Volume III (2017)
Demetrius’ Conquest of Cyprus
Mesut KINACI
The entire contents of this journal, Phaselis: Journal of Interdisciplinary Mediterranean Studies, is open to users and it is an ‘open access’ journal. Users are able to read the full texts, to download, to copy, print and distribute without obtaining the permission of the editor and author(s). However, all references to the articles published in the e-journal Phaselis are to indicate through reference the source of the citation from this journal. Phaselis: Journal of Interdisciplinary Mediterranean Studies is an international peer- reviewed journal and the articles which have had their peer reviewing process completed will be published on the web-site (journal.phaselis.org) in the year of the journal’s issue (e.g. Volume II: January-December 2016). At the end of December 2016 the year’s issue is comp- leted and Volume III: January-December 2017 will begin. Responsibility for the articles published in this journal remains with the authors.
Citation M. Knac, “Demetrios’un Kbrs’ Fethi”. Phaselis III (2017) 149-162 DOI: 10.18367/Pha.17009 Received Date: 15.05.2017 | Acceptance Date: 28.06.2017 | Online Publication Date: 13.07.2017
Editing Phaselis Research Project www.phaselis.org
e-ISSN: 2149-7826
Demetrius’ Conquest of Cyprus
Öz: Büyük skender’in ölümünden sonra imparatorluu komutanlar arasnda geçen iktidar müca-
delelerine sahne olmutur. Hem Dou Akdeniz hem de Suriye ve Levant hâkimiyeti için stratejik bir
konumda olmas nedeniyle Kbrs Adas komutanlarn mücadelelerinin merkezinde yer almtr. Adada yer
alan kent devletlerinin krallar da bazen I. Ptolemaios’la bazen de Antigonos’la yaknlamlardr. Genel
olarak Ptolemaioslarn hâkim olduu Kbrs’ ele geçirmek ve Dou Akdeniz’de daha etkin olmak için
Antigonos MÖ 306 ylnda olu Demetrios’u görevlendirmitir. Salamis kentini kuatan Demetrios daha
sonra bu kentin açklarnda I. Ptolemaios ile bir deniz sava yapm ve bu savatan galip ayrlmtr. Bu
zaferin ardndan Kbrs Antigonos’un eline geçmi, Antigonos ve Demetrios diadem takarak kral unvan
almlardr. Antigonos’un ve Demetrios’un kral unvan almasyla diadokhoslar zamanndaki kralsz dönem
son bulmutur. MÖ 306 ylnda Demetrios’un Kbrs’ fethetmesini ele alan bu çalmada savan nedenleri
ve geliimi kronolojik olarak analiz edilmitir. Savan sonuçlar ve bu sonuçlarn diadokhoslar arasndaki
mücadelelerin seyrinde nasl bir öneme sahip olduu ortaya konulmaya çallmtr.
Anahtar sözcükler: Demetrios, I. Ptolemaios, Kbrs, Kuatma, Deniz Sava
Abstract: After the death of Alexander the Great, his empire became the scene of a power struggle
between his commanders. Cyprus Island was center of the battle of the commanders, since it occupies a
strategic position to dominate the Eastern Mediterranean, Syrian and Levant. Kings of the city-states on
the island sometimes established close relations with Ptolemy I and sometimes with Antigonus also. In
306 BC, Antigonus charged his son Demetrius to conquer Cyprus, which was generally dominated by
Ptolemy I, and to be more effective in the Eastern Mediterranean. After besieging of the city of Salamis,
Demetrius won a naval battle against Ptolemy I near Salamis. In the aftermath of this victory, Demetrius
conquered Cyprus; Antigonus and Demetrius began to wear diadem and took the title of king. When
Antigonus and Demetrius took the title of king, interregnum period at the time of diadochi ended. This
study which concentrates upon the conquest of Cyprus by Demetrius in 306 BC, analyzes the causes and
progress of the battle chronologically. In addition, it tries to explain the results of the battle and how
important the battle was within the struggles between diadochi.
Keywords: Demetrios, Ptolemy I, Cyprus, Besiege, Naval Battle
Akdeniz’in dousunda yer alan Kbrs Adas’nn (Fig. 1) kuzeyinde Kilikia sahilleri; dousunda
Suriye ve güneyinde Msr bulunmaktayd1. Kbrs stratejik konumundan dolay etrafnda bulunan
güçlü devletlerin ilgi oda olmu ve onlarn etkilerine girmitir. Antikçada scak havasndan
dolay kötü bir üne sahip olmasna ramen2 Kbrs’n verimlilii antik yazarlar tarafndan
Yrd. Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Isparta, mesutkinaci@sdu.edu.tr 1 Skylaks Periplous 103; Strab. XIV. 6. 1; Plin. nat. V. 129-130. 2 Mart. Ep. IX. 90. 9.
journal.phaselis.org
övülmütür3. Önemli bir ikmal noktas olmas nedeniyle de Dou Akdeniz hâkimiyeti için kilit
konumda yer almtr. Levant, Msr, Küçük Asya ve Hellas arasndaki ticarette ise urak bir liman
olma özelliine sahiptir4. Ada, krallar tarafndan yönetilen birçok kent devletini içinde barn-
drmtr5. Kbrs, firavun Amasis’in hüküm sürdüü yllarda (MÖ ca. 570-526) Msr egemenliine
girmitir6. II. Kyros zamannda (MÖ ca. 559-530) vergiye balanan Kbrs7, II. Kambyses (MÖ ca.
