POST

ER 9

97

การพฒนาจลนทรยและผลตภณฑจากจลนทรยเปนสารเสรมในอาหารโคเนอในจงหวดตาก DEVELOPMENT OF MICROORGANISM AND PRODUCTS FROM MICROORGANISM

FOR BEEF CATTLE FOOD SUPPLEMENT IN TAK PROVINCE

กสมา กาซอน1* และธนภทร กนทาวงค2 Kasama Kasorn1* and Thanaphat Kuntawong2

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาขอมลพนฐานของเกษตรกรผเลยงโคเนอ ปญหาและความตองการ

สรางอาชพดวยการเลยงโคเนอในจงหวดตาก และเพอหาแนวทางการพฒนาจลนทรยและผลตภณฑจากจลนทรยเปนสารเสรมในอาหารโคเนอในจงหวดตาก เปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ม 4 ขนตอน คอขนการสำรวจขอมล ขนวางแผนดำเนนงาน ขนดำเนนการจดกจกรรม และขนตดตามประเมนผลการดำเนนงาน เครองมอทใชในงานวจยครงนประกอบดวย การบนทกภาคสนาม แบบสงเกต แบบสมภาษณเชงลก การสมมนากลม กจกรรมสรางการเรยนรรวมกน กลมเปาหมายคอ เกษตรกรผเลยงโค จำนวน 86 คน ปราชญชมชน เจาหนาทสภาเกษตรกรและเจาหนาทกรมปศสตว จำนวน 10 คน รวมทงหมดจำนวน 96 คนวเคราะหขอมลเชงคณภาพโดยการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ผลการวจยพบวา จงหวดตากมโคเนอพนธพนเมองมากทสด รองลงมาคอโคเนอพนธลกผสม และ โคเนอ/ขนตามลำดบ อำเภอทมการเลยงโคเนอมากทสดไดแกอำเภอเมองตาก รองลงมาเปนอำเภอบานตาก และอำเภอสามเงา เกษตรกรผเลยงโคเนอสวนใหญเปนเพศชายมากกวาเพศหญง มการศกษาอยในระดบประถมศกษา รองลงมาคอ มธยมศกษาตอนปลายหรอเทยบเทา และไมไดรบการศกษา สายพนธของโคเนอทเลยงสวนใหญ คอ พนเมอง และพนเมองผสมบราหมน สำหรบปญหาสวนใหญคอขาดความรและประสบการณในการเลยงโคเนอใหมความสมบรณและสขภาพแขงแรง จงมความตองการไดรบความรและทกษะใหมในการเลยงโคเนอรวมถงการดแลรกษาและปองกนโรคโคเนอดวย แนวทางการพฒนา มดงน (1) การปรบเปลยนทศนคตและเปดใจยอมรบความรใหมในการใชประโยชนของจลนทรยทมตอโคเนอ ทชวยกระตนจลนทรยทชวยยอยเยอใยของอาหาร สามารถทำและนำกลบไปใชประโยชนไดอยางแทจรง (2) การทำจลนทรยมขนตอนการผลต ตงแตการคนหาแหลง การเกบจลนทรย การขยายหวเชอจลนทรยและเกบรกษา และการผสมจลนทรยและเกบรกษาเปนหวเชอจลนทรยพรอมใช (3) การนำผลตภณฑจากจลนทรยเปนสารเสรมในอาหารโคเนอไปใช โดยการหมกอาหารโคเนอ ทำใหโคเนอมสภาพแขงแรง อวน ผวหนงและขนเปนมน ราเรง ไมเปนโรค มลโคไมมกลนเหมน และนำหวเชอจลนทรยผสมนำใหโคกนเปนประจำทกวน หรอนำไปราดบรเวณคอกโค สามารถปองกนและรกษาโรคปากเทาเปอยในโคเนอได คำสำคญ : จลนทรย ผลตภณฑจากจลนทรย สารเสรม อาหารโคเนอ

1 รองศาสตราจารย ดร. สำนกวชาบญช มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย 2 อาจารยประจำ สำนกวชาบญช มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย * Corresponding E-mail: kasama_kaw@yahoo.co.th

POST

ER 9

98

Abstract Objectives of this research are to study baseline characteristic of beef cattle farmers,

problems and need for beef cattle farming as an occupation in Tak Province, and to search for the development of microorganism and products from microorganism for beef cattle food supplement in Tak Province. This participatory action research consists of 4 stages i.e. data survey stage, planning stage, activity implementation stage, and evaluation stage. Research instrument included field record, observation form, in-depth interview, group seminar, and joint learning activity. Target group consisted of 86 cattle farmers, 10 community gurus, officers from Farmers Council and the Department of Livestock Development, in total of 96 participants. Qualitative data analysis was conducted using Content Analysis technique. It was found that, the most beef cattle in Tak province is local Tak beef cattle, follow by mixed beef cattle and the beef cattle breed, respectively. Mueang district is the the district with most number of beef cattle, followed by Ban Tak District, Sam Ngao District. Most farmers are male, with education level at elementary school, followed by senior high school or equivalent, and no education as the least. The most farming breed are local Tak cattle, and local mixed with Brahman. Most common problems are the lack of knowledge and experience in beef cattle farming on how to raise healthy beef cattle. Therefore, they need to learn new knowledge and skill on beef cattle farming as well as beef cattle disease prevention and cure.

Development guidelines include (1) Change of attitude to accept new knowledge on the benefit of microorganism toward beef cattle. Microorganism help to digest fiber in cattle feed. They need to learn how to make their own and use it at their farm effectively. (2) Microorganism preparation require several processes from sourcing, harvesting microorganism, cultivation of microorganism culture and storage, mixing process for ready-mix culture and storage. (3) Usage of microorganism product as beef cattle feed supplement by fermentation the feed will make the beef cattle to be healthy, well-feed, shiny and smooth hair, happy and immune to sickness. Cattle dung will be odorless. Moreover, daily use of microorganism culture with water or pour the mixed solution around the stable can prevent and cure foot and mouth disease in beef cattle. Keywords: Microorganism, Products from Microorganism, Food Supplement, Beef Cattle Feed

POST

ER 9

99

1. บทนำ จงหวดตากเปนจงหวดทมการเลยงโคเนอจำนวนมาก เนองจากสภาพพนทไมอำนวยในการปลกพช หนง

