꞌi segraveradegravenge manegravengi makasi mi Lamatua5 Te egravedhi teꞌa na Lii Holo-Nori AmaLamatua degravenge lii manegravengi-mangajꞌiegravedhi segravera ka pamegraveu si

Dhegraveu sabꞌa dhu beꞌa negraveti LamatuaYesus

6 Timotius Pasanegravedꞌe jꞌara seꞌeaaꞌi-aaꞌi mi aꞌari egravedhi dhegraveu parcayasegravera Ladhe egraveu tao madhutu segravemiegraveegravena egraveu jꞌajꞌi dhegraveu sabꞌa dhu beꞌanegraveti Yesus Kristus Lii Holo-Nori AmaLamatua segravera ka dhu tao egraveu parcayaNe aa hia meꞌa megraveu mia ka lii holo-nori dhu legraveke Egraveu kegravepe paꞌegravera-egraverale Lii Holo-Nori Lamatua segravera Segraveranuka segravemi ngangaꞌa dhu paꞌegravera ngiꞌuegraveu 7 Baku core eele lodꞌo iia dꞌaradegravenge palolo omo koso dhu legraveke boedegravenge dadꞌegravei Ama Lamatua Bakupusi-pahae degravenge lii lolo bhegraveni hekadhu negraveti laluri rupa-rupa Beꞌa risipaꞌegravera taruu ngiꞌu degravenge dꞌara egraveupabeꞌa-beꞌa segravena ka mamuri mad-hutu dadꞌegravei Lamatua egravetu madha jꞌaraaaꞌi-aaꞌi8 Olaraga paꞌegravera ngiꞌu na beꞌa

Masi ka babeꞌa na ciki ooꞌe diTe ngaa paꞌegravera ngiꞌu degravenge dꞌara

ho mamuri madhutu dadꞌegraveiLamatua egravetu jꞌara aaꞌi-aaꞌisegravera

babeꞌa na ae seli eeleBabeꞌa na

mesa boe mamuri egravetu rai-hahadeo neꞌe di

te ngaa mamuri legravepa limurikahegravei

9 Lii seꞌe se legraveke tareꞌa-reꞌa Detegraveke paie mi dꞌara ho baku bhegravelueele 10 Egravedhi tao era maena mi AmaLamatua dhu mamuri Negravengu na

1 Timotius 411 411 1 Timotius 512ka dhu hia mamuri mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi risi-risi mi egravedhi dhu parcaya NaNegraveti egraveegravena ka egravedhi sabꞌa degravenge dꞌarakateme

11Nori lii seꞌe aaꞌi-aaꞌi Aa pua dhegraveusegravera ho madhutu lii holo-nori segravera12Baku soro tegraveka dhegraveu segravera pahae boeegraveu lula egraveu ana ngegraveru era Egraveu hudꞌi jꞌa-jꞌi conto hia dhegraveu parcaya segravera negraveti liipadhai egraveu negraveti kakako egraveu negraveti dꞌarasasue egraveu mi dedha dhegraveu negraveti parcayaegraveumi Yesus Kristus degravengemamuri egraveudhumola-megraveci 13Egravetu dꞌara miu tataemamai jaꞌa baku bhegravelu baca Lii Holo-Nori Lamatua hia mi dhegraveu parcayasegravera Paꞌegravera dꞌara si aa nori si paie-iie

14 Pake pabeꞌa-beꞌa karunya dhuLamatua pangegravedꞌu le mi egraveu dhu egraveusegravemi lodꞌo kegravetu-kegravetu jumaꞌat sabajꞌadegravenge tao kacui-aai mi dedha kegravetuegraveu Lodꞌo egraveegravena regravengu peka lii moaLamatua kahegravei lula-negraveti jꞌara mamuridegravenge sabꞌa-laꞌa egraveu De baku soro tegravekekarunya dhu egraveu abhu egraveegravena 15 Pakakodegravenge majꞌegraveni jꞌara segravera Segravena kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra ladhe regravedhi mamuridegravenge sabꞌa-laꞌa egraveu asa beꞌa 16 Jꞌagasegravena ka egraveu mamuri degravenge mola Aajꞌaga segravena ka egraveu loe boe ajꞌa dhulegraveke jꞌara Ladhe egraveu paꞌegravera degravengejꞌara segravera pe Lamatua bhoke jꞌara hiaegraveu degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu nanene liipadhai egraveu segravena ka miu pakajꞌegraveu negravetibhabhelu-katubꞌa

5Tatao Timotius mi dhegraveu sarani

1 Baku tao lii sakaa degravenge dhegraveumone dhu heka risi negraveti egraveu Te ngaadegravenge lii mako nuka segravemi egraveu padhailii degravenge ama mu Aa mi dhegraveu dhungegraveru risi paꞌegravera dꞌara si tao nukasegravemi ari mu 2 Segravemi egraveegravena kahegravei midhegraveu bhegraveni dhu heka risi segravera Padhailii degravenge regravengu nuka segravemi egraveu padhailii degravenge ina mu Aa ladhe padhai liidegravenge ana bhegraveni ngegraveru tao si nukasegravemi ana hegraveni egraveu Dꞌara egraveu hudꞌi moladegravenge si

Bhegraveni balu

3-5 Dhegraveu sarani hudꞌi soru-barabhegraveni balu dhu degravenge heka aꞌari segravenaka ladhe-leru si Te ngaa bhegraveni baludhu ana-egravepu era na regravengu ka dhuhudꞌi ladhe-leru ne Ajꞌa si segravena kareꞌa bꞌala sasue ina ra dhu regravengu abhusegravera Degravenge segravemi egraveegravena ka regravengu sabꞌahia Ama Lamatua ho pakarejꞌe dꞌaraNa Te ngaa bhegraveni balu dhu tareꞌa-reꞌa mamuri mesa di negravengu degravengeboe ca dhegraveu sa dhu ladhe-leru neNegravengu dhokamaenami Ama Lamatuadi Megraveu-megraveda na manegravengi sasue AmaLamatua Dhegraveu sarani hudꞌi ladhe-leru ku bhegraveni balu segravemi segravera sa

6 Te ngaa bhegraveni balu dhu dꞌegravei dhokamamuri na karejꞌe-karae di masi kana mamuri era te ngaa degravenge hekakabꞌua sama segravemi dhegraveu dhu madhele

7 Pasanegravedꞌe jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi midhegraveu sarani segravera segravena ka dhegraveu leobaku paꞌele iie kolongara regravengu

8 Aa ladhe abhu dhegraveu dhu roꞌo boeladhe-leru aꞌari na risi-risi hari isiegravemu na egraveegravena sama segravemi negravengu pegravecieele lalegraveka negravengumi Lamatua Negravengubhelu risi negraveti dhegraveu dhu tadhe boeAma Lamatua

9 Ladhe neo dedꞌe bhegraveni balu hosoru-bara kegravetu jumaꞌat jꞌara na segravemineꞌe ka umur negravengu bisa boe kuranegraveti 60 tegraveu uru na negravengu satia degravengedhegraveu egravemu na ca dhegraveu di 10 dhegraveureꞌa na negravengu ca dhegraveu dhu tematao babeꞌa mi dhegraveu dhu ladhe-leruana-ana na degravenge beꞌa dhu bhoketegraveke kacui-aai ho leru dhegraveu leo dhusoru-bara dhegraveu parcaya segravera egravetu dꞌarasasabꞌa masi ka dhu samaa egraveegravena kadhu dꞌegravei soru dhegraveu egravetu dꞌara sasusaaa dhu bhori mema ho soru-bara egravetumadha jꞌara dhu beꞌa

11 Baku pili bhegraveni balu dhu ngegraveruera ho sabꞌa egravetu dꞌara jumaꞌat Temage dhoka cegraveu egravetu dꞌara na honeo hari leo-egravemu Ladhe segravemi egraveegravenaregravengu se abhu heka lodꞌo dhu taleoho lalau dhegraveu sarani degravenge beꞌa 12Teladhe lodꞌo dhu regravengu pake hia ju-maꞌat egraveegravena kura egraveci egraveegravena ka degravengeregravengu paꞌele iie lii pajaji regravengu egravetu

1 Timotius 513 412 1 Timotius 62bkatanga madha Lamatua Egraveegravena nadhegraveu pasala si 13 Mage dhoka regravengubai-eedꞌa aa maso-kalua egravemu dhegraveupadhai-kakedꞌu paꞌele iie kolongaradhegraveu Aa dhu karehe risi eele hariregravengu soro iisi asa dꞌara lii langudhegraveu leo degravenge padhai dhu legraveke boe14Beꞌa risi eele bhegraveni balu dhu ngegraveruera leo hari egravemu segravena ka rara iisi aaladhe-leru dꞌara egravemu regravengu Degravengesegravemi egraveegravena dhegraveu dhu pamusu degravengeegravedhi abhu boe jꞌara ho paꞌele iie ko-longara egravedhi 15 Abhu bhegraveni balungegraveru cahagꞌe dhu kako sala jꞌaraRegravengu se madhutu jꞌara dhegraveu aaenidhu

16 Ladhe abhu bhegraveni dhu parcayaLamatua dhu aꞌari ra jꞌajꞌi le bhegravenibalu na bhegraveni ne hudꞌi ladhe-leru kubhegraveni balu egraveegravena Baku soro tegraveke hiajumaꞌat ladhe-leru Degravenge jꞌara segravemiegraveegravena jumaꞌat bisa ladhe-leru bhegravenibalu dhu leo dhu tareꞌa-reꞌa degravengeheka aꞌari

Tatao dhu pakabꞌua kegravetu jumaꞌat17 Dhegraveu dhu ladhe-leru jumaꞌat

degravenge beꞌa miu hudꞌi pakabꞌua risine aa bꞌae gaji degravenge beꞌa Risi-risi regravengu dhu sabꞌa degravenge dꞌarakateme ho lole pataraa Lii Holo-NoriLamatua aa ajꞌa jꞌara mamuri dhulegraveke 18 Te dhu suri egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Lamatua peka na ldquoLadhepake sapi jꞌegraveli puru are negraveti hurimage mi kape hegravebꞌa na kahegravei segravena kabisa naꞌardquo Aa dhu suri kahegravei pekana ldquoCee ka dhu sabꞌa na negravengu hudꞌiabhu gaji kurdquo

19 Ladhe abhu dhegraveu dhu galaa kegravetujumaꞌat baku sadꞌi segravemi mere diHudꞌi abhu ku dua do tegravelu sakasii dhulii egraveci heka mi segravemi mere ho parisane 20 Ladhe miu kai ne te ngaa namamuri taruu madhutu dꞌara sasalaegraveegravena kai hari ne egravetu madha jumaꞌatDegravenge jꞌara segravemi egraveegravena dhegraveu leo baniboe madhutu tatao egraveegravena

21 Pakako aaꞌi atora seꞌe mi jumaꞌatdhu hagꞌe boe aa baku bia cabegraveka

Jaꞌa pangegravedꞌu sasabꞌa neꞌe mi dꞌarakacui-aai egraveu egravetu katanga madha AmaLamatua degravenge Yesus Kristus Anapajuu dhu Ama Lamatua hagꞌe nareegravetu sorga jꞌajꞌi sakasii kahegravei

22 Baku pamegraveri dedꞌe dhegraveu jꞌajꞌikegravetu jumaꞌat Ladhe uuru ku paie-iiene Te ladhe miu dedꞌe sadꞌi ngara dihegraveia dhegraveu ne tao sala na miu pasaesasala egraveegravena kahegravei lula tatao na Jꞌagapaie ngiꞌu egraveu segravena ka mamuri molataruu

23 Jaꞌa tadegravengi egraveu kabake pegravedꞌataruu Beꞌa risi negraveti deo neꞌe egraveupabꞌali egravei degravenge anggor ciki tao segravemiegravei naꞌi Baku minu dhoka egravei iia di

24 Ladhe paie-iie Abhu sasala dhegraveudhu cegraveu mema Regravengu dꞌai megravekamadha hakim te ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu reꞌa le egraveegravena Te ngaa abhu dhegraveuleo kahegravei dhu negravebhu-negravebhu ku hekasasala ra cegraveu kegravena 25 Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge dhegraveu dhu tao beꞌa segravera Abhumema dhu ledꞌa Te ngaa cahagꞌepahuni-pahuni tao dhu beꞌa Te ngaamasi ka segravemi egraveegravena ngaa dhu regravengutao segravera negravebhu-negravebhu cegraveu asa liꞌukahegravei Bisa boe pahuni tatao dhu beꞌa

6Egravenu degravenge lamatua na

1Abhu lamatua dhu egravenuna parcayaLamatuaYesus Regravenguhudꞌi pakabꞌualamatua ra segravena ka dhegraveu leo abhu boejꞌara ho padhai lii pamanahu kolon-gara Ama Lamatua aa pamudꞌe degravengelii ajꞌa-nori egravedhi 2a Abhu egravenu dhulamatua na parcaya le Lamatua YesusEgravenu ne bisa boe pahaha lamatua nalula lamatua na dhu parcaya LamatuaYesus Masi ka tasamia egraveegravena ka regravenguhudꞌi lalau ku pabeꞌa risi hari lamatuara lula regravengu degravenge regravengu segravera aaꞌi-aaꞌi ra dhegraveu parcaya dhu hudꞌi ma-muri pasue ku

Lii ajꞌa-nori dhu sala degravenge aꞌotodhu beꞌa

2b Timotius Ajꞌa aaꞌi-aaꞌi se aapaꞌegravera dꞌara dhegraveu sarani segravera segravena ka

518 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 254 Mateos 1010 Lukas 107 519 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 176 1915

1 Timotius 63 413 1 Timotius 617tao madhutu aaꞌi-aaꞌi ra 3 Lii ajꞌa-nori egravedhi dhu legraveke egraveegravena jꞌajꞌi kapuanegraveti dꞌara mamuri egravedhi dhu pakarejꞌedꞌara Lamatua Te ngaa dhegraveu dhunorileo negraveti lii ajꞌa seꞌe dhegraveu segravera dhucore eele le lii Lamatua Yesus Kristusdhu legraveke 4 Dhegraveu segravemi egraveegravena padedhaiisi te ngaa goa Papegravedꞌa regravengu kadꞌegravei dhoka tenge lii langu aa pabꞌaladꞌara lii Jꞌara seꞌe se ka dhu tao dhegraveuho tegraveka dꞌara patao-palaha paꞌeleiie kolongara dhegraveu leo aa pangee dhulegraveke boe mi dhegraveu leo 5 Dhegraveu segravemiseꞌe loe boe patao-palaha Ngangeera karehe bia Reꞌa heka mia ka dhubeꞌa

Regravengu ngee ladhe regravengu majꞌegravenidegravenge jꞌara-jꞌara agama regravengu bisajꞌajꞌi dhegraveu kaja-suꞌi

6 Mema agama bisa hia aꞌoto midhegraveu Te mamuri degravenge Lamatuaegraveegravena ka dhu hia dhegraveu karejꞌe negravetingaa dhu regravengu unu Egraveegravena hekaagama dhu legraveke kegravena 7 Sanegravedꞌe paie-iie Lodꞌo rara iisi egravedhi egravedhi tegravetiboe ngaa-ngaa egraveci sa asa rai-haha neAa ladhe lodꞌo madhe tegraveti boe ngaa-ngaa egraveci sa kahegravei negraveti rai-haha ne8 De sadꞌi degravenge ngangaꞌa megravedha-papake segravera sa nia le

9 Te ngaa dhegraveu dhu neo kaja mudꞌatitu kegravena legraveke dadugu-rariu rupa-rupa aa legraveke sasii gꞌana-kariu lularegravengu pangee dhoka megravedha-panyaudi Jꞌara seꞌe se ka dhu paꞌele iie ma-muri regravengu 10 Te sue doi-dhari egraveegravenajꞌajꞌimi amonegraveti rupa-rupa bhabheluAbhudhegraveu cahagꞌemagegravele dhokadoi-dhari di toke ra pakajꞌegraveu negraveti parcayara dhu legraveke Hegraveia regravengumesa ra paꞌeleiie mamuri ra

Kegravepe paꞌegravera-egravera parcaya egraveu11 Timotius Egraveu ne dhegraveu unu

Ama Lamatua De pakajꞌegraveu iisi negravetibhabhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi Mamurimola-megraveci Mamuri madhutu dadꞌegraveiLamatua egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi raParcaya taruu mi Yesus Kristus Suedhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Paꞌegravera egravetu dꞌara jꞌa-jꞌegravera Mamuri dꞌara beꞌa degravenge dhegraveu

aaꞌi-aaꞌi ra 12 Sabꞌa paꞌegravera-egravera degravengedꞌara kateme segravena ka pakako liiholo-nori aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi parcayaLamatua paroa le egraveu ho abhumamuritaa-taa De liku paꞌegravera-egravera mamuriegraveegravena baku patalale eele Aa egraveu dhupeka le egravetu madha dhegraveu ae lula-negravetiparcaya egraveumi Lamatua Yesus 13-14Denegraveti deo neꞌe jaꞌa manegravengi egraveu paꞌegravekilii pajaji segravemi neꞌe tao madhutu liiparedha aaꞌi-aaꞌi negraveti Lamatua YesusBaku sisu egraveci sa hegravei segravena ka dhegraveubakuregravedhi sasala egraveu Tao madhutu aaꞌi-aaꞌi ra degravenge mola-mola toke lodꞌomamai hari Kegravetu egravedhi Yesus KristusJaꞌa manegravengi egraveu jaji segravemi egraveegravena egravetumadha Ama Lamatua Negravengu ka dhuhia le samanga mi dhu mamuri aaꞌi-aaꞌi ra Jaꞌamanegravengi kahegravei egraveu jaji segravemiegraveegravena egravetumadha Yesus Kristus Negravengudhu peka paledꞌa le lula-negraveti ngiꞌuNegravengu egravetu madha gubernur PontiusPilatus15 Lamatua Yesus dhu kapai risi

Negravengu ka dhu negravedꞌu koasaNegravengu egraveegravena DhegraveuAaeKapai negraveti

dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi raAa Negravengu egraveegravena Lamatua Kapai

negraveti lamatua aaꞌi-aaꞌi raRopa dꞌai lodꞌo na

Lamatua paledꞌa aaꞌi-aaꞌi si16 Dhoka Negravengu mesa Na di dhu

madhe boeNegravengu mamuri egravetu dꞌara saraa

dhu dhegraveu rai-haha taha boelaladhe

Abhu boe dhegraveu egraveci sa ladheregravedhi Ne

Lii-lii pakabꞌua dhodhoka mi Negravengudi

Koasa aaꞌi-aaꞌi egravetu kacui-aai Natoke dꞌai mia-mia

Dꞌai sange neꞌe ka TareꞌaLii pasanegravedꞌe hia dhegraveu kaja

17 Peka mi dhegraveu kaja egravetu rai-hahane ho regravengu baku padedha iisi aabaku dhoka maena megravedha-panyauregravengu di Te megravedha-panyau segraverabegraveli-camegravedꞌa egravela aaꞌi De dhu legraveke kamaena dhoka mi Ama Lamatua dhu

613-14 Yohanis 1837

1 Timotius 618 414 1 Timotius 621mamuri di Te Negravengu ka dhu pala-bagi egravedhi ngaa-ngaa dhu egravedhi parluusegravena ka egravedhi mamuri degravenge karejꞌe18 Peka degravenge ra ho pake kakaja segraverasegravena ka tao dhu beꞌa Regravengu hudꞌimajꞌegraveni tao dhu beꞌa Regravengu hudꞌibhoke kacui-aai ho soru-bara dhegraveuleo aa dꞌegravei pala-bagi megravengi-nale dhuregravengu abhu negraveti Lamatua 19 Hegraveia rapakaboko megravedha-panyau ho jꞌajꞌi mikapua dhu egravera hia mamuri ra begraveli-camegravedꞌa Ka regravengu unu mamuri dhudegravenge kabꞌua

Paulus paꞌegravele sasuri na20 Timotius Jꞌaga paie aaꞌi-aaꞌi

dhu Ama Lamatua pangegravedꞌu le miegraveu Baku lamu padhai lii dhu degravengeboe kolo-kapua Baku padhai lii ka-jꞌalu dhu pakabꞌua boe Ama LamatuaSanegravedꞌe ee Te abhu dhegraveu dhupangee na regravengu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Tengaa lsquomamegraveursquo regravengu segravera dhu hegravebꞌahua Baku lamu pabꞌala lii padhaidegravenge ra 21 Abhu dhegraveu cahagꞌe legravekalii ajꞌa-nori dhu kapodꞌe-kabegraveli segraveratoke ra sero eele negraveti parcaya ra dhulegraveke mi Ama Lamatua

Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedha egraveudegravenge angalai mu si aaꞌi-aaꞌi ra

SaloomPaulus

2 TimotiusSasuri Paulus ka duahia angalai na TimotiusLii mahoꞌo

1-2 Timotius dhu beꞌaSasuri ne negraveti jaꞌa Paulus dhuAma

Lamatua mesa Na hagꞌe nare jꞌajꞌidhegraveu pajuu-paleha Yesus Kristus Rapua jaꞌa ho laku lole negraveti mamuri dhulegraveke dhu Lamatua moa le hia dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Yesus Kristus

Timotius Egraveu dhu jꞌajꞌi le segravemi anajaꞌa De jaꞌa manegravengi segravena ka AmaLamatua degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus sue egraveu padꞌelo dꞌara hua iia Rami egraveu aa hia egraveu mamuri degravenge mera-milu

3 Megraveu-megraveda jaꞌa sabajꞌa hia egraveuJaꞌa manegravengi taruu makasi mi AmaLamatua lula egraveu madhutu taruu NeEgraveu meꞌa Jaꞌa sabꞌa hia Negravengu degravengedꞌara mola-megraveci egraveci egraveegravena ka dhu begravei-baki egravedhi segravera sabꞌa hia Ne 4 Jaꞌasanegravedꞌe lodꞌo egravedhi pacegraveri uru egraveegravena egraveupahaa egraveimadha Negraveti egraveegravena ka jaꞌa neotitu kegravena paraga hari degravenge egraveu segravenaka dꞌara jaꞌa karejꞌe

5 Jaꞌa ngee kegravedhi uru egraveegravena lodꞌo egraveuheka parcaya tareꞌa Lamatua YesusParcaya segravemi egraveegravena na dhu amo leegravetu dꞌara begravei mu Luisa degravenge ina muYunike Aa jaꞌa keꞌa megraveu na parcayasegravemi egraveegravenamuri le egravetu dꞌara egraveu kahegravei

Paulus manegravengi Timotius segravena kapake karunya dhu Lamatua hia

6 Uru egraveegravena lodꞌo dhu jaꞌa bane aiegravetu kegravetu egraveu aa sabajꞌa hia egraveu lodꞌoegraveegravena kahegravei Lamatua hia karunya miegraveu segravena ka egraveu bisa sabꞌa hia NeDe neꞌe ne jaꞌa manegravengi segravena ka egraveupakaroo hari karunya egraveu dhu nukasegravemi ai dhu oe madhe sa 7 Te RohAma Lamatua tao boe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu

madhaꞌu Te ngaa Na tao segravena kaegravedhi jꞌajꞌi dhegraveu dhu dꞌara egravera dhuteꞌa pasue aa teꞌa taha tare dꞌara8 De baku makae peka-padhai jꞌara-jꞌara lula-negraveti Lamatua egravedhi Aa bakumakae lula jaꞌa ne ana begravedho Tejaꞌa maso bui lula jaꞌa pakako sasabꞌaNa De ladhe lamu lole Lii Lolo Beꞌaegraveu hudꞌi paꞌegravera ku iisi ho dui jꞌa-jꞌegravera nuka segravemi jiꞌi dui Ladhe egraveuparaga degravenge jꞌajꞌegravera segravemi egraveegravena egraveegravenana Lamatua paꞌegravera dꞌara egraveu9-10 Lula Lamatua kadhupatabuli egravedhi

negraveti koasa sasala-sasigo egravedhiAa Na hagꞌe nare egravedhi ho jꞌajꞌi

dhegraveu unu Na dhu mola-megraveciNa padꞌelo dꞌara hua iia Na mi egravedhi

lula Na sue egravedhimasi ka egravedhi tao boe ngaa-ngaa

ho nia segravemi babeꞌa NaLodꞌo Lamatua pajꞌajꞌi megraveka rai-haha

ne te ngaa pamaꞌegravete nare leho hia Yesus Kristus mai

segravena ka Na padꞌelo dꞌara hua iiaNa aa pala mamuri hia egravedhi

Ka Yesus Kristus mai le aa bhokepaledꞌa ngaa dhu uru egraveegravenaAma Lamatua nelu tao

aa padꞌelo dꞌara hua iiaNegravengumiegravedhi

Na palaho le koasa ma-madhe

Neꞌe ka dhu jꞌajꞌi Lii Lolo BeꞌaDe cee dhu parcaya Lamatua Yesus

madhe heka taa-taa te ngaamamurimanegravero toke dꞌaimia-mia degravenge Ama Lamatua

11Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatua dedꞌenare jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehaYesus Kristus segravena ka jaꞌa lole Lii LoloBeꞌa Na aa ajꞌa-nori dhegraveu egravetu mia-mia 12 Segravera sa ka dhu pajꞌegravera jaꞌaegravetu dꞌara egravemu begravedho ne Te ngaa jaꞌamakae boe Lula jaꞌa keꞌa le cee ka dhujaꞌa parcaya nuka Lamatua Yesus Aajaꞌa keꞌa kahegravei peka na Negravengu kadhu pangegravedꞌu sasabꞌa neꞌe mi adhe-aai jaꞌa Negravengu ka dhu bisa jꞌagasasabꞌa neꞌe aa Negravengu ka dhu paꞌegraverajaꞌa segravena ka pakako sasabꞌa neꞌe toke

11-2 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 161 15 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 161 1111 Timotius 27

2 Timotius 113 416 2 Timotius 212Negravengu mai hari 13 De madhutu kajꞌara mamuri negraveti aꞌajꞌa dhu legraveke dhujaꞌa padꞌelo le degravenge egraveu Ladhe egraveuparcaya taruu aa sue dhegraveu aaꞌi-aaꞌisegravemi egraveegravena neꞌe peka na egraveu jꞌajꞌile egraveci degravenge Yesus Kristus 14 AmaLamatua pangegravedꞌu le egravetu dꞌara adhe-aai egraveu kakaja egraveci dhu kabꞌua nukaaꞌajꞌa dhu legraveke De ladhe-leru pabeꞌakakaja egraveegravena Pake Roh Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci dhu egravetu dꞌara egravedhisegravena ka hudꞌi laa Na paꞌegravera egraveu holadhe-leru kakaja egraveegravena paie-iie

Onesiforus ladhe-leru Paulus egravetudꞌara egravemu begravedho

15 Ele boe egraveu tadegravengi le na FigelusHermogenes degravenge dhegraveu leo negravetipropensi Asia segravera pusi-pahae hekajaꞌa 16-18 Te ngaa Onesiforus leko-leonegraveti regravengu Na pakajꞌegraveu boe negraveti jaꞌaEgraveu mesa mu meꞌa lodꞌo jaꞌa egravetu kotaEpesus era negravengu ka dhu ladhe-lerujaꞌa Limuri ne na pea egravetu kota Romaneꞌe Ropa na dꞌai neꞌe na patangi-tenge jaꞌa egravetu mia-mia Ka na abhujaꞌa egravetu dꞌara egravemu begravedho ne Te ngaana makae boe Na mai taruu ngadꞌojaꞌa ho paꞌegravera dꞌara jaꞌa

De jaꞌa manegravengi segravena ka AmaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na miOnesiforus degravenge aꞌari na aaꞌi-aaꞌira Ladhe lodꞌo egravele rai-haha ne hoLamatua pamaꞌegravete lii langu dhegraveu rai-haha jaꞌa sanao ho Lamatua pamaꞌegravetedhu beꞌa hia mi Onesiforus si

2Egravedhi hudꞌi mamuri ku nuka segravemi sor-

dadꞌu dhu parai eela boe degravenge komedhaa1 Ana Timotius dhu jaꞌa sue Yesus

Kristus dꞌara hua iia titu kegravena Limurine egraveu egraveci le degravenge Negravengu Na paꞌegraveraegraveu De egraveu meꞌa dhoka segravemi moredi 2 Uru egraveegravena jaꞌa ajꞌa le egraveu egravetumadha dhegraveu ae lula-negraveti jꞌaramamuriLamatua dhu mola De limuri nejaꞌa manegravengi egraveu ho aaꞌi-aaꞌi dhu egraveutadegravengi negraveti jaꞌa lamu ajꞌa hari hiadhegraveu dhu egraveu bisa legraveka si Dhegraveu segravera

hudꞌi bisa lasi ajꞌa hari segravemi egraveegravenakahegravei mi dhegraveu leo

3 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti nuka segravemi sor-dadꞌu Yesus Kristus De egravedhi pasaejꞌajꞌegravera segravemi Negravengu kahegravei Lula egraveune sordadꞌu dhu beꞌa egraveu hudꞌi pasaemore ku pala unu mu 4 Sordadꞌu dhupakako sasabꞌa bisa boe sabꞌa pabꞌalidegravenge sasabꞌa dhu leo Degravenge jꞌarasegravemi neꞌe negravengu neꞌa pakarejꞌe dꞌarakomedhaa na

5 Tare conto leo segravemi olaragaLadhe madhutu lomba hudꞌi mad-hutu ku atora na Te ladhe aadꞌo nakalua Bisa boe abhu juara Segravemiegraveegravena kahegravei ladhe neo pakako sasabꞌaLamatua madhutu ku atora Na

6 Ladhe kahegravei dhegraveu sabꞌa oka-tedhe Na sabꞌa degravenge tegraveku rui na egravetudꞌara oka na De negravengu ka dhu urutegraveka abhu hua-hela 7 Pangee paie-iieconto segravera Pe Ama Lamatua hia meꞌamegraveu jꞌara segravera aaꞌi-aaꞌi ra

8 Pangee pabeꞌa-beꞌami Yesus Kris-tus Negravengu egraveegravena ana-egravepu dhegraveu aaeDaud Na madhe te ngaa AmaLamatua pamamuri Ne Egraveegravena ka jꞌa-jꞌi Lii Lolo Beꞌa dhu jaꞌa laku peka-padhai egravetu mia-mia 9 Lula jaꞌa loleLii Lolo Beꞌa egraveegravena ka jaꞌa jꞌegravera segravemineꞌe ne Risi-risi hari ra egraveki-karadhejaꞌa degravenge rate tao jaꞌa segravemi dhegraveubhelu-katubꞌa sa Te ngaa regravengu taharare boe Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua10 De jaꞌa sadia pasae rupa-rupa jꞌa-jꞌegravera Sadꞌi dhegraveu unu Lamatua dhu Nahagꞌe nare segravera abhumamuri Pe AmaLamatua dedꞌe si padedha-dedha lularegravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Yesus Kristus11Aa lii seꞌe mema legraveke tareꞌaldquoLadhe egravedhi mangaku na Kristus

madhe ho gati egravedhiegraveci egraveegravena ka egravedhi madhe tegraveke eele

mamuri dhuihegraveia egravedhi kahegravei mamuri bera-

bera degravenge Ne12 Ladhe egravedhi taha egravetu dꞌara jꞌajꞌegravera

egravedhi tegravedꞌu paredha sama-samadegravenge Negravengu kahegravei

Te ngaa ladhe egravedhi pasili Ne 115 Propensi Asia egraveegravena limuri ne jꞌajꞌi negara Turki re begraveka haa 212 Mateos 1033 Lukas129

2 Timotius 213 417 2 Timotius 32Negravengu pasili egravedhi kahegravei

13 Masi ka dꞌara egravedhi satia boete ngaa Negravengu satia taa-taa

lula Negravengu bisa boe leko-monya Ngaa dhu Napeka egraveegravena ka dhu Nataordquo

Dhegraveu sabꞌa dhu Lamatua pakabꞌua14 Pasanegravedꞌe dhegraveu parcaya segravena

ka regravengu baku bhegravelu jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra Kai si degravenge kolongara AmaLamatua ho ra loe eele ka negraveti paꞌujilii padhai lii Te aaꞌi-aaꞌi segravera gunaboe ngaa-ngaa Dhodhoka paꞌeleiie ngangee negraveti dhegraveu dhu nanene15Tenge jꞌara dhu beꞌa segravena ka tao iisiegraveu nuka segravemi dhegraveu sabꞌa dhu nia abhukoa negraveti Ama Lamatua Dhegraveu segravemiegraveegravena parluu boe makae lula negravenguegraveegravena sabꞌa sasabꞌa na degravenge beꞌa Egraveuhudꞌi jꞌajꞌi dhegraveu dhu ajꞌa degravenge molaLii Holo-Nori Lamatua mi dhegraveu aabaku degravenge koe-kapengo Lula LiiHolo-Nori Na mola 16 Pakajꞌegraveu negravetilii padhue dhu degravenge boe kolo-kapuaaa negraveti lii padhai dhu pakabꞌua boeLamatua Te segravera sa dhoka tao dhegraveuasa bhelu-katubꞌa 17 Lii padhai dhubhelu-katubꞌa segravera pajꞌala segravemi egravei pa-pegravedꞌa kangker Lii padhai Himeneusdegravenge Filetus segravemi segravera ka 18 Duara ajꞌa sala peka na dhegraveu madhemamuri aaꞌi hari le Te ngaa egraveegravena legravekeboe Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena regravengu sepiku eele negraveti ngaa dhu legraveke Ngaadhu regravengu ajꞌa seꞌe paꞌele iie parcayanegraveti dhegraveu cahagꞌe

19 Te ngaa kapua dhu Ama Lamatuapadhegravedi nare egraveegravena kalau-karegraveto boeEgravetu kapua egraveegravena dhu suri peka naldquoLamatua tadhe megraveu dhegraveu unu Nardquoaa ldquoDhegraveu cee dhu pahaha iisi miAma Lamatua hudꞌi pakajꞌegraveu ku negravetibhelu-katubꞌardquo Kapua egraveegravena dhegraveuunu Lamatua

20-21 Egravetu dꞌara egravemu dhegraveu kaja abhurupa-rupa megravedha-panyau Abhu dhutao negraveti hualaa iia degravenge hualaapudhi Te ngaa abhu kahegravei dhu taonegraveti ajꞌu degravenge rai kalili Megravedha dhu

kabꞌua lamatua egravemu na dꞌegravei pake egravetudꞌara iia-aala Te ngaa megravedha dhu bi-asa segravera lamatua egravemumakae pake egravetumadha dhegraveu Segravemi egraveegravena kahegravei degravengedhegraveu rai-haha Ladhe abhu dhu paka-jꞌegraveu iisi ra negraveti bhelu-katubꞌa negravenguegraveci egraveegravena ka degravengemegravedha-panyau dhukabꞌua segravera Lamatua egravemu dꞌegravei pakene lula negravengu degravenge gaguna segravena katao rupa-rupa sasabꞌa dhu beꞌa

22 Ana ngegraveru segravera manahu malailula madhutu dadꞌegravei ra Te ngaa egraveuTimotius hudꞌi jꞌaga ngiꞌu mu paie-iie ho baku madhutu dadꞌegravei dꞌarasegravemi egraveegravena Tenge jꞌara ho tao dhubeꞌa taruu Parcaya taruu LamatuaMamuri pasue aa padame degravenge dhegraveuleo Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcayaLamatua dhu mamuri degravenge dꞌaramola-megraveci regravengu dꞌegravei dhoka tao jꞌaradhu beꞌa De egraveu Timotius hudꞌi ma-muri ku sama segravemi regravengu segravera 23 Jaꞌapasanegravedꞌe hari egraveu ca tegraveka Baku lamusoro iisi asa dꞌara lii langu dhu degravengeboe kolo-kapua Te segravera sa dhodhokatao dhegraveu ho patao-palaha di 24 Dhegraveudhu sabꞌa hia Lamatua nia boe jꞌajꞌidhegraveu dhu tenge lii langu sina maTe ngaa regravengu segravera hudꞌi dꞌara beꞌadegravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra dhu dꞌegravelu-megraveu ajꞌa-nori dhegraveu dhu taha raredꞌara ropa paraga degravenge dhegraveu dhutema tenge lii langu 25 Regravengu hudꞌiholo paie-iie dhegraveu dhu palabꞌa segraveraDegravenge segravemi egraveegravena ele boe Lamatua hiasi ele-hoꞌa hegraveia ra segravemi rare ngaa dhulegraveke 26 Hegraveia ra maseꞌa ka ra rai negravetikacui-aai dhegraveu aae nidhu dhu uruegraveegravena egraveki si ho madhutu dadꞌegravei na

3Dꞌai lodꞌo egravele rai-haha dhegraveu rai-haha

jꞌajꞌi segravemi ngaa sa1 Timotius Ladhe degravetu degravenge lodꞌo

egravele rai-haha ne jꞌajꞌegravera na ae titukegravena Jaꞌa peka mema degravenge egraveu segravemiegraveegravena 2 Dhegraveu dhoka sue ngiꞌu raaa mangaꞌa doi-dhari Regravengu pad-edha iisi aa dꞌegravei pahaha dhegraveu leodꞌegravei pakarehe kolongara Lamatuadꞌegravei boe nanene ina-ama ra reꞌa boe

219 Sensus 165

2 Timotius 33 418 2 Timotius 41-2manegravengimakasi kegravetu hadhu dꞌegravei boemadha jꞌara Lamatua 3 reꞌa boe suedhegraveu dꞌegravei boe mamuri padame dꞌegraveipaꞌele iie kolongara dhegraveu taha rareboe iisi ra bhelu-katubꞌa dhu risi eeledꞌegravei boe dhu beꞌa 4 dꞌegravei pahie moneaanga-angalai ra ngangee babꞌa aatao ngiꞌu ra dꞌegravelu-megraveu risi madhutudhoka dadꞌegravei dꞌara risi negraveti dadꞌegraveiLamatua 5 Regravengu tao iisi ra dhegraveudꞌegravelu-megraveu te ngaa dhumola-megraveu laoKoasa Lamatua abhu boe egravetu dꞌara raBaku padegravetu degravenge dhegraveu segravemi segraverakahegravei

6 Regravengu maso asa dꞌara egravemu dhegraveudegravenge regravehu mare ho lasi kakegravejꞌi dꞌaradhegraveu bhegraveni dhu egravera boe aa mudꞌalegraveke godꞌa Dhegraveu bhegraveni segravemi segraverasa mamuri egravetu dꞌara sasala-sasigodhu udhu sobhu-sobhu aa mad-hutu dhoka rupa-rupa dadꞌegravei dꞌarara 7 Ropa ra tadegravengi mese hiu mainori jꞌara dhu hiu na regravengu mad-hutu rii Te ngaa reꞌa boe hagꞌe miaka dhu legraveke aa mia dhu sale 8 Egraveusanegravedꞌe era lii lolo Yanes degravenge Yam-res si Lodꞌo egraveegravena dua ra palabꞌadegravenge Musa Mese taa limuri seꞌetatao ra egraveci egraveegravena ka Regravengu palabꞌadegravenge lii holo-nori dhu beꞌa Ngangeera ele iie le aa parcaya regravengu legraveke boe9Mese dhu legraveke boe segravemi segravera sa bisaboe taha rare negravebhu Negravebhu-negravebhudhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa gagoa regravengu Nukasegravemi uru egraveegravena dhegraveu reꞌa kapodꞌe-kabegraveli lula-negraveti Yanes degravenge Yamres

Kegravepe paꞌegravera-egravera lii holo-nori dhu egraveusegravemi more le

10 Timotius Egraveumeꞌa aaꞌi lemamurijaꞌa Egraveu meꞌa aaꞌi ngaa dhu jaꞌa ajꞌaEgraveu meꞌa jꞌara mamuri jaꞌa Egraveu meꞌadꞌara dadꞌegravei jaꞌa Egraveu meꞌa ngaa dhujaꞌa parcaya Egraveumegravedhi unumu le jaꞌataha kore dꞌara aa sasue jaꞌa mi dhegraveuAa egraveumeꞌa tasamia jaꞌa taha egravetu dꞌarajꞌajꞌegravera degravenge beꞌa 11 Egraveu meꞌa kahegraveira hake-paparu jaꞌa aa dui rupa-rupa

jꞌajꞌegravera Jaꞌa abhu jꞌajꞌegravera segravemi egraveegravenaegravetu kota Antiokia Ikonium degravengeListra Te ngaa Ama Lamatua pata-lale eele jaꞌa negraveti jꞌara segravera aaꞌi-aaꞌi12 Mema dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcayaYesus Kristus aa neo mamuri mola-megraveci madhutu dadꞌegravei Ama Lamatuatatu dhegraveu pajꞌegravera regravengu 13 Ngaahari dhegraveu bhelu degravenge dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli segravera asa tabha bhelu Regravengukapodꞌe-kabhegraveli ho pamanahu dhegraveuleo te ngaa regravengu segravera legraveke kapodꞌekahegravei

14 Te ngaa egraveu hudꞌi kegravepe paꞌegravera-egraveralii holo-nori dhu egraveu abhu le Aa ngaadhu egraveu parcaya egraveegravena madhutu taruuTe egraveegravena ka dhu legraveke Egraveu meꞌa megraveu ceeka dhu ajꞌa aaꞌi-aaꞌi segraverami egraveu Egraveu bisalegraveka si 15 Karegravei negraveti egraveu ana iiki eraegraveu abhu aꞌajꞌa le isi negraveti Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua Negraveti Sasuri seꞌeegraveumeꞌa rahasiamamuri dhu legraveke dhutao egraveu meꞌa megraveu jꞌara mamuri Negravetiegraveegravena ka egraveu parcaya Yesus Kristus16Aaꞌi-aaꞌi dhu ra suri egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci mema Ama Lamatua kadhu uri ho dhegraveu suri segravera GagunaSasuri egraveegravena nuka ajꞌa dhegraveu ngaadhu legraveke padꞌelo sasala dhegraveu egravere haridhegraveu asa jꞌara dhu mola aa nori dhegraveuho begraveli-begraveli mamuri madhutu dadꞌegraveiLamatua 17 Degravenge segravemi egraveegravena SasuriMola-Megraveci egraveegravena bisa tao pamegraveci dhegraveuunu Lamatua segravera segravena ka regravengu reꞌasasabꞌa dhu beꞌa aaꞌi-aaꞌi

4Lamu peka Lii Holo-Nori Ama

Lamatua1-2 Begraveli-camegravedꞌa Yesus Kristus

mai hari asa rai-haha ne ho negravedꞌuparedha nuka segravemi Dhegraveu Aae Masi kadhegraveu dhu mamuri era do dhegraveu dhumadhe le aaꞌi-aaꞌi ra lasi asa katangamadha Na segravena ka Na pamaꞌegravete liilangu ra egraveci-egraveci Negraveti egraveegravena ka egravetumadha Ama Lamatua degravenge YesusKristus jaꞌa manegravengi mi egraveu ho lamu

38 Ngara lsquoYanes degravenge Yamresrsquo abhu boe egravetu dꞌara sasuri Lii Moa Uru Te ngaa abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveucahagꞌe peka na ele boe dua ra dhegraveu megraveu negraveti Masir dhu palabꞌa degravenge Musa lodꞌo Musa lere negraveti dhegraveuIsraꞌel kalua negraveti Masir Baca lii lolo egraveegravena egravetu sasuri Kalua negraveti Masir 711 311 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 1314-52 141-78-20 314 2 Timotius 15 22

2 Timotius 43 419 2 Timotius 419peka-padhai degravenge dhegraveu-dhegraveu LiiHolo-Nori Ama Lamatua Egraveu paꞌegraverataruu Baku pangee na lodꞌo dhubeꞌa do aadꞌo Padꞌelo sasala dhegraveu tengaa kai si pabeꞌa-beꞌa degravenge liimakoPaꞌegravera dꞌara dhegraveu pake lii holo-noridhu legraveke

3 Te begraveli-camegravedꞌa dhegraveu roꞌo hekananene lii holo-nori dhu legraveke Pera kaboko rare mese-mese dhu dꞌegravelu-megraveu padhue-padhai madhutu dadꞌegraveira segravena ka pabeꞌa roꞌa dhilu ra 4 Rahutu dhilu ra ho tule eele lii holo-nori dhu legraveke Te ngaa pasa dhilu raho nanene lii lolo nanuku dhu leko-monya segravera

5 Masi ka tasamia egraveegravena ka egraveu hudꞌitaha dꞌara Paꞌegravera egravetu dꞌara jꞌajꞌegraveraLamu lole Lii Lolo Beꞌa segravena ka dhegraveusegravemi rare Yesus Kristus Soru-baradhegraveu degravenge dꞌara kateme toke paꞌegravelesasabꞌa Baku degravenge dꞌara cabegraveka

6 Baku pusi degravenge ngiꞌu jaꞌa ne telodꞌo mamadhe jaꞌa degravetu le Egraveci egraveegravenaka degravenge galaa dhu isi na oe egravele kegravena7 Te ngaa jaꞌa segi le egravetu dꞌara paꞌujiegraveegravena degravenge beꞌa Jaꞌa rai dꞌai le laneJaꞌa madhutu taruu le Yesus Kristusdegravenge beꞌa 8 De neꞌe ne di egraveci kadhu jaꞌa tatae Nuka piala juara dhuLamatua tao tegraveke le hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri mola Lamatua egravedhiegraveegravena nuka Dhegraveu pamaꞌegravete lii langudhu mola Dhu neꞌa boe bia cabegravekaLadhe dꞌai ka lodꞌo na Na pangegravedꞌumi jaꞌa piala juara egraveegravena Te ngaamesaboe jaꞌa di Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sue Neaa dhu mate mamai Na regravengu segraveraabhu piala segravemi egraveegravena kahegravei

Paulus moa pegraveri-pegraveri jꞌara9 Timotius Mai ka lai-lai ngadꞌo

jaꞌa 10 Te limuri ne jaꞌa kaliu biaKrekes laꞌe le asa propensi Galati AaTitus laꞌe le asa rai Dalmatia AaDemas sue risi jꞌara-jꞌara dhu legraveke boe

egravetu rai-haha ne laꞌe le sa kota Tesa-lonika 11 Dhodhoka Lukas di dhupea degravenge jaꞌa egravetu neꞌe Tenge moreMarkus segravena ka dua mi mai palere-lere Te negravengu egraveegravena bisa ladhe-lerujaꞌa egravetu neꞌe 12 Jaꞌa hia le Tikikuslaꞌe asa kota Epesus 13 Ladhe egraveumai baku bhegravelu megraveti kodho pana jaꞌadhu tegraveke eele egravetu egravemuKarpus egravetu kotaTroas Aa baku bhegravelu megraveti degravengesasuri jaꞌa segravera risi-risi dhu jaꞌa suriegravetu kaꞌuri badha

14 Aleksander tuka tabaga egraveegravenatao bhelu dhu ciki boe mi dedha jaꞌaHudꞌi negravengu segravene te begraveli-camegravedꞌaLamatua ka dhu bꞌala ne segravemi dhunegravengu tao mi dedha jaꞌa 15 Egraveu hudꞌimage-mage ku degravenge dhegraveu egraveegravena lulanegravengu na dꞌegravei palabꞌa lii-lii dhu egravedhiajꞌa-nori

16 Lodꞌo hiu-hiu jaꞌa titu egravetu madhahakim ho siri iisi jaꞌa abhu boe cadhegraveu sa dhu re jaꞌa Regravengu aaꞌi-aaꞌira kako tegraveke eele jaꞌa mesa ku Tengaa hudꞌi regravengu segravene Pe Lamatuapabhegravelu eele sasala ra 17 Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa Ama Lamatua tegravekeeele boe jaꞌa Na paꞌegravera jaꞌa segravena kajaꞌa bisa peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Nadhu pakura boe ciki sa Jaꞌa lolo segravemiegraveegravena ka mi dhegraveu Yahudi boe ho rananene Lii Lolo Beꞌa Aa pakajꞌegraveu lenegraveti mamadhe-mamopo 18 Aa egraveegravenana Ama Lamatua pakajꞌegraveu jaꞌa negravetibhabhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi ra Aa lerenegraveti jaꞌa degravenge sodꞌa-mole laku asasorga Egravetu era negravei Negravengu ka dhunegravedꞌu paredha

Lamatua egraveegravena kapai seli eele Jaꞌakoa-kio dedꞌe padedha-dedhaNe dhumaꞌegravete boe Tareꞌa segravemi egraveegravena

Paulus katange sasuri na19 Baku bhelu megraveti lii mahoꞌo jaꞌa

mi ina Priskila degravenge dhegraveu egravemu na 46 Lodꞌo dhegraveu Yahudi segravera tao korban egravetu EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi abhu korban camacamdhuhudꞌi bhori anggor mi dedha mei korban Ele boe Paulus pakasame mamuri negravengu nuka segravemi egravei anggordhu bhori oe egravele kegravena jꞌajꞌi persembahan hia Lamatua 410 Kolose 414 Pilmon 24 2 Korintus823 Galati 23 Titus 14 411 Kolose 414 Pilmon 24 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1212 251313 1537-39 Kolose 410 412 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 204 Epesus 621-22 Kolose 47-8 413 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 206 414 1 Timotius 120 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6212 Roma26

2 Timotius 420 420 2 Timotius 422Akila Segravemi egraveegravena kahegravei mi aꞌariOnesiforus 20 Erastus pea egravetu kotaKorintus Ca hari ni jaꞌa tegraveke eeleTrofimus egravetu kota Miletus lula napegravedꞌa aae 21 Tenge jꞌara segravena kalodꞌo dꞌai megraveka hegraveru pacuhi egraveu dhudꞌai le neꞌe Angalai egravetu seꞌe se nukaEbolus Pudes Linus degravenge ina Klau-dia paꞌadhu lii mahoꞌo hia miu Segravemiegraveegravena kahegravei degravenge aꞌari dhegraveu Kristendhu leo segravera

22 Jaꞌa sanao segravena ka Ama Lamatuasama-sama degravenge egraveu taruu Segravena kaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mimiu aaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaPaulus

419 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 182 2 Timotius 116-17 420 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 1922 Roma 1623 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 204 2129

Titus 11-4 421 Titus 114

Sasuri Paulus hia angalainaTitusLii mahoꞌo

1-4 Ana Titus dhu beꞌaSasuri neꞌe negraveti jaꞌa Paulus ana

pua-paleha Ama Lamatua aa dhegraveupajuu-paleha Yesus Kristus Na puajaꞌa segravena ka paꞌegravera parcaya dhegraveu dhuNa hagꞌe nare segravera Na pua jaꞌaho padꞌelo jꞌara mola kahegravei segravena kara mamuri madhutu dadꞌegravei LamatuaDegravenge segravemi egraveegravena dhegraveu unu AmaLamatua reꞌa na begraveli-camegravedꞌa regravengumamuri taa-taa degravenge Ne Lodꞌo AmaLamatua pajꞌajꞌi megraveka rai-haha nete ngaa Na moa mema begraveli-camegravedꞌadhegraveu unu Na mamuri taa-taa degravengeNe Negravengu neꞌa boe leko-monyaDꞌai lodꞌo na ka Ama Lamatua pekapaledꞌa na Negravengu saku eele sasala-sigo dhegraveu segravena ka ra mamuri taa-taadegravenge Ne Aa Na paredha jaꞌa ho lakupeka Lii Lolo Beꞌa hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌiegravetu mia-mia

Titus Egraveu ne nuka segravemi ana dꞌegravelujaꞌa sa lula egraveu degravenge jaꞌa ne sama-sama parcaya Kristus De jaꞌa sabajꞌami Ama Lamatua degravenge Yesus Kristusdhu hia mamuri mi egravedhi segravena ka Rapadꞌelo dꞌara hua iia Ra mi egraveu ho egraveumamuri degravenge mera-milu

Jꞌara-jꞌara ho jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat5 Ca hari ni jaꞌa pamaꞌegravete kore le

ho egraveu pea egravetu pulu Kreta segravena kauri pegraveri-pegraveri jꞌara dhu egravedhi parluu eraegravetu egraveegravena Aa hudꞌi laa egraveu dedꞌe dhegraveudhu reꞌa lalau-laloꞌo jumaꞌat egravetu dꞌararae-rae Baku bhegravelu atora dhu jaꞌapeka le degravenge egraveu lula-negraveti dhegraveu dhujꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat Peka na 6 Ladheneo dedꞌe dhegraveu ho jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌatnegravengu hudꞌi mamuri ku degravenge boesasala Negravengu hudꞌi satia degravenge dhegraveuegravemu na ca dhegraveu di Ana-ana na par-caya kahegravei Yesus Kristus Mage dhoka

dhegraveu peka na regravengu segravera ana-anadhu tenge patao-palaha di aa palabꞌadegravenge dhegraveu 7 Lula kegravetu jumaꞌat segraverapakako sasabꞌa Lamatua de regravenguhudꞌi mamuri degravenge mola aa degravengekolongara hua iia Baku dedꞌe dhegraveudhu dꞌegravei padedha iisi dhu nasa malaidꞌegravei mahu dhu dꞌegravei pagama aa dhumangaꞌa doi-dhari 8 Dhegraveu dhu jꞌajꞌikegravetu jumaꞌat segravera hudꞌi dꞌegravei segravemi raredhegraveu asa dꞌara egravemu ra Dhu dꞌegravei jꞌara-jꞌara dhu beꞌa dhu taha rare dꞌaradhu bia boe cabegraveka dhu dꞌara mola-megraveci aa dhu reꞌa taha rare ngiꞌu9 Regravengu hudꞌi kegravepe paꞌegravera-egravera ku LiiHolo-Nori Ama Lamatua dhu uruegraveegravena egravedhi nori si Degravenge segravemi egraveegravenaregravengu padꞌelo jꞌara Lamatua dhumolahia dhegraveu leo aa bisa pamola lii lolodhu legraveke boe jꞌara segravera

Dhegraveu dhu ajꞌa-nori legraveke boe10 Te abhu dhegraveu ae dhu dꞌegravei pal-

abꞌa aꞌajꞌa dhu legraveke Abhu dhu peka-padhai degravenge boe kolo-kapua Aaabhu kahegravei dhu dꞌegravei kapodꞌe-kabegraveliRisi-risi dhegraveu Yahudi dhu peka nadhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu neo abhu mamurihudꞌi suna ku 11 Ra pake aꞌajꞌa regravengudhu sala ho nuni regraveti aꞌari egravedhi paka-jꞌegraveu negraveti lii holo-nori Lamatua dhulegraveke Regravengu segravera dꞌegravei dhoka tenge doi-dhari degravenge jꞌara kapodꞌe-kabegraveli diKai dhegraveu segravemi segravera sa segravena ka ra loenegraveti ajꞌa jꞌara-jꞌara dhu legraveke boe 12 Categraveka dhegraveu egraveci negraveti pulu Kreta dhutema padhai pake lii hini lole dhegraveunegravengu unu na aku negravengu naldquoDhegraveupuluKreta dꞌegravei dhoka padhai lii

hegravebꞌa hua didhu mangaꞌa nuka segravemi badha

hui dhu reꞌa boe atora aa bai-eedꞌa megraveje adherdquo

13 Mamuri dhegraveu segravera mema segravemiegraveegravena ka De egraveu hudꞌi lamu egravere morehari dhegraveu dhu legraveke kapodꞌe-kabegravelisegravera ho paꞌegravera hari parcaya ra miLamatua 14 Egravele egraveegravena ra nanene iaka nanuku negraveti dhegraveu Yahudi segravera aaregravengu hudꞌi ae eele ku negraveti lii paredha

11-4 2 Korintus 823 Galati 23 2 Timotius 410 19 1 Timotius 32-7

Titus 115 422 Titus 214dhegraveu-dhegraveu dhu tule eele lii holo-noridhu legraveke

15 Sanegravedꞌe paie-iie Bagi dhegraveu dhudꞌara mola-megraveci aaꞌi-aaꞌi mola-megraveciTe ngaa bagi dhu dꞌara kajꞌalu aadhu parcaya boe Lamatua abhu boengaa egraveci sa dhu mola-megraveci Luladꞌara degravenge ngangee regravengu dhu ka-jꞌalu mema le 16 Regravengu mangakutadhe Ama Lamatua Te ngaa mamurira nuka segravemi dhegraveu dhu tadhe boeNe Regravengu padhai lii leo tao leoRegravengu mema tareꞌa-reꞌa dhegraveu karehedi Regravengu roꞌo boe madhutu dadꞌegraveiLamatua Bakumaena dhegraveu segravemi segraverareꞌa tao dhu beꞌa

2Lii holo-nori dhu legraveke jꞌajꞌi mi kapua

mamuri dhu mola1 Te ngaa egraveu ne Titus baku jꞌajꞌi

segravemi regravengu kahegravei Egraveu hudꞌi paꞌegraveradꞌara dhegraveu segravena ka ra mamuri mad-hutu lii holo-nori Lamatua dhu legraveke2Peka degravenge ama-ama dhegraveu heka segraveraho mamuri madhutu atora jꞌaga paiekolongara aa taha rare dꞌara Regravenguhudꞌi kegravepe paꞌegravera aa taha taruu mad-hutu lii holo-nori Ama Lamatua dhulegraveke Aa regravengu hudꞌi sue dhegraveu leokahegravei

3 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge ina-inadhu heka segravera Peka degravenge rajꞌaga paie kakako degravenge lii padhaira aa mamuri taruu madhutu dadꞌegraveiLamatua Baku padhai-kakoli kolon-gara dhegraveu Baku jꞌajꞌi egravenu dhua ara-dhua pegravedꞌu Te ngaa regravengu hudꞌiajꞌa dhegraveu segravena ka ra mamuri degravengemola 4 Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena regravengujꞌajꞌi dhegraveu padꞌelo jꞌarami ina-ina dhungegraveru era segravena ka ra sue dhegraveu egravemu-kamali degravenge ana-ana ra 5 Regravenguhudꞌi ajꞌa kahegravei dhegraveu ho ra mamuridegravenge taha rare dꞌaramola-megraveci reꞌalalau dꞌara egravemu reꞌa pahae dhegraveu egravemura aa dꞌegravei nanene lii dhegraveu egravemu raLadhemamuri regravengu segravemi egraveegravena dhegraveubisa heka padhai lii pahaha Lii Holo-Nori Ama Lamatua

6 Segravemi egraveegravena kahegravei holo monengegraveru segravera segravena ka ra mamuri degravengetaha rare dꞌara

7 Titus Egraveu ne hudꞌi mamuri degravengebeꞌa ku ho bisa jꞌajꞌi dhegraveu padꞌelojꞌara mi dhegraveu leo Sadꞌi egraveu tao ngaaegraveci sa sabꞌa degravenge beꞌa sama segravemidhu egraveu ajꞌa dhegraveu segravera Ladhe egraveu ajꞌangaa sa egraveci na taomadhutu ngaa dhuegraveu ajꞌa segravera Mage pamudꞌe degravengesasabꞌa egraveu 8 Ladhe egraveu nori dhegraveupake lii holo-nori dhu legraveke segravena kadhegraveu abhu boe jꞌara ho pamanahu egraveuDegravenge jꞌara segravemi neꞌe dhegraveu-dhegraveu dhulabꞌa egravedhi raꞌemakae lula regravengu abhuboe jꞌara ho segi egravedhi

9 Ajꞌa egravenu segravera ho ra nanenelamatua regravengu egravetu jꞌara ngaa egraveegravena kaaa pakarejꞌe dꞌara lamatua ra Bakura pabꞌala lii padhai degravenge lamatua ra10Regravengu bakumanaꞌu megravedha-panyaulamatua ra Regravengu hudꞌi padꞌelo kudhu peka na lamatua ra bisa par-caya regravengu tareꞌa-reꞌa Regravengu segraverahudꞌi jꞌajꞌi dhegraveu dhu beꞌa aa satiaLadhe dhegraveu leo neo pakasame ma-muri egravenu regravengu degravenge aaꞌi-aaꞌi dhuegravedhi ajꞌa tatu ra dhaa peka na liiaꞌajꞌa egravedhi beꞌa titu kegravena Te aꞌajꞌaegravedhi seꞌe madhutu jꞌara-jꞌara AmaLamatua dhu hia le mamuri mi egravedhi

11 Te Ama Lamatua padꞌelo lebabeꞌa dꞌara Na mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi raaa bhoke jꞌara ho patabuli dhegraveu negravetikoasa sasala-sasigo ra 12 Negraveti egraveegravenaka mamuri dhu pamegraveci boe aa dadꞌegraveidhu karehe ti core eele si Egravedhimamuri egravetu rai-haha ne hudꞌi teꞌataha tare dꞌara mamuri degravenge mola-megraveci aa satia degravenge Ama Lamatua13Limuri ne egravedhi sanao-maenamamaihari Yesus Kristus dhu kapai risi eeleEgraveegravena jꞌajꞌimegravengi-nalemi egravedhi aaꞌi-aaꞌiti Negravengu egraveegravena Lamatua egravedhi dhukapai risi dhu pala-bagi le mamuri miegravedhi 14Negravengu hia le ngiꞌu aae Na jꞌajꞌimi korban segravena ka patabuli eele egravedhinegraveti koasa sasala-sasigo egravedhi aaꞌi-aaꞌiti segravena ka tao egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu

214 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1308 Kalua negraveti Masir 195 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 420 76 142 1Petrus 29

Titus 215 423 Titus 315Na dhu mamuri mola-megraveci dhu dꞌegraveidhoka tao jꞌara hua iia di

15 De Titus ajꞌa aaꞌi-aaꞌi se mi dhegraveusarani segravera Paꞌegravera dꞌara si segravena kamadhutu aꞌajꞌa segravera Dhegraveu cee dhutao sala na padꞌelo jꞌara beꞌa hiane Dhegraveu bisa boe pahaha egraveu lula egraveudegravenge hak ho tao paie regravengu

3Mamuri dhu legraveke negraveti dhegraveu Kristen

1 Pasanegravedꞌe dhegraveu sarani segravera honanene dhegraveu paredha aa dhegraveu-dhegraveudhu regravedꞌu koasa Regravengu hudꞌi mad-hutu ku atora segravera Aa regravengu hudꞌipaꞌegravera tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa 2 Bakulasi padhai paꞌele iie kolongara dhegraveuBaku dꞌegravei pasibha dꞌara lii Beꞌa risimamuri mola degravenge dꞌara hua iia midhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

3 Te uru egraveegravena lodꞌo egravedhi tadhemegraveka Lamatua Yesus egravedhi teꞌa boengaa-ngaa aa degravenge mudꞌa legraveke tipuEgravedhi toꞌo boe nanene dhegraveu leo Egravedhidhoka mamuri madhutu dꞌara bheludi ka egraveki ngiꞌu egravedhi degravenge rupa-rupadadꞌegravei dꞌara ti Egravedhi dꞌara karehedegravenge dhegraveu leo Egravedhi mamuri dhokadegravenge jeluus Egravedhi dꞌegravei tegraveka dꞌara midhegraveu leo hegraveia ra kabꞌegraveli tegraveka dꞌaradegravenge egravedhi

4 Masi ka mamuri egravedhi ne ele iie lete ngaaAmaLamatua dhuhiamamurimi egravedhi padꞌelo le sasue degravenge dꞌarahua iia Na mi dedha egravedhi 5 Na hiaegravedhi mamuri lula boe negraveti tatao egravedhidhu beꞌa te ngaa lula sasue Na miegravedhi Negravengu rase pamegraveu-megraveu sasalaegravedhi segravera pake Roh Na dhu Mola-Megraveci segravena ka pahiu mamuri egravedhinuka segravemi rara iisi hari egravedhi 6 LulaYesus Kristus madhe le ho pakajꞌegraveuegravedhi negraveti koasa sasala segravera negraveti egraveegravenaka Ama Lamatua hia degravenge boe too-lane Roh Na dhu Mola-Megraveci mi egravedhi7Lula dꞌara hua iia Yesus kaNa pabeꞌapaꞌegraveci egravedhi degravenge Ama Lamatua nukasegravemi ana Na Hegraveia egravedhi teꞌa na begraveli-camegravedꞌa egravedhi mamuri taa-taa degravenge

Ne Seꞌe se jꞌajꞌi mi pusaka egravedhi 8Dhujaꞌa peka ne legraveke tareꞌa

Ngaa dhu jaꞌa ajꞌa ne degravenge kabꞌuahia mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Negraveti egraveegravena ka egraveuhudꞌi pasanegravedꞌe dhegraveu ho madhutu liiajꞌa dhumola Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu par-caya Lamatua loe boe tenge jꞌara segravenaka tao jꞌara dhu beꞌa 9 Baku soro iisiasa dꞌara lii langu dhu leko-monyanuka segravemi pasibha dꞌara lii langudhu degravenge boe kolo-kapua patao iiadꞌara degravenge dhegraveu leo patula-pajukunegraveti jꞌajꞌajꞌi mia dhu dedha risi aapatao negraveti atora adꞌa Yahudi Taongaa Segravera sa aaꞌi-aaꞌi egraveci sa gagunana aadꞌo Pegraveci eele lodꞌo iia dꞌara10 Lamu holo dhegraveu dhu tema pamaejumaꞌat segravera Ladhe negravengu tao taruukai ne Aa ladhe na loe boe soro tegravekene segravene 11 Dhegraveu segravemi egraveegravena ngangeena mola heka Negraveti tatao unu na kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra reꞌa megraveu sasala na

Paulus paꞌegravele sasuri na12 Jaꞌa neo hia Artemas do Tikikus

dhiu paraga degravenge egraveu asa pulu KretaLadhe na dꞌai egraveu tenge jꞌara segravena kamai lai-lai paraga degravenge jaꞌa egravetu kotaNikopolis Te jaꞌa neo pea egravetu negraveidꞌara hegraveru pacuhi ne 13 Egraveu tadhe ledhegraveu dhu dꞌegravelu-megraveu hukum ngara naSenas aa angalai na Apolos do Raneo lasi asa era kajꞌegraveu De mu bara sisegravena ka ra baku kura ngaa-ngaa egravetutalora jꞌara 14 Te dhegraveu dhu mad-hutu Lamatua Yesus baku madhegravediiia dꞌara di Regravengu hudꞌi majꞌegraveni taodhu beꞌa aa bara dhegraveu dhu tareꞌa-reꞌaparluu Degravenge segravemi egraveegravena mamuri radegravenge kabꞌua

15 Titus Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi egravetu neꞌepaꞌadhu lii mahoꞌo hia egraveu Aa hiakahegravei mi angalai jiꞌi dhu sama-samaparcaya Lamatua Yesus

Jaꞌa sabajꞌa manegravengi segravena kaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na midedha miu aaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaPaulus

312 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 204 Epesus 621-22 Kolose 47-8 2 Timotius 412 313Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1824 1 Korintus 1612

Pilmon 1 424 Pilmon 16

Sasuri Paulus hiaPilmonLii mahoꞌo

1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus An-galai jaꞌa Timotius hia lii mahoꞌokahegravei Segravena ka egraveu meꞌa ra tahajaꞌa egravetu dꞌara egravemu begravedho ne lulajaꞌa peka-padhai degravenge dhegraveu lula-negravetiYesus Kristus

Jaꞌa suri sasuri nehia egraveu Pilmon dhu jiꞌi sue

aa dhu jꞌajꞌi angalai egravetu dꞌarasasabꞌa

2 hia ina Apfia dhu jiꞌi tadhenuka segravemi ana hegraveni jiꞌi

hia Arkipus dhu sabꞌa sama-sama degravenge jiꞌi egravetu dꞌarasasabꞌa neꞌe

degravenge hia jumaꞌat dhu temasabajꞌa sama-sama egravetu dꞌaraegravemu egraveu

3 Jaꞌa manegravengi segravena ka AmaLamatua degravenge Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo dꞌara hua iia Ra midedha miu segravena ka miu bisa mamuripadame egraveci degravenge egraveci