530-522) zamannda Pers boyunduruuna geçmi ve önemli bir deniz üssü olarak kullanlmtr8.
Zaman zaman Hellenler tarafndan adadaki kentleri Pers boyunduruundan kurtarma giriimleri-
nin olduu görülse de bu giriimler sonuçsuz kalmtr9. Kbrs krallar MÖ 332 ylna dein Pers
hâkimiyetine tabi kalmtr. MÖ 332 ylndaki Tyros kuatmas esnasnda Kbrs krallar Büyük s-
kender’e yardm ederek ballklarn bildirmilerdir10.
Fig. 1. Kbrs Adas
Makedonya’dan Hindistan’a; Hazar Denizi’nden Msr’a kadar uzanan corafyay ele geçirmi
olan Büyük skender’in MÖ 10 Haziran 323 ylnda ardnda bir halef brakmakszn ölmesi/
3 Aiskh. Suppl. 550-555; Strab. XIV. 6. 5; Ael. Anim. V. 56; Amm. Marc. XIV. 8. 14; ayrca bk. Plin. nat. V. 129-130. 4 Diod. XV. 3. 1; Amm. Marc. XIV. 8. 14. 5 Skylaks Periplous 103; Diod. XIX. 59. 1; Strab. XIV. 6. 3; 6; FGrHist ‘Arrian.’ (156.) X. 6; Const. Porph. de
Them. I. 15. 10-12. Kbrs Adas’nda Salamis, Lapethos, Kition, Paphos, Kurion, Kerynia, Amathous, Marion, Soloi, Tamassos vb. kent devletleri bulunuyordu.
6 Hdt. II. 182; Diod. I. 68. 1-6; ayrca bk. Briant 2002, 52. 7 Ksen. Kyr. VIII. 6. 8; ayrca bk. Briant 2002, 48. 8 Hdt. III. 19; ayrca bk. Brosius 2006, 13. 9 Ionia Ayaklanmas’nn gerçekletii sralarda (MÖ ca. 499-493) Kbrs’taki Salamis kentinin kral olan
Gorgos’un kardei Onesilos aabeyini kent dnda brakarak ve Kbrs’taki dier kent devletlerini de -
Amathouslular hariç- ikna ederek Pers boyunduruuna kar isyan etmitir. Bir yllk özgürlüün ardndan Kbrs
yeniden Pers hâkimiyetine girmi (Hdt. V. 104-105; 108-116), Kserkses’in Hellas’a düzenledii saldrya Kbrs
krallar 150 gemiyle destek vermitir (Hdt. VII. 90). MÖ ca. 478 ylnda ise ada, Hellen müttefik do-
nanmasnn banda bulunan Pausanias tarafndan Pers garnizonlarndan temizlenerek özgürlüüne
kavuturulmutur (Thuk. I. 94; Diod. XI. 44. 1-3; Corn. Nep. IV. 2. 1-2 ‘Pausanias’). Artakserkses zamannda
ise yeniden Pers boyunduruuna girmitir (Thuk. I. 109; Diod. XI. 74. 5). MÖ 450 ylna gelindiinde Kimon
Kbrs’taki giriimlerinde baarl olsa da onun burada ölmesi nedeniyle bu giriimler sonuçsuz kalmtr
(Diod. XI. 61. 1-6; Plut. Kim. XII. 4-XIII. 4; Polyain. Strat. I. 34. 1 ‘Kimon’; ayrca bk. Hill 1940, 110 vdd.). 10 Arr. anab. II. 17. 1-4; 20. 1-6.
Demetrios’un Kbrs’ Fethi 151
öldürülmesi? imparatorlukta karklklarn çkmasna neden olmutur. Ne MÖ 323 ylnda
Babil’de ne de MÖ 321 ylnda Triparadeisos’ta alnan kararlar Büyük skender’in komutanlar
arasndaki bitmek bilmeyen çekimelerin sonunu getirmitir. Söz konusu mücadeleler srasnda
ardllarndan Lagos’un olu Ptolemaios, Kbrs krallarn kendi saflarna çekmeye balamtr11.