ในอาชพทมการสนบสนนและสงเสรมคอการเลยงโคเนอ จากการเกดสถานการณโคเนอมชวตราคาตกตำตงแตป 2550 – 2552 ทำใหเกษตรกรขายโคเนอทง เลกเลยงโคเนอ เกษตรกรขาดแรงจงใจในการเลยงโคเนอ ทำใหโคเนอลดลงอยางรวดเรว แตจากความตองการของประชากรในประเทศ และความตองการของตลาดตางประเทศ ทำใหมการนำเขาเนอโคเนอจำนวนมาก หนวยงานของรฐไดมนโยบายสงเสรมการเลยงโคเนอและปรบโครงสรางระบบการผลต โดยหวงวาจะใหการเลยงโคเนอเปนอาชพททำรายไดใหเกษตรกร แตในการดำเนนงานทจะประสบความสำเรจไดจะตองใชเทคนคใหเกษตรกรเขามามสวนรวมอยางแทจรง สามารถนำความรไปใชไดในทกภาคสวน (ถวลวด บรกล, 2560) ประชาชนจะเขามารวมตงแตขน ตอนการรเรม การใหขอมล วางแผน ปรกษาหารอ รวมปฏบตและประเมนผล ตลอดจนรบผลประโยชน และรบผดชอบรวมกน เปนการสรางพลงในการดำเนนการ สรางกระบวนการเรยนรรวมกนอยางตอเนอง แรงบนดาลใจนำไปสการสรางนวตกรรม และนำไปปฏบตเพอการปรบปรง ทงหมดนจะเกดขนไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลคอการมความเตมใจมจตสำนกสาธารณะทจะทำรวมกน การเลยงโคเนอใหไดรบผลตอบแทนหรอกำไรสงสด ถอเปนการประสบความสำเรจของเกษตรกรผลยงโคเนอ ทตองการใหโคเนอมนำหนกดเปนทสนใจของตลาดรบซอโคเนอ จะตอ งมาจากการใหอาหารโคเนอทสงผลโดยตรงตอสขภาพ ความเปนอย ความรสก ความสามารถทางกายภาพ การมความรสกไวตอโรค และการฟนตวจากโรค รวมถงโอกาสและอนตรายของโรคทเกดจากความผดปกตทางเมแทบอลซม (Metabolic disorders) ในสตวประเภทโคเนอตองกนอาหารหลกทงอาหารหยาบและอาหารขน นอกจากนยงตองไดรบอาหารเสรมโปรตนและอาหารเสรมแรธาตลงไปในอาหารหลกเพอใหมโภชนะครบสมบรณตามความตองการของโคเนอ โดยเตมในสตรอาหาร ซงการพฒนาและแกไขปญหาทางเศรษฐกจทตองการลดรายจาย การเพมรายได การขยายโอกาสการสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและแขงขนไดอยางยงยน ดวยการพฒนาภาคการเกษตร โดยนำความร ทกษะ และปจจยการผลตทจำเปนไปสเกษตรกร เพอใหเกษตรกรสามารถแกไขปญหาตางๆ ไดดวยตนเอง ทจำเปนสำหรบการเปลยนแปลงประสทธภาพในการผลตของเกษตรกรโดยการถายทอดเทคโนโลยททนสมยไปสเกษตรกร เรงขยายผลแนวคดการทำเกษตรตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและพฒนาปจจยสนบสนนการบรหารจดการภาคเกษตร (เรองสรย วงษทองสาล, 2560)

จากการลงพนท พบปญหาวาเกษตรกรผเลยงโคเนอตองการสงเสรมสขภาพโคเนอใหมสขภาพด และมภมตานทานโรคได แตขาดความรในการจดการอาหารเสรม ทเปนสารเตมลงไปในอาหารเพอชวยปรบปรงคณภาพอาหาร ทำใหโคเนอใชประโยชนจากอาหารเสรมไดมากขน และไดวเคราะหรวมกนวาตองมกระบวนการชวยในการพฒนาจลนทรยและผลตภณฑจากจลนทรยเปนสารเสรมในอาหารโคเนอในจงหวดตาก ผานเครองมองานวจยเพอทองถ น เพ อนำไปสการวางแนวทางในการพฒนาและแกไขปญหาของชมชน มเปาหมายเปนของตนเองทเปนแนวทางทชดเจนในการพฒนาความร โดยอาศยการประสานความรวมมอดานขอมลขาวสารจากหนวยงานภาครฐและเอกชน ในการพฒนาการเลยงโคเนอใหเปนอาชพทมนคง ไดสรางความเขมแขงใหกบชมชน และลดปญหาดานสงคม จากการเคลอนยายแรงงานจากสงคมชนบทสสงคมเมอง ชวยลดปญหาการเผาฟางขาว ลดปญหาดานมลพษและรกษาสงแวดลอม

POST

ER 1

000

2. วตถประสงคของการวจย 1.เพอศกษาขอมลพนฐานของเกษตรกรผเลยงโคเนอ ปญหาและความตองการสรางอาชพดวยการเลยงโค

เนอในจงหวดตาก 2. เพอหาแนวทางการพฒนาจลนทรยและผลตภณฑจากจลนทรยเปนสารเสรมในอาหารโคเนอในจงหวด

ตาก

3. แนวคด ทฤษฎ กรอบแนวคด 3.1 การสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจภายใตThailand 4.0 ดวยการพฒนาการเกษตร การขบเคลอน

ประเทศไทยสความมนคง มงคง และยงยน ดวยโมเดลประเทศไทย 4.0 ดวยการสรางความเขมแขงจากภายในควบคกบการเช อมโยงกบประชาคมโลก ตามแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เนนการสรางมลคา ขบเคลอนดวยนวตกรรม เทคโนโลย และความคดสรางสรรค ใหคนไทยไดรบโอกาสทางการศกษาทมคณภาพ รวมแลกเปลยนความรและประสบการณกบผอนใหมากขน ทำอยางไรจงจะเปนเกษตรกรสมยใหมและเปนผประกอบการดวย การสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและแขงขนไดอยางยงยน ภาคเกษตรเปนแหลงผลตและสงออกสนคาเกษตรทสำคญของประเทศ เรงขยายผลแนวคดการทำเกษตรตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและพฒนาปจจยสนบสนนการบรหารจดการภาคเกษตร (จรยา สทธไชยา, 2559) ดวยนโยบายลดตนทนและเพมโอกาสในการแขงขนสนคาเกษตร

การเลยงโคเนอในประเทศไทย เปนอาชพทางการเกษตรทสำคญอาชพหนงเกยวของกบเกษตรกรไมนอยกวา 1.3 ลานครอบครว จากการเกดสถานการณโคเนอมชวตราคาตกตำตงแตป 2550 – 2552 เนองจากกระแสการปนราคา โคเนอทำใหเกษตรกรขายโคเนอทงเลกเลยงโคเนอ และเกษตรกรหนไปประกอบอาชพการเพาะปลกพชเศรษฐกจทรฐบาลประกนรายไดหรอปลกพชเศรษฐกจทผลผลตมราคาสง ทำใหขาดพนทเลยงโคเนอ เกษตรกรขาดแรงจงใจในการเลยงโคเนอ จงเลกเลยงและขายโคเนอทง ทำใหจำนวนโคเนอภายในประเทศไทยลดลง แตจากการทำขอตกลงเขตการคาเสรอาเซยน (AFTA) ซงมผลตงแตวนท 1 มกราคม 2553 ทำใหประเทศไทยมโอกาสสงออกโคเนอไปตางประเทศเพมมากขน ตอมาจงไดมนโยบายสงเสรมการเลยงโคเนอและเปนโครงการหนงในแผนปรบโครงสรางระบบการผลตการเกษตร โดยหวงวาจะใหการเลยงโคเนอเปนอาชพททำรายไดใหเกษตรกรอยางสมาเสมอ (โสภาพรรณ กาสมสน, 2561)