Dꞌara Paulus karejꞌe lula mamuri Pil-mon

4 Pilmon Lodꞌo-lodꞌo dhu jaꞌasabajꞌa hia egraveu jaꞌa manegravengi makasimi Lamatua lula mamuri egraveu 5 Tejaꞌa tadegravengi ae le negraveti parcaya egraveu miLamatua Yesus degravenge sasue egraveu midhegraveu-dhegraveu parcaya 6 Lula lalegraveka egraveuegraveu bisa mamuri dꞌara egraveci degravenge dhegraveuparcaya dhu leo segravera Jaꞌa manegravengi-mangajꞌi ho ladhe miu padꞌelo dꞌarabeꞌa miu egraveci degravenge egraveci miu bisa meꞌamegraveu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌadhu egravedhi bisa tao hia Lamatua Yesus7Sasue egraveu egraveegravena ka pakarejꞌe dꞌara jaꞌaaa paꞌegravera dꞌara jaꞌa kahegravei Aa sasueegraveu egraveegravena ka paꞌegravera kahegravei dꞌara dhegraveuparcaya segravera

Paulus manegravengi segravena ka Pilmonpadꞌelo dꞌara sasue na mi Onesimus kahegravei

8-9 Aꞌa ee Jaꞌa parluu ciki segravemineꞌe jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehaKristus Negraveti egraveegravena ka jaꞌa degravengehak kahegravei ho paredha egraveu segravena ka taojꞌara neꞌe Te ngaa jaꞌa koꞌo boe taoparedha di dhoka neo manegravengi egraveubantu di nuka segravemi dhegraveu heka dhutoꞌa mi dedha egraveu Jaꞌa jꞌajꞌi ana begravedholula madhutu Yesus Kristus Negravetiegraveegravena ka jaꞌa bani manegravengi egraveu soru-bara jaꞌa lula jaꞌa keꞌa sasue egraveu midhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra 10 Jaꞌa manegravengi segravenaka egraveu padꞌelo sasue egraveu mi ana jaꞌaOnesimus Negravengu egraveegravena nuka segravemiana dꞌegravelu jaꞌa te negravengu parcaya Yesusnegraveti sasabꞌa jaꞌa ropa jaꞌa egravetu dꞌarabui ne

11 Jaꞌa keꞌa Onesimus ne egravenu egraveudhu rai negraveti egraveu Jaꞌa keꞌa na uruegraveegravena negravengu dhu laku boe egravetu katangamadha egraveu Te ngaa limuri ne jaꞌaparcaya negravengu negraveti gaguna ae-ae hiaegravedhi dua tidagger 12 Jaꞌa sue ne titu kegravenaTe ngaa hudꞌi laa jaꞌa pua na legravepa hariasa egraveu

13 Madhutu ngangee jaꞌa na jaꞌataha Onesimus segravena ka gati egraveu honegravengu ladhe-leru jaꞌa egravetu neꞌe Tejaꞌa bisa boe tao ngaa-ngaa egravetu dꞌarabegravedho ne Jaꞌa jꞌajꞌi ana begravedho lulapeka-padhai degravenge dhegraveu Lii Lolo BeꞌaLamatua Yesus 14 Jaꞌa koꞌo boe segravenaka egraveu sadꞌi madhutu di ladhe egraveu rasadhegraveu laka-seti egraveu Dadꞌegravei jaꞌa na egraveutao dhu beꞌa madhutu dadꞌegravei egraveu unumu De ladhe egraveu moꞌo megraveka segravemidegravenge beꞌa lii manegravengi jaꞌa na jaꞌakoꞌo boe tao ngaa ciki sa mi Onesimusne lula dhu hak dhoka egraveu di

15 Ele boe egraveu pangee segravemi neꞌeLamatua soro tegraveke Onesimus ele negravetiegraveu dꞌara ciki ooꞌe ne segravena ka na maihari ho pea taruu degravenge egraveu 16 Lodꞌona rai egraveegravena negravengu dhoka jꞌajꞌi dhegraveuegravenu egraveu di Te ngaa ladhe negravengu legravepahari dhiu negravengu jꞌajꞌi mi ari pasue egraveu

12 Abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu negraveti Sasuri Mola-Megraveci dhu peka na Apfia na dhegraveu egravemu Pilmon Negraveti egraveegravenaka negravengu degravenge hak ho ator egravenu kahegravei 12 Kolose 417 110 Kolose 49 dagger 111 NgaraOnesimus sasoa na lsquodegravenge gagunarsquo De Paulus pabꞌunge lii padhai egravetu neꞌe

Pilmon 17 425 Pilmon 25Jaꞌa sue ne titu kegravena kahegravei De neꞌene gaguna na hia mi egraveu asa tabha Tenegravengu ne mesa boe jꞌajꞌi egravenu egraveu di tengaa negravengu jꞌajꞌi kahegravei ari dhu sama-sama parcaya Kristus

17 De segravemi neꞌe ka Ladhe egraveu tadhejaꞌa ne angalai egraveu egravetu dꞌara sasabꞌaegraveci na jaꞌa manegravengi ho egraveu segravemi morenegravengu nuka segravemi jaꞌa ka dhu dhiuegraveegravena 18 Te ngaa ladhe Onesimus taonegravedhi sala mi dedha egraveu do na pakegraveluera hudꞌi laa pe jaꞌa ka tago kore19 Ladhe laa Sasuri pakegravelu ne jaꞌasuri unu ku Jaꞌa Paulus egraveegravena na bꞌaepamaꞌegravete kegravelu Onesimus mi Pilmon Dꞌaile sina ma De jaꞌa parluu hekapasanegravedꞌe na egraveu pakegravelu jaꞌa ae risiTe egraveu jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua lulajaꞌa

20 Legraveke kegravena Hudꞌi laa segravena kaegraveu bantu jaꞌa egravetu jꞌara neꞌe lula egravedhipaꞌaꞌari egravetu dꞌara Lamatua Pakarejꞌedꞌara jaꞌa segravemi egraveegravena lula egravedhi aaꞌi-aaꞌiti sama-sama dhegraveu unu Kristus

Paulus suri paꞌegravele sasuri na21 Pilmon Jaꞌa suri sasuri ne hia egraveu

lula jaꞌa parcaya egraveu bisa taru kira mijaꞌa degravenge beꞌa Jaꞌa rasa egraveegravena na egraveutao risi negraveti ngaa dhu jaꞌa sanao

22 Jꞌara egraveci era Sadia ku kamaegraveci hia jaꞌa Te jaꞌa parcaya Lamatuatadegravengi lii sabajꞌamiu aa peNa bhokejꞌara ho kalua eele jaꞌa negraveti dꞌara buisegravena ka dhiu hari paꞌasu-pareo degravengemiu egravetu negravei

23 Epapras egravetu neꞌe Negravengu jꞌa-jꞌi dhegraveu bui kahegravei lula negravengu lolejꞌara-jꞌara lula-negraveti Yesus Kristus segravemijaꞌa kahegravei Na paꞌadhu lii mahoꞌokahegravei hia egraveu 24Markus AristarkusDemas degravenge Lukas egravetu neꞌe kahegraveiSasabꞌa regravengu egraveci egraveegravena ka degravenge jaꞌaRegravengu hia lii mahoꞌo kahegravei

25 Jaꞌa manegravengi Kegravetu egravedhi YesusKristus segravena ka padꞌelo dꞌara hua iiaNa mi miu aaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaSaloomPaulus

123 Kolose 17 412 124 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1212 25 1313 1537-39 1929272 Kolose 410 414 2 Timotius 41011

Ibrani 11 426 Ibrani 18

Sasuri hia dhegraveuIbranidhu heka parcaya Yesus

Kristusaa tegraveke eele agama

begravei-baki ra

Ama Lamatua pua AnaNa dhu kapairisi negraveti dhegraveu regraveti lii padhai Na uru segravera

1 Uru egraveegravena Ama Lamatua pakedhegraveu regraveti lii padhai Na ho padhailii degravenge begravei-baki egravedhi dhegraveu IbraniNegravengu pake rupa-rupa jꞌara segravenaka peka pahari-pahari degravenge regravengudagger2 Te ngaa limuri ne Na pua le Ana Namai segravena ka padhai lii degravenge egravedhiKaregravei negraveti uru-uru jꞌara ka Ama

Lamatua hagꞌe nare le Ana Naho negravedꞌu paredha sama-sama

degravenge NegravenguTe lodꞌoNapajꞌajꞌi liru degravenge rai-haha

degravenge isi ra aaꞌi-aaꞌiAna Na dhu sabꞌa sama-sama

degravenge Ne kahegravei3 Ana Lamatua ne padꞌelo dadedha

Ama Nanuka segravemi saraa madha lodꞌo

dhu legraveke tegraveruTe Negravengu ne ca ropa degravenge

Ama NaAa negraveti Lii Holo-Nori Na dhu egravera titu

kegravenaNa pakako aaꞌi-aaꞌi egravetu dedha-

liru degravenge rai-hahaNegravengu bhoke jꞌara kahegravei

ho saku eele sasala-sasigo dhegraveusegravena ka ra jꞌajꞌi mola-megraveci

Hegraveia Na legravepa hari asa sorgaho madhegravedi egravetu baboa gꞌana

Ama Lamatuaegravetu era dhu kabꞌua aae

AnaAmaLamatua kapai risi negraveti anapajuu egravetu sorga

4 Ana-ana pajuu Ama Lamatua egravetusorga mema kapai Te ngaa Ana Nakapai risi eele negraveti regravengu aaꞌi-aaꞌi raKapai degravenge dadedha Ama Lamatuarisi eele negraveti aaꞌi-aaꞌi ra Aa kapaidegravenge dadedha egraveegravena Na pangegravedꞌu lemi AnaNa Negraveti egraveegravena ka AnaNa kapairisi eele negraveti ana-ana pajuu Na egravetusorga

5 Ama Lamatua peka negravedhi mi AnaNa aku Negravengu naldquoDoe neꞌe Jaꞌa dedꞌe Egraveu ho megravedꞌu

paredhardquoAma Lamatua peka kahegravei na

ldquoJaꞌa ne Ama NaAa Negravengu ne Ana Jaꞌardquo

Ama Lamatua peka degravenge Ana Nasegravemi egraveegravena te ngaa Ama Lamatua pekanegravedhi boe segravemi egraveegravena mi ana-ana pa-juu Na egravetu sorga

6 Lodꞌo Ama Lamatua pua maiAna Na dhu kapai risi eele egraveegravena Naparedha ana-ana pajuu Na egravetu sorgaaku Negravengu naldquoMiu ana pajuu aaꞌi-aaꞌi

Lami ho pakabꞌuaaa pahaha iisi mi Ana

Jaꞌardquo7 Ama Lamatua padhai lii kahegravei mi

ana pajuu Na egravetu sorga peka naldquoJaꞌa tao ana-ana pajuu Jaꞌa egravetu sorga

jꞌajꞌi malai sama segravemi lai ngegraveluJaꞌa tao egravenu-egravenu Jaꞌa

jꞌajꞌi nuka segravemi airdquoAma Lamatua peka degravenge ra segravemi

egraveegravena lula regravengu dhoka ana pua-paleha Na di

8 Te ngaa mi Ana dꞌegravelu Na Negravengupeka dhu leo naldquoEgraveu ne Ama Lamatua

Egraveu egraveegravena na madhegravedi egravetu kaderaparedha toke dꞌai mia-mia

11 a Kata Ibrani egraveegravena ngara leo negraveti suku Yahudi Dhegraveu Yahudi dhu parcaya le Yesus Kristus dhegraveupeka na ldquodhegraveu Kristen Ibranirdquo lula regravengu leko-leo negraveti aꞌari ra dhegraveu Yahudi dhu kegravepe paꞌegravere atora agamaYahudi dhu dhui dagger 11 b Ama Lamatua peka lii moa Na degravenge rupa-rupa jꞌara Conto segravemi Na pekadegravenge Abraham pake lii pajaji mi Musa pake atora agama mi Daud pake lii sodꞌa koa-kio mi Yermia pakelii pakasame 15 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 15 2 Samuel 714 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda1713 16 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3243 Lukas 213-14 17 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1044

Ibrani 19 427 Ibrani 26Egraveu egraveegravena na megravedꞌu koasa ho

paredha degravenge dꞌara mola9 Dꞌara Egraveu karejꞌe ladhe megravedhi

dhegraveu dhu mamuri molaTe ngaa dꞌara Mu susa ladhe

megravedhi dhegraveu dhu mamuri koe-kapengo

Negraveti egraveegravena ka dꞌara Egraveu karejꞌeka Jaꞌa pasuti egravei legravengi mi kegravetu Egraveu

ho dedꞌe Egraveu jꞌajꞌi Dhegraveu Aaedhu risi negraveti dhegraveu aae leosegraverardquo

10 Ama Lamatua peka mi Ana Nakahegravei naldquoAna ee

Egraveu ne Kegravetu dhu megravedꞌu paredhakaregravei negraveti uru ka

Egraveu neꞌe ka dhupua liru jꞌajꞌihegraveia na jꞌajꞌi degravenge

Egraveu neꞌe ka dhu paredha rai-haha hegraveia na jꞌajꞌi degravenge

11-12 Begraveli-camegravedꞌa liru degravenge rai-hahalaho aaꞌi si

Begraveli-camegravedꞌa liru degravenge rai-hahaele aaꞌi si

Te ngaa Egraveu mesa mu ma-muri toke dꞌai mia-mia

Egraveegravena na Egraveu core eele liru degravenge rai-haha

nuka segravemi dhegraveu core eele kahaꞌisoho dhasi

Begraveli-camegravedꞌa Egraveu gati eele liru aa rai-haha

nuka segravemi dhegraveu silu megravedha-papake hiu

Te ngaa Egraveu mesa Mu segravemi boe egraveegravenaLula Egraveu mamuri toke dꞌai mia-

miardquo13 Ama Lamatua peka kahegravei degravenge

Ana Na aku Negravengu naldquoAna eeMai madhegravedi asa era dhu kabꞌua titu

kegravenaegravetu baboa gꞌana Jaꞌa ne

Pe Jaꞌa tao musu Egraveu segraveratoke ra pahaha iisi mi Egraveurdquo

Ama Lamatua peka-padhai mi AnaNa segravemi egraveegravena te ngaa Na padhai liinegravedhi boe segravemi egraveegravena mi ana-ana pa-juu Na egravetu sorga 14Ana pajuu Na segravera

mema panting Te Negravengu paleha silasi lalau-laloꞌo dhegraveu unu Na aaꞌi-aaꞌidhu egraveegravena na Negravengu patabuli eele sinegraveti koasa sasala-sasigo ra Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa Ana Ama Lamatuarisi negraveti regravengu era

2Baku tule eele lii holo-nori Ama

Lamatua dhu negraveti mamuri1 Negraveti egraveegravena ka egravedhi hudꞌi kegravepe

ku paꞌegravera-egravera ngaa dhu egravedhi tadegravengile negraveti jꞌara-jꞌara Ana Ama Lamatuasegravena ka egravedhi baku bhegravelu eele 2 Lodꞌouru-uru segravera Lamatua pake ana pajuuNa negraveti sorga ho lole lii moa Na mibegravei-baki egravedhi Teꞌa boena liimoa segraveraaaꞌi-aaꞌi ra legraveke Ladhe ra sisu paredhaNa regravengu tatu abhu huku dhu palegravekedegravenge tatao ra 3 Mema uru egraveegravenasegravemi egraveegravena ka Te ngaa limuri ne AnaAma Lamatua bhoke le jꞌara hiu segravenaka hia mamuri mi dhegraveu rai-haha Napeka le jꞌara mamuri dhu beꞌa aae nemi dhegraveu unu Na dhu pakako sasabꞌaNa egravetu rai-haha ne Hegraveia ra pekadegravenge egravedhi segravena ka egravedhi parcayaTe ngaa ladhe egravedhi pusi-pahae boedui tare pala ti 4 Te Ama Lamatuapangegravedꞌu si koasa kahegravei segravena ka ra taorupa-rupa tadha malaa Na papuruRoh Na mi regravengu kahegravei ho ra adꞌu-uejꞌara-jꞌara leo dhumadhutu dadꞌegravei NaNegraveti egraveegravena ka egravedhi teꞌa na aaꞌi-aaꞌi sejꞌara mamuri dhu legraveke tareꞌa-reꞌa

Nga tao ka Ana Ama Lamatua pa-haha iisi Na ho jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha

5 Jaꞌa lole lula-negraveti rai-haha rupahiu dhu begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi Te ngaaAma Lamatua peka negravedhi boe degravengeana-ana pajuu Na egravetu sorga na peregravengu ka dhu ator rai-haha hiu egraveegravenaTe dhu lalau ka dhegraveu rai-haha 6 Egravetudꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatuana Daud dhu karegravei negravedhi le kabꞌuanegraveti dhegraveu rai-haha aku negravengu naldquoAma LamatuaNga tao ka Ama tao madha-dhilu mi

dhegraveu rai-hahaNga tao ka Ama sue si

19 Lii Sodꞌa Koa-Kio 457-8 111-12 Lii Sodꞌa Koa-Kio 10226-28 113 Lii Sodꞌa Koa-Kio1101

Ibrani 27 428 Ibrani 218Te regravengu dhoka dhegraveu rai-haha

biasa di7 Te ngaa Lamatua pangegravedꞌu si koasa

ka regravengu oe segravemi ana pajuu egravetusorga

Lamatua pakabꞌua si hegraveiaa dedꞌe si

8 ho ra paredha aaꞌi dhuLamatua pajꞌajꞌirdquo

De madhutu sasuri Daud AmaLamatua dedꞌe dhegraveu rai-haha jꞌajꞌikegravetu segravena ka ra uri aaꞌi-aaꞌi dhu Napajꞌajꞌi Te ngaa egravedhi tegravedhi megraveka nadhegraveu rai-haha egraveci sa dhuparedha aaꞌi-aaꞌi segravemi egraveegravena

9 Te ngaa abhu ca Dhegraveu dhu bisaparedha aaꞌi-aaꞌi se Negravengu egraveegravenanuka Yesus Na mai pea taha egraveturai-haha ne segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha dhu pasae jꞌajꞌegravera ka Na madhehia mi egravedhi Negraveti mamadhe Na AmaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na midhegraveu rai-haha Egravele egraveegravena ka AmaLamatua koa-kadꞌiri Ne aa dedꞌe Nepadedha-dedha segravena ka Na paredhaaaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatua pajꞌajꞌinare segravera 10 De legraveke ladhe AmaLamatua hia Yesus pasae jꞌajꞌegravera hoYesus bisa bhoke jꞌaramamuri palamidhegraveu rai-haha Te Ama Lamatua neosegravena ka dhegraveu ae bisa mamuri bera-bera degravenge Negravengu egravetu sorga AmaLamatua ka dhu pajꞌajꞌi aaꞌimegraveu-megraveuAa aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri mamuri lulaNegravengu ka

11 Ama Lamatua tatu segravemi naresi degravenge beꞌa dhegraveu dhu Yesus taomola-megraveci ho jꞌajꞌi ana-ana Na AmaLamatua egraveegravena Amanegraveti Yesus Degravengesegravemi egraveegravena Yesus degravenge regravengu caAma Negraveti egraveegravena ka Yesus makae boeparoa mi dhegraveu seꞌe naldquoMiu se aꞌari Jaꞌardquo

12 Te Yesus peka le degravenge Ama NaldquoJaꞌa neo peka degravenge aꞌari Jaꞌa

lula-negraveti babeꞌa AmaJaꞌa neo sodꞌa egravetu talora aae regravengu

lula-negraveti dadedha Amardquo13Yesus tuhuhari lii padhai Na aku

Negravengu na

ldquoJaꞌa sarai-maena mi Ama Lamatuatoke dꞌai mia-miardquo

Hegraveia Yesus peka hari naldquoLadhe ku Jaꞌa ka neꞌe

sama-sama degravenge ana-ana AmaLamatua

dhu Na pangegravedꞌu le mi Jaꞌaho uri sirdquo

14 Lula ana-ana Lamatua se dhegraveurai-haha biasa negraveti egraveegravena ka Yesushudꞌi jꞌajꞌi ku dhegraveu rai-haha samasegravemi regravengu kahegravei Te Negravengu hudꞌijꞌajꞌi uuru ku dhegraveu rai-haha heka Nabisa madhe Ho negraveti mamadhe Naheka Negravengu bisa parame nare koasanegraveti dhegraveu aae nidhu Te dhegraveu aaebhabhelu-katubꞌa neꞌe ka dhu negravedꞌukoasa ho uri jꞌara-jꞌara dhu paꞌegravekidegravenge mamadhe 15 Aa negravengu kahegraveitao dhegraveu rai-haha madhaꞌu degravengemamadhe toke ramadhutu dadꞌegravei nanuka segravemi egravenu sa Te ngaa limurine Yesus bisa patalale le dhegraveu rai-haha negraveti dꞌara madhaꞌu 16 Te dhulegraveke nuka Yesus mai boe ho soru-bara ana-ana pajuu egravetu sorga Te ngaaNa mai segravena ka soru nare egravedhi nukaana-egravepu Abraham 17 Negraveti egraveegravena kaYesus jꞌajꞌi sama segravemi egravedhi dhu jꞌajꞌile aꞌari Na Degravenge jꞌara neꞌe Negravengujꞌajꞌi mi kegravetu agama egravedhi dhu kapairisi eele ho soru-bara egravedhi segravena kamadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua Yesuspadꞌelo dꞌara hua iia Na kahegravei miegravedhi Aa ladhe Na peka ngaa Na taomadhutu segravemi egraveegravena kahegravei Uru egraveegravenabegravei-baki egravedhi manegravengi kegravetu kapai risiagama Yahudi segravena ka tao korbanho Lamatua saku eele sasala-sasigoregravengu Limuri ne Yesus mesa Na kadhu jꞌajꞌi korban segravena ka Lamatuasaku eele sasala egravedhi 18 Lodꞌo Yesusmamuri egravetu rai-haha ne Na abhu jꞌa-jꞌegravera ae-ae Abhu kahegravei dhu daduguNe segravena ka adꞌu-ue sasala Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa Negravengu manahuboe Negraveti egraveegravena ka ladhe abhu dhudadugu-rariu egravedhi segravena ka tao sasalaYesus ka dhu bisa soru-bara egravedhi hobaku manahu

28 Lii Sodꞌa Koa-Kio 85-7 212 Lii Sodꞌa Koa-Kio 2223 213 Yesaya 817 18

Ibrani 31 429 Ibrani 3163

Ana Ama Lamatua kapai risi negravetiMusa

1 De segravemi neꞌe aꞌari Ama Lamatuahagꞌe nare le miu aa cap miu dhegraveudꞌara mola segravena ka egraveegravena na miu ma-muri bera-bera degravenge Ne egravetu sorgaNegraveti egraveegravena ka miu hudꞌi pangee kupabeꞌa-beꞌa lula-negraveti Yesus ne Teegravedhi dhu mangaku le na Negravengu neDhegraveu Pajuu-paleha Ama Lamatua aaNegravengu kahegravei Kegravetu Kapai Risi Agamaegravedhi 2 Lodꞌo Ama Lamatua pua Yesusmai Yesus tao madhutu aaꞌi dadꞌegraveiLamatua Degravenge jꞌara ne Negravengu nukasegravemi Musa Te Musa tao madhutudadꞌegravei Lamatua kahegravei lodꞌo na ladhe-leru begravei-baki egravedhi uru segravera 3 Masika segravemi egraveegravena te ngaa Yesus kapairisi negraveti Musa Te Yesus sama segravemilamatua egravemu Aa mema legraveke lulalamatua egravemu kapai risi negraveti ana pua-paleha egravetu dꞌara egravemu 4 Dhegraveu egraveci-egraveci ka paꞌuri dꞌara egravemu na Te ngaaAma Lamatua ka dhu uri aaꞌi megraveu-megraveu 5 De Musa tao madhutu dadꞌegraveiAma Lamatua lodꞌo na jꞌajꞌi ana pua-paleha negraveti isi egravemu Lamatua Te lodꞌoegraveegravena na peka mema le ngaa dhu begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua neo tao 6Masika Yesus madhutu kahegravei dadꞌegravei AmaLamatua te ngaa Negravengu ana pua-paleha dhu sama boe segravemiMusa LulaNegravengu ne Kristus Ana Ama Lamatuadhu Ama Lamatua hagꞌe nare le karegraveinegraveti uru ka segravena ka pua mai asa rai-haha ne Aa Kristus neꞌa megraveu uri isiegravemu Ama Na De ladhe egravedhi kegravepepaꞌegravera-egravera lalegraveka egravedhi aa maꞌegravete boesanao-maena egravedhi mi Kristus egravedhibisa jꞌajꞌi isi egravemu Na kahegravei

Baku tegraveke eele parcaya miu samasegravemi begravei-baki miu lula regravengu bisa boe aerare dꞌara ra egravetu rai dhu Ama Lamatuapajaji tegraveke le

7 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi pasa dhilupaie-iie ho nanene pabeꞌa ngaa dhuRoh Ama Lamatua dhu Mola-Megravecipeka naldquoDoe neꞌe ropa miu tadegravengi lii Ama

Lamatua

8 mage miu kegravetu hadhusama segravemi dhegraveu segraveradhu lasi-mai egravepa nguru tegraveu

egravetu padꞌa sodꞌaTe regravengu roꞌo heka puai-pahae Musa

toke Ama Lamatua mesa Naoe taha nare heka dꞌara Na

9-10 Pangee ku laaEgravepa nguru tegraveu kateme Jaꞌa tao rupa-

rupa tadha malaaegravetu katanga madha ra

Te ngaa ra loe boe segraveku JaꞌaNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa nasa degravenge ra peka

nalsquoMiu se seli-kolaneTe miu soro kabodho tegraveke eele

jꞌara Jaꞌaho madhutu jꞌara miu dhu

koe-kapengorsquo11 Ropa kegravedhi bhabhelu miu Jaꞌa

ruꞌaNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa dhoomiu peka

nalsquoMiu bisa boe mai ho ae

mere dꞌara mi sama-sama degravenge Jaꞌarsquo rdquo

12 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi Mage negraveti miuabhu ca dhegraveu dhu tao bhelu tokenegravengu parcaya heka hegraveia na soro ka-bodho mi Ama Lamatua dhu mamuritoke dꞌai mia-mia 13 Beꞌa risi begraveli-begraveli miu paꞌegravera dꞌara egraveci degravenge egraveciBaku pamata ia ka Lula miu dhumalai legraveke tipu ka tao sasala tokemiu kegravetu hadhu aa pusi-pahae boeAma Lamatua 14 Egravedhi bisa paꞌangalaidegravenge Yesus Kristus sadꞌi baku pa-maꞌegravete sanao mi Negravengu nuka segravemiropa egravedhi heka parcaya Negravengu

15 Te Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci peka le kahegravei naldquoDoe neꞌe ladhe miu tadegravengi lii Ama

Lamatuamiu baku kegravetu hadhu sama segravemi

dhegraveu seꞌe sedhu lasi-mai toke egravepanguru

tegraveu egravetu padꞌa sodꞌate regravengu labꞌa Musardquo

16 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe ceeka dhu uru egraveegravena naneneMusa hegraveia rapusi-pahae heka ne Dhegraveu segravera nuka

32 Sensus 127 311 Lii Sodꞌa Koa-Kio 957-11 315 Lii Sodꞌa Koa-Kio 957-8

Ibrani 317 430 Ibrani 411begravei-baki egravedhi dhuMusa lere si negraveti raiMasir 17Aa dhegraveu cee ka dhu tao dꞌaraAma Lamatua pana magoro dꞌai egravepanguru tegraveu egraveegravena Dhegraveu segravera nuka begravei-baki egravedhi Te mamuri ra koe-kapengoegravetu dꞌara padꞌa sodꞌa toke ra madheka padhane si egravetu negravei 18 Aa cee kadhu legraveke kutuk negraveti Ama Lamatuatoke bisa boe maso asa rai egraveegravena segravenaka ae rare dꞌara ra sama-sama degravengeLamatua Dhegraveu segravera nuka begravei-bakiegravedhi Te regravengu se roꞌo boe naneneAma Lamatuardquo 19 De meꞌa le siBegravei-baki egravedhi bisa boe maso asa dꞌararai egraveegravena ho ae rare dꞌara ra sama-sama degravenge Ama Lamatua lula raparcaya boe Ne

4Ladhe egravedhi parcaya Yesus Kristus

egravedhi bisa mamuri padame degravenge AmaLamatua nuka segravemi egravedhi ae tare dꞌaradegravenge Ne

1 Te ngaa egravedhi hudꞌi pangee mad-hera ku lula Lamatua dhu pajaji erana dhegraveu unu Na bisa ae rare dꞌara rasama-sama degravenge Negravengu De magedhoka abhu negraveti miu dhu tule eelelii pajaji Lamatua ne 2 Te egravedhi dhutadegravengi le Lii Lolo Beꞌa sama segravemibegravei-baki egravedhi uru segravera tadegravengi Tengaa lula regravengu legraveka boe lii egraveegravenaregravengu abhu boe oto ngaa-ngaa 3 Tengaa ladhe egravedhi parcaya egravedhi bisaae tare dꞌara bera-bera degravenge AmaLamatua Te uru egraveegravena Negravengu dhupajaji le degravenge begravei-baki egravedhi te ngaalula Na nasa hegraveia Na peka degravenge ranaldquoJaꞌa taha heka ladhe kegravedhi tatao

bhabhelu miu neNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa dhoo miu peka na

lsquoMiu bisa boe masoho ae mere dꞌara sama-sama

degravenge Jaꞌarsquo rdquoAa te ngaa egravedhi teꞌa le na lodꞌo

Ama Lamatua pajꞌajꞌi liru degravenge rai-haha Negravengu ator nare le segravena kadhegraveu-dhegraveu unu Na bisa ae rare dꞌara

ho mamuri bera-bera degravenge Ne4 Egravetu lii lolo negraveti Ama Lamatua pajꞌajꞌiliru degravenge rai-haha dhu suri AmaLamatua ae nare dꞌara peka naldquoLamatua sabꞌa nare aaꞌi le

hegraveia asa begraveli egraveegravena legraveke degravengelodꞌo ka pidhu

Na ae nare dꞌarardquo5 Aa dhu suri egravetu era leo hari Ama

Lamatua peka degravenge begravei-baki egravedhinaldquoMiu bisa heka maso

ho ae mere dꞌara mi sama-samadegravenge Jaꞌardquo

6 De dadꞌegravei Ama Lamatua ka dhegraveuunu Na ae rare dꞌara ra segravena ka ma-muri sama-sama degravenge Ne Te ngaabegravei-baki egravedhi dhu tadegravengi uuru liilolo beꞌa ne regravengu bisa boe masolula regravengu tao boe madhutu dadꞌegraveiLamatua 7 Te ngaa negravebhu-negravebhuLamatua hagꞌe nare lodꞌo egraveci segravenaka dhegraveu unu Na bisa ae rare dꞌara rasama-sama degravenge Negravengu Te Na pakeDaud ho padhai lii peka naldquoDoe neꞌe ladhe miu tadegravengi lii Ama

Lamatuamagemiu tao dꞌarami adhu segravemi

hadhute ngaa nanene paie-iierdquo

8 Lodꞌo Daud peka na ldquodoe neꞌerdquonegravengu pajꞌujꞌu boe asa lodꞌo dhuYosua lere ana-egravepu negraveti begravei-baki seasa rai Kanaꞌan Te lodꞌo Daud pad-hai lii ne regravengu aaꞌi-aaꞌi dhu madhenegravebhu le 9 Negraveti egraveegravena ka egravedhi teꞌana Lamatua ator le lodꞌo dhu leoegraveci segravena ka dhegraveu-dhegraveu unu Na bisaae rare dꞌara ra ho mamuri paꞌegravecidegravenge Ne 10 Aa dhegraveu dhu maso lesegravena ka ae nare dꞌara na sama-samadegravenge Ama Lamatua negravengu dhu aenare le negraveti sasabꞌa-laꞌa na sama segravemiLamatua kahegravei ae negraveti sasabꞌa-laꞌa Nalegraveke degravenge lodꞌo ka pidhu 11 Debori paꞌegravera ho miu bisa maso ae meredꞌara segravena ka mamuri sama-samadegravenge Ama Lamatua Mage dhokaabhu dhu jꞌajꞌi boe maso lula negravengu

318 Sensus 141-35 43 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9511 44 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 22 45Lii Sodꞌa Koa-Kio 9511 47 Lii Sodꞌa Koa-Kio 957-8 48 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 317Yosua 224 410 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 22

Ibrani 412 431 Ibrani 59nanene boe Lii Holo-Nori Lamatuacakaraa begravei-baki egravedhi segravera

12 Te Lii Holo-Nori Ama Lamatua kadhu pajꞌujꞌu jꞌara mamuri dhu legravekeLii seꞌe dhu degravenge koasa ho maso asadꞌara egravedhi segravena ka pasoro ngangeedegravenge dadꞌegravei egravedhi aaꞌi-aaꞌi Te LiiHolo-Nori se dhu madegraveka titu kegravenarisi negraveti hela madegraveka dhu bisa sabhieele isi aa jꞌue eele kalua degravenge segravegꞌirui segravena ka pasabhoka aaꞌi 13 Egravetudedha-liru degravenge rai-haha abhu boeegraveci sa dhu pahuni negraveti Ama Lamatuate Negravengu bisa negravedhi aaꞌi megraveu-megraveuAa begraveli-camegravedꞌa egravedhi hudꞌi lati asakatanga madha Na segravena ka ti dhaaaaꞌi ngaa dhu egravedhi adꞌu-ue

Yesus jꞌajꞌi le kegravetu kapai risi agamadhu risi negraveti ama agama dhu uru segravera

14 Egravedhi hudꞌi kegravepe ku paꞌegravera-egraveralalegraveka egravedhi lula Ana Ama LamatuaYesus dhu jꞌajꞌi le kegravetu kapai risiagama egravedhi Te Negravengu egravetu le madhaAma Lamatua egravetu sorga segravena ka sariiegravedhi 15Na bisa sarii egravedhi degravenge beꞌalula neꞌa egravedhi dhegraveu rai-haha biasaLadhe abhu dhu dadugu-rariu egravedhiho tao sala na egravedhi manahu malaiYesus abhu dadugu-rariu kahegravei samasegravemi egravedhi te ngaa Na manahu negravedhiboe 16 Negraveti egraveegravena ka mai ti pa-bani dꞌara ho ara lati asa madha AmaLamatua dhu egravetu kadera paredha NaTe Negravengu ne dꞌara hua iia De ladheegravedhi sabajꞌa mi Negravengu tatu Na neopadꞌelo rasa kasia Na ho soru-baraegravedhi legraveke degravenge lodꞌo na

51 Dhegraveu dhu dedꞌe rare jꞌajꞌi kegravetu

kapai risi agama sasabꞌa na hudꞌisoru-bara dhegraveu segravena ka regravengu pabeꞌadegravenge Ama Lamatua Negravengu hudꞌisegravemi nare ku megravedha persembahandegravenge badha korban ho saraka asaLamatua Negravengu kahegravei hia badhakorban segravena ka Lamatua saku eelesasala-sasigo dhegraveu 2 Ladhe abhudhegraveu dhu reꞌa boe jꞌara mamuri dhu

legraveke do dhegraveu dhu rai eele negraveti jꞌaraegraveegravena kegravetu agama ne pasusa boeregravengu Negraveti dꞌara hua iia na negravengu liimako degravenge ra lula negravengu kahegravei dhegraveurai-haha dhu mudꞌa manahu samasegravemi regravengu 3 Lula negravengu kahegravei dhegraveurai-haha sama segravemi regravengu negraveti egraveegravenaka kegravetu agama ne hudꞌi hia badha ko-rban ho Lamatua saku pamegraveu sasalanegravengu mesa na 4 Dhegraveu bisa boededꞌe iisi na segravena ka jꞌajꞌi kegravetu kapairisi agama Te dhoka Ama Lamatuadi dhu degravenge hak segravena ka hagꞌe naredhegraveu segravemi egraveegravena nuka segravemi uru-urusegravera Na dedꞌe Harun aꞌa Musa

5 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge KristusNa dedꞌe boe iisi Na ho jꞌajꞌi kegravetukapai risi agama Te uru egraveegravena AmaLamatua mesa Na ka dhu dedꞌe Nepeka naldquoEgraveu ne Ana Jaꞌa

Doe neꞌe Jaꞌa dedꞌe Egraveu ho megravedꞌuparedhardquo

6 Egravetu era leo negraveti Sasuri Lamatuadhu Mola-Megraveci dhu suri kahegravei pekanaldquoEgraveu jꞌajꞌi kegravetu agama dhu ca ropa

degravenge ca dhegraveu dhu mamuriuru egraveegravena nuka Melkisedek

te ngaa Egraveu jꞌajꞌi kegravetu agama tokedꞌai mia-miardquo

7 Egravetu lodꞌo oe egravele mamuri Yesusegravetu rai-haha ne Na loe boe saba-jꞌa degravenge tangi dꞌara pegravedꞌa manegravengiAma Lamatua segravena ka hia Ne aꞌegraveraTe neꞌa na koasa Lamatua bisa hiaNe mamuri Hegraveia Ama Lamatua segraveminare lii manegravengi Yesus lula Na mad-hutu mola-mola dadꞌegravei Lamatua8 Te Yesus ne Ana Ama LamatuaMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa Negravenguhudꞌi pasae ku jꞌajꞌegravera ho neꞌa mad-hutu dadꞌegravei Ama Lamatua 9 Egraveleegraveegravena ka Na tao madhutu mola-moladadꞌegravei Lamatua aaꞌi-aaꞌi Negraveti egraveegravenaka Negravengu jꞌajꞌi le Kapua Mamuri bagidhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Ne homamuri taruu degravenge Ama Lamatua

53 Atora negraveti Ama-ama Agama 97 54 Kalua negraveti Masir 281 55 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 56 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1104 57 Mateos 2636-46 Markus 1432-42 Lukas 2239-46

Ibrani 510 432 Ibrani 61110Te Lamatua dedꞌe nare le Yesus jꞌajꞌikegravetu kapai risi agama ca ropa degravengeMelkisedek dhu jꞌajꞌi kegravetu kapai risiagama uru segravera

Baku tegraveke eele parcaya miu mi Kris-tus

11 Jꞌara ae era dhu jaꞌa neo loledegravenge miu lula-negraveti Kristus degravengeMelkisedek te ngaa ako carui paledꞌajꞌara seꞌe lula miu nuka segravemi ana iikidhu meꞌa megraveu megraveka degravenge beꞌa 12Aate ngaa miu dhu parcaya negravebhu leMadhutu iia-iia na miu jꞌajꞌi le meseho ajꞌa-nori dhegraveu leo Te ngaa teꞌaboe na miu cakaraa ana rara iisi hiudhu neꞌa megraveka naꞌa te neꞌa dhokaninu susu di Miu parluu dhegraveu era hoajꞌa miu lula-negraveti jꞌara-jꞌara dhu caruimegraveka negraveti Sasuri Lamatua dhu Mola-Megraveci 13 Jaꞌa pakasamemiu degravenge anarara iisi hiu lulamiumeꞌamegraveka jꞌara-jꞌara dhu carui boe negraveti Kristus segravenakamiu bisamamurimola 14Tengaalodꞌo ana iiki ne kapai negravengu ninuheka susu te ngaa naꞌa ngangaꞌa dhusakaa Egraveegravena egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveuajꞌa ne toke neꞌa megraveu aꞌajꞌa Lamatuasegravena ka neꞌa mia ka dhu beꞌa aa miaka dhu karehe

61 De miu hudꞌi ajꞌa paie-iie ku aꞌajꞌa

dhu carui risi lulamiu dhu ajꞌa negravebhuae le aꞌajꞌa dhu carui megraveka lula-negravetiKristus Negraveti egraveegravena ka limuri ne bakudhoka ajꞌa pahari-pahari aꞌajꞌa dhucarui megraveka segravera nuka segravemi dhegraveuhudꞌi tegraveke eele ku sasala regravengu aaꞌi-aaꞌi aꞌajꞌa lula-negraveti dhegraveu hudꞌi par-caya ku Ama Lamatua 2 aꞌajꞌa lula-negraveti sarani aꞌajꞌa lula-negraveti bane ai midhegraveu segravena ka dhegraveu egraveegravena segravemi nareRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci aꞌa-jꞌa lula-negraveti Ama Lamatua pamamurihari dhegraveu negraveti mamadhe ra aa aꞌajꞌadhu egraveegravena na dhegraveu lasi asa katangamadha Lamatua ho segravemi rare lii pa-maꞌegravete dhu peka na cee ka dhu bisamamuri taa-taa degravenge Ne aa cee kadhu bisa boe 3Te ngaa ladhe Lamatua

hia ijin na egravedhi jꞌajꞌi heka ana iiki dhuteꞌa dhoka tinu susu di Te jaꞌa neoajꞌa jꞌara-jꞌara dhu carui risi hari

4-6 Aa te ngaa abhu le dhegraveu dhureꞌa megraveu lii aꞌajꞌa Kristus aa dhurasa le dꞌara hua iia Lamatua kahegraveitoke Na hia si Roh Na dhu Mola-MegraveciRegravengu reꞌa le Lii Holo-Nori Lamatuaaa rasa le koasa Na dhu Na neo pakelodꞌo egravele rai-haha ne Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa dhegraveu se tegraveke eele leparcaya ra aa ra soro kabodho miKristus Negraveti egraveegravena ka bisa heka abhujꞌara ho regravengu bisa legravepa hari manegravengiabho segravena ka mamuri pabeꞌa haridegravenge Ama Lamatua Te ladhe dhegraveuroꞌo boe ele-hoꞌa egraveegravena sama segravemiregravengu ka dhu paku pamadhe hari AnaAma Lamatua egravetu ajꞌu palolo-palegravebhahegraveia ra nyanyegravei Ne egravetu madha dhegraveuae-ae

7 Dhegraveu segravemi segravera egraveci egraveegravena ka degravengerai dhu hegraveu megravengi boe negraveti egraveegravena kaabhu boe hua-hela dhu beꞌa Te ngaaladhe abhu ka egravejꞌi rai dhu hegraveu megravengibisa hia hua-hela dhu degravenge gunami lamatua oka Hegraveia Ama Lamatuapapuru mamegravengi-nale segravena ka hua-hela negraveti rai ne asa tabha ae 8 Tengaa dhegraveu dhu soro kabodho mi Kris-tus nuka segravemi rai dhu pegravenu degravengedhudhu degravenge sete di Aa dhudhu-sete se guna boe mi ngaa-ngaa egravecisa Negravebhu boe Ama Lamatua maiho huku rai egraveegravena Hegraveia Na labhupakegravepu aaꞌi dhudhu degravenge sete sedhu gaguna ra aadꞌo

9 Aꞌari pasue Masi ka jaꞌa akopadhai lii bia ciki te ngaa jaꞌa keꞌakahegravei na miu rai eele boe KristusTe miu parcaya Ne kahegravei aa mamurimiu kahegravei abhu hua-hela dhu beꞌa10 De sanegravedꞌe te dꞌara Ama Lamatuamola aa Na bhegravelu boe egravei kabhegravesumiuTe miu sabꞌa bia le segravena ka soru-bara dhegraveu unu Na segravera aa mi sue siMema karegravei negraveti uru ka miu pakakole sasabꞌa Na Aa miu pakako taruusasabꞌa Na era 11 Te limuri ne jaꞌadꞌegravei ladhe miu sabꞌa egravera risi hari segravenaka tao madhutu taruu toke paꞌegravele

513 1 Korintus 32 68 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 317-18

Ibrani 612 433 Ibrani 71-3Degravenge segravemi egraveegravena miu begraveli-camegravedꞌasegravemi mere babeꞌa aaꞌi-aaꞌi dhu miusanao negraveti Ama Lamatua 12 Sadꞌi miubakubai-eedꞌa Miuhudꞌi laladhenegravetidhegraveu dhu parcaya negravebhu le mi AmaLamatua Te regravengu tino sanao-maenami Negravengu toke ra segravemi rare aaꞌi dhuLamatua pajaji le

13-16 Conto nuka segravemi AbrahamUru egraveegravena Ama Lamatua paꞌegraveki lii pa-jaji degravenge ne pake lii subha Ladhedhegraveu rai-haha dedꞌe subha negravengutema pake kolongara Ama Lamatuasegravena ka Lamatua jꞌajꞌi sakasii nalula Lamatua risi negraveti negravengu Aaladhe paraga degravenge lii langu dhegraveuaaꞌi-aaꞌi reꞌa na lii dhu dhegraveu nepeka egraveegravena legraveke tareꞌa lula na subhapake kolongara Ama Lamatua Egraveegravenamema jꞌara dhegraveu rai-haha kegravena Tengaa lodꞌo Ama Lamatua dedꞌe subhadegravengeAbraham Lamatua pake kolon-garaNegravengu unuNa lula abhu boe dhurisi negraveti Negravengu Na jaji peka naldquoEgraveegravena na Jaꞌa hia megravengi-nale ae-ae

mi egraveu degravenge ana-egravepu muBegraveli-camegravedꞌa regravengu begraveba-kacanga

toke dhegraveu bisa boe ige rare sirdquoAma Lamatua padadha nare segravemi

egraveegravena hegraveia Abraham parcaya aasanao-maena taruu mi Lamatuamasi ka dꞌai negravebhu ae ku heka segraveminare ngaa dhu Lamatua pajaji segravera17 Degravenge jꞌara ne egravedhi teꞌa ladheLamatua paꞌegraveki lii pajaji degravenge dhegraveuunuNa Negravengu paꞌegraveki lii pajaji ne pakesubha ho jꞌajꞌi mi tateꞌa ngaa dhu Namoa egraveegravena mema legraveke aa ubꞌa boe18Te abhu dua jꞌara dhu bisa boe ubꞌaKa egraveci nuka lii pajaji Ama LamatuaAa egraveci hari nuka lii subha Lamatuadhu Na pake jꞌajꞌi mi tateꞌa negraveti liipajaji Na De ladhe Ama Lamatua dhumoa le jꞌara egraveci tatu Na tao madhutulula Negravengu bisa boe omo koso Negravetiegraveegravena ka egravedhi baku pangee rupa-rupadegravenge lii pajaji Na Egravedhi dhu rai latile segravena ka tenge mamuri negraveti Negravengude limuri ne egravedhi dhoka mate di ho

sanao dhoka mi Negravengu di 19 Degravengejꞌara neꞌe dꞌara egravedhi taleo nuka segravemikoha dhu rai eele negraveti dꞌara rii holaꞌe panahu egravetu hegravebꞌa-namo Te eramaena egravedhi dhoka Kristus di dhujꞌajꞌi le kegravetu kapai risi agama egravedhiUru egraveegravena legraveke degravenge lodꞌo kaleladhegraveu Yahudi kegravetu kapai risi agamaregravengumaso asa Kama Luri Mola-Megravecire begravela gorden segravena ka paraga degravengeAma Lamatua egravetu egraveegravena 20 Te ngaalimuri ne Yesus dhu laꞌe uuru le hobhoke jꞌara hia egravedhi Te Negravengu kegravetukapai risi agama kahegravei dhu ca ropadegravenge Melkisedek dhu uru egraveegravena Tengaa Yesus kapai risi negraveti kegravetu agamauru egraveegravena lula Na ae negravedhi boe pakakosasabꞌa-laꞌa Na

7Melkisedek kegravetu kapai risi agama

dedha risi negraveti kegravetu agama Lewi degravengeana-egravepu na

1-3 Uru egraveegravena Melkisedek jꞌajꞌi dhegraveuaae kota Salem Negravengu kahegravei kegravetuagama negraveti dhegraveu-dhegraveu dhu pahahaiisi mi Ama Lamatua dhu Dedha RisiEele egraveegravena Ngara Melkisedek nesasoa na ldquoDhegraveu Aae Dꞌara MolardquoAa dhegraveu aae Salem sasoa na ldquoDhegraveuAae Damerdquo Egraveci sa reꞌa boe jꞌajꞌajꞌiMelkisedek ne negraveti mia Egraveci sa reꞌaboe kahegravei ina degravenge ama na aa begravei-baki na Abhu boe ca dhegraveu sa dhu reꞌalodꞌo rara iisi na aa lodꞌo mamadhena Dhegraveu reꞌa dhoka negravengu dhegraveu aaekota Salem aa kegravetu agama negraveti AmaLamatua Te ngaa negravengu ne nukasegravemi Ana Ama Lamatua lula negravenguama agama dhu pakako taruu sasabꞌana kahegravei

Ca tegraveka pegraveri-pegraveri dhegraveu aae degravengesordadꞌu ra mai parame regraveti megravedha-panyau angalai Abraham Ka Abra-ham degravenge angalai na lasi pamusudegravenge dhegraveu aae se toke Abrahamsegi si Hegraveia megravedha-panyau negraveti an-galai na segravera Abraham negraveti aaꞌi hariRopa Abraham legravepa asa rai na hegraveia

613-16 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2216-17 619 Atora negraveti Ama-ama Agama 162 620 LiiSodꞌa Koa-Kio 1104

Ibrani 74 434 Ibrani 716Melkisedek kalua negraveti kota Salemho laꞌe soru ne Ka na hia Abra-ham berkat peka na ldquoHudꞌi laa AmaLamatua dhu Dedha Risi Eele egraveegravenahia egraveu megravengi-nalerdquo Egravele ka Abra-ham hia Melkisedek ca pala negraveti can-guru pala negraveti megravedha aaꞌi-aaꞌi dhuna parame nare hari segravera Abrahampabagi hia ne lulaMelkisedek ne kegravetuagama negraveti Ama Lamatua dhu DedhaRisi Eele

4 De pangee paie-iie Melkisedekne Abraham bagi hia ne ca palanegraveti canguru pala negraveti megravedha aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa risi dhu na parame narehari De dhu legraveke nukaMelkisedek nedhegraveu kapai 5 Aa te ngaa lodꞌo segraveraAma Lamatua dedꞌe megraveka dhegraveu jꞌajꞌiama agama Toke dꞌai ku lodꞌo Lewiana-egravepu egraveci negraveti Abraham heka AmaLamatua dedꞌe ne degravenge ana-egravepu nasegravena ka jꞌajꞌi ama agama hia mi ana-egravepu Abraham aaꞌi-aaꞌi ra Egravele egraveegravena kaAma Lamatua papuru atora Na dhupeka na dhegraveu negraveti suku Lewi degravengehak ho abhu ca pala negraveti canguru palanegraveti rui-jꞌajꞌegravera aꞌari ra suku leo segraveraegravetu Israꞌel 6 Te ngaa Melkisedekne ana-egravepu boe negraveti Lewi Masika segravemi egraveegravena te ngaa Abraham bagihia ne ca pala negraveti canguru palalula na pangee na Melkisedek nedhegraveu kapai Lodꞌo egraveegravena Abrahamdhu segravemi nare le lii pajaji negraveti AmaLamatua ho hia ne berkat Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa Melkisedek pekakahegravei na ldquoHudꞌi laa Ama Lamatuadhu Dedha Risi Eele egraveegravena hia egraveumegravengi-nalerdquo 7 Neꞌe ne ka jꞌajꞌi mitadha na Melkisedek ne dhegraveu kapaiLula dhegraveu dhu hia berkat tatu kapairisi negraveti dhegraveu dhu segravemi nare berkat

8 Ama agama aaꞌi-aaꞌi ra degravenge hakabhu ca pala negraveti canguru pala Tengaa lula regravengu dhegraveu rai-haha biasanegravebhu-negravebhu ra madhe kahegravei Kegravetuagama Melkisedek abhu kahegravei ca palanegraveti cangurupala Te ngaanamamuritaruu lula Sasuri Mola-Megraveci Lamatuapeka boe na negravengu madhe 9-10 Lula

Abraham bagi hia Melkisedek ca palanegraveti canguru pala negraveti megravedha na segraveradhegraveu bisa pangee na Abraham tagonare kahegravei ana-egravepu na dhu rara iisimegraveka Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena egravedhibisa pangee na negravengu bꞌae memale unu ana-egravepu na Lewi ca pala negraveticanguru pala

Egravedhi parluu kegravetu agama rupa hiulula kegravetu agama rupa dhui bisa boe sakueele sasala dhegraveu

11 Lodꞌo ana-egravepu Lewi segravera jꞌajꞌiama agama Lamatua pili nare Harunaꞌa Musa ho jꞌajꞌi kegravetu kapai risiagamadhupartama Sasabꞌa negraveti amaagama segravera nuka soru-bara dhegraveusegravena ka mamuri mola pabeꞌa degravengeAma Lamatua Masi ka regravengumamurimadhutu atora agama aaꞌi-aaꞌi segraverate ngaa kegravetu agama ca ropa degravengeHarun lake nare boe tao dhegraveu semola-megraveci Negraveti egraveegravena ka regravengu par-luu kegravetu agama leo dhu ca ropadegravengeMelkisedek 12 Te ngaa ladhe kegravetuagama rupa hiu gati eele kegravetu agamarupa dhui tatu atora dhui hudꞌi gatieele kahegravei

13 De teꞌa megraveu le kegravetu agama rupahiu egraveegravena nuka Yesus Te rara iisi Nenegraveti boe suku Lewi te ngaa negraveti sukuleo Madhutu atoraMusa kegravetu agamaca ropa degravenge Harun dhoka mai negravetisuku Lewi di bisa boe negraveti suku leo14 Te ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌa naKegravetu egravedhi Yesus Kristus jꞌajꞌi negravetisuku Yahuda Madhutu atora Musaabhu megraveka dhu jꞌajꞌi kegravetu agama negravetisuku neꞌe

15 Te ngaa Ama Lamatua pake hekaatora dhui lula abhu le Yesus dhujꞌajꞌi kegravetu agama rupa hiu nuka segravemiMelkisedek 16 Te madhutu atoraMusa kegravetu agama rupa dhui hudꞌimai ku negraveti suku Lewi Te ngaa Yesusmai boe negraveti suku egraveegravena Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa Ama Lamatua dedꞌe Nesegravena ka jꞌajꞌi kegravetu agama rupa hiu lulaNegravengu degravenge koasa ho mamuri tokedꞌai mia-mia aa abhu boe dhu bisa

71-3 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1417-20 75 Sensus 1821 79-10 Dhegraveu Yahudi pangee nahini ana-egravepu abhu le egravetu dꞌara ngiꞌu begravei-baki ra

Ibrani 717 435 Ibrani 84palaho Ne 17 Te Sasuri Lamatua suripeka naldquoEgraveu jꞌajꞌi kegravetu agama ca ropa degravenge

Melkisedek dhu uru egraveegravenate ngaa Egraveu jꞌajꞌi kegravetu agama toke

dꞌai mia-miardquo18 Sasoa na atora dhui degravenge boe

koasa segravena ka soru-bara dhegraveu rai-haha Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuapake heka atora dhui dhu uru egraveegravenaNa pangegravedꞌu mi Musa 19 Te masika dhegraveu mamuri madhutu atora dhuisegravera te ngaa sasala ra era Negraveti egraveegravenaka limuri ne Ama Lamatua bhokele jꞌara dhu beꞌa risi ho egravedhi bisamamuri padame degravenge Ne

Yesus ne Kegravetu Agama dhu kapai risinegraveti kegravetu agama rupa dhui segravera aaꞌi-aaꞌi

20-21 Uru egraveegravena lodꞌo Ama Lamatuadedꞌe ana-egravepu Lewi ho jꞌajꞌi amaagama Lamatua pajaji boe aa subhaboe ngaa-ngaa degravenge regravengu Te ngaalodꞌo Ama Lamatua dedꞌe Yesus jꞌajꞌikegravetu agama Na pajaji peka naldquoJaꞌa ne LamatuaJaꞌa subha Jaꞌa ubꞌa boe ngaa-ngaa

dhu Jaꞌa pajaji leJaꞌa dedꞌe Egraveu jꞌajꞌi kegravetu agama

segravena ka Egraveu pakako taruu sasabꞌa-laꞌa Murdquo

22 Degravenge lii pajaji segravemi egraveegravena AmaLamatua pake Yesus jꞌajꞌi mi tateꞌa hiaegravedhi dhu peka na Negravengu neo paꞌegravekilii pajaji dhu beꞌa risi degravenge egravedhi

23 Uru egraveegravena kegravetu agama rupa dhuigati taruu lula ra madhe Negraveti egraveegravenaka hudꞌi abhu ku kegravetu agama ae-ae24Te ngaa Yesus kegravetu agama rupa hiudhu mamuri taa-taa aa Na loe boepakako sasabꞌa-laꞌa Na Negraveti egraveegravena kaparluu boe dhegraveu gati Ne 25Negraveti egraveegravenaka Yesus bisa hia mamuri mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu neo mai re Negravengu asamadha Ama Lamatua Negravengu bisa taosegravemi egraveegravena toke dꞌai mia-mia laꞌe AaNegravengu jꞌajꞌi dhegraveu dꞌara dhu loe boemanegravengi Ama Lamatua ho soru-bararegravengu

26 Yesus kegravetu kapai risi agamadhu lalau-laloꞌo egravedhi Te Negravengu neDhegraveumola-megraveci dhudegravengeboe sasalangaa-ngaa Negravengu ne sama boedegravenge dhegraveu rai-haha biasa dhu reꞌadhoka adꞌu-ue sasala di Te AmaLamatua dhu nedhe Ne padedha-dedha risi negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu sorgadegravenge rai-haha 27Negraveti egraveegravena ka Yesusbeꞌa risi negraveti kegravetu agama rupa dhuiaaꞌi-aaꞌi ra Uru segravera regravengu begraveli-begravelihudꞌi roro badha tao korban segravena kaAma Lamatua saku eele sasala-sasigoregravengu unu ra Egravele ku heka ra taokorban hia dhegraveu biasa kegravena Te ngaaYesus parluu boe tao korban pahari-pahari segravemi egraveegravena lula Na saraka ngiꞌuNa ca tegraveka egraveegravena ka di segravena ka jꞌajꞌikorban Neꞌe ne dꞌai aaꞌi kegravena hoLamatua saku eele sasala-sasigo dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra

28 Madhutu atora Musa regravengudedꞌe dhegraveu rai-haha biasa ho jꞌajꞌikegravetu kapai risi agama Te ngaa sasalara era Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuatao lii pajaji hiu peka na Negravengu dedꞌeAna Na jꞌajꞌi kegravetu kapai risi agama TeAna Na madhutu taruu dadꞌegravei Na

8Ama Lamatua pake Kristus segravena ka

paꞌegraveki lii pajaji hiu dhu beꞌa risi negraveti liipajaji dhui

1 De lii padhai jaꞌa dhu kabꞌuasegravemi neꞌe ka limuri ne egravedhi degravengele kegravetu kapai risi agama dhu beꞌarisi negraveti uru segravera Negravengu neꞌe nukaYesus Negravengu dhu madhegravedi negravedꞌuparedha egravetu sorga egravetu baboa gꞌanaAma Lamatua dhu Dedha Risi Eele2 Aa Na pakako sasabꞌa Na egravetu erasabajꞌa dhu asli egravetu sorga Era neꞌe nepaꞌue-ai Ama Lamatua mesa Na negravetiboe dhegraveu rai-haha

3 Kegravetu kapai risi agama tema negravetimegravedha persembahan degravenge korbanhia Ama Lamatua Negraveti egraveegravena kaYesus hudꞌi negraveti korban kahegravei 4 Tengaa Yesus pakako boe sasabꞌa Na

717 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1104 720-21 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1104 727 Atora negraveti Ama-amaAgama 97 81 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101

Ibrani 85 436 Ibrani 94egravetu rai-haha Lula egravetu rai-haha neabhu le ama agama dhu hia megravedhapersembahan degravenge korban asa AmaLamatua madhutu atora Musa 5 Rapakako sasabꞌa ra egravetu dꞌara PaleoManegravengi-Mangajꞌi dhu ca ropa degravengeera sabajꞌa dhu asli egravetu sorga Te lodꞌoMusa neo tao Paleo ne Ama Lamatuapasanegravedꞌe ne peka na ldquoSanegravedꞌe paie-iie Egraveu hudꞌi tao ku palegraveke mola-mola degravenge rupa dhu Jaꞌa padꞌelodegravenge egraveu egravetu kolo ledhe negraveirdquo 6 Tengaa sasabꞌa Yesus ne kapai risi negravetiama agama rupa dhui aaꞌi-aaꞌi raTe limuri ne Ama Lamatua paꞌegravekile lii pajaji dhu beꞌa risi lula Napake Yesus jꞌajꞌi kalete kahegravei segravenaka dhegraveu rai-haha bisa padame degravengeAma Lamatua

7 Uru egraveegravena Na paꞌegraveki lii pajajidegravenge Musa ropa Na papuru atorasegravera Masi ka segravemi egraveegravena te ngaadhegraveu rai-haha bisa boemamuri mola-megraveci madhutu atora ne Negraveti egraveegravenaka regravengu bisa boe pabeꞌa degravenge AmaLamatua Negraveti egraveegravena ka limuri neparluu abhu lii pajaji dhu beꞌa risihari 8Te lodꞌo uru segravera AmaLamatuadhu kai le dhegraveu unu Na lula regravengusisu pahari-pahari atora Na Ropa Nataha nare heka dꞌara hegraveia Na nasa kapeka aku Negravengu naldquoNanene paie-iie te Jaꞌa ne LamatuaTatu Jaꞌa neo paꞌegraveki hari lii pajaji hiu

degravenge dhegraveu Israꞌel segraveraaa degravenge suku Yahuda

9 Lii pajaji dhu Jaꞌa neo paꞌegraveki degravengeregravengu egraveegravena

sama boe degravenge lii pajaji uruegraveegravena

dhu hia mi begravei-baki raTe uru egraveegravena Jaꞌa kadhegravei kacui-aai ra

ho lere si kalua negraveti rai MasirTe ngaa regravengu tao boe

madhutu ngaa dhu ra pajajidegravenge Jaꞌa

Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa pusi-pahae heka si

10 Lii pajaji dhu egraveegravena na Jaꞌa paꞌegravekidegravenge suku Israꞌel

isi na segravemi neꞌe kaPe Jaꞌa tao atora Jaꞌa egravetu dꞌara

ngangee raPe Jaꞌa suri paredha Jaꞌa egravetu

dꞌara regravenguHegraveia Jaꞌa jꞌajꞌi Lamatua ra

aa regravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa11 Begraveli-camegravedꞌa regravengu parluu heka

ajꞌa-nori angalai radegravenge aꞌari ra peka na

lsquoMiu hudꞌi tadhe kuLamatuarsquo

te regravengu aaꞌi-aaꞌi ra tadhe megraveuJaꞌa

mulai negraveti ana iiki-iiki tokedꞌai kapai aae

12 Lula Jaꞌa neo padꞌelo rasa kasia Jaꞌami regravengu

negraveti egraveegravena ka Jaꞌa pabhegravelu eelesasala-sasigo ra aaꞌi-aaꞌirdquo

13 Lodꞌo Lamatuapadhai lii nare Naneopaꞌegraveki lii pajaji hiu degravenge ra sasoana lii pajaji dhui pake heka Negravebhuheka na ele

9Yesus jꞌajꞌi korban dhu beꞌa risi negraveti

korban dhu dhui segravera1 Jaꞌa neo pasanegravedꞌe miu segravemi neꞌe

lodꞌo Ama Lamatua paꞌegraveki hiu-hiulii pajaji degravenge begravei-baki egravedhi Negravengupapuru atora kahegravei segravena ka ra tao eramanegravengi-mangajꞌi ho ra bisa pahahaiisi mi Negravengu madhutu dadꞌegravei atorasegravera 2 Egravetu era manegravengi-mangajꞌi neabhu madha egravemu degravenge paleo aaecue Egravetu dꞌara kama re madha negravetipaleo ne abhu era tategraveka labhu degravengemei egraveci dhu ama agama tegraveke roti dhuregravengu neo hia Ama Lamatua Kama remadha ne ra peka na KamaMola-MegraveciAma Lamatua

3 Abhu kahegravei begravela bhabhiri kapai cabegravela dhu paꞌabhe kama leo egraveci dhura peka na Kama Luri Mola-Megraveci AmaLamatua 4 Re madha begravela bhabhirine abhu mei hualaa cue era tunuraa ajꞌu hegraveu megravengi hia Ama LamatuaAa egravetu dꞌara Kama Luri Mola-Megraveciegraveegravena abhu boaraka hualaa egraveci dhu

85 Kalua negraveti Masir 2540 812 Yermia 3131-34 92 Kalua negraveti Masir 261-30 2523-40 93 Kalua negraveti Masir 2631-33

Ibrani 95 437 Ibrani 912ra peka na Boaraka Pajaji Egravetu dꞌaraboaraka ne regravengu tao megravedha uurusegravera segravena ka pasanegravedꞌe dhegraveu lula-negraveti jꞌara lii pajaji Ama Lamatua dhuNa paꞌegraveki degravenge regravengu Egravetu era neꞌeabhu kahegravei toples hualaa cue dhuisi roti manna Roti neꞌe ka dhuuru egraveegravena Ama Lamatua papuru mainegraveti dedha-liru hia mi begravei-baki egravedhilodꞌo regravengumanganga egravetu dꞌara padꞌasodꞌa Egravetu dꞌara boaraka ne abhukahegravei tatea unu Harun dhu uru egraveegravenasubꞌu dadana hiu Abhu kahegravei hadhukabela dhu uru egraveegravena Ama Lamatuapake ho dule atora Na dhu pangegravedꞌumi Musa 5 Egravetu katanga boaraka neabhu dhu dule rupa dua ana dhegraveu dhusaraga titu kegravena Ana dhegraveu se rupa ranuka segravemi ana pajuu negraveti sorga dhudegravenge egravela dhu titu baa egravela ho bhiriboaraka ne lula era ne jꞌajꞌi mi tadhaho padꞌelo rasa kasia Ama Lamatuamidhegraveu rai-haha Te ngaa limuri ne jaꞌapamadhera heka lii lole negraveti megravedha-panyau se

6 Regravengu pangegraveci megravedha-panyauegravetu dꞌara Paleo Manegravengi-MangajꞌiAma Lamatua mema segravemi egraveegravena kaBegraveli-begraveli ama agama segravera maso-kalua kama re madha ne segravena ka rapakako sasabꞌa ra egravetu egraveegravena 7 Tengaa dhodhoka kegravetu kapai risi agamaYahudi di dhu bisamaso laꞌe asa dꞌaraKama Luri Mola-Megraveci egraveegravena Aa negravengumaso leli boe te ngaa maso sa dꞌaradhoka ca tegraveu ca tegraveka Aa ladhe namaso negravengu hudꞌi negraveti degravenge raabadha korban ho pici asa katangaBoaraka Pajaji ne Sasoa negraveti raane segravena ka Ama Lamatua saku eelesasala-sasigo negraveti kegravetu agama degravengedhegraveu-dhegraveu unu na aaꞌi-aaꞌi masi kasasala dhu regravengu adꞌu-ue degravenge boedꞌara maseꞌa

8 Ama Lamatua pake le Roh Mola-

Megraveci Na segravena ka hia egravedhi teꞌa naladhe begravela bhabhiri abhu era egravetu jꞌaramaso asa dꞌara Kama Luri Mola-Megraveciegraveegravena sasoa na dhegraveu rai-haha bisamegraveka maso asa madha Ama Lamatualadhe pake atora dhui era 9 Seꞌese jꞌajꞌi mi conto dhu Roh Lamatuapake segravena ka ajꞌa-nori egravedhi dhu ma-muri limuri ne Uru egraveegravena begravei-bakiegravedhi regraveti megravedha persembahan degravengebadha korban regravengu asa ama agamasegravena ka Ama Lamatua saku eele sasalara Masi ka regraveti korban ae-ae segravemiegraveegravena te ngaa korban segravera bisa boepamegraveu dꞌara ra aa bisa boe paꞌelerasa sala egravetu dꞌara regravengu 10 De ngaadhu regravengu tao segravera dhoka madhutuatora agama di Abhu atora dhuparedha peka na regravengu bisa boe raꞌaneꞌe aa bisa boe rinu egraveegravena Abhuatora dhu leo peka na regravengu hudꞌipamegraveu ku ngiꞌu ra degravenge megravedha dhura pake madhutu dadꞌegravei atora Aa tengaa madhutu iia-iia na atora aaꞌi-aaꞌi segravera ator dhoka ngiꞌu re liꞌu dite ngaa ator boe dꞌara dhegraveu Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa atora segravera hudꞌipakako taruu toke Ama Lamatua gatidegravenge atora dhu hiu