Arrianos’a (FGrHist ‘Arrian.’ (156.) X. 6.) göre Salamisli Nikokreon, Soloi kentinden Pasikrates,
Paphoslu Nikokles ve Amathouslu Androkles, I. Ptolemaios ile ittifak yapmtr12. Bu müttefikler
yaklak 200 gemiden oluan bir donanmayla Perdikkas’a sadk kalan Marion kentini kuatmtr.
Söz konusu durumu örenen Perdikkas ise 800 piyadenin komutasn Larisal Medios’a, 500
süvarinin komutasn ise Amyntas’a vermitir. Ardndan bu seferde kullanlacak olan sava ve
nakliye gemilerinin bana Rodoslu amiral Sosigenes’i atam ve tüm bu seferi yönetmesi için
Pellal Aristonous’u görevlendirmitir. Perdikkas’n 321 ylnda öldürülmesinin akabinde kral naibi
seçilen Antipatros bu seferi sürdürmek için Kleitos’u görevlendirmitir. MÖ 319 ylnda Antipat-
ros’un ölmesiyle Ptolemaios Kbrs’taki etkisini artrmtr. Büyük skender’in komutanlarndan
biri olan Antigonos Monophthalmos (MÖ 383-301), komutan Eumenes’i MÖ 316 ylnda Gabi-
ene’de askerlerinin ihaneti sonucu saf d braktktan sonra hem Eumenes’in komutasndaki
orduya hem de onun hazinelerine sahip olarak ön plana çkmtr. MÖ 315 ylnda Antigonos
Babil’i ele geçirerek bölgenin hâkimi Seleukos’un Msr’n egemeni olan Ptolemaios’un yanna
kaçmasna sebep olmutur. Babil’in ele geçirilmesiyle doudaki hâkimiyetini perçinleyen Antigo-
nos, görevlendirdii komutanlarn fetihleriyle snrlarn onia’ya kadar geniletmitir. Ayn yl
destek bulmak amacyla güvenilir adamlarndan Agesilaos’u Kbrs’a göndermitir13. Agesilaos,
Nikokreon bata olmak üzere adann dier güçlü krallarnn Ptolemaios’la ittifak yaptklarn,
kendisinin de Kitionlu Pumayaton, Lapethoslu Praksippos, Marionlu Stasioikos ve Kerynia
kralnn desteini kazandn bildirmitir14. I. Ptolemaios, Antigonos’un Kbrs’taki faaliyetlerini
örenince adada bulunan hâlihazrdaki 3.000 askerinin desteine Atinal Myrmidon’un komuta-
snda bulunan 10.000 asker ve Polykleitos komutasnda 100 gemiden oluan donanma gön-
dermitir. Tüm bu tedbirlere ek olarak kardei Menelaos’u bu seferi yönetmesi için görev-
lendirmitir. Seleukos da 50 gemiden oluan donanmasyla onlarn desteine gelmitir. Mene-
laos, Seleukos, Salamis kral Nikokreon ve dier müttefik krallar, Antigonos ile yaknlaan kralla-
rn kentlerine saldrmlardr. Bu mücadelelerde Antigonos’un müttefiklerinden Kerynia ve La-
pethos kuatmayla zayflatlm, Marionlu Statioikos taraf deitirmeye ikna edilmi, Amathous
kral teminat olarak rehine vermi ve Kition kenti de kuatlmtr15. Böylelikle Antigonos Kb-
rs’taki müttefiklerini kaybederken, I. Ptolemaios kardei Menelaos’un Kbrs’ta kalarak adann
krallarn denetlemesini salamtr.
Bu süreçte Antigonos’un yannda Korrhagos’un kz Stratonike’den olma olu Demetrios (Fig. 2)
(MÖ 337/6-282) yer almtr16. MÖ 314 ylnda Tyros’u ele geçirdikten sonra Suriye’yi yönetmesi
için henüz 22 yandaki Demetrios’u tayin etmesi17, Antigonos’un oluna olan güvenini göster-
menin yannda onun tecrübe kazanmasna yönelik bir tutum olarak görülmütür. Antigonos ve
Demetrios’un yaylmac faaliyetleri devam ederken, Ptolemaios Kbrs krallarn kendi safna
11 FGrHist ‘Arrian.’ (156.) X. 6. 12 Ayrca bk. Hill 1940, 156. 13 Diod. XIX. 57. 4; ayrca bk. Markou 2013, 3. 14 Diod. XIX. 59. 1; ayrca bk. Worthington 2016, 118. 15 Diod. XIX. 62. 4-6. 16 Plut. Dem. II. 1; ayrca bk. Wheatley 1997, 19 vdd. 17 Diod. XIX. 69. 1-5; Paus. I. 6. 5; ayrca bk. Champion 2014, 87.