3.2 แนวคดเกยวกบอาหารและความตองการสารเสรมอาหารของโคเนอ เกษตรกรผเลยงโคเนอไดรบผลตอบแทนหรอกำไรสงสด การใหอาหารในโคเนอเปนสงทจำเปนมาก การ

จำแนกวตถดบอาหารโคเนอ ไดจำแนกเปน 3 กลมใหญ (ภทราพร ทศพงศ, 2560) ไดแก อาหารหยาบ อาหารขน และอาหารเสรม ทเปนวตถดบทเสรมลงไปในอาหารหลกในการประกอบสตรอาหารสตวเพอใหมโภชนะครบสมบรณตามความตองการของสตว แบงยอยออกเปนอาหารเสรมโปรตน อาหารเสรมแรธาต ซงในงานวจยน เปนการนำจลนทรยมาใชเปนอาหารเสรมสำหรบโคเนอ วตถดบทมความเขมขนของแรธาตสง เสรมลงไปในอาหารหลกเพอใหมแรธาตครบสมบรณตามความตองการของสตว เชน (1) วตถดบทเปนแหลงของแคลเซยมและฟอสฟอรส เชน กระดกปน ไดแคลเซยมฟอสเฟต (2) วตถดบทเปนแหลงของโซเดยมและคลอรน เชน เกลอทะเล (3) วตถดบทเปนแหลงของโปตสเซยม เชน กากนำตาล เปนตน สำหรบอาหารเสรมวตามน เชน (1) วตามนเอ เชน พชสเขยวทมแคโรทน (2) วตามนบรวม เชน ธญพช พชสเขยว เปนตนประโยชนของสารเสรมอาหาร หรอวตถเตมในสตรอาหารโค

POST

ER 1

001

เนอเปนสารทเตมลงไปในอาหารเพอชวยปรบปรงคณภาพอาหาร ทำใหโคเนอใชประโยชนจากอาหารไดมากขน ไดแก (1) ยบยงการเจรญเตบโตของจลนทรย ตวไมด (2) ชวยเรงการเจรญเตบโต เชน ฮอรโมนสงเคราะหหรอสารคลายฮอรโมน (3) ถายพยาธ (4) ปองกนโรคบด (5) เพมประสทธภาพการทำงานของกระเพาะรเมน (6) เพมประสทธภาพการผลตและสงเสรมสขภาพ เชน การเสรมยสต สารเสรมชวนะ เปนตน

3.3 หลกการของการสงเสรมอาชพ ตามหลกการแนวคดและปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยมความร ขอมล ภมปญญาทองถน วถการดำเนนชวตทมคณธรรม มความซอสตย สจรตความขยน ความอดทน มงมนเพอใหประสบความสำเรจ มรายได อาชพ พงตนเองไดและมกำลงทสนบสนนแบงปน สงเสรมคณภาพชวต สงเสรมสภาพแวดลอมของประชาชน ทงในระดบบคคล ระดบครอบครวและชมชน สงคม (วสนต วรรณวโรทรและคณะ, 2561) อยางมความสข ความสมดล ทงทางเศรษฐกจและสงคม โดยมแนวทางและวธการดำเนนงาน คอการพฒนาและแกไขปญหาทางเศรษฐกจ ประกอบดวย (1) การลดรายจาย (2) การเพมรายได และ (3) การขยายโอกาส เพอใหเกดการบรณาการดานการดำเนนงาน วเคราะหปญหารวมกนทกภาคสวนทเกยวของอนจะเปนประโยชนตอเกษตรกรในทองถน การสงเสรมการเกษตรเปนกลไกในการนำความร ทกษะ และปจจยการผลตทจำเปนไปสเกษตรกร เพอประโยชนในการผลตทางการเกษตรทจำเปนสำหรบการเปลยนแปลงประสทธภาพในการผลตของเกษตรกรโดยการถายทอดเทคโนโลยท ทนสมยไปสเกษตรกร ซ งกระบวนการถายทอดเทคโนโลยท ไดนำทฤษฎระบบ ( System Theory) มาปรบใชในการพฒนาถายทอดความรเชงระบบท การใหความสนใจในทกองคประกอบ ทงในดานของปจจยนำเขา (input) กระบวนการเปลยนแปลง (process) ผลผลต/ผลลพธ (output/outcome) ขอมลยอนกลบ (feedback) และสภาพแวดลอม (environment) เนนประเดนสำคญท วา ถาตองการผลลพธท มคณภาพ กจำเปนตองใสสงทนำเขาทสมบรณและมคณภาพเขาไปในระบบ พรอมดแลใหไปสกระบวนการเปลยนแปลง (พรรณ ศภนมตกลและคณะ, 2556)

ภาพท 1 กรอบแนวคดของการวจย

4. วธดำเนนการวจย ในการวจยครงนใชวธการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research : PAR) ประกอบดวย 4 ขนตอน คอ 1) ขนการสำรวจขอมล เปนการศกษาขอมลพนฐานของเกษตรกรผเลยงโคเนอ ปญหาและความตองการสรางอาชพดวยการเลยงโคเนอ ดวยการสมภาษณเชงลก 2) ขนวางแผนดำเนนงาน ในขนตอนนคณะผวจยไดจดเวทสมมนากลมกบเกษตรกรผเลยงโคเนอ ปราชญชมชน เจาหนาทสภาเกษตรกรและเจาหนาทกรม

ผลผลต (Output)

ผลสมฤทธ (Result=

Output + Outcome)

การทำจลนทรยและผลตภณฑจลนทรยสาร

เสรมสำหรบโคเนอ (Input)

กระบวนการอบรมเชง

ปฏบตการพฒนา

จลนทรยและสารเสรม

จลนทรย (Process)