11 Te ngaa limuri ne abhu le Dhegraveudhuuru egraveegravenaAmaLamatua padhadhategraveke nuka Kristus Na mai le segravenaka jꞌajꞌi kegravetu agama kapai risi egravedhiaa Na tao le jꞌara dhu beꞌa hia egravedhidaggerNa pakako sasabꞌa-laꞌa Na sama segravemikegravetu agama rupa dhui te ngaa Nasabꞌa egravetu era sabajꞌa dhu beꞌa risi eeleEra manegravengi-mangajꞌi Na egravetu boerai-haha ne te jꞌajꞌi boe negraveti paꞌue-ai dhegraveu rai-haha 12 Kristus masoasa dꞌara Kama Luri Mola-Megraveci egraveegravenakahegravei ho paraga degravengeAma Lamatuasama segravemi dhu kegravetu kapai risi agamadhu rupa dhui se tao ca tegraveu ca tegravekaAa lodꞌo Na maso laꞌe Na negraveti raa

94 KaluanegravetiMasir 301-6 2510-16 1633 Sensus 178-10 KaluanegravetiMasir 2516 LoleHari Jꞌara-jꞌaraMamuri 103-5 95 Sasuri lii Yunani peka na ana pajuu negraveti sorga dhu degravenge egravela egravetu neꞌe ngarana lsquokerubimrsquo Ana pajuu negraveti sorga biasa ra pangare na lsquoanggelosrsquo Regravengu se degravenge boe egravela Ladhe egravetu LiiLolo dhu Uru Tegraveka 324 degravenge Kalua negraveti Masir 2518-22 96 Sensus 182-6 97 Atora negravetiAma-ama Agama 162-34 dagger 911 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi suri na ldquoNa tao le jꞌara dhu beꞌa hiaegravedhirdquo Te ngaa abhu sasuri cahagꞌe hari dhu suri na ldquoNa neo tao jꞌara dhu beꞌa hia egravedhirdquo

Ibrani 913 438 Ibrani 923hia Ama Lamatua kahegravei Te ngaa raane leko-leo Te Kristus negraveti boe raabadha korban Dhu negraveti nuka raaNegravengu unu Na lula Negravengu madhe lejꞌajꞌi korban hia egravedhi Te ngaa Kristusmaso negraveti raa Na dhoka ca tegraveka disegravena ka patabuli eele egravedhi negraveti koasasasala-sasigo egravedhi toke dꞌai mia-mialaꞌe

13 De raa Kristus egraveegravena memakabꞌua risi negraveti raa badha Te mad-hutu atora Musa dhegraveu dhu tao salasegravera kajꞌalu ka nia boe maso homanegravengi-mangajꞌi mi Ama LamatuaRegravengu hudꞌi lasi ku asa kegravetu agamaho tao korban segravena ka raa korban sepamegraveu hari regravengu Negraveti korban segraveraae ka dhu pake raa kahibꞌi degravenge raasapi Abhu kahegravei atora egraveci dhu pekana ladhe dhegraveu goi legraveke dhegraveu madhenegravengu kajꞌalu egravetu madha LamatuaLadhe na neo hari jꞌajꞌi mola-megravecikegravetu agamahudꞌi nare ku ahu sisa negravetisapi egraveni dhu ra tunu Egravele na negravetiahu egraveegravena ho laꞌe cebꞌe asa dhegraveu dhukajꞌalu egraveegravena ho segravena ka namola-megravecihari

14 De ladhe raa badha bisa tao dhegraveujꞌajꞌi mola-megraveci risi-risi hari degravengeraa Kristus Te raa Kristus egraveegravena kadhu patalale egravedhi negraveti koasa sasala-sasigo aa pamegraveu dꞌara egravedhi kahegravei Tesasala egravedhi ka dhu cegraveri eele egravedhi negravetiAma Lamatua Lodꞌo Yesus Kristusmadhe segravemi egraveegravena Roh Ama Lamatuadhu mamuri taa-taa soru-bara Nesegravena ka Na soro iisi Na asa Lamatuanuka segravemi badha korban dhu degravengeboe tadha karehe ciki sa hegravei egravetu ngiꞌuna De limuri ne egravedhi bisa le pa-haha iisi degravenge dꞌara kateme mi AmaLamatua dhu mamuri degravenge boe too-lane

15 Lula raa Kristus dhu kabꞌua risieele egraveegravena ka Ama Lamatua pake Neho ator lii pajaji hiu hia mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatua paroa nare sijꞌajꞌi dhegraveu unu Na Te lodꞌo Kris-tus madhe ho hia mamuri mi dhegraveu

Negravengu sui nare kahegravei begravei-baki egravedhinegraveti sasala dhu ra adꞌu-ue uru-urusegravera lodꞌo Ama Lamatua paꞌegraveki liipajaji dhui degravenge ra Negraveti egraveegravenaka regravengu bisa mamuri taa-taa degravengeAma Lamatua kahegravei

16 Jaꞌa pakasame degravenge dhegraveu abhupusaka nuka segravemi ca dhegraveu ama dhutao sasuri pajaji ho hia ana na pusakaTe ngaa ladhe ama na madhe hekaana egraveegravena abhu pusaka segravera 17 Teladhe ama na dhae madhe megraveka anana bisamegraveka abhu pusaka dhu amanapadhadha egravetu dꞌara sasuri pajaji egraveegravena18 Egraveci egraveegravena ka degravenge lii pajaji AmaLamatua dhu partama dhu Na paꞌegravekidegravenge begravei-baki egravedhi segravera Ladhe abhudhu madhe uuru heka regravengu abhungaa dhu Lamatua jaji Negraveti egraveegravena kakorban regravengu pake raa badha ho jꞌajꞌimi tadha peka na abhu dhu madhele 19 Uru egraveegravena Musa oru nare begravei-baki egravedhi ka na peka aaꞌi paredha dhuabhu egravetu dꞌara atora dhu Lamatuapapuru mai Egravele egraveegravena ka Musa rorosapi degravenge kahibꞌi segravena ka nare raaka na pabꞌali degravenge egravei Musa naredhari mea kahegravei ka na paꞌegraveki degravengepegraveri-pegraveri ana aajꞌu dhu regraveu lutu Hegraveiana cegravebꞌu asa dꞌara raa egraveegravena ka picimi Sasuri Lamatua aa mi dhegraveu ununa aaꞌi-aaꞌi siDagger 20 Lodꞌo Musa piciraa ne na padhai lii kahegravei peka naldquoRaa neꞌe ne jꞌajꞌi mi tadha dhu pekana Ama Lamatua dhu paꞌegraveki lii pajajidegravenge miu Ladhe miu madhutu aaꞌiparedha Na begraveli-camegravedꞌa Negravengu hiaaaꞌi dhu Na pajaji le segraverardquo 21 Musapici raa asa Paleo Manegravengi-Mangajꞌikahegravei degravenge asa megravedha aaꞌi-aaꞌi egravetusegravera dhu ra pake ho pahaha iisi miAma Lamatua 22 Te madhutu atoraLamatua aaꞌi-aaꞌi dhu kajꞌalu hudꞌipamegraveu ku pake raa Negraveti egraveegravena kaladhe dhegraveu rai-haha neo jꞌajꞌi mola-megraveci negraveti sasala ra hudꞌi degravenge ku raakorban

23 Ngaa dhu jaꞌa lole negraveti jꞌara 913 Atora negraveti Ama-ama Agama 1615-16 Sensus 19917-19 Dagger 919 Alkitab lii Yunani peka naregraveu ne ngara na ὕσσωπος (hussopos) Baca egravetu dꞌara Kamus Pengantar Alkitab sasuri negraveti ꞌhisopꞌ 920Kalua negraveti Masir 246-8 921 Atora negraveti Ama-ama Agama 815 922 Atora negraveti Ama-amaAgama 1711

Ibrani 924 439 Ibrani 108begravei-baki egravedhi degravenge Paleo Manegravengi-Mangajꞌi seꞌe se dhoka conto di segravenaka egravedhi bisa teꞌa megraveu era manegravengi-mangajꞌi Ama Lamatua dhu asli egravetusorga Te ladhe kegravetu agama rupadhui neo lasi asa dꞌara Paleo egraveegravena homanegravengi-mangajꞌi mi Ama Lamatuaregravengu hudꞌi pamegraveu aaꞌi-aaꞌi ku pakeraa badha korban Era manegravengi-mangajꞌi Ama Lamatua egravetu sorgakahegravei hudꞌi megraveu taruu-taruu Te ngaahudꞌi pake ku raa korban dhu kabꞌuarisi eele negraveti raa badha 24 Kama LuriMola-Megraveci dhu Kristus maso egraveegravenaegravetu boe dꞌara PaleoManegravengi-Mangajꞌidhu dhegraveu rai-haha tao Te Paleo dhuegravetu rai-haha egraveegravena dhoka conto di negravetidhu asli Te ngaa Kristus laꞌe unu Naasa sorgaho sarii egravedhi egravetumadhaAmaLamatua 25 Uru egraveegravena kegravetu kapai risiagama hudꞌi maso ku laꞌe asa dꞌaraKama Luri Mola-Megraveci egraveegravena ca tegraveu categraveka aa negraveti degravenge raa badha hia AmaLamatua Te ngaa Kristus aadꞌo segravemiegraveegravena Te Negravengu parluu maso dhokaca tegraveka di negraveti degravenge raa Negravengu unuNa 26 Te ladhe tegraveu mai-tegraveu maihudꞌi Na maso sama segravemi kegravetu agamadhu uru segravera sasoa na Negravengu hudꞌimadhe ku pahari-pahari karegravei negravetijꞌajꞌajꞌi rai-haha toke deo neꞌe segravenaka saku eele aaꞌi sasala negraveti dhegraveu egraveci-egraveci Te ngaa Na tao boe segravemi egraveegravenaTe ropa dꞌai lodꞌo na Negravengu madhejꞌajꞌi korban dhoka ca tegraveka egraveegravena di hocore eele aaꞌi sasala dhudhegraveu adꞌu-ue27 Dhu legraveke ka dhegraveu rai-haha madhedhoka ca tegraveka di Egravele egraveegravena negravenguhudꞌi laꞌe asa madha Ama Lamatuaho Ama Lamatua parisa ne 28 Segravemiegraveegravena kahegravei Kristus Negravengu madheaa saraka ngiꞌu Na ho jꞌajꞌi korban categraveka egraveegravena ka Aa begraveli-camegravedꞌa Na legravepahari mai Te ngaa Na mai uri hekasasala dhegraveu lula Na tao paꞌegravele aaꞌi lesasabꞌa egraveegravena Te ngaa dhu Na urinuka pala mamuri hia mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sanao-maena mi Negravengu

10Kristus madhe dhoka ca tegraveka di segravena

ka dhegraveu bisa mamuri pabeꞌa taruu degravengeAma Lamatua

1 Ladhe tareꞌa-reꞌa dhegraveu neo reꞌamegraveu dadꞌegravei Ama Lamatua atora dhuNa pangegravedꞌu asa begravei-baki egravedhi segraveradhae ledꞌa iia megraveka Te aaꞌi-aaꞌi senuka segravemi sanabhu negraveti jꞌara-jꞌarahua iia dhu Lamatua neo hia egravedhi Demasi ka dhegraveu madhutu aaꞌi atora aaregraveti degravenge badha korban taruu-taruute ngaa bisa boe saku pamegraveu sasalaregravengu 2 Te ladhe atora ne bisa taoeele sasala dhegraveu na regravengu regraveti hekabadha korban lula regravengu rasa hekasala Te ngaa segravemi boe egraveegravena 3 Te tegraveumai-tegraveu mai regravengu manegravengi pahari-pahari ho Ama Lamatua saku eelesasala ra 4 lula tatu boe raa badhadegravenge koasa segravena ka saku eele sasaladhegraveu toke dꞌai mia-mia

5-6 Negraveti egraveegravena ka Kristus peka segravemineꞌe lodꞌoNamai asa rai-hahane akuNegravengu naldquoAma LamatuaAma dꞌegravei boe badha korban degravenge

megravedha persembahan dhuregravengu regraveti

Regravengu roro pamadhe badha ae-ae

segravena ka jꞌajꞌi korbanKa regravengu tunu badha segravera

ho manegravengi abhoMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa dꞌara Ama

karejꞌe boeNegraveti egraveegravena ka Ama pua Jaꞌa mai

asa rai-haha nesegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha

sama segravemi regravengurdquo7 Hegraveia Kristus tuhu hari lii aku

Negravengu naldquoAma Jaꞌa ka neꞌe le

Jaꞌa mai segravena ka tao madhutudadꞌegravei Ama

nuka segravemi dhegraveu regraveti lii pad-hai Ama dhu suri memalula-negraveti Jaꞌardquo

8 De dhu Kristus peka partamanuka

928 Yesaya 5312 107 Lii Sodꞌa Koa-Kio 407-9

Ibrani 109 440 Ibrani 1023ldquoAma Lamatua karejꞌe boe degravenge

badha korban aa megravedhapersembahan dhu regravengu regraveti

Regravengu roro pamadhe badha ae-ae

segravena ka jꞌajꞌi korbanHegraveia ra tunu badha segravera

ho manegravengi abhoTe ngaa masi ka segravemi egraveegravena dꞌara

Lamatua karejꞌe boerdquoDe masi ka regravengu tao madhutu le

pamegraveci degravenge atora Musa te ngaadꞌara Ama Lamatua karejꞌe boe ciki sa9 Lodꞌo Kristus padhai lii peka naldquoJaꞌa mai segravena ka tao madhutu dadꞌegravei

LamatuardquoSasoa na Kristus mai segravena ka tao

eele jꞌara dhui ho gati degravenge jꞌara hiu10Te dadꞌegravei Lamatua ka Yesus Kristusjꞌajꞌi korban ho madhe dhoka ca tegravekadi hia egravedhi dhegraveu rai-haha Degravenge jꞌaraneꞌe Na pamegraveu egravedhi toke dꞌai mia-mia

11 Begraveli-begraveli kegravetu agama rupa dhuipakako taruu sasabꞌa ra aa roro pa-madhe badha korban Aa te ngaakorban se degravenge boe koasa segravena kasaku eele sasala dhegraveu 12 Te ngaaKegravetu Kapai Risi Agama egravedhi nukaKristus saraka ngiꞌu Na ho madhesegravena ka jꞌajꞌi korban hia egravedhi Negravengujꞌajꞌi korban dhoka ca tegraveka egraveegravena diDegravenge tao segravemi egraveegravena Na bhoke jꞌarasegravena ka saku eele sasala egravedhi dhegraveurai-haha aaꞌi-aaꞌi ti Egravele egraveegravena hekaNegravengu laꞌe madhegravedi egravetu baboa gꞌanaAma Lamatua egravetu era dhu kabꞌua risieele 13 Egravetu era negravei Na mate tokeAma Lamatua tao musu Na segravera maipahaha iisi mi Negravengu 14 KorbanNegravengu dhu ca tegraveka egraveegravena pamaꞌegraveteeele koasa sasala-sasigo negraveti dhegraveudhu Kristus pamegraveu si

15 Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci peka jꞌara dhu segravemi egraveegravena kahegraveihia mi egravedhi Te Na padhai lii negravedhipeka na16 ldquoLamatua miu peka segravemi neꞌe

Jaꞌa paꞌegraveki lii pajaji hiu degravengedhegraveu unu Jaꞌa

Jaꞌa tao atora Jaꞌa egravetu dꞌarangangee ra

degravenge suri paredha Jaꞌa egravetu dꞌararardquo

17 Hegraveia Na peka hari naldquoEgraveegravena na Jaꞌa sanegravedꞌe heka sasala ra

Aa Jaꞌa pabhegravelu eele tatao regravengudhu karehe

lodꞌo regravengu sisu atoraJaꞌardquo

18 Sasoa na ladhe Ama Lamatuasaku eele le sasala dhegraveu egraveegravena naregravengu parluu heka regraveti badha korbansegravena ka pamaho dꞌara Lamatua

Egravedhi madhaꞌu iia ka lati asa katangamadha Ama Lamatua

19 De segravemi neꞌe aꞌari aaꞌi-aaꞌi Yesuspasuti le raa Na segravena ka cuhi dꞌaraAma Lamatua Negraveti egraveegravena ka limurine egravedhimadhaꞌu ia ka lati asa katangamadha Na egravetu Era Na dhu Mola-Megraveciegravetu sorga 20 Pangee ku Kama LuriMola-Megraveci dhu dhui egraveegravena Egravetu eraegraveegravena abhu begravela bhiri ca begravela dhubhegravela aae dhu paꞌabhe segravena ka dhegraveubaku lasi asa katanga madha AmaLamatua Te ngaa degravenge mamadheYesus egraveegravena Na bhoke jꞌara hiu hodhegraveu bisa padhai lii patoo madhadegravenge Ama Lamatua 21 Risi-risi hariYesus jꞌajꞌi kegravetu agama dhu kapai risidhu uri degravenge lalau-laloꞌo isi egravemuAma Lamatua 22 De limuri ne egravedhidegravenge hak Negraveti egraveegravena ka mai ti masoho padhai lii patoo madha degravengeAma Lamatua Te ngaa egravedhi hudꞌiparcaya Ne tareꞌa-reꞌa degravenge dꞌaramola Te mamadhe Yesus ka dhupamegraveu le dꞌara egravedhi toke egravedhi pangeeheka jꞌara-jꞌara bhelu-katubꞌa Aaegravedhi hudꞌi mamuri mola nuka segravemiama agama rupa dhui segravera hudꞌi diuku egravei heka maso lasi pakako sasabꞌaLamatua 23 Mai ho egravedhi kegravepepaꞌegravera-egravera kahegravei aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhimangaku le lula-negraveti Ama LamatuaAa egravedhi hudꞌi sanao-maena mi Negravengukahegravei aa pangee ia ka dhu leo tetatu Na tao madhutu lii pajaji Na

1011 Kalua negraveti Masir 2938 1013 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 1016 Yermia 3133 1017 Yermia 3134 1022 Atora negraveti Ama-ama Agama 830 164 Yeskial 3625

Ibrani 1024 441 Ibrani 103924 De mai egravedhi patangi-tenge jꞌara hopamako aꞌari egravedhi dhegraveu parcaya segraverasegravena ka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti padꞌelo sasueae-ae aa degravenge tao rupa-rupa jꞌaradhu beꞌa 25 Te jaꞌa tadegravengi le abhudhegraveu cahagꞌe dhu roꞌo heka pakabokodegravenge aꞌari ra dhegraveu parcaya Te ngaamage miu segravemi egraveegravena Te miu hudꞌipaꞌasu-pareo ku ho paꞌegravera dꞌara egravecidegravenge egraveci Risi-risi lula lodꞌo mamaihari Lamatua degravetu le Pasanegravedꞌe sisegravemi egraveegravena

26 Aꞌari pasue Egravedhi teꞌa le tokelutu-sela jꞌara-jꞌara Yesus Kristus dhumola Te ngaa ladhe egravedhi soro ka-bodho mi Yesus aa adꞌu-ue taruusasala sasoa na abhu heka korbanleo dhu bisa saku eele sasala egravedhi27 Egravedhi dhoka mate degravenge dꞌara mad-haꞌu lula Ama Lamatua mai hukuegravedhi Te ai naraka heo robhe-robhele ho pakegravepu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu labꞌaLamatua 28 Uru egraveegravena ladhe abhuca dhegraveu dhu tule eele atora Musaaa abhu dua do tegravelu dhegraveu dhu jꞌa-jꞌi sakasii na dhegraveu egraveegravena hudꞌi abhuhuku madhe hia boe ne abho 29 Tengaa limuri ne ladhe abhu dhegraveu dhupahahe Ana Ama Lamatua egraveegravena samasegravemi negravengu pakabꞌua boe raa Yesusdhu Na pasuti segravena ka pamegraveu dhegraveuegraveegravena Aa noꞌo boe paneꞌa degravenge liipajaji dhu Ama Lamatua paꞌegraveki degravengenegravengu pake raa egraveegravena ka Aa negravengu taoRoh Ama Lamatua nasa kahegravei Te Rohegraveegravena ka dhu padꞌelo le dꞌara hua iiaNa mi negravengu Pangee ku laa Te dhegraveusegravemi neꞌe ne tatu pasae nare hahukudhu bia risi negraveti dhegraveu dhu tule eeleatora Musa 30 Ama Lamatua pekanegravedhi le naldquoJaꞌa degravenge hak ho bꞌala bhelu-

katubꞌa dhegraveuAa tatu Jaꞌa hudꞌi tao ku mad-

hutu segravemi egraveegravenardquoAa dhu suri kahegravei na

ldquoLamatua ne AmaBegraveli-camegravedꞌa Na huku dhegraveu unu

Nardquo

31 Sanegravedꞌe te Ama Lamatuamamuritaa-taa Dhegraveu tatumadhaꞌu titu kegravenaladhe Lamatua kegravepe nare si

32 Miu hudꞌi sanegravedꞌe ku lodꞌo miumulai meꞌa jꞌara-jꞌara Kristus kangangee miu mulai megraveu Te lodꞌoegraveegravena masi ka miu dhoka muri egravetudꞌara sasusa degravenge jꞌajꞌegravera ae-ae tengaa miu taha degravenge parcaya taruuKristus 33 Abhu dhu pamakae degravengepahahemiu egravetumadha dhegraveu ae Abhukahegravei dhu ra tao segravemi egraveegravena mi an-galai miu dhegraveu parcaya segravera 34 Miurasa kasia aa padꞌelo dꞌara beꞌa midhegraveu dhu ra pamaso si asa dꞌarabegravedho Ladhe dhegraveu manaꞌu regravetimegravedha-panyau miu miu mau-mausegravene lula miu meꞌa na begraveli-camegravedꞌamiu abhu dhu beꞌa risi dhu dhegraveu bisaheka manaꞌu rare 35 Negraveti egraveegravena kamiu hudꞌi kegravepe paꞌegravera-egravera lalegraveka miuTe egraveegravena na Lamatua bꞌala hia miu ae-ae 36De taha taruu Te ladhe miu taomadhutu aaꞌi dadꞌegravei Lamatua egraveegravena namiu abhu aaꞌi dhu Na jaji le hia miu37Dhegraveu regraveti lii padhai Lamatua suri lelula-negraveti Dhegraveu dhu neo mai peka naldquoBaku paroe dꞌara te negravebhu boe

Dhegraveu dhu neo mai egraveegravena cegraveuaa Na pamate heka

38 Dhegraveu dhu dꞌara molaegraveegravena na negravengu abhu mamuri

lula na parcaya JaꞌaTe ngaa ladhe abhu dhegraveu dhu paka-

jꞌegraveu negraveti Jaꞌadꞌara Jaꞌa karejꞌe boerdquo

39 Te ngaa egravedhi dhegraveu dhu paka-jꞌegraveu boe negraveti Ama Lamatua Tedhegraveu dhu pakajꞌegraveu negraveti Lamatua begraveli-camegravedꞌa cegraveri eele negraveti Negravengu Te ngaaegravedhi dhegraveu dhu parcaya Ama LamatuaKa Negravengu patabuli egravedhi negraveti koasasasala-sasigo egravedhi ho mamuri taruudegravenge Ne

11Egravedhi hudꞌi parcaya taruu Ama

Lamatua sama segravemi dhegraveu uru-uru segravera 1027 Yesaya 2611 1028 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 176 1915 1029 Kalua negravetiMasir 248 1030 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 323536 1038 Habakuk 23-4

Ibrani 111 442 Ibrani 11121 Ladhe egravedhi parcaya Ama

Lamatua sasoa na egravedhi legraveka tareꞌa-reꞌa Negravengu taruu Te ladhe Na moale hia egravedhi jꞌara egraveci egravedhi teꞌa natatu Na tao madhutu lii pajaji Negravenguegraveegravena Masi ka egravedhi abhu megraveka ngaa-ngaa egravedhi parcaya Ne taruu 2 Abhubegravei-baki egravedhi dhu parcaya segravemi egraveegravenakahegravei Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuasegravemi nare si degravenge beꞌa

3 Rai-haha degravenge liru dhu egravedhiladhe tegravedhi ne egravedhi teꞌa na AmaLamatua ka pajꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveu Tengaa Na tao boe negraveti megravedha dhu jꞌajꞌile dhu dhegraveu bisa regravedhi Aaꞌi-aaꞌi dhujꞌajꞌi se jꞌajꞌi negraveti lii padhai Na di

Habel4Habel parcaya Ama Lamatua Negraveti

egraveegravena ka negravengu negraveti megravedha persem-bahan dhu beꞌa risi negraveti aꞌa na KaenAma Lamatua segravemi nare Habel degravengemegravedha persembahan na lula dꞌara namola De masi ka na madhe negravebhule te ngaa egravedhi bisa tare conto negravetinegravengu lula lalegraveka na

Henok5 Henok parcaya Ama Lamatua

kahegravei Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuanedhe negraveti ne asa sorga segravena kabaku madhe Dhegraveu patangi-tenge nete ngaa rage boe lula Lamatua dhupacaꞌe le Lamatua segravemi nare nedegravenge beꞌa te Lamatua dhu peka naldquoHenok ne dhegraveu dhu pakarejꞌe dꞌaraJaꞌardquo

6 De segravemi neꞌe aꞌari Dhu legraveke kaAma Lamatua segravemi nare boe dhegraveudhu parcaya boe Negravengu Te dhegraveudhu neo laꞌe asa madha Ama Lamatuahudꞌi parcaya peka na Lamatua dhumema-mema Aa negravengu hudꞌi par-caya kahegravei peka na Lamatua sorunare dhegraveu dhu patangi-tenge Ne

Noh7 Noh parcaya Ama Lamatua kahegravei

Negraveti egraveegravena ka Noh parcaya Lamatua

ropa Lamatua peka mema degravenge neldquoNoh Sanegravedꞌe ee Egraveegravena na Jaꞌapalaho eele rai-haha ne pake egravei aaelala dhu dhegraveu rai-haha ne regravedhi megravekaca tegraveka sardquo Masi ka Noh paraganegravedhi megraveka segravemi egraveegravena te ngaa negravengunanene ka tao madhutu lii Lamatuahegraveia na tao kapa segravena ka negravengudegravengeisi egravemu na abhu sodꞌa Lula lalegraveka naka Lamatua cap ne dhegraveu dꞌara molaTe ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu legraveka boesegravera Lamatuahia si hahukudhubia

Abraham tegraveke eele rai egraveta-egravesu na8 Abraham parcaya Ama Lamatua

kahegravei Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuaparoa ne peka na ldquoAbraham Kaluanegraveti rai egraveta-egravesu egraveu ne ho lamu asaera dhu pe Jaꞌa padꞌelo degravenge mu Terai egraveegravena begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi mi pusakaana-egravepu egraveurdquo Tadegravengi nare segravemiegraveegravena Abraham tao madhutu masika negravengu neꞌa boe laꞌe asa era mia9 Ropa Abraham dꞌai era egraveegravena napatitu paleo ho pea nuka segravemi dhegraveutao mai egravetu rai egraveegravena dhu Lamatuapajaji le degravenge ne Ka ana na Isakdegravenge egravepu na Yakob pea egravetu egraveegravena teLamatua dhu padhadha le hia rai nejꞌajꞌi pusaka regravengu 10Na sanao segravenaka negravengu pea egravetu kota cue dhu saragatitu kegravena Te Ama Lamatua mesa Naka dhu gambar ho pakegravedꞌi kota ne

Sara11 Dhegraveu egravemu Abraham ngara na

Sara parcaya Ama Lamatua kahegraveiMasi ka nara iisi negravedhi megraveka aa dhuheka bhora le te ngaa Lamatua taone jꞌajꞌi begravei-baki negraveti dhegraveu ca nau-canadha Te negravengu parcaya na tatuAma Lamatua tao madhutu ngaa dhuNa jaji le 12 Negraveti egraveegravena ka masi kanegravengu heka bhora le negravengu bisa naraiisi era ka abhu ana-egravepu ae-ae tokeige rare boe Te dhegraveu se ae nukasegravemi hua-hegravetu egravetu dedha-liru aa segravemisalae nebhe dhasi

113 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 11 Lii Sodꞌa Koa-Kio 336 9 Yohanis 13 114 Lii Lolo dhuUru Tegraveka43-10 115 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 521-24 117 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 613-22 118Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 121-5 119 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 3527 1111 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka1811-14 212 1112 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 155 2217 3212

Ibrani 1113 443 Ibrani 1126Begravei-baki dhu parcaya aa sanao abhu

rai egraveta-egravesu cue13 Begravei-baki egravedhi Abraham Isak

degravenge Yakob parcaya taruu AmaLamatua toke madhe Te ngaa regravengudhae abhu megraveka rai dhu Lamatuapajaji egraveegravena Masi ka segravemi egraveegravena tengaa regravengu maꞌegravete boe sanao degravengedꞌara karejꞌe te regravengu regravedhi le negravetikajꞌegraveu Te regravengu dhu mangaku naregravengu se dhegraveu leo rai kara dhu peamanubha egravetu rai-haha ne 14 Aa tengaa ladhe dhegraveu peka segravemi egraveegravenaegravedhi teꞌa na regravengu dꞌegravei titu kegravenaabhu rai cue dhu jꞌajꞌi unu regravengu15 Ladhe rai dhu begravei-baki egravedhi dꞌegraveinuka rai egraveta-egravesu Abraham na taturegravengu bisa legravepa hari asa era negravei lodꞌomia egraveegravena ka 16 Te ngaa rai egraveta-egravesudhu regravengu dꞌegravei titu kegravena nuka raiegraveta-egravesu dhu saraga bia egravetu sorga Negravetiegraveegravena ka Ama Lamatua segravemi nare sidegravenge beꞌa segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unuNa Te Na pamegraveci nare le kota cue hiasi egravetu sorga

Abraham saraka ana na Isak17-18 Parcaya Abraham hali boe negraveti

Ama Lamatua ropa Lamatua uji par-caya na Negraveti egraveegravena ka na taomadhutuparedha Lamatua ho saraka ana naIsak jꞌajꞌi korban Aa te ngaa uruegraveegravena Lamatua dhu moa le lula-negravetiana ne peka na ldquoNegraveti anamu Isak nebegraveli-camegravedꞌa egraveu abhu ana-egravepu udhusobhu-sobhu toke ra jꞌajꞌi suku dhukapai titu kegravenardquo 19 Te ngaa Abra-ham pangee le na Ama Lamatua dhudegravenge koasa ho pamamuri hari dhegraveumadhe Mema egraveegravena ka dhu legraveke telodꞌo egraveegravena sama segravemi negravengu abhuhari ana na jꞌajꞌi le mi korban

Isak20 Isak parcaya Ama Lamatua kahegravei

Negraveti egraveegravena ka na manegravengi ho Lamatuahia megravengi-nale mi ana na Yakobdegravenge Esau

Yakob21 Yakob parcaya Ama Lamatua

kahegravei Negraveti egraveegravena ka lodꞌo negravenguoe madhe pakaseti kegravedꞌi titu degravengekabodho kabhuku degravenge kegravepe tateana pahaha iisi mi Ama Lamatua Hegraveiamanegravengi ho Lamatua hia megravengi-nalemi egravepu na ana negraveti Yusuf

Yusuf22 Yusuf parcaya Ama Lamatua

kahegravei Lodꞌo na oe madhe negravenguparcaya na AmaLamatua pe lere negravetidhegraveu Na dhegraveu Israꞌel segravera kalua negravetirai Masir Negraveti egraveegravena ka na moa tegravekemi regravengu ho regraveti rui na ropa regravengutegraveke eele rai Masir

Ina-ama Musa23 Ina-ama Musa parcaya Ama

Lamatua kahegravei Lodꞌo ina na nara iisine ra pahuni ne toke dꞌai tegravelu hegraverukateme lula ra ladhe na mone iiaAa ra madhaꞌu boe dhegraveu aae Masirmasi ka paredha le dhegraveu peka naldquoPamadhe aaꞌi ana-ana mone Ibranidhu rara iisi hiurdquo

Musa24 Ropa Musa kapai mai na par-

caya Ama Lamatua kahegravei Te uruegraveegravena ana bhegraveni dhegraveu aae Masir dhudedꞌe nare le negravengu segravena ka jꞌajꞌi miana na Masi ka segravemi egraveegravena te ngaaMusa dꞌegravei boe ladhe dhegraveu pangee nanegravengu ne aꞌari negraveti dhegraveu aae Masir25 Te na pangee na beꞌa risi negravengumamuri jꞌegravera sama-sama degravenge dhegraveuunu Lamatua segravera Sadꞌi negravengu bakumamuri karejꞌe degravenge jꞌara bhelu-katubꞌa dhu dhoka egravetu dꞌara ciki ooꞌedi 26 Negravengu soro tegraveke dhegraveu pahahene lula negravengu sanao-maena taruu miKristus nuka Dhegraveu dhu Ama Lamatuapajaji le neo hia Na mai Negravengu tahasegravemi egraveegravena lula neꞌa na begraveli-camegravedꞌaLamatua bagi hia ne hadia dhu beꞌarisi negraveti megravedha aaꞌi-aaꞌi egravetu rai Masir

1113 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 234 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 2915 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3913 1117-18 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 221-14 1117-18 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2112 1120 LiiLolo dhu Uru Tegraveka 2727-2939-40 1121 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 4731mdash4820 1122 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 5024-25 Kalua negraveti Masir 1319 1123 Kalua negraveti Masir 22 122 1124 Kaluanegraveti Masir 210-12

Ibrani 1127 444 Ibrani 113727 Musa parcaya Ama Lamatua

kahegravei lodꞌo namanegravengi isin negraveti dhegraveuaae Masir ho lere negraveti begravei-baki egravedhikalua negraveti rai Masir Masi ka dhegraveu aaenasa titu kegravena te ngaaMusamadhaꞌuboe degravenge ne Musa legraveka taruu AmaLamatua masi ka tegravedhi boe senu-salao Na te ngaa nuka segravemiMusa dhunegravedhi

28 Musa parcaya Lamatua kahegraveiropa regravengu paꞌegravera neo kalua negraveti raiMasir Te negravengu madhutu megravenoparedha Lamatua aa pua begravei-bakiegravedhi tao Paska hiu-hiu degravenge rorokahibꞌi-kalegravebho segravena ka tao badhakorban Hegraveia rare raa kahibꞌi-kalegravebhosegravera segravena ka tao tadha mi babegravedhoegravemu ra Megraveda egraveegravena ana pajuuLamatua negraveti sorga puru mai pa-madhe ana uuru aaꞌi-aaꞌi egravetu raiMasir Te ngaa na pamadhe boe anauuru egravetu egravemu dhegraveu Israꞌel lula ladhenegravedhi raa dhu ra pici egravetu babegravedhoegravemu

Begravei-baki egravedhi29 Lodꞌo begravei-baki egravedhi kalua negraveti rai

Masir regravengu parcaya Ama Lamatuakahegravei Lula lalegraveka ra ka Lamatuacegraveri eele egravei dhasi mi dua egravetu DhasiMea segravena ka regravengu kako asa cabegravekadegravenge beꞌa egravetu dedha rai mango Tengaa sordadꞌu Masir dhu bata si segraveramadhe aaꞌi egravetu dꞌara dhasi ropa neopegravege asa cabegraveka

Rahab30 Lodꞌo begravei-baki egravedhi maso asa rai

Kanaꞌan regravengu parcayaAma Lamatuakahegravei Te regravengumadhutu paredhaNadegravenge kako rai-reo re liꞌu tembok egravetukota Jeriko toke pidhu lodꞌo katemeKa tembok ne guri laho mae-mae

31 Lodꞌo egraveegravena Rahab egravetu kota egraveegravenakahegravei Uru egraveegravena negravengu jꞌajꞌi bhegravenikajeo Lula na parcaya Ama Lamatuanegraveti egraveegravena ka na segravemi nare mata-mata

dhegraveu Israꞌel aa paluꞌu si egravetu dꞌara egravemuna Hegraveia Lamatua pamadhe aaꞌi dhegraveuJeriko lula roꞌo boe nanene NegravenguTe ngaa Lamatua hia mamuri mi Ra-hab lula na legraveka Ne

Dhegraveu leo ae ka dhu parcaya AmaLamatua kahegravei

32 Jaꞌa bisa padhai lii madhera hariera jꞌara-jꞌara dhegraveu leo dhu parcayaAma Lamatua Te ngaa jaꞌa abhu boelodꞌo taleo ho lole toke lutu lula-negraveti Gideon Barak Simson YeftaDaud Samuel degravenge dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua dhu leo segravera33 Regravengu se aaꞌi-aaꞌi ra parcaya AmaLamatua Negraveti egraveegravena ka abhu dhu segidhegraveu aae-dhegraveu aae Abhu dhu pakakoparedha degravenge dꞌara mola ho sariidhegraveu dhu sala boe aa huku dhegraveu dhusala Abhu dhu segravemi rare ngaa dhuLamatua jaji le Aa abhu kahegravei segibadha singa 34 Abhu dhu pamadheai dhu heo robhe-robhe Abhu dhuAma Lamatua egravere nare si negraveti dhegraveudhu neo pamadhe si pake samalaAbhu dhu roe te ngaa Ama Lamatuapaꞌegravera si Abhu dhu Lamatua tao siho egravera aae egravetu dꞌara pamusu tokemusu rai 35Abhu kahegravei ina-ina dhuparaga hari degravenge dhegraveu regravengu dhuAma Lamatua pamamuri hari si negravetimamadhe ra

Tengaa abhudhegraveudhu legraveke jꞌajꞌegraveralula parcaya Ama Lamatua Regravengudꞌegravei risi madhe segravena ka baku tegravekeeele parcaya regravengu mi Ama LamatuaTe regravengu paꞌegraveci taruu degravenge Ne Deregravengu dhu sanao-maena na begraveli-camegravedꞌa Lamatua neo dedꞌe ra segravenaka abhu mamuri dhu beꞌa risi hariegravetu sorga 36 Abhu dhu pa-aapesi aa abhu dhu legraveke gama Abhudhu leo dhu legraveke ngapi haga ra degravengengangapi egravetu dꞌara bui 37Abhu dhumadhe lula legraveke pegraveci degravenge hadhu

1127 Kalua negraveti Masir 215 1128 Kalua negraveti Masir 1221-30 1129 Kalua negraveti Masir1421-31 1130 Yosua 612-21 1131 Yosua 622-25 21-21 1132 Tuka PamaꞌegraveteLii 611mdash832 46mdash531 132mdash1631 111mdash127 1 Samuel 161mdash1 Dhegraveu Aae segravera 211 1 Samuel 11mdash251 1133 Daniel 61-27 1134 Daniel 31-30 1135 1 Dhegraveu Aae segravera 1717-24 2 Dhegraveu Aaesegravera 425-37 1136 1 Dhegraveu Aae segravera 2226-27 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 1825-26 Yermia202 3715 386

Ibrani 1138 445 Ibrani 1210Abhu dhu roro pamadhe si pakeraroro Abhudhudhegraveupare pamadhesi pake samala Abhu dhu mamuridegravenge boe unu toke ra pake kaꞌuribadha lula abhu dhegraveu dhu pajꞌegraveradegravenge pasusa si toke babegravega eele si38 ka rai lasi asa padꞌa sodꞌa ledhe-ledhe dꞌara loe degravenge asa dꞌara roꞌarai Ra tao dhegraveu seꞌe dhu laku-lakuboe aa babegravege-lalegraveta si asa era dhukarehe Aa te ngaa lalegraveka ra egravera titukegravena toke dhegraveu egravetu rai-haha ne niaboe paꞌegraveci degravenge dhegraveu segravemi seꞌe se

39 Lamatua koa dhegraveu segravemi seꞌe selula ra parcaya Ne Te ngaa toke ramadhe regravengu abhu megraveka ngaa dhuLamatua padhadha tegraveka 40 Lamatuaneo tao madhutu lii padhadha Nadegravenge jꞌara dhu beꞌa risi Lula Na dꞌegraveisegravena ka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti bisa mamuritoke dꞌai mia-mia degravenge Ne nukaegravedhi tadhe megraveu le Kristus degravengeregravengu dhu madhe uuru segravera

121 De tasamia degravenge egravedhi dhu ma-

muri lodꞌo limuri ne Egravedhi cakaraadhegraveu dhu madhutu paꞌuji rai Begravei-baki egravedhi dhu parcaya Ama Lamatuaregravengu aaꞌi-aaꞌi ra nuka segravemi dhegraveudhu titu lingu rare egravedhi ho paꞌegraveradꞌara egravedhi Te ngaa egravedhi dhu paꞌegravekidegravenge sasala era segravera sa ka dhu pabiahaga egravedhi ka rai tara boe Negraveti egraveegravenaka egravedhi hudꞌi core eele ku sasalasegravera aaꞌi-aaꞌi segravena ka egravedhi bisa raiegravera Te Ama Lamatua mesa Na kadhu pili egravedhi ho madhutu paꞌuji raine de egravedhi hudꞌi taha ku segravena karai taruu toke dꞌai lane 2 Aa egravedhihudꞌi rai mage piku gꞌana-kariu tengaa ladhe dhoka asa Yesus di TeNegravengu ka dhu bhoke jꞌara ho egravedhibisa parcaya Ama Lamatua Aa egraveegravenanaNegravengu soru-bara egravedhi segravena ka egravedhiparcaya taruu toke egravele Sanegravedꞌe doaadꞌo Lodꞌo Yesus dui jꞌajꞌegravera egravetu ajꞌupalolo-palegravebha dhegraveu pahahe Ne tengaa Na taha taruu lii boe-ugu boeTe neꞌa na jꞌajꞌegravera Na egravele kegravena ka

dꞌara Na jꞌajꞌi karae Egraveegravena ka dhulegraveke TeNamadhe hegraveia Ama Lamatuapamamuri hari Ne egravele ka Na nedhepamadhegravedi Kristus egravetu baboa gꞌanaNa ho paredha sama-sama degravenge Ne3Masi ka dhegraveu pajꞌegravera bia Ne te ngaaNa taha taruu De miu baku bhegraveludegravenge jꞌajꞌegravera Yesus segravena ka miu bisataha mere aa baku roe

Ama Lamatua neo kai egravedhi segravena kanori ti sama segravemi ama ajꞌa ana na

4 Miu labꞌa le jꞌara bhabhelu-katubꞌa te ngaa lalabꞌa miu egravera megravekatoke raa miu suti Tareꞌa si 5 Ele boemiu bhegravelu Lii Holo-Nori Ama Lamatuadhu Na peka le degravenge miu nuka segravemica dhegraveu ama padhai lii degravenge ana napeka naldquoAna eeLadhe Ama egravedhi dhu huku ho ajꞌa egraveu

segravena ka egraveu mamuri madhutujꞌara dhu legraveke na

egraveu baku pamudꞌeAa ladhe Na kai ho ajꞌa egraveu na

egraveu baku paroe dꞌara6 Te Ama egravedhi kai ho ajꞌa dhegraveu dhu Na

sueMema dhegraveu-dhegraveu dhu Na segravemi

nare jꞌajꞌi ana NaNegravengu kai ho ajꞌa sirdquo

7 De ladhe Ama Lamatua kai hoajꞌa miu segravena ka mamuri madhutujꞌara dhu legraveke na taha taruu aa segravemimere Na tao segravemi egraveegravena lula miujꞌajꞌi le ana Na Te ama aaꞌi-aaꞌi hudꞌikai ho ajꞌa ana na toke ana na bisamamuri madhutu jꞌara dhu legraveke 8 Teladhe Ama Lamatua kai boe ho ajꞌamiu sama segravemi ana Na dhu leo segraverasasoa na miu se ana Negravengu boe

9 Egravedhi tema pakabꞌua ama matanaegravedhi egravetu rai-haha ne lula na kai hoajꞌa-nori ti lodꞌo egravedhi dhu ana iiki eraDhu legraveke na kegravena Te ngaa dhu beꞌarisi hari egravedhi hudꞌi nanene ku AmaLamatua degravenge beꞌa lula Negravengu neAma egravedhi egravetu sorga aa Na kai ho ajꞌa-nori egravedhi segravena ka egravedhi mamuri mad-hutu jꞌaraNa dhu legraveke 10Amamatanaegravedhi kai ho ajꞌa egravedhi dhoka dꞌara ciki

1137 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 2421 126 Ayub 517 Lii Hini 311-12

Ibrani 1211 446 Ibrani 1223ooꞌe di madhutu ngaa dhu na ngee nabeꞌa Te ngaa Ama Lamatua dhu neꞌarisi ngaa dhu egravedhi parluu teꞌa Negravetiegraveegravena ka Na kai ho ajꞌa egravedhi segravena kamamurimola-megraveci sama segravemiNegravengu11 Mema egravedhi dꞌegravei boe ladhe abhu liikai Te ngaa negravebhu-negravebhu dꞌara egravedhijꞌajꞌi mau lula teꞌa tare le mamurimadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua

12-13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Paꞌegravera kacui-aaimiu dhu roe aa pasamaa haga miudhu bia Baku rai piku gꞌana-kariute ngaa rai mola taruu segravena ka paꞌegraveradꞌara regravengu dhu roe-bhilu ho bisa raitaruu Miu hudꞌi paꞌegravera dꞌara miusegravena ka taha taruu egravetu dꞌara parcayami Kristus

Baku tule eele dꞌara hua iia AmaLamatua

14 Aꞌari dhu parcaya Kristus Miuhudꞌi paꞌegravera ngiꞌumi segravena kamamuripadame egraveci degravenge egraveci Aa baku loetenge jꞌara ho mamuri mola-megraveci Tedhegraveu dhu mola-megraveci boe bisa boeregravedhi Ama Lamatua

15 Paꞌegravera dꞌara egraveci degravenge egraveci segravenaka mage dhoka abhu negraveti miu dhurai toke rasa heka dꞌara hua iia AmaLamatua Aa jꞌaga paie ho baku sorotegraveke ladhe abhu dhu papegravedꞌa dꞌaraegravetu talora aae miu Te egraveegravena nukasegravemi raco dhu paꞌele iie dhegraveu ae16 Mage-mage aa jꞌaga ho baku abhudhegraveu negraveti miu dhu tao jꞌara makaedegravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali negravengu Aamage-mage aa jꞌagaho baku abhu dhegraveu negravetimiu dhu pusi-pahae boe Ama Lamatua nuka segravemiEsau Esau ne ana uuru Isak Ca lodꞌoEsau legravepa degravenge kabake mangangaNa manegravengi ngangaꞌa ca pega negravetiari na Yakob ho bꞌae pake hak anauuru 17 Te ngaa egravedhi teꞌa negravebhuboe ka Esau manyasa Te ropa Isakneomanegravengi Lamatua hiamegravengi-nalemi ana uuru na Esau te ngaa bisaheka lula Esau dhu hia iia dꞌara le hak

ana uuru na Negraveti egraveegravena ka masi kana tangi roma iisi tasamia egraveegravena kanegravengu bisa heka abhu ngaa dhu uruegraveegravena negravengu core eele

18 Segravemi neꞌe aꞌari Egravedhi bisa latile asa madha Ama Lamatua madhutujꞌara hiu dhu Na bhoke nare le hiaegravedhi Te ngaa uru-uru segravera begravei-baki egravedhi bisa megraveka segravemi egraveegravena Telodꞌo Ama Lamatua paꞌegraveki lii pajajidegravenge regravengu regravengu padegravetu degravengeledhe Sinai Egravetu dedha ledhe ne abhuai dhu heo Abhu ngegravelu aae kahegraveiAa maroga saguru nare ledhe ne kadhegraveu se madhaꞌu titu kegravena 19 Regravengutadegravengi lii tiu tegravebhe kahegravei hegraveia lii dhumegravedhu aae negraveti Lamatua kalua negravetiledhe ne Ropa tadegravengi lii Lamatuahegraveia asa ra madhaꞌu toke ra manegravengiMusa peka na ldquoIra ii Jiꞌi bisa hekataha degravenge lii negraveirdquo 20 Regravengu memabisa boe taha lula ngaa dhu Lamatuaparedha egraveegravena bia titu kegravena Te Napeka na ldquoCa dhegraveu sa bisa boe jꞌegraveliledhe ne Masi ka dhegraveu do badhaTe dhegraveu cee dhu jꞌegraveli ledhe ne hudꞌilegraveke pegraveci toke madherdquo 21 Ngaa dhuregravengu ladhe regravedhi egravetu ledhenememapamadhaꞌu tareꞌa toke Musa karegravebhakahegravei

22 Te ngaa limuri ne jꞌara asaLamatua bhoke tegraveke le aa egravedhi bisapatoo madha padhai lii degravenge NeLimuri ne egravedhi lati asa ledhe cuengara na Sion Egravetu era neꞌe abhukota Yerusalem Kota Yerusalem neegravetu boe rai-haha ne te ngaa kotaYerusalem hiu egravetu sorga era pea AmaLamatua Egravetu negravei abhu ana pajuuAma Lamatua ae-ae toke riho-rihodhu loe boe tao pesta 23 Egravetu kotanegravei kahegravei jꞌajꞌi le era pakaboko dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Kristus Te AmaLamatua dhu tao nare le daftar hosuri ngara ra egraveci-egraveci egravetu sorga Egravetu eranegravei kahegravei Ama Lamatua neo parisaaa tai-dadoomamuri dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

1212-13 Yesaya 353 Lii Hini 426 1215 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2918 1216 LiiLolo dhu Uru Tegraveka 2529-34 1217 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2730-40 1219 Kalua negraveti Masir1916-22 2018-21 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 411-12 522-27 1220 Kalua negraveti Masir 1912-13 1221 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 919

Ibrani 1224 447 Ibrani 136Aa egravetu negravei kahegravei pakaboko dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu uru egraveegravena Ama Lamatua segraveminare si degravenge beꞌa lula ra parcayaNe Egravetu negravei regravengu jꞌajꞌi kateme egravetumadha Lamatua 24 Aa Yesus kahegraveiegravetu era negravei dhu jꞌajꞌi mi kalete hiaAma Lamatua degravenge dhegraveu rai-hahaYesus madhe pasuti raa Na segravena kaAma Lamatua bisa paꞌegraveki lii pajaji hiudegravenge egravedhi Negraveti egraveegravena ka raa Yesusne cuhi dꞌara Ama Lamatua Te ngaaraa Yesus leko-leo negraveti raa Habel egravetudꞌara Sasuri Lii Lolo dhu Uru TegravekaTe lodꞌo Kain pamadhe Habel raa Ha-bel dhu suti egraveegravena papana dꞌara AmaLamatua toke Na huku Kain

25 Pasa dhilu pabeꞌa-beꞌa honanene ngaa dhu Ama Lamatua neopeka degravenge miu Baku tao segravemi begravei-baki egravedhi dhu roꞌo boe nanene liipadhai Musa lodꞌo na jꞌajꞌi dhegraveu negravetilii padhai Ama Lamatua egravetu rai-hahane Negraveti egraveegravena ka Lamatua huku siNgaa hari degravenge egravedhi se Ladhe egravedhitoꞌo boe nanene lii Na negraveti sorgatatu Negravengu huku egravedhi bia risi eele26 Lodꞌo begravei-baki egravedhi titu egravetu ledheSinai lii Lamatua dhu megravedhu egraveegravenatao rai opo Limuri ne Na moa naldquoBegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa tao ne opo ca tegraveka

hariMesa boe rai di opo

te ngaa liru opo kahegraveirdquo27 Lodꞌo Lamatua peka na Negravengu

neo tao opo aaꞌi-aaꞌi ldquoca tegraveka harirdquosasoa na Lamatua neo pagagedꞌo aaꞌi-aaꞌi dhu Na pajꞌajꞌi egravetu dedha-lirudegravenge egravetu rai-haha ne toke abhu dhubisa boe taha Ele aaꞌi si Te dhu tahadi nuka dhu pea taruu

28 Ama Lamatua negravedꞌu paredha egravetusorga Egraveegravena bisa boe laho Ngaa-ngaa tao boe Lula Na neo segraveminare na miu maso jꞌajꞌi mi dhegraveuunu Na egravetu negravei De mai ho egravedhimanegravengi makasi mi Negravengu pahahaiisi mi Negravengu aa dedꞌe padedha-dedha Ne lula dadedha Na 29Te ngaa

egravedhi baku pamudꞌe kahegravei lula nanasaAma Lamatua nuka segravemi ai dhu naꞌepakegravepu aaꞌi megraveu-megraveu

13Egravedhi hudꞌi mamuri pabeꞌa egraveci degravenge

egraveci1 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi Abhu pegraveri-pegraveri

jꞌara dhu jaꞌa neo pasanegravedꞌe miuBaku bhegravelu pasue taruu aꞌari dhegraveu

parcaya2 Baku bhegravelu bhoke dꞌara segravena ka

segravemi mere dhegraveu dhu miu tadhe boeasa dꞌara egravemu mi Te abhu pegraveri-pegraveriaꞌari dhu segravemi rare dhegraveu te ngaa reꞌaboe na dhegraveu segravera ana pajuu AmaLamatua negraveti sorga

3 Baku bhegravelu tao ai-hegravebꞌa mi dhegraveuegravetu dꞌara bui te ra kegravepa si lula raparcaya Kristus Negraveti egraveegravena ka miuhudꞌi soru-bara si nuka segravemi miu kadhu ra kegravepe rare

Aa mage bhegravelu soru-bara dhegraveu dhulegraveke jꞌajꞌegravera negraveti dhegraveu Lalau sipabeꞌa-beꞌa nuka segravemi miu mesa mika dhu abhu jꞌajꞌegravera egraveegravena

4 Paleo egravemu egraveegravena mola-megraveci Tengaa mage paleo egravemu dhu mola-megravecine jꞌajꞌi mi kajꞌalu Te tatu AmaLamatua huku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu taojꞌara makae degravenge dhegraveu egravemu negravenguboe

5 Baku mangaꞌa doi-dhari Te ngaamiu hudꞌi mamuri negraveti ngaa dhu miuabhu te egraveegravena dꞌai le Ama Lamatuadhu peka le naldquoJaꞌa bhegravelu boe miu

Jaꞌa soro tegraveke boe miurdquo6 De paꞌegravera dꞌara miu nuka segravemi

dhu ra suri naldquoLula Lamatua jaꞌa neo soru-bara jaꞌa

negraveti egraveegravena ka jaꞌa madhaꞌu boeTe abhu boe ca dhegraveu sa hegravei

dhu bisa cegraveri eele jaꞌa negraveti AmaLamatuardquo

Madhutu ia ka atora agama dhudhui te ngaa parcaya taruu Yesus

1224 Lii Lolo dhuUruTegraveka 410 1225 KaluanegravetiMasir 2022 1226 Hagai 26 1229Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 424 132 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 181-8 191-3 135 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 316 8 Yosua 15 136 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1186

Ibrani 137 448 Ibrani 13237 Baku bhegravelu dhegraveu-dhegraveu dhu uru

segravera ajꞌa-nori miu Lii Holo-Nori AmaLamatua Pajiko paie-iie jꞌaramamurira aa madhutu lalegraveka ra Te dhuregravengu parcaya nuka8 Yesus Kristus ubꞌa negravedhi boeNegraveti uru doe neꞌe toke dꞌai mia-mia

laꞌeNegravengu hali boe

9 Negraveti egraveegravena ka miu baku mad-hutu rii negraveti aꞌajꞌa dhu sala AmaLamatua tao paꞌegravera le dꞌara miu lulaNa padꞌelo le dꞌara hua iia Na degravengemiu Lula boenegravetimiumadhutu atorangangaꞌa-nganginu dhu guna boe

10 Uru-uru segravera egravetu madha Pa-leo Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatuaabhu mei egraveci dhu era tegraveka badha ko-rban Ama agama ka dhu lalau egravetusegravera dhu degravenge hak raꞌa sisi dhu sisanegraveti dedha mei ne Te ngaa limuri neegravedhi dhu degravenge le mei leo Aa amaagama rupa dhui degravenge boe hak raꞌaegravetu mei egraveegravena 11 Uru egraveegravena tegraveu mai-tegraveu mai kegravetu kapai risi agama negraveti raabadha korban segravena ka tegraveke asa dꞌaraKama Luri Mola-Megraveci Ama LamatuaDegravenge jꞌara neꞌe Lamatua pabhegravelueele sasala ra Egravele na pasae regraveti badhane lasi tunu asa liꞌu rae 12 Segravemiegraveegravena kahegravei degravenge Yesus Negravengu jꞌajꞌikorban kahegravei segravena ka Ama Lamatuabisa saku eele sasala dhegraveu rai-hahaAa lodꞌo jꞌajꞌegravera Na egraveegravena ra nuniregraveti Ne kahegravei ho pamadhe Ne asaliꞌu kota Yerusalem 13 Negraveti egraveegravena kamai ka egravedhi lati asa Yesus ho par-caya Ne taruu Masi ka dhegraveu pahaheegravedhi egravedhi hudꞌi paꞌegravera segravemi tare nenuka segravemi Yesus 14 Te egravedhi dhokamanubha taha egravetu rai-haha ne Tengaa egravedhi sanao-maena segravena ka peaegravetu kota hiu cue egravetu sorga toke dꞌaimia-mia laꞌe 15 Lula Yesus jꞌajꞌi lekorban pala egravedhi negraveti egraveegravena ka egravedhiparluu heka tegraveti badha korban asaAma Lamatua Te ngaa abhu megravedhakorban dhu leo era dhu egravedhi hudꞌitegraveti ku hia Ne nuka koa-kio dhu

dedꞌe padedha-dedha kolongara Na16 Aa mage bhegravelu tao jꞌara beꞌa hiadhegraveu leo Ladhe ra parluu ngaalami soru-bara si Te segravera sa jꞌajꞌinuka segravemi megravedha persembahan dhupakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua

17 Miu hudꞌi nanene ku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu uri miu Te dhegraveu seꞌe ka dhujꞌaga miu megraveda-megraveu egravetu dꞌara ma-muri miu degravenge Ama Lamatua Begraveli-camegravedꞌa regravengu hudꞌi lapor ku sasabꞌaregravengu asa Ama Lamatua De nanenepaie si segravena ka ra bisa sabꞌa aa lapordegravenge dꞌara karejꞌe Mage dhoka rapeka degravenge dꞌara dhu laho mae-maelula miu tegraveke eele jꞌara mamuri YesusKristus Te ladhe segravemi egraveegravena na miuoto boe

Dhu suri sasuri ne manegravengi makasidegravenge sabajꞌa hia dhegraveu Ibrani

18 Sabajꞌa taruu hia jiꞌi Te dꞌara jiꞌimema mola aa jiꞌi neo tao jꞌara beꞌataruu 19Aa beꞌa risi hari sabajꞌa segravenaka jaꞌa bisa legravepa malai asa miu

20-21 Ama Lamatua ka dhu pamaudꞌara egravedhi Jaꞌa manegravengi segravena ka Nasoru-bara miu ho miu bisa madhutuaaꞌi dadꞌegravei Na Jaꞌa manegravengi kahegraveiho Na soru-bara egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti segravenaka teꞌa pakarejꞌe dꞌara Na Te AmaLamatua pake le raaYesus Kristus dhusuti egraveegravena segravena ka paꞌegraveki lii pajaji hiudegravenge egravedhi Lii pajaji ne jꞌajꞌi taruutoke dꞌai mia-mia Ka Ama Lamatuapamamuri hari Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus De Yesus ka dhu ladhe-leru egravedhilimuri ne nuka segravemi dhegraveu madhengabadha dhu beꞌa risi Negraveti egraveegravena ka egravedhidedꞌe kolongara Na padedha-dedhaaa koa-kio Ne taa-taa Egraveegravena ka dhulegraveke

Saloom22Aꞌari pasue Jaꞌamanegravengi segravena ka

miu segravemi mere lii holo jaꞌa ne degravengedꞌara kateme Te sasuri ne babꞌa iikidi 23 Abhu lii lolo dhu jaꞌa neo miuaaꞌi-aaꞌi mi meꞌa nuka aꞌari egravedhiTimotius dhu kalua le negraveti dꞌara bui

1310 Abhu dhegraveu cahagꞌe dhu peka na mei ne mei perjamuan aa te ngaa aadꞌo segravemi egraveegravena Meineꞌe pajꞌujꞌu mi mamadhe Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Egravedhi bꞌala korban Negravengu egraveegravena degravenge tegravetipersembahan lii koa-kio taruu mi Ama Lamatua Ladhe ayat 15 re haha ne 1311 Atora negravetiAma-ama Agama 1627

Ibrani 1324 449 Ibrani 1325Ladhe namaimalai paraga degravenge jaꞌaegraveegravena na jiꞌi dua mi palere-lere dhiuasa miu

24 Jaꞌa paꞌadhu lii mahoꞌo hia kegravetumiu segravera aa lii mahoꞌo hia miu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Yesus Kristus Aꞌarinegraveti propensi Italia hiamiu lii mahoꞌokahegravei

25 Jaꞌa manegravengi segravena ka AmaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Nadegravenge miu aaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe ka

Yakobis 11 450 Yakobis 115

Sasuri negraveti kapala garejangara naYakobis

Lii mahoꞌo1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Yakobis

Jaꞌa neꞌe ana pua-paleha negraveti AmaLamatua degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus

Jaꞌa tao sasuri neꞌe hia miu dhegraveuYahudi dhu pea egravetu kabarai dhegraveu dhudꞌegravei madhutu Lamatua Yesus

Ladhe abhu jꞌajꞌegravera na paꞌegravera dꞌaradegravenge parcaya Lamatua di

2 Aꞌari Jaꞌa neo peka segravemi neꞌeladhemiu abhu rupa-rupa jꞌajꞌegravera nabaku paroe dꞌara Segravemi mere degravengedꞌara karejꞌe te begraveli-camegravedꞌa abhubabeꞌa 3 Te egravedhi teꞌa na ladhe miupaꞌegravera-egravera egravetu dꞌara jꞌajꞌegravera segravemi egraveegravenaaa pakajꞌegraveu le negraveti dadugu aa miuparcaya Lamatua era egraveegravena ka dhuasa tabha paꞌegravera dꞌara miu ladhe miparaga hari degravenge dadugu dhu leo4 Baku hari kabodho negraveti jꞌajꞌegravera Tengaa miu hudꞌi taha egravetu dꞌara jꞌajꞌegraveratoke miu abhu mamegraveci aa kura boengaa-ngaa egraveci sa

Ladhe manegravengi ngaa negraveti Lamatuabaku degravenge dꞌara kacanga

5 Ladhe abhu negraveti miu dhu reꞌamegraveka jꞌara kalua negraveti jꞌajꞌegravera miubisa pakaregravei mi Lamatua dhu neꞌaaaꞌi ngaa-ngaa Negravengu ka dhu bisapadꞌelo jꞌara kalua hia miu Negravenguka dhu bhoke jꞌara degravenge dꞌara kare-jꞌe aa dhu neꞌa boe nasa ladhe miumanegravengi 6 Te ngaa ladhe manegravengimi Negravengu na baku degravenge dꞌara ka-canga Miu hudꞌi parcaya tareꞌa kuna Negravengu bisa hia ngaa dhu miumanegravengi Te ladhe dhegraveu manegravengidegravenge dꞌara kacanga egraveegravena na nuka

segravemi laka dhasi dhu pahaka laꞌe-mailadhe legraveke ngegravelu 7-8 Dhegraveu dhu par-caya kalili boe segravemi egraveegravena egravera boeegravetu dꞌara jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Bakumaena na negravengu abhu ngaa-ngaanegraveti Lamatua

Dhegraveu unu aadꞌo degravenge dhegraveu kaja9 Dhegraveu unu aadꞌo dhu parcaya

Lamatua Yesus negravengu hudꞌi pakarejꞌedꞌara na lula Ama Lamatua dedꞌe lenegravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Na 10-11 Aadhegraveu kaja dhu parcaya le LamatuaYesus negravengu hudꞌi karegravejꞌe kahegravei lulaLamatua ajꞌa ne segravena ka baku padedhaiisi Limuri ne negravengu neꞌa na begraveli-camegravedꞌa megravedha-panyau na ele aaꞌimegraveu-megraveu nuka segravemi hela bunga dhusaraga te ngaa ladhe legraveke lodꞌo panana kamale eele Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge dhegraveu kaja segravera Masi ka regravengubhute degravenge urusan ra te ngaa regravenguele kahegravei

Aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa mai negraveti Lamatuaaa dhu karehe aadꞌo

12 Lamatua hia berkat mi dhegraveu dhutaha egravetu dꞌara dadugu-rariu Hegraveia nasegravemi nare babꞌae rui-jꞌajꞌegravera na nukamamuri dhu Lamatua padhadha le hopala-bagi mi dhegraveu dhu sue Ne Egraveegravenanuka segravemi dhegraveu dhu segi egravetu paꞌujiolaraga dhu abhu solo juaradagger

13 Sanegravedꞌe paie-iie Ladhe negraveti miuabhudhuparaga degravenge dadugu-rariuaa neo adꞌu-ue madha jꞌara dhu salabaku peka na ldquoAma Lamatua ka dhusegraveku jaꞌardquo Te Ama Lamatua neo boetao sala Aa Na segraveku negravedhi boe dhegraveusegravena ka tao sala 14 Te sasala mainegraveti dꞌara dhegraveu Ropa dꞌara na neoadꞌu-ue jꞌara karehe hegraveia na kapodꞌekahadhu na segravena ka tao jꞌara kajꞌalu15 Hegraveia na tao madhutu ngangee nadhu kajꞌalu egraveegravena Dꞌai lodꞌo limuriAma Lamatua huku pamadhe dhegraveudhu tao bhabhelu

11 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquoHia mi 12 suku bangsa dhu mamuri pacegraverirdquo Degravenge segravemi egraveegravenaegravedhi teꞌa sasuri negraveti Yakobis neꞌe hia dhegraveu Kristen Yahudi 11 Mateos 1355 Markus 63 Lii Lolonegraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1513 Galati 119 110-11 Yesaya 406-7 dagger 112 Sasuri lii Yunani suripeka na ldquonegravengu segravemi στέφανος (stefanos) mamurirdquo Stefanos ne solo dhu ra hia mi dhegraveu dhu abhu juaraegraveci

Yakobis 116 451 Yakobis 2616 Aꞌari pasue Baku legraveke tipu negraveti

jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi17 Jꞌara karehe segravera mai boe negraveti

Lamatua Te ngaa Negravengu ka dhupala-bagi megravengi-nale aaꞌi-aaꞌi degravengengaa aaꞌi-aaꞌi dhu mola-megraveci Negravenguka dhu pajꞌajꞌi madha lodꞌo hegraverudegravenge hua-hegravetu Aaꞌi-aaꞌi ra peaboe kalili mi caꞌera egravetu dedha-liruaa tao mamaho ra dhu ubꞌa-ubꞌaDhoka Ama Lamatua di dhu ubꞌa boe18 Dadꞌegravei Lamatua hia mi egravedhi segravemineꞌe Na hia mi egravedhi Lii Holo-Nori Nadhu legraveke Aa Na pake Lii Holo-Nori Naho hia egravedhi mamuri Negraveti ngaa aaꞌi-aaꞌi dhuNa pajꞌajꞌi egravetu rai-haha ne Nahagꞌe nare le egravedhi jꞌajꞌi mi hua-heladhu uru tegraveka

Nanene aa tao madhutu Lii Holo-Nori Lamatua

19 Aꞌari pasue Sanegravedꞌe ee Dhubeꞌa egraveegravena segravemi neꞌe ka dhegraveu bakupadhai lii leli di Beꞌa risi ropa dhegraveuleo peka dhu beꞌa negravengu pasa dhiluho nanene uuru ku Aa dhegraveu bakunasa malai 20 Te ladhe degravenge nasadhegraveu bisa boe tao ngaa-ngaa dhu beꞌamadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua

21 De miu hudꞌi tunu eele ku sasalami aaꞌi-aaꞌi segravemi dhegraveu dhu koꞌopamegraveu oka-tedhe ka ra tunu marurusegravera Aa miu hudꞌi segravemi degravenge pa-haha iisi mi Lii Holo-Nori LamatuaLii Holo-Nori segravera nuka segravemi hinidhu segravele egravetu dꞌara miu Ladhe miutao segravemi egraveegravena begraveli-camegravedꞌa Lamatuasaku eele sasala mi aa Na segravemi naremiu segravena ka mamuri taa-taa degravengeNe

22 Ladhe miu meꞌa le Lii Holo-Nori Lamatua miu hudꞌi tao mad-hutu Baku dhoka nanene di Ladhemiu dꞌegravei dhoka nanene di te ngaatao madhutu boe miu kapodꞌe-kabegravelingiꞌu miu unu mi 23-24 Ladhe dhegraveutadegravengi le Lii Holo-Nori egraveegravena te ngaamadhutu boe egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveudhu lee regravehu na egravetu dꞌara tegraveru Ropana hari kabodho negraveti tegraveru negravengubhegravelu eele degravenge ka regravehu na 25 Tengaa miu baku loe parisa paie-iie LiiHolo-Nori Ama Lamatua dhu tesadhu bisa pakajꞌegraveu dhegraveu negraveti koasa

sasala ra Pe Lamatua hia megravengi-nalemi ngaa-ngaa dhu miu tao sadꞌi miunanene aa tao madhutu lii-lii segraveraBaku maso dhoka re dhilu kariu aakalua re dhilu gꞌana

26 Ladhe dhegraveu ngee negravengu majꞌegraveniegravetu dꞌara agama te ngaa neꞌa boejꞌaga hegravebꞌa na negravengu monya ngiꞌunegravengu unu na Agama negravengu par-cuma 27 Te ngaa agama dhu legravekenuka dhu degravenge boe kajꞌalu Egraveegravenaka dhu pakarejꞌe dꞌara Ama LamatuaAgama dhu legraveke egraveegravena tao dꞌara dhegraveudꞌegravei soru-bara bhegraveni balu degravenge analalu Dhegraveu dhu degravenge agama segravemisegravera hia boe dhegraveu egravetu rai-haha nedadugu regravengu asa jꞌara karehe

2Baku paꞌiga mia ka dhegraveu kapai aa

mia ka dhegraveu ana iiki1 Aꞌari Tasamia ka miu peka na

miu parcaya Yesus Kristus Kegravetu egravedhidhu Kapai egraveegravena ladhe miu patemahagꞌe regravehu dhegraveu Baku segravemi egraveegravena2 Segravemi abhu dhegraveu dua dhu lasi asadꞌara egravemu sabajꞌa miu Ca dhegraveu pakemegravedha-papake dhu kaleꞌe degravenge kad-heli hualaa pegravenu kacui-aai na Cadhegraveu hari pake kodho kajꞌalu 3 Hegraveiamiu bhute lami soru dhegraveu dhu pakemegravedha-papake kaleꞌe egraveegravena ho hia nemadhegravedi egravetu era beꞌa re madha Tengaa dhu pake megravedha-papake kajꞌaluegraveegravena miu pua ne peka na ldquoLamutitu sa kabodho negravei ee Do aadꞌo namadhegravedi egravetu rai nerdquo 4 Degravenge jꞌaramiu laladhe regravehu dhegraveu segravemi egraveegravenamiu nuka segravemi dhegraveu pamaꞌegravete lii dhubia cabegraveka Egraveegravena mai negraveti ngangeekarehe dhu uli miu

5 Aꞌari pasue Ama Lamatua hagꞌenare le dhegraveu unu aadꞌo egravetu rai-hahaneꞌe segravena ka ra parcaya paꞌegravera miNegravengu Masi ka regravengu dhu degravenge boeunu te ngaa dꞌara ra kaja AaNa hagꞌesi ho ra abhu unu kahegravei egravetu dꞌaraparedha Ama Lamatua dhu Na pajajihia mi dhegraveu-dhegraveu dhu sue Ne 6 Tengaa degravengemiu ladhe regravehu dhegraveu segravemiegraveegravena miu pahaha le dhegraveu unu aadꞌo

Yakobis 27 452 Yakobis 222segravera Te ngaa regravengu tao boe ngaa-ngaa dhu karehemi dedhamiu Bhegravelule do Dhegraveu kaja segravera ka dhu jajukumi laꞌe-mai Aa regravengu segravera ka dhutenge jꞌara ho nuni paꞌoromiu asa erapamaꞌegravete lii langu Regravengu abhu dhukee aa miu abhu sota na 7 Miu sedhegraveu unu Lamatua Yesus Te ngaadhegraveu kaja segravera ka dhu padhai paꞌeleiie kolongara Lamatua Yesus Nga taoka miu lami pahaha iisi mi regravengu

8 Heka legraveke kegravena ladhe miu taomadhutu atora egraveci dhu dedha risidhu peka na ldquoEgraveu hudꞌi sue ku dhegraveuleo nuka segravemi egraveu sue ngiꞌu egraveu unumurdquo Atora ne dhu suri le egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua9Tengaa ladhemiupilimadhutu regravehudhegraveu aa mere dꞌara dhegraveu kaja di miusisu le atora egraveegravena Madhutu AtoraLamatua miu sala le 10 Dhegraveu dhutaomadhutu aaꞌi Atora Ama Lamatuate ngaa sisu atora egraveci di egraveci egraveegravena kadegravenge negravengu sisu aaꞌi Atora Lamatua11 Lamatua hia le atora dhu pekana ldquoMiu bhegraveni-mone baku tao jꞌarakarehe degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveuegravemu-kamali miurdquo Aa Na hia atoradhu leo kahegravei peka na ldquoBaku pa-madhe dhegraveurdquo De ladhe miu tao boejꞌara karehe te ngaa miu pamadhedhegraveu egraveci egraveegravena ka miu sisu le AtoraLamatua

12 De ladhe miu neo padhai liiho neo tao madha jꞌara egraveci miuhudꞌi sanegravedꞌe segravemi neꞌe ku pe AmaLamatua ka dhu pamaꞌegravete na egravedhimadhutu atora Na ho sue dhegraveu leodo aadꞌo Lula atora egraveegravena ka dhu bisapatabuli egravedhi negraveti hahuku Lamatua13 Te Lamatua pusi-pahae boe dhegraveudhu sue boe dhegraveu leo Te ngaa ladhemiu sue dhegraveu leo tatu Lamatua pahaemiu kahegravei Miu baku madhaꞌu ladheabhu hahuku negraveti Lamatua lula Naige nare le segravera aaꞌi-aaꞌi ra

Ladhe egravedhi parcaya tareꞌa Lamatuahudꞌi madhutu ku Lii Holo-Nori Na

14 Aꞌari Ladhe dhegraveu peka nanegravengu parcaya Lamatua te ngaa tao

boe ngaa-ngaa egraveci sa ho padꞌelo par-caya na egraveegravena degravenge boe guna ngaa-ngaa Parcaya segravemi egraveegravena bisa boe hianegravengu mamuri 15 Ladhe abhu dhegraveusarani ca dhegraveu dhu degravenge boemegravedha-papake do ngangaꞌa dhu naꞌa begraveli-begraveli 16 te ngaa miu dhoka degravenge liipadhai lii di peka na ldquoKako paie-iieoo Hudꞌi laa Lamatua hia egraveu berkatMage legraveke lai ngegravelu toke pegravedꞌa Bakumadhe mangangardquo Guna ngaa pad-hai lii segravemi egraveegravena ladhe tao boe ngaaegraveci sa ho soru-bara si

17 De dꞌai megraveka ladhe peka egraveu par-caya di Degravenge parcaya di aa dhupalegraveke boe degravenge tatao egraveegravena pekamegraveka na lsquoparcayarsquo Te tatao segravemiegraveegravena nuka segravemi parcaya dhu madhele dhu gaguna na aadꞌo ciki sa

18 Abhu dhegraveu dhu tao lii langupeka na ldquoSadꞌi dhegraveu parcaya dhokaLamatua di parluu heka tao jꞌaradhu beꞌa Dhegraveu leo dhu tadhe boeLamatua reꞌa tao jꞌara dhu beꞌakahegraveirdquo Te ngaa jꞌara negravengu segravemineꞌe tadha negraveti parcaya egraveu egraveegravenanuka tatao egraveu dhu beꞌa Te ngaa ladheegraveu tao boe dhu beꞌa jaꞌa kegravedhi boetadha negraveti parcaya egraveu ne Jaꞌa bisapadꞌelo parcaya jaꞌa degravenge jꞌara adꞌu-ue dhu beꞌa 19 Egraveu madhutu aꞌajꞌa dhupeka na ldquoAma Lamatua egraveegravena dhokaNegravengu di Dhu leo aadꞌordquo Beꞌa kahegraveiTe ngaa nidhu segravera beꞌa risi negraveti egraveulula regravengu parcaya segravemi egraveegravena kahegraveitoke ra karegravebha De baku ngee nateꞌa degravenge dhoka kahadhu di dꞌai leegraveegravena Dhae

20 Goa ee De meꞌa megraveu le siParcaya dhu padꞌelo boe degravenge tataobeꞌa gaguna na aadꞌo kahegravei

21 Tare conto negraveti Abraham Uruegraveegravena na sabꞌa madhutu ngaa dhuLamatua paredha ne ho negraveti ana naIsak segravena ka tao asa dedha mei sogo-tagu ho jꞌajꞌi mi korban Negraveti egraveegravenaka Ama Lamatua peka na ldquoAbrahamtao le dhu legravekerdquo 22 Abraham par-caya Ama Lamatua ka na segravemi nare

28 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918 211 Kalua negraveti Masir 2013 14 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 517 18 221 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 221-14

Yakobis 223 453 Yakobis 313paredha egraveegravena hegraveia na tao madhutuDe egravedhi teꞌa na negravengu legraveka tareꞌa-reꞌa Lamatua lula na tao madhutu liiparedha egraveegravena 23 De seꞌe se jꞌajꞌi segravemidhu suri egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megravecidhu peka na ldquoAbraham parcaya AmaLamatua hegraveia Ama Lamatua segraveminare negravengu ho jꞌajꞌi dhegraveu dhu dꞌaramolardquo Aa dhu suri kahegravei peka naldquoAbraham egraveegravena angalai Lamatuardquo

24 Meꞌa megraveu le si Egravedhi teꞌana Ama Lamatua segravemi nare dhegraveuladhe parcaya na mi Lamatua dhu taonegravengu dꞌegravei sabꞌa madha jꞌara hua iiaTe ngaa ladhe dhoka parcaya di dꞌaimegraveka

25 Conto leo nuka Rahab dhuuru egraveegravena bhegraveni kajeo Lodꞌo dhegraveukota Jeriko tenge neo pamadhe dhegraveumata-mata negraveti Israꞌel Rahab kapahuni si Hegraveia na pua si rai asa liꞌure jꞌara leo segravena ka dhegraveu Jeriko bakukegravepe rare si Hegraveia Lamatua segravemi narene nuka segravemi dhegraveu bhegraveni dhu dꞌaramola lula na tao dhu beꞌa

26 Parcaya dhu negraveti boe hua-helaegraveci egraveegravena ka degravenge ngiꞌu dhu degravengeboe aꞌae Sasoa na madhe Segravemi egraveegravenakahegravei ladhe dhegraveu peka na negravenguparcaya Lamatua te ngaa tao boengaa-ngaa dhu beꞌa segravera dhu leko-monya Egraveegravena peka megraveka na parcayadhu mamuri

3Jꞌaga paie hegravebꞌa segravena ka baku padhai

leli1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Abhu dhegraveu ae

dhu neo ajꞌa-nori dhegraveu parcaya segraveraBeꞌa kahegravei Te ngaa sanegravedꞌe paie-iie begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua parisatoke lutu dhegraveu dhu ajꞌa dhegraveu parcayasegravera De dhegraveu baku sadꞌi ajꞌa di

2 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti ae ka padhai liisala Te ngaa dhegraveu dhu taha narehegravebꞌa na ho baku padhai leli neꞌa

kahegravei uri mamuri na 3 Tare contosegravemi jara Egravedhi teꞌa uri jara dhukapai ho madhutu dadꞌegravei egravedhi dhokadegravenge egravere rarapa na 4 Conto leo harinuka kapa Ngegravelu megravedhu tiu kapa aaemadhutu dadꞌegravei na Te ngaa uli dhuana iiki-iiki bisa podꞌe kadꞌuru kapane madhutu dadꞌegravei juraga 5 Egraveci egraveegravenakahegravei degravenge heꞌo egravedhi Masi ka heꞌoana iiki te ngaa tatao na kapai titukegravena

Egraveegravena nuka segravemi heꞌo ai dhu ana iikite ngaa bisa tunu eele jꞌami dhu kapaiaae 6 Hegravebꞌa ne nuka segravemi heꞌo aiRe hegravebꞌa egravedhi bisa paꞌele iie madhajꞌara ae-ae Hegravebꞌa egravedhi bisa paꞌele iiekateme mamuri egravedhi Bhelu-katubꞌaae-ae egravetu rai-haha ne mai negraveti dꞌarahegravebꞌa dhegraveu Aa dhegraveu aae nidhu pakehegravebꞌa dhegraveu ho pakako sasabꞌa na

7 Dhegraveu pamau rare rupa-rupabadha hui badha dhu rodꞌo re raimanu-bhui degravenge iꞌa egravetu dꞌara dhasi8 Te ngaa abhu megraveka ca dhegraveu sa dhupamau rare heꞌo na Te heꞌo nemegravedha dhu bhelu dhu uri tare boeNegravengu egraveci egraveegravena ka degravenge raco dhu lalelegraveme dꞌara ngiꞌu toke pamadhe dhegraveu

9-10 Degravenge hegravebꞌa egraveegravena ka dhegraveu koa-kio aa dhegraveu padhegravedꞌa Seꞌe se legravekeboe Egravedhi pake hegravebꞌa ho koa-kioAma Lamatua Aa degravenge hegravebꞌa egraveegravenakahegravei egravedhi padhegravedꞌa aapa dhegraveu dhuLamatua pajꞌajꞌi madhutu rupa NaTasamia ka jꞌajꞌi segravemi egraveegravena

11 Abhu egravetu mia egravei ca madha bisakalua egravei negraveta degravenge egravei segravero 12 Bisaboe sina ma negraveti kanana kalua huadhimu Aa tarae sina bisa kalua huaanggor Te ajꞌu ladhe hua na huamadhutu rupa ra Egraveci egraveegravena ka egravedhibisa boe dhui egravei negraveta negraveti dano egravei segravero

Ngangee madhera dhu mai negravetiLamatua

13 Dhegraveu dhu ngangee madheraaa neꞌa jꞌara dhu madhutu dadꞌegravei

223 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 156 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 207 Yesaya 418 225 Yosua21-21 39-10 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 126 312 Sasuri lii Yunani suri peka na dhegraveu bisaboe puu hua ajꞌu συκῆ (sukei) negraveti ajꞌu ἐλαία (elaia) aa bisa boe puu hua ajꞌu ἄμπελος (ampelos) negraveti ajꞌuσυκῆ (sukei) Sasoa na ajꞌu rupa egraveci bisa boe hua negraveti ajꞌu rupa leo Te aadꞌo segravemi egraveegravena Segravemi egraveegravena kahegraveimi dhegraveu dhu pake hegravebꞌa negravengu ho koa-kio kolongara Ama Lamatua egravele egraveegravena na pake hegravebꞌa na padhegravedꞌadhegraveu Pantas boe

Yakobis 314-15 454 Yakobis 411Lamatua baku padedha iisi Te neꞌamamegraveu na mai negraveti Lamatua Hudꞌilaa negravengu padꞌelo mamegraveu na degravengejꞌara mamuri dhu mola 14-15 Bakupadedha iisi peka na egraveu dhegraveu dhudegravenge ngangee madhera ladhe egraveutegraveka dꞌara era ho pabegravebhe dhegraveu leoEgraveci egraveegravena ka egraveu ne dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli Te mamuri segravemi egraveegravena pekaboe lsquongangee madherarsquo Tatao nukasegravemi tegraveka dꞌara dꞌegravei pabegravebha dhegraveusegravera sa mai boe negraveti Ama LamatuaEgraveegravena na tatao dhegraveu rai-haha Segravera salegraveke mi dhegraveu dhu soro boe mamurira mi Ama Lamatua Tatao segravera mad-hutu dadꞌegravei nidhu 16 Te ladhe tegravekadꞌara aa dꞌegravei pabegravebha dhegraveu tatu abhukahegravei patao-palaha degravenge rupa-rupabhabhelu-katubꞌa

17 Te ngaa ngangee madhera dhumai negraveti Ama Lamatua nuka dhutao egravedhi mamuri mola pamau dꞌaraegravedhi dꞌegravei paꞌuru dhegraveu taha taredꞌara degravenge lii mako Hua-hela negravetingangee madhera egraveegravena nuka taoegravedhi dꞌara hua iia dꞌegravei soru-baradhegraveu bia boe cabegraveka aa kapodꞌe-kabegraveli boe dhegraveu leo 18 Dhegraveu dhuuri padame begraveli-camegravedꞌa negravengu abhubabeꞌa Jꞌara egraveegravena nuka segravemi dhegraveudhu segravele hini ho negravebhu-negravebhuna puuhua dhu beꞌa

4Baku madhutu dadꞌegravei rai-haha

1 Miu loe boe patao-palaha aapagama egraveci degravenge egraveci Tasamia kasegravemi egraveegravena Egraveegravena lula egravetu talora aaemiu abhu dhegraveu dhu dhoka tenge jꞌaraho pakarejꞌe dꞌara na 2 Miu neo aele abhu megravedha egraveci te ngaa ai dꞌaiboe Hegraveiami tegraveke dꞌara patao-palahadegravenge pagama tokemangingi boe pa-madhe dhegraveu

Lula miu sabajꞌa boe aa manegravengiboe negraveti Lamatua negraveti egraveegravena ka miuabhu boe 3 Te ngaa masi ka miusabajꞌa toke padhe ajꞌu-hadhu miuabhu boe ngaa dhumiumanegravengi lulamanegravengi madhutu dhodhoka dadꞌegraveidꞌara miu di

4 Mema miu satia boe Miu nukasegravemi dhegraveu egravemu-kamali dhu egraveci pusi-pahae boe egraveci aa tao jꞌara makae diLadhe miu paꞌangalai degravenge dadꞌegraveirai-haha miu pamusu degravenge AmaLamatua Jꞌara egraveegravena laꞌe segravemi egraveegravenaka 5 Negraveti egraveegravena ka Sasuri Mola-MegraveciLamatua peka na ldquoLamatua hia leRoh Na egravetu dꞌara egravedhi Aa madhutudadꞌegravei Roh egravedhi madhutu Ne taa-taaTe Ama Lamatua ne dꞌara kura kahegraveirdquo6 Ngaa hari Ama Lamatua neo hiatabha hari babeꞌa dꞌara Na Ka SasuriMola-Megraveci peka naldquoLamatua labꞌa dhegraveu dhu padedha iisi

rate ngaa Na padꞌelo dꞌara hua iia

Na mi dhegraveu dhu pahaha iisirardquo

7 De soro iisi mi asa adhe-aai AmaLamatua segravena ka madhutu dadꞌegravei NaMiu baku madhutu dadꞌegravei dhegraveu aaenidhu Labꞌa ne paꞌegravera-egravera baku goloDegravenge segravemi egraveegravena na rai tegraveke eelemiu8-9 Tenge jꞌara segravena ka mamuri dꞌaraegraveci degravenge Ama Lamatua Ladhe segravemiegraveegravena Negravengu padegravetu-degravetu degravenge miukahegravei

Wee miu dhu mamuri egravetu dꞌarakajꞌalu segravera Miu hudꞌi pamola kujꞌara mamuri miu Aa miu dhu dꞌarakajari segravera Miu hudꞌi kako mola-mola madhutu Lamatua aa baku pikuhari gꞌana do kariu Negravebhu naresange neꞌe miu mamuri karae degravengepasoa-pasoka di De hua iia ae eeleka Miu meꞌa le na dꞌara miu ka-jari lula sasala-sasigo miu segravera Beꞌarisi miu ele-hoꞌa aa tangi degravenge dꞌaramanyasa 10 Ladhe tareꞌa-reꞌa miumeꞌa na miu dhu nia boe egravetu katangamadha Ama Lamatua begraveli-camegravedꞌaNa dedꞌe nare miu segravena ka jꞌajꞌi midhegraveu dhu nia egravetu madha Na

Baku padhai pakarehe dhegraveu11 Aꞌari Baku padhai pakarehe

kolongara egraveci degravenge egraveci Te ladhemiu padhai le segravemi egraveegravena aa dꞌegravei pegravecisasala negraveti egraveci asa egraveci miu labꞌa leatora negraveti Lamatua dhu peka na ldquoEgraveuhudꞌi sue ku aꞌari egraveu nuka segravemi egraveu sue

46 Lii Hini 334

Yakobis 412 455 Yakobis 511ngiꞌu egraveu unu murdquo Aa ladhe miu mad-hutu boe atora ne miu dedꞌe iisi midedha risi negraveti Atora Ama Lamatua12 Dhodhoka Lamatua mesa Na dhutao Atora egraveegravena dhu degravenge hak hopamaꞌegravete lii langu egravedhi Dhoka NegravengudimesaNa dhu degravenge hak segravena ka hiamamuri mi egravedhi do huku pamadheti Miu degravenge boe hak ho pamaꞌegravetelii langu dhegraveu do padhai pakarehekolongara dhegraveu

Nelu tao ngaa baku bhegravelu Lamatua13 Segravemi neꞌe Madhutu iia-iia na

miu meꞌa le ho baku peka na ldquoDeoneꞌe do begraveli jiꞌi neo laꞌa sa kota negraveiJiꞌi neo pea mi era negravei pe dꞌai ca tegraveusa Aa jiꞌi neo dꞌaga segravena ka abhuku leto dꞌai ciki sardquo 14 Egraveu meꞌa ngaadhu jꞌajꞌi lodꞌo begraveli Dhegraveu egraveci sa reꞌaboe tasamiamamuri na Mamuri egravedhidhegraveu ne nuka segravemi segravebꞌu dhu tegravedhidhoka egravetu dꞌara ciki ooꞌe egraveegravena kacaꞌalaa ele 15 Beꞌa risi miu peka naldquoLadhe Lamatua sue na jiꞌi mamurimadhera Aa ladhe Lamatua dꞌegraveihudꞌi laa jiꞌi tao neꞌerdquo 16 Te ladhepeka boe segravemi egraveegravena miu dhodhokapadedha iisi di Egraveci egraveegravena ka degravengemiubhegravelu eele Lamatua egravetu dꞌara nanelumiu segravera Egraveegravena sala kapai titu kegravena

17 Sanegravedꞌe paie-iie Dhegraveu dhu reꞌale ngaa dhu legraveke te ngaa tao boemadhutu egraveci egraveegravena ka degravenge negravengutao sala le

5Lii pasanegravedꞌe mi dhegraveu kaja dhu

kapodꞌe-kabegraveli1-6 Miu dhegraveu kaja segravera sanegravedꞌe ee

Pasa dhilu ho nanene paie-iie Dhegraveusabꞌa hia miu toke egravei kabhegravesu hae tengaa miu taha mere gaji ra Limurine rui-jꞌajꞌegravera ra paꞌoo-parodha dhupeka negraveti kapodꞌe-kabegraveli miu TatuAma Lamatua dhu Kapai Risi eeleegraveegravena tadegravengi le lii roma iisi dhegraveusabꞌa segravera

Sasabꞌa miu egravetu rai-haha ne dhokatao pagaa ngiꞌu miu mesa mi ka ma-muri mi haꞌa-haꞌa hegraveti-hegraveti Limurine miu nuka segravemi sapi kabꞌoi dhu neolegraveke roro Miu huku degravenge pamadhele dhegraveu beꞌa segravera dhu reꞌa boe siri iisira egravetu madha miu

Miu dhegraveu kaja segravera Tangi ka laaPe miu pasae mere rupa-rupa jꞌajꞌegraveraMegravedha-panyau miu ele iia kegravena Aamegravedha-papakemiu dhu beꞌa segravera anaca ngegravepi naꞌe aaꞌi si Hualaa iia degravengehualaa pudhi miu segravera degravenge hekakabꞌua Aa begraveli-camegravedꞌa hualaa miusegravera raꞌe hari miu segravemi ai naꞌe ajꞌumango Rai-haha oe egravele kegravena tengaa tasamia ka miu kabhegravesu lutupakaboko taruu megravedha dhu madhesegravera Megravedha-panyau miu unu mi kadhu jꞌajꞌi tadha pekanamiumeꞌa boemia ka dhu degravenge kabꞌua egravetu madhaLamatua

Taha dꞌara egravetu dꞌara sasusa7 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu hudꞌi taha

dꞌara ku tatae mamai hari LamatuaLadhe ku laa dhegraveu sabꞌa oka-tedhedhu tatae hegraveru puu-gꞌegravetu Egravejꞌi huahiu na segravele hini Mate hari egravejꞌilimuri ho na pamangegraveru ana ngan-gaꞌa segravera Negravebhu-negravebhu ku heka huakegravena Dꞌai lodꞌo puu-gꞌegravetu dhegraveu nelaꞌe puu 8 Miu hudꞌi taha dꞌara segravemiegraveegravena kahegravei Paꞌegravera ngiꞌu te negravebhuheka Lamatua mai

9Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Baku kaꞌuu-kamukiegraveci degravenge egraveci Kaꞌuu-kamuki taruu peLamatua ka dhu huku egraveu Ladhe ka teAma Hakim egravetu dedha negravei titu le egravetumadha miu

10 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Madhutu contonegraveti dhegraveu regraveti lii padhai Lamatua segraveraMasi ka regravengu paraga degravenge susarupa-rupa te ngaa regravengu taha taruuegravetu dꞌara sasusa 11 Ladhe abhu dhegraveudhu taha egravetu dꞌara sasusa egravedhi dꞌegraveipadedha ngara dhegraveu ne Nuka segravemiAyub Masi ka na abhu susa rupa-rupa te ngaa na kalau-karegraveto boeHegraveia Lamatua sue ne ka Na ator aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi mi beꞌa hia Ayub Lamatua

414 Lii Hini 271 51-6 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2414-15 51-6 Mateos 619 511 Ayub 121-22 210 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1038 Yakobis 12-312

Yakobis 512 456 Yakobis 520tao segravemi egraveegravena lula dꞌara Na hua iiapegravenu degravenge sasue

Lii subha12 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Dhu beꞌa risi miu

baku jꞌoka subha Ladhe neo pekaldquooordquo na dhaa la ldquooordquo Aa ladhe pekaldquoaadꞌordquo na dhaa la ldquoaadꞌordquo Segravemiegraveegravena dꞌai le Baku parisi degravenge jꞌokasubha dhu ale ngara dhegraveu madheegravetu rai-haha ne Ngaa hari pasubhadegravenge ldquokolongara Lamatuardquo dhu ma-muri egravetu dedha-liru Gaguna na aadꞌodegravenge pasubha rupa-rupa De ladhetaruu segravemi egraveegravena miu pasae merehuku lula lii subha segravera

Sabajꞌa dhu negraveti babeꞌa13 Ladhe negraveti miu abhu sasusa beꞌa

risi na sabajꞌa Aa dhu egravetu dꞌara kare-jꞌe beꞌa risi na sodꞌa koa-kio Lamatua14 Ladhe egravetu talora miu abhu dhupegravedꞌa beꞌa risi paroa ina-ama jumaꞌatManegravengi segravena ka ra pasuti egravei legravengi midhegraveu pegravedꞌa ne aa sabajꞌa pake kolon-gara Lamatua ho hudꞌi laa Lamatuaka dhu puri-paꞌegravele ne 15 Aa ladhemiu sabajꞌa degravenge legraveka tareꞌa-reꞌaLamatua hia dhegraveu pegravedꞌa egraveegravena naLamatua puri-paꞌegravele ne Aa ladhe natao sala pe Lamatua saku eele sasalana segravera 16 Ladhe negraveti talora miu abhudhu manahu asa dꞌara sasala na miumangaku sasala egraveci degravenge egraveci Degravengejꞌara egraveegravenamiu egraveci sabajꞌa hia egraveci segravenaka miu jꞌajꞌi beꞌa

Dhegraveu dhu dꞌara na mola-megraveci liimanegravengi na pegravenu degravenge koasa aanegraveti babeꞌa 17 Tare conto nuka segravemiElia Negravengu ne dhegraveu rai-haha cakaraaegravedhi kahegravei Te ngaa ropa na sabajꞌamanegravengi egravejꞌi mai boe ka egravejꞌi puruheka toke tegravelu tegraveu degravenge ca egraveta18Hegraveia na sabajꞌa hari ho egravejꞌi mai hegraveiaegravejꞌi mai degravenge Jꞌuꞌu mangegraveru bidhu-bidhu aa oka-tedhe hia hari isi rai

19 Aꞌari segravera Ladhe abhu negraveti miudhu begravebhe asa dꞌara sasala ka rai eelenegraveti jꞌara dhu legraveke hegraveia abhu dhegraveudhu pamako ho na legravepa hari asa jꞌara

dhu mola negraveti Lamatua egraveegravena na beꞌa20 Sanegravedꞌe neꞌe paie-iie Ladhe miusoru-bara dhegraveu dhu tao sala hegraveia nalegravepa hari asa Lamatua ka na tao hekasala miu se pasodꞌa le dhegraveu egraveegravena hegraveiana mamuri taa-taa degravenge LamatuaDegravenge jꞌara neꞌe ka Lamatua sakueele aaꞌi sasala na

Dꞌai sange neꞌe kaNegraveti jaꞌaYakobis

512 Mateos 534-37 514 Markus 613 517 1 Dhegraveu Aae segravera 171 181 518 1Dhegraveu Aae segravera 1842-45 520 Lii Hini 1012 1 Petrus 48

1 Petrus 11-2 457 1 Petrus 112

1 PetrusSasuri Petrus ka egraveciLii mahoꞌo

1-2 Sasuri ne negraveti jaꞌa Petrus dhegraveupajuu-paleha Yesus Kristus

Jaꞌa suri sasuri neꞌe hia miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu Ama Lamatua hagꞌenare le Nuka miu dhu mamuripahagꞌa palegraveme era egravetu propensiPontus propensi Galati propensiKapadokia propensi Asia degravengepropensi Bitinia

Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Karegravei negravetiuru jꞌara ka Ama Lamatua hagꞌe naremema le miu ho jꞌajꞌi dhegraveu unu NaRoh Na ka dhu pamegraveu miu jꞌajꞌi mola-megraveci hia Negravengu segravena ka miu bisatao madhutu paredha aaꞌi-aaꞌi dhuYesus Kristus hia miu Aa ladhe miumadhutu aaꞌi paredha Na segravera egraveegravenanuka segravemi Lamatua pici miu degravengeraaYesus segravena ka jꞌajꞌi tadha pekanamiu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Na dhu mola-megraveci hia Negravengu

Jaꞌa sabajꞌa segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iiaNami dedhamiuhomamurimiu asa tabha damedegravengemera-milu

Ladhe egravedhi parcaya Lamatua napasarai mamuri egravedhi mi Negravengu

3 Koa-kio hia aaꞌi mi Ama LamatuaNegravengu egraveegravena Ama negraveti Kegravetu egravedhiYesus Kristus Lula dꞌara Lamatua huaiia titu kegravena negraveti egraveegravena ka Negravengu kasiaegravedhi seli eele Yesus Kristus madhete ngaa Na mamuri hari De ladheKristus pamamuri egravedhi Na hia egravedhimamuri hiu nuka segravemi rara iisi hariegravedhi Negraveti egraveegravena ka egravedhi parcaya taruuKristus lula egravedhi sanao degravenge egraverabegraveli-camegravedꞌa Negravengu ladhe-leru egravedhidegravenge beꞌa 4 Sama segravemi egravedhi dhegraveurai-haha ladhe ca dhegraveu ama madhetatu negravengu tegraveke eele megravedha-panyauna hia ana niki na Segravemi egraveegravena kahegraveiYesus dhu tegraveke le pusaka hia egravedhi egravetusorga Te ngaa pusaka se dhu ele iieboe laho boe aa ele boe 5 Miu par-caya na Ama Lamatua degravenge koasa

ho soru-bara miu Na piara degravengemadhenga miu segravena ka baku abhudhu palaho miu Aa ladhe egravele ka rai-haha ne Na neo padꞌelo degravenge jꞌaratasamia Negravengu hia miu mamuri

6 Negraveti egraveegravena ka dꞌara miu karejꞌemasi ka limuri ne miu rasa bia lulamiu sili mere boe rupa-rupa sasusa7Ama Lamatua soro tegraveke egravedhi paragadegravenge dadugu-rariu segravena ka Na segravekuneo neꞌa megraveu parcaya egravedhi mi NegravenguLadhe egravedhi taha egravetu dꞌara dadugu neegraveegravena jꞌajꞌi mi tadha peka na par-caya egravedhi legraveke aa egravera Egravedhi bisapakasame degravenge hualaa Egravedhi hudꞌitunu pamegraveu hualaa egravetu dꞌara ai ka-roo segravena ka ai naꞌe aaꞌi kajꞌalu naheka egravedhi abhu hualaa isi adhu kegravenaAa te ngaa madhutu ngangee AmaLamatua lalegraveka egravedhi kabꞌua risi negravetihualaa De ladhe parcaya egravedhi tahaegravetu dꞌara dadugu-rariu segravemi egraveegravenabegraveli-camegravedꞌa ropa Yesus Kristus legravepahari mai Ama Lamatua koa-kadꞌiriegravedhi hegraveia Na padꞌelo kolo-karisi egravedhiaa Na pakabꞌua egravedhi kahegravei

8 Masi ka miu ladhe megravedhi megravekaYesus te ngaa miu sue Ne Masi kalimuri ne miu megravedhi megraveka Negravengu tengaa miu parcaya Ne Miu karejꞌe risieele masi ka abhu boe lii dhu pamegravecidhu bisa peka degravenge dhegraveu lula-negravetidꞌara karejꞌe miu 9 Lula miu parcayaNe ka upa miu nuka Ama Lamatuapatalale miu negraveti koasa sasala-sasigomiu

10 Dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua uru-uru segravera pakanucu honeo reꞌa megraveu jꞌara tasa mera miaLamatua patabuli dhegraveu negraveti koasasasala ra Dhegraveu regraveti lii padhai segraveradhu peka tegraveke le jꞌara-jꞌara Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iiaNami dedhamiulula Negravengu dhu paꞌegravera mema le segravenaka Na hia miu mamuri 11Roh Kristusdhu sabꞌa egravetu dꞌara regravengu segravena kapeka mema na begraveli-camegravedꞌa Kristushudꞌi pasae ku sasusa aa degravenge jꞌaratasamia Negravengu dui jꞌajꞌegravera Ladhe egraveleaaꞌi ku seꞌe heka Ama Lamatua dedꞌeNe padedha-dedha kegravena Negraveti egraveegravenaka dhegraveu regraveti lii padhai segravera neo reꞌalodꞌo mia madha jꞌara seꞌe jꞌajꞌi 12 Ka

1 Petrus 113 458 1 Petrus 125Roh Kristus egraveegravena peka degravenge dhegraveuregraveti lii padhai se kahegravei na regravenguregravedhi boe te ngaa miu ka dhu megravedhijꞌara se jꞌajꞌi Aa miu tadegravengi jꞌara sekahegravei lula Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci negraveti sorga pua le dhegraveu leo holole degravenge miu Lii Lolo Beꞌa LamatuaAa te ngaa ana pajuu Ama Lamatuaegravetu sorga neo regravedhi jꞌara seꞌe se kahegravei

Lamatua pua segravena ka egravedhi mamurimola-megraveci

13 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi paꞌegraverasegravena ka meꞌa megraveu jꞌara se aaꞌi-aaꞌiJꞌaga paie-iie segravena ka ngangee miumola Bori paꞌegravera ho parcaya taruuYesus Kristus toke Na legravepa hari maiLula lodꞌo egraveegravena Ama Lamatua neopadꞌelo dꞌara hua iiaNami dedhamiu14 Miu hudꞌi nanene paie-iie ku AmaLamatua sama segravemi ana-ana nanenelii ina-ama ra Uru egraveegravena miu meꞌaiia megraveka jꞌara mamuri Lamatua dhumola Te ngaa limuri ne meꞌa megraveu leDe baku mamuri madhutu dadꞌegravei miudhu neo tao bhabhelu Te egraveegravena jꞌaramamuri miu dhu dhui 15 Negraveti egraveegravenaka limuri nemiu hudꞌi mamuri mola-megraveci Te Ama Lamatua egraveegravena mola-megraveci Negravengu ka dhu paroa nare miuho jꞌajꞌi ana-ana Na Negraveti egraveegravena kamamuri miu kateme aae hudꞌi mola-megraveci ku 16 Te dhu suri tegraveke egravetudꞌara sasuri Lamatua peka na ldquoMiuhudꞌi mola-megraveci ku lula Jaꞌa nemola-megravecirdquo

17 Miu dꞌegravei padhai lii degravenge AmaLamatua nuka segravemi Ama miu NegravenguDhegraveu Pamaꞌegravete Lii Langu kahegravei dhuparisa mamuri dhegraveu egraveci-egraveci Te ngaaNegravengubaka-leo negraveti dhegraveupamaꞌegravete liilangu dhu leo segravera Te Na pamaꞌegravetelii langu dhegraveu degravenge mola dhu degravengeboe koe-kapengo Negraveti egraveegravena ka miuhudꞌi jꞌaga paie ku mamuri miu Temiu nuka segravemi dhegraveu tao-mai dhudhoka manubha egravetu rai-haha ne

18 Miu meꞌa kahegravei na Kristus kadhu tihe pamaꞌegravete lemiu negravetimamurimiu dhu degravenge boe kolo-kapua Jꞌaramamuri rupa segravemi segravera ka dhu miusegravemi mere negraveti begravei-baki miu nuka

segravemi pusaka Te ngaa sanegravedꞌe teKristus sui nare le miu bꞌae boe pakedoi pudhi do hualaa dhu ele begraveli-camegravedꞌa 19 Te ngaa Na bꞌae-bajꞌapake raa Negravengu unu Na Neꞌe nekabꞌua titu kegravena Negravengu madhe nukasegravemi ana kahibꞌi-kalegravebho dhu adꞌu-uenegravedhi boe sasala dhu ra roro Ne taojꞌajꞌi korban

20 Lodꞌo Ama Lamatua pajꞌajꞌi megravekarai-haha ne Negravengu neꞌa aaꞌi le aaꞌi-aaꞌi dhu egraveegravena na Kristus tao Tengaa uru egraveegravena Ama Lamatua dhaepatadhe megraveka Kristus mi dhegraveu rai-haha Limuri ku heka Negravengu padꞌeloKristus segravena ka jꞌajꞌi berkat hia miu21 Lula tatao Kristus ka miu bisaparcaya Ama Lamatua Te Negravengupamamuri hari Kristus aa dedꞌe Nepadedha-dedha Ama Lamatua adꞌu-ue jꞌara segravemi egraveegravena segravena ka miu par-caya Ne aa sanao ho Na tao madhutungaa dhu Negravengu padhadha tegraveke

22 Miu tao madhutu jꞌara dhu legravekeDe limuri nemiu bisa sabꞌa paꞌegravera-egraverahia Lamatua Jꞌara egraveegravena ka taomiupa-sue degravenge dꞌara kateme mi aꞌari miudhu parcaya segravera Sasuemiu hudꞌi asatabha egravera lula dꞌara miu mola-megraveci23Miu limuri ne abhu le mamuri hiuTe ngaa mamuri hiu ne mai boe negravetiina-amamiu dhubegraveli-camegravedꞌamadheegravetu rai-haha ne te ngaa miu abhunegraveti Ama egravedhi egravetu sorga dhu madheboe Mamuri hiu unu mi ne miuabhu re Lii Holo-Nori Ama LamatuaLii Holo-Nori Negravengu ne negraveti mamuridhu legraveke aa taha taruu 24 Egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua dhusuri peka naldquoDhegraveu rai-haha sama segravemi jꞌuꞌu do

hela-bungaTe saraga ra taha negravebhu boe

Jꞌuꞌu kamale dhae-dhaeHela-bunga kabhui eele kahegravei

Negravebhu boe madhe hegraveia ela aaꞌi si25 Te ngaa Lii Holo-Nori Lamatua

egravedhitaha taruu dhu bisa boe elerdquo

116 Atora negraveti Ama-ama Agama 1144-45 192 207 125 Yesaya 406-8

1 Petrus 21 459 1 Petrus 211Lii Holo-Nori Lamatua egraveegravena nuka

Lii Lolo Beꞌa dhu jiꞌi peka le degravengemiu

2Egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu mola-megraveci unu Ama

Lamatua1 De miu baku tao bhabhelu egraveci sa

Baku padhai-kakoli do kapodꞌe-kabegravelidhegraveu Baku padhai lii leo tao leoBaku tegraveka dꞌara ladhe mamuri dhegraveuleo risi egraveu Baku paꞌele iie kolongaradhegraveu Core eele tatao seꞌe se 2 Anarara iisi hiu dꞌegravei dhoka egravei susu inara Segravemi egraveegravena kahegravei dꞌara miu hudꞌidꞌegravei dhoka meꞌa megraveu Lii Holo-NoriAma Lamatua Te neꞌe ne ka dhu asapaꞌegravera parcayamiunegraveti ca lodꞌo asa calodꞌo Degravenge jꞌara neꞌe miu juu noo-noo jꞌajꞌi kapai dhumamurimadhutudadꞌegravei Lamatua 3 Te miu dhu rasamegravedhi le dꞌara hua iia Lamatua egravedhi

4 Paꞌegraveki ngiꞌumiu degravenge Kristus TeNegravengu nuka segravemi hadhu cue dhu ma-muri Tuka hadhu core eele ne lula rangee na hadhu ne guna boe Te ngaamadhutu ngangee Ama Lamatua nahadhu ne kabꞌua titu kegravena hegraveia Napili nare ne tao mi hadhu padhegravedidhu kabꞌua risi eele 5 Miu hudꞌipaꞌegraveki ku degravenge Kristus segravena ka AmaLamatua pake miu kahegravei Degravenge jꞌarane miu sama segravemi hadhu dhu AmaLamatua hagꞌe nare ho patitu egravemuhia Roh Na Miu nuka segravemi hadhudhu mamuri kahegravei sama segravemi Kris-tus Miu egraveci egraveegravena ka degravenge ama agamasegravera dhu mamuri mola-megraveci hia miAma Lamatua Egraveegravena nuka segravemi miumegraveti megravedha korban hia Ne Megravedhakorban dhu miu megraveti ne pakarejꞌedꞌara Ama Lamatua lula Yesus Kristusmadhe le hiamiu aaꞌi-aaꞌimi 6Te dhusuri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Lamatuapeka naldquoLadhe ku laa Te Jaꞌa padhegravedi le

hadhu uuruegravetu kota Yerusalem neꞌe

dhu ra pangare na lsquokotaSionrsquo

Jaꞌa pili kore hadhu ne kahegraveiMadhutu Jaꞌa negravengu kabꞌua bia

De dhegraveu dhu parcaya Nebegraveli-camegravedꞌa raꞌe boe makaerdquo

7 Hadhu ne nuka Yesus Ka Negravengukabꞌua titu kegravena bagi mi dhegraveu dhuparcaya Ne Te ngaa bagi mi dhegraveudhu parcaya boe Yesus Kristus SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua suri pekanaldquoHadhu dhu tuka segravera core eele

limuri ne jꞌajꞌi le hadhu uurudhu kabꞌua titu kegravenardquo

8 Abhu dhu suri kahegravei peka naldquoAbhu hadhu dhu pakadhunu dhegraveu

Abhu hadhu dhu pabegravebhedhegraveurdquo

Regravengu begravebha lula roꞌo boe taomad-hutu Lii Holo-Nori Lamatua Te AmaLamatua dhu atormema le segravena ka rabegravebha

9 Te ngaa miu aadꞌo segravemi egraveegravenaTe miu jꞌajꞌi dhegraveu dhu Ama Lamatuahagꞌe unu Na Miu jꞌajꞌi dhegraveu unuNegravengu Miu sama segravemi ama agamadhu ladhe-leru dhegraveu aae Miu egraveciegraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu ca sukudhu mamuri mola-megraveci hia mi AmaLamatua Miu jꞌajꞌi segravemi egraveegravena segravenaka miu bisa lole degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌilula-negraveti dꞌara hua iia Ama LamatuadhuNa pala-bagi hiamiu Te Lamatuapua le miu ho tegraveke eele bhabhelu-katubꞌa segravena ka mamuri madhutujꞌara dhu beꞌa Seꞌe se nuka segravemi miukalua negraveti dꞌara maroga ho mamuriegravetu dꞌara saraa Na dhu beꞌa risi eele10 Uru egraveegravena miu sama segravemi ca sukudhu degravenge boe kolongara Te ngaalimuri ne miu jꞌajꞌi le dhegraveu unu AmaLamatua Uru egraveegravena miu pahae boerasa kasia Lamatua Te ngaa limurine miu segravemi mere le

Jꞌaga paie-iie segravena ka egravedhi mamurimola

11 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Miu dhokamaimanubha egravetu rai-haha ne Temiunuka segravemi dhegraveu tao-mai dhu mamuriegravetu dedha rai dhegraveu Negraveti egraveegravena ka

23 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3410 26 Yesaya 2816 27 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11822 28Yesaya 814-15 29 Kalua negraveti Masir 195-6 Yesaya 432021 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 420 76142 Titus 214 Yesaya 92 210 Hosea 223

1 Petrus 212 460 1 Petrus 225

jaꞌa loe boe manegravengi segravena ka miubaku mamuri sama segravemi dhegraveu leo egraveturai-haha ne dhu adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌa madhutu dadꞌegravei dꞌara ra Teegravetu dꞌara miu nuka segravemi pamusu saDꞌara dhu neo tao karehe labꞌa degravengedꞌara dhu neo tao beꞌa De baku sorotegraveke dꞌara neo tao karehe egraveegravena segimiu Te ladhe jꞌajꞌi ka segravemi egraveegravenana miu laho mae-mae 12 Jꞌaga paiesegravena ka miu mamuri mola egravetu madhadhegraveu dhu tadhe boe Lamatua Degravengejꞌara ne ladhe ra galaa leli miu nadhu regravengu regravedhi dhoka babeꞌamiu diHegraveia ropa Yesus Kristus legravepa hari mairegravengu unu ra ka dhu dedꞌe padedha-dedha Ama Lamatua lula tatao miudhu beꞌa segravera

Egravedhi hudꞌi nanene ku dhegraveu dhu regravedꞌuparedha

13 Dadꞌegravei Lamatua egravedhi segravena kamiu nanene dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu regravedꞌuparedha Nuka segravemi nanene mi dhegraveuaae te negravengu ka ama paredha dedha14 Nanene mi gubernur te dhegraveu aaeka dhu pua ne ho huku dhegraveu dhuadꞌu-ue bhabhelu aa na koa-kadꞌiridhegraveu dhu tao jꞌara dhu legraveke 15 Negravetiegraveegravena ka Ama Lamatua dꞌegravei miu taodhu legraveke segravena ka dhegraveu goa dhu reꞌaboe ngaa-ngaa segravera abhu boe jꞌara hogalaa miu 16 Masi ka miu dhegraveu be-bas dhu degravenge hak segravena ka madhutudadꞌegravei dꞌara mi te ngaa miu bakutao leli hak ne ho adꞌu-ue bhabheluPake hak ne segravena ka sabꞌa hia AmaLamatua te miu jꞌajꞌi le dhegraveu unuNa 17 Miu hudꞌi pakabꞌua ku dhegraveuaaꞌi-aaꞌi Miu hudꞌi sue ku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Kristus Miu hudꞌimamuri dhu legraveke egravetumadha Lamatuate Negravengu ka dhu pamaꞌegravete lii langumiu Aa miu hudꞌi pakabꞌua ku regravenguaaꞌi-aaꞌi dhu regravedꞌu paredha

Egravedhi hudꞌi taha ku egravetu dꞌara sasusamadhutu jꞌara mamuri Kristus

18 Ana pua-paleha segravera Nanenepaie-iie lamatua miu segravera aa pak-abꞌua si Mage nanene dhoka lamatuadhu dꞌara beꞌa aa lii mako di Masi

ka lamatua miu bhelu titu kegravena tengaa miu hudꞌi nanene paie ne kahegravei19 Ladhe negraveti miu abhu huku dhu legravekeboe jꞌara negraveti lamatua miu masi kamiu sala boe ngaa-ngaa aa ladhe miutaha egravetu dꞌara sasusa egraveegravena lula miungee megravedhi dadꞌegravei Lamatua pe AmaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na midedha miu 20 Ladhe segravemi miu taosala hegraveia abhu gama na aꞌoto nangaa ladhemiu taha egravetu dꞌara jꞌajꞌegraveraegraveegravena Abhu boe si Te ngaa ladhemiu abhu susa lula tao dhu beꞌa hegraveiamiu taha mere dꞌara na Lamatualadhe-leru miu 21 Te Kristus neokahegravei segravena kamiumamuri mola masika miu abhu susa Te Negravengu duijꞌajꞌegravera kahegravei pala egravedhi Degravenge segravemiegraveegravena Negravengu jꞌajꞌi mi conto segravena kaegravedhi madhutu Ne egraveci egraveegravena ka egravedhimadhutu kabꞌa-jꞌegravela Na 22 SasuriMola-Megraveci Lamatua peka naldquoNegravengu tao negravedhi boe sala

Abhu boe lii kapodꞌe-kabegravelikalua negraveti hegravebꞌa Nardquo

23 Lodꞌo ra padhai lii pa-aape NeNegravengu bhoka boe hegravebꞌa Ropa dhegraveupasusa Negravengu Na bꞌala boe Tengaa Na soro ngiꞌu Na asa dꞌaraadhe-aai Ama Lamatua Te neꞌa naAma Lamatua egraveegravena Dhegraveu Pamaꞌegravete LiiLangu dhu mola 24 Kristus ka dhupasae nare sasala egravedhi ropa madheegravetu ajꞌu palolo-palegravebha Na adꞌu-uejꞌara ne ho patabuli egravedhi negraveti koasasasala segravena ka egravedhi mamuri ia kadegravenge tao sasala Ka limuri ne egravedhimamuri heka tao sasala dhoka ma-muri degravenge tao dhu legraveke di Te Negravengugati egravedhi segravena ka pasae nare hahukuegravedhi Hahuku neꞌe ka dhu panuꞌaNegravengu toke madhe Te nuꞌa dhupamadhe Yesus egraveegravena ka puri-paꞌegravelemiu 25 Te miu nuka segravemi kahibꞌi-kalegravebho dhu uru egraveegravena sigo eele negravetijꞌara Te ngaa limuri ne miu legravepahari le asa jꞌara Lamatua dhu molaTe Negravengu ka dhu madhenga degravengekabꞌoi miu nuka segravemi dhegraveu mad-henga badha dhu jꞌaga degravenge ladhe-leru kahibꞌi-kalegravebho na segravera

222 Yesaya 539 223 Yesaya 537 224 Yesaya 536

Lii holo hia mi dhegraveu egravemu-kamali1 Bhegraveni aaꞌi-aaꞌi dhu leo le egravemu

Deo na jaꞌa peka na egravedhi hudꞌinanene paie-iie ku dhegraveu dhu regravedꞌukoasa De miu hudꞌi nanene ku dhegraveuegravemu miu Sanegravedꞌe te abhu dhegraveumone cahagꞌe dhu leo le egravemu roꞌo boetao madhutu Lii Holo-Nori LamatuaMasi ka regravengu roꞌo boe nanene liipadhai miu te ngaa egraveegravena na regravenguneo parcaya Lamatua lula regravedhi jꞌaramamuri miu 2 Te regravengu regravedhimiu sabꞌa aaꞌi-aaꞌi degravenge dꞌara mola-megraveci aa mamuri dhu pakabꞌua AmaLamatua

3 Bhegraveni dhu bhegraveni iia mai boenegraveti ngaa dhu tegravedhi negraveti liꞌu Nukasegravemi sageri kegravetu madhutu rupa-rupamodꞌe do pake megravedha hualaa dhurisi eele do pake megravedha-papake dhukabꞌua aae dhu legraveke boe jꞌara 4 Tengaa dhu tao bhegraveni iia dhu legravekenuka dꞌara dhu tegravedhi boe negraveti liꞌuConto segravemi dꞌara hua iia degravenge liimako Te bhegraveni iia segravemi egraveegravena ka dhutaha taruu masi ka toke dꞌai hekabhora Madhutu aꞌabhu Lamatuabhegraveni iia segravemi egraveegravena ka dhu kabꞌua risi5 Te uru-uru segravera dhegraveu bhegraveni dhudꞌara mola-megraveci dhu parcaya AmaLamatua regravengu segravera ka dhu bhegraveniiia Regravengu nanene aa madhutu dhegraveuegravemu ra degravenge beꞌa 6 Tare conto negravetiSara Negravengu nanene mi dhegraveu egravemu naAbraham Negravengu soro iisi na segravena kadhegraveu egravemu na ator negravengu Miu bhegraveniaaꞌi-aaꞌi hudꞌi madhutu ku jꞌara negravetiSara ne Ladhe miu tao dhu legraveke namiu madhaꞌu boe

7 Mone aaꞌi-aaꞌi dhu leo le egravemuMamuri dꞌara egraveci degravenge dhegraveu egravemumiu Ngee paie-iie ngaa dhu beꞌa hiami negravengu aa tao madhutu Pakabꞌuane egravetu jꞌara aaꞌi-aaꞌi lula aꞌegravera bhegravenisama boe degravenge aꞌegravera dhegraveu moneTe miu sama-sama abhu pusaka dhuAma Lamatua neo hia miu Nukamamuri hiu dhu Lamatua hia miu

negraveti dꞌara hua iia Na Te ngaa miumonedhungaranadhegraveu egravemu-kamalihudꞌi mamuri dꞌara egraveci degravenge dhegraveuegravemu miu segravena ka ladhe miu dua misabajꞌa dꞌara egraveci manegravengi ngaa egraveegravenaka negraveti Lamatua na Lamatua nanenelii manegravengi miu

Masi ka miu tao dhu legraveke te ngaabegraveli-camegravedꞌa miu abhu sasusa kahegravei

8 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa pabꞌabꞌelii holo jaꞌa aaꞌi-aaꞌi segravera segravemi neꞌeka miu hudꞌi mamuri ku dꞌara egraveciLadhe ca dhegraveu abhu susa do karejꞌena miu dhu leo hudꞌi rasa segravemi egraveegravenakahegravei Sue dhegraveu dhu parcaya Kris-tus Padꞌelo dꞌara hua iia egraveci degravengeegraveci Baku padedha iisi te miu hudꞌipahaha iisi ku 9 Baku bꞌala bhab-helu degravenge bhabhelu Ladhe dhegraveupadhai lii padhegraveto degravenge miu bakubꞌala kahegravei Te ngaa manegravengi segravena kaLamatua hia dhu beꞌa mi negravengu TeLamatua dhu paroa nare le miu jꞌajꞌimi dhegraveu unu Na segravena ka miu bisasegravemi mere dhu hua iia negraveti Negravengu10 Te dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Lamatua naldquoDhegraveu dhu tenge mamuri beꞌa

aa dhu tenge mamuri madheradhegraveu egraveegravena hudꞌi jꞌaga hegravebꞌa na segravena ka

baku ore leliaa baku pakapodꞌe dꞌara lii

11 Negravengu hudꞌi ele-hoꞌa segravena ka taoheka bhelu

te ngaa tao dhu legraveke diNegravengu hudꞌi patema mamuri padame

degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌiaa tenge jꞌara ho pabeꞌa taruu

degravenge ra12 Te Lamatua egravedhi dhu haduli

dhegraveu dhu mamuri molaAa Negravengu kahegravei neo nanene lii

manegravengi-mangajꞌi regravenguTe ngaa Lamatua egravedhi loe boe labꞌa

dhegraveu dhu adꞌu-ue taruubhabhelu-katubꞌardquo

13 Ladhe miu dꞌegravei tao dhu legraveke ceeka dhu neo pajꞌegravera hari miu Abhuboe si 14 Te ngaa masi ka miu tao

31 Epesus 522 Kolose 318 33 1 Timotius 29-10 36 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1812 37 Epesus 525 Kolose 319 312 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3412-17

1 Petrus 315 462 1 Petrus 45dhu legraveke hegraveia abhu dhu pasusa miumiu oto Ladhe abhu dhegraveu dhu tadheboe Kristus jꞌajꞌi madhaꞌu lula madhajꞌara egraveci na miu baku madhutu homadhaꞌu segravemi egraveegravena Ngangee miubaku kahegravelu aa dꞌara miu baku susaegraveci egraveegravena ka degravenge regravengu 15 Pamaudꞌara miu lula miu dhu dedꞌe le Kris-tus egravetu dꞌara miu ho jꞌajꞌi Lamatuamiu dhu mola-megraveci

Ladhe segravemi dhegraveu manegravengi segravena kamiu lole parcayamiu aa sanao-maenamiu dhu peka na begraveli-camegravedꞌa Kris-tus tao aaꞌi jꞌajꞌi mi beꞌa na miuhudꞌi paꞌegravera ku ho dhaa lii karegravei regravengusegravera 16 Te ngaa miu hudꞌi dhaa kunegraveti dꞌara dhu hua iia aa pakabꞌuasi segravena ka reꞌa na miu tao dhu legravekemai negraveti dꞌara dhu mola Masi ka miutao dhu beꞌa segravemi egraveegravena te ngaa tatuabhu dhu padhai lii neo pamanahumiu lula miu paꞌegraveki degravenge KristusDe ladhe miu tao taruu dhu beꞌa naregravengu dhu pa-aape miu egraveegravena na raꞌemakae 17 Ladhe egraveegravena palegraveke degravengedadꞌegravei Lamatua na baku bhegravelu tebeꞌa risimiu abhu jꞌajꞌegraveranegraveti tao jꞌaradhu legraveke baku negraveti miu adꞌu-ue jꞌarakarehe18 Te Kristus madhe ca tegraveka di

lula egravedhi dhegraveu rai-haha tao salaNegravengu dhu mamuri mola

madhe le pala egravedhi dhu mamurikoe-kapengo

Negravengumadhe segravena kamiu bisa pabeꞌahari degravenge Ama Lamatua

Kristus egraveegravena dhegraveu rai-haha samasegravemi egravedhi kahegravei

Dhegraveu pamadhe Nete ngaa Roh Lamatua pamamuri

hari Ne19 Roh egraveegravena kahegravei lere negraveti Negravengu

laꞌe ajꞌa-nori mi roh-roh dhu legravekebegravedho egravetu era egraveci nuka segravemi dꞌara bui20 Roh se nuka samanga negraveti dhegraveudhu uru-uru segravera roꞌo boe naneneLamatua Lodꞌo egraveegravena Noh tao kapaaae cue Lamatua tatae segravena ka neonegravedhi dhegraveu segravera tao madhutu dadꞌegraveiNa te ngaa regravengu pusi-pahae boeNegraveti egraveegravena ka abhu dhoka dhegraveu aru

di dhu mamuri negraveti egravei aae lala21 Egravei aae lala ne jꞌajꞌi conto nukasegravemi lodꞌo sarani miu Sarani ne jꞌa-jꞌi tadha peka na Lamatua patabulieele miu negraveti koasa sasala-sasigo miulula Kristus mamuri hari le Lodꞌosarani miu ra padiu boe miu hopamegraveu ngiꞌu mi Te dhu legraveke kanuka miu padhadha mi Lamatua honeo tao pamegraveu dꞌara miu Degravengesegravemi egraveegravena na miu bisamamuri mola22 Limuri ne Yesus legravepa hari le asasorga Egravetu negravei Na madhegravedi egravetu eradhu kabꞌua risi eele re baboa gꞌanaAma Lamatua Ka ana-ana pajuu egravetusorga koasa aaꞌi-aaꞌi degravenge dhu regravedꞌukoasa hudꞌi nanene ku Kristus

4Dhegraveu unu Kristus hudꞌi mamuri megraveci

ku1 Kristus egraveegravena dhegraveu rai-haha egraveci

egraveegravena ka degravenge egravedhi Lula Negravengu abhule jꞌajꞌegravera ae-ae miu hudꞌi paꞌegravera duisasusa sama segravemi Negravengu kahegravei Tengaa sanegravedꞌe te dhegraveu dhu abhu susalula paꞌegraveki degravenge Kristus negravengu pa-maꞌegravete nare le ho adꞌu-ue heka sasala2 Masi ka negravengu mamuri era egravetu rai-haha ne te ngaa negravengu mamuri hekaegravetu dꞌara sasala sama segravemi dhegraveu rai-haha leo segravera Te negravengu mamurimadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua

3 Uru egraveegravena lodꞌo ae le ka dhu miubisa pake ho adꞌu-ue bhabhelu ngaaegraveegravena ka sama segravemi dhegraveu dhu tadheboe Lamatua Nuka segravemi regravengu taojꞌara dhu legraveke boe Tao jꞌara makaeTao bhabhelu madhutu dadꞌegravei dꞌarara Rinu mahu Regravengu tao pestaliar Regravengu tao pesta jꞌara makaerupa-rupa Ra sogo-tagu nidhu degravengejꞌara dhu pamamuru iisi egravedhi 4Regravengupadhai paꞌele iie kolongara miu lularegravengu reꞌa boe nga tao kamiu tao boemadhutu bhabhelu segravemi regravengu dhuseli-kolane egraveegravena

5 Te ngaa sanegravedꞌe begraveli-camegravedꞌaregravengu hudꞌi lasi ku asa madha AmaLamatua dhu jꞌajꞌi Dhegraveu Pamaꞌegravete

314 Mateos 510 315 Yesaya 812-13 320 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 61mdash724

1 Petrus 46 463 1 Petrus 419Lii Langu Regravengu hudꞌi lole degravengeAma Lamatua nga tao ka regravengu ma-muri egravetu dꞌara bhelu-katubꞌa segravemisegravera Baku bhegravelu te dhegraveu aaꞌi-aaꞌibegraveli-camegravedꞌa hudꞌi lasi ku asa madhaNegravengu Dhegraveu dhumamuri era do dhumadhe le aaꞌi-aaꞌi hudꞌi lasi ku asamadha Lamatua 6 Legraveke tareꞌa AmaLamatua neo parisa dhegraveu dhu madhele nuka segravemi dhu Negravengu parisa dhegraveurai-haha leo segravera Te Negravengu neo neꞌajꞌara mamuri regravengu uru segravera Negravetiegraveegravena ka Yesus laꞌe le peka-padhai LiiLolo Beꞌa Lamatua mi dedha regravengusegravena ka regravengu kahegravei bisa abhu ma-muri dhu legraveke ho tao madhutu dadꞌegraveiLamatua

Egravedhi hudꞌi haduli paie ku aaꞌi-aaꞌidhu Lamatua pangegravedꞌu le mi egravedhi

7 Lodꞌo egravele rai-haha ne oe degravetu aele Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi pajikopaie-iie degravenge dꞌara dhu mau segravenaka Lamatua segravemi nare lii manegravengimiu 8Dhu legraveke ka miu hudꞌi mamuripasue taruu egraveci degravenge egraveci Te masika dhegraveu leo tao sasala ae-ae te ngaamiu bisa paꞌangalai era degravenge ne lulamiu sue ne 9 Pakabhegravele ai segravena kasegravemi mere dhegraveu tao-mai ho manubhaegravetu dꞌara egravemu miu Te ngaa sanegravedꞌebaku segravemi mere si degravenge dꞌara kaꞌuu-kamuki

10 Egravedhi dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi abhule karunya negraveti Lamatua De egravedhihudꞌi pake karunya ne ho lalau-laloꞌoaꞌari dhegraveu parcaya Haduli aa pakepabeꞌa-beꞌa karunya egraveegravena te egraveegravenaka dhu degravenge guna hia mi Lamatua11 Nuka segravemi ladhe abhu karunyaajꞌa-nori dhegraveu na sanegravedꞌe te miuhudꞌi lole degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi pake LiiHolo-Nori Ama Lamatua Ladhe abhukarunya ho ladhe-leru dhegraveu na sabꞌapake aꞌegravera dhu Lamatua pala-bagi mimiu Degravenge jꞌara ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌitadhe na miu dhegraveu unu Yesus Kris-tus Degravenge segravemi egraveegravena regravengu dedꞌepadedha-dedha Ama Lamatua TeNegravengu egraveegravena kapai titu kegravena Aa koasa

negravedꞌu paredha Na dhu degravenge boe too-lane Legraveke tareꞌa-reꞌa segravemi egraveegravena

Egravedhi abhu jꞌajꞌegravera lula jꞌajꞌi dhegraveuKristen

12 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Magemalaaladhe paraga degravenge dadugu-rariu dhubia Te egraveegravena neo uji parcaya miuBaku pangee na dhoka egraveu di dhuabhu dadugu-rariu segravemi egraveegravena 13 Tengaa dꞌaramiu bisa karejꞌe-karae lulamiu abhu jꞌajꞌegravera sama segravemi Kristusdhu abhu jꞌajꞌegravera kahegravei Degravenge jꞌarane egraveegravena na dꞌara miu asa karejꞌe-karae ropa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladhe regravedhidadedha Kristus 14 Ropa dhegraveu pa-hahe miu lula paꞌegraveki degravenge Kristusmiu oto lula dadedha Roh Lamatuapaꞌegraveramiu 15Te ngaa ladhemiu abhujꞌajꞌegravera na baku lula miu pamadhedhegraveu do dhegraveu manaꞌu dhegraveu bhelu-katubꞌa do dhegraveu dhu dꞌegravei soro iisiasa lii langu dhegraveu 16 Te ngaa ladhedhegraveu pasae jꞌajꞌegravera lula jꞌajꞌi dhegraveu unuKristus negravengu baku makae Hua iiarisi regravengu koa-kio Ama Lamatua lularegravengu jꞌajꞌi dhegraveu Kristen

17 Lodꞌo dꞌai le ho dhegraveu lasi asamadha Ama Lamatua Na parisauuru mamuri dhegraveu-dhegraveu unu Na Depangee paie-iie Ladhe Na mulai negravetiegravedhi dhegraveu Kristen na tasa mera miadegravenge regravengu dhu roꞌo boe segravemi LiiLolo Beꞌa Na Tatu hahuku regravengubia risi hari 18 Te abhu dhu suri egravetuSasuri Mola-Megraveci Lamatua naldquoLadhe dhegraveu dhu mamuri mola oe

abhu boe mamuri sa hegraveitasamia hari degravenge regravengu dhu

roꞌo boe pahae LamatuaAa tasamia hari degravenge dhegraveu dhu

mamuri egravetu dꞌara sasalardquo19 De ladhe Ama Lamatua soro tegraveke

dhegraveu unu Na abhu susa madhutudadꞌegravei Lamatua na regravengu bisa legravekapeka na egraveegravena na Negravengu jꞌaga si kahegraveiTe Negravengu ka pajꞌajꞌi si Negravengu kahegraveitao madhutu ngaa dhu Na peka leLula Negravengu jꞌaga si segravemi egraveegravena negravetiegraveegravena ka regravengu bisa tao taruu jꞌara dhulegraveke