Mesut KINACI 152
çekmeye balam ve etki alann Karia’ya kadar genileterek Dou Akdeniz hâkimiyeti için büyük
bir adm atmtr18.
olu, Demetrios ile mücadeleye girimi ve Gaza Sava-
’nda onu yenilgiye uratm böylece Koile Suriye ve
Fenike’nin büyük bir ksmn ele geçirmitir19. Ardndan
bizzat Kbrs’a geçerek Antigonos’la gizlice görütüün-
den üphelendii krallar cezalandrmaya balamtr.
Önce kral Pumayaton’u öldürtmü, sonra Lapethoslu
Praksippos ve Kerynia kraln tutuklatmtr. Marion
kentini yerle bir ederek yerleimcilerini Nea Paphos ken-
tine sürmü ve krallar Stasioikos’u öldürtmütür. Bu dü-
zenlemeleri yaptktan sonra adann yönetimini kardei Menelaos’un ve Salamisli Nikokreon’un
yönetimine brakmtr20.
MÖ 311 ylnda Antigonos ve onunla mücadele eden diadokhoslar arasnda antlama
yaplmtr. Bu antlamann artlarna göre: Kassandros, IV. Aleksandros büyüyünceye dek
Avrupa ordularnn komutan olarak kalacak, Lysimakhos Trakya’y yönetecek, Ptolemaios (Fig. 3)
Msr’n yan sra Libya ve Arabistan topraklarna sahip olacak, Antigonos tüm Asya’nn hâkimi
olurken Hellen kentleri de otonom olacaklard21. MÖ 311 ylnda yaplan barn diadokhoslar
arasnda uzun süren bir düzen salad söylenemez. Demetrios ve Seleukos arasnda Suriye ve
Babil için mücadeleler yaanmtr22. Salamis kral
Nikokreon ölünce Ptolemaios’un kardei Menelaos kentin
tek yöneticisi olarak Kbrs’ta kalmtr23. MÖ 310 ylna
gelindiinde Ptolemaios, Antigonos’un Kbrs için
giriimlerde bulunmasndan endielenerek, üphelendii
alan bu iki ajan Nikokles’i öldürmü böylece Ptolemaios
adadaki egemenliini perçinlemitir24. Ayn yl
Kassandros’un Büyük skender’in olu IV. Aleksandros ve
onun annesi Roksane’yi öldürmesi diadokhoslar arasnda
yeni bir kaos sürecinin balamasna neden olmutur25.
18 Diod. XIX. 79. 5-7; Strab. XIV. 6. 6; XVII. 1. 5; FGrHist ‘Porphyrios’ (260.) 42; ayrca bk. Will 20069, 49. 19 Marm. Par. B’16 (117); Diod. XIX. 80. 1-85. 3; Plut. Dem. V. 2-6; Ioseph. Ap. I. 184; App. Syr. 54; Pomp. Trog.
prolog. 15=Iust. XV. 1. 6-9; FGrHist ‘Porphyrios’ (260.) 42; Oros. hist. III. 23. 35; ayrca bk. Bennet – Roberts 2011, 89; Taylor 2013, 3. Gaza Sava’nn detayl tasviri için bk. Champion 2014, 90-97.
20 Diod. XIX. 79. 4-5; Strab. XIV. 6. 6; XVII. 1. 5; App. Syr. 54; FGrHist ‘Porphyrios’ (260.) 42. 21 OGIS 5; 6; Diod. XIX. 105. 1; ayrca bk. Magie 1950, 68; Kaya 2012, 195 vdd. Bu antlamada Seleukos’un yer
almamas Antigonos ve Seleukos arasndaki mücadelenin devam ettiini göstermektedir (Will 20069, 50). 22 Diod. XIX. 100. 3-7; Plut. Dem. VII. 2-4. 23 Marm. Par. B’17 (118). 24 Diod. XX. 21. 1-3; Polyain. Strat. VIII. 48. 1 ‘Aksiothia’. Öldürülen kraln Paphoslu Nikokles deil de Salamisli
Nikokreon olduu; antik yazarlarn iki kral kartrm olabilecei yönündeki tartmalar için bk. Diod. XX. 21. 1. dn. 14; Athen. Deip. XIII. 349e; ayrca bk. Hill 1940, 161 dn. 1; Markou 2013, 4.
25 Marm.Par. B’18 (119); FGrHist ‘Anonym. Diadokh.’ (155.) I. 6; II. 3; Diod. XIX. 105. 2; Paus. IX. 7. 2; Pomp. Trog. prolog. 15=Iust. XV. 2. 5; 13-14, XVI. 1. 15.