POST

ER 1

002

ปศส ตว พจารณาจดลำดบความสำคญของกจกรรม ดวยวธ การประชมแบบมสวนรวมอยางสรางสรรค (Appreciation Influence Control : AIC) ใหชมชนมสวนรวมในการพจารณา แลกเปลยนความคดเหนระหวางกน ในการวางแผนการดำเนนงานในการจดกจกรรมรวมกนดำเนนงาน ควบคมและประเมนผลการดำเนนงาน 3) ขนดำเนนการจดกจกรรมอบรม เปนการกำหนดกจกรรมอบรมเชงปฏบตการ การปรบเปลยนทศนคต และการทำจลนทรยและผลตภณฑจลนทรย ตงอยบนพนฐานความเปนจรง ดำเนนการฝกปฏบตการแบบมสวนรวมใหกบชมชน และ 4) ขนตดตามประเมนผลการดำเนนงาน ไดจดสมมนากลมแลกเปลยนความคดเหนรวมกน กลมเปาหมายทใชในการศกษาครงนคอ เกษตรกรผเลยงโค จำนวน 86 คน ปราชญชมชน เจาหนาทสภาเกษตรกรและเจาหนาทกรมปศสตว จำนวน 10 คน รวมทงหมดจำนวน 96 คน คดเลอกประชากรทศกษาจากความสมครใจของผเขารวมดำเนนโครงการ เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลสำหรบการศกษาครงน คอการบนทกภาคสนาม แบบสงเกต แบบสมภาษณเชงลก การสมมนากลม กจกรรมสรางการเรยนรรวมกน ไดดำเนนการตรวจสอบคณภาพของเครองมอโดยใชผเชยวชาญดานจลนทรย คอ นายมโนชญ เทศอนทร นางกนยา ถกจตต และนายสมเพชร สรยวงษ การเกบรวบรวมขอมลสำหรบการศกษาวจยครงน การเกบรวบรวมขอมลพนฐานและมการสนทนากลม เพอระดมความคด เกบขอมลทกขนตอนทดำเนนการใชวธการสมภาษณ กระบวนการกลมสมพนธ กระบวนการกลมยอย สงเกต และการทำเวทเสวนา โดยการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) จดระบบขอมลและสงเคราะหตามวตถประสงคการวจย ทไดใชระยะเวลาทศกษา ชวง 1 มถนายน 2561 – 30 พฤษภาคม 2562 รวมใชระยะเวลา 12 เดอน

5.สรปผลการวจย จากผลการวเคราะหขอมลสรปไดดงน

ในขนตอนแรกเปนการสำรวจขอมลจากเกษตรกรผเลยงโคเนอ ปญหาและความตองการสรางอาชพดวยการเลยงโคเนอเนอในจงหวดตาก ดงน

5.1 ขอมลพนฐานของเกษตรกรผเลยงโคเนอ เกษตรกรผเลยงโคเนอทใชในการสำรวจของทง 9 อำเภอ ประกอบดวยอำเภอทาสองยาง อำเภอบานตาก

อำเภอพบพระ อำเภอเมองตาก อำเภอแมระมาด อำเภอวงเจา อำเภอสามเงา และอำเภออมผาง ของจงหวดตาก พบวา จงหวดตากมการเลยงโคเนอจำนวน 147,335 ตว คดเปนรอยละ 100 ประเภทของโคเนอทเลยงมากทสดคอ โคเนอพนธพนเมองจำนวน 115,784 ตว คดเปนรอยละ 78.59 รองลงมาคอโคเนอ ลกผสมจำนวน 28,878 ตว คดเปนรอยละ 19.60 และ โคเนอเนอ /ขน จำนวน 1,657 ตว คดเปนรอยละ 1.12 สำหรบโคเนอทเลยงนอยทสดคอ โคเนอเนอ พนธแทจำนวน 1,016 ตว คดเปนรอยละ 0.69

อำเภอทมการเลยงโคเนอมากทสดไดแกอำเภอเมองตากมโคเนอจำนวน 59,425 ตว คดเปนรอยละ 40.33 รองลงมาเปนอำเภอบานตาก 29,950 ตว คดเปนรอยละ 20.33 และอำเภอสามเงา จำนวน 21,187 ตว คดเปนรอยละ 14.38 เกษตรกรผเลยงโคเนอเนอสวนใหญเปนเพศชายมากกวาเพศหญง อายโดยเฉลยของเกษตรกรอยท 47 ป โดยมอายตำสดท 20 และสงสดท 63 ป มการศกษาในระดบประถมศกษา รองลงมาคอ มธยมศกษาตอนปลายหรอเทยบเทา และไมไดรบการศกษา

POST

ER 1

003

รปแบบการเลยงโคเนอ เกษตรกรมทดนของตนเองในการเลยง ลกษณะการเลยงโคเนอจะแตกตางกนไปตามสภาพพนทและสงคมของผเลยง (1) เลยงแบบขงคอกตลอดเวลา (2) เลยงแบบปลอยทง สายพนธของโคเนอทเลยงสวนใหญ คอ พนเมอง และพนเมองผสมบราหมน สวนลกผสมพนธลกผสมชารโรเลส มจำนวนนอย ดานการจดการอาหารหยาบ พบวา สวนใหญเกษตรกรผเลยงโคเนอจะใหแทะเลมหญาตามธรรมชาต ดานสขภาพโคเนอ เกษตรกรสวนใหญทำการฉดวคซนปองกนโรคใหแกโคเนอทตนเองเลยง โดยวคซนทฉด 3 ลำดบแรกไดแก โรคปากเทาเปอย โรคเรยกเซพตกซเมย (คอบวม) และอนๆ อาทเชน วคซนโรคไขขา รวมถงมการถายพยาธและการใหแรธาตเสรม 5.2 ปญหาและความตองการสรางอาชพดวยการเลยงโคเนอ

เกษตรกรสวนใหญไดรบการสงเสรมและสนบสนนใหลดพนทปลกขาวในพนทไมเหมาะสม เกษตรกรสวนใหญในจงหวดตากจงไดรบการสนบสนนใหเลยงโคเนอพนธตากทปรบปรงพนธไดเปนโคเนอทโตเรว เลยงงาย ทนทานตอสภาพอากาศรอนของประเทศไทย และใหเนอคณภาพด สนองความตองการของตลาดได เกษตรกรผเลยงโคเนอสวนใหญขาดความรและประสบการณในการขนโคเนอ รวมทงมความเขาใจผดในการจดการใหอาหาร เปนผลใหโคเนอเจรญเตบโตไมดเทาทควรและถาเปนการเลยงเพอการพาณชยทำใหขาดทนในทสด จากการประชมแบบมสวนรวมอยางสรางสรรค (Appreciation Influence Control : AIC) ใหชมชนมสวนรวมในการพจารณา แลกเปลยนความคดเหนระหวางกน พบปญหาการเลยงโคเนอของเกษตรกรคอ เงนทน เมอราคาโคเนอมชวตปรบตวสงขน เกษตรกรผเลยงโคเนอมความตองการรวมกลม เพมความรดานการจดการดแลและปรบปรงระบบการเลยงรวมถงพนธโคเนอทใชเลยงมา และสามารถสรางอำนาจตอรองทางการคา แตเกษตรผเลยงโคเนอขาดความรในการเลยงใหโคเนอมความสมบรณ สขภาพแขงแรง และไมมความรในการดแลปองกนโรคโคเนอไดดพอ จงไดขอสรปของปญหาไดอยางชดเจนและตรงประเดน ทอยบนพนฐานความเปนจรงโดยอาศยประสบการณของผทมสวนไดสวนเสยเทานน วาใหจดอบรมเชงปฏบตการททำใหเกษตรกรไดรบความรและทกษะใหม การนำจลนทรยและผลตภณฑจากจลนทรยมาเปนอาหารเสรมสำหรบโคเนอ โดยมการจดอบรมเชงปฏบตการโดยใชวทยากรผเชยวชาญคอ นายมโนชญ เทศอนทร วทยากรจากจงหวดพะเยาดวยวธการอบรมและสาธต