48 Lii Hini 1012 Yohanis 1334-35 418 Lii Hini 1131

Lii holo hia kegravetu jumaꞌat segravera1 Jaꞌa ne ca dhegraveu kegravetu kahegravei Uru

egraveegravena lodꞌo Kristus pasae jꞌajꞌegravera Najaꞌa kegravedhi unu ku degravenge musi madhajaꞌa Aa begraveli-camegravedꞌa ladhe dhegraveuaaꞌi-aaꞌi laladhe regravedhi dadedha AmaLamatua jaꞌa kahegravei neo kegravedhi degravengemusi madha ku De jaꞌa neo holokegravetu jumaꞌat dhu leo segravera na 2 miunuka segravemi dhegraveumadhenga badha dhuladhe-leru kahibꞌi-kalegravebho ra Demiuhudꞌi leru paie-iie dhegraveu dhu Lamatuapangegravedꞌu asa miu Uri si paie-iieMage miu ladhe-leru si lula dhokasasabꞌa miu di te ngaa lula miu dꞌegraveitao segravemi egraveegravena Uli si madhutu dadꞌegraveiLamatua Baku dꞌegravei tenge oto te ngaasabꞌa degravenge karejꞌe ho soru-bara dhegraveuunu Lamatua 3 Baku paredha leliho pabia dhegraveu dhu Lamatua hia miuladhe-leru si Te ngaa miu hudꞌi jꞌajꞌiconto dhu beꞌa dhu bisa pajꞌujꞌu jꞌarahia regravengu 4 Yesus nuka segravemi Kegravetunegraveti Dhegraveu Madhenga badha Begraveli-camegravedꞌa ladhe Na legravepa hari mai AmaLamatua neo bꞌae rui-jꞌajꞌegraveramiu lulamiu uri dhegraveumiu degravenge beꞌa Upa nebisa boe ele iie te ngaa taha taa-taadꞌai mia-mia

Lii holo hia ana-ana ngegraveru5 Ana ngegraveru aaꞌi-aaꞌi Miu kahegravei

hudꞌi nanene ku kegravetu jumaꞌat segraveraMiu aaꞌi-aaꞌi mi baku padedha iisi Teegravetu Sasuri Mola-Megraveci Lamatua dhusuri peka naldquoLamatua labꞌa dhegraveu dhu padedha

iisite ngaa Negravengu dꞌegravei padꞌelo dꞌara

hua iia Na mi dhegraveu dhu pa-haha iisirdquo

6 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi sanegravedꞌeku koasa Lamatua segravena ka miu bakupamone-pabhegraveni Hegraveia ropa dꞌailodꞌo na Lamatua koa-kadꞌiri miu7 Pataleo dꞌara miu segravena ka Lamatua

uri jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu tao miu mad-haꞌu Te Negravengu ka dhu haduli miu

8 Mage-mage Pake ngangee mad-hera Aa jꞌaga paie-iie te musu egravedhinuka dhegraveu aae nidhu neo palahomiu Neo dhegravele aaꞌi miu nuka segravemisinga dhu manganga dhu patangi-tenge badha neo naꞌa 9 Te ngaa bakumadhaꞌu Miu hudꞌi labꞌa dhegraveu aaenidhu egraveegravena Miu hudꞌi paꞌegravera lalegravekamiu mi Lamatua kahegravei Te miu meꞌale na aꞌari miu dhegraveu parcaya bulimia-mia egravetu rai-haha ne abhu sasusasama segravemi miu kahegravei 10 Te ngaasanegravedꞌe te Ama Lamatua dꞌegravei padꞌelodꞌara hua iia Na mi egravedhi kahegravei Negravenguka dhu paroa le miu segravena ka jꞌajꞌidhegraveu unu Na lula miu segravemi mere leKristus Negraveti egraveegravena ka Negravengu neodedꞌe miu padedha-dedha segravena kamiu bisa mamuri taruu degravenge NegravenguTe ngaa ladhe miu abhu le jꞌajꞌegraveradhoka egravetu dꞌara ciki ooꞌe di egravetu rai-haha ne Lamatua neo pabeꞌa harimiu Na neo paꞌegravera miu aa tao miubisa taha Negravengu pamadhegravedi miukahegravei mi dedha fanderen dhu egravera11 Jiꞌi manegravengi segravena ka Lamatua negravedꞌukoasa aaꞌi-aaꞌi toke dꞌaimia-mia Legraveketareꞌa

Petrus suri paꞌegravele sasuri na12 Silas ka dhu soru-bara jaꞌa ho

suri sasuri dhu babꞌa ne Negravengu neaꞌari egravedhi dhegraveu parcaya aa ai gꞌanajaꞌa Jaꞌa holo-nori miu segravena ka miutaha paꞌegravera te Lamatua dꞌegravei padꞌelodꞌara hua iia Na taruu mi egravedhi Demiu hudꞌi egravera ku segravena ka baku harikabodho

13 Dhegraveu parcaya dhu pakaboko egravetukota Babeldagger hia miu lii mahoꞌo AmaLamatua hagꞌe nare le regravengu samasegravemi Na pili miu

Ana jaꞌa Markus paꞌadhu lii mahoꞌokahegravei

14 Ladhe miu paraga na paꞌuu egravecidegravenge egraveci ho padꞌelo pasue miu

52 Yohanis 2115-17 55 Lii Hini 334 56 Mateos 2312 Lukas 1411 1814 512Egravetu neꞌe sasuri lii Yunani suri Silvanus Silvanus ne ngara leo negraveti Silas Baca lii lolo namulai negraveti Lii LoloDhegraveu Pajuu-Paleha 1522 40 dagger 513 Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab peka na ngara Babel egraveegravena lii pacele negravetikota Roma 513 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1212 25 1313 1537-39 Kolose 410 Pilmon 24

1 Petrus 514 465 1 Petrus 514Jaꞌa dꞌegravei ladhe miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu

parcaya Kristus bisa mamuri damedegravenge mera-milu

SaloomPetrus

2 PetrusSasuri Petrus ka duaLii mahoꞌo

1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Simon PetrusJaꞌa jꞌajꞌi ana pua-paleha Yesus Kris-tus Jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Nakahegravei dhu Na pua laku asa mia-miaho lole degravenge dhegraveu lula-negraveti Negravengu

Jaꞌa suri sasuri ne hia miu dhuparcaya le Yesus Kristus Lula dꞌaramola Ama Lamatua ka Na bhoke jꞌaraho miu bisa parcaya Kristus kahegraveisama segravemi jiꞌi Parcaya ne kabꞌua titukegravena hia egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Kristus egraveegravenajꞌajꞌi Ama Lamatua egravedhi aa Negravengukahegravei jꞌajꞌi Dhegraveu dhu patalale egravedhinegraveti koasa sasala-sasigo

2 Jaꞌa manegravengi segravena ka miu tadhemegraveu Ama Lamatua aa tadhe Kegravetuegravedhi Yesus degravenge beꞌa Hudꞌi laasegravena ka Regravengu padꞌelo dꞌara hua iiaRamimiu homiu bisamamuri degravengedame aa mera-milu egraveci degravenge egraveci

Lamatua pili nare dhegraveu unu Na kaparoa si ho mai asa Negravengu

3 Yesus dhu degravenge koasa egraveci egraveegravenaka degravenge Ama Lamatua Negraveti egraveegravenaka Yesus papala egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti ngaa-ngaa dhu egravedhi parluu segravena ka ma-muri mola madhutu dadꞌegravei LamatuaNegravengu tao segravemi egraveegravena lula egravedhi tadhemegraveu Ne Aa Na paroa egravedhi ho jꞌajꞌidhegraveu unu Na lula dꞌara hua iia degravengedadedha Na 4 Yesus hia le egravedhi jꞌaraaaꞌi-aaꞌi dhu hua iia Te uru egraveegravenaNa padhadha tegraveke le ho neo hia jꞌaraseꞌe Lii padhadha Na aaꞌi-aaꞌi beꞌatitu kegravena Yesus hia aaꞌi megraveu-megraveuseꞌe mi egravedhi segravena ka dꞌara egravedhi bisasama segravemi dꞌara Lamatua Aa egravedhibisa lehe tare jꞌara-jꞌara karehe dhudhegraveu egravetu rai-haha ne dꞌegravei adꞌu-ue lularegravengu mamuri dꞌegravei dhoka tao mad-hutu dadꞌegravei unu ra aa dhu taha rareboe dꞌara ra

5Negraveti egraveegravena ka jaꞌamanegravengi segravena kamiu paꞌegravera tao jꞌara dhu beꞌaMema miu parcaya le Yesus te ngaa

egraveegravena dhae dꞌai megravekaSabꞌa taruu jꞌara dhu beꞌaTadhe Lamatua degravenge beꞌa risi

hari6 Te ngaa mage dꞌai dhoka sange egraveegravena

diPatema mamuri ho taha mere

dꞌaraTe ngaa segravera dhae dꞌai megraveka kahegravei

Lodꞌo-lodꞌo miu abhu sasusa namiu hudꞌi paꞌegravera dꞌara ho bakuhari kabodho

Te ngaa tao parisi hari negraveti egraveegravenaTao aaꞌi megraveu-megraveu madhutu

dadꞌegravei Lamatua7 Te ngaa mage dhoka dꞌai sange egraveegravena

diPadꞌelo sasue mi aꞌari egravedhi dhegraveu

parcaya segraveraTe ngaa egraveegravena dhae dꞌai megraveka kahegravei

Te miu hudꞌi mamuri pasuetaruu

8 Ladhe mamuri miu segravemi segravera kaaa jꞌara dhu beꞌa asa tabha taruu nasegravera sa hia miu asa tadhe megraveu Kegravetuegravedhi Yesus Kristus Te jꞌara dhu beꞌaele boe iia dꞌara aa core eele boelodꞌo kahegravei Te jꞌara beꞌa seꞌe ka dhutao dꞌara miu ho meꞌa megraveu Negravengu9 Ladhe abhu dhegraveu dhu dꞌegravei boe taosegravemi segravera sasoa na ngangee negravengubabꞌa Negravengu negravedhi boe ngaa egravetumadhanegravengu nuka segravemi dhegraveubegravedhuTe Lamatua dhu saku eele le sasala nasegravena ka dꞌara negravengu bisa mola-megraveciTe ngaa dhegraveu ne bhegravelu eele

10 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Miulimuri ne hudꞌi bori dhari asa paꞌegraveraLamatua hagꞌe nare le miu jꞌajꞌi dhegraveuunuNa kamiu lami asamadhaNa Demiu hudꞌi padꞌelo ku na miu jꞌajꞌi leana-egravepu Na Ladhe jꞌara dhu jaꞌa pekase tabha taruu egravetu mamuri miu namiu manahu boe 11 Degravenge jꞌara neAma Lamatua bagi hia miu jꞌara egravecidhu kapai titu kegravena Nuka Na bhokepataleo jꞌara degravenge pangegravedꞌu miu

11 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri peka na ldquoSimon Petrusrdquo Cahagꞌe hari suri ldquoSimeon PetrusrdquoSimeon egraveegravena negraveti lii Ibrani Lii Yunani na nuka Simon Ka dhegraveu dꞌegravelu-megraveu peka na Simon Petrus doSimeon Petrus egraveegravena nuka ngara negraveti dhegraveu egraveci

2 Petrus 112 467 2 Petrus 22hak ho segravemi mere Yesus Kristus jꞌajꞌiDhegraveu Aae miu segravena ka miu mamuritoke dꞌai mia-mia degravenge Ne Te YesusKristus ne Kegravetu egravedhi Aa Negravengukahegravei Dhegraveu dhu patalale egravedhi negravetikoasa sasala-sasigo egravedhi

Nga tao ka Petrus pasanegravedꞌe segravemiegraveegravena

12 Miu meꞌa le jꞌara-jꞌara dhu jaꞌapeka deo sa aa miu taha paꞌegravera lulamiu parcaya ngaa dhu legraveke Masika segravemi egraveegravena te ngaa jaꞌa loe boepasanegravedꞌe miu pahari-pahari segravena kamiu baku bhegravelu eele 13 Jaꞌa koꞌo boeladhemiu pabhegravelu eele jꞌara segravera Jaꞌadꞌegravei pasanegravedꞌe miu taruu segravena kamiupajiko taruu jꞌara seꞌe se egravetu dꞌarakahadhu miu Te lodꞌo jaꞌa mamuriegravetu rai-haha ne era mema sala boeladhe jaꞌa loe boe pasanegravedꞌe jꞌara seꞌemi miu 14 Negravebhu heka jaꞌa madhesama segravemi Kegravetu egravedhi Yesus Kristuspeka le degravenge jaꞌa Negraveti egraveegravena ka jaꞌakeꞌa le 15 Masi ka begraveli-camegravedꞌa jaꞌamadhe te ngaa limuri ne jaꞌa tengejꞌara ho miu sanegravedꞌe taruu jꞌara seꞌe

Jiꞌi ngegravedhi le dadedha Yesus16 Ca hari na jaꞌa degravenge angalai

jaꞌa lole le degravenge miu lula-negraveti Kegravetuegravedhi Yesus Kristus Jiꞌi peka kahegraveina begraveli-camegravedꞌa ladhe Kristus legravepahari mai mamai Negravengu egraveegravena degravengekoasa dhu kapai titu kegravena Legraveke siDhu jiꞌi lolo se nanuku boe Lulajiꞌi lole dhoka dhu jiꞌi ladhe ngegravedhidegravenge musi madha jiꞌi unu mi Negravetiegraveegravena ka jiꞌi ngeꞌa na dadedha YesusKristus ne nuka segravemi dhegraveu aae kapaisa 17-18 Ca tegraveka jiꞌi sama-sama degravengeYesus egravetu ledhe mola-megraveci LamatuaHegraveia Ama Lamatua mesa Na ka dhupeka lula-negraveti dadedha Yesus ne Telodꞌo egraveegravena jiꞌi tadegravengi lii dhu beꞌa titukegravena mai negraveti dedha-liru peka naldquoNeꞌe ne Ana pasue Jaꞌa

Negravengu ka dhu pakarejꞌe dꞌaraJaꞌardquo

19 Egraveegravena ka dhu tao jiꞌi asa legravekaegravera lula-negraveti jꞌara-jꞌara dhu uru segraverajiꞌi abhu negraveti dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua De hua iia risi miu taomadhutu lii moa dhegraveu seꞌe Te lii moaregravengu segravera nuka segravemi labhu egraveci dhupasaraa egravetu dꞌara maroga De miuhudꞌi nanene paie-iie ku lii moa setoke dꞌai Yesus mai hari Degravenge jꞌaraneꞌe miu asa tabha meꞌa megraveu Teegraveegravenananuka segravemimiumegravedhi uuru kuhua-hegravetu aae dhimu hegraveia lodꞌo hekarea kegravena ho pasaraa aaꞌi megraveu-megraveu

20 Sanegravedꞌe te dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua peka mema le jꞌara ae-aeTe ngaa jꞌara-jꞌara dhu regravengu peka-padhai se negraveti boe dadꞌegravei regravengudagger21 Lula ngaa dhu regravengu suri se maiboe negraveti ngaa dhu regravengu neo padhailii Te ngaa mai negraveti Ama Lamatuamadhutu ngaa dhu RohMola-Megraveci Napadꞌelo degravenge regravengu

2Dhegraveu dhu ajꞌa kapodꞌe-kabegraveli

1 Uru egraveegravena dhegraveu Israꞌel cahagꞌepeka na regravengu dhu jꞌajꞌi dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua Aa te ngaaregravengu se kapodꞌe-kabegraveli di Pe miuparaga degravenge dhegraveu segravemi segravera egravetutalora aae miu Te abhu cahagꞌedhu peka na regravengu ajꞌa jꞌara-jꞌaraLamatua te ngaa ra leko-monya diRegravengu ajꞌa pahuni-pahuni ngangeeregravengu dhu karehe Negraveti egraveegravena karegravengu bisa pamaso aꞌajꞌa regravengu dhukoe-kapengo segravera Ladhe miu nanenelii ajꞌa-nori regravengu begraveli-camegravedꞌa miuabhu calaka Regravengu pasili peka naLamatua Yesus egraveegravena lamatua regravenguboe Aa te ngaa Yesus ka dhu sui nareregravengu degravenge kabꞌua titu kegravena Lulatatao regravengu segravemi neꞌe ne ka negravebhuboe regravengu unu ra laho malai

2 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa begraveli-camegravedꞌa abhu kahegravei dhegraveu ae dhu

117-18 Mateos 171-5 Markus 92-7 Lukas 928-35 dagger 120 Lii Yunani egravetu neꞌe bisa tegravelu sasoa 1)Dhegraveu dhu negraveti lii padhai Lamatua madhutu boe dadꞌegravei negravengu mesa na 2) abhu boe ca dhegraveu sa dhu reꞌamegraveu sasoa negraveti lii moa aaꞌi-aaꞌi segravera 3) ladhe egravedhi neo teꞌa sasoa lii moa segravera hudꞌi egravedhi pasoro ku degravengeLii Holo-Nori Lamatua aaꞌi-aaꞌi lula sasoa na negraveti boe dadꞌegravei dhegraveu dhu negraveti lii padhai Lamatua egraveegravena

2 Petrus 23 468 2 Petrus 213madhutu regravengu aa tao leli dhu reꞌaheka makae Begraveli-camegravedꞌa dhegraveupakarehe aꞌajꞌa dhu legraveke lula tataoregravengu 3 Mese dhu kapodꞌe-kabegravelisegravera mangaꞌa-degraveu ngara Regravengu adꞌu-ue rupa-rupa lii padhai segravena ka tipurare doi-dhari miu Te ngaa bakubhegravelu te Ama Lamatua dhu PamaꞌegraveteLii Langu dhu pasaruru negravedhi boemusimadha Karegravei negraveti uru ka Negravengupaꞌegravera mema le ho huku si Begraveli-camegravedꞌa ra laho aaꞌi

4 Conto segravemi uru egraveegravena abhu anapajuu Ama Lamatua cahagꞌe egravetu sorgadhu tao sala Te ngaa Lamatua dhuPamaꞌegravete Lii Langu soro tegraveke boe siNa pegraveci si asa dꞌara naraka aa begravedhosi egravetu dꞌara Roꞌa Maroga dhu Maregravemaaae Regravengupea taha egravetu egraveegravena toke dꞌailodꞌo lasi asa madha Ama Lamatua

5 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu dhumamuri uru-uru segravera Tegraveu egraveegravenaregravengu adꞌu-ue bhelu-katubꞌa degravengepusi-pahae boe Ama Lamatua Tengaa Lamatua dhu ator le dhegraveu Na egravecidhu dꞌaramola ngara naNoh padꞌelojꞌara segravena ka dhegraveu bisa mamuri molaTe ngaa roꞌo boe nanene ne kahegraveiNegraveti egraveegravena ka Ama Lamatua hia egravei aaelala ka palaho aaꞌi dhegraveu dhu pusi-pahae boe Ne Te ngaa Lamatua hiamamuri dhoka Noh degravenge isi egravemu naRegravengu aaꞌi-aaꞌi ra aru dhegraveu

6 Ca tegraveka hari dhegraveu uru-uru segraveraegravetu kota Sodom degravenge kota Gomoramamuri dhoka adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌa Hegraveia Ama Lamatua huku siNegravengu labhu pakegravepu aaꞌi si jꞌajꞌi ahuka dhegraveu egravetu segravera madhe aaꞌi megraveu-megraveu Seꞌe se jꞌajꞌi mi conto hia midhegraveu leo dhu dꞌegravei mamuri egravetu dꞌarabhabhelu-katubꞌa degravenge dhu pusi-pahae boe Ama Lamatua Regravengu bisareꞌa mema le mamadhe-mamopo raladhe ele boe hoꞌa 7 Te ngaa lodꞌoegraveegravena abhu ca dhegraveu ngara na Lotdhu mamuri mola Negravengu roca ledegravenge tatao dhu seli-kolane negraveti dhegraveubhelu seꞌe dhu roꞌo boe nanene AmaLamatua Ka Ama Lamatua pakajꞌegraveu

Lot negraveti era egraveegravena 8 Lot ne ca dhegraveudhu dꞌegravei tao dhu legraveke te ngaa na peaegravetu talora aae dhegraveu Sodom Begraveli-begraveli egraveegravena Lot negravedhi aa tadegravengi kahegraveiregravengu sisu Atora Ama Lamatua Seꞌese ka dhu pasusa dꞌara Lot

9 Conto segravera sa padꞌelo peka naAma Lamatua neꞌa jꞌara hia mamurimi dhegraveu dhu dꞌegravei nanene Negravengu kaNa pakajꞌegraveu si negraveti rupa-rupa dadugu-rariu Negravengu neꞌa pamanahu hahukudhu bia kahegravei mi dhegraveu dhu mamurikoe-kapengo Aa Lamatua tao jꞌaraseꞌe toke dꞌai lodꞌo Na pamaꞌegravete liilangu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi 10 Hahuku dhubia egraveegravena legraveke risi-risi mi dhegraveu dhudꞌegravei dhoka mamuri kajꞌalu madhutudadꞌegravei dꞌara ra Regravengu roꞌo boenanene ca dhegraveu sa aa pahahe dhegraveudhu regravedꞌu koasa Tatu Ama Lamatuahuku si

De mese kapodꞌe-kabegraveli segravera banititu kegravena aa padedha iisi seli eeleRegravengu roꞌo boe pakabꞌua aa madhaꞌuboe padhai lii paꞌele iie kolongaraAma Lamatua degravenge ana pajuu Na egravetusorga 11Madhutu mola-mola na anapajuu Lamatua egravetu sorga segravera egravera risinegraveti regravengumese-mese kapodꞌe-kabegravelise Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa ana-ana pajuu se padhai lii paꞌele iie boekolongara mese kapodꞌe-kabegraveli segraveraegravetu madha Lamatua regravengu Aa ra pegraveciboe sasala asa mese segravera kahegravei

12Tengaamese kapodꞌe-kabegraveli segraverareꞌa dhoka padhai lii paꞌele iie jꞌara-jꞌara dhu regravengu mesa ra reꞌa boe Teregravengu egraveci egraveegravena ka degravenge badha dhudegravenge boe ngangee na Beꞌa risikegravepe ho palaho eele si Te kaluaaapa regravengu segravemi egraveegravena ka Tatu begraveli-camegravedꞌa regravengu laho aaꞌi lula tataoregravengu dhu karehe segravera 13 Regravengupajꞌegravera ae le dhegraveu Pe Ama Lamatuapasusa regravengu kahegravei lula tatao regravengudhu legraveke boe segravera Regravengu dꞌegravei dhokatao pesta liar Ladhe re megraveu regravengudꞌegravei tao leli kahegravei segravena ka dhegraveu bisaregravedhi bhabhelu regravengu Regravengu reꞌaboe makae ka paꞌele iie kolongara

25 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 61mdash724 26 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1924 27 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 191-6

2 Petrus 214 469 2 Petrus 34miu Ladhe regravengu raꞌa pesta sama-sama degravenge miu regravengu dꞌegravei dhokaneo taomadhutu bhabhelu ra 14Musimadha ra seru lee ho patangi-tengedhegraveu bhegraveni dhu neo karihu kajꞌaludegravenge regravengu Mamuri regravengu dhokabhelu-katubꞌa di Regravengu tenge dhegraveudhu parcaya egravera boe mi Lamatua kapamako si segravena ka paꞌegraveci degravenge regravenguho tao bhabhelu Regravengu mangaꞌa aareꞌa boe roca Tatu Ama Lamatuahuku si

15-16 Mese kapodꞌe-kabegraveli segravera uruegraveegravena regravengu dhegraveu dhu madhutu jꞌaramola te ngaa negravebhu-negravebhu ka rasero eele jꞌara Degravenge segravemi egraveegravenaregravengu segravera nuka segravemi Balaam anaBosor Negravengu ne dhegraveu negraveti lii pad-hai Lamatua Te ngaa negravengu dꞌegraveidhoka tenge doi-dhari di negraveti egraveegravena kana tao jꞌara dhu legraveke boe Ca tegraveka Bal-aammanyaꞌe badha keledꞌei Keledꞌeidhu bisa boe padhai lii Te ngaa lodꞌoegraveegravena Lamatua hia keledꞌei ne padhailii sama segravemi dhegraveu Ka keledꞌei nekai Balaam lula bhabhelu na Dadꞌegraveikeledꞌei ne segravena ka Balaam ae eele kanegraveti tatao na dhu koe-kapengo nukasegravemi dhegraveu hujꞌu sa

17 Mese kapodꞌe-kabegraveli segravera egraveciegraveegravena ka degravenge madha egravei dhu gunaboe lula megraveti eele Regravengu cakaraakahegravei degravenge bhuru dhu guna boelula lai ngegravelu tiu eele Ama Lamatuatao tegraveke le era dhu maroga aatu-aatuegraveci segravena ka taha si 18 Te regravengupadhai lii hegravebꞌa-hua dhu degravenge boesasoa Regravengu dadugu dhegraveu segravena kamadhutu tao jꞌara dhu legraveke-legraveke boeRegravengu dꞌegravei pamako dhegraveu dhu hekalegravepa hari asa jꞌara mola segravena ka taohari jꞌara karehe 19 Dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli se padhadha peka na ldquoLadhemiu nanene jiꞌi na miu neo tao ngaaegraveegravena ka madhutu dadꞌegravei miu na taolaardquo Te ngaa dhegraveu dhu peka segravemisegravera sa sama segravemi egravenu dhu bisa boe

pakajꞌegraveu iisi ra negraveti bhelu-katubꞌaTe dhegraveu dhu soro tegraveke jꞌara egraveci atornegravengu negravengu jꞌajꞌi le egravenu egravetu jꞌaraegraveegravena 20 Ladhe neo pakajꞌegraveu negravetibhabhelu egravetu rai-haha dhu pakajꞌaluegravedhi na egravedhi hudꞌi tadhe degravenge beꞌaku Kegravetu egravedhi Yesus Kristus Te ngaaladhe abhu dhu pakajꞌegraveu negraveti Negravenguhegraveia paꞌegraveki hari degravenge bhabhelu samasegravemi uru segravera egraveegravena nuka segravemi bhab-helu segravera ka dhu ator regravengu Dꞌai lodꞌolimuri regravengu asa tabha jꞌegravera 21 Beꞌarisi ladhe dhegraveu reꞌa regravedhi megraveka jꞌaramola Te ladhe dhegraveu reꞌa le jꞌara ma-muri dhu legraveke te ngaa ra pakajꞌegraveu iisira ka tao boe madhutu jꞌara dhu beꞌadegravenge dhu mola dhu Ama Lamatuaparedha le mi egravedhi egraveegravena beꞌa boe22 Abhu lii tateꞌa dhu palegraveke degravengemese kapodꞌe-kabegraveli se dhu peka naldquoLadhe busa megravedhu naꞌe hari megravedhunardquo Dhu leo hari peka na ldquoMasi kapadiu tare le hahi ciꞌu te ngaa laꞌehari loli egravei lobhordquo

3Kegravetu egravedhi Yesus Kristus neo legravepa hari

mai1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Neꞌe ne

sasuri ka dua kegravena negraveti jaꞌa dhu jaꞌapaꞌadhu hia miu Egravetu dꞌara sasuridua se jaꞌa pasanegravedꞌe le miu ho bisapangee jꞌara-jꞌara dhumola 2Sanegravedꞌepaie-iie lii lolo negraveti dhegraveu mola-megravecidhu regraveti lii padhai Lamatua uru-urusegravera Sanegravedꞌe kahegravei dhegraveu pajuu-paleha Yesus Pangee paie ngaa-ngaadhu Lamatua egravedhi paredha mi regravenguho peka mi miu Te Negravengu ka dhupatalale miu negraveti koasa sasala mi3 Sanegravedꞌe segravemi neꞌe dꞌara lodꞌo egravelerai-haha segravera abhu le dhegraveu dhu pad-hegraveto dꞌara lii dhu tao leli madhutudadꞌegravei ra Regravengu padhai lii paꞌele iieaaꞌi jꞌara-jꞌara dhu legraveke 4 Dhegraveu sepeka na ldquoBaku pusi-pahae Yesuspadhadha na Negravengu neo mai harido Ladhe segravemi egraveegravena Negravengu buli

214 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 65 215-16 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi peka na Bosor Abhusasuri dhu leo hari suri peka na Beor Sasuri aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara lii Yunani suri na Balaam Alkitab liiIdhonesia suri na Bileam 215-16 Sensus 224-35 222 Lii Hini 2611 33 Yudas 118

2 Petrus 35-7 470 2 Petrus 316mia Te karegravei negraveti begravei-baki egravedhimadhe toke dꞌai doe neꞌe ne ngaa-ngaa egraveci sa dhu ubꞌa boe Ngaa aaꞌi-aaꞌi sama segravemi uru-uru segravera karegraveinegraveti Ama Lamatua pajꞌajꞌi liru degravengerai-hahardquo

5-7 Te ngaa abhu ca jꞌara dhu dhegraveukapodꞌe-kabegraveli se roꞌo boe sanegravedꞌeNuka karegravei negraveti uru jꞌara ka AmaLamatua dhoka padhai lii di ka lirujꞌajꞌi degravenge Ka Na pajꞌajꞌi egravei Hegraveia Nahagꞌe egravei negraveti rai-dedha ka rai-dedhacegraveu negraveti dꞌara egravei Ladhe Lamatua pad-hai lii segravemi mia na jꞌajꞌi degravenge segravemiegraveegravena ka Negravebhu ae ku lodꞌo Nohmamuri era Ama Lamatua pake egraveiaae lala ho palaho aaꞌi megraveu-megraveu dhegraveuegravetu rai-haha ne Te ngaa limurine Lamatua dhu peka tegraveke le ngaadhu begraveli-camegravedꞌa Na tao egravetu dedha-liru degravenge rai-haha ne Limuri neLamatua tatae era te ngaa ropa dꞌailodꞌo egraveegravena tatu Na neo tunu pakegravepuaaꞌi si Te Lamatua begraveli-camegravedꞌapapuru hahuku segravena ka palaho dhegraveudhu pusi-pahae boe Negravengu Masika segravemi egraveegravena te ngaa dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli se roꞌo boe reꞌa na begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua tatu tao mad-hutu ngaa dhu Na peka segravera

8 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Baku bhegravelujꞌara neꞌe Lamatua egravedhi ige boe lodꞌosama segravemi dhu egravedhi ige Te madhutuNegravengu na ca lodꞌo bisa sama segravemica riho tegraveu Aa ca riho tegraveu bisa nukaca lodꞌo doko di 9 Ladhe Lamatuaegravedhi pajaji neo tao ngaa egraveci sa Natao pamegraveci degravenge lodꞌo na aa pamataboe Abhu dhegraveu cahagꞌe dhu pangeena Negravengu sabꞌa nena di Madhutuiia-iia na segravemi boe egraveegravena Te Nataha dꞌara ho tatae dꞌai ku lodꞌo naDadꞌegravei Lamatua egravedhi ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌihudꞌi ele-hoꞌa ku segravena ka tegraveke eelesasala-sasigo ra hegraveia legravepa madhutuNegravengu Te dꞌara Na laꞌe boe ladhedhegraveu pacegraveri negraveti Negravengu

10 Te ngaa lodꞌo Kegravetu egravedhi YesusKristus legravepa hari mai abhu boe ca

dhegraveu sa dhu reꞌa mema Te mamai Nadegravenge sahegraveka nuka segravemi dhegraveu man-aꞌu maso asa dꞌara egravemu Lodꞌo egraveegravenaaaꞌi-aaꞌi dhu egravetu dedha-liru kegravepu aaꞌimegraveu-megraveu nuka madha lodꞌo lirudegravenge hua-hegravetu Aaꞌi-aaꞌi ra ele Segravemiegraveegravena kahegravei rai-haha ne degravenge isi naaaꞌi-aaꞌi Kegravepu eele

11 De ladhe aaꞌi-aaꞌi kegravepu ladhuai segravemi egraveegravena na mamuri miu hudꞌisegravemi ngaa sa Miu hudꞌi paꞌegravera-egraveramamurimadhutu dadꞌegravei LamatuaMiu hudꞌi mamuri mola-megraveci 12Miuhudꞌi tatae mamai Lamatua kahegravei Demiu hudꞌi paꞌegravera taruu segravena ka lodꞌoegraveegravena jꞌajꞌi malai risi hari Lodꞌo egraveegravenaliru kegravepu ladhu ai kahegravei Aa ngaa aaꞌi-aaꞌi egravetu dedha-liru kegravepu toke roe eeleaaꞌi si

13 Te ngaa egraveegravena na abhu liru rupahiu degravenge rai-haha rupa hiu AmaLamatua dhu moa tegraveke le segravemi egraveegravenaka Jꞌara seꞌe se ka dhu egravedhi mate tae-tae Egravetu era negravei abhu dhoka dhegraveu dhumamuri mola di

14 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Lodꞌomiu tatae jꞌara seꞌe se era miuhudꞌi bori paꞌegravera dhari ho jꞌajꞌi dhegraveubeꞌa madhutu aꞌabhu Ama LamatuaDegravenge segravemi egraveegravena abhu boe ca dhegraveu sadhu bisa pegraveci sasala asa miu Paꞌegraverasegravena ka mamuri padame egraveci degravengeegraveci

15a Te Lamatua egravedhi taha dꞌara hoNegravengu patalale miu negraveti koasa sasala-sasigo miu

Petrus suri paꞌegravele sasuri na15b Aꞌari egravedhi Paulus suri negravedhi

le hia miu madha jꞌara ae-ae dhusama hua si Lamatua ka dhu hiane mamegraveu segravemi egraveegravena negraveti egraveegravena kanegravengu suri madhutu segravemi egraveegravena kahegravei16 Lodꞌo-lodꞌo dhu Paulus suri sasurina peka kahegravei jꞌara seꞌe se Negravetisasuri na abhu kahegravei dhu egravedhi teꞌatare megraveka sasoa na Abhu kahegraveidhegraveu dhu pakapodꞌe asa jꞌara leonegraveti naneo Paulus Dhegraveu seꞌe kahegraveipakapodꞌe jꞌara-jꞌara dhu leo negraveti isiSasuri Mola-Megraveci Lamatua Dhegraveu

35-7 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 16-9 35-7 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 711 38 Lii Sodꞌa Koa-Kio905 310 Mateos 2443 Lukas 1239 1 Tesalonika 52 Rai-haha Rupa Hiu 1615 313 Yesaya6517 6622 Rai-haha Rupa Hiu 211

2 Petrus 317 471 2 Petrus 318segravera nuka dhegraveu bai-eedꞌa dhu roꞌoboe pakanucu Lii Holo-Nori Lamatuadhu legraveke aa regravengu dhegraveu dhu parcayaegravera boe Dhegraveu segravemi seꞌe se begraveli-camegravedꞌa laho unu ra

17 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Miu meꞌale jꞌara mamuri negraveti mese kapodꞌe-kabegraveli segravera De baku pamudꞌe Teregravengu dꞌegravei boe nanene atora egraveci saRegravengu neo cobꞌa ho kapodꞌe miu negravetijꞌara dhu mola Te ngaa baku sorotegraveke si segi miu Miu hudꞌi pakadhiiku lalegraveka miu 18 Beꞌa risi parcayamiu asa tabha egravera Te miu meꞌa leKegravetu egravedhi Yesus Kristus ka dhu pata-lale egravedhi negraveti koasa sasala-sasigo egravedhiNegravengu neo padꞌelo dꞌara hua iia Namidedha miu Aa Negravengu neo miu tadheNe beꞌa risi hari kahegravei

Jaꞌa dꞌegravei ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dedꞌepadedha-dedha Yesus Kristus negravetidoe neꞌe toke dꞌai mia-mia laꞌe

SaloomPetrus

318 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri tabha egravetu neꞌe ldquoAminrdquo

1 Yohanis 11 472 1 Yohanis 24

1 YohanisSasuri Yohanis ka egraveciYohanis suri lula-negraveti Yesus Kristus

1 Jaꞌa suri sasuri ne lula-negraveti LiiHolo-Nori dhu Hia Mamuri

Lii Holo-Nori dhu Hia Mamuri neabhu mema le karegravei negraveti rai-haha jꞌa-jꞌi Neꞌe ne jaꞌa degravenge angalai jaꞌaladhe ngegravedhi le Negravengu degravenge musimadha jiꞌi Jiꞌi tadegravengi le lii Na degravengeroꞌa dhilu jiꞌi Aa jiꞌi gꞌagꞌe ngegravedhile Negravengu degravenge kacui-aai jiꞌi unu miJiꞌi ladhe ngegravedhi Ne segravemi egraveegravena ka2 lula Na cegraveu mai egravetu talora aae jiꞌiUru egraveegravena Negravengu pea degravenge Ama Nate ngaa limuri ne Na padꞌelo le ngiꞌuaae Negravengu mi jiꞌi Negraveti egraveegravena kajiꞌi bani lole degravenge miu tasa meramia dhegraveu rai-haha bisa abhu mamurimola dhu degravenge boe too-lane TeNegravengu ne Lii Holo-Nori dhu Hia Ma-muri 3 Jiꞌi neo peka degravenge miu aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi ngegravedhi le aa aaꞌi-aaꞌi dhujiꞌi tadegravengi le segravena ka miu degravenge jiꞌisama-sama bisa mamuri dꞌara egraveci Teegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti dhu paꞌegraveki le degravengeAma Lamatua aa degravenge Ana Na dhuNegravengu pua mai nuka Yesus Kristus4 De jiꞌi suri sasuri ne segravena ka pama-hoꞌo dꞌaramiu Degravenge jꞌara neꞌe dꞌarajiꞌi asa tabha karejꞌe kahegravei

Dhegraveu parcaya hudꞌi mamuri ku egravetudꞌara saraa

5 Aꞌajꞌa dhu Yesus lole degravenge jiꞌiegraveegravena ka dhu limuri ne jiꞌi neo pekadegravenge miu Segravemi neꞌe Ama Lamatuabeꞌa seli eele Bhabhelu-katubꞌa cikisa abhu boe egravetu Negravengu Te Negravengune nuka segravemi saraa dhu heo loꞌa-loꞌadhu pabꞌali boe degravenge maroga ciki sa6Ladhe egravedhi padhai lii peka na ldquoEgravedhimamuri dꞌara egraveci degravenge Lamatuardquo aate ngaa egravedhi mamuri tao bhelu erana egraveegravena sama segravemi egravedhi mamuri egravetudꞌara maroga Te egravedhi padhai liikapodꞌe-kabegraveli aa mamuri madhutu

boe jꞌara dhu mola 7 Te ngaa ladheegravedhi mamuri madhutu jꞌara molaegravedhi egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu dhu ma-muri egravetu dꞌara saraa Ama LamatuaDegravenge jꞌara ne egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti bisamamuri dꞌara egraveci Aa dꞌara egravedhimola-megraveci lula mamadhe Yesus KristusAna Ama Lamatua aa raa Negravengu rasepamegraveu-megraveu sasala egravedhi

Dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara saraamamuri heka degravenge tao sala

8 Ladhe egravedhi padhai lii peka naldquoEgravedhi tao boe salardquo egraveegravena jꞌajꞌi tadhapeka na egravedhi tipu ngiꞌu egravedhi unu tiaa teꞌa boe mia ka dhu legraveke 9 Te ngaaladhe egravedhi mangaku sasala egravedhi tatuAma Lamatua dhu dꞌara mola sakueele sasala egravedhi madhutu lii pajaji Naaa Na pamegraveu dꞌara egravedhi 10Ladhe egravedhipeka na ldquoEgravedhi tao tegravedhi boe sasalardquosasoa na egravedhi tao Ama Lamatua dhegraveuleko-monya Te Negravengu ka dhu pekategraveke na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu manahuasa dꞌara sasala-sasigo Aa ladhe liipadhai egravedhi segravemi egraveegravena tadha na LiiHolo-Nori Negravengu abhu boe egravetu dꞌaraegravedhi

21 Ana pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa suri

seꞌe aaꞌi-aaꞌi segravena ka miu mamuridegravenge tao ia ka sasala Te ngaa ladheabhu dhegraveu dhu tao sala egraveegravena na abhukahegravei dhu sarii egravedhi egravetu madha AmaLamatua Dhu sarii egravedhi egraveegravena nukaYesus Kristus Dhegraveu Mola-Megraveci dhuAma Lamatua pua mai le asa rai-hahane 2 Negravengu madhe jꞌajꞌi korban palaegravedhi segravena ka Ama Lamatua saku eelesasala-sasigo egravedhi Madha jꞌara ne hiaboe mi egravedhi mesa ti di te ngaa hia midhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne kahegravei

Dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara saraataomadhutu paredhaAma Lamatua risi-risi paredha lula-negraveti sasue

3 Egravedhi teꞌa na egravedhi tadhe megraveuAma Lamatua ladhe egravedhi madhutuparedha Negravengu 4Dhegraveu bisa peka naldquoJaꞌa tadhe Ama Lamatuardquo Te ngaaladhe negravengu madhutu boe paredhaLamatua egraveegravena jꞌajꞌi mi tadha na

11 Yohanis 11 12 Yohanis 114

1 Yohanis 25 473 1 Yohanis 219negravengu dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli dhu pad-hai lii leo tao leo 5 Te ngaa dhegraveu dhutao madhutu paredha Lamatua egraveegravenajꞌajꞌi tadha peka na sasue negravengu miLamatua egraveegravena dhu legraveke tareꞌa Degravengejꞌara neꞌe egravedhi teꞌa na egravedhi dhegraveu unuLamatua 6 De ladhe dhegraveu padhai liipeka na ldquoJaꞌa mamuri paꞌegraveki degravengeAma Lamatuardquo sasoa na negravengu hudꞌimamuri ku sama segravemi Yesus Kristus

7 Ana pasue aaꞌi-aaꞌi Lii paredhadhu jaꞌa suri hia miu ne jꞌara hiu boeTe paredha ne dhu suri le egravetu dꞌara LiiHolo-Nori Lamatua dhu miu tadegravengile karegravei negraveti uru ka 8 Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa abhu jꞌara hiu dhu jaꞌaneo suri lula-negraveti paredha LamatuaLii paredha ne jꞌajꞌi le degravenge beꞌaegravetu dꞌara mamuri Yesus Aa paredhane mulai sabꞌa le egravetu dꞌara miu lulamaroga egravetu dꞌara miu mulai ele aasaraa dhu tareꞌa egraveegravena pasaraa le egravetudꞌara mamuri miu

9Dhegraveu bisa padhai lii peka na ldquoJaꞌamamuri egravetu dꞌara saraardquo Te ngaaladhe negravengu tegraveka dꞌara degravenge aꞌarina sasoa na negravengu mamuri egravetu dꞌaramaroga era 10 Lula dhegraveu dhumamuriegravetu dꞌara saraa negravengu hudꞌi pasue kudegravenge aꞌari na aa abhu boe bhabhelu-katubꞌa egravetu dꞌara na dhu pamanahunegravengu 11 Negraveti egraveegravena ka ladhe abhudhegraveu dhu tegraveka dꞌara degravenge aꞌari naegraveegravena jꞌajꞌi tadha na negravengu mamuriegravetu dꞌara maroga Negravengu gogo ailae-lae lula maroga pabegravedhu le musimadha na

Dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara saraamamuri boe madhutu dadꞌegravei rai-haha12Ana-ana Jaꞌa suri sasuri ne hiamiu

lula Kristus madhe le gati miuhegraveia Ama Lamatua saku eele le

sasala miu13 Dhegraveu-dhegraveu heka Jaꞌa suri sasuri ne

hia miulula miu tadhe Yesus Kristusdhu abhumema le karegravei negraveti uru

kaAna-ana ngegraveru Jaꞌa suri sasuri ne hia

lula miu labꞌa le bhabhelu-katubꞌa

toke segi14Ana-ana Jaꞌa suri sasuri ne hiamiu

lula miu tadhe Ama LamatuaDhegraveu-dhegraveu heka Jaꞌa suri sasuri ne

hia miulula miu tadhe Yesus Kristusdhu abhumema le karegravei negraveti uru

kaAna-ana ngegraveru Jaꞌa suri sasuri ne hia

miulula miu tegraveka le Lii Holo-Nori egravetu

dꞌara miutoke miu jꞌajꞌi egravera

aa miu labꞌa le bhabhelu-katubꞌa

toke miu segi15 Miu baku sue dadꞌegravei rai-haha

degravenge megravedha-panyau na Te dhegraveudhu sue rai-haha bisa boe sue AmaLamatua 16Madha jꞌara dhu abhu egraveturai-haha ne paꞌegraveki boe degravenge AmaLamatua Nuka segravemi dhegraveu dhu ma-muri pakarejꞌe dhoka ngiꞌu na dhegraveumangaꞌa aa dhegraveu dhu dꞌegravei padedhaiisi lula kakaja-sasuꞌi na Jꞌara segravemiseꞌe se mai boe negraveti Ama Lamatua tengaamai dhoka negraveti rai-haha di 17Aate ngaa rai-haha ne begraveli-camegravedꞌa elepalere-lere degravenge ngaa aaꞌi-aaꞌi dhudhegraveu neo unu Te ngaa dhegraveu dhu dꞌegraveimadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua dhegraveune ele boe te negravengumamuri toke dꞌaimia-mia

Dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara saraamage pamudꞌe segravena ka baku legraveke tipu

18 Ana-ana Lodꞌo-lodꞌo egravele rai-haha ne oe dꞌai kegravena Miu tadegravengi lepeka na dhegraveu dhu labꞌa Kristus begraveli-camegravedꞌa cegraveu mai Madhutu iia-iia naregravengu mai le Te egravetu mia-mia abhule dhu labꞌa Kristus Seꞌe se jꞌajꞌi mitadha na lodꞌo-lodꞌo egravele rai-haha nedegravetu ae le 19 Dhegraveu palabꞌa segravera cegraveunegraveti talora aae egravedhi Te ngaa regravenguse dhegraveu egravedhi boe Te ladhe regravengutareꞌa-reꞌa dhegraveu egravedhi tatu ra tegraveke eeleboe egravedhi te ngaa ra taha taruu degravengeegravedhi Aa te ngaa regravengu rai aaꞌi le negraveti

27 Yohanis 1334 218 2 Tesalonika 21-12

egravedhi De legraveke tareꞌa regravengu se dhegraveuegravedhi boe si

20 Te ngaa miu sama boe segravemiregravengu Te miu dhu segravemi mere le Rohnegraveti Dhegraveu Mola-Megraveci Ama LamatuaAa Negravengu soru-bara le miu segravena kameꞌa megraveu ngaa dhu legraveke 21 Miupangee na jaꞌa suri sasuri neꞌe lulajaꞌa pangee na miu meꞌa boe ngaadhu legraveke do Aadꞌo Temiumeꞌamegraveulemia ka dhu legraveke aamia ka dhu leko-monya

22 Madhutu mola-mola na abhu leegravetu rai-haha ne dhegraveu kapodꞌe-kabegraveliTasamia segravena ka egravedhi tadhe si Regravengusegravera nuka dhegraveu dhu padhai lii pekana Yesus egraveegravena Kristus boe Mad-hutu aꞌabhu regravengu Yesus egraveegravena DhegraveuMola-Megraveci boe dhu Lamatua pajajitegraveke hia mai Dhegraveu dhu padhai liisegravemi segravera palabꞌa degravenge Kristus teregravengu tule eele Ama Lamatua degravengeAna Na 23 Dhegraveu dhu tule eele AnaAmaLamatua regravengu tule eele AmaNakahegravei Te ngaa ladhe dhegraveu mangakuAna Ama Lamatua sasoa na dhegraveusegravera jꞌajꞌi le ana-ana Ama Lamatua

24 De miu hudꞌi kegravepe ku paꞌegravera-egraverangaa dhu miu tadegravengi mere le karegraveinegraveti uru segravera Degravenge jꞌara neꞌe miupaꞌegraveki taruu degravenge Ama Lamatua aadegravenge Ana Na kahegravei 25 Aa Negravenguunu Na ka dhu padhadha le degravengeegravedhi peka na pe egravedhimamuri taa-taadegravenge Ne

26 Jaꞌa suri sasuri ne segravena ka miutadhe dhegraveu dhu neo leko-monya miu27 Miu segravemi mere le Roh Mola-MegraveciLamatua aa miu mamuri paꞌegraveki ledegravenge Negravengu kahegravei De miu parluuheka dhegraveu leo ajꞌa-nori hari miu TeRohLamatuania le lulaNegravengukadhubisa ajꞌa aaꞌi-aaꞌi dhu legraveke Roh nekapodꞌe-kabegraveli boe segravemi dhegraveu leko-monya segravera De kegravepe paꞌegravera-egravera mingaa dhu Negravengu nori le ho miu ma-muri dꞌara egraveci taruu degravenge Kristus

28 De segravemi neꞌe ana-ana Miu hudꞌimamuri paꞌegraveki taruu degravenge KristusSegravena ka ropa Na mai hari miu mad-haꞌu boe aa degravenge boe dꞌara makae

lami titu egravetu madha Na 29 Lula miudhu meꞌa le na Negravengu tao dhokangaa dhu legraveke negraveti egraveegravena ka bisa meꞌakahegravei peka na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladhetao ngaa dhu legraveke regravengu jꞌajꞌi ana-anaLamatua

3Dhegraveu dhu jꞌajꞌi ana-ana Ama

Lamatua hudꞌi mamuri ku degravenge molaAna-ana Lamatua mamuri heka

degravenge tao sala1 Miu pajiko segraveku sasue Ama egravetu

sorga mi dedha egravedhi Te sasue Nakapai titu kegravena toke Na dedꞌe nareegravedhi jꞌajꞌi ana-ana Negravengu Legraveke siTe ngaa dhegraveu dhu mamuri madhutudadꞌegravei rai-haha reꞌa boe na egravedhise cee lula regravengu tadhe boe AmaLamatua

2 Ana-ana pasue Egravedhi jꞌajꞌi le ana-ana Ama Lamatua te ngaa teꞌa taremegraveka begraveli-camegravedꞌa egravedhi jꞌajꞌi segravemingaa sa Dhu teꞌa segravemi neꞌe ka begraveli-camegravedꞌa ropa Kristus mai hari egravedhijꞌajꞌi sama segravemiNegravengu kahegravei lula egravedhiladhe tegravedhi Negravengu iia-iia 3Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tatae mamai Kristus tatu rapamegraveu mamuri regravengu segravena ka ma-muri ra mola-megraveci sama segravemi Kris-tus 4 Sasala aaꞌi-aaꞌi ra ka dhu sisuparedha Lamatua Negraveti egraveegravena ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu tao sala sisu paredhaAma Lamatua aa palabꞌa degravenge Ne5 Miu meꞌa le peka na Kristus jꞌa-jꞌi dhegraveu rai-haha segravena ka saku eelesasala-sasigo egravedhi Negravengu bisa taojꞌara egraveegravena lula Negravengu mesa Na taonegravedhi boe sasala 6De dhegraveu dhuma-muri paꞌegraveki taruu degravenge Ne mamuriheka degravenge tao sala Te ngaa ladhedhegraveu loe boe adꞌu-ue sasala sasoa nanegravengu tadhe boe aa paꞌegraveki boe degravengeKristus

7 Ana-ana pasue Baku legraveke tipu Tedhegraveu dhumamuri madhutu ngaa dhulegraveke negravengu dhegraveu dꞌara mola egraveci egraveegravenaka degravenge Kristus 8 Te ngaa dhegraveu dhumamuri adꞌu-ue sasala jꞌajꞌajꞌi ra negravetidhegraveu aae nidhu Te dhegraveu aae nidhu

31 Yohanis 112 35 Yohanis 129

1 Yohanis 39 475 1 Yohanis 41ne baki negraveti bhabhelu-katubꞌa karegraveinegraveti uru jꞌara ka Negraveti egraveegravena ka AnaAma Lamatua mai ho dhedhe palahobhabhelu negraveti dhegraveu aae nidhu

9 Dhegraveu dhu jꞌajꞌi le ana Lamatuamamuri heka tao sala lula Lamatuadhu pea le egravetu dꞌara negravengu Negravengubisa heka adꞌu-ue sasala taruu lulajꞌajꞌajꞌi na negraveti Lamatua 10Degravenge jꞌaraneꞌe egravedhi bisa tadhe megraveu cee ka dhujꞌajꞌi negraveti Lamatua aa cee ka dhu mainegraveti dhegraveu aae nidhu Te dhegraveu dhumadhutu boe jꞌara dhu legraveke aa dhusue boe aꞌari na sasoa na jꞌajꞌajꞌi nanegraveti boe Ama Lamatua

Ana-ana Ama Lamatua hudꞌi pasueku egraveci degravenge egraveci

11 Karegravei negraveti uru ka miu tadegravengile lii moa dhu peka na ldquoPasue egravecidegravenge egravecirdquo 12 Miu sanegravedꞌe era liilolo Kaen degravenge Habel si Baku taomadhutu Kaen te negravengu ne dhegraveubhelu-katubꞌa ka negravengu pamadhe arina Habel Nga tao ka negravengu tao segravemiegraveegravena Lula Kaen tao jꞌara-jꞌara dhubhelu te ngaa ari na tao jꞌara-jꞌaradhu mola

13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Baku malaa ladhedhegraveu dhu madhutu dadꞌegravei rai-hahadꞌegravei boe miu 14 Egravedhi teꞌa le dhupeka na dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌarasasala ladhe madhe negravengu cegraveri eelenegraveti Ama Lamatua Te ngaa lulaegravedhi pasue degravenge aꞌari egravedhi egraveegravenajꞌajꞌi mi tadha peka na ropa egravedhimadhe egravedhi mamuri taruu degravengeLamatua Te ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu mamuri degravenge boe sasue begraveli-camegravedꞌa madhe na regravengu pakajꞌegraveunegraveti Ama Lamatua 15 Te dhegraveudhu sue boe aꞌari na negravengu cakaraadegravenge dhegraveu dhu pamadhe dhegraveu Demeꞌa le na dhegraveu dhu segravemi segravera saabhu boe mamuri taruu degravenge AmaLamatua 16Egravedhi bisa teꞌa conto sasuedhu legraveke negraveti Kristus Te Negravengu sueegravedhi ka soro ngiꞌu Na segravena ka madhegati egravedhi Negraveti egraveegravena ka egravedhi hudꞌisoro ngiꞌu egravedhi kahegravei bagi aꞌari egravedhi

17 Ladhe abhu dhegraveu dhu unu dꞌainegravedhi aꞌari na ca dhegraveu dhu mamurisusa te ngaa na tao boe madha-dhilumi dhegraveu susa ne na tasamia ka negravengupeka na ldquoJaꞌa sue Ama LamatuardquoLegraveke boe

18 Ana-ana pasue Baku dhoka sueegravetuhegravebꞌa di te ngaa tao jꞌara dhubeꞌaho padꞌelo sasue dhu legraveke 19Te ladheegravedhi padꞌelo sasue degravenge adꞌu-ue jꞌaradhu beꞌa segravemi egraveegravena egravedhi teꞌa na egravedhiabhu mamuri dhu legraveke Degravenge segravemiegraveegravena egravedhi madhaꞌu heka aa egravedhi bisadoa kegravetu ropa egravedhi ara lati asa madhaAma Lamatua 20 Masi ka dꞌara iikiegravedhi galaa egravedhi lula-negraveti jꞌara dhulegraveke boe dhu egravedhi adꞌu-ue uru egraveegravenaegravedhi madhaꞌu ia ka Te rasa kasiaAmaLamatua kapai risi negraveti rasa kasiaegravedhi Aa Negravengu dhu neꞌa aaꞌi megraveu-megraveu kahegravei

21 Ana-ana pasue Ladhe dꞌara iikiegravedhi galaa boe egravedhi na egravedhi bisabani aa makae boe ropa egravedhi ara latiasa madha Ama Lamatua 22 Lulaegravedhi tao madhutu paredha Lamatuaaa pakarejꞌe dꞌara Na negraveti egraveegravena kaegravedhi bisa abhu ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhimanegravengi negraveti Negravengu 23 Lii paredhaNa segravemi neꞌe ka parcaya taruu AnaNa Yesus Kristus dhu Negravengu puamai Aa baku loe pasue egraveci degravengeegraveci sama segravemi lii paredha Yesus24 Dhegraveu dhu tao madhutu lii paredhaAma Lamatua segravera mamuri na paꞌegravekidegravenge Ne aa Ama Lamatua paꞌegravekidegravenge ne kahegravei Egravedhi teꞌa na AmaLamatua egravetu dꞌara egravedhi lula Roh Namamuri egravetu dꞌara egravedhi

4Ana-ana Ama Lamatua hudꞌi mage-

mage ku segravena ka baku legraveke tipu1 Ana-ana pasue Baku legraveka leli

lii padhai ladhe dhegraveu mai peka nanegravengu negraveti lii moa Ama Lamatua Tengaa miu hudꞌi dadoo ne paie-iie homeꞌamegraveu lii padhai na tareꞌa-reꞌa negravetiLamatua do aadꞌo Te limuri neae le dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli dhu kakopale-legraveme rai-haha ne Dhegraveu se tipu

311 Yohanis 1334 312 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 48 314 Yohanis 524 323Yohanis 1334 1512 17

1 Yohanis 42 476 1 Yohanis 417dhegraveu peka na regravengu segravera dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua 2 Egravedhi bisateꞌa megraveu lii moa dhu tareꞌa-reꞌa mainegraveti Roh Lamatua degravenge jꞌara segravemineꞌe Ama Lamatua padhadha tegraveke lekaregravei negraveti uru ka segravena ka neo hia AnaNa mai asa rai-haha ne Ladhe dhegraveudhu negraveti lii moa egraveegravena mangaku pekana Yesus Kristus egraveegravena tareꞌa-reꞌa AnaAma Lamatua dhu jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha sama segravemi egravedhi na lii moa egraveegravenamema negraveti Lamatua 3 Te ngaa dhegraveudhu mangaku boe Yesus segravemi egraveegravenanegravengu mai boe negraveti Ama Lamatua Teegraveegravena mai negraveti dhu labꞌa Kristus Miutadegravengi le dhupekana dhu labꞌa Kris-tus egraveegravena begraveli-camegravedꞌa cegraveu mai Mad-hutu mola-mola na dhu segravemi egraveegravenaabhu le egravetu rai-haha ne

4Ana-anapasue Miu sememamainegraveti Ama Lamatua aa koasa Na egravetudꞌara miu Negraveti egraveegravena ka miu segi ledhegraveu dhu labꞌa Lamatua Te Roh Nadhu pea egravetu dꞌara miu egravera risi negravetikoasa dhu egravetu rai-haha ne 5 Dhegraveudhu labꞌa Lamatua segravera jꞌajꞌajꞌi ra negravetirai-haha Negraveti egraveegravena ka lii padhai liira paꞌegraveki megraveno madhutu dadꞌegravei rai-haha Hegraveia dhegraveu rai-haha ne dꞌegraveinanene si 6 Te ngaa jꞌajꞌajꞌi egravedhi negravetiAma Lamatua Negraveti egraveegravena ka dhegraveu dhutadhe Lamatua dꞌegravei nanene lii padhaiegravedhi Te ngaa dhegraveu dhu mai boe negravetiLamatua roꞌo boe nanene lii padhaiegravedhi Degravenge jꞌara neꞌe ladhe dhegraveupeka na negravengu negraveti lii moa Lamatuabisa teꞌa mia ka dhu legraveke dhumai negravetiRoh Lamatua aa mia ka dhu kapodꞌe-kabegraveli

Sasue degravenge Parcaya mdash Sasue egraveegravenangaa

7 Ana-ana pasue Egravedhi hudꞌi pasueku egraveci degravenge egraveci lula kapua sasuenegraveti Ama Lamatua Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumamuri pasue mai negraveti Ama Lamatuakahegravei aa ra tadhe megraveu Ne 8 Te ngaadhegraveu dhu degravenge boe sasue tadhe boeLamatua Lula Lamatua egraveegravena nukasasue 9 Lamatua padꞌelo sasue Nami egravedhi segravemi neꞌe Na pua Ana Nadhu dhodhoka ca Dhegraveu egraveegravena ka maiasa rai-haha ne segravena ka bhoke jꞌara

hia egravedhi Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena egravedhibisa mamuri taruu degravenge Lamatua10 Ladhe neo meꞌa sasue dhu legraveketareꞌa baku pasoro sasue egravedhi degravengesasue Lamatua Te ngaa ladhe sasueLamatua mi dedha egravedhi lula AmaLamatua pua Ana Na mai ho jꞌajꞌikorban segravena ka gati egravedhi Degravenge jꞌaraneꞌe Lamatua saku eele sasala-sasigoegravedhi segravena ka egravedhi bisa pabeꞌa haridegravenge Negravengu

11 Ana-ana pasue Lula AmaLamatua sue egravedhi seli eele na egravedhihudꞌi pasue ku egraveci degravenge egraveci kahegravei12 Abhu boe ca dhegraveu sa dhu ladhenegravedhi megraveu Ama Lamatua Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa ladhe egravedhi pasueegraveci degravenge egraveci sasoa na Ama Lamatuabera-bera degravenge egravedhi Aa sasue Naasa tabha egravetu dꞌaramamuri egravedhi tokejꞌajꞌi sasue dhu kateme

13 Ama Lamatua pangegravedꞌu le RohNa egravetu dꞌara egravedhi Negraveti egraveegravena ka teꞌana egravedhi mamuri dꞌara egraveci degravenge Neaa Negravengu mamuri dꞌara egraveci degravengeegravedhi kahegravei 14 Jaꞌa degravenge angalaijaꞌa ngegravedhi le Ana Ama Lamatuadegravenge musi madha jiꞌi Ka jiꞌi pekapalegraveme degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi na AmaLamatua hia le Ana Na mai segravena kapatabuli dhegraveu egravetu rai-haha ne negravetikoasa sasala-sasigo ra 15 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mangaku peka na YesusAna Ama Lamatua negravengu mamuripabeꞌa degravenge Ama Lamatua aa AmaLamatua pabeꞌa degravenge negravengu kahegravei16 Egravedhi teꞌa kahegravei peka na Lamatuasue egravedhi titu kegravena Negraveti egraveegravena ka egravedhiparcaya Negravengu sue egravedhi taruu

Lamatua sue dhegraveu rai-haha ne titukegravena De dhegraveu dhu mamuri pasuenegravengu mamuri dꞌara egraveci degravenge AmaLamatua aa Lamatua mamuri dꞌaraegraveci degravenge negravengu kahegravei 17 Aa ladheegravedhi dꞌara egraveci degravenge Lamatua sasueegravedhi jꞌajꞌi kateme Hegraveia ropa dꞌailodꞌo egravele ka rai-haha ne Lamatuaparisamamuri dhegraveu aaꞌi-aaꞌi na egravedhimadhaꞌu boe ara lati asa madha Nalula egravedhi dhu jꞌajꞌi le segravemi Kristuslodꞌo dhu Namamuri egravetu rai-haha ne

412 Yohanis 118

1 Yohanis 418 477 1 Yohanis 51518 Ladhe egravedhi mamuri pasue na egravedhidegravenge heka dꞌara madhaꞌu ciki sa Teladhe egravedhi pasue degravenge mola egraveegravenanuka segravemi egravedhi pakajꞌegraveu eele aaꞌi lemadhaꞌu negraveti dꞌara egravedhi Ladhe dhegraveumadhaꞌu dꞌara na susa lula negravengumadhaꞌu legraveke huku Dhegraveu ne nukasegravemi ana iiki dhu neꞌa megraveka sue dhegraveudegravenge mola

19 Egravedhi pasue lula Ama Lamatuadhu sue uuru le egravedhi 20 Ladhe dhegraveupadhai lii peka na ldquoJaꞌa sue AmaLamatuardquo te ngaa negravengu tegraveka dꞌaradegravenge aꞌari na negravengu monya di Teladhe dhegraveu sue boe aꞌari na dhu egravetukatanga madha negravengu tasamia harinegravengu sue Ama Lamatua dhu negravedhimegraveka Bisa boe sina ma 21 TeAma Lamatua unu Na ka dhu papuruparedha peka na egravedhi baku suedhodhoka Negravengu di te ngaa sue kuaꞌari egravedhi dhegraveu parcaya segravera

51 Dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi dhu peka

na Yesus tareꞌa-reꞌa Kristus dhuAmaLamatua pua mai dhegraveu segravera jꞌajꞌi leana-ana Ama Lamatua Te dhegraveu dhusue ca dhegraveu ama tatu sue ana nakahegravei 2 Ladhe egravedhi sue Lamatua aasabꞌamadhutu paredhaNa egraveegravena pekana egravedhi sue ana-ana Lamatua kahegravei3De ladhe egravedhi sue Negravengu egravedhi hudꞌitao madhutu ku paredha Na segravera Aaparedha Na bia boe 4 Egravedhi dhu jꞌajꞌile ana-ana Lamatua bisa segi dadꞌegraveirai-haha ne lula egravedhi parcaya Ne 5Tedhegraveu dhu segi dadꞌegravei rai-haha nukadhegraveu dhu parcaya peka na YesusAna Ama Lamatua

Parcaya Yesus gaguna na ngaa6 Sadꞌi miu meꞌa na Yesus dhegraveu

rai-haha kahegravei aa Negravengu ne Kristuskahegravei dhu Ama Lamatua hia mai asarai-haha ne Lodꞌo Negravengu neo pakakosasabꞌa-laꞌa Na Yohanis sarani Nepake egravei Egravele egraveegravena ka Negravengu madheaa pasuti raa Na kahegravei De dhu legraveke

ka mesa boe egravei di dhu Yohanis pakesarani Negravengu te ngaa raa Na dhu sutieele egraveegravena dhu kabꞌua risi Te Roh AmaLamatua mesa Na ka dhu peka segravemiegraveegravena aa dhu neꞌa boe leko-monya7 Te abhu tegravelu jꞌara dhu jꞌajꞌi sakasii8 nuka Roh Lamatua egravei dhu Yohanispake sarani Yesus aa raa Yesus unuNa Tegravelu jꞌara seꞌe ka padꞌelo ca jꞌaradhu sama lula-negraveti Yesus 9 Ladhedhegraveu rai-haha ka jꞌajꞌi sakasii naegravedhi bisa parcaya ne Risi-risi hariladhe Ama Lamatua unu Na ka dhujꞌajꞌi sakasii lula-negraveti Ana Negravengu unuNa Aa te ngaa tegravelu jꞌara seꞌe dhuAma Lamatua pake ho jꞌajꞌi mi tadhadhu peka na Yesus mesa boe dhegraveurai-haha biasa di te ngaa Negravengu neKristus kahegravei 10 Dhegraveu dhu parcayaAna Ama Lamatua sasoa na dhegraveu nesegravemi nare le Lii Holo-Nori Lamatualula-negraveti Ana Na Te ngaa dhegraveu dhulegraveka boe Lamatua negravengu nuka segravemidhegraveu dhu padhai lii peka na ldquoAmaLamatua leko-monyardquo Degravenge jꞌaraneꞌe negravengu segravemi boe Lii Holo-NoriLamatua lula-negraveti Ana Na 11 Isinegraveti Lii Holo-Nori Lamatua nuka segravemineꞌe Lamatua hia le egravedhimamuri dhulegraveke toke dꞌai mia-mia Aa egravedhi abhumamuri ne lula egravedhi parcaya AnaNa 12De dhegraveu dhu paꞌegraveki degravengeAnaAma Lamatua abhu mamuri toke dꞌaimia-mia degravenge Ne Te ngaa dhegraveu dhupaꞌegraveki boe degravenge Ana Ama Lamatuaabhu boe mamuri segravemi egraveegravena

Nga tao ka Yohanis suri sasuri ne13 Jaꞌa suri madha jꞌara seꞌe aaꞌi-

aaꞌi hia miu dhegraveu parcaya Ana AmaLamatua segravena ka meꞌa megraveu na miuunu mamuri toke dꞌai mia-mia

Yohanis suri tabha jꞌara-jꞌara sabajꞌa14 Ladhe egravedhi sabajꞌa mi Ama

Lamatua sadꞌi egravedhi manegravengi ngaaegraveegravena ka madhutu dadꞌegravei Na egravedhi bisateꞌa tareꞌa-reꞌa na Negravengu tadegravengi liimanegravengi egravedhi segravera 15 Aa ladhe egravedhi

53 Yohanis 1415 57 Abhu Alkitab dhu suri tabha peka na [ldquo(7b) egravetu sorga nuka Ama LiiHolo-Nori degravenge Roh Mola-Megraveci (8a) Ka tegravelu jꞌara se jꞌajꞌi mi egraveci Aa abhu tegravelu jꞌara dhu jꞌajꞌi sakasiiegravetu rai-hahardquo] Aa te ngaa lii seꞌe abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunani uru tegraveka Lii seꞌe ra suri tabha egravetuegraveci-dua Alkitab leo karegravei negraveti abad ka-14 511 Yohanis 336