Fig. 2. Demetrios Poliorketes
Fig. 3. I. Ptolemaios
Argeadlar hanedannn son bulmasyla ‘kralsz’ (interregnum) denilen süreç balamtr. MÖ 310
ylnda Demetrios’un Babil’e saldrmas ve burada birkaç kale ele geçirmesi de diadokhoslar
arasndaki mücadeleyi yeniden balatmtr26. MÖ 309 ylnda ise Antigonos, Babil’i tekrardan ele
geçirme giriiminde bulunmu fakat Seleukos tarafndan geri çekilmeye zorlanmtr27. Bu srada
komutanlarnn Kilikia’daki kontrolü kaybettiini duyan Ptolemaios, donanmasyla birlikte
Phaselis’e gelmi buray kontrol altna aldktan sonra Lykia’ya geçmi sözü edilen bölgede
muhtelif yerleri ele geçirdikten ve buralara garnizon yerletirdikten sonra Kos’a geçmitir28. MÖ
308 ylna gelindiinde Seleukos ve Antigonos arasndaki savan son bulmas sayesinde
Antigonos dier meselelerle ilgilenmek için batya yönelmitir. Ptolemaios ise ayn ylda Hellas’a
kadar ilerlemi ve Korinthos’u ele geçirmitir, ama Kassandros ile ele geçirdikleri bölgelerin
egemeni kalmak artyla antlama yaparak Msr’a geri dönmütür29.
MÖ 307 ylnda Antigonos’un Hellen kentlerini özgürletirme politikasn etkinletirmek için
babasndan yeterli ordu/donanma ve teçhizat alan Demetrios Hellas’a geçmitir. Söz konusu
politikann uygulanmas için Hellen demokrasisinin geleneksel kalesi olarak addedilen Atina kenti
seçilmitir. Bu amaç dorultusunda ilerleyen Demetrios Atina kentinin kilidi saylabilecek Pire’ye
saldrm ve buray ele geçirmitir30. Daha sonra Munykhia Adas’n kuatm ve Atina’da
demokrasinin yeniden kurulmasn salamtr. Atina’da güvenlik salandktan sonra Demetrios
Megara’ya gitmi ve buray da Kassandros’un garnizonlarndan temizlemitir31. MÖ 306 ylnda
Antigonos strateji deitirerek douya yönelmeye karar vermitir ve Demetrios’u Kbrs’n
fethiyle görevlendirmitir.
Antigonos, Ptolemaios’un hem Akdeniz’deki hem Küçük Asya sahillerindeki ve Suriye’deki
faaliyetlerini engellemek hem de Msr’ ele geçirmek amacyla Kbrs’n alnmasn istemitir.
Aslnda bu adann alnmas sadece Ptolemaioslar açsndan önemli deildi çünkü Antigonos ve
Demetrios’un Kbrs’a hâkim olmas onlarn dier ardllarn egemen olduklar bölgelere kolaylkla
saldrlar düzenlemesini mümkün klabilirdi. Babasnn isteini yerine getirmek isteyen Demetrios
MÖ 306 ylnn bahar mevsiminde Karia’ya doru hareket etmi ve Rodoslularn desteini de
almak istemitir. Fakat Rodoslularn bu talebe yanamamas Antigonos ve Rodoslular arasnda
bir dümanln balamasna sebep olmutur32. Demetrios Kilikia sahilleri boyunca asker ve gemi
toplayarak Kbrs’a doru yola koyulmutur. Sicilyal Diodoros (XX. 47. 1) Demetrios’un 15.000
yaya ve 400 süvari; 110 triremes33 ve söz konusu askerlerin tüm ihtiyacn tayan 53 ar yük
gemisiyle birlikte Kbrs’a açldn anlatmtr34. Demetrios ilk olarak Kbrs’n kuzey kysnda yer
alan Karpasia (Karpaz) sahillerine ulaarak burada karargâh kurmu, karargâhn siper hisarlar ve
26 Diod. XIX. 100. 3-7; Plut. Dem. VII. 2-4. 27 BCHP III. R str.14-31; Babyl. Chron. X. 2. 28 Diod. XX. 27. 1-3; Plut. Dem. VII. 5; FGrHist ‘Porphyrios’ (260.) 42. 29 SIG3 390; Diod. XX. 37. 1-2; Polyain. Strat. VIII. 58. 1 ‘Kratesipolis’; ayrca bk. Austin 20062, 450-452. 30 Marm. Par. B’20 (121); Diod. XX. 45. 1-5; Plut. Dem. VIII. 1-9. 4; mor. III. 182e-f; Paus. I. 25. 6; Polyain. Strat.