ภาพท 2 การประชมแบบมสวนรวมของเกษตรกรผเลยงโคเนอ 5.3 จดกจกรรมเชงปฏบตการแบบมสวนรวม มรายละเอยด ดงน

5.3.1 การปรบเปลยนทศนคต การใหความรเกยวกบโคเนอพนธตากทเปนโคเนอลกผสมสองสายเลอด ซงเกดจากการผสมขามพนธเพอใหไดโคเนอทมสายเลอดโคเนอพนธชารโรเลสและโคเนอพนธ บราหมน โคเนอทมรปรางด ใหผลผลตสง มนำหนกหยานมสง การเจรญเตบโตด ใชเวลาขนสน แตใหเนอคณภาพด ทนทานตอโรคและแมลง สามารถเลยงไดด

POST

ER 1

004

ในประเทศไทย และทสำคญคอเปนทตองการของตลาด แหลงภายนอกประเทศไดแก ประเทศจน เวยดนาม และมาเลเซย ตลาดโคเนอภายในประเทศไดแก ตลาดผบรโภคภายในพนทและภมภาค จากการสมมนากลมพบวาเกษตรกรผเลยงโคเนอ มมมมองและรปแบบความคด ทศนะคต ในการเลยงโคเนอไดเปลยนไปจากในอดต โดยเกษตรกรหนมามงเนนการเลยงเพอการพาณชยเปนหลก เนองจากโคเนอมชวตปรบราคาสงขนอยางตอเนอง และดานการจำหนายเกษตรกรผเลยงโคเนอยงสามารถเปนผเจรจาตอรองราคาไดดวยตวเอง ถาโคเนอมความสมบรณและมคณภาพทด การปรบทศนคต เปนการทำใหเกษตรกรทผเลยงโคเนอไดมสวนรวมหรอสรางความคนเคย เพอใหเกษตรกรไดเปดใจ เพอรบความรใหมๆ วาความรในการเลยงโคเนอทดควรสายพนธทด โครงสรางใหญ ซงแสดงวากระเพาะใหญกนอาหารไดมาก ใหอาหารขนสำเรจรปมโปรตนไมตำกวา 14% รวมกบหญาสดหรอวสดเหลอใชทางการเกษตร โดยใหโคเนอกนเตมท มนำสะอาดใหโคเนอมกนตลอดเวลา ควรรบตกมลโคเนอและทำคอกใหสะอาดอยเสมอ เนนการใชประโยชนของจลนทรยทมตอโคเนอ โดยใหสงเกตวาโคเนอกนอาหารไดตามปกตหรอไม โคเนอทไมกนอาหารควรฉดวตามน บ. 12 เพอชวยกระตนจลนทรยทชวยยอยเยอใยของอาหาร ใหแรธาตทมโคบอลตเพอเสรมการออกฤทธของวตามน บ. เกษตรกรผเลยงโคเนอไดเรยนรจากการบรรยายของวทยากรและไดชมภาพวดทศน ทำใหมความเขาใจและยอมรบในกระบวนการทำจลนทรยและผลตภณฑจากจลนทรยเปนสารเสรม จงไดลงมอปฏบตรวมกนเพอนำกลบไปใชประโยชนไดอยางแทจรง

ภาพท 3 การอบรมเชงปฏบตการแบบมสวนรวมกบเกษตรกรผเลยงโคเนอ

5.3.2 การทำจลนทรยและผลตภณฑจลนทรย การทำจลนทรยและผลตภณฑจลนทรยควรใหความสำคญและใสใจทกขนตอน มขนตอนการผลตดงน

ขนตอนท 1 คนหาแหลงจลนทรย การคนหาแหลงจลนทรยทองถนในพนทและจลนทรยทนำเขามาจากพนทอนๆ จำนวนมากทสดทจะคนหาได จากการการสงเกตพบวา (1) คนทกนแปงหมก จะมรางกายทใหญโต แขงแรง และขณะเดยวกน โคมกระเพาะหมกแบบธรรมชาตททำใหตวใหญเชนกน (2) พนททมเชอรา สขาวตดอยกบตนไมใบไมแหง บรเวณจอมปลวกขนาดใหญ (3) การหมกผลไม เลยนแบบธรรมชาต เปนการสงเกตจากการทบถมของผลไมปาทมรสหวาน จะมกลนหอมหวานเหมอนไวน และมเชอรา สขาว ตดอยบางสวน จงไดมการนำผลไมรสหวานมาหมกกบนำตาลทรายแดงเปนการเลยนแบบ ธรรมชาต

POST

ER 1

005

ภาพท 4 การสาธตการจดทำจลนทรย

ขนตอนท 2 การเกบจลนทรย จะทำการเกบจลนทรยทองถนแตละชนดเพอนำมาขยายและเกบเปนหวเชอจลนทรย ในการเกบหวเชอจลนทรยทองถนในแตละรปแบบจะมวธการดงน (1) การเกบดวยวธการดองพชผกมสตรดงน เชน การดองผกกาดเขยวพนเมองเขมประกอบดวย ผกกาดเขยวเขมสด 3 กโลกรม เกลอทะเล 2 ขด ขาวจาวหงสก 1 ขด นำเปลาพอประมาณใสภาชนะไหดนเผาเคลอบปากแคบ 1 ลก

วธทำ นำผกกาดเขยวพนเมองจำนวน 3 กโลกรม ผ งแดดออนๆ ประมาณ 3 ช วโมง จากนนนำมาคลกเคลากบเกลอและขาวจาวหงสก นำบรรจไหดนเผาเคลอบ เตมนำเปลา อดใหแนนปดปากไหใหเรยบรอยจงนำไปตากแดดไว 7 วน จะไดหวเชอจลนทรยจากการดองผก นำไปเปนสวนผสมการผลตหวเชอจลนทรย ตอไป (2) การเกบดวยการนำแปงจากขาวจาว เกบดวยวธการดงน จลนทรยแปงขาวจาวประกอบดวย แปงขาวจาว 1 กโลกรม พรกขหนบดแหง 1 ขด ขาแกบดแหง 1 ขด เถาสะคาน บดแหง 1 ขด รากเจดตะมลเพลงแดง 1 ขด และกระเทยมสดบดละเอยด 1 ขด