1 Yohanis 516 478 1 Yohanis 521parcaya tareꞌa-reꞌa segravemi egraveegravena egravedhiteꞌa kahegravei na egravedhi abhu ngaa-ngaadhu egravedhi manegravengi negraveti Ama Lamatua

16 Ladhe egraveu megravedhi aꞌari mu taosala dhu negraveti boe mamadhe beꞌarisi egraveu sabajꞌa segravena ka Ama Lamatuasoru-bara aꞌari egraveu egraveegravena ho na abhusodꞌa Aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe ka abhusasala dhu negraveti boe dhegraveu asa dꞌaramamadhe Abhu kahegravei sasala dhunegraveti dhegraveu asa mamadhe Te ngaa jaꞌapua boe miu ho sabajꞌa ladhe abhusasala segravemi egraveegravena 17Tatao karehe aaꞌi-aaꞌi sala egravetu madha Ama Lamatua Tengaa abhu kahegravei sasala dhu negraveti boemamadhe

Yohanis pasanegravedꞌe hari jꞌara-jꞌaradhu kabꞌua risi

18 Dhegraveu dhu paꞌegraveki le degravenge AmaLamatua mamuri heka tao sala teAna Ama Lamatua dhu ladhe-leru neAa dhu bhelu-katubꞌa bisa boe segi nekahegravei

19 Egravedhi teꞌa na egravedhi kapua egravetudꞌara Ama Lamatua Te ngaa egravedhi teꞌakahegravei na dhu bhelu-katubꞌa degravengekoasa ho ator dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne

20 Egravedhi teꞌa na Ana Ama Lamatuamai le segravena ka hia egravedhi teꞌa megraveu jꞌaraseꞌe ho egravedhi bisa tadhe megraveu AmaLamatua dhu tareꞌa Limuri ne egravedhibisa mamuri pabeꞌa degravenge Ne lulaegravedhi mamuri dꞌara egraveci degravenge Ana NaYesus Kristus Te Yesus Kristus egraveegravenatareꞌa-reꞌa Lamatua kahegraveidagger AaNegravenguka hia dhegraveu abhu mamuri toke dꞌaimia-mia laꞌe

21 Ana-ana ee Jꞌaga paie-iie ma-murimiu Mage abhu dhu seti eele hogati Ama Lamatua negraveti dꞌara miu

Dꞌai sange neꞌe kaNegraveti jaꞌa Yohanis

dagger 520 Sasuri Lii Yunani suri peka na ldquoAma egraveegravena θεός (theos nuka Allah)rdquo Aa ldquoAna Na Yesus Kristusθεός (theos nuka Allah) kahegraveirdquo

2 Yohanis

Lii mahoꞌo1 Ina pasue Sasuri ne negraveti jaꞌa

Yohanis dhu jꞌajꞌi ama garejaJaꞌa suri sasuri ne hia mi ina dhu

Ama Lamatua hagꞌe nare le jꞌajꞌi dhegraveuunu Na aa degravenge ana-ana ina segraveraJaꞌa sue miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu dꞌaramiu paꞌegraveki degravenge jꞌara-jꞌara dhu legravekeDhegraveu leo aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌa jꞌara-jꞌaradhu legraveke ra sue miu kahegravei 2 Jiꞌi suemiu lula jꞌara-jꞌara dhu legraveke segravele egravetudꞌara egravedhi aa egraveegravena na muri taruu egravetudꞌara egravedhi

3 Jaꞌa sabajꞌa manegravengi segravena ka AmaLamatua degravenge AnaNaYesus Kristuspadꞌelo dꞌara hua iia degravenge rasa ka-sia Ra mi egravedhi segravena ka egravedhi mamuridame mamuri pasue aa paꞌegraveki taruudegravenge jꞌara-jꞌara dhu legraveke

Mamuri pasue aa kegravepe paꞌegravera jꞌara-jꞌara dhu legraveke

4 Jaꞌa karejꞌe titu kegravena lodꞌo jaꞌaparaga degravenge ana ina cahagꞌe dhura mamuri degravenge beꞌa madhutu jꞌaramamuri dhu legraveke sama segravemi dhuAmaLamatua hia le paredha mi egravedhi

5 Ina pasue Neꞌe ne jaꞌa manegravengisegravena ka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti mamuri egravetudꞌara pasue Dhu jaꞌa manegravengi egraveegravenaparedha hiu boe te ngaa jaꞌa dhokapasanegravedꞌe di negraveti paredha dhu egravedhiunu le karegravei negraveti uru ka mai 6 Egravedhibisa padꞌelo sasue egravedhi ladhe egravedhitao madhutu paredha Ama LamatuaKaregravei negraveti uru ka Na paredha le egravedhisegravena ka egravedhi mamuri pasue egraveci degravengeegraveci Neꞌe ne jꞌara hiu boe te miutadegravengi le karegravei negraveti uru ka mai

7 Dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli ae kakopalegraveme le rai-haha ne Regravengu ajꞌana Yesus Kristus mai asa rai-haha ne

te ngaa Negravengu dhegraveu rai-haha tareꞌa-reꞌa boe Dhegraveu seꞌe dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli kahegravei dhu labꞌa Kristus aa roꞌoboe segravemi rare peka na Yesus nukaKristus dhu Ama Lamatua hagꞌe narekaregravei negraveti uru ka 8 Jꞌaga paie-iie ho egraveikabhegravesu egravedhi baku core eele iia dꞌaraDemiu hudꞌimajꞌegraveni sabꞌa taruu segravenaka miu bisa segravemi mere megravengi-naleaaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua moa neo hiamiu egravetu sorga

9 Te dhegraveu dhu sigo eele negraveti ajꞌa-nori Kristus negravengu paꞌegraveki boe degravengeAmaLamatua Te ngaa dhegraveudhu kegravepepaꞌegravera aꞌajꞌa Na negravengu paꞌegraveki degravengeAmaLamatua aa degravengeAnaNa YesusKristus

10 Ladhe abhu dhegraveu dhu mai ajꞌajꞌara-jꞌara dhu leko-leo lula-negraveti Kris-tus na baku segravemi mere ne asa dꞌaraegravemu miu aa baku soro-suu hia ne11 Te ladhe pusi-pahae ne na miusegravemi mere le sasabꞌa na dhu bhelu-katubꞌa egraveegravena

Yohanis suri paꞌegravele sasuri na12 Madha jꞌara ae era dhu jaꞌa neo

peka degravenge miu te ngaa beꞌa risi jaꞌabaku suri egravetu dꞌara sasuri Te negravebhuheka jaꞌa neo dhiu padhai lii degravengemiu segravena ka egravedhi sama-sama bisakarejꞌe-karae tareꞌa-reꞌa

13 Ama Lamatua hagꞌe nare kahegraveiaꞌa ina Ana-ana na hia lii mahoꞌo miina si aaꞌi-aaꞌi egravetu egraveegravena

Sange neꞌe kaSalam negraveti jaꞌaYohanis

11 Abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu cahagꞌe peka na ina ne degravenge ana-ana na nuka ca dhegraveu dhu Yohanis tadhebeꞌa negraveti uru ka aa regravengu dua ra sama-sama pakako sasabꞌa Lamatua Abhu cahagꞌe hari dhu pangee naYohanis dhu haji ngara na peka na mama ne degravenge ana-ana egraveegravena nuka jumaꞌat egraveci degravenge dhegraveu regravengu 15 Yohanis 1334 1512 17

3 YohanisLii mahoꞌo

1 Angalai Gayus dhu jaꞌa sue tareꞌa-reꞌa Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Yohanisama gareja

2 Jaꞌa manegravengi segravena ka AmaLamatua jꞌaga egraveu ho egraveu baku isi-noso kegravetu-kaboꞌo aa dꞌara egraveu beꞌa-beꞌa 3 Abhu pegraveri-pegraveri aꞌari dhu mailolo degravenge jaꞌa peka na egraveu madhututaruu jꞌara mamuri dhu legraveke negraveti AmaLamatua Ropa tadegravengi segravemi egraveegravenadꞌara jaꞌa karejꞌe titu kegravena 4 Te jaꞌakarejꞌe risi eele ladhe tadegravengi ana-ana jaꞌa mamuri madhutu jꞌara dhulegraveke

Yohanis koa-kadꞌiri Gayus lulapakako sasabꞌa degravenge beꞌa

5 Angalai pasue Egraveu pakako lesasabꞌa Ama Lamatua degravenge beꞌaropa egraveu segravemi more degravenge hua iia aꞌaridhu kako palegraveme ho pakako sasabꞌaKristus Masi ka egraveu tadhe megraveka si tengaa segravemi more si degravenge beꞌa 6Dhegraveudhu legravepa hari mai palolo hia jumaꞌategravetu neꞌe peka na egraveu segravemi moredegravenge beꞌa aa sue si Limuri ne jaꞌamanegravengi ho egraveu soru-bara taruu dhegraveusegravemi segravera te egraveegravena ka dhu pakarejꞌedꞌara Ama Lamatua 7 Regravengu loe boekako palegraveme segravena ka ajꞌa-nori dhegraveunegraveti jꞌara mamuri Yesus Kristus Tengaa regravengu segravemi boe bantuan ngaa-ngaa negraveti dhegraveu dhu parcaya boe Kris-tus 8 De mema dhu legraveke kegravena ladheegravedhi ka dhu soru-bara si Te degravengejꞌara ne egravedhi pakako sasabꞌa Lamatuasama-sama degravenge regravengu

Diotrefes tema tao maruru9 Uru egraveegravena jaꞌa paꞌadhu le sasuri

hia jumaꞌat egravetu egraveegravena te ngaa Diotre-fes padedha iisi na nuka segravemi dhegraveuaae-dhegraveu kapai Aa na dꞌegravei boenanene jaꞌa 10 De ladhe jaꞌa dhiuegraveegravena na jaꞌa bhoke paledꞌa-ledꞌa ngaadhu negravengu adꞌu-ue Te na padhai

lii podꞌe-edꞌo segravena ka neo pamanahuegravedhi Risi-risi hari na tule eele dhegraveu-dhegraveu unu Lamatua dhu dhiu asa egraveegravenaHegraveia na kakegravejꞌi aꞌari egravetu egraveegravena kahegravei hobaku segravemi rare dhegraveu segravera

Demetrius pakako sasabꞌa Lamatuadegravenge beꞌa

11Angalai pasue Egraveuhudꞌimadhutuku tatao dhegraveu dhu tao jꞌara beꞌa Bakumadhutu dhegraveu dhu adꞌu-ue bhelu-katubꞌa Te dhegraveu dhu tao jꞌara beꞌaregravengu segravera dhegraveu unu Ama LamatuaTe ngaa dhegraveu dhu adꞌu-ue jꞌara bhelu-katubꞌa tadhe boe Ama Lamatua

12 Ladhe segraveku Demetrius Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi koa-kadꞌiri ne lula namadhutu mola-mola jꞌara mamuriLamatua dhu legraveke Jaꞌa koa ne kahegraveiaa egraveu meꞌa na jaꞌa monya boe

Yohanis suri paꞌegravele sasuri na13 Abhu jꞌara ae-ae era dhu jaꞌa

neo peka degravenge egraveu te ngaa jaꞌa suriboe egravetu dꞌara sasuri 14 Te jaꞌa sanaonegravebhu heka egravedhi paraga segravena ka egravedhidua ti bisa padhai lii patoo madhadegravenge madha

15 Dꞌai uuru ku sange neꞌe Aꞌari egravetuneꞌe paꞌadhu lii mahoꞌo Megraveti ku liimahoꞌo jaꞌa hia mi aꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetuegraveegravena ca dhegraveu-dhegraveu ka degravenge ngarana

SaloomNegraveti jaꞌa Yohanis

11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1929 Roma 1623 1 Korintus 114

Yudas 1 481 Yudas 9

Sasuri negravetiYudasLii mahoꞌo

1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Yudas ariYakobis Jaꞌa ne ana pua-paleha negravetiKegravetu egravedhi Yesus Kristus

Jaꞌa suri sasuri ne hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu Ama Lamatua hagꞌe nare dhu Nasue aa dhu Yesus Kristus loe boe jꞌagasi toke dꞌai Negravengu mai hari 2 Jaꞌamanegravengi ho Ama Lamatua padꞌelorasa kasia aa padꞌelo dꞌara hua iiaNa ae-ae mi miu segravena ka miu bisamamuri padame egraveci degravenge egraveci

Yudas pasanegravedꞌe dhegraveu parcaya lula-negraveti dhegraveu dhu ajꞌa sala

3Aꞌari dhupasue Uru egraveegravena jaꞌa neosuri sasuri hiamiu lula-negraveti jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhuAma Lamatua tao segravena ka hiamamuri mi egravedhi Te ngaa limuri neabhu lii langu de jaꞌa hudꞌi suri harijꞌara dhu leo Ama Lamatua pangegravedꞌule mi egravedhi jꞌara mamuri dhu molaNegravengu hia jꞌara mamuri ne ca tegravekadi aa Na ubꞌa boe Negravengu hia jꞌaramamuri nemi dhegraveu-dhegraveuparcaya Dejaꞌa manegravengi segravena ka miu paꞌegravera-egraveradꞌara ho dhegraveu baku pakapodꞌe jꞌaramamuri negraveti Lamatua

4 Te ngaa abhu le pegraveri-pegraveri dhegraveudhumai pahuni-pahuni egravetu talora aaemiu Dhegraveu segravera madhutu boe jꞌaramamuri Ama Lamatua dhu mola tengaa ra madhutu dadꞌegravei dꞌara unu raRegravengu peka na dꞌara hua iia Lamatuaka dhu bhoke jꞌara ho regravengu bisa taoleli Egraveegravena na omo koso Regravengu sedhegraveu dhu peka leo tao leo Dadꞌegraveiregravengu ka ho egravedhi nanene ia ka DhegraveuAae egravedhi degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus Te ngaa sanegravedꞌe te dhu suri tegravekeegravetu Sasuri Mola-Megraveci na Lamatuaunu Na ka dhu tao tegraveke le hahuku dhujꞌegravera karegravei negraveti uru ka

Lamatua huku dhegraveu dhu ajꞌa-norilegraveke boe nuka segravemi uru egraveegravena Na huku

ana pajuu negraveti sorga degravenge dhegraveu bhelu-katubꞌa

5 Abhu jꞌara ae dhu miu meꞌa le tengaa jaꞌa pasanegravedꞌe hari ho miu bakupamudꞌeSanegravedꞌe ku lii lolo uru-uru segravera lodꞌo

dhegraveu Israꞌel kalua negraveti MasirMasi ka Ama Lamatua hia ma-muri le dhegraveu ca nau katemete ngaa dꞌai loo-limuri Napalaho eele aaꞌi dhu roꞌo boeparcaya Ne

6 Conto leo nuka ana pajuu Lamatuaegravetu sorga Ama Lamatuapangegravedꞌu si koasa te ngaadegravenge lane kahegravei Te ngaaregravengu cahagꞌe roca boe hegraveiara tao risi negraveti hak regravengu HegraveiaLamatua egraveki si pake rate dhubisa boe maꞌegravete aa taha si egravetuera maroga segravena ka mate dꞌaiLodꞌo dhu Ama Lamatua neopamaꞌegravete sasala dhegraveu aaꞌi-aaꞌira

7 Aa mage bhegravelu kota Sodom degravengekota Gomora degravenge rae-rae leo dhu padegravetu egravetu segraveraDhegraveu-dhegraveu ra dꞌegravei dhokaadꞌu-ue rupa-rupa bhabhelu-katubꞌa degravenge dhegraveu dhu dhegraveuegravemu regravengu boe Regravengu dꞌegraveititu kegravena paꞌegraveci dhu legraveke-legravekeboe kahegravei Te ngaa Lamatuapakegravepu aaꞌi si pake ai Lii lolone pasanegravedꞌe egravedhi peka nabegraveli-camegravedꞌa Lamatua pake ainaraka dhu madhe boe egraveegravenasegravena ka huku aaꞌi-aaꞌi dhubhelu-katubꞌa

8 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa dhegraveudhumaso asa talora aaemiu segravera ma-muri adꞌu-ue sasala taruu Aa te ngaalii nii ra ka regravengu pake jꞌajꞌi mi alasanho pakajꞌalu iisi ra ho labꞌa leli dhegraveudhu regravedꞌu koasa aa pahahe koasa-koasa dhu hua iia egravetu sorga 9Te ngaaMikael tao boe segravemi regravengu Negravenguegraveegravena madho negraveti ana pajuu Lamatuaegravetu sorga Lodꞌo Musa heka madheegraveegravena Mikael dhu pabꞌala degravenge dhegraveuaae nidhu lula-negraveti ngiꞌu aaeMusa Te

11 Mateos 1355 Markus 63 15 Kalua negraveti Masir 1251 Sensus 1429-30 17 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 191-24

Yudas 10 482 Yudas 20ngaa Mikael pasala boe ne do pahaheboe ne kahegravei Dhoka na peka na ldquoPeLamatua ka ator egraveu heka egraveu segravemimore pala mu kegravenardquo

10 Te ngaa dhegraveu dhu maso asatalora aae miu sama boe segravemi egraveegravenaDhegraveu se pahahe aa pusi-pahae boejꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu regravengu reꞌa boeRegravengudhokamadhutu dadꞌegravei dꞌara dinuka segravemi badha sa Negraveti egraveegravena karegravengu paꞌele iie ngiꞌu unu ra

11 Mata unu ra Pe segravemi rarepala ra Te tatao regravengu nuka segravemiKaen dhu hake pamadhe ari dꞌegraveluna Ra tao nuka segravemi Balaam dhusabꞌa ngaa egraveegravena ka sadꞌi abhu doiRegravengu tao kahegravei sama segravemi Koradhu unu mamadhe-mamopo lula pal-abꞌa degravenge Lamatua Lula bhabhelu-katubꞌa ra egraveegravena na regravengu pakajꞌegraveunegraveti Lamatua kahegravei

12 Ladhe regravengu pakaboko degravengemiu ho sanegravedꞌe sasue Lamatua lodꞌomiu miꞌa sama-sama na regravengu reꞌaboe makae aa mangaꞌa degraveu ngara Demiu baku pamudꞌe Te regravengu nukasegravemi hadhu aae egravetu dꞌara dhasi dhubisa pamae kapa Regravengu cakaraaliru megravedhi egravetu dedha rai mango dhupapuru boe egravejꞌi ca pasuti sa Regravengudhoka lii padhai di dhu kapai te ngaatao rare boe ngaa egraveci sa dhu beꞌaRegravengu egraveci egraveegravena ka degravenge ana aajꞌudhu guna boe ngaa-ngaa Ladhe dꞌaihegraveru hua hua boe cue sa hegravei teꞌaboe na dhu bete eele le toke dꞌaiamo-egravesu kateme 13 Sasabꞌa ra dhokapamakae egravedhi di Te regravengu nuka segraveminaha dhasi dhu tegraveke eele horo dhupegravenu degravenge kajꞌalu dhutu-dhutu egravetusebhe dhasi Regravengu sama segravemi hua-hegravetu kahegravei dhu laꞌe-mai egravetu dedha-liru dhu abhu huku ka Lamatua tegravekesi egravetu era egraveci dhu maroga aatu-aatuhegraveia ele aaꞌi si

14 Henok ana-egravepu ka pidhu igemulai negraveti Adam Negravengu peka mema

le lula-negraveti dhegraveu segravemi seꞌe se Te napeka naldquoMiu ladhe segraveku

Lamatua egravedhi mai degravenge ana pa-juu Na negraveti sorga dhu mola-megraveci

Regravengu segravera ae titu kegravenatoke ige tare boe

15 Negravengu mai ho pamaꞌegravete lii langudhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

Egraveegravena na Negravengu padꞌelo sasalanegraveti ca dhegraveu-ca dhegraveu

degravenge bhoke paledꞌa-ledꞌatatao-tatao regravengu dhulegraveke boe

Na pabegravebhe hahuku mi dhegraveubhelu-katubꞌa segravera

lula padhai lii regravengu dhulegraveke boe mi Lamatuardquo

16 Dhegraveu seꞌe se reꞌa dhoka loe boekaꞌugu di Regravengu muri dhoka pasaseidi Ra pusi-pahae boe dadꞌegravei Lamatuaaa madhutu dhoka dadꞌegravei dꞌara regravengudi Regravengu dhoka padhai lii padedhaiisi ra Ra dꞌegravei pahie regravehu degravengemangojo dꞌara dhegraveu segravena ka hudꞌi laaregravengu abhu pala madhutu dadꞌegravei ra

Padhegravedi mamuri miu mi dedha fan-deren negraveti lalegraveka miu dhu mola-megraveci

17-18 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Bakubhegravelu lii padhadha Kegravetu egravedhi YesusKristus dhu dhegraveu pajuu-paleha Napeka-padhai mema mi miu na ladheoe egravele rai-haha dhegraveu dhu tema pa-aape dhegraveu egraveegravena na cegraveu mai Regravengudꞌegravei pahahe dadꞌegravei Lamatua ho mad-hutu dadꞌegravei regravengu unu ra dhu koe-kapengo 19 Limuri ne abhu ledhegraveu segravera Regravengu ka dhu kakegravejꞌidhegraveu egravetu mia-mia segravena ka pamae-pamanyegravela miu Mamuri ra dhokamadhutu dadꞌegravei dhegraveu rai-haha di lulaRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci abhuboe egravetu dꞌara regravengu

20 Te ngaa aꞌari pasue Miu hudꞌipadhegravedi ku mamuri miu mi dedhafanderen negraveti lalegraveka miu dhu mola-megraveci Aa ladhe miu sabajꞌa madhutu

19 Daniel 101321 121 Rai-haha Rupa Hiu 127 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 346 Sakaria 32 111 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 43-8 Sensus 221-35 161-35 112 Sasuri lii Yunani egravetu neꞌe bisadua sasoa Ka egraveci Yudas pasoro dhegraveu bhelu se degravenge ldquohadhu aaerdquo Do na pasoro regravengu degravenge ldquonoda dhupakajꞌalurdquo 114 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 51821-24 117-18 2 Petrus 33

Yudas 21 483 Yudas 25ngaa dhu Roh Mola-Megraveci peka degravengemiu 21 Sanegravedꞌe Ama Lamatua suemiu titu kegravena De jꞌaga ngiꞌu miuaa sanegravedꞌe sasue Na Aa miu hudꞌitatae taruu segravena ka Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo rasa kasia mi miu aahia miu mamuri degravenge Ama Lamatuatoke dꞌai mia-mia laꞌe

22 Miu hudꞌi padꞌelo ku rasa kasiami dhegraveu dhu dꞌara kajari 23 Miuhudꞌi bantu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu par-luu abhu mamuri sama segravemi miu egraveredhegraveu negraveti dꞌara ai karoo Abhu dhegraveuleo hari dhu miu hudꞌi padꞌelo kudꞌara beꞌa miu degravenge regravengu Te ngaamage-mage Masi ka miu rasa kasiami regravengu te ngaa miu kahegravei hudꞌimadenge ku degravenge kajꞌalu ra nukasegravemi dhegraveumadenge degravenge kodho dhukajꞌaludagger

Koa-kio mi Lamatua24 Mai ti koa-kio padedha-dedha Ama

LamatuaTe Negravengu ka dhu bisa madhenga miu

segravena ka baku manahuAa Negravengu ka dhu bisa lere miu

segravena ka miu titu egravetu madhaLamatua

te Negravengu ka dhu pamegraveumiu

toke hahera abhu boe cikisa hegravei

Miu mai degravenge dꞌara karaete dadedha Na kapai titu kegravena

25 Dhodhoka Ama Lamatua mesa-mesa Na

dhu jꞌajꞌi Lamatua dhu legravekedhodhoka Negravengu di dhu bisa pa-

mamuri egravedhiHegraveiaNa pakeKegravetu egravedhi Yesus Kristus

ho pala-bagi egravedhi mamuriDe lii koa-kadꞌiri hia aaꞌi mi Negravengu

Dadedha degravenge kapai aaꞌi-aaꞌiunu Negravengu

Koasa Na kapai titu kegravenaAa hak paredha Negravengu

karegravei negraveti uru kadeo neꞌetoke dꞌai mia-mia laꞌe

Tareꞌa-reꞌa Negravengu egraveegravena kegravena

Negraveti jaꞌaYudas

dagger 123 Sasuri lii Yunani peka na ldquoBaku gꞌagꞌe megravedha-papake regravengu dhu kajꞌalu segraverardquo Lii neꞌe sasoa naldquoMamuri bhelu regravengu degravenge aꞌajꞌa regravengu baku pangaru miurdquo

Rai-haha Rupa Hiu 11-2 484 Rai-haha Rupa Hiu 18

Sasuri Yohanis lula-negravetingaa dhu jꞌajꞌiropa egravele rai-haha tokeRai-haha Rupa Hiu

1-2 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Yohanisana pua-paleha negraveti Yesus Kristus

Jaꞌa suri egravetu dꞌara sasuri neꞌe ngaadhu jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa keꞌa jꞌaraseꞌe se segravemi neꞌe ka Ama Lamatuamesa Na ka dhu peka tegraveke mi YesusKristus Hegraveia Ama Lamatua pua Yesusho lole mi dhegraveu unu Na segravera Egraveleegraveegravena ka Yesus pua ana pajuu Na cadhegraveu negraveti sorga mai bhoke padꞌelojꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi mi jaꞌa segravena ka jaꞌasuri mema Te negravebhu heka jꞌara aaꞌi-aaꞌi se tatu jꞌajꞌi De nanene paie-iieLii Holo-Nori Ama Lamatua dhuYesuspeka ne

3 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu baca sasurineꞌe toke dhegraveu bisa nanene na regravenguoto titu kegravena Aa dhegraveu dhu nanene isina aa tao madhutu segravemi dhu na moaregravengu oto kahegravei Te lodꞌo mamai nadegravetu ae le

Yohanis suri lii mahoꞌo ho paꞌadhuasa pidhu jumaꞌat egravetu propensi Asia

4 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa hia mi pidhujumaꞌat egravetu propensi Asia

Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na hia miu homiu mamuri padame degravenge mera-milu Te Ama Lamatua abhu memale karegravei negraveti uru ka Negravengu dhu deoneꞌe begraveli-camegravedꞌa toke dꞌai mia-miaJaꞌa manegravengi kahegravei segravena ka Roh Nadhu Mola-Megraveci padꞌelo dꞌara hua iiaNa hia miu ho miu mamuri padamedegravenge mera-milu Jaꞌa ladhe kegravedhiRoh Mola-Megraveci ne nuka segravemi abhu

pidhu roh sa dhu patangara degravengekadera paredha Ama Lamatua 5 Jaꞌa manegravengi kahegravei ho Yesus Kristuspadꞌelo dꞌara hua iia Na hia miu segravenaka miu mamuri padame degravenge mera-milu Negravengu ne loe boe padhai liipaledꞌa jꞌara-jꞌara dhu Ama Lamatuapeka degravenge Ne Uru egraveegravena Na madhete ngaa Ama Lamatua pamamuri hariNe ka Na jꞌajꞌi dhegraveu uru tegraveka dhuma-muri hari negraveti mamadhe Pe Negravenguka dhu paredha dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne

Lula Yesus sue egravedhi negraveti egraveegravena kaNa pasuti raa Na hia mi egravedhi Negravetimamadhe Na Na bhoke jꞌara segravena kapatabuli egravedhi negraveti koasa sasala-sasigoegravedhi 6 Ka Na dedꞌe nare egravedhi jꞌajꞌiana kabarai Na segravena ka egravedhi sabꞌa hiaAma Na Ama Lamatua Yesus Kristusne kapai titu kegravena lula koasa Na egraveleboe Legraveke segravemi egraveegravena

7 De bhoke musi madha ho ladhepaie-iie Yesus degravenge Ama Na limurine egravetu sorga negravei Te ngaa negravebhu hekaNa purumai dꞌara raꞌi-liru Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha egraveegravena na ladhe regravedhiNe segravemi egraveegravena kahegravei degravenge regravengu dhuuru na kegravejꞌi Ne Begraveli-camegravedꞌa dhegraveuaaꞌi-aaꞌi negraveti mia-mia egravetu rai-haha nemanyasa aa tangi dꞌara pegravedꞌa lulatadhe Ne Seꞌe se mema tareꞌa-reꞌajꞌajꞌi Legraveke tareꞌa segravemi egraveegravena

8 Ama Lamatua peka naldquoJaꞌa ne

Alpa toke dꞌai OmegaJaꞌa ne

A toke dꞌai ZAaꞌi-aaꞌi ra kapua negraveti Jaꞌa

karegravei negraveti uru tegraveka toke dꞌai egraveleJaꞌa ne dhu abhu mema le karegravei negraveti

uru ka maiJaꞌa dhu deo neꞌe

14 Sasuri lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquopidhu roh dhu patangara degravenge kadera paredha AmaLamatuardquo Madhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab nomer pidhu sasoa na nuka jꞌara dhu megraveci aa dhu tesaNegraveti egraveegravena ka dhegraveudꞌegravelu-megraveu cahagꞌe pekana pidhu roh seꞌe sasoana RohAmaLamatuadhuMola-MegraveciDegravenge jꞌara neꞌe egravetu ayat egravepa toke legravemi Yohanis padhai lii megravengi-nale 1) negraveti Ama Lamatua 2) negraveti RohNa aa 3) negraveti Yesus Kristus 14 Kalua negraveti Masir 314 Rai-haha Rupa Hiu 45 15 Yesaya554 Lii Sodꞌa Koa-Kio 8927 16 Kalua negraveti Masir 196 Rai-haha Rupa Hiu 510 17 Daniel713 Mateos 2430 Markus 1326 Lukas 2127 1 Tesalonika 417 Sakaria 1210 Yohanis 193437 18Rai-haha Rupa Hiu 2213 Kalua negraveti Masir 314

Rai-haha Rupa Hiu 19 485 Rai-haha Rupa Hiu 22Aa Jaꞌa dhu begraveli-camegravedꞌa toke dꞌai

mia-miaKa Jaꞌa mesa-mesa Ku dhu degravenge

koasa kapai risi eelerdquoYohanis ladhe negravedhi Dhegraveu Rai-haha

Tareꞌa-reꞌa9 Lula egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti parcaya na

Yesus ne Dhegraveu Aae egravedhi negraveti egraveegravenaka egravedhi paꞌaꞌari Abhu dhegraveu leodhu nasa kahegravei lula egravedhi madhutuYesus ka regravengu pajꞌegravera egravedhi aaꞌi-aaꞌiti Te ngaa Yesus paꞌegravera dꞌara egravedhika bisa taha taruu Lula jaꞌa ajꞌa-nori le dhegraveu lula-negraveti Lii Holo-NoriAma Lamatua aa lole jꞌara-jꞌara lula-negraveti Yesus ka abhu dhegraveu dhu tegravekadꞌara Negraveti egraveegravena ka limuri ne rakegravepe rare jaꞌa ka hue eele asa puluPatmos neꞌe 10 Ka dꞌara ca lodꞌolegraveke degravenge lodꞌo manegravengi-mangajꞌijaꞌa abhu Roh Ama Lamatua Ka-caꞌa laa jaꞌa tadegravengi lii rodhe negravetikabodho Lii egraveegravena nuka segravemi lii tiutegravebhe sa 11 Lii ne pua jaꞌa pekana ldquoYohanis Jaꞌa neo bhoke jꞌaraegraveci ho padꞌelo degravenge egraveu Aaꞌi-aaꞌidhu egraveu ladhe megravedhi se egraveu hudꞌi surimore ku Egravele egraveegravena egraveu hudꞌi paꞌadhuhia pidhu jumaꞌat nuka egravetu kota Epe-sus kota Smirna kota Pergamus kotaTiatira kota Sardis kota Piladelfiadegravenge kota Laodikiardquo

12 Ropa tadegravengi kore lii neꞌe jaꞌakabibꞌa asa kabodho neo keꞌa cee kadhu lii deo na Te ngaa jaꞌa kegravedhilabhu egraveimegravenyi pidhu bua dhupamad-hegravedi egravetu dedha tategraveka labhu dhu taonegraveti hualaa 13 Abhu Dhegraveu egraveci dhutitu egravetu talora aae labhu seꞌe RegravehuNa nuka segravemi Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Na pake kodho egraveci dhu robhodꞌai rai aa dhu cape degravenge saledhahualaa ca begravela egravetu kakara Na 14Regraveukegravetu Na pudhi lao-lao nuka segravemi regraveukahibꞌi-kalegravebho pudhidagger Musi madhaNa heo loꞌa-loꞌa segravemi ai 15Haga Namea gegraveu-gegraveu segravemi tabaga dhu tunuegravetu dꞌara ai karoo Lii Na kadegraveru segravemi

lii begravebhe naha dhasi kapai 16 Egravetu aigꞌana Na kegravepe degravenge hua-hegravetu pidhubua Negraveti hegravebꞌa Na bhodho samalaegraveci dhu dua regraveka dhu madegraveka RegravehuNa cegravebꞌa-cegravebꞌa nuka segravemimadha lodꞌodhu re megraveu rai

17 Ropa jaꞌa ladhe kegravedhi Dhegraveu neꞌehegraveia jaꞌa begravebhe degravenge ka segravemi dhegraveudhu madhe egravetu haga Na Te ngaa Nagai jaꞌa degravenge ai gꞌana Na hegraveia Na liipeka na ldquoAna ee Baku madhaꞌu Teaaꞌi-aaꞌi se kapua ra negraveti Jaꞌa karegraveinegraveti uru toke dꞌai egravele 18 Uru egraveegravenamema Jaꞌa madhe te ngaa limuri neegraveu ladhe ku laa Jaꞌa mamuri hari leaa egraveegravena na mamuri taa-taa Aa Jaꞌa kadhu kegravedꞌu gagoe dhu bisa bhoke erapea dhegraveu madhe segravena ka pamamurihari si 19 Egraveu hudꞌi suri more aaꞌiku dhu ladhe megravedhi se aa suri kahegraveingaa dhu jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa 20 Jaꞌapeka uuru ku sasoa na labhu hualaapidhu bua se nuka pidhu jumaꞌat Aapidhu hua-hegravetu dhu egraveu megravedhi egravetu aigꞌana Jaꞌa ne nuka ana pajuu dhegraveupidhu negraveti sorga dhu regraveti lii AmaLamatua hia mi pidhu jumaꞌat segraverardquo

2Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hia

jumaꞌat egravetu kota Epesus1 Egravele egraveegravena ka Dhegraveu Rai-haha

Tareꞌa-reꞌa egraveegravena paredha jaꞌa akuNegravengu na ldquoYohanis egraveu suri more kusasuri egraveci Isi na segravemi neꞌelsquoMi jumaꞌat egravetu kota EpesusSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Jaꞌa

ka dhu kegravedꞌu pidhu hua-hegravetuegravetu ai gꞌana Jaꞌa Jaꞌa dhukako palegraveme kahegravei laladhepidhu labhu hualaa se cue-cue Nanene paie lii padhaiJaꞌa

2 Jaꞌa ladhe kegravedhi le jꞌaramamurimiuegravetu kota Epesus peka na miusabꞌa bia hia Lamatua Ladheabhu dhegraveu bhelu egravetu taloraaae miu miu soro tegraveke boe neLadhe dhegraveu mai dadugu peka

113 Daniel 713 105 dagger 114 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquoKegravetu degravenge regraveu kegravetu Na pudhi nukasegravemi regraveu kahibꞌi-kalegravebho pudhi aa nuka segravemi saljurdquo Dua-dua ra peka mi megravedha egraveci dhu pudhi lao-lao 114 Daniel 79 115 Daniel 106 Yeskial 124 432 117 Yesaya 446 4812 Rai-hahaRupa Hiu 28 2213

Rai-haha Rupa Hiu 23 486 Rai-haha Rupa Hiu 212na negravengu dhegraveu pajuu-palehaLamatua miu parisa paie-iie mamuri na segravena ka meꞌana negravengu ne dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli Hegraveia miu tule eele aananene boe ne 3Masi ka dhegraveupajꞌegravera miu lula miu parcayaJaꞌa te ngaamiu taha taruu aahari boe ciki sa

4 Te ngaa Jaꞌa ladhe na miu man-ahu egravetu ca madha jꞌara Lulauru egraveegravena lodꞌo miu hiu-hiuparcaya Jaꞌa miu mamuri pa-sue egraveci degravenge egraveci Te ngaalimuri nemiu segravemiheka egraveegravena5 De miu hudꞌi sanegravedꞌe hariku jꞌara uru egraveegravena Te limurine miu pakajꞌegraveu ae negraveti jꞌarauru egraveegravena De miu ae eele kanegraveti sasala miu seꞌe segravena kami pasue hari segravemi uru egraveegravenaTe aadꞌo na begraveli-camegravedꞌa Jaꞌamai kore hari labhu hualaaegraveegravena negraveti miu 6 Te ngaa dꞌaraJaꞌa ako karejꞌe lula miu tuleeele lii ajꞌa-nori negraveti Nikolaidhu ana madhutu na segravera taomadhutu Jaꞌa tule eele kahegraveitatao kapodꞌe-kabegraveli ra segravera

7 Nanene paie-iie ngaa dhu RohLamatua neo peka degravenge ju-maꞌat Na segravera Dhegraveu cee dhutaha paꞌegravera madhutu Jaꞌa tokena madhe pe Jaꞌa soro tegravekenaꞌa hua ajꞌu egravetu dꞌara taloraoka Ama Lamatua Te dhegraveudhu naꞌa hua ajꞌu egraveegravena negravenguabhu mamuri taa-taa degravengeLamatuarsquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hiajumaꞌat egravetu kota Smirna

8 Egravele egraveegravena ka Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa egraveegravena tuhu hari lii Na akuNegravenguna ldquoYohanis egraveu surimore hariku sasuri leo egraveci dhu isi na segravemi neꞌelsquoMi jumaꞌat egravetu kota SmirnaSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Aaꞌi-aaꞌi ra

jꞌajꞌi negraveti Jaꞌa karegravei negraveti uru katoke dꞌai egravele Uru egraveegravena mema

Jaꞌa madhe te ngaa limuri neJaꞌa mamuri hari le De miunanene lii padhai Jaꞌa ne

9 Jaꞌa keꞌa le jꞌajꞌegravera mamuri miuegravetu kota Smirna Masi kaegravetumadha dhegraveu rai-haha miuunu aadꞌo te ngaa egravetu madhaLamatua miu kaja Abhudhegraveu dhu mangaku na regravengusegravera dhegraveu unu Lamatua tengaa padhai lii pakarehe ko-longara miu Te ngaa mad-hutu iia-iia na regravengu se unuboe Lamatua Regravengumadhutudhoka dhegraveu aae nidhu di 10Denanene paie-iie Miu bakumadhaꞌu ladhe abhu jꞌajꞌegraveraera Sadꞌi miu meꞌa na dhegraveuaae nidhu neo tenge dhegraveu hokegravepe miu cahagꞌe segravena ka pa-maso asa dꞌara begravedho dꞌai can-guru lodꞌo Dadꞌegravei na segravena kamiu rai tegraveke eele Jaꞌa Masika nidhu neo pamadhe miuegraveegravena ka te ngaa miu bakubhegravelu Jaꞌa kahegravei Te dhegraveucee dhu taha madhutu Jaꞌatoke madhe begraveli-camegravedꞌa Jaꞌapala-bagi ne mamuri segravena kana mamuri taa-taa degravenge Jaꞌa

11 Nanene paie-iie ngaa dhu RohLamatua neo peka degravengejumaꞌat Na segravera Dhegraveu cee dhumadhutu Jaꞌa toke madheegraveegravena na negravengu abhu boejꞌajꞌegravera egravetu dꞌara dhasi ai dhuheo robhe-robhe kura boe cikisa egraveegravena Degravenge segravemi neꞌenegravengu abhu boe mamadhe kadua harirsquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa mijumaꞌat egravetu Pergamus

12 Hegraveia Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane tuhu hari lii padhai Na peka naldquoYohanis egraveu suri more hari ku sasurileo egraveci dhu peka segravemi neꞌe kalsquoMi jumaꞌat egravetu kota Pergamus

26 Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab peka na egravedhi teꞌa boe ngaa dhu Nikolai ajꞌa-nori segravera 27 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 29 Rai-haha Rupa Hiu 222 Yeskial 2813 318 28 Yesaya 446 4812 Rai-haha RupaHiu 117 2213 211 Rai-haha Rupa Hiu 2014 218

Rai-haha Rupa Hiu 213 487 Rai-haha Rupa Hiu 223Sasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Jaꞌa ka dhu

kegravedꞌu samala regraveka dua dhumadegraveka Nanene lii padhaiJaꞌa

13 Jaꞌa keꞌa megraveu le kota Pergamusmiu egraveegravena Te dhu negravedꞌuparedha egravetu egraveegravena nuka dhegraveuaae nidhu Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa miu kegravepe paꞌegravera ko-longara Jaꞌa aa parcaya taruuJaꞌa Uru egraveegravena abhu dhegraveu Jaꞌaegraveci egravetu egraveegravena ngara na An-tipas Negravengu ajꞌa legraveke mola-mola jꞌara mamuri Jaꞌa tengaa ra pamadhe ne Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa miu pasiliboe Jaꞌa

14 Te ngaa Jaꞌa ladhe na miu manahuegravetu ca jꞌara dua jꞌara Abhunegraveti miu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhudꞌegravei madhutu lii ajꞌa-nori negravetiBalaam Uru egraveegravena Balaamajꞌa Balak ho kakegravejꞌi dhegraveuIsraꞌel toke ra sisu dadꞌegraveiLamatua Balak kakegravejꞌi dhegraveuIsraꞌel segravera ho paeꞌa degravengeraꞌa-rinu megravedha sogo-taguaa ra tao jꞌara makae degravengedhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali ra 15 Abhu kahegraveipegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti miu dhumadhutu lii ajꞌa-nori negravetiNikolai 16 De miu hudꞌi loeku negraveti sasala-sasigo miu segraveraLadhe aadꞌo na negravebhu hekaJaꞌa dhiu padꞌui miu degravengelii sakaa dhu nuka segravemi paredegravenge samala

17 Nanene paie-iie ngaa dhu RohLamatua peka degravenge jumaꞌatNa Dhegraveu cee ka dhu tahamadhutu Jaꞌa toke madhe peJaꞌa hia ne naꞌa rotimannanegravetisorga dhu tegraveke paie iie ne PeJaꞌa pangegravedꞌu ne hegravei hadhupudhi cue dhu suri tegraveke ngarahiu na Dhodhoka negravengumesana di dhu neꞌa ngara na dhegraveuleo reꞌa boersquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hiajumaꞌat egravetu Tiatira

18 Ka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌaegraveegravena tuhu hari lii padhai Na peka naldquoYohanis egraveu suri more hari ku sasurileo egraveci dhu peka segravemi neꞌe kalsquoMi jumaꞌat egravetu kota TiatiraSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus nuka Ana

Ama Lamatua Musi madhaJaꞌa heo loꞌa-loꞌa segravemi ai aahaga Jaꞌa mea gegraveu-gegraveu segravemitabaga egravetu dꞌara ai Nanene kulii padhai Jaꞌa

19 Jaꞌa kegravedhi le mamuri miu Miu sueJaꞌa tareꞌa aa parcaya egravera Jaꞌakahegravei Miu madhutu taruulii paredha Jaꞌa ho lalau-laloꞌodhegraveu Masi ka dhegraveu pajꞌegraveramiu te ngaa miu taha taruuJaꞌa keꞌa kahegravei limuri ne miusabꞌa bia risi hari hia Jaꞌa

20 Te ngaa miu manahu egravetu ca jꞌaramiu segravemi mere degravenge beꞌabhegraveni dhu ngara na Isabeldhu padedha iisi peka nanegravengu egraveegravena dhegraveu negraveti lii pad-hai Lamatua Ka miu hudꞌi nasegravene ajꞌa jꞌara-jꞌara dhu legravekeboe mi dhegraveu Jaꞌa Lula lii aꞌa-jꞌa na dhu kapodꞌe-kabegraveli egraveegravenaka dhegraveu Jaꞌa tao jꞌara karehedegravenge dhegraveudhu jꞌajꞌi boe dhegraveuegravemu-kamali ra aa raꞌa ngan-gaꞌa sogo-tagu 21 Jaꞌa dhu kaile bhegraveni egraveegravena pegraveri-pegraveri hari lesegravena ka ele-hoꞌa negraveti sasala nate ngaa na dꞌegravei boe

22 De ladhe paie-iie Te Jaꞌa pamaꞌegravetekore le ho hia ne legraveke papegravedꞌaegraveci toke na bisa boe puru negravetiera jꞌunu na Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge regravengu dhu jꞌunu paꞌegravecidegravenge ne Ladhe regravengu tegravekeeele boe bhegraveni aapa ne negravebhuboe Jaꞌa huku si kahegravei 23 Egraveegravenana Jaꞌa pamadhe aaꞌi ana-ananegraveti bhegraveni aapa ne Degravengejꞌara neꞌe dhegraveu-dhegraveu parcayasegravera reꞌa na Jaꞌa ne keꞌa aaꞌidꞌara dhegraveu Pe Jaꞌa bꞌala miu

214 Sensus 225 7 251-3 3116 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 234 215 Rai-haha Rupa Hiu26 217 Kalua negraveti Masir 1614-15 1633-34 Yohanis 648-50 Yesaya 622 6515

Rai-haha Rupa Hiu 224 488 Rai-haha Rupa Hiu 37madhutu tatao dhu miu adꞌu-ue

24 Te ngaa miu cahagꞌe egravetu Tiatirasegravera dhu madhutu boe liiaꞌajꞌa bhegraveni aapa ne Miutule eele le aꞌajꞌa dhu pahuniegraveegravena dhu ra peka na lsquoilmumaroga negraveti dhegraveu aae nidhursquoNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa parluuheka kai miu 25 sadꞌi miukegravepe paꞌegravera-egravera lalegraveka miu midedha Jaꞌa toke Jaꞌa legravepa harimai 26-28 Dhegraveu cee dhu tahamadhutu Jaꞌa toke madhe peJaꞌa hia ne koasa Koasa egraveegravenakapai nuka segravemi koasa dhuJaꞌa abhu negraveti Ama Ku hoparedha dhegraveu egravetu rai-haha nedegravenge tatea begravesi Ladhe abhudhu labꞌa ne pe na abꞌo palahosi nuka segravemi dhegraveu pamae egraverurai Egraveegravena na Jaꞌa hia miuhua-hegravetu dhimu kahegravei

29 Nanene paie-iie ngaa dhu RohLamatua neo peka degravenge ju-maꞌat Na segraverarsquo rdquo

3Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hia

jumaꞌat egravetu Sardis1Hegraveia DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne

lii hari degravenge jaꞌa aku negravengu Na ldquoEgraveusuri more hari ku sasuri leo egraveci dhuisi na segravemi neꞌelsquoMi jumaꞌat egravetu kota SardisSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Roh

Ama Lamatua egravetu Jaꞌa AaRoh ne pidhu rupa Jaꞌadhu kegravepe kahegravei pidhu hua-hegravetu egravetu dꞌara ai Jaꞌa Nanenelii padhai Jaꞌa

Jaꞌa keꞌa le tatao miu egravetu SardisDhegraveu peka na miu se ma-muri madhutu dadꞌegravei Jaꞌa tengaa miu nuka segravemi samangaaadꞌo egravetu kegravetu 2 De kegravedꞌika Paꞌegravera parcaya miu dhuoe egravele na Te Jaꞌa dhu parisale ngaa dhu miu sabꞌa abhuboe dhu megraveci egravetu madha Ama

Lamatua 3 De baku bhegravelu liiajꞌa-nori dhu mola dhu miunanene aa abhu negraveti uru egraveegravenaMadhutu paie-iie dadꞌegravei AmaLamatua aa tegraveke eele sasala-sasigo miu segravera Ladhe miukegravedꞌi malai boe ho mi taomadhutu jꞌara segravera cagꞌagꞌalaa Jaꞌa dhiu nuka segravemi dhegraveumanaꞌu dhu miu meꞌa mereboe

4 Te ngaa abhu cahagꞌe era negravetimiu egravetu Sardis dhu mamurimola nuka segravemi dhegraveu dhupakajꞌalu boe megravedha-papakera Lula miu mamuri molaka miu nia kako palere-leredegravenge Jaꞌa pake megravedha-papake pudhi 5 Dhegraveu ceedhu taha madhutu Jaꞌa tokemadhe begraveli-camegravedꞌa negravengupake megravedha-papake pudhikahegravei Begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa rosoeele boe ngara na negraveti dꞌarasasuri dhu suri ngara dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu egraveegravena na mamuritaa-taa degravenge Lamatua Egraveegravenana Jaꞌamangakune egravetumadhaAma Ku degravenge egravetumadha anapajuu Ama Ku egravetu sorga pekana negravengu ne dhegraveu Jaꞌa

6 Nanene paie-iie ngaa dhu RohLamatua peka degravenge jumaꞌatNa segraverarsquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hiajumaꞌat egravetu Piladelfia

7 Ka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nelii hari peka na ldquoYohanis egraveu hudꞌisuri more hari ku sasuri leo egraveci dhulii na segravemi neꞌe kalsquoMi jumaꞌat egravetu kota PiladelfiaSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Jaꞌa dhu

Mola-Megraveci degravenge dhu LegravekeTareꞌa Jaꞌa ka dhu kegravedꞌu ga-goe dhegraveu aae Daud Ladhe Jaꞌabhoke kore babegravedho abhuboeca dhegraveu sa bisa begravedho hariLadhe Jaꞌa begravedho kore abhuboe ca dhegraveu sa bisa bhoke

223 Lii Sodꞌa Koa-Kio 710 6212 Yermia 1710 226-28 Lii Sodꞌa Koa-Kio 28-9 33Mateos 2443-44 Lukas 1239-40 Rai-haha Rupa Hiu 1615 35 Kalua negraveti Masir 3232-33 Lii SodꞌaKoa-Kio 6929 Rai-haha Rupa Hiu 27 2012 Mateos 1032 Lukas 128 37 Yesaya 2222 Ayub 1214

Rai-haha Rupa Hiu 38 489 Rai-haha Rupa Hiu 3208 Jaꞌa keꞌa aaꞌi ngaa dhu miu tao Jaꞌa

keꞌa kahegravei pangaru miu kapaiboe Masi ka segravemi egraveegravena miupasili boe Jaꞌa aa madhututaruu lii aꞌajꞌa Jaꞌa Sanegravedꞌepaie te Jaꞌa dhu conge lebabegravedho hia miu de dhegraveu egravecisa bisa boe begravedho hari

9 Nanene paie-iie Te abhu dhegraveuleko-monya dhu peka naregravengu segravera dhegraveu unu LamatuaTe ngaa regravengu segravera dhegraveukapodꞌe-kabegraveli dhu madhutudhegraveu aae nidhu Pe meꞌa unumi Jaꞌa tao si segravena ka ra dhiupatitu kegravetu urutuu egravetu madhamiu aa ra mangaku na Jaꞌatareꞌa-reꞌa sue miu 10 Lulamiu madhutu le paredha Jaꞌakamiu tahamadhutu Jaꞌa negravetiegraveegravena ka Jaꞌa bhabhaemiu negravetijꞌajꞌegravera dhu Lamatua neo hiamai ho segraveku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne

11 Negravebhu heka Jaꞌa dhiu Demiu kegravepepaꞌegravera-egravera lii ajꞌa-nori Jaꞌadhu miu abhu le karegravei negravetiuru ka Te mage dhoka abhudhu parame rare rui-jꞌajꞌegraveradhu Lamatua neo bꞌala hiamiu 12 Dhegraveu cee ka dhu tahamadhutu Jaꞌa toke madhebegraveli-camegravedꞌa negravengu pea taruudegravenge Lamatua sama segravemiagarii aae dhu titu megraveno egravetudꞌara Egravemu Ama Lamatua PeJaꞌa suri ngara Lamatua Jaꞌadegravenge ngara kota Lamatua egravetungiꞌu dhegraveu ne Kota egraveegravena rapangare na lsquoYerusalem Hiursquodhu begraveli-camegravedꞌa Lamatuapapuru mai negraveti sorga Aaegraveegravena na Jaꞌa suri kahegravei ngarahiu Jaꞌa mi ngiꞌu dhegraveu ne

13Nanene paie-iie ngaa dhu RohAmaLamatua peka mi jumaꞌat Nasegraverarsquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hiajumaꞌat egravetu Laodikia

14 Egravele ka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane tuhu hari lii peka na ldquoYohanis egraveuhudꞌi suri more ku sasuri dhu limuritegraveka dhu isi na segravemi neꞌe kalsquoMi jumaꞌat egravetu kota LaodikiaSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus dhu dhegraveu

paroa na lsquoTareꞌa segravemi egraveegravenarsquoJaꞌa ne loe boe padhai liidegravengemola Lii Holo-Nori AmaLamatua Degravenge aaꞌi-aaꞌi dhuLamatua adꞌu-ue segravera jꞌajꞌajꞌira negraveti Jaꞌa

15 Jaꞌa ladhe kegravedhi le tatao miu egravetuLaodikia Te ngaa miu segravemingaa megravero Pana aadꞌo aapacuhi aadꞌo kahegravei Ladhepana na hudꞌi tareꞌa-reꞌapana Aa ladhe pacuhi nahudꞌi tareꞌa-reꞌa pacuhi 16 Tengaa lula dꞌara miu kajaribegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa sabhuu eelemiu negraveti dꞌara hegravebꞌa Jaꞌa samasegravemi dhegraveu sabhuu ilu

17Miu padhai lii padedha iisi peka nalsquoJiꞌi se kaja-suꞌi Jiꞌi mamuribeꞌa kura boe ngaa-ngaarsquo Tengaa madhutu iia-iia na dꞌaramiu dhu begravedhu le ka meꞌaheka mia ka dhu beꞌa Negravetiegraveegravena ka miu jꞌajꞌi mi dhegraveu dhudegravenge boe ngaa-ngaa aa dhudegravenge boe megravedha egravetu ua mi18 De hua iia mai ho hegraveli merepoe-pai negraveti Jaꞌa segravena ka miutareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi dhegraveu kaja-suꞌiAa hegraveli mere megravedha-papakepudhi ho pahutu era makaemi Aa hegraveli mere kahegravei egravei naꞌimusi madha segravena ka roso mimusi madha miu ho megravedhimegraveu hari

19 Ladhe dhegraveu pasue Jaꞌa tao salaJaꞌa kai aa huku si segravena kara jꞌajꞌi beꞌa De miu hudꞌipamola dꞌara mi ho madhutuJaꞌa degravenge dꞌara kateme

20 Nanene paie-iie Te Jaꞌa nukatitu egravetu hegravebꞌa egravemu ne aa Jaꞌaparoa taruu ho neo maso asadꞌara egravemu Ladhe dhegraveu ceedhu tadegravengi lii Jaꞌa ho na

39 Yesaya 4923 6014 434 312 Rai-haha Rupa Hiu 212 Yesaya 622 6515 314 LiiHini 822 319 Lii Hini 312 Ibrani 126

Rai-haha Rupa Hiu 321 490 Rai-haha Rupa Hiu 410conge egravemu Jaꞌa dhiu asa dꞌarasegravena ka madhegravedi taꞌa-tinupaꞌegraveci 21 Dhegraveu cee dhu tahamadhutu Jaꞌa toke madhebegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa pangegravedꞌu nehak ho negravedꞌu paredha bera-bera degravenge Jaꞌa Te Jaꞌa taha lemadhutu Ama Ku kahegravei negravetiegraveegravena ka limuri ne Jaꞌa kegravedꞌuparedha sama-samadegravengeNe

22 Nanene paie-iie ngaa dhu RohLamatua peka mi jumaꞌat Nasegraverarsquo rdquo

4Regravengu pahaha iisi mi Ama Lamatua

egravetu sorga1 Ropa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa

ne peka nare lii moa Na mi pidhujumaꞌat segravera hegraveia Lamatua bhokepadꞌelo degravenge jaꞌa ngaa-ngaa dhu leohari Egravetu dꞌara ciki ooꞌe egraveegravena kahegraveijaꞌa kegravedhi babegravedho egraveci dhu bhoke letangare laꞌe asa sorga Ka jaꞌa tadegravengihari lii dhu megravedhu negraveti dhegraveu deo nanuka segravemi lii tiu tegravebhe peka na ldquoMaiku Caꞌe asa neꞌe segravena ka Jaꞌa padꞌelodegravenge egraveu ngaa-ngaa dhu jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌardquo

2 Lodꞌo egraveegravena kahegravei Roh Lamatuadedꞌe negraveti jaꞌa asa sorga Cagꞌagꞌa laajaꞌa kegravedhi kadera paredha egraveci aa abhudhu madhegravedi egravetu dedha 3 Dhu mad-hegravedi egravetu kadera egraveegravena heo mangegraverudegravenge mea egraveci egraveegravena ka degravenge hadhukaleꞌe dhu kabꞌua dhu ra peka nayaspis degravenge sardius Abhu kahegravei sa-roo egraveci dhu reo nare kadera paredhaNa Saroo ne heo na mangegraveru samasegravemi hadhu kaleꞌe samrud 4 Egravetuegraveegravena kahegravei abhu 24 (dua nguru egravepa)kadera paredha iiki dhu reo rarekadera paredha dhu egravetu talora aaeegraveegravena Egravetu dedha kadera paredha iikiseꞌe madhegravedi katua 24 (dua nguruegravepa) dhegraveu Aaꞌi-aaꞌi ra pake megravedha-papake pudhi degravenge solo paredha

dhu tao negraveti hualaa 5 Negraveti kaderaparedha egravetu talora aae egraveegravena abhubela dhu kacegravebꞌa degravenge dꞌoro dhu liimegravedhu patuumaꞌegraveta boe Abhu kahegraveiobꞌo pidhu bua dhu heo egravetu madhakadera paredha egraveegravena Regravengu se nukasegravemi Roh Ama Lamatua dhu pidhurupa 6 Egravetu madha kadera paredhane jaꞌa kegravedhi egravei oe segravemi dhasi dhumegraveu aadha-aadha nuka segravemi tegraveru

Hegraveia jaꞌa kegravedhi badha egravepa ngiꞌudhu dhae kegravedhi megraveka ciki sa rai-reo kadera egraveegravena Ngiꞌu ra negravetimadha toke kabodho pegravenu degravengemusi madha Badha seꞌe ka dhu lalau-laloꞌo Lamatua

7 Badha ka egraveci regravehu na segravemi singaKa dua regravehu na segravemi sapi mone Kategravelu regravehu na segravemi dhegraveu Aa ka egraveparegravehu na nuka segravemi manea luji dhulela 8 Badha egravepa ngiꞌu se ciꞌu-ciꞌu ka dhu degravenge egravela ra egravena Reliꞌu degravenge re dꞌara egravela se pegravenu degravengemusi madha kahegravei Megraveu-megraveda badhase loe boe sodꞌa peka naldquoJiꞌi koa-kio kolongara Ama LamatuaJiꞌi dedꞌe padedha-dedha kolongara

LamatuaLamatua egraveegravena dhu mola-megraveci risi

eeleKoasa Lamatua dhu kapai risi eeleLamatua egraveegravena karegravei negraveti uru ka maiLamatua dhu deo neꞌe neAa Lamatua dhu taa-taa toke dꞌaimia-

mia laꞌerdquo9 Degravenge ra sodꞌa segravemi egraveegravena

regravengu koa-kio degravenge pakabꞌua AmaLamatua aa ra manegravengi makasi miNegravengu kahegravei lula Negravengu ka dhumadhegravedi egravetu dedha kadera paredhaegraveegravena aa Negravengu ka dhu taa-taa tokedꞌai mia-mia Ropa regravengu sodꞌa10 hegraveia 24 (dua nguru egravepa) katuasegravera pabegravebha iisi ra ka patitu kegravetuurutuu egravetu madha Ama Lamatua dhumadhegravedi egravetu kadera paredha egraveegravenaKatua se bhoke eele solo paredha raka ra tegraveke mi madha kadera paredha

43 Yeskial 126-28 101 45 Kalua negraveti Masir 1916 Rai-haha Rupa Hiu 14 85 1119 1618Yeskial 113 Sakaria 42 46 Yeskial 122 47 Madhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Sasuri Mola-Megraveci rapeka na egravepa badha se nuka Singa ka dhu koasa risi eele Sapi ka dhu egravera risi eele Dhegraveu ka dhu dꞌegravelu-megraveurisi eele Aa manea luji ka dhu megraveri risi eele 47 Yeskial 15-10 1014 48 Yeskial 1181012 Yesaya 62-3

Rai-haha Rupa Hiu 411 491 Rai-haha Rupa Hiu 59egraveegravena ho pahaha iisi mi Negravengu dhumamuri taa-taa degravenge boe too-laneEgravele ka ra koa-kio Ne peka na11 ldquoOoo Ama LamatuaJiꞌi koa-kio kolongara LamatuaJiꞌi dedꞌe padedha-dedha kolongara

LamatuaLamatua ne Kegravetu jiꞌiLamatua ne Ama Lamatua jiꞌi

Lamatua ka dhu nia segravemi more koa-kio jiꞌi

Lamatua ka dhu pantas segravemi lii pak-abꞌua jiꞌi

Lula Lamatua ka dhu koasa kapairisi eele

Aa Lamatua ka dhu dedha risieele

Lamatua ka dhu pajꞌajꞌi aaꞌi-aaꞌiLamatua ka dhu hia mamuri aaꞌi-aaꞌi

Aaꞌi-aaꞌi dhu tesajꞌajꞌi lula Lamatua ka dhu

adꞌu-ueAaꞌi-aaꞌi dhu mamuri

degravenge aꞌae lula Lamatua kadhu hiardquo

5Lalulu sasuri dhu segel madhe

1 Egravele egraveegravena ka jaꞌa ladhe hari Negravengudhu madhegravedi egravetu dedha kaderaparedha egraveegravena Na kegravepe degravenge sasurica lulu egravetu ai gꞌana Na Egravetu lalulusasuri ne dhu suri le re liꞌu degravengedꞌara Ra segel le egravetu pidhu era

2 Hegraveia jaꞌa kegravedhi ana pajuu negravetisorga ca dhegraveu dhu kapai aae Degravenge liiaae na karegravei ldquoDhegraveu cee ka dhu degravengehak ho bisa bhoke segel aa baca sasurinerdquo 3Na karegravei segravemi egraveegravena ka te ngaara abhuboe ca dhegraveu sa dhudegravengehakho bisa bhoke degravenge baca isi sasurine Masi ka egravetu sorga do egravetu rai-hahane abhu boe egraveci sa hegravei dhu degravengehak Egravetu era dhegraveumadhe aadꞌo kahegravei4Ropa kegravedhi segravemi egraveegravena hegraveia jaꞌa tangidꞌara pegravedꞌa lula abhu boe ca dhegraveu sadhu degravenge hak ho bisa bhoke sasuriaa baca isi na 5 Egravele ka ca dhegraveu negravetidua nguru egravepa katua seꞌe lii degravenge

jaꞌa peka na ldquoBaku tangi we Te ana-egravepu dhegraveu aae Daud ca dhegraveu dhu kapairisi eele dhu ra haji ngara Na lsquoSinganegraveti udhu-rasa Yahudarsquo Negravengu kadhu abꞌo palaho le aaꞌi-aaꞌi dhubhelu-katubꞌa De Negravengu ka dhu degravenge haksegravena ka bisa bhoke segel aa baca isisasuri nerdquo

6 Ropa tadegravengi kore lii neꞌe jaꞌakegravedhi Ana Kahibꞌi-Kalegravebho dhu tituegravetu talora aae badha egravepa ngiꞌu segraveradegravenge 24 (dua nguru egravepa) katua dhumadhegravedi reo rare kadera paredhaegraveegravena Ana Kahibꞌi-Kalegravebho ne oesegravemi dhu ra pamadhe le Negravengu nedegravenge tadhu pidhu aa musi madhaNa pidhu kahegravei Musi madha pidhusegravera nuka segravemi Roh Na dhu degravengepidhu rupa dhu Na papuru maipalegraveme rai-haha ne 7 Hegraveia jaꞌaladhe kegravedhi Ana Kalegravebho ne kako laꞌeasa madha Negravengu dhu madhegravedi egravetukadera paredha egraveegravena segravena ka segraveminare lalulu sasuri negraveti ai gꞌana Na

8 Ropa Ana Kalegravebho ne segravemi naresasuri cagꞌagꞌa laa badha egravepa ngiꞌudegravenge 24 (dua nguru egravepa) katua segraverapabegravebha iisi ra ka ra patitu kegravetu uru-tuu egravetu madha Na Regravengu se egraveci-egraveci ka kegravepe megravedha lii sodꞌa oe segravemisasadhu sa degravenge mago hualaa dhuisi degravenge raa ajꞌu hegraveu megravengi segravena kara pasegravebu ho pahegraveu megravengi Raa ajꞌuhegraveu megravengi seꞌe ka nuka lii manegravengi-mangajꞌi negraveti dhegraveu unu Lamatua9 Ka regravengu aaꞌi-aaꞌi sodꞌa lii sodꞌa hiuegraveci peka naldquoAna Kalegravebho neꞌe ka dhu nia segravemi

nare sasuri neAna Kalegravebho neꞌe ka dhu degravenge hak

ho bisa bhoke segel segraveraTe Negravengu neꞌe ka dhu ra pamadhe le

Hegraveia Ama Lamatua pake raa Naho sui nare dhegraveu negraveti suku

aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha nesegravena ka dhegraveu cahagꞌe bisa jꞌajꞌi

dhegraveu unu LamatuaDegravenge segravemi egraveegravena dhegraveu rai-haha negraveti

lii aaꞌi-aaꞌi degravenge rai aaꞌi-aaꞌi 51 Yeskial 29-10 Yesaya 2911 55 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 499 Yesaya 111 10 56Yesaya 537 Sakaria 410 58 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1412 59 Lii Sodꞌa Koa-Kio 333 981 Yesaya4210

Rai-haha Rupa Hiu 510 492 Rai-haha Rupa Hiu 66bisa jꞌajꞌi ana-ana Lamatua

10 Ana Kalegravebho neꞌe ka oru nare siaaꞌi-aaꞌi

jꞌajꞌi mi ca rae-ca nadhaAna Kalegravebho neꞌe ka hagꞌe nare si

jꞌajꞌi dhegraveu sabꞌa LamatuaBegraveli-camegravedꞌa regravengu seꞌe ka dhu regravedꞌu

paredha egravetu rai-hahaPe regravengu sabꞌa hia Lamatua egravetu rai-

hahardquo11 Egravele ka jaꞌa boti kegravetu hegraveia tadegravengi

lii megravedhu aae egraveci Hegraveia jaꞌa ladhebadha aae egravepa ngiꞌu degravenge 24 (duanguru egravepa) katua se tabha hari degravengeana pajuu negraveti sorga ae titu kegravena Anapajuu se dꞌai juta-kehi 12 Regravenguaaꞌi-aaꞌi ra sodꞌa degravenge lii megravedhupeka naldquoJiꞌi dedꞌe padedha-dedha Ana

Kalegravebho dhu ra pamadhe leLula Negravengu ka dhu nia segravemi nare lii

koa-kio jiꞌiKoasa Na kapai risi eeleKakaja Na lale-kabegraveleNgangee lii padhai Na legraveke

mola-molaAꞌegravera Na egraveci sa risi boe

Jiꞌi jꞌoka padedha-dedha kolongaraNa

Jiꞌi pakabꞌua NeJiꞌi koa-kio Nerdquo

13 Egravele egraveegravena ka jaꞌa tadegravengi harilii sodꞌa dhu leo egraveci Lii sodꞌa nemai negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetusorga dedha-liru rai-haha degravengedꞌara dhasi Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra sodꞌaNegraveti era dhegraveu madhe kahegravei ra mad-hutu sodꞌa Aaꞌi-aaꞌi ra sodꞌa peka naldquoJiꞌi koa-kio Ama Lamatua dhu

madhegravedi egravetu dedha kaderaparedha

Jiꞌi nedhe padedha-dedha kahegravei AnaKalegravebho ne

Jiꞌi pakabꞌua RegravenguJiꞌi pahaha iisi mi Regravengu

Lula Regravengu ka dhu regravedꞌu paredhataa-taa

Aa koasa Ra dhu degravenge boe too-lanerdquo

14 Hegraveia egravepa badha aae se loe boedegravenge lii dhaa peka na ldquoTareꞌa-reꞌaLegraveke kegravenardquo Ka 24 (dua nguru egravepa)katua seꞌe pabegravebha hari iisi ra hegraveia rapatitu kegravetu urutuu ho ra pahaha iisimi Ama Lamatua degravenge Ana Kalegravebhoegraveegravena