IV. 7. 6 ‘Demetrios’; Ael. Var. III. 17; ayrca bk. Champion 2014, 108. 31 Dion. Hal. Din. 2-3; Diod. XX. 46. 3; Sen. De Cons. II. 5. 6; Ep. IX. 18; Plut. Dem. IX. 4-10; mor. I. 5f; VI. 475c-d;
Diog. Laert. II. 11. 115 ‘Stilpo’. 32 Diod. XX. 46. 4-6. 33 Thukydides (Thuk. I. 13)’e göre Hellas’ta ilk kez Korinthoslular tarafndan kullanlm Fenike kökenli olan tri-
reme, yüksek manevra kabiliyetine sahip ve pruvasnn önünde bronz bir mahmuz bulunan üç sra kürekli sava gemisidir. Ayrca bk. Casson 2002, 62 vdd.
34 Demetrios’un donanmasndaki gemilerin saysyla ilgili tartmalar için bk. Hauben 1976, 1 vdd.
Mesut KINACI 154
imlerine ani saldrlar düzenlemi ve burada gemilerinin korunmas için yeterli muhafz
brakarak komutasndaki orduyla Salamis’e36 doru ilerlemitir. Ptolemaios’un kardei Menelaos
genel olarak adaya hükmediyordu37 ve dümanlarnn ilerleyiine kar ön karakollardan toplam
olduu askerlerle Salamis’te bekliyordu. Bu srada Demetrios önderliindeki ordu yaklak olarak
40 stadia (ca. 7 km) uzakla gelince Menelaos 12.000 piyade ve 8.000 civarndaki süvariyle
birlikte çk yapm fakat vuku bulan ksa süreli muharebede bozguna uramtr. Düman kente
kadar takip eden Demetrios 3.000 tutsak ele geçirmi ve bunlardan 1.000 kiiyi öldürtmütür.
Önce yakalad tutsaklar kendi askeri birliklerine datm ama taraf deitirmediklerini ve
Menelaos’a kaçtklarn görünce onlar gemiyle Suriye’ye Antigonos’un yanna göndermitir38.
Muharebede yenilgiye urayan Menelaos kente ulanca surlar sava aletleriyle donatm ve
mazgall siperlere askerlerini yerletirerek yeniden sava pozisyonu almtr. Demetrios’un kenti
kuatmak için hazrlk yaptn gördüünde ise Msr’da bulunan Ptolemaios’a yenilgisi hakknda
malumat vermek ve yardm istemek üzere haberciler göndermitir39.
Demetrios, say ve kuvvet bakmndan oldukça iyi durumda olan ve savunma yapmak üzere
kentte bekleyen Salamislileri küçümsememesi gerektiini biliyordu. Bu nedenle oldukça büyük
kuatma araçlar, sapanlar, her türden mancnklar ve de terör estirebilecek dier araç-gereçlerin
yaplmasn istemitir. Öncelikle demir, kereste ve dier malzemeleri tedarik etmeleri için
yetenekli içileri Asya’ya göndermitir. Demetrios’un tpk Büyük skender’in Tyros kuatmasnda
yapt gibi kuatma aletleri yapmakta ustalam olan Kbrsl zanaatkârlar kulland, söz
konusu teçhizatlarn yapmn burada örendii ve daha sonra gerçekletirecei Rodos
kuatmasnda bu araçlar daha da gelitirdii söylenebilir40. Her ey hazr olunca iki tarafndan 45
cubit41 uzunluunda ve 90 cubit yüksekliinde olan ve helepolis (= λπολισ) olarak adlandrlan
kuatma aracn yaptrmtr. Bu araç dokuz kata ayrlyordu ve tamam, her biri 8 cubit
yüksekliindeki dört salam tekerlee taklmt. Ayrca surlar ykabilmek için oldukça büyük
koçbalar ve bunlar tamas için iki teras yaptrmtr. Helepolisin alt katlarna en büyüü üç
talanta (ca. 80 kg) arlnda mermi atabilen her türden sapanlar yerletirmitir. Orta katlara en
büyük mancnklar, üst katlara ise hafif mancnklarla çok sayda sapan istiflemitir. Ardndan tüm
bu araç-gereçleri kullanmak üzere helepolis’in uygun yerlerine 200 asker konulandrmtr.
Sava makinelerini de kentin karsna konulandran Demetrios, kente mermi yadrmaya
balamtr. Ayn zamanda sapanlarla at yaptrarak mazgall siperleri yktrm ve koçbalaryla
duvarlarda gedikler açtrmtr42. Demetrios bu ekilde kentin üzerine saldrrken, kenttekiler ise
onun her türden sava aracna cesur bir ekilde kar koymutur. Kuatmann ilerleyen günle-
rinde ise her iki taraf da çarpmalarn iddetinden ve ar kayplardan mustarip olmutur.