วธทำนำแปงขาวจาวผสมกบสวนผสมทงหมดคลกเคลาใหเขากน จากนนนำนำสะอาดมาเตมและนวดแปงผสมใหเปยกนำ ปนสวนผสมใหเปนกอนขนาดเหรยญ 10 บาท นำไปวางเรยงบนใบตองกลวยในพนทปาหรอใกลกบกอไผ ปกคลมดวยใบตองกลวยทบอกชน ดแลอยาใหสตวเลยงเขาไปทำลาย ทงไวประมาณ 3 วนจะเหนมเชอรา สขาว ขนทแปงใหเกบไปผงในรมใหแหงสนท เกบไวเปนหวเชอแหงเพอขยายหวเชอสำหรบขยายตอไป (3) การเกบจากแหลงทมาจากการหมกผลไม เลยนแบบธรรมชาต เกบดวยวธการดงน เชน

(3.1) การเกบหวเชอจากการหมกผลไมสกในทองถนประกอบดวย ผลไมสก 3 กโลกรม นำตาลทรายแดง

1 กโลกรม และ ไหดนเผาเคลอบ 1 ลก วธทำ นำผลไมสกมาหนหรอสบหยาบๆ ไมตองลางนำ เคลาดวยนำตาลทรายแดงใสลงในไหปดปากไหดวยกระดาษและมดดวยเชอกเกบหรอตงไหไวในทรมและมอากาศเยน ควรหมกแยกตามชนดของผลไมสก หมกไวไมนอยกวา 15 วน นำไปเปนสวนผสมการผลตหวเชอจลนทรยตอไป (3.2) การเกบหวเชอจากการหมกซากสตวสดประกอบดวย ซากสตวทยงไมเนา 3 กโลกรม นำตาลทรายแดง 3 กโลกรม หมกขาวเหนยว 1 ลตร และ ไหดนเผาเคลอบ 1 ลก วธทำ นำซากสตวสด เชน เนอโค หรอ สกร ใสลงในภาชนะทมฝาปดสนท เตมนำตาลทรายแดง หมกทงไวจนกระทงเกดการดดซมของเหลวออกจากเนอสตวจะสงเกตเหนวามไขมนลอยออกมาใหใสนำหมกเหลาสาโทลงไป จะชวยยอยสลายไขมน เมอการหมกสมบรณจะมกลนเปรยว ไมมกลนเหมนปะปน จงสามารถนำไปใชผสมได

POST

ER 1

006

ขนตอนท 3 การขยายหวเชอจลนทรยและเกบรกษา โดยจะทำการขยายหวเชอดวยอาหารของจลนทรยจากนนจะนำเกบรกษาตามสภาพอากาศในพนท โดยภาชนะทใชอาจเลกใหญ พลาสตกหรอโองเคลอบตามสภาพของความเหมาะสมของจลนทรย

การขยายหวเช อจลนทรยท สำคญมหนงหวเช อท จำเปนตองขยายกอนนำไปใชเปนสวนผสมหรอใชประโยชนโดยตรงการขยายหวเชอจลนทรยจากสวนผสมแปงขาวจาวมวธการดงน ขาวเหนยวนงสก 2.5 กโลกรม หวเชอแปงผสม 20 กรม นำเปลา 1.5 ลตร นำปนใส 100 กรม และ ไหดนเผาเคลอบ 1 ลก

วธทำ นำขาวเหนยวนงสกปลอยทงใหมความเยนมาคลกเคลากบนำปนใสใหขาวเหนยวรวน ไมเกาะกน นำหวเชอแปงผสมมาเคลาใหเขากน นำใสไหดนเผาเคลอบ ปดดวยผาหรอกระดาษหมกทงไวประมาณ 15 วน เปนหวเชอจลนทรยทขยายแลวสามารถทจะนำไปใชผสมกบจลนทรยอนๆ ได

ภาพท 5 การขยายหวเชอและเกบในลกษณะตางๆ

ขนตอนท 4 การผสมจลนทรยและเกบรกษาเปนหวเชอจลนทรยพรอมใช เปนขนตอนทสำคญในการแยกประเภทของการนำไปใช โดยจะทำการผสมจลนทรยเพอใหตรงกบความตองการของการใชทนำไปผสมอาหารสตว เมอผานกระบวนการขนตอนการผสมเสรจสนแลว จากนนจะนำไปเกบรกษาในภาชนะทพรอมนำออกใช ในการผสมจลนทรยเพอเกบไวเปนจลนทรยพรอมใชมสวนผสมและวธการเกบดงน รำออน 15 กโลกรม นำตาลทรายแดง 10 กโลกรม หวเชอจลนทรยจากการหมกขาวเหนยว 10 ลตร หวเชอจากการดองผก 1 ลตร หวเชอจากการหมกผลไม 1 ลตร หวเชอจากการหมกเนอสตว 1 ลตร และนำเปลา 150 ลตร วธทำ นำสวนผสมทงหมดใสถงกวนใหเขากน ปดปากถงดวยกระดาษหรอผา เพอใหอากาศถายเทไดโดยหมกไวประมาณ 72 ชวโมงขนไป นำไปใชกบการเลยงโคได

ขนตอนท 5 การนำผลตภณฑจลนทรยไปใช โดยการนำออกใชม 2 ลกษณะคอสามารถนำออกใชผสมเพอใหเกดประสทธภาพไดทนท ซงเปนการนำหวเชอออกใชโดยตรง และ นำออกขยายกอนนำไปใช ใชดงน

(1) นำไปผสมในการหมกอาหารโคเนอโดยมสวนผสม ดงน เศษเมลดขาวโพดตดแกนหรอแกนขาวโพดบดหยาบ 100 กโลกรม (หรอ มนสำปะหลงเสน ขาวโพดบด) นำเปลา 20 ลตร หวเชอจลนทรยผสม 2 ลตร ถงพลาสตกขนาดความจนำ 200 ลตร 1 ลก

วธทำ นำเศษเมลดขาวโพดหรอแกนขาวโพดบดหยาบมาผสมกบนำเปลาและหวเชอจลนทรยผสมเคลาใหเขากนใหมความชนประมาณ 25 - 35 % นำสวนผสมทงหมดหมกลงถงพลาสตก อดใหแนนปดใหสนทหมกไวประมาณ 15 วนขนไป จงนำออกใหโคกน สลบกบหญาสดสเขยวทกวน ผลทไดรบ โคจะมสภาพแขงแรง อวน ผวหนงและขนเปนมน ราเรง ไมเปนโรค มลโคไมมกลนเหมน