6Ana Kalegravebho bhoke eele segel se egraveci-

egraveci Segel ka egraveci mdash Kapala pamusu kaluamai

1 Egravele ka jaꞌa ladhe kegravedhi AnaKalegravebho bhoke segel ka egraveci negraveti lalulusasuri egraveegravena Hegraveia jaꞌa tadegravengi naegraveci negraveti egravepa badha aae segravera parodhadegravenge lii megravedhu nuka segravemi lii dꞌoroNa paredha peka na ldquoLamu degravengekardquo 2 Cagꞌagꞌa laa jaꞌa kegravedhi jarapudhi ciꞌu Dhegraveu egraveci dhu manyaꞌepake degravenge solo kapala musu lulanegravengu ka dhu segi taruu egravetu dꞌarapamusu Limuri ne na kegravepe le kataki-hahusu laꞌe ho segi hari musu na egraveturai-haha

Segel ka dua mdash patao-palaha egravetu rai-haha

3 Hegraveia Ana Kalegravebho ne bhoke segelka dua Ka jaꞌa tadegravengi badha aae kadua paredha peka na ldquoLamu degravengekardquo 4 Ka jara ciꞌu dhu mea gegraveu-gegraveukalua mai Dhegraveu dhu manyaꞌe jara nesegravemi nare samala aae egraveci Ra hia nekoasa ho laꞌe pamaruru egravetu rai-hahasegravena ka dhegraveu rai-haha egraveci pamadheegraveci

Segel ka tegravelu mdash tegraveu manganga-madꞌegraveu

5 Ka Ana Kalegravebho bhoke segel kategravelu Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii paredhanegraveti badha aae ka tegravelu peka naldquoLamu degravenge kardquo Kacaꞌa laa jaꞌakegravedhi jara megravedhi ciꞌu Dhegraveu dhumanyaꞌe jara ne negravedꞌu degravenge kabataicue segravena ka tai ngangaꞌa dhu oe kurakegravena 6 Hegraveia jaꞌa tadegravengi hari nukasegravemi lii egraveci mai negraveti talora aae badhaegravepa ngiꞌu se peka na ldquoBegraveli-camegravedꞌa

510 Kalua negraveti Masir 196 1 Petrus 259 Rai-haha Rupa Hiu 16 511 Daniel 710 62Sakaria 18 63 6 64 Sakaria 18 62 65 Sakaria 62 6

Rai-haha Rupa Hiu 67 493 Rai-haha Rupa Hiu 71abhu manganga-madꞌegraveu dhu kapaititu kegravena egravetu rai-haha Gaji dhegraveu calodꞌo nia dhoka hegraveli laludhu tegravelu moodi te ngaa neo laludhu beꞌa abhudhoka ca moo di Masi ka segravemi egraveegravenadhegraveu bisa boe paꞌele iie ajꞌu saitundegravenge ajꞌu anggor egravetu dꞌara oka rardquo

Segel ka egravepa mdash dhegraveu ae madhe7 Egravele egraveegravena ka AnaKalegravebhonebhoke

segel ka egravepa Hegraveia jaꞌa tadegravengi liinegraveti badha aae ka egravepa hia paredhapeka na ldquoLamu degravenge kardquo 8 Kacaꞌalaa jaꞌa ladhe kegravedhi jara ciꞌu dhuregraveu na sanama karara Dhegraveu dhumanyaꞌe jara ne ngara na lsquoMamadhersquoAa abhu dhu madhutu ne re limuringara na lsquoEra pea Samanga DhegraveuMadhersquo Regravengu dua ra abhu koasaho lasi pamadhe dhegraveu egravetu rai-hahapake samala tegraveu manganga-madegraveupapegravedꞌa-taregravegu degravenge pasoku badhahui dhu bhelu Ladhe ige aaꞌi dhegraveudhumadhe aaꞌi-aaꞌi ra ca kaboko negravetiegravepa kaboko negraveti dhegraveu dhu pea egravetu rai-haha

Segel ka legravemi mdash dhegraveu unu Lamatuatatae toke Na pamaꞌegravete lii langu si

9 Hegraveia Ana Kalegravebho ne bhoke segelka legravemi Ka jaꞌa kegravedhi samanga dhegraveudhu ra pamadhe uru segravera egravetu roꞌamei korban Ra pamadhe regravengu lulaparcaya Ama Lamatua aa ajꞌa-noridhegraveu taruu lula-negraveti Lii Holo-Nori Na10 Ra paꞌoo-parodha peka na ldquoOoLamatua Ama dhu kapai risi Amadhu mola-megraveci Jiꞌi parcaya ngaa dhuLamatua peka-padhai Te ngaa jiꞌihudꞌi tatae dꞌai pegraveri lodꞌo hari hekaLamatua pamaꞌegravete lii langu segravena kahuku dhegraveu dhu pamadhe jiꞌi egravetu rai-haha negraveirdquo

11 Ropa regravengu karegravei rare segravemi egraveegravenahegraveia regravengu egraveci-egraveci ka abhu kodhopudhi robho dꞌai rai Abhu dhu pekadegravenge ra ldquoTatae hari ku ciki ooꞌe toke

miu tesa aaꞌi Te abhu anga miu eradhu ra pamadhe segravemi miu kahegraveirdquo

Segel ka egravena mdash mamadhe-mamopoegravetu dedha-liru degravenge rai-haha

12 Ka Ana Kalegravebho ne bhoke segelka egravena Kacaꞌa laa jaꞌa ladhe kegravedhirai-haha ne opo kapai titu kegravena Hegraveiamadha lodꞌo maroga kiu-kiu nukasegravemi begravela megravedhi aa hegraveru mea samasegravemi raa 13 Hua hegravetu-hua hegravetunegraveti dedha-liru begravebhe mai asa rai-haha nuka segravemi hua ajꞌu hoa dhukabhui lula legraveke ngegravelu aae 14 Hegraveiajaꞌa ladhe na liru mae bagi mi duaka lulu nuka segravemi dhegravepi toke eleAa ledhe-ledhe degravenge pulu aaꞌi-aaꞌira gagedꞌo toke ele negraveti era ra15 Ropa jꞌara se jꞌajꞌi dhegraveu aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha mulai negraveti dhegraveu aae-dhegraveu kapai komedhaa sordadꞌu dhegraveukaja-suꞌi toke dꞌai egravenu segravera aaꞌi-aaꞌira madhaꞌu titu kegravena Ka rai lasiluꞌu egravetu roꞌa-roꞌa loe degravenge sasanga-sasanga hadhu egravetu ledhe 16 Dhegraveusegravera pua ledhe-ledhe aa hadhu aaesegravera peka na ldquoSagurumere ka jiꞌi laaPahuni jiꞌi segravena ka Negravengu dhu mad-hegravedi egravetu dedha kadera paredha aaeegraveegravena baku negravedhi jiꞌi Aa Ana Kalegravebhoegraveegravena huku ia ka jiꞌi 17 Ira ii Jiꞌi lahomae-mae le te lodꞌo dꞌai mamadhe-mamopo kegravena Ama Lamatua degravengeAna Kalegravebho egraveegravena neo dutu nanasaRegravengu mi dedha jiꞌi Te ngaa egraveci sabisa boe sili rare hegraveia tatu madhe aaꞌimegraveu-megraveurdquo

7Ama Lamatua tao cap mi 144000

(cangasu egravepa nguru egravepa riho) dhegraveu1 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi ana pa-

juu Lamatua dhegraveu egravepa puru mai negravetisorga titu egravetu egravepa madha ngegravelu egraveturai-haha ne ho taha ngegravelu Ka ngegravelubisa boe tiu asa dꞌara dhasi rai-dedha

66 Egravetu rai negravei dhegraveu segraveramamuri negraveti ajꞌu dua se Demasi ka ra abhumanganga-madꞌegraveu dhukapai titukegravena te ngaa sadꞌi ajꞌu dua se era egravetu negravei regravengu bisa mamuri taruu 68 Yeskial 1421 612Rai-haha Rupa Hiu 1113 1618 Yesaya 1310 Yoel 21031 315 Mateos 2429 Markus 1324-25 Lukas2125 614 Yesaya 344 Rai-haha Rupa Hiu 1620 615 Yesaya 219 21 616 Hosea108 Lukas 2330 617 Yoel 211 Meliaki 32 71 Yermia 4936 Daniel 72 Sakaria 65

Rai-haha Rupa Hiu 72 494 Rai-haha Rupa Hiu 716degravenge ajꞌu-ajꞌu 2 Lamatua hia sikoasa ho ra paꞌele iie rai-dedhadegravengedꞌara dhasi Ka jaꞌa kegravedhi hari anapajuu dhu leo ca dhegraveu negraveti sorga mainegraveti dhimu Na mai negraveti degravenge capAma Lamatua dhu mamuri taa-taaHegraveia na rodhe mi ana pajuu dhegraveu egravepasegravera peka na 3 ldquoMate ku Baku paꞌeleiie ku rai-dedha do dꞌara dhasi doajꞌu segravera Mate toke jiꞌi tao ngare kucap mi katangaregravei dhegraveu unu Lamatuasegraverardquo

4 Egravele egraveegravena ka regravengu peka degravengejaꞌa na ana pajuu ne tao le tadhami dhegraveu unu Lamatua segravera Dhegraveusegravera aaꞌi-aaꞌi ra 144000 (cangasu egravepanguru egravepa riho) dhegraveu dhu mai negravetisuku Israꞌel Nuka

5 negraveti suku Yahuda 12000 (can-guru dua riho) dhegraveu

suku Ruben 12000 dhegraveusuku Gad 12000 dhegraveu6 suku Aser 12000 dhegraveusuku Naftali 12000 dhegraveusuku Manase 12000 dhegraveu7 suku Simeon 12000 dhegraveusuku Lewi 12000 dhegraveusuku Isaskar 12000 dhegraveu8 suku Sebulon 12000 dhegraveusuku Yusuf 12000 dhegraveuaa negraveti suku Benyamin 12000

dhegraveuDhegraveu mola-megraveci koa-kio Ama

Lamatua degravenge Ana Kalegravebho9 Egravele egraveegravena ka jaꞌa kegravedhi dhegraveu ae

titu kegravena dhu ige kore boe Regravengumai negraveti suku aaꞌi-aaꞌi negraveti udhu-rasaaaꞌi-aaꞌi negraveti kabarai aaꞌi-aaꞌi aa negravetilii aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha Regravengu pak-aboko tangara asa kadera paredha aaasa Ana Kalegravebho kahegravei Dhegraveu segraverapake kodho pudhi aa ra kegravepe degravengeregraveu palam 10 Ka aaꞌi-aaꞌi ra koa-kioaku regravengu naldquoJiꞌi koa-kio Ama Lamatua jiꞌi

dhu madhegravedi egravetu kaderaparedha Na

Jiꞌi dedꞌe padedha-dedhaAnaKalegravebhone kahegravei

Regravengu seꞌe ka dhu pala mamuri hiajiꞌi

Regravengu seꞌe ka dhu bhoke jꞌaramamurihia jiꞌirdquo

11 Ropa padhai lii rare segravemi egraveegravenaana pajuu Lamatua negraveti sorga dhurai-reo rare kadera paredha ne pat-itu kegravetu urutuu ra toke regravehu dꞌairai tangare asa kadera paredha aaene Katua-katua degravenge egravepa badha aaesegravera tao madhutu segravemi egraveegravena kahegraveiRegravengu aaꞌi-aaꞌi ra pahaha iisi mi AmaLamatua 12 aa ra peka naldquoTareꞌa Egraveegravena tareꞌa-reꞌaJiꞌi koa-kio Ama Lamatua kahegraveiJiꞌi jꞌoka padedha-dedha kolongara

Lamatua kahegraveiNgangee degravenge lii padhai

Lamatua dhu legravekemola-molaKoasa Lamatua dhu kapai risi

eeleAꞌegravera Lamatua seli eele

Jiꞌi loe boe manegravengi makasi mi AmaLamatua

Jiꞌi loe boe pakabꞌua LamatuaLegraveke Tareꞌa segravemi egraveegravenardquo

13 Ropa regravengu koa-kio rare segravemiegraveegravena hegraveia negraveti 24 (dua nguru egravepa)katua se egraveci karegravei jaꞌa aku negravengu naldquoDhegraveu ae-ae dhupake kodhopudhi seegraveu tadha si do Regravengu se mai negravetimiardquo

14 Te ngaa jaꞌa dhaa peka naldquoAadꞌo ama Jaꞌa tadhe boe regravengu secee Ama ka dhu tadhe risirdquo

Ka na peka degravenge jaꞌa aku negravenguna ldquoRegravengu se dhegraveu dhu bhodho negravetidꞌara jꞌajꞌegravera aaeRegravengu se dhegraveu dhu pake le raa Ana

Kalegravebho nesegravena ka rase megravedha-papake raaa tao papudhi kodho ra

15 Negraveti egraveegravena ka regravengu titu egravetu madhakaderaparedhaAmaLamatua

Megraveu-megraveda regravengu lalau-laloꞌoLamatua egravetu dꞌara EgravemuManegravengi-Mangajꞌi Na

Lamatua degravenge si taa-taaLamatua madhenge si taa-taa

16 Pe regravengu reꞌa heka mangangaPe regravengu koko-kamango heka

Pe madha lodꞌo pakegravepu heka si 73 Yeskial 94 6 714 Daniel 121 Mateos 2421 Markus 1319 716 Yesaya 4910

Rai-haha Rupa Hiu 717 495 Rai-haha Rupa Hiu 813Pe kaꞌuri regravengu carici heka legraveke

lodꞌo pana17 Ana Kalegravebho dhu padegravetu degravenge

kadera paredha egraveegravenaPe Negravengu ka jꞌajꞌi dhegraveu bata-magee

kegravetu regravenguEgraveegravena na Negravengu ka eo negraveti si

lasi rinu asa madha egravei dhu negravetimamuri hia dhegraveu

Pe Lamatua saku eele sasusa rasegravena ka ra tangi ia kardquo

8Segel ka pidhumdashana pajuu Lamatua

segravemi rare tegravebhe pidhu bua1 Hegraveia Ana Kalegravebho ne bhoke segel

ka pidhu Kabegravedhi laa aaꞌi-aaꞌi egravetusorga kalau-karegraveto boe Abhu boe liiegraveci sa pe dꞌai catenga jam sa 2 Kajaꞌa ladhe kegravedhi ana pajuu dhegraveu pidhunegraveti sorga titu taruu egravetu madha AmaLamatua dhu paꞌegravera lalau Ne Regravenguegraveci-egraveci ka segravemi rare tegravebhe ra

3 Ka ana pajuu dhu leo ca dhegraveutitu egravetu madha mei era tunu raa ajꞌuhegraveu megravengi Negravengu dhu negravedꞌu degravengemago hualaa cue era isi raa ajꞌuhegraveu megravengi Hegraveia ra hia ne raa ajꞌuhegraveu megravengi ae-ae segravena ka na pabꞌalidegravenge lii manegravengi-mangajꞌi negraveti dhegraveuunu Ama Lamatua Ka na negraveti magohualaa ho tao segravemi korban dhu hegraveumegravengi segravena ka laꞌe tegraveke asa dedhameihualaa egravetu madha kadera paredhaaae 4 Ka na tunu raa ajꞌu hegraveumegravengi ne Hegraveia hegraveu megravengi na caꞌeasa madha Ama Lamatua palere-leredegravenge lii manegravengi-mangajꞌi negraveti dhegraveuunu Lamatua

5 Egravele egraveegravena ka ana pajuu ne nare ainegraveti dedha mei ne laꞌe tao asa dꞌaramago hualaa egraveegravena Hegraveia na pegraveci magone asa rai-haha Kacaꞌa laa jaꞌa ladhekegravedhi bela kacegravebꞌa lolo aae negraveti gꞌana-kariu egravetu rai-haha Ka lii tea maꞌegraveteboe aa rai opo kapai titu kegravena

6 Egravele ka ana pajuu dhegraveu pidhu negravetisorga segravera paꞌegravera ho tiu tegravebhe ra

Tiu tegravebhe ka egraveci mdash ana aajꞌu kegravepu-ladhu ai

7 Ropa ana pajuu ka egraveci tiu tegravebhena hegraveia egravejꞌi es aa ai pabꞌali degravengeraa sabhori mai asa rai-haha Jꞌuꞌuaaꞌi-aaꞌi egravetu mia-mia kegravepu-ladhu aiCa era negraveti tegravelu era egravetu rai-haha nekegravepu-ladhu ai Aa ca kaboko negraveti tegravelukaboko ana aajꞌu egravetu rai-haha ne dhukegravepu-ladhu ai kahegravei

Tiu tegravebhe ka dua mdash ngaa-ngaa egravetudꞌara dhasi madhe

8 Ropa ana pajuu ka dua tiu tegravebhena ka megravedha egraveci sama segravemi ledhe aaecue dhu heo robhe-robhe pegraveci laꞌeasa dꞌara dhasi toke ca era negraveti tegraveluera egravetu dꞌara dhasi jꞌajꞌi raa 9 Hegraveiaca kaboko negraveti tegravelu kaboko badha egravetudꞌara dhasi madhe aaꞌi megraveu-megraveu Cakaboko negraveti tegravelu kaboko kapa aaꞌi-aaꞌiegravetu dꞌara dhasi laho eele aaꞌi si

Tiu tegravebhe ka tegravelu mdash egravei jꞌajꞌi pegravedꞌu10-11 Ropa ana pajuu ka tegravelu tiu

tegravebhe na hegraveia negraveti dedha-liru hua-hegravetu aae cue begravebhe mai nuka segravemiobꞌo kapai aae egraveci dhu heo Hua-hegravetu ne ngara na lsquoPegravedꞌursquo Ropa nabegravebhe mai egravei loko degravenge madha egraveijꞌajꞌi pegravedꞌu Hegraveia negraveti dhegraveu dhu rinuae ka dhu madhe Ladhe segravemi lokodegravenge egravei madha egravetu rai-haha ne hagꞌemi tegravelu na ca hagꞌe jꞌajꞌi pegravedꞌu

Tiu tegravebhe ka egravepamdashmadha lodꞌo hegraverudegravenge hua-hegravetu maroga

12 Hegraveia ana pajuu ka egravepa tiu tegravebhena Kacaꞌa laa madha lodꞌo hegraverudegravenge hua-hegravetu legraveke hake hegraveiamaroga Ladhe re megraveu maroga egravepajam lula madha lodꞌo heo iia hekaAa ladhe remegraveda maroga kiu-kiu egravepajam kahegravei lula hegraveru degravenge hua-hegravetuheo iia heka kahegravei

13 Egravele ka jaꞌa doa kegravetu ka ladhekegravedhi manea luji ciꞌu dhu lela dedha

717 Lii Sodꞌa Koa-Kio 231-2 Yeskial 3423 Yesaya 4910 Yesaya 258 83 Amos 91 Kalua negravetiMasir 301 3 85 Atora negraveti Ama-ama Agama 1612 Yeskial 102 Kalua negraveti Masir 1916 Rai-hahaRupa Hiu 1119 1618 87 Kalua negraveti Masir 923-25 Yeskial 3822 810-11 Yesaya 1412Yermia 915 812 Yesaya 1310 Yeskial 327 Yoel 21031 315

Rai-haha Rupa Hiu 91 496 Rai-haha Rupa Hiu 919

titu kegravena Na parodha peka naldquoKasian Kasian Begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌegraverakapai legraveke dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuriegravetu rai-haha Te ana pajuu dhegraveu tegraveluera dhu tiu megraveka tegravebhe rardquo

9Tiu tegravebhe ka legravemi mdash kabara pajꞌegravera

dhegraveu rai-haha1 Egravele egraveegravena ka ana pajuu ka legravemi tiu

tegravebhe na Hegraveia jaꞌa kegravedhi hua-hegravetucue begravebhe asa rai-haha Ra pangegravedꞌuhua-hegravetu ne gagoe egraveci ho na bhokebabegravedho roꞌa jꞌajꞌegravera dhu maregravema nadegravenge boe too 2 Lodꞌo na bhokenare babegravedho roꞌa ne kacaꞌa laa segravebꞌudhumegravedhi guru-guru kaluamai nukasegravemi segravebꞌu ai naꞌe jꞌami Segravebꞌu nekalua mai dhu kahore-kahore caꞌelaꞌe asa dedha ka dedha-liru degravengemadha lodꞌo maroga 3 Hegraveia kabaraae titu kegravena lela negraveti dꞌara segravebꞌuai ne ka begravebhe asa rai-haha AmaLamatua dhu pangegravedꞌu le koasa miregravengu sama segravemi karakarai 4 Tengaa Ama Lamatua peka degravenge si hobaku paꞌele iie jꞌuꞌu ajꞌu-ajꞌu degravengeana aajꞌu egravetu rai-haha Te ngaa rahudꞌi pajꞌegravera ku dhegraveu dhu degravenge boetadha Lamatua egravetu katangaregravei ra5 Lamatua soro tegraveke kabara se pa-jꞌegravera dhegraveu segravera toke dꞌai legravemi hegraveru tengaa bisa boe pamadhe si Dhodhokatao papegravedꞌa di sama segravemi karakaraitegravepu 6 Egravetu dꞌara legravemi hegraveru egraveegravena rariiaa jꞌegravera titu kegravena toke ra manegravengimadhe Masi ka segravemi egraveegravena ra madheboe

7 Jaꞌa ladhe rupa kabara se samasegravemi jara pamusu Regravengu pake solokapala musu dhu tao negraveti hualaaRegravehu ra sama segravemi regravehu dhegraveu 8Regraveukegravetu ra madhera egraveci egraveegravena ka degravengeregraveu kegravetu dhegraveu bhegraveni Ngutu ra mariusegravemi ngutu singa 9 Regravengu se oesegravemi pake kodho begravesi egravetu sangasara Lii kahaku egravela ra megravedhu samasegravemi jara sordadꞌu ae titu kegravena dhu

egravere kareta pamusu ra 10 Regraveu laira egravera titu kegravena aa dhu degravenge raconuka segravemi raco karakarai Regravenguse abhu koasa ho pajꞌegravera dhegraveu pakeraco ra toke dꞌai legravemi hegraveru 11 Dhegraveuaae kabara se nuka kegravetu negraveti regravenguaaꞌi-aaꞌi dhu ra babegravege si negraveti dꞌararoꞌa jꞌajꞌegravera dhu degravenge boe too-laneNgara na egravetu dꞌara lii Ibrani Abadonaa madhutu lii Yunani Apolion Sasoana ldquoDhu dꞌegravei paꞌele iierdquo

12 Degravenge jꞌara neꞌe seli le jꞌajꞌegravera kaegraveci Te ngaa baku pamudꞌe Te duajꞌajꞌegravera dhu leo era dhu begraveli-camegravedꞌajꞌajꞌi hari

Tiu tegravebhe ka egravena mdash tegravelu rupa jꞌajꞌegraveraegravetu rai-haha

13 Ka ana pajuu ka egravena tiu tegravebhe naHegraveia jaꞌa kegravedhi mei hualaa era dhupake tunu raa ajꞌu hegraveu megravengi dhupatangara degravenge Lamatua Ka lii egravecikalua negraveti egravepa tadhu egravetu kabicu meiegraveegravena 14 ho peka degravenge ana pajuudhu heka tiu nare tegravebhe na ldquoAbhuana pajuu dhegraveu egravepa dhu negravebhu naresange neꞌe legraveke egraveki egravetu dꞌara lokoaae egraveci dhu ngara na Efrat Lamupatabuli eele sirdquo 15 Hegraveia laꞌe patab-uli si segravena ka ana pajuu egravepa se lasipamadhe dhegraveu dhu legraveke degravenge tegraveuna hegraveru na lodꞌo na degravenge jam nadhu Lamatua pamaꞌegravete nare le Ladheegravedhi bagi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane mi tegravelu kaboko na dhu madheca kaboko 16 Regravengu peka degravenge jaꞌana sordadꞌu ana pajuu dhu caꞌe jarapamusu segravera aaꞌi-aaꞌi ra dua ngasujuta dhegraveu 17 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhisordadꞌu degravenge jara ra Sordadꞌu sedhu pake kodho begravesi paꞌabhe sangasara Kodho se nuka dhu mea gegraveu-gegraveumangegraveru kaleꞌe degravenge karara oe segravemiegravei nasu Rupa kegravetu jara se sama segravemikegravetu singa Negraveti hegravebꞌa jara se kaluaai segravebꞌu aa egravei nasu 18 ho hia jꞌajꞌegraverategravelu rupa asa rai-haha toke dhegraveu egraveturai-haha nemadhe aaꞌi ca kaboko negravetitegravelu kaboko 19 Egravele egraveegravena hegraveia jara se

92 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1928 93 Kalua negraveti Masir 1012-15 94 Yeskial 94 96Ayub 321 Yermia 83 97 Yoel 24 98 Yoel 16 99 Yoel 25 913 Kalua negravetiMasir 301-3

Rai-haha Rupa Hiu 920 497 Rai-haha Rupa Hiu 111lasi pajꞌegravera dhegraveupake hegravebꞌa degravenge regraveulai ra Egravetu regraveu lai ra abhu kegravetu segravemikegravetu mege

20 Te ngaa abhu dhegraveu cahagꞌe egraveturai-haha dhu ra pamadhe boe negravetijꞌajꞌegravera seꞌe Masi ka segravemi egraveegravenaregravengu neo boe tegraveke eele bhabhelu-katubꞌa ra Regravengu sogo-tagu taruunidhu aa megravedha-panyau dhu ra taonegraveti hualaa doi pudhi tabaga hadhudegravenge ajꞌu Masi ka megravedha se bisaboe regravedhi ngaa-ngaa bisa boe tadegravengingaa-ngaa aa bisa boe kako te ngaara loe boe sogo-tagu si 21Dhegraveu seꞌeroꞌo boe loe kahegravei negraveti sasala dhu leonuka segravemi pamadhe dhegraveu pake naꞌinidhu tao jꞌara karehe degravenge dhegraveudhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali ra aamanaꞌu pagogo-pagero

10Ana pajuu negraveti sorga dhu negravedꞌu

degravenge lalulu sasuri iiki1 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi ana pajuu

Lamatua dhu kapai egraveci puru mai negravetisorga Raꞌi-liru sarimu nare ngiꞌu naKegravetu na dhu poi degravenge saroo Regravehuna heo sama segravemi madha lodꞌo aahaga na heo egraveci egraveegravena ka degravenge heo ai2 Negravengu ne kegravepe degravenge lalulu sasuriiiki dhu bhoke tegraveke Na titu hagagꞌana na egravetu dꞌara dhasi haga kariuna egravetu dedha-rai 3 Hegraveia na paꞌoo-parodha segravemi lii taraa singa Ropana paꞌoo-parodha nare hegraveia dꞌoro liipagodꞌo-godꞌo pidhu hari 4 Ropadꞌoro lii ka jaꞌa neo suri lii padhai raTe ngaa jaꞌa tadegravengi lii egraveci negraveti sorgapeka na ldquoEgraveu baku lolo degravenge dhegraveulii padhai lula-negraveti pidhu dꞌoro seꞌeMage mu suri ngaa-ngaa kahegraveirdquo

5 Ka ana pajuu dhu titu hagacalaa egravetu dedha-rai aa haga calaaegravetu dꞌara dhasi egraveegravena jꞌoka ai gꞌanana asa dedha-liru 6 hegraveia na subhapeka na ldquoLii dhu jaꞌa peka ne legraveketareꞌa Jaꞌa subha degravenge kolongara

Ama Lamatua lula Negravengu ka dhu taa-taa Negravengu ka dhu pajꞌajꞌi liru degravengerai-haha aa isi ra aaꞌi-aaꞌi Nanenepaie-iie Lodꞌo dhu egravedhi tatae egraveegravenamamai na oe degravetu le 7 Te ladhe anapajuu Lamatua ka pidhu egraveegravena neo tiutegravebhe na pe Lamatua tao madhutungaa dhu uru egraveegravena dhegraveu dhae reꞌamegraveka Te ngaa ngaa dhu Na neotao ne Na peka le degravenge dhegraveu regravetilii padhai Na dhu lalau-laloꞌo Ne Denanene paie-iie te lii padhai Jaꞌa nelegraveke tareꞌardquo

8 Ka lii dhu jaꞌa tadegravengi negraveti dedha-liru egraveegravena peka hari degravenge jaꞌa akunegravengu na ldquoYohanis lamu ka asa anapajuu negraveti sorga negravei dhu titu haga nacalaa egravetu rai-dedha aa calaa egravetu dꞌaradhasi More negraveti kacui-aai na lalulusasuri iiki dhu bhoke tegraveke egraveegravenardquo

9 Hegraveia jaꞌa laku degravenge ka asa anapajuu ne manegravengi kore sasuri iikiegraveegravena Ka na lii degravenge jaꞌa aku negravenguna ldquoMore ho muꞌa ka Egraveegravena na dꞌarahegravebꞌa egraveu rasa kee nuka segravemi dhuanasu oni te ngaa egravetu dꞌara kabake egraveurasa pegravedꞌurdquo

10 Ropa na padhai lii nare segravemiegraveegravena ka jaꞌa segravemi kore sasuri iiki egraveegravenanegraveti kacui-aai na Hegraveia jaꞌa kuꞌe degravengeka Egravetu dꞌara hegravebꞌa jaꞌa ne kee segravemidhua nasu oni Te ngaa ropa jaꞌadhegravele jaꞌa rasa na egravetu dꞌara kabakejaꞌa pegravedꞌu

11 Ka abhu dhu pua jaꞌa peka naldquoEgraveu hudꞌi lamuhari ku ho peka degravengeka ngaa dhu begraveli-camegravedꞌa Lamatuaneo tao egravetu rai-haha Peka jꞌara-jꞌaradhu begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi mi dhegraveu aaeaaꞌi-aaꞌi mi dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌinegraveti udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi aa degravenge negravetilii aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahardquo

11Dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatua

dhegraveu dua dhu kapai risi1 Hegraveia ra jꞌole hia jaꞌa ajꞌu aꞌuku

calaa dhu madhera nuka segravemi tateaKa Ama Lamatua paredha jaꞌa peka

920 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1154-7 13515-17 Daniel 523 107 Kalua negraveti Masir 2011 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 3240 Daniel 127 Amos 37 1010 Yeskial 28mdash33

na ldquoYohanis lamu ho uku Egravemu Ka-puaManegravengi-Mangajꞌi Jaꞌa degravengemeisogo-tagu na egravetu kota YerusalemAa ige dhegraveu-dhegraveu dhu sabajꞌa egravetudꞌara Egravemu egraveegravena 2 Te ngaa madhaEgravemu Manegravengi-Mangajꞌi egraveegravena magemu uku te era egraveegravena dhu hagꞌe eelele hia suku-suku leo dhu tadhe boeJaꞌa Egraveegravena na regravengu mai jꞌajꞌegraveli leliho pakajꞌalu kota Jaꞌa ne dꞌai tegravelu tegraveudegravenge cabegraveka (nuka 1260 [ca rihodua ngasu egravena nguru] lodꞌo) 3 PeJaꞌa pua dhegraveu Jaꞌa dhegraveu dua lasi asaera egraveegravena segravena ka regraveti lii padhai JaꞌaDhegraveu dua se pake megravedha sasusa aara lole lii moa negraveti Jaꞌa toke egravele 1260(ca riho dua ngasu egravena nguru) lodꞌoegraveegravenardquo

4 Sakaria ca dhegraveu negraveti lii pad-hai Lamatua dhu suri mema le negravetiuru ka lula-negraveti dhegraveu dua se Napakasame segravemi ajꞌu saitun dua kapuaaa era tategraveke labhu dua dhu patitutangare asa Ama Lamatua dhu jꞌajꞌiKegravetu mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha5 Ladhe dhegraveu neo pajꞌegravera dhegraveu duadhu regraveti lii padhai Lamatua egraveegravena naai bhodho negraveti dꞌara hegravebꞌa ra hopakegravepu aaꞌi musu ra Degravenge jꞌarasegravemi neꞌe dhegraveu dhu neo pajꞌegravera sitatu madhe 6 Lodꞌo dua ra jꞌajꞌi dhegraveuregraveti lii padhai Lamatua egravetu rai-hahane Lamatua pangegravedꞌu ra koasa hora bisa taha egravejꞌi koasa segravena ka taomadha egravei jꞌajꞌi raa aa koasa ho adꞌu-ue rupa-rupa mamadhe-mamopo egraveturai-haha madhutu dadꞌegravei ra

7 Lodꞌo dꞌai egravele sasabꞌa-laꞌa ra egraveegravenana badha bhelu ciꞌu bhodho mai negravetiroꞌa jꞌajꞌegravera dhu degravenge boe too-laneBadha neꞌe labꞌa regravengu dua ra tokena segi si aa na pamadhe dua ra8-9Degravenge jꞌara neꞌe dua ra madhe egravetukota kapai dhu uru egraveegravena era dhegraveupaku pamadhe Lamatua regravengu egravetuajꞌu palolo-palegravebha Te kota neꞌe jꞌajꞌile kota bhelu segravemi kota Sodom degravenge

rai Masir uru egraveegravena Egraveegravena na dhegraveucore eele ngiꞌu aae dua ra toke dꞌaitegravelu lodꞌo degravenge ca egraveta Ka dhegraveu-dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi negraveti udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi aa degravenge negraveti kabaraiaaꞌi-aaꞌi ra mai lingu Dhegraveu se roꞌoboe hia ijin ho padhane si 10 lula rakarejꞌe laladhe ngiꞌu aae dhegraveu dua sedhumai lalai ngangee dhegraveu ae egravetu rai-haha ne Ka dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi ra taopesta aa ra paꞌadhu hadia egraveci degravengeegraveci

11 Te ngaa ropa egravele tegravelu lodꞌo degravengeca egraveta hegraveia Ama Lamatua hia si aꞌaeka dua ra mamuri hari Hegraveia dhegraveu-dhegraveu dhu ladhe regravedhi si madhaꞌutoke isi ra regravebha-regravebha 12 Ka dhegraveudua se tadegravengi lii dhu megravedhu egraveci negravetidedha-liru pua ra peka na ldquoDua micaꞌe ka asa neꞌe mairdquo Hegraveia dua racaꞌe asa dedha-liru lasi degravenge raꞌi-liru dhu sarimu nare si Ropa regravedhisegravemi egraveegravena kamusu ramalaa koꞌa-koꞌasegravene 13Kacaꞌa laa rai opo dhu kapaititu kegravena Ladhe ige egravemu aaꞌi-aaꞌiegravetu dꞌara kota negraveti canguru egravemu dhuguri cue Aa dhegraveu dhu madhe pidhuriho dhegraveu Dhu madhe boe ra mad-haꞌu bia Te ngaa regravengu egraveegravena na pak-abꞌua kahegravei kolongara Ama Lamatualula Negravengu ka dhu negravedꞌu paredha egravetusorga

14 Degravenge segravemi neꞌe jꞌajꞌegravera ka duaseli le Te ngaa baku pamudꞌe Tecalaka ka tegravelu oe mai kegravena

Tiu tegravebhe ka pidhu mdash Ama Lamatuadegravenge Yesus Kristus regravedꞌu paredha egraveturai-haha

15Hegraveia ana pajuu Lamatua ka pidhutiu tegravebhe na Kacaꞌa laa jaꞌa tadegravengilii ae-ae negraveti sorga dhu peka naldquoLimuri ne dhu regravedꞌu paredha egravetu

rai-hahadhodhoka Ama Lamatua degravenge

Kristus 111 Yeskial 403 Sakaria 21-2 112 Lukas 2124 114 Sakaria 4311-14 1161 Dhegraveu Aae segravera 171 Kalua negraveti Masir 717-19 1 Samuel 48 117 Daniel 77 Rai-haha Rupa Hiu135-7 178 Daniel 721 118-9 Yesaya 19-10 1111 Yeskial 3710 1112 2 Dhegraveu Aaesegravera 211 1113 Rai-haha Rupa Hiu 612 1618

Rai-haha Rupa Hiu 1116 499 Rai-haha Rupa Hiu 126nuka Dhegraveu dhu Lamatua

hagꞌe nare karegravei negraveti uruka mai

Egraveegravena na Lamatua negravedꞌu paredhataa-taa sama segravemi DhegraveuAaerdquo

16 Ka 24 (dua nguru egravepa) katua dhumadhegravedi egravetu dedha kadera paredhaegravetu madha Ama Lamatua tadegravengi liiegraveegravena kahegravei Hegraveia ra patitu kegravetu uru-tuu toke regravehu ra dꞌai rai ka ra koa-kioAma Lamatua 17 aa sodꞌa peka naldquoOo Ama LamatuaKegravetu jiꞌiAma Lamatua jiꞌi

Lamatua ka dhu paredha aaꞌi-aaꞌi

Lamatua ka dhu koasa nare aaꞌiLamatua ka dhu karegravei negraveti uru kamaiLamatua ka dhu deo neꞌe neJiꞌi manegravengi makasi mi Lamatua

Lula Ama pake le koasa Mu dhukapai risi

segravena ka megravedꞌu paredha egraveturai-haha

18 Te ngaa dhegraveu negraveti suku-suku nasatitu kegravena

lula regravengu roꞌo boe madhutuLamatua

Te ngaa limuri ne Lamatua nasakahegravei

lula regravengu roꞌo boe tadhe NeLimuri ne dꞌai le lodꞌo na

segravena ka Lamatua huku dhegraveu dhupusi-pahae boe Ne

Limuri ne dꞌai le lodꞌo naho Lamatua palaho dhegraveu dhu

palaho dhegraveu leoLimuri ne dꞌai le lodꞌo na

ho Lamatua parisa lii langu dhegraveumadhe

Limuri ne dꞌai le lodꞌo naho Lamatua bꞌae-bajꞌa egravei kab-

hegravesu dhegraveu sabꞌa NaNuka dhegraveu regraveti lii padhai

Lamatuadegravenge dhegraveu unu Lamatua

Ana iiki-dhegraveu kapai dhegraveungegraveru-dhegraveu heka

Lamatua bꞌae rui-jꞌajꞌegraverami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

dhu pakabꞌua kolongara Nardquo19 Egravele egraveegravena ka jaꞌa ladhe kegravedhi

babegravedho Egravemu Manegravengi-MangajꞌiLamatua egravetu sorga dhu conge tegravekeKa jaꞌa kegravedhi boaraka dhu uru egraveegravenaera tegraveke lii paredha Ama Lamatua dhusuri egravetu lei hadhu Hegraveia bela kacegravebꞌalolo aae negraveti haa negraveti dhimu dꞌoro liipagodꞌo-godꞌo rai-haha ne karedhadegravenge egravejꞌi es hadhu dhu bia kabhuimai negraveti dedha-liru

12Mege naga pamusu degravenge dhegraveu

bhegraveni aa degravenge ana na1 Ka cagꞌagꞌa laa jaꞌa kegravedhi tadha

egraveci dhu kapai titu kegravena cegraveu egravetu dedha-liru dhu dhegraveu dhae regravedhi megraveka categraveka sa Tadha ne nuka segravemi bhegravenica dhegraveu dhu ngiꞌu na pahutu degravengemadha lodꞌo Hegraveru jꞌajꞌi mi era pacapahaga na Negravengu pake solo dhegraveuaae dhu degravenge hua-hegravetu canguru duabua 2 Bhegraveni ne degravenge babia ka dhutangi te abhu le tadha ho nara iisi

3 Kacaꞌa laa jaꞌa kegravedhi hari tadhaegraveci dhu kapai aae dhu cegraveu egravetu dedha-liru kahegravei Tadha ne nuka mege nagamea ciꞌu dhu kapai Kegravetu na pidhuaa tadhu na canguru bua Egravetu kegravetuna segravera dhu pake solo dhegraveu aae4 Na pake regraveu lai na ho saku eelehua-hegravetu ca kaboko negraveti tegravelu kabokoegravetu dedha-liru Hegraveia na core hua-hegravetu se asa rai-haha Ka laꞌe tituegravetu madha bhegraveni ne na tatae tokebhegraveni ne nara iisi Te na neo dhegraveledegravenge ka ana negraveti bhegraveni ne 5 Hegraveiabhegraveni ne nara iisi Ana Mone ca dhegraveuTe ngaa ana pajuu Ama Lamatua cadhegraveunegraveti sorgamai paramenareAnane ka rai negraveti asa Lamatua segravena kanegravedꞌu paredha sama-sama degravengeAmaLamatua egravetu sorga Te begraveli-camegravedꞌaAna ne paredha suku aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha degravenge koasa dhu kapai risieele 6 Te ngaa bhegraveni ne rai laꞌeasa dꞌara mamoo egraveci dhu Lamatua tao

1115 Kalua negraveti Masir 1518 Daniel 244 71427 1118 Lii Sodꞌa Koa-Kio 25 1105 11513 1119 Rai-haha Rupa Hiu 85 1618 1621 123 Daniel 77 124 Daniel 810 125Yesaya 667 Lii Sodꞌa Koa-Kio 29

Rai-haha Rupa Hiu 127 500 Rai-haha Rupa Hiu 1218tegraveke hia ne Pe ra ladhe-leru ne toketegravelu tegraveu degravenge ca egraveta (nuka 1260 [cariho dua ngasu egravena nguru] lodꞌo)

Mikael pamusu degravengemege naga egravetusorga

7 Egravele egraveegravena ka jꞌajꞌi pamusu aae egravetusorga Ana pajuu Ama Lamatua negravetisorga degravenge kapala musu ra Mikaellabꞌamegenagadegravenge anapajuuna8 Ka Mikael si segi mege naga nedegravenge ana pajuu na segravera Egravele ka rakai mege naga ne degravenge ana pajuu nasegravera ho pea ia ka egravetu sorga 9 Negravetiegraveegravena ka ra bhabhoo eele si negraveti sorgahegraveia core si asa rai-haha Mege nagane nuka dhegraveu aae nidhu dhu ngarana lsquoLamatua nidhursquo Karegravei negraveti uruka negravengu neꞌe ka dhu leko-monyadhegraveu ho adꞌu-ue sasala 10 Hegraveia jaꞌatadegravengi hari lii dhu megravedhu egraveci negravetidedha-liru peka naldquoUru egraveegravena mege naga neꞌe ka dhu

titu dhii-dhii egravetu madha AmaLamatua

Sasabꞌa negravengu nuka pegraveci sasalaasa aꞌari egravedhi dhegraveu parcayasegravera

Na loe boe galaa si megraveu-megraveda

Te ngaa limuri ne ra bhabhoo eele nenegraveti sorga

De limuri ne aaꞌi-aaꞌi tesa leTe dꞌai lodꞌo na kegravena segravena ka

Lamatua hia mamuri mi dhegraveurai-haha

Limuri ne Lamatua negravedꞌu le paredhadegravenge koasa Na dhu kapai

Aa Na dedꞌe le KristusDhegraveu dhu hagꞌe nare ho jꞌa-

jꞌi Dhegraveu Aae dhu paredhasuku aaꞌi-aaꞌi ra

11 Aꞌari egravedhi segravera ka dhu segi megenaga egraveegravena dhu uru egraveegravena pegravecisasala mi regravengu

lula raa Ana Kalegravebho dhu sutisegravena ka saku eele sasala-sasigora

Aꞌari egravedhi segi ne kahegraveilula regravengu bani lole Lii Holo-Nori

LamatuaMasi ka dhegraveu nasa ho neo pamadhe si

te ngaa ra bege boe12 De aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetu sorga

hudꞌi karejꞌe-karae kuTe ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetu rai-

haha hudꞌi bori paꞌegravera kulula mamadhe-mamopo oe

begravebhe mai legraveke miuDhegraveu aae nidhu puru mai le egravetu

talora aae miuNegravengu nasa titu kegravena

lula neꞌa na lodꞌo ho negravengu taobhabhelu oe egravele kegravenardquo

Mege naga patangi-tenge bhegraveni egraveegravenaegravetu rai-haha

13 Ropa mege naga neꞌa na negravengudhu ra core le asa rai-haha ka laꞌedegravenge tenge bhegraveni dhu nara iisi Anaegraveegravena ho neo pajꞌegravera ne 14 Te ngaa rahia bhegraveni ne egravela dua nuka segravemi egravelamanea luji segravena ka na lela laꞌe luꞌuasa dꞌara mamoo dhu pakajꞌegraveu negravetimege naga Egravetu era negravei ra ladhe-leru ne toke tegravelu tegraveu degravenge ca egraveta15 Ropa negravedhi nare segravemi egraveegravena hegraveiamege naga ne sabhuu egravei nuka segravemiegravei aae lala ho neo hae negraveti bhegraveni ne16 Te ngaa rai-haha bara bhegraveni nedegravenge jꞌara pacangange rai ho dhegravelaaaꞌi megraveu-megraveu egravei ne dhu kalua negravetidꞌara hegravebꞌa mege naga segravena ka bakudꞌai bhegraveni ne 17Kamegenaga ne nasatitu kegravena degravenge bhegraveni ne Hegraveia laꞌepamusu degravenge ana-ana leo negraveti bhegravenine nuka dhegraveu-dhegraveu dhu madhutu liiparedhaAma Lamatua aa dhu loe boenegraveti peka-padhai Lii Lolo Beꞌa lula-negraveti Yesus 18 Egravele egraveegravena ka mege nagane laꞌe titu ka egravetu sebhe dhasi degravengekadhi ngutu kegraveru-kegraveru

13Badha bhelu dhu kalua negraveti dꞌara

dhasi 127 Daniel 101321 121 Yudas 9 129 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 31 Lukas 1018 1210Ayub 19-11 Sakaria 31 1214 Alkitab lii Yunani uru tegraveka suri peka na ldquoca lodꞌo dua lodꞌo degravengecaꞌegraveta lodꞌordquo Lii seꞌe sama segravemi egravetu sasuri Daniel 725 127 Lodꞌo egraveegravena nuka 42 (egravepa nguru dua) hegraverudo 1260 (ca riho dua ngasu egravena nguru) lodꞌo egravetu fasal 112-3

Rai-haha Rupa Hiu 131 501 Rai-haha Rupa Hiu 13161 Hegraveia jaꞌa kegravedhi badha bhelu ciꞌu

dhu kalua negraveti dꞌara dhasi Badhane kegravetu na pidhu aa tadhu na can-guru Egravetu kolo tadhu na segravera dhupake solo dhegraveu aae Egravetu kegravetu nasegravera dhu suri lii-lii pakarehe AmaLamatua 2Ngiꞌu na sama segravemimeoaasu Haga na egraveci egraveegravena ka degravenge hagakiu aau Hegravebꞌa na segravemi hegravebꞌa singaMege naga egraveegravena pangegravedꞌu koasa nami badha bhelu ne ho madhegravedi egravetudedha kadera paredha aa pake koasana aaꞌi-aaꞌi 3Egravetu kegravetu egraveci negraveti badhabhelu ne abhu era hisu aae egraveci nukasegravemi dhu ra pare ne ka oe madhete ngaa madhe boe Dhegraveu aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha ne malaa ropa ladheregravedhi aꞌegravera na ka dhegraveu se madhutune 4 Dhegraveu se pahaha iisi ra mi megenaga ne degravenge dedꞌe padedha-dedhane nuka segravemi Lamatua lula mege neka dhu pangegravedꞌu koasa na mi badhabhelu egraveegravena Dhegraveu segravera koa-kio kahegraveibadha bhelu ne peka na ldquoNegravengu nekapai titu kegravena Abhu boe egraveci sa dhubisa segi nerdquo

5 Ama Lamatua soro tegraveke badhabhelu ne segravena ka na padedha iisi naaa padhai lii pakarehe Lamatua Hiane ijin kahegravei ho negravedꞌu paredha tokedꞌai tegravelu tegraveu degravenge ca egraveta (nuka 42[egravepa nguru dua] hegraveru) 6 Negraveti egraveegravenaka na padhai lii pamanahu kolongaraAma Lamatua degravenge pakarehe ko-longara dhegraveu-dhegraveu unu Lamatua dhupea egravetu sorga 7 Ama Lamatua sorotegraveke ne kahegravei ho pamusu labꞌa dhegraveu-dhegraveu unu Lamatua toke na segi Naabhu koasa kahegravei segravena ka paredhasuku aaꞌi-aaꞌi udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi liiaaꞌi-aaꞌi aa kabarai aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne 8 Negraveti egraveegravena ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne sogo-tagubadha bhelu egraveegravena nuka regravengu aaꞌi-aaꞌi dhu ngara ra suri boe egravetu dꞌaraSasuri Ana Kalegravebho Uru egraveegravena dhegraveupamadhe Ana Kalegravebho egraveegravena te ngaaLamatua pamamuri hari Ne LodꞌoAma Lamatua pajꞌajꞌi megraveka rai-haha

ne Negravengu dhu suri nare le ngara-ngara negraveti dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi raegravetu dꞌara sasuri Na Dhu peka na peregravengu segravera ka dhu unu mamuri taa-taa toke dꞌai mia-mia degravenge Negravengu9 ldquoNanene paie-iie10 Ladhe Lamatua pamaꞌegravete nare le

dhegraveu cee ka dhu hudꞌi legravekekegravepe

pe ra kegravepe rare neAa ladhe Lamatua pamaꞌegravete nare le

dhegraveu cee ka dhu hudꞌi madheku degravenge samala

pe ra pamadhe negravengu pakesamala kahegraveirdquo

Negraveti egraveegravena ka dhegraveu-dhegraveu unuLamatua baku hari kabodho te egraveegravenahia ra tebho homadhutu taruu degravengeparcaya Na taa-taa

Badha bhelu dhu bhodho negraveti rai-haha

11 Egravele hegraveia jaꞌa kegravedhi badha bheludhu leo ciꞌu bhodho negraveti rai-hahaTadhu na dua nuka segravemi tadhukahibꞌi-kalegravebho Lii na nuka segravemi liimege naga 12 Negravengu negraveti lii pad-hai lamatua na nuka badha bheludhu uru egraveegravena dhu legraveke pare ka oemadhe Na abhu koasa negraveti lamatuana segravena ka na laka-seti dhegraveu rai-haha aaꞌi-aaꞌi ho sogo-tagu lamatuana 13 Negravengu tao tadha-tadha malaadhu kapai kahegravei toke na bisa papuruai negraveti dedha-liru egravetu madha dhegraveuae-ae 14 Degravenge jꞌara segravemi neꞌe kabadha bhelu ka dua ne pake koasanegraveti lamatua na ho kapodꞌe-kabegravelidhegraveu rai-haha Na paredha dhegraveu hotao megravedha sogo-tagu cue rupa nanuka segravemi lamatua na segravena ka rapakabꞌua lamatua na dhu uru egraveegravenadhegraveu pare ne ka oe madhe 15 AmaLamatua soro tegraveke kahegravei badha dhukapodꞌe-kabegraveli ne ho na hia aꞌaesegravena ka pamamuri megravedha sogo-tagune Negraveti egraveegravena ka megravedha sogo-tagu nebisa padhai lii ho pua pamadhe dhegraveudhu roꞌo boe pahaha iisi mi negravengu

16 Badha dhu kapodꞌe-kabegraveli nelaka-seti dhegraveu kahegravei segravena ka tao

131 Daniel 73 Rai-haha Rupa Hiu 1737-12 132 Daniel 74-6 136 Daniel 7825 1136 137 Daniel 721 138 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6929 1310 Yermia 152 4311

Rai-haha Rupa Hiu 1317 502 Rai-haha Rupa Hiu 148tadha mi ai gꞌana ra do mi katan-garegravei ra Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi nuka anaiiki-dhegraveu kapai dhegraveu kaja-dhegraveu unuaadꞌo dhegraveu egravenu do dhegraveu mardekaregravengu aaꞌi-aaꞌi ra hudꞌi abhu ku capegraveegravena 17Te ladhe aadꞌo dhegraveu segravera bisaboe pahia do pahegraveli ngaa-ngaa Egravetudꞌara cap ne dhu suri ngara badhabhelu ka egraveci degravenge nomer na

18 De hudꞌi pangee paie-iie Dhegraveudhu dꞌegravelu-megraveu bisa reꞌa sasoa negravetinomer egraveegravena Nuka ldquo666rdquo (egravena ngasuegravena nguru egravena) dhu pajꞌujꞌu mi dhegraveurai-haha

14Ana Kalegravebho degravenge dhegraveu Na 144000

(cangasu egravepa nguru egravepa riho) dhegraveu1 Egravele egraveegravena ka jaꞌa boti kegravetu kacaꞌa

laa jaꞌa ladhe kegravedhi Ana Kalegravebho dhutitu egravetu kolo ledhe iiki egraveci Ngarana ledhe Sion Na titu degravenge dhegraveuNa 144000 (cangasu egravepa nguru egravepariho) dhegraveu Egravetu katangaregravei dhegraveu seꞌedhu suri ngara Ana Kalegravebho degravengengara Ama Na 2 Hegraveia jaꞌa tadegravengilii egraveci negraveti dedha-liru Lii ne kadegraverusegravemi lii begravebhe naha dhasi kapai aadou segravemi lii dꞌoro Te ngaa lii neculi beꞌa titu kegravena nuka segravemi dhegraveuae dhu karihu sasadhu 3 Ka jaꞌakegravedhi 144000 (cangasu egravepa nguru egravepariho) dhegraveu se dhu titu tangare asamadha Ama Lamatua degravenge badhaaae egravepa ngiꞌu dhu reo rare kaderaparedha Lamatua aa degravenge katua-katua segravera Dhegraveu ae-ae se sodꞌa liisodꞌa hiu egraveci Lii sodꞌa ne dhodhokaregravengu di dhu reꞌa dhegraveu leo aadꞌo Teregravengu dhu pabeꞌa le degravenge Lamatualula Lamatua pake raa Ana Na hosui si negraveti sasala-sasigo ra 4 Mamuriregravengu mola-megraveci le nuka segravemi monekalora iisi dhu paꞌegraveci negravedhi megravekadegravenge dhegraveu bhegraveni Regravengu parai eeleboe degravengeAnaKalegravebho egraveegravena sadꞌi asa

era mia egraveegravena ka lula Ama Lamatuasui le regravengu pake raa Ana Na segravena karegravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua Regravenguegraveci egraveegravena ka degravenge hua hela dhu urutegraveka negraveti dꞌara oka hia mi Lamatuadegravenge Ana Kalegravebho 5 Regravengu dhu reꞌaboe padhai lii leko-monya lula dꞌarara mola

Tegravelu ana pajuu negraveti sorga regraveti lii6 Ka jaꞌa kegravedhi ana pajuu Lamatua

ca dhegraveu hari mai negraveti sorga Anapajuu ne dhu lela dedha titu kegravena horodhe palegraveme Lii Lolo Beꞌa Lamatuadhumaꞌegravete boe ciki sa Na lela palegravemeera ho peka degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha negraveti suku aaꞌi-aaꞌi negravetiudhu-rasa aaꞌi-aaꞌi negraveti lii aaꞌi-aaꞌidegravenge negara aaꞌi-aaꞌi 7 Na paꞌoo-parodha peka naldquoMiu hudꞌi pakabꞌua ku Ama

LamatuaMiu hudꞌi jꞌoka padedha-dedha ko-

longara Na dhu dedha risieele

Lula lodꞌo na dꞌai leho Lamatua parisa lii langu

dhegraveu aaꞌi-aaꞌi madhututatao ra

Koa-kio NeDedꞌe padedha-dedha kolongara Na

Lula Negravengu ka pajꞌajꞌi liru degravengerai-haha

Aa negraveti paredha Na ka dhasi degravengemadha egravei jꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveurdquo

8 Ropa padhai lii nare segravemi egraveegravenahegraveia jaꞌa kegravedhi hari ana pajuu dhu leoca dhegraveu negraveti sorga dhu mai madhutuana pajuu dhu mai uru egraveegravena Na liiaku negravengu na ldquoLaho eele le Lahomae-mae le Kota Babel dhu kapai nalaho le Kota dhu bhelu egraveegravena gurieele le pamera degravenge rai Uru egraveegravenakota ne nuka segravemi bhegraveni kajeo dhulaka-seti suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane ho rinu mahu aa madhutu dadꞌegraveina ka adꞌu-ue jꞌara makae Te ngaa

1318 Madhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab uru egraveegravena egravetu negravei nomer ldquoegravenardquo sasoa na ca jꞌara dhu beꞌaboe dhu tesa boe dhu megraveci boe aa dhu bhelu-katubꞌa De nomer ldquoegravena ngasu egravena nguru egravenardquo sasoa naldquodhu bhelu risi eelerdquo 141 Yeskial 94 Rai-haha Rupa Hiu 73 145 Sefanya 313 148Yesaya 219 Yermia 518 Rai-haha Rupa Hiu 182

Rai-haha Rupa Hiu 149 503 Rai-haha Rupa Hiu 1420limuri ne kota ne pasae nare le palana negraveti nanasa Lamatuardquo

9 Hegraveia jaꞌa kegravedhi hari ana pajuudhu leo ca dhegraveu negraveti sorga mai mad-hutu ana pajuu ka dua deo na Napaꞌoo-parodha peka na ldquoMata unumi Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sogo-tagubadha bhelu degravenge megravedha sogo-taguna do abhu cap egravetu katangaregravei do egravetukacui-aai pe regravengu pasae rare nanasaLamatua 10 Begraveli-camegravedꞌa Lamatuamesa Na sabhori mai nanasa Na midedha regravengu nuka segravemi Na pang-inu si egravei uuru negraveti egravei anggor pegravedꞌuEgraveegravena Na core si asa dꞌara egravei nasu dhuheo robhe-robhe dhu loe boe ciki saAna pajuu Na negraveti sorga segravera aa AnaKalegravebho egraveegravena kahegravei ladhe regravedhi jꞌaraneꞌe 11 Peka ka laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sogo-tagu badha bhelu degravengemegravedha sogo-tagu na do regravengu dhulegraveke le cap na pe dui rare jꞌajꞌegravera taa-taa Segravebꞌu negraveti jꞌajꞌegravera regravengu bhodhomai loe boe megraveu-megravedardquo

12-13 De seꞌe se sasoa na dhegraveu unuAma Lamatua hudꞌi nanene ku paie-iie lii paredha Na aa parcaya taruumiYesus aa baku hari kabodho

Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii egraveci negraveti dedha-liru peka na ldquoYohanis Egraveu hudꞌi suriku segravemi neꞌe karegravei negraveti deo neꞌedhegraveu dhu parcaya Lamatua Yesusladhe ra madhe regravengu abhu otordquo

Hegraveia Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci dhaa peka na ldquoTareꞌa Begraveli-camegravedꞌa regravengu segravera oto tareꞌa-reꞌaLula regravengu jꞌegravera le egravetu rai-hahate ngaa ra taha ho madhutu taruuLamatua De egraveegravena na Lamatua bꞌalajꞌajꞌegravera regravengu ka regravengu mamuri jꞌegraveraheka egravetu sorgardquo

Hahuku Ama Lamatua egravetu rai-hahanuka segravemi puu-gꞌegravetu dhu pake hela parejꞌuꞌu

14 Egravele egraveegravena ka jaꞌa padoa kegravetuKacaꞌa laa kegravedhi raꞌi-liru dhu pudhilao-lao aa ca dhegraveu dhu madhegravedi egravetudedha na Dhegraveu ne oe segravemi Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Na pake degravenge solojuara dhu tao negraveti hualaa aa negravedꞌudegravenge hela pare jꞌuꞌu madegraveka egraveci

15 Hegraveia jaꞌa kegravedhi ana pajuudhegraveu egraveci hari negraveti sorga kaluanegraveti dꞌara Egravemu Manegravengi-MangajꞌiAma Lamatua Na rodhe dhegraveu dhumadhegravedi egravetu dedha raꞌi-liru egraveegravenapeka na ldquoPake hela egraveu egraveegravena holamu puu-gꞌegravetu ka Te dꞌai le hegraverupakaboko isi rairdquo 16 Ka Dhegraveu dhumadhegravedi egravetu dedha raꞌi-liru ne kegravepenare hela na ka na laꞌe puu-gꞌegravetuHegraveia na oru kaboko isi rai negraveti rai-haha

17 Ka ana pajuu dhu leo hari cadhegraveu kalua negraveti dꞌara Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi egravetu sorga Negravengu negravedꞌudegravenge hela pare jꞌuꞌu madegraveka egraveci honeo gꞌegravetu hua ajꞌu

18 Hegraveia ana pajuu dhu leo hari egravecikalua negraveti era tunu raa ajꞌu hegraveumegravengiegravetu dꞌara Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi egravetusorga Sasabꞌa ana pajuu ne nukajꞌaga ai egravetu era tunu raa ajꞌu hegraveumegravengi Na paꞌoo pua ana pajuu dhunegravedꞌu hela pare jꞌuꞌu deo na akunegravengu na ldquoPake ka hela egraveu egraveegravena holamu ka gꞌegravetu hua ajꞌu egravetu rai-hahaTe egravetu negravei hua anggor dhu madhasaaaꞌi lerdquo 19 Ka ana pajuu ne kegravepe nareka hela pare jꞌuꞌu na laꞌe asa rai-hahaho na gꞌegravetu hua anggor jꞌue degravenge iikateme Hegraveia na pamaso hua anggorse asa dꞌara bak pacegraveli anggor Ka rajꞌegraveli maregraveu anggor se segravena ka rare egraveiJꞌegraveli maregraveu hua anggor egravetu dꞌara bakpacegraveli ne sasoa na nanasa Lamatua20 Bak pacegraveli ne egravetu liꞌu kota Ropa rajꞌegraveli maregraveu anggor se hegraveia raa kaluaae-ae Raa ne hae sama segravemi loko cue

1410 Yesaya 5117 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1924 Yeskial 3822 1411 Yesaya 3410 1414Daniel 713 1415 Yoel 313 1420 Alkitab lii Yunani suri madhera loko ne ldquo1600 (ca rihoegravena ngasu) stadiardquo sama segravemi 296 (dua ngasu ceo nguru egravena) toke 300 (tegravelu ngasu) kilometer Aamaregravemaloko ne ra suri peka na ldquokatitu na segravemi madhera dhari rarapa jarardquo nuka ca meter degravenge caꞌegraveta Jarara kapai risi negraveti jara Edha 1420 Yesaya 633 Tangi Lii Ngobꞌi-ngobꞌi 115 Rai-haha Rupa Hiu1915

Rai-haha Rupa Hiu 151 504 Rai-haha Rupa Hiu 158dhumadhera na 300 (tegravelu ngasu) kiloaamaregravema na dꞌai cameter ca egraveta

15Ana pajuu dhegraveu pidhu negraveti sorga regraveti

pidhu calaka kapai asa rai-haha1Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi tadha egraveci egravetu

dedha-liru dhu kapai titu kegravena tokejaꞌa malaa bia Abhu ana pajuu dhegraveupidhu negraveti sorga egraveci-egraveci ka degravengekoasa ra ho hia calaka kapai asa rai-haha Pidhu calaka se nuka jꞌajꞌegraveradhu limuri tegraveka Ladhe jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi ka dꞌara Ama Lamatuapacuhi ka nasa heka degravenge dhegraveu rai-haha

2 Ka jaꞌa kegravedhi dhasi dhu haꞌa-haꞌanuka segravemi tegraveru dhu pabꞌali degravenge aiJaꞌa kegravedhi kahegravei dhegraveu ae dhu titu egravetusebhe dhasi egraveegravena Dhegraveu seꞌe ka dhumadhutu boe badha bhelu egraveegravena aa rasogo-tagu boe megravedha sogo-tagu naaa dhu segravemi boe cap na hegravei Regravenguaaꞌi-aaꞌi dhu kegravepe degravenge megravedha liisodꞌa egraveci nuka segravemi sasadhu dhu raabhu negraveti Ama Lamatua 3Ka ra sodꞌalii sodꞌa egraveci dhu Musa suri Musa neana pua-paleha Ama Lamatua uru-uru segravera Dhegraveu seꞌe se sodꞌa kahegravei liisodꞌa egraveci dhu koa-kio Yesus Te uruegraveegravena dhegraveu pamadhe Ne sama segravemidhegraveu roro pamadhe ana kalegravebho egravetudꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiAma Lamatua segravena ka pamaringidꞌara Na Dhegraveu se sodꞌa peka naldquoJiꞌi koa-kio Ama LamatuaJiꞌi jꞌoka padedha-dedha kolongara

NaLula koasa Lamatua kapai risi

eeleDegravenge aꞌegravera Na kapai titu kegravena

Lamatua ka dhu negravedꞌu le paredha misuku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha

Lamatua ka dhu jꞌajꞌi Dhegraveu Aae miudhu-rasa aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha

Tatao Lamatua mola segravemi isipupu

Sasabꞌa Lamatua beꞌa seli eeleJꞌara Lamatua megraveu regravedꞌe-regravedꞌeMamuri Lamatua legraveke mola-

mola4 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌoka padedha-

dedha kolongara LamatuaDhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra koa-kio babeꞌa

LamatuaLula LamatuamesaNadhumola-

megraveciAa Lamatua mesa Na di degravenge

boe sasalaPe suku aaꞌi-aaꞌi mai pahaha iisi mi

LamatuaPe udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi mai manegravengi

makasi mi LamatuaLula dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa regravedhi le

tatao Lamatua dhu beꞌaAa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa le mamola

dꞌara Lamatuardquo5 Ropa dhegraveu se egravele sodꞌa jaꞌa

kegravedhi Kama Luri Mola-Megraveci egravetu dꞌaraEgravemu Manegravengi-Mangajꞌi Lamatua egravetusorga degravenge bhegravela bhabhiri dhubhoke pataleo tegraveke 6 Ka jaꞌa kegravedhiana pajuu dhegraveu pidhu negraveti sorgadhu regraveti degravenge pidhu calaka segraveraRegravengu kalua mai negraveti Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua Regravengu pakemegravedha-papake dhu kaleꞌe pudhi megraveuaa pake salalu dhu tao negraveti poe degravengepai 7 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi badhaaae egraveci negraveti egravepa ngiꞌu segravera egravetu sebhekadera paredha Lamatua dhu papalapidhu bokor hualaa mi ana pajuudhegraveu pidhu segravera Pidhu bokor se egraveci-egraveci ka dhu isi ra hahuku negraveti AmaLamatua dhu taa-taa toke dꞌai mia-mia Te Na paꞌegravera le ho sabhorinanasa Na asa rai-haha 8 Negravebhuboe hegraveia Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi nepegravenu degravenge segravebꞌu dhu bodhomai negravetidadedha degravenge koasa Ama LamatuaAbhu boe ca dhegraveu sa dhu bisa masoasa era egraveegravena Ana pajuu dhegraveupidhu sehudꞌi sabhori paꞌegravele ku pidhu calakaasa rai-haha ne heka dhegraveu bisa masoasa era egraveegravena kegravena

153 Musa tao lii sodꞌa ne lodꞌo Lamatua lere negraveti dhegraveu Israꞌel segravera negraveti Mesir era jꞌajꞌegravera regravengu 153 Kalua negraveti Masir 151-18 154 Yermia 107 Lii Sodꞌa Koa-Kio 869 155 Kaluanegraveti Masir 3821 158 Kalua negraveti Masir 4034 1 Dhegraveu Aae segravera 810-11 2 Sejara negraveti Israꞌel degravengeYahuda 513-14 Yesaya 64