Sonunda duvarlar yklm ve ehir saldr tehlikesi altna girmitir fakat gece olmas nedeniyle
saldr sekteye uramtr. Menelaos ise yeni bir strateji denemeden kenti elinde tutamayacan
anlad için askerlerine kuru odun toplatm ve bunlar gece yarsnda Demetrios’un kuatma
35 Bu yerleimin günümüzdeki konumu bilinmemektedir. 36 Suriye kylarnn karsnda yer alan Salamis, Kbrs’n dou kesiminde modern Gazimausa Kenti’nin yaknla-
rndadr. 37 Diod. XIX. 62. 4-6; XX. 47. 3; Plut. Dem. XV. 2; Polyain. Strat. IV. 7. 7 ‘Demetrios’; ayrca bk. Bagnall 1976, 40 vdd. 38 Diod. XX. 47. 1-4; Plut. Dem. XV. 1-2; Paus. I. 6. 6. 39 Diod. XX. 47. 7-8; ayrca bk. Rodgers 1937, 239 vdd.; Wheatley 2001, 140. 40 Arr. anab. II. 21. 1. 41 Eski bir ölçü birimi olan cubit ca. 6 kar/46 cm uzunluundadr (Hdt. II. 149). 42 Diod. XX. 48. 1-8; ayrca bk. Marsden 1969, 105; Wheatley 2001, 141 vdd.
Demetrios’un Kbrs’ Fethi 155
aletlerinin yanna istifletmitir. Ardndan yanan oklarla saldrya geçerek kuatma araçlarnn en
büyüünün –helepolisin- tutumasn salamtr. Demetrios kuatma aracn kurtarmak için
çabalasa da bu giriiminde baarl olamamtr. Bu durum Demetrios’un umutlarn kaybetme-
sine sebep olmam sadece beklentilerini ertelemitir. Ama Demetrios bu durumda bile ylma-
m, zamanla dümannn üstesinden gelebileceine inanarak kuatmay hem karadan hem de
denizden sürdürmekte srarc olmutur43.
Kardei Menelaos’un baarszln örenen Ptolemaios, hem hüküm sürdüü Msr’a
gelebilecek saldrlar önlemek hem de askeri bir üs ve önemli bir ikmal noktas olan aday elinde
tutabilmek amacyla Kbrs’a bir sefer düzenlemeye karar vermitir. Büyük bir kara ordusu ve
donanma hazrlayarak Msr’dan denize açlan Ptolemaios, Kbrs’taki Paphos yerleimine ulam
ve buradan Kition Kenti’ne dein uzanan sahillerde donanmasn konulandrmtr. Buras
Salamis’ten yaklak olarak 200 stadia uzaklktayd. Söz konusu muharebeleri detayl bir ekilde
anlatan Sicilyal Diodoros (XX. 49. 2), Ptolemaios’un gemilerinin en büyüünün quinquereme44,
en küçüünün ise quadrireme45 olmak üzere 140 sava gemisi ve en az 10.000 piyadeyi tayan
200’ü akn nakliye gemisinden oluan bir donanmayla Kbrs’a çkarma yaptn yazmtr46.
Fakat Demetrios’un yaamn kaleme alan Plutarkhos (Dem. XVI. 1) eserinde Ptolemaios’un sava
gemilerinin saysnn 150 olduunu belirtmitir. Ptolemaios adamlarndan bazlarn Salamis’e
Menelaos’un yanna onu yönlendirmesi için göndermitir. Menelaos da Ptolemaios’a 60 sava
gemisiyle destek verecekti. Böylelikle kaçnlmaz olan deniz muharebesinde Ptolemaios 200
sava gemisiyle dümanna üstün geleceini ummutur47. Bu giriimleri örenen Demetrios ise
ordusunun bir ksmn kuatmay sürdürmeleri için brakm, gemilerinin tamamn ve en iyi
askerlerini toplamtr. Bunun yannda gemilerinin pruvalarn sapanlarla ve mancnklarla
donatmtr. Donanmasn her türlü deniz savana hazr ettikten sonra ehrin etrafndan
dolanarak limann giriine menzil dnda kalacak ekilde donanmasn demirletmi. Böylece hem
ehirden çkp Ptolemaios’a gidebilecek yardmn önünü kesmi hem de Ptolemaios’un
donanmasnn ilerleyiini savaa hazr bir pozisyonda izlemitir. Ptolemaios, Salamis’e doru
denize açldnda onun sava gemilerini nakliye gemileri de takip etmitir ve Sicilyal
Diodoros’un anlatlarna (XX. 49. 6) göre donanmasnn kalabalk olmas “dehet verici” bir
görüntü yaratmtr. Genel olarak her iki tarafn da sava gemilerinin says neredeyse birbiriyle
eittir. Fakat Demetrios’un donanmas nitelik olarak daha üstün sava gemilerinden
oluturulmutur.