POST

ER 1

007

(2) การนำหวเชอจลนทรยชนดเดยวผสมนำใหโค ราดบรเวณคอกเลยงโคมสวนผสมดงน นำเปลาสำหรบโคกน 50 ลตร หวเชอจลนทรยหมกขาวเหนยว 1 ลตร วธทำ นำนำเปลาสำหรบใหโคกนมาผสมกบหวเชอจลนทรยทหมกจากขาวเหนยวใสถงนำใหกนเปนประจำทกวน หรอนำไปราดบรเวณคอกโค และสำหรบกรณเกดโรคปากเทาเปอยระบาด สามารถนำหวเชอจลนทรยหมกขาวเหนยวเชดปากและเทาทเปอยไดทนท ผลทไดรบ สามารถปองกนและรกษาโรคปากเทาเปอยในโคไดการทำนำหมกเชอจลนทรย เพอผสมในอาหารหมก ผสมนำใหโคเนอกน ฉดพนในคอก ชวยระบบขบถายและปองกนโรค ลดกลนจากมลโคเนอ ทำใหโคเนอมนำหนกเพมขน ในสวนนทำใหเกดกระบวนการเปลยนแปลง (Process) จากการอบรมเชงปฏบตการ ทมการพฒนานำจลนทรยทองถนไปใชกบโค ตงแตการหมกอาหารโค การรกษาโรคในโค รวมถงนำไปกำจดกลนเหมนในคอกเลยงโค ในทกสภาพและชวงอายของโค

ภาพท 6 การนำจลนทรยไปใช

5.4 การตดตามผลการดำเนนงาน ผลลพธทำใหเกษตรกรไดผลตภณฑจลนทรย ผลตจากวตถดบอนทรยจากธรรมชาต เปนสารเสรมชวนะทมชวตและมประโยชน ซงเมอโคเนอไดรบแลว ชวยในกระบวนการยอยอาหารและดดซมอาหาร ปรบสมดลจลนทรยในทางเดนอาหารในกระเพาะโคเนอใหเหมาะสม เชน ยบย งการเจรญเตบโตของเช อกอโรคในลำไสสตว เพมความสามารถในการยอย และดดซมสารอาหาร โดยเอนไซมตางๆ ทเชอดผลตขน และชวยกระตนภมคมกนปองกนการตดเชอตางๆ ทำใหเปนการเพมภมคมกนใหโคเนอมสขภาพด เจรญเตบโตด นำหนกด ลดการใชยาปฏชวนะ

จากการทดลองไดทำกบโคลกผสมอเมรกนบราหมน และโคลกผสมชารโรเรส จำนวน 15 ตวอายระหวาง 12-18 เดอน นำหนกเฉลยอยระหวาง 280 - 450 กโลกรม มลกษณะโครงใหญ สภาพภายนอกของโคจะผอม ผวหนงมลกษณะเปนขย ขนพอง มนำตา ขตา ถายเหลวมกลนเหมนมาก หลงการถายมลประมาณ 24 ชวโมงจะมหนอนแมลงวนตวเลกในกองมลโค มแมลงวนตวเลกและเหลอบ สรางความรำคาญรวมถงการแพรเชอไดโดยงาย

การนำอาหารหมกทผสมจลนทรยและรวมถงการใชจลนทรยผสมนำราด ทำความสะอาดตวโค บรเวณคอกโคพบวามการเปลยนแปลงทสำคญพอสรปได ดงน วนแรกกลนตวโค ลดลง ระยะ 15 วน โคไมมนำตา-ขตา มลโคไมเหมนถายเปนกอน ไมมหนอนในมลโค ผวหนงของโคไมเปนขย ขนเรมมความมน ระยะเวลา 1 เดอน โคเรมอวนนำหนกเพมขนตวละประมาณ 35 กโลกรม นอนมเสยงโกรน โคอารมด ไมมแมลงวนและเหลบ ระยะเวลา 2

POST

ER 1

008

เดอน โคอวนขนนำหนกเพมขนรวมตวละประมาณ 80-100 กโลกรม ผวหนงและขนเปนมน ไมมโรค ระยะเวลา 3 เดอน โคอวนขนมนำหนกเพมขนรวมประมาณตวละประมาณ 120-200 กโลกรม

ผลสมฤทธการเปลยนแปลงอยางยงยน จากการตดตามผลตามดำเนนงานดวยการบนทกภาคสนาม และจดสมมนากลมทเกษตรกรผเลยงโคเนอไดผลกระทบภายในระยะเวลา 1 ป ดงน

(1) ไดนำผลตภณฑจลนทรยทเปนอาหารเสรมไปใช ทำใหการเพมภมคมกนทำใหโคเนอสขภาพด ลดคาใชจายในการซอยาปฏชวนะ

(2) ไดเรยนร จากสงทยงไมรในการทำจลนทรยแลวนำไปใชกอใหเกดการเปลยนแปลงในการเลยงโคเนอใหมสขภาพด เจรญเตบโตด นำหนกด และมลโคเนอไมมกลนเหมน

(3) ลดรายจายเรองคาใชจายการซอยาปฏชวนะ แลวยงสงผลทำใหโคเนอมภมคมกนทดทไมคอยเปนโรคตดตอ เชนโรคไขขา เปนตน ทำใหเกษตรกรลดการขาดทนในการเลยงวว เนองจากถาววเปนโรคไขขา และไมไดรบการฉดวคซนจะลมภายในไมกวน

(4) ลดมลพษทางกลนมลโคเนอได การใชจลนทรยชวยทำใหคอกโคเนอไมมกลน และผลตภณฑสารเสรมจลนทรยผสมในนำและอาหารใหโคเนอกนทำใหมลโคเนอไมมกลนเหมน สงกลนรบกวนกบเกษตรกรผเลยงเองหรอบคคลรอบขาง

(5) เพมรายได ดวยการจำหนายโคเนอทมสขภาพด ทำนำหนกตวและเจรญเตบโตด และมลคาโคเนอเปนการสรางรายไดใหกบตนเอง ครอบครว เปนการสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจใหชมชนได โดยเกษตรกรผเลยงจะดแลเลยงโคประมาณ 3 เดอนจงนำออกขายซงจะไดราคากโลกรมละประมาณ 90 -100 บาทขนอยกบราคาของแตละพนท จะทำใหเกษตรมกำไรตวละประมาณ 8,000 - 10,000 บาท

6. อภปรายผลการวจย จากการศกษาสามารถนำมาอภปรายผลไดดงน (1) เกษตรกรผเลยงโคเนอไดมการปรบทศนคตในการนำจลนทรยและผลตภณฑจลนทรยเปนอาหารเสรม