Nanasa Ama Lamatua bhori mai asarai-haha

1 Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii parodhaegraveci kalua negraveti dꞌara Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi ho peka degravenge ana pajuudhegraveu pidhu se na ldquoLami ka Nedhemegraveti ka bokor seꞌe ho bhori ka nanasaLamatua asa rai-hahardquo

2 Ropa tadegravengi rare hegraveia ana pajuuka egraveci laꞌe bhori isi bokor na asa rai-haha Kacaꞌa laa papegravedꞌa-taregravegu legravekedegravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu uru segraveraabhu cap negraveti badha bhelu degravengedhegraveu-dhegraveu dhu sogo-tagu megravedhasogo-tagu na Regravengu se legraveke egraveipapegravedꞌa hisuhuudhu rarii titu kegravena

3 Egravele egraveegravena ka ana pajuu ka dualaꞌe bhori isi bokor na asa dꞌara dhasiKacaꞌa laa egravei egravetu dꞌara dhasi jꞌajꞌi raadhu hegraveu mau cakaraa hegraveu raa dhegraveumadhe Ka aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetudꞌara dhasi madhe aaꞌi si

4 Hegraveia ana pajuu ka tegravelu laꞌe bhoriisi bokor na asa dꞌara loko degravengemadha egravei Ka egravei aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi raa5 Hegraveia jaꞌa tadegravengi ana pajuu ca dhegraveunegraveti sorga dhu uri egravei aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Na koa-kio Ama Lamatuapeka naldquoOo LamatuaLamatua dhu mola-megraveciLamatua dhu sala negravedhi boe

Lamatuamema-mema karegravei negravetiuru ka

Aa Lamatua taa-taa toke dꞌaimia-mia

Lamatua pamaꞌegravete lii langu dhu molaisi pupu

Lamatua hia le huku dhu kasii-kasoreboe

6 Dhegraveu-dhegraveu pasuti leraa negraveti dhegraveu unu Lamatua

Dhegraveu-dhegraveu pamadhe ledhegraveu regraveti lii padhai Lamatua

Negraveti egraveegravena ka Lamatua laka-seti si horinu raa kahegravei

Negraveti egraveegravena ka Lamatua bꞌala si degravengehuku dhu legravekerdquo

7 Egravele ka jaꞌa tadegravengi lii egraveci kaluanegraveti mei sogo-tagu peka naldquoTareꞌa Ama Lamatua dhu koasa

kapai risi eeleTareꞌa Ama Lamatua dhu egravera risi aaꞌi

Lamatua dhu pamaꞌegravete lii langudhu koe boe kapengo boe

Lamatua dhu pamanahu hukudhu legraveke mola-molardquo

8 Hegraveia ana pajuu ka egravepa laꞌe bhoriisi bokor na asa madha lodꞌo Kacaꞌalaa lodꞌo pana titu kegravena ka dhegraveu egraveturai-haha ne kegravepu-ladhu ai 9 Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu legraveke tunu se dhoo kolon-gara Ama Lamatua lula Negravengu ka dhupapuru calaka ne hia mai asa regravenguMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa abhu boeca dhegraveu sa dhu ele-hoꞌa ka legravepa asaLamatua ho koa-kio kolongara Na

10 Ka ana pajuu ka legravemi laꞌe bhoriisi bokor na asa kadera paredha badhabhelu se Kacaꞌa laa maroga kiu-kiusaguru nare dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sogo-tagu ne toke jꞌegravera titu kegravena hegraveia ragegravegu-ria 11 Dhegraveu seꞌe kahegravei dhooAma Lamatua egravetu sorga lula hisu rararii titu kegravena Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa abhu boe ca dhegraveu sa dhu aeeele negraveti bhabhelu ra ka legravepa asa AmaLamatua

12 Hegraveia ana pajuu ka egravena bhori isibokor na asa loko aae dhu ngarana Efrat Ka loko ne mango-metodegravenge ka Hegraveia ra tao jꞌara egravetu dꞌaraloko ne hia dhegraveu aae-dhegraveu aae degravengesordadꞌu-sordadꞌu dhu begraveli-camegravedꞌamai negraveti cabegraveka dhimu 13 Ka jaꞌaladhe kegravedhi nidhu bhelu tegravelu Rupa rasama segravemi ana gagedꞌe Ciꞌu bhodhonegraveti dꞌara hegravebꞌamege naga Ciꞌu kaluanegraveti dꞌara hegravebꞌa badha bhelu Aa ciꞌuhari bhodho negraveti hegravebꞌa dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli dhu negraveti lii padhai mege nagaegraveegravena 14Nidhu tegravelu se degravenge koasa hotao rupa-rupa tadha malaa Ra kalualasi paraga degravenge dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha ka ra pajaji ho egravetu dꞌaraca lodꞌo sa lasi pamusu labꞌa AmaLamatua dhu koasa kapai risi eeleegraveegravena Te ngaa lodꞌo dhu ra pajaji egraveegravena

162 Kalua negraveti Masir 910 164 Kalua negraveti Masir 717-21 Lii Sodꞌa Koa-Kio 7844 1610Kalua negraveti Masir 1021 1612 Yesaya 1115

Rai-haha Rupa Hiu 1615-16 506 Rai-haha Rupa Hiu 176legraveke degravenge lodꞌo dhu Ama Lamatuahagꞌe nare le hoNa segimusuNa aaꞌi-aaꞌi ra

15-16 Era dhu ra pakaboko ho pa-musu egraveegravena lii Ibrani peka na Armage-don

Yesus Kristus peka kahegravei naldquoSanegravedꞌe paie-iie Te kacaꞌa laa Jaꞌamai nuka segravemi dhegraveu manaꞌu dhudhegraveu egraveci sa reꞌa boe Dhegraveu dhu otonuka regravengu dhu beke degravenge dhu borimema dhari Te ladhe Jaꞌa mai negravengunaꞌe boe makae lula dhegraveu regravedhi boeera makae nardquo

17 Hegraveia ana pajuu ka pidhu laꞌebhori isi bokor na asa madha ngegraveluKa Ama Lamatua padhai lii megravedhunegraveti kadera paredha Na egravetu dꞌara EgravemuManegravengi-Mangajꞌi peka na ldquoEgravele leNanasa Jaꞌa bhori aaꞌi megraveu-megraveu lerdquo

18 Hegraveia bela heo haꞌa-haꞌa degravengedꞌoro lii gasi-gasi Aa rai opo dhukapai titu kegravena dhu jꞌajꞌi negravedhi megravekakaregravei negraveti rai-haha ne jꞌajꞌi 19 Lodꞌoegraveegravena Ama Lamatua bhegravelu boe bhab-helu dhegraveu egravetu kota Babel Ka Na pakerai opo dhu kapai aae segravena ka taokota kapai ne masegraveke mi tegravelu AmaLamatua adꞌu-ue segravemi egraveegravena segravena kadhegraveu Babel reꞌa nanasa Na Kota-kotaleo egravetu rai-haha ne laho eele aaꞌi sikahegravei 20 Lodꞌo egraveegravena pulu-pulu cegraveneaaꞌi si aa ledhe-ledhe ela aaꞌi kahegravei21Abhu kahegravei egravejꞌi es hadhu dhu kapaibegravebhe negraveti dedha-liru kabhie naredhegraveu-dhegraveu egravetu rai-haha Es hadhu sebabia ra abhu kahegravei dꞌai egravepa ngurukilo Lula egravejꞌi es ne dhu pajꞌegravera dhegraveuka ra dhoo Ama Lamatua

17Ana pajuuAmaLamatua pasoro kota

Babel degravenge bhegraveni kajeo1 Egravele ka ana pajuu egraveci negraveti regravengu

dhegraveu pidhu dhu regravedꞌu bokor dhu

degravenge heka isi mai peka degravenge jaꞌaaku negravengu na ldquoMai ku sa neꞌe Jaꞌaneo padꞌelo degravenge egraveu jꞌara tasamiaAma Lamatua huku bhegraveni kajeo dhubhelu aae egraveegravena Negravengu ne nukakota kapai egraveegravena dhu ra patitu padegravetudegravenge egravei ae-ae 2 Uru egraveegravena dhegraveuaae-dhegraveu aae negraveti mia-mia mai adꞌu-ue jꞌara makae degravenge ana kabaraidꞌara kota ne Dhegraveu leo kahegraveimai rinumahu aa madhutu tatao jꞌara makaerardquo

3 Egravele egraveegravena ka Roh Ama Lamatuamaso asa jaꞌa hegraveia ana pajuu negravetisorga dedꞌe negraveti jaꞌa asa dꞌara mamooegraveci Dꞌai negravei jaꞌa ladhe kegravedhi dhegraveubhegraveni ca dhegraveu dhu madhegravedi egravetudedha kabodho badha bhelumea ciꞌuKegravetu badha ne pidhu degravenge tadhuna canguru Palegraveme egravetu ngiꞌu nadhu suri lii-lii dhu pakarehe AmaLamatua 4Bhegraveni ne pake begravelamaniimea degravenge mea sanama mangegraveruNa pagaa ngiꞌu na degravenge negraveu megravedhahualaa hadhu kaleꞌe dhu kabꞌuadegravenge mutiara Egravetu ai gꞌana na negravedꞌudegravenge cangkir hualaa egraveci dhu pegravenudegravenge egravei anggor Anggor ne sasoa najꞌara makae aa bhabhelu degravenge tataokajꞌalu aaꞌi-aaꞌi dhu leo dhu na adꞌu-ue 5 Egravetu katangaregravei na dhu suringara egraveci dhu dhegraveu reꞌa boe Lii dhura suri egraveegravena segravemi neꞌe kaJaꞌa ne Babel

Jaꞌa ne kota dhu kapai risiRupa-rupa bhabhelu egravetu rai-haha

jꞌajꞌajꞌi ra negraveti jaꞌa kaJꞌara makae aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi egravetu rai-

haha nekapua ra negraveti jaꞌa

6 Jaꞌa laladhe na bhegraveni ne dhumahu bia lula negravengu dhu ninu le raadhegraveu unu Ama Lamatua segravera Sasoana na pamadhe le dhegraveu unu Ama

1615-16 Mateos 2443-44 Lukas 1239-40 Rai-haha Rupa Hiu 33 1615-16 2 Dhegraveu Aae segravera2329 Sakaria 1211 1618 Rai-haha Rupa Hiu 85 1113 19 1619 Yesaya 5117 1620Rai-haha Rupa Hiu 614 1621 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquobabia na sama degravenge talenta egravecirdquoBabia talenta egraveci nuka tegravelu nguru egravepa dꞌai egravepa nguru kilogram 1621 Kalua negraveti Masir 923Rai-haha Rupa Hiu 1119 171 Yermia 5113 172 Yesaya 2317 Yermia 517 173Rai-haha Rupa Hiu 131 174 Yermia 517

Rai-haha Rupa Hiu 177 507 Rai-haha Rupa Hiu 182Lamatua lula regravengu loe boe peka jꞌaramamuri Yesus

Ropa jaꞌa kegravedhi tatao bhegraveni ne segravemiegraveegravena hegraveia hegravebꞌa jaꞌa nganga-ngangasegravene lula malaa bia

7 Hegraveia ana pajuu ne karegravei jaꞌapeka na ldquoNga tao ka egraveu naa-naaaa malaa segravemi egraveegravena Mai ho jaꞌapeka degravenge egraveu sasoa na negraveti bhegravenikajeo ne Segravemi egraveegravena kahegravei degravengesasoa negraveti badha bhelu dhu negravengumanyaꞌe egraveegravena Badha neꞌe ka dhukegravetu pidhu degravenge tadhu canguru8 Uru egraveegravena badha bhelu ne dhu ma-muri le egravetu rai-haha te ngaa limurine aadꞌo heka Te ngaa negravebhu hekana kalua hari mai negraveti roꞌa jꞌajꞌegraveradhu degravenge boe too-lane egraveegravena Lodꞌoegraveegravena abhu dhegraveu dhu mamuri egravetu rai-haha dhu ngara ra dhae suri megravekaegravetu dꞌara Sasuri Ana Kalegravebho dhuAma Lamatua suri tegraveke le karegravei uruka negraveti Na pajꞌajꞌi rai-haha ne Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu seꞌe se malaa-malohalula regravedhi badha bhelu ne legravepa harimai Te ngaa ladhe na mai hari peAma Lamatua pegraveci ne asa dꞌara dhasiai egravei nasu dhu heo na taa-taa

9 Dhegraveu cee dhu dꞌegravelu-megraveu nanegravengu bisa neꞌa sasoa jꞌara seꞌeBadha bhelu dhu kegravetu pidhu sasoana nuka ledhe pidhu bua Bhegravenikajeo egraveegravena dhu madhegravedi egravetu dedhaledhe segravera Aa sasoa negraveti kegravetu pidhusegravera nuka dhegraveu aae dhegraveu pidhu10Legravemi negraveti dhegraveu aae pidhu se madhele Ca dhegraveu dhu negravedꞌu paredhalimuri ne Aa ca dhegraveu hari dhae maimegraveka Te ngaa ladhe mai negravengunegravedꞌu paredha negravebhu boe 11 Neꞌe nejaꞌa lole degravenge egraveu negraveti badha bheludhu uru egraveegravena mamuri te ngaa limurine madhe le Lodꞌo egraveegravena negravengu neca dhegraveu negraveti pidhu dhegraveu aae segravera tengaa egraveegravena na mai hari negravedꞌu paredhaho jꞌajꞌi dhegraveu aae ka aru Pe na lahomae-mae kahegravei

12 Canguru tadhu se sasoa na nukacanguru dhegraveu aae Regravengu se dhaeregravedꞌu megraveka paredha Begraveli-camegravedꞌa

regravengu abhu koasa ho regravedꞌu paredhasama-sama degravenge badha bhelu ne tengaa dhoka ciki-diki di 13 Terare lii egraveci ho pangegravedꞌu koasa ra mibadha bhelu egraveegravena 14 Dhegraveu aae segraverabegraveli-camegravedꞌa lasi pamusu labꞌa AnaKalegravebho Te ngaa Ana Kalegravebho degravengedhegraveu unu Na segi aaꞌi si Dhegraveu-dhegraveudhu madhutu Ana Kalegravebho ne nukaregravengu dhu Na hagꞌe nare le aa Naparoa si ho madhutu Ne taa-taa Peregravengu segi lula Ana Kalegravebho ne egraveratitu kegravena Dhodhoka Negravengu di dhujꞌajꞌi Dhegraveu Aae negraveti dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌira aa Lamatua negraveti lamatua aaꞌi-aaꞌira

15 Aa egravei ae-ae dhu padegravetu degravengebhegraveni kajeo ne nuka dhegraveu-dhegraveu negravetisuku aaꞌi-aaꞌi negraveti udhu-rasa aaꞌi-aaꞌiaa degravenge dhegraveu ae-ae negraveti lii aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha 16 Canguru dhegraveu aaedegravenge badha bhelu se egraveegravena na rategraveka dꞌara degravenge bhegraveni kajeo dhu neꞌaboe makae ne Egraveegravena na parame raremegravedha-papake degravenge megravedha-panyauna aaꞌi-aaꞌi ka tegraveke eele ne degravenge boemegravedha-papake egravetu ua na Egravele egraveegravenaka raꞌe sisi bhegraveni ne kahegravei Aa ngiꞌuna dhu ate core asa dꞌara ai 17 AmaLamatua mesa Na ka dhu tao tokecanguru dhegraveu aae se rare lii egraveci hopangegravedꞌu koasa ra mi badha bhelune toke na palaho bhegraveni ne Degravengejꞌara neꞌe ngaa dhuAma Lamatua neoadꞌu-ue begraveli-camegravedꞌa aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi

18 Bhegraveni kajeo dhu egraveu megravedhi egraveegravenanuka dhegraveu aae-dhegraveu kapai negraveti kotakapai dhu paredha dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-hahardquo

18Ana pajuu Ama Lamatua lole gaguri

kota Babel1 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi ana pa-

juu dhu leo ca dhegraveu mai negraveti sorgaNegravengu ne dhu degravenge koasa aa saraadhu kapai ho pasaraa palegraveme rai-haha 2Degravenge lii aae na peka

178 Daniel 77 Rai-haha Rupa Hiu 117 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6929 1712 Alkitab lii Yunani egravetuneꞌe bisa abhu dua sasoa Egraveci dhoka ciki-diki di dua ca jam di 1712 Daniel 724

Rai-haha Rupa Hiu 183 508 Rai-haha Rupa Hiu 189ldquoLaho le Laho le Kota Babel laho

mae-mae leGuri le Guri le Kota kapai ne guri

dolu-dolu leNegravengu jꞌajꞌi le era pea nidhuNegravengu jꞌajꞌi le rai egraveta-egravesu roh

bhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌiNegravengu jꞌajꞌi le era pakaboko negraveti

manu-bhui aaꞌi-aaꞌi dhu raꞌasisi hegraveu

Negravengu jꞌajꞌi le oka negraveti badhaaaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu madenge

3 Negravengu guri le lula suku aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne

loe boe mai rinu mahu egravei anggorna

Negravengu laho le lula udhu-rasa aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha ne

loe boe mai adꞌu-ue jꞌara makaedegravenge ana kabarai kota ne

Dhegraveu aae-dhegraveu aae negraveti negara aaꞌi-aaꞌi

mai jꞌunu paꞌegraveci egravetu egraveegravenaDhegraveu dꞌaga negraveti kota aaꞌi-aaꞌi

mai pahia toke regravengu jꞌajꞌi kajaLula kota ne nuka segravemi

dhegraveu bhegraveni dhu dꞌegravei hegravelimegravedha dhu kabꞌua aae

Lula kota ne sama segravemibhegraveni kajeo dhu dꞌegraveidhoka tenge ngaa-ngaadhu hua iia dirdquo

4 Hegraveia jaꞌa tadegravengi hari lii leo egraveciparoa negraveti dedha-liru peka naldquoWee Dhegraveu Jaꞌa aaꞌi-aaꞌiRai eele ka era egraveegravenaTegraveke eele ka kota egraveegravena

Baku tao madhutu bhabhelu anakabarai kota ne

segravena ka baku legraveke hahuku rakahegravei

5 Lula bhabhelu raae seli eele

Aa sasala ratanga-tanga dꞌai dedha-liru

Limuri ne Ama Lamatua bhegravelu hekajꞌara mamuri ra dhu bhelu-

katubꞌa egraveegravenaLimuri neAma Lamatua dhupaꞌegravera le

ho neo huku si6 De miu hudꞌi bꞌala ku bhabhelu ra

sama segravemi regravengu tao le bhabhelumi dhegraveu leo

Te ngaa miu hudꞌi bꞌala sitoke dꞌai babia na dua-dua hari

Uru egraveegravena regravengu tipu le dhegraveuho rinu negraveti dꞌara cangkir hualaa

ra dhu pegravenu degravenge egravei anggorjꞌajꞌegravera

Te ngaa limuri ne regravengumesa ra hudꞌirinu ku

anggor jꞌajꞌegravera egraveegravena toke dua-dua hari

7 Regravengu se tao ngiꞌu ra kapaiAa ra padedha-dedha ngiꞌu unu ra

Regravengu dꞌegravei dhoka mamurikarejꞌe-karae di

Regravengu dꞌegravei dhoka dhu beꞌa-beꞌadi

Negraveti egraveegravena ka regravengu hudꞌi abhu kusasusa dhu bia

De regravengu hudꞌi mamuri jꞌegravera bia kuTe uru egraveegravena ra padhai lii padedha iisi

sama segravemi bhegraveni kajeo pekana

lsquoJaꞌa ne ina bhegraveni aaeJaꞌa ne egraveegravena na jꞌajꞌi boe bhegraveni

baluJaꞌa egraveegravena na roma iisi boeJaꞌa egraveegravena na silu boe megravedha balu

dhegraveu madhersquo8 Ra padhai lii segravemi egraveegravena toke Ama

Lamatua nasa le degravenge raKa Ama Lamatua neo huku si

Egraveegravena na dꞌara ca lodꞌo diregravengu manganga titu kegravenaregravengu tangi roma iisiaa ra madhe aapa

Toke dhegraveu core eele si asa dꞌaraai

Toke ai naꞌe pakegravepu ngiꞌu aae siTe Lamatua dhu koasa kapai risi ka

dhu papuru huku neAa Lamatua dhu egravera risi eele dhu

pamaꞌegravete lii langu ne9 Dhegraveu aae-dhegraveu aae uru sa

mai jꞌunu paꞌegraveci degravenge anakabarai kota ne

182 Yesaya 219 Yermia 518 Rai-haha Rupa Hiu 148 Yesaya 1321 Yermia 5039 183 Yesaya2317 Yermia 517 184 Yesaya 4820 Yermia 508 516 45 185 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka1820-21 Yermia 519 186 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1378 Yermia 5029 188 Yesaya 477-9

Rai-haha Rupa Hiu 1810 509 Rai-haha Rupa Hiu 1817aa mamuri karejꞌe-karae egravetu

egraveegravenaPe ladhe regravedhi segravebꞌu dhu caꞌe negraveti

dꞌara aipe reꞌa na kota ne dhu ai naꞌe aaꞌi leKa ra tangi ne degravenge dꞌara pegravedꞌa10 Ka ra mangingi ladhe jꞌajꞌegravera dhegraveu

segraveraTe ngaa ra bani dhoka titu egravetu

kajꞌegraveu diAa regravengu bani dhoka laladhe negraveti

negravei diHegraveia ra padhai lii peka na

lsquoIra ii Kasian egraveu BabelIra ii Kasian kota kapaiTe dhoka dꞌara ca jamdi egraveu abhu

huku leTe dhoka dꞌara ciki ooꞌe di egraveu

laho lersquo11 Tadegravengi segravemi egraveegravena dhegraveu-dhegraveu dhu

uru segravera mai negraveti mia-mia hodꞌaga egravetu egraveegravena

regravengu tangi roma iisi kahegraveiTe abhu boe ca dhegraveu sa

dhu neo lasi hegraveli megravedhadꞌaga ra

12 Abhu heka dhu neo lasi hegravelimegravedha ra dhu tao negraveti

hualaa doi pudhihadhu kaleꞌe do mutiara

Abhu heka dhu neo lasi hegravelibegravela lenan do begravela sutra

regravengudo begravela alus dhu leo dhu

mea oe segravemi mangegraveru saAbhu heka dhu neo lasi hegraveli

megravedha ra dhu tao negraveti ajꞌuhegraveu megravengi aa megravedhadhu dꞌule negraveti egraveli gajah

do ajꞌu dhu dꞌule dhu leosegravera

Abhu heka dhu neo lasi hegravelimegravedha ra dhu tao negraveti

tabaga begravesi do hadhumarmar

13 Abhu heka dhu neo lasi hegravelikayu manis do bubhu lara

dhu leo segraveraAbhu heka dhu neo lasi hegraveli

raa ajꞌu hegraveu megravengi ra do egraveihegraveu megravengi dhu leo segravera

Abhu heka dhu neo lasi hegraveli

egravei anggor ra egravei megravenyisaitun ra

tarigu do are-gandum raAbhu heka dhu neo lasi hegraveli

sapi ra kahibꞌi-kalegravebho rado jara ra

Abhu heka dhu neo lasi hegravelikareta megravedha rado egravenu ra segravera

14 Egraveegravena na dhegraveu dꞌaga segravera manyasaka ra peka na

lsquoIra ii Babel eeIra ii kota kapai ee

Megravedha-panyau egraveu dhu huaiia segravera dhu kabarai egraveudꞌegravei risi

aadꞌo heka egraveci saAaꞌi-aaꞌi ra ela aaꞌi megraveu-megraveu

toke kabarai egraveu degravenge boengaa-ngaa

toke rodꞌo kakara dꞌai rairsquo15 Uru egraveegravena dhegraveu dꞌaga se jꞌajꞌi kaja

lula kota ne dhu nuka segravemibhegraveni kajeo

Te ngaa limuri ne ra loe boemanyasa

Regravengu jꞌajꞌi madhaꞌu titukegravena

laladhe jꞌajꞌegravera ana kabaraikota ne

Regravengu jꞌajꞌi mangingi titu kegravenalaladhe hahuku ra

Te ngaa regravengu dhoka bani lal-adhe negraveti kajꞌegraveu di

Regravengu bani dhoka titu negraveti eranegravei di

16 Hegraveia ra padhai lii peka nalsquoIra ii Kasian egraveu Babel ee

Ira ii Kasian kota kapaiee

Uru egraveegravena ana kabarai egraveu pakemegravedha begravela alus dhu mea oesegravemi mangegraveru sa

negraveti begravela dhu kabꞌua titukegravena

Uru egraveegravena ana kabarai egraveudꞌegravei panegraveu megravedha hualaamutiara

degravenge hadhu kaleꞌe dhukabꞌua titu kegravena

17 Te ngaa dꞌara ca jam di 1810 Yeskial 2616-17 1811 Yeskial 2731 36 1813 Yeskial 2712 13 22 1816Yeskial 2731 36

Rai-haha Rupa Hiu 1818 510 Rai-haha Rupa Hiu 1823megravedha-panyau egraveu segravera egravela

aaꞌi megraveu-megraveu siDhodhoka dꞌara ciki ooꞌe egraveegravena di

kakaja egraveu saku hani-hanirsquoUru egraveegravena juraga kapa degravenge mataroo

segraverakako lasi-mai negraveti kota egraveegravenaTe ngaa limuri ne regravengu bani

dhodhoka panahu negraveti kajꞌegraveudi

Te ngaa limuri ne regravengu banidhoka laladhe negraveti negravei di

18 Regravengu ladhe segravebꞌu kalua negraveti dꞌaraai egraveegravena

Ka reꞌa na ai naꞌe aaꞌi leHegraveia ra manyasa ka peka na

lsquoIra ii kasian Abhu heka kotaleo

dhu kapai segravemi kota Babelne

Aduu kasian Abhu heka kotadhu leo

dhu babeꞌa na sama segraveminegravengu nersquo

19 Regravengu soke ahu ho cebꞌemi kegravetu ralula dꞌara ra susaRegravengu tangi dꞌara pegravedꞌa

lula dꞌara ra laho mae-maeKa ra peka na

lsquoIra ii Kasian egraveu Babel eeIra ii Kasian kota kapai

Jiꞌi degravenge kapa laꞌa-mai ngegravetimegravedha hia kabarai egraveu

toke jiꞌi dꞌai kaja-suꞌi kahegraveiJiꞌi hua ngegraveti le megravedha kabarai

egraveutoke jiꞌi mamuri hua iia

kahegraveiTe ngaa dhoka dꞌara ca jam di

aaꞌi-aaꞌi se saku hani-haniTe ngaa dhoka egravetu dꞌara ciki ooꞌe

dilaho aaꞌi si megraveu-megraveursquo

20 Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii aae egraveci pekatabha hari segravemi neꞌe kalsquoHe miu dhu mamuri egravetu sorga

miu parluu heka dꞌara pegravedꞌaHe miu dhu jꞌajꞌi le dhegraveu unu

LamatuaDꞌara miu parluu heka susa

Miu dhu jꞌajꞌi le dhegraveu pajuu-palehaLamatua

hudꞌi laa dꞌara miu karaeMiu dhu jꞌajꞌi le dhegraveu regraveti lii padhai

Lamatuahudꞌi laa dꞌara miu mahoꞌo

Uru egraveegravena Babel pasusa le miuUru egraveegravena kabarai kota ne pajꞌegraveramiu

Te ngaa limuri ne Lamatua pa-maꞌegravete le lii langu miu degravengemola

Te limuri ne Na bꞌala lebhabhelu-katubꞌa kabaraikota egraveegravenarsquo rdquo

21 Ka jaꞌa ladhe kegravedhi ana pajuu egravecinegraveti sorga dhu egravera titu kegravena Na maidedꞌe nare hadhu aae cue dhu kapaina sange dhegraveu egraveci Hegraveia na pegraveci hadhune asa dꞌara dhasi Ka na pekaldquoPe ra palaho eele Babel segravemi egraveegravena

kahegraveiPe ra paꞌele kota kapai egraveegravena

segravemi egraveegravena kahegravei22 Abhu heka ca dhegraveu sa

dhu karihumusiik egravetu dꞌara kotaegraveegravena

Abhu heka dhegraveudhu tadegravengi lii gai sasadhu tiu

sakinoaa lii tiu tegravebhe egravetu dꞌara

kota egraveegravenaAbhu heka tuka egraveci sa

dhu sabꞌa egravetu dꞌara sabꞌa-laꞌa raAbhu heka dhegraveu

dhu gili are egravetu kota egraveegravena23 Abhu heka dhegraveu

dhu paheo labhu egravetu dꞌara kotaegraveegravena

Abhu heka dhegraveudhu tao pesta kabꞌi egravetu egraveegravena

Uru egraveegravena egravetu kota ne dhegraveu pahia-pahegraveli megravedha ra

toke jꞌajꞌi kaja-suꞌiUru egraveegravena dhegraveu dꞌaga egravetu Babel

mamuri hua iiaTe ngaa regravengu pake naꞌi nidhu

ho leko-monya dhegraveu egravetu rai-haha

Regravengu pake seher 1817 Yesaya 2314 Yeskial 2726-30 1818 Yeskial 2732 1819 Yeskial 2730-34 1820 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3243 Yermia 5148 1821 Yermia 5163-64 Yeskial 2621 1822 Yeskial 2613 Yesaya 248 1823 Yermia 734 2510

Rai-haha Rupa Hiu 1824 511 Rai-haha Rupa Hiu 197ho kapodꞌe-kabegraveli dhegraveu egravetu rai-

haha24 Babel abhu le huku dhu bia

lula kabarai na loe boe pamadhedhegraveu regraveti lii padhai Lamatua

Kota kapai ne laho lelula kabarai na pajꞌegravera toke

madhe dhegraveu unu LamatuaAbhu kahegravei dhegraveu-dhegraveu Lamatua dhu

ra pamadhe egravetu era-era leoTe ngaa Babel ka dhu hudꞌi dui

nare sasala segraveraKota kapai egraveegravena ka dhu hudꞌi

tago nare aaꞌirdquo

19Dhegraveu ae-ae sodꞌa egravetu sorga

1 Ropa ana pajuu ne padhai lii nareka jaꞌa tadegravengi lii dhegraveu ae-ae sodꞌa egravetusorga Ra sodꞌa peka naldquoHaleluya Haleluya

Egravedhi koa-kio Ama Lamatua egravedhilula Negravengu ka dhu dedha

risi eeleHaleluya Haleluya

Egravedhi koa-kio Ama Lamatua egravedhilula Negravengu ka dhu koasa kapai

risiLamatua ka dhu patabuli egravedhi

negraveti koasa sasala-sasigo egravedhiLamatua ka dhu pamegraveci egravedhi

negraveti sasala-sasala egravedhi2 Egravedhi koa-kio Ama Lamatua

lula Negravengu ka dhu pamaꞌegravete liilangu degravenge mola

Egravedhi koa-kio Ama Lamatualula Negravengu ka dhu hia hahuku

dhu legravekeLamatua dhu huku le bhegraveni kajeo

egraveegravenalula negravengu ka dhu dadugu dhegraveu

egravetu rai-hahasegravena ka madhutu tao jꞌara

makae sama-sama degravengene

aa madhutu bhabhelu naLamatua bꞌala le bhegraveni aapa egraveegravena

lula negravengu loe boe pamadheana pua-paleha Lamatuardquo

3 Egravele egraveegravena ka ra sodꞌa lii sodꞌa leohari egravetu sorga peka naldquoHaleluya Koa-kio LamatuaHaleluya Jꞌoka padedha-dedha ko-

longara NaLula segravebꞌu ai dhu tunu pakegravepu

ngiꞌu aae bhegraveni egraveegravenacaꞌe taruu dhu loe boe ciki

saAa segravebꞌu negraveti ai dhu tunu eele kota

kapai egraveegravenacaꞌe taruu dhu loe boe ciki sardquo

4 Hegraveia dua nguru egravepa katua degravengebadha aae egravepa ngiꞌu segravera patitukegravetu urutuu ho pahaha iisi mi AmaLamatua dhu madhegravedi egravetu dedhakadera paredha Na Ra pakabꞌua Nepeka naldquoTareꞌa segravemi egraveegravena Mai ti koa-kio

kolongara Ama LamatuaHaleluya Mai ti jꞌoka padedha-dedha

kolongara NardquoPesta kabꞌi Ana Kalegravebho

5 Hegraveia jaꞌa tadegravengi hari lii egraveci dhumai negraveti kadera paredha egraveegravena pekanaldquoHe miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu jꞌajꞌi le ana

pua-paleha Ama LamatuaHe miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu jꞌajꞌi le

ana-ana Ama LamatuaMai segravena ka ti jꞌoka padedha-dedha

kolongara Ama LamatuaMai aaꞌi-aaꞌi ana iiki-dhegraveu kapai

koa-kio Nerdquo6 Hegraveia jaꞌa tadegravengi oe segravemi dhegraveu ae-

ae dhu padhai lii Lii ra megravedhu nukasegravemi lii egravei dhu hae negraveti kolo ledhe aadou segravemi lii dꞌoro ra peka naldquoHaleluya Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua

Haleluya Jiꞌi jꞌoka padedha-dedha kolongara Na

Lula Negravengu ka dhu koasa kapai risiAa Negravengu ka dhu paredha aaꞌi-

aaꞌi7 Limuri ne dꞌara egravedhi karejꞌe le

Limuri ne dꞌara egravedhi kea rae-raeEgravedhi koa-kio Ne

Lula dꞌai le lodꞌo kabꞌi AnaKalegravebho kegravena

1824 Yermia 5149 192 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3243 2 Dhegraveu Aae segravera 97 193Yesaya 3410 195 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11513 196 Yeskial 124 Lii Sodꞌa Koa-Kio 931 971991

Rai-haha Rupa Hiu 198 512 Rai-haha Rupa Hiu 1920Egravedhi jꞌoka padedha-dedha kolongara

Nalula bhegraveni dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu

egravemu Ana Kalegravebho dhu paꞌegraverale

8 Ama Lamatua hia ne kodho kabꞌi nanegraveti begravela alus

Ama Lamatua pangegravedꞌu namegravedha-papake dhu pudhikaleꞌerdquo

(Megravedha-papake dhu pudhi kaleꞌeegraveegravena sasoa na tatao dhu beꞌa negravetidhegraveu unu Ama Lamatua)

9Ka anapajuunegraveti sorga egraveegravena pekadegravenge jaꞌa na ldquoYohanis Egraveu hudꞌi surimore ku segravemi neꞌelsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu abhu negraveru ho mai

asa pesta kabꞌi Ana Kalegravebhone regravengu oto tareꞌa-reꞌarsquo rdquo

Hegraveia na peka hari degravenge jaꞌa ldquoLiiHolo-Nori Ama Lamatua ne legraveketareꞌa-reꞌardquo

10 Ka jaꞌa patitu kegravetu urutuu ho neopahaha iisi mi ana pajuu ne Te ngaana kai peka na ldquoEgraveu baku tao segravemineꞌe Te jaꞌa ne egravenu Ama Lamatua egraveciegraveegravena degravenge egraveu ne aa sama segravemi aꞌariegraveu dhu lasi peka-padhai lii ajꞌa-noriYesus Te dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua peka-padhai lula-negraveti Yesuskahegravei segravena ka dhegraveu pahaha iisi miNegravengu Te naneo Roh Ama Lamatuasegravemi egraveegravena De baku pahaha iisi mi jaꞌane Te ngaa pahaha iisi dhokami AmaLamatua dirdquo

Lamatua Yesus mai manyaꞌe jarapudhi

11 Hegraveia jaꞌa doa kegravetu ka ladhekegravedhi babegravedho sorga dhu bhoke tegravekeCagꞌagꞌa laa jaꞌa kegravedhi jara pudhi ciꞌukalua mai Dhegraveu dhu manyaꞌe nangara na ldquoDhegraveu dhu kegravepe paꞌegravera liipajajirdquo aa ldquoDhegraveu dhu Molardquo Lodꞌo Naparisa lii langu Na pamaꞌegravete degravengemola Ladhe Negravengu laꞌe pamusu laꞌedegravenge dꞌara mola 12 Musi madhaNa heo sama segravemi ai Na pake solodhegraveu aae dhu ae egravetu kegravetu Na NgaraNa dhu suri egravetu ngiꞌu Na te ngaa

Negravengu mesa Na di dhu neꞌa sasoangara egraveegravena 13 Megravedha-papake Nadhu cegravebꞌu le asa dꞌara raa Dhegraveu paroaNe ldquoLii Holo-Nori Ama Lamatuardquo14 Jaꞌa kegravedhi kahegravei sordadꞌu-sordadꞌunegraveti sorga dhu manyaꞌe jara pudhidhu madhutu Ne Sordadꞌu se pakemegravedha alus dhu pudhi megraveu kahegravei15Abhu samala egraveci dhumadegraveka kaluanegraveti dꞌara hegravebꞌa Na Na pake samalane ho laꞌe pamusu labꞌa suku aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha Hegraveia Na segi si Ka Najꞌajꞌi Dhegraveu Aae regravengu Na paredha sidegravenge ai begravesi toke regravengu reꞌa nanasaLamatua dhu koasa kapai risi Jꞌaraneꞌe ne sama segravemi dhegraveu jꞌegraveli maregraveuhua anggor ho pacegraveli rare egravei na

16Aa egravetu kodhodegravenge egravetuhareeNadhu suri segravemi neꞌe

Dhegraveu Aae negraveti dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌira

Lamatua negraveti lamatua aaꞌi-aaꞌira

Lamatua Yesus segi badha bheludegravenge sordadꞌu na segravera

17 Ka jaꞌa ladhe kegravedhi ana pajuu cadhegraveu negraveti sorga dhu titu egravetu dedhamadha lodꞌo Hegraveia na rodhe manu-bhui aaꞌi-aaꞌi dhu lela re talora lirupeka na ldquoMai aaꞌi-aaꞌi mi pakabokomi era neꞌe ho miꞌa pesta kapai dhuAma Lamatua tao 18 Sisi dhegraveu madheaaꞌi-aaꞌi ra miu bisa miꞌa Nukasisi negraveti dhegraveu aae-dhegraveu aae komed-haa degravenge sordadꞌu segravera Miu miꞌakahegravei sisi jara degravenge sisi sordadꞌu dhumanyaꞌe si Miu miꞌa kahegravei sisi egravenu-egravenu do dhegraveu mardeka do ana iiki-dhegraveu kapai Peka ka laa ngara nangaa dhu degravenge sisi miꞌe sirdquo

19 Hegraveia jaꞌa kegravedhi badha bhelu dhuuru egraveegravena bodho negraveti dꞌara dhasi Laꞌepaneꞌa lii degravenge dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha degravenge sordadꞌu ra Kalasi pamusu labꞌa Dhegraveu dhu manyaꞌejara pudhi egraveegravena degravenge sordadꞌu dhupalere-lere degravenge Ne negraveti sorga 20 Tengaa Dhegraveu manyaꞌe jara pudhi nekegravepe nare badha bhelu degravenge dhegraveu

199 Mateos 222-3 1911 Yeskial 11 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9613 Yesaya 114 1912 Daniel106 1915 Lii Sodꞌa Koa-Kio 29 Yesaya 633 Yoel 313 Rai-haha Rupa Hiu 1420 1918Yeskial 3917-20

Rai-haha Rupa Hiu 1921 513 Rai-haha Rupa Hiu 2010negraveti lii padhai na dhu kapodꞌe-kabegravelisegravera Dhegraveu dhu negraveti padhai lii nanuka dhegraveu dhu tao tadhamalaa rupa-rupa ho leko-monya dhegraveu dhu rasegravemi rare cap negraveti badha bhelu neaa sogo-tagu megravedha sogo-tagu na Tengaa limuri ne Dhegraveu dhu manyaꞌejara pudhi ne pegraveci eele le badha bheludegravenge dhegraveu dhu negraveti lii padhai naasa dꞌara dhasi ai egravei nasu dhu heo namadhe boe 21Egravele egraveegravena ka Dhegraveu dhumanyaꞌe jara pudhi ne laꞌe pamadheaaꞌi sordadꞌu dhu leo segravera pake degravengesamala dhu kalua negraveti dꞌara hegravebꞌa NaHegraveiamanu-bhui dhu raꞌa sisi hegraveu mairaꞌe aaꞌi ngiꞌu aae dhegraveu madhe segravera

20Ra egraveki mege naga degravenge rate toke ca

riho tegraveu1 Hegraveia jaꞌa kegravedhi ana pajuu egraveci negraveti

sorga puru mai negraveti dedha-liru Nakegravepe degravenge rate aae egraveci aa negravedꞌudegravenge gagoe negraveti roꞌa jꞌajꞌegravera dhudegravenge boe too-lane 2 Ka na laꞌe kegravepemege naga nuka dhegraveu aae nidhu dhura peka na ldquoLamatua nidhurdquo Negravenguneꞌe ka dhu leko-monya dhegraveu rai-haha karegravei negraveti uru ka mai Hegraveiaana pajuu ne egraveki mege naga ne degravengerate ho taha ne egravetu dꞌara roꞌa jꞌajꞌegraveradhu degravenge boe lane egraveegravena toke ca rihotegraveu 3 Hegraveia ana pajuu ne tule eelemege naga na asa dꞌara roꞌa jꞌajꞌegraveraegraveegravena Ka na segel pamadhe hegravebꞌa roꞌaegraveegravena segravena ka taha mege naga ne egravetudꞌara roꞌa toke egravele ca riho tegraveu Degravengejꞌara neꞌe ka mege naga ne bisa hekaleko-monya suku-suku egravetu rai-hahane egravetu dꞌara ca riho tegraveu Egravele egraveegravena kaheka patabuli ne kegravena te ngaa nareboe negravebhu

4 Egravele ka jaꞌa kegravedhi kadera paredhaae-ae degravenge dhegraveu madhegravedi egravetudedha Ama Lamatua dhu dedꞌe sijꞌajꞌi hakim Regravengu se dhu uru egraveegravenalasi lole Lii Lolo Beꞌa negraveti Yesus degravengeLii Holo-Nori Ama Lamatua tokedhegraveu pamadhe si Regravengu se ka dhu

sogo-tagu boe badha bhelu degravengemegravedha sogo-tagu na Regravengu se dhuroꞌo boe segravemi cap negraveti badha bhelune egravetu katangaregravei ra do egravetu kacui-aai ra Dhegraveu pamadhe si te ngaaAma Lamatua pamamuri hari si segravenaka ra regravedꞌu paredha bera-bera degravengeKristus toke ca riho tegraveu 5-6 Degravengesegravemi neꞌe regravengu seꞌe ka dhu uru jꞌaraAma Lamatua pamamuri hari si negravetimamadhe De regravengu oto titu kegravenate regravengu jꞌajꞌi le dhegraveu unu LamatuaRa core boe si asa era jꞌajꞌegravera egraveegravenaka ra abhu boe mamadhe ka duaTe regravengu se nuka segravemi ama agamadhu begraveli-camegravedꞌa lalau-laloꞌo AmaLamatua degravenge Kristus Aa regravenguregravedꞌu paredha kahegravei bera-bera degravengeKristus toke dꞌai ca riho tegraveu

Te ngaa dhegraveu madhe dhu leo segraverahudꞌi mate ku dꞌai ca riho tegraveu hekaAma Lamatua pamamuri hari si kegravena

Ra core dhegraveu aae nidhu asa dꞌaradhasi ai

7 Ropa egravele ca riho tegraveu ku peLamatua pua patalale mege naga negravetidꞌara roꞌa jꞌajꞌegravera 8 Hegraveia laꞌe leko-monya dhegraveu negraveti suku-suku dhu rapeka na Gog degravenge Magog dhu mainegraveti mia-mia egravetu rai-haha ne Pe napakaboko dhegraveu ra ho lasi pamusuDhegraveu se ae titu kegravena sama segravemi salaeegravetu nebhe dhasi 9 Hegraveia sordadꞌuGog degravengeMagog kako lasi kajꞌegraveu dꞌairae-rae egravetu dꞌara rai-haha Ka ra reorare kota Lamatua degravenge dhegraveu dhuNa sue segravera Te ngaa Ama Lamatuapapuru ai negraveti dedha-liru ka naꞌapakegravepu aaꞌi sordadꞌu seꞌe 10 Ka dhegraveuunu Lamatua segravera kegravepe rare dhegraveu aaenidhu dhu kapodꞌe nare le dhegraveu aeHegraveia ra core ne asa dꞌara dhasi ai egraveinasu dhu heo na loe boe Egraveegravena nara begravedho tegraveke ne sama-sama degravengebadha bhelu aa degravenge dhegraveu negraveti liipadhai kapodꞌe-kabegraveli egraveegravena Egravetu eraneꞌe regravengu abhu jꞌajꞌegravera loe boemegraveu-megraveda toke dꞌai mia-mia

1920 Rai-haha Rupa Hiu 131-18 202 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 31 204 Daniel 7922 208 Yeskial 72 382 9 15

Rai-haha Rupa Hiu 2011 514 Rai-haha Rupa Hiu 216Ama Lamatua pamaꞌegravete lii langu

dhegraveu aaꞌi-aaꞌi11 Egravele egraveegravena ka jaꞌa ladhe kegravedhi

kadera paredha pudhi aae cue AaAma Lamatua ka dhu madhegravedi egravetukadera egraveegravena Cagꞌagꞌa laa rai-hahadegravenge liru rai pakajꞌegraveu ka ele aaꞌisi toke tegravedhi heka senu-salao sa hegravei12 Ka ladhe kegravedhi dhegraveu dhu madhesegravera Regravengu aaꞌi-aaꞌi ana iiki-dhegraveu ka-pai titu tangara asa kadera paredhaHegraveia ana pajuu negraveti sorga mai kabhoke sasuri-sasuri dhu suri tataoaaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu rai-haha adꞌu-ueKa ra bhoke hari sasuri leo egravecidhu suri ngara-ngara dhegraveu dhu begraveli-camegravedꞌa mamuri taa-taa degravenge AmaLamatua Hegraveia Na pamaꞌegravete lii langunegraveti dhegraveu madhe madhutu ngaa dhuregravengu egraveci-egraveci adꞌu-ue nuka segravemi dhusuri tegraveke egravetu dꞌara sasuri segravera 13 Kadhegraveu madhe segravera mai titu patangaradegravenge kadera paredha egraveegravena Regravengu seaaꞌi-aaꞌi dhu madhe le egravetu rai-dedhadegravenge egravetu dꞌara dhasi Hegraveia AmaLamatua pamaꞌegravete lii langu regravengu egraveci-egraveci madhutu tatao ra 14 Egravele egraveegravenaka Ama Lamatua pegraveci eele Mamadheasa dꞌara dhasi ai Aa Na core eelekahegravei Era Pea Samanga Dhegraveu Madheasa dꞌara dhasi ai Te dhasi ai neera mamadhe ka dua 15 Dhegraveu dhungara ra suri boe egravetu dꞌara sasurineꞌe legraveke core kahegravei asa dꞌara dhasiai Te sasuri egraveegravena nuka dhu suringara-ngara dhegraveu dhumamuri degravengeAma Lamatua taa-taa toke dꞌai mia-mia laꞌe

21Yohanis ladhe negravedhi liru degravenge rai-

haha rupa hiu1 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi liru degravenge

rai-haha rupa hiu te liru degravenge rai-haha dhu dhui ele aaꞌi le Dhasi aadꞌoheka kahegravei 2 Ka jaꞌa kegravedhi kotamola-megraveci unu Ama Lamatua nukaYerusalem Hiu puru mai negraveti sorgaKota ne dhu paꞌegravera mema sama segravemi

bhegraveni dhu neo leo-egravemu hiu dhu lalaunare le iisi ho laꞌe soru mone dhuneo jꞌajꞌi dhegraveu egravemu na 3 Ka jaꞌatadegravengi lii dhu kapai egraveci mai negravetikadera paredha ne peka naldquoLadhe paie-iieKaregravei negraveti deo neꞌe ne Egravemu Ama

Lamatua egravetu talora aae dhegraveurai-haha

Karegravei negraveti deo neꞌe ne Lamatua ma-muri paꞌegraveci degravenge dhegraveu unuNa

Te Negravengu jꞌajꞌi le Ama Lamatuara

Aa regravengu jꞌajꞌi le ana-ana NaBegraveli-camegravedꞌa Negravengu bera-bera degravenge

raAa Na palere-lere degravenge regravengu

taa-taa4 Begraveli-camegravedꞌa Na seka pamango egravei

madha aaꞌi-aaꞌi rasegravena ka regravengu roma iisi heka

Lula egravetu era egraveegravena abhuheka papegravedꞌa-taregravegu

Aa egravetu era egraveegravena abhu hekamamadhe

Ngaa-ngaa dhu uru egraveegravena regraveti sasusaaadꞌo heka egraveci sa

Ngaa-ngaa dhu uru egraveegravena regraveti jꞌajꞌegraveraele aaꞌi si lerdquo

5 Hegraveia Negravengu dhu madhegravedi egravetukadera paredha egraveegravena peka na ldquoLadhepaie-iie te Jaꞌa tao pahiu aaꞌi lerdquo KaNa padhai lii hari degravenge jaꞌa peka naldquoSuri ka Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa parcayaLii Holo-Nori Jaꞌa ne te aaꞌi-aaꞌi semema legraveke tareꞌa-reꞌardquo

6 Ka Na peka hari degravenge jaꞌa naldquoAaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌa pajaji segravera jꞌajꞌi aaꞌi

leTe Jaꞌa ne

Alpa toke OmegaAa Jaꞌa ne

A toke ZAaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi negraveti Jaꞌa

karegravei negraveti uru ka toke dꞌai egraveleDhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu koko-kamango

pe Jaꞌa hia ra rinu iia-iia dꞌaranegraveti madha egravei dhu negraveti ma-

muri hia dhegraveu segravena ka 2012 Daniel 79-10 211 Yesaya 6517 6622 2 Petrus 313 212 Yesaya 521 Rai-hahaRupa Hiu 312 Yesaya 6110 213 Yeskial 3727 Atora negraveti Ama-ama Agama 2611 12 214Yesaya 258 3510 6519 216 Yesaya 551

Rai-haha Rupa Hiu 217 515 Rai-haha Rupa Hiu 2120dhegraveu segravera bisa mamuridegravenge tareꞌa

7 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu taha madhutujꞌara Lamatua dhu mola

begraveli-camegravedꞌa regravengu unu megravengi-nale aaꞌi-aaꞌi ra

Pe Jaꞌa jꞌajꞌi Ama Lamatua raaa regravengu jꞌajꞌi ana-ana Jaꞌa8 Te ngaa abhu kahegravei dhegraveu dhu egraveegravena

na legraveke core siasa dꞌara dhasi ai egravei nasu dhuheo

na maꞌegravete boe ciki saNuka segravemi dhegraveu dhu mad-

haꞌu lelidhegraveu dhu soro kabodho mi

Lamatua Yesusdhegraveu dꞌara kajꞌaludhegraveu dhu tao jꞌara makae

degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boedhegraveu egravemu-kamali ra

dhegraveu pamadhe dhegraveudhegraveu sogo-tagu nidhudhegraveu suagiaa dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli

Begraveli-camegravedꞌa regravengu aaꞌi-aaꞌi legraveke pegraveciasa dꞌara dhasi ai

dhu ra peka na lsquoeramamadhe kaduarsquo rdquo

Yohanis ladhe negravedhi kota Yerusalemrupa hiu

9 Ka jaꞌa ladhe kegravedhi ca dhegraveu negravetiana pajuu dhegraveu pidhu negraveti sorga dhuuru egraveegravena regravedꞌu bokor dhu isi degravengenanasa Lamatua Na mai paragadegravenge jaꞌa ka na lii peka na ldquoMaiku sa neꞌe Te jaꞌa neo padꞌelo degravengeegraveu bhegraveni dhu neo kabꞌi degravenge AnaKalegravebhordquo

10 Hegraveia jaꞌa abhu Roh Lamatua kaana pajuu ca dhegraveu negraveti sorga mainedhe negraveti jaꞌa asa kolo ledhe dhudedha aae egraveci Negraveti era neꞌe napadꞌelo jaꞌa kota Yerusalem nukakota Ama Lamatua dhu mola-megravecidhu puru mai negraveti Ama Lamatua egravetusorga 11 Kota ne saraga titu kegravena

Abhu saraa dhu kalua negraveti dadedhaAma Lamatua segravemi hadhu intan dhukaleꞌe toke kota aaꞌi-aaꞌi heo loꞌa-loꞌa 12 Abhu tedhe dhu dedha aaeoke nare kota ne degravenge canguru duababegravedho Abhu kahegravei canguru duaana pajuu negraveti sorga dhu madhengebabegravedho kapai se Egravetu canguru duababegravedho se dhu suri ngara-ngaranegraveti canguru dua udhu-rasa Israꞌel13 Tegravelu babegravedho tangara asa dhimuTegravelu tangara asa haa Tegravelu tangaraasa badae Aa tegravelu hari tangara asabalegraveu 14 Tedhe ne dhu patitu egravetucanguru dua hadhu fanderen dhu ka-pai Egravetu hadhu se egraveci-egraveci dhu suringara negraveti canguru dua dhegraveu pajuu-paleha Ana Kalegravebho dhu lalau-laloꞌoNe egravetu rai-haha

15 Ka ana pajuu dhu padhai liidegravenge jaꞌa kegravepe nare tatea aꞌuku negravetihualaa egraveci ho neo uku kota ne degravengehegravebꞌa babegravedho kapai aa degravenge tedhena 16Na uku uru tedhe kota Mad-hera bhabhegravela degravenge katitu na egraveciegraveegravena ka Nuka aaꞌi-aaꞌi ra 2220 (duariho dua ngasu dua nguru) kilome-terdagger 17 Hegraveia na uku maꞌaa tedhemadhutu aꞌuku dhegraveu rai-haha Maꞌaana egravena nguru legravemi meterDagger 18 Tedhene tao negraveti hadhu kaleꞌe ngara nayaspis Aa aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara kotane tao negraveti poe degravenge pai dhu megraveuaadha-aadha nuka segravemi tegraveru

19 Canguru dua hadhu fanderensegravera tao negraveti rupa-rupa hadhu kaleꞌedhu kabꞌua Fanderen ka egraveci tao negravetihadhu yaspis dhu mangegraveru kaleꞌeKa dua negraveti hadhu nilam dhu kaleꞌemangegraveru bhidhu-bhidhu Ka tegravelutao negraveti hadhu mirah dhu mea kaleꞌeKa egravepa tao negraveti hadhu samrud dhumangegraveru kaleꞌe 20 Ka legravemi tao negravetihadhu unam dhu pakatanga degravengekarara mea sanama pudhi Ka egravena

217 2 Samuel 714 Lii Sodꞌa Koa-Kio 8926-27 2110 Yeskial 402 2112 Madhutudhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab angka canguru dua egraveegravena peka na dhegraveu megraveci 2113 Yeskial 4830-35 2115 Yeskial 403 dagger 2116 Alkitab lii Yunani peka canguru dua riho stadia Dagger 2117 Akitablii Yunani suri peka na ldquo144 (ca ngasu egravepa nguru egravepa) peihonrdquo Ca peihon sama segravemi dua egravegꞌa Cangurudua kali canguru dua nuka cangasu egravepa nguru egravepa De ladhe canguru dua egraveegravena sasoa na tesa na 144sasoa na dhu tesa risi eele

Rai-haha Rupa Hiu 2121 516 Rai-haha Rupa Hiu 227dhu tao negraveti hadhu sardius dhu meakaleꞌe Ka pidhu tao negraveti ratna cem-paka dhu karara hualaa Ka arudhu tao negraveti hadhu beril dhu kaleꞌemangegraveru aae Ka ceo tao negraveti hadhukrisolit dhu karara moce-moce Kacanguru tao negraveti hadhu krisopras dhumangegraveru mudꞌa Ka canguru egravecitao negraveti hadhu lasuardi dhu mangegraverudhasi Aa ka canguru dua taonegraveti hadhu kecubung dhu kaleꞌe measanama mangegraveru 21 Aa babegravedho ka-pai canguru dua bua segravera tao negraveticanguru bua mutiara Babegravedho egravecitao negraveti mutiara cue Jꞌara oka-hooegravetu dꞌara kota ne tao negraveti poe-pai dhukaleꞌe segravemi tegraveru

22 Te ngaa jaꞌa kegravedhi boe EgravemuManegravengi-Mangajꞌi egravetu dꞌara kota neLula Ama Lamatua dhu koasa kapairisi degravenge Ana Kalegravebho pea taa-taaegravetu dꞌara kota ne Negraveti egraveegravena ka dhegraveupahaha iisi mema mi Regravengu 23 Kotaegraveegravena parluu boe madha lodꞌo degravengehegraveru ho pasaraa ne lula saraa AmaLamatua ka dhu pasaraa ne Aa AnaKalegravebho ne jꞌajꞌi nuka segravemi labhu dhuheo 24 Dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha egraveegravena na kako lasi maiegravetu dꞌara saraa egraveegravena Dhegraveu aae-dhegraveuaae negraveti rai-haha regraveti kakaja-sasuꞌi raasa negravei kahegravei 25 Egravetu era negravei abhuboe megraveda Negraveti egraveegravena ka parluu boebegravedho hegravebꞌa tedhe 26 Pe asa dꞌarakota ne dhegraveu regraveti aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌakahegravei degravenge hormat aaꞌi-aaꞌi negraveti rai-rai egravetu rai-haha 27 Te ngaa dhubisa boe maso asa negravei nuka aaꞌi-aaꞌidhu karehe nuka segravemi dhegraveu sogo-tagu nidhu dhegraveu dhu tao jꞌaramakaedegravenge dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli Dhu bisamaso nuka regravengu dhu ngara ra abhuegravetu dꞌara sasuri Ana Kalegravebho Regravenguseꞌe ka dhu mamuri taa-taa degravengeAma Lamatua

22Egravei loko degravenge ajꞌu dhu regraveti mamuri

1 Egravele ka anapajuunegraveti sorgapadꞌelodegravenge jaꞌa loko egraveci dhu egravei ne negravetimamuri Egravei ne megraveu aadha-aadhanuka segravemi tegraveru Na hae mai negravetikadera paredha Ama Lamatua degravengeAna Kalegravebho 2 Hegraveia hae laꞌe asatalora aae jꞌara oka-hoo egravetu dꞌara kotane Negraveti sebhe-sebhe loko ne abhuajꞌu dhu hua na negraveti mamuri Ajꞌu nedꞌara ca tegraveu hua canguru dua hari cahegraveru ca tegraveka Regraveu na bisa jꞌajꞌi egravei naꞌiho puri-paꞌegravele suku-suku egravetu rai-hahanegraveti papegravedꞌa ra 3 Te ngaa regravengudhu Ama Lamatua tule eele aa dhoosi abhu boe egravetu dꞌara kota ne Dhuegravetu neꞌe nuka Ama Lamatua degravengeAna Kalegravebho dhu madhegravedi egravetu dedhakadera paredha aa degravenge ana pua-paleha Ra dhu pahaha iisi mi Regravengu

4 Regravengu aaꞌi-aaꞌi bisa ladhe regravedhiregravehu Ama Lamatua Egravetu katangaregraveidhegraveu seꞌe dhu suri ngara Lamatua5 Megraveda abhu boe egravetu kota neꞌe Dedhegraveu unu Lamatua parluu boe madhalodꞌo do labhu lula Ama Lamatua kadhu pasaraa kota ne Begraveli-camegravedꞌaregravengu sama-sama regravedꞌu paredha tokedꞌai mia-mia laꞌe

Lamatua Yesus katange lii padhadhaNa

6 Ka ana pajuu ne peka degravenge jaꞌana ldquoAaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa peka kore degravengeegraveu seꞌe legraveke tareꞌa-reꞌa Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa parcaya lii jaꞌa se Uru egraveegravenaAma Lamatua pake Roh Na ho peka-padhai Lii Holo-Nori Na mi dhegraveu regravetilii padhai Na Te ngaa limuri ne Napake ana pajuu Na negraveti sorga ho lolemi dhegraveu unu Na lula-negraveti jꞌara aaꞌi-aaꞌi se dhu negravebhu heka hudꞌi jꞌajꞌi kurdquo

7 Hegraveia Yesus padhai lii peka naldquoSanegravedꞌe paie-iie Negravebhu heka teJaꞌa neo mai Egravetu dꞌara sasuri nedhu suri aaꞌi megraveu-megraveu le ngaa dhubegraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumadhutu isi sasuri ne pe regravengu abhuaꞌotordquo

2121 Yesaya 5411-12 2123 Yesaya 6019-20 2124 Yesaya 603 2126 Yesaya6011 2127 Yesaya 521 Yeskial 449 221 Yeskial 471 Sakaria 148 222 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 29 223 Sakaria 1411 225 Yesaya 6019 Daniel 718

Rai-haha Rupa Hiu 228 517 Rai-haha Rupa Hiu 22178 Dhu suri sasuri ne nuka jaꞌa

Yohanis Aaꞌi-aaꞌi se jaꞌa nanenedegravenge roꞌa dhilu jaꞌa aa kegravedhi degravengemusi madha jaꞌa Ropa tadegravengi korehegraveia jaꞌa patitu kegravetu urutuu ho pa-haha iisi egravetu madha ana pajuu negravetisorga ne dhu padꞌelo le aaꞌi-aaꞌi semijaꞌa 9Te ngaa na kai jaꞌa peka na ldquoEeEgraveu baku tao segravemi egraveegravena Egraveu dhodhokapahaha iisi mi Ama Lamatua di Bakumi jaꞌa ne Te jaꞌa ne egravenu Lamatuakahegravei egraveci egraveegravena ka degravenge egraveu degravengeaꞌari egraveu dhu jꞌajꞌi dhegraveu regraveti lii padhaiNa aa degravenge dhegraveu leo aaꞌi-aaꞌi ra dhutao madhutu ngaa dhu suri egravetu dꞌarasasuri neꞌe

10 Egraveu baku pahuni isi sasuri nedegravenge dhegraveu leo Te negravebhu heka aaꞌi-aaꞌi dhu suri egravetu dꞌara sasuri ne hudꞌijꞌajꞌi ku11 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu adꞌu-ue bhab-

helu nahudꞌi regravengu segravene ra tao kajꞌalu

taruuTe ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri mola-

megravecihudꞌi laa ra mamuri mola taruu

Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao karehehudꞌi regravengu segravene ra tao bhelu

taruuTe ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu tao beꞌa

hudꞌi laa ra tao taruu dhu beꞌardquo12 Egravele egraveegravena ka Yesus lii hari aku

Negravengu na ldquoSanegravedꞌe paie Te negravebhuheka Jaꞌa dhiu Pe Jaꞌa bꞌala hia dhegraveuaaꞌi-aaꞌi madhutu ngaa dhu ra adꞌu-ue13 Jaꞌa ne

Alpa toke OmegaJaꞌa ne

A toke ZAaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌajꞌi ra negraveti Jaꞌa

karegravei negraveti uru toke dꞌai egravele14 Dhegraveu dhu rase pamegraveu le megravedha-

papake ra regravengu ka dhu oto

Te regravengu ka abhu hak ho masore babegravedho kapai dhu laꞌe asadꞌara kota ne

Dhegraveu dhumamurimola regravengu ka dhuoto

Te begraveli-camegravedꞌa regravengu abhu ijinho raꞌa hua dhu hia dhegraveu ma-muri taa-taa

15 Te ngaa dhegraveu leo bisa boe maso asaera egraveegravena

Dhegraveu dhu unu boe Lamatua bisa boepea egravetu era egraveegravena

Nuka regravengu dhu parcaya boeLamatua

dhegraveu dhu tao jꞌara makae degravengedhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali ra tuka sogo-tagu

tuka pamadhe dhegraveu tuka suagidegravenge regravengu dhu leko-monya

Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra bisa boe ara asadꞌara

Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra pea dhokami liꞌu di16 Jaꞌa ne Yesus Jaꞌa ka dhu paleha

ana pajuu Jaꞌa negraveti sorga ho bhokejꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra segravena ka pe miulami lole peka lii pajaji Jaꞌa seꞌe mipidhu jumaꞌat segraveraJaꞌa ne ana-egravepu dhegraveu aae DaudJaꞌa ne Dhegraveu Aae dhu kegravedꞌu paredhaSaraa negraveti Jaꞌa heo loꞌa-loꞌa

nuka segravemi Hua-hegravetu Oe MegraveuSaraa negraveti Jaꞌa madegraveka titu kegravena

nuka segravemi hua-hegravetu egraveegravenardquo17 Roh Ama Lamatua mai paroa

peka na ldquoMai asa neꞌerdquoBhegraveni dhu neo kabꞌi paroa kahegravei

peka na ldquoMai kardquoAaꞌi-aaꞌi dhu tadegravengi peka kahegravei

ldquoMai kardquoDhegraveu cee dhu koko-kamango mai ho

minuDhegraveu cee dhu neo ninu egravei dhu negraveti

mamurimai mere ka

Dhegraveu bisa rare egravei nedhu iia-iia dꞌara

2211 Daniel 1210 2212 Yesaya 4010 6211 Lii Sodꞌa Koa-Kio 284 Yermia 1710 2213Rai-haha Rupa Hiu 18 Yesaya 446 4812 Rai-haha Rupa Hiu 117 28 2214 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka29 322 2215 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquobusardquo Dhegraveu Yahudi dꞌegravei pakasame dhegraveu Yahudiboe degravenge ldquobusardquo Dhegraveu seꞌe nuka ldquodhegraveu leo dhu parcaya boe Lamatuardquo Egravetu dꞌara ayat neꞌe Yohanispadhue lula-negraveti rupa-rupa dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe maso asa dꞌara sorga Risi-risi nuka ldquodhegraveu dhu parcayaboe Lamatuardquo Jꞌara neꞌe lai lula boe busa maso sorga do aadꞌo Te ngaa peka mi regravengu dhu parcaya boeLamatua 2216 Yesaya 111 10 2217 Yesaya 551

Rai-haha Rupa Hiu 2218 518 Rai-haha Rupa Hiu 2221Dhegraveu bisa rinu egravei ne

dhu bꞌae boerdquoLii moa Yohanis dhu limuri tegraveka

18 Jaꞌa Yohanis pasanegravedꞌe dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu egraveegravena na tadegravengi ngaadhu Ama Lamatua bhoke mema hiajaꞌa egravetu dꞌara sasuri ne ladhe abhudhegraveu dhu patabha hari ngaa-ngaa egravetudꞌara sasuri ne egraveegravena na Ama Lamatuapabie hari hahukuNami negravengudegravengepidhu calaka segravera dhuNadutumai asarai-haha 19Aa ladhe abhudhupakurahari isi sasuri ne pe Ama Lamatuatao eele hak negravengu segravena ka bisa boe

maso asa dꞌara kota dhu mola-megraveciaa bisa boe naꞌa hua ajꞌu dhu hia dhegraveumamuri taa-taa

20YesusmesaNa ka dhu bhoke jꞌaraaaꞌi-aaꞌi segravera Na moa le peka naldquoTareꞌa-reꞌa segravemi egraveegravena Negravebhu hekaJaꞌa neo dhiurdquo

De mai ka Lamatua Yesus21 Jaꞌa manegravengi segravena ka Lamatua

Yesus padꞌelo dꞌara hua iiaNami dhegraveuunu Na aaꞌi-aaꞌi Legraveke tareꞌa segravemiegraveegravena Amin

Negraveti jaꞌaYohanis

2219 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 42 1232

Mateos

Markus

Yohanis

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha

1 Korintus

2 Korintus

Galati

Epesus

Pilipi

Kolose

1 Tesalonika

2 Tesalonika

1 Timotius

2 Timotius

Pilmon

Ibrani

Yakobis

1 Petrus

2 Petrus

1 Yohanis

2 Yohanis

3 Yohanis

Rai-haha Rupa Hiu

Documents

DhaoAlkitab - World English Bible · 2021. 2. 12. · bhoka dꞌara ra, aa mangaku sasala-sasigoaaꞌi-aaꞌi,èlekaYohanissarani siètudꞌaralokoYarden. 7 Lodꞌo èèna, dhèu