ในการเลยงโคเนอ ไดองคความรเกยวกบประโยชนของจลนทรยทมตอโคเนอทชวยกระตนจลนทรยทชวยยอยเยอใยของอาหารเกดการยอมรบ และปฏบตการทำรวมกนเพอนำกลบไปใชประโยชนไดอยางแทจรง สอดคลองกบพรรณ ศภนมตกลและคณะ (2556) ทวากระบวนการยอมรบ เปนกระบวนการทางจตใจของบคคลซงเรมดวยการเรมรหรอไดยนเกยวกบแนวความคดใหม แลวไปสนสดลงดวยการตดสนใจยอมรบไปปฏบตดวยตวของเกษตรกรเอง (2) ผลตภณฑจลนทรยทเปนอาหารเสรม ผลตจากวตถดบอนทรยจากธรรมชาต นำไปใหโคเนอกนชวยในกระบวนการยอยอาหารและดดซมอาหารของโคเนอ ปรบสมดลจลนทรยในทางเดนอาหารในกระเพาะของโคเนอ ยบยงการเจรญเตบโตของเชอกอโรคในลำไสสตว และดดซมสารอาหาร โดยเอนไซมตางๆ ทเชอดผลตขน และชวยกระต นภมค มกนปองกนการตดเช อตางๆ สอดคลองกบสทธศกด ศรวเศษ (2557) พบวาอาหารผสมเสรจประกอบดวยอาหารหยาบและอาหารขนในสดสวนทเหมาะสม มระดบพลงงานและโปรตนครบตามความตองการของโคเนอ มความสำคญตอกระบวนการยอยอาหาร ความเปนกรด-ดางในกระเพาะรเมนมสภาพเหมาะสมตอสภาวะนเวศนของการเจรญเตบโตของจลนทรย ทำใหโคเนอไดรบประโยชนจากจลนทรยอยางเตมทและยงสามารถลดการเกดโรคทมกรดในกระเพาะอาหารของโคเนอไดอกดวย และสอดคลองกบโชค โสรจกล และคณะ (2562) พบวาในกระบวนการหมก (Fermentation processes) จลนทรยจะผลตเอนไซมยอยเยอใยและแปงเปนนาตาล

POST

ER 1

009

เพ อใหพลงงานสำหรบการเจรญเตบโตและเพมจานวนมากขน จากนนยสต Saccharomyces cerevisiae จะเปลยนนำตาลเปนแอลกอฮอล การใชนำตาลเพอเจรญและเกดกระบวนการหมกเปนกรดอนทรยทมประโยชนตอไป ซงผลดงกลาวจะสงผลใหเยอใยของวตถดบออนนมลง และมคารโบไฮเดรตบางสวนละลายออกมาได

7. ขอเสนอแนะและการนำผลการวจยไปใชประโยชน ขอเสนอแนะและการนำผลการวจยไปใชประโยชนดงน (1) เกษตรกรผเลยงโคเนอ ควรรวมกนสรางกลมเปนสหกรณเพอไดแลกเปลยนความรในการเลยงโคเนอให

มคณภาพตรงตามความตองการของตลาด รวมถงสามารถสรางอำนาจตอรองทางการคา (2) สถาบนการศกษาและกรมสงเสรมการเกษตร ควรสงเสรมเกษตรกรผเลยงโคเนอไดมการนำความรดาน

อาหารเสรมสำหรบโคเนอ การดแลรกษาความสะอาดคอก และการลดมลภาวะทางกลนของมลโคอยางตอเนอง (3) กรมปศสตวและเจาหนาททเกยวของควรสงเสรมและใหความรดวยการถายทอดเทคโนโลยเรองอาหาร

และการดแลรกษาโคเนอจากโรคตดตอ พรอมทงตดตามผลการดำเนนงานดวย ขอเสนอแนะการศกษาครงตอไป

ควรจะตองมการศกษาเพมเตมในประเดนอนๆ ดงตอไปน (1) ศกษากระบวนและวธการ เทคโนโลยสมยใหม เกยวกบการเลยงโคเนอใหมคณภาพ สามารถทำใหโคเนอมนำหนกตวด จำหนายไดในราคาสง ทำใหเกษตรกรมผลตอบแทนทดคมคาในการลงทน (2) ศกษาเรองตลาดโคเนอทงแหลงภายนอกประเทศ และภายในประเทศ เพอนำมาสงเสรมการเลยงโคเนอใหตรงตามความตองการของตลาด

8. เอกสารอางอง จรยา สทธไชยา. (2559). ขบเคลอนเกษตรสมยใหม พฒนาเกษตรไทยส 4.0 ภาวะเศรษฐกจการเกษตรป 2559

และแนวโนมป 2560. สบคนเมอ 16 กนยายน 2560, จาก www.oae.go.th/economiccon2559.html โชค โสรจกล และคณะ. (2562). การประยกตใชจลนทรยทมประโยชนเพมคณคาทางโภชนะวตถดบอาหารสตว

เพอเลยงโคขนคณภาพ. สบคนเมอ 12 มกราคม 2562, จาก nutrition.dld.go.th/nutrition/images/ pdf/chok.pdf

ถวลวด บรกล. (2560). การเสรมสราง และเผยแพรความรความเขาใจในทางการเมอง การปกครองในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข แกผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนและผปกครองทองท. สบคนเมอ 31 สงหาคม 2560, จาก http://kpi.ac.th/media/pdf/M10_203.pdf

พรรณ ศภนมตกล และคณะ. (2556). การถายทอดเทคโนโลยการเกษตร. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จำกด.

ภทราพร ทศพงศ. (2560). อาหารและความตองการอาหารของสตวเคยวเออง. สบคนเมอ 16 กนยายน 2560, จาก www.agi.nu.ac.th/science/121113/บทท%206%20อาหารและความตองการอาหาร.pdf

เรองสรย วงษทองสาล. (2560). การพฒนาปศสตวในโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จำกด.

POST

ER 1

010

วสนต วรรณวโรทร และคณะ. (2561). มาตรฐานการสงเสรมอาชพ. สบคนเมอ 17 กนยายน 2561. จาก http://www.dla.go.th/work/e_book/eb1/std210550/24/14.pdf

สทธศ กด ศรว เศษ. (2557). “ผลของอาหารผสมเสรจ (Total mixed ration TMR) ตอสมรรถภาพการเจรญเตบโตของโคขน”. สมมนานกศกษาปรญญาตร สาขาสตวศาสตร. นครศรธรรมราช : มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขตนครศรธรรมราช.

โสภาพรรณ กาสมสน. (2561). แนวทางพฒนาระบบการเลยงโคเนอจงหวดตาก. ตาก: สภาเกษตรกรจงหวดตาก.