Ptolemaios’un yaklat haberini alan Demetrios, dar olan limann giriini kapatmas
amacyla amirali Antisthenes’in emrine 10 quinqueremes braktktan ve süvarilerine herhangi bir
enkaz olmas durumunda yarallar yüzerek kurtarmalar için kylar gözlemelerini emrettikten
sonra tüm donanmasyla48 dümanna doru ilerlemitir49. Muharebeyi detayl bir ekilde
43 Diod. XX. 48. 1-8; ayrca bk. Billows 1997, 151 vdd; Wheatley 2001, 141 vdd. 44 Be sra kürekli sava gemisidir. Syrakusai tiran Dionysios tarafndan MÖ 406 ylnda Kartacallara kar kulla-
nlmak üzere yaptrld düünülmektedir (Diod. XIII. 91. 3-36). Hellenistik Dönem’in belki de en popüler sava gemisidir (Morrison 2000, 68 vdd; Casson 2002, 83 vdd.).
45 Dört sra kürekli sava gemisidir. Yal Plinius (nat. VII. 207-208) Aristoteles’in quadrireme’nin icadn Kar- tacallara atfettiini ifade etmitir. Muhtemelen MÖ IV. yüzyln son yarsnda gelitirilen bu gemi Büyük skender’in Tyros Kuatmas srasnda da kullanlmtr (Curt. IV. 3. 14; ayrca bk. Morrison 2000, 70 vdd; Casson 2002, 83 vdd.).
46 Polyain. Strat. IV. 7. 6 ‘Demetrios’; ayrca bk. Hauben 1976, 1. 47 Diod. XX. 49. 3-6; Plut. Dem. XVI. 1; Polyain. Strat. IV. 7. 7 ‘Demetrios’. 48 Sicilyal Diodoros Demetrios’un donanmasnda 108; Plutarkhos, 180; Polyainos ise 170 sava gemisinin
Mesut KINACI 156
aktaran Sicilyal Diodoros (XX. 50. 3-4), Demetrios’un donanmasnn sol kanadnda 7 adet Fenike
yedilisi50 ile 30 adet quadriremes bulunduunu ve bu kanada amiral Medios’un komuta ettiini,
Demetrios’un burann en güçlü kanat olmasna karar verip bu kanadn arkasna 10 adet alt
kürekli ve birçok quinqueremes yerletirdiini; orta kanatta bulunan hafif ve hzl gemilere
Samoslu Themios ve Marsyas’n51 komuta ettiini; sa kanad ise Halikarnasoslu Hegesippos ve
tüm donanmann efi olan Koslu Pleistas’n yönettiini belirtmitir. Donanmann sa kanadnn
dierlerine göre daha zayf olmas ve kyya oldukça yakn seyretmesi nedeniyle Demetrios, bu
kanad en maharetli amirali Koslu Pleistas’n komutasna vermitir. ki sradan oluturduu sol
kanadnn ise en güçlü kanat olmasn ve muhtemelen düman saflarn yararak merkeze
dönmesini amaçlamtr. Ptolemaios ise gece olmasna karn düman sava pozisyonu almadan
Salamis’e ulamak için mümkün olduunca hzl bir ekilde ilerlemitir. Fakat gün aardnda
dümannn pek de uzak olmayan bir mesafede ve sava pozisyonunda beklediini görmütür.
Yük gemilerinin kendilerini destekleyebilecek uzaklkta kalmalarn emretmi ve en büyük sava
gemilerinin yer ald sol kanatta donanmasn komuta etmek üzere sava pozisyonu almtr52.
Demetrios dümandan yalnzca üç stadia uzaklktayken sava iareti olarak altn yaldzl
kalkann kaldrmtr, Ptolemaios da kendi donanmasna benzer bir iaret gönderince her iki
donanma arasndaki mesafe iyice azalmtr. Saldr için trompet sesleriyle iaret verilince sava
naralar yükselmeye balam, gemiler birbirleriyle karlanca önce oklar, sapanlar ve mancnk-
lar sonrasnda ise mzraklarla atlar yaplmtr. Birbirlerine oldukça yaklaan gemiler düman
gemilerinin güvertelerini mahmuzlamak ya da düman gemilerinin küreklerine çarparak onlar
kullansz hale getirmek amacyla yönlendirilmitir. Güvertelerdeki askerler de göüs göüse
mücadeleye hazr bekletilmelerine ramen gemiler pruva pruvaya yanatklarnda yeni bir görev
nedeniyle birbirlerinden ayrldklar için bu askerlerin çarpmas mümkün olmamtr53.
Demetrios, yedi kürekli sava gemisinin pupasnda sava boyunca son derece parlak bir
ekilde savamtr. Bir grup asker tarafndan düzenlenen saldrda onlarn bir ksmn mzrak
atarak bir ksmn da kargyla etkisiz hale getirmitir. Kendisini hedef alan mermilerden
zamannda kaçarak ya da savunma araçlar sayesinde korunmutur. Kendisini kalkanlarla
korumakla yükümlü üç muhafzdan biri mzrakla vurulurken dier ikisi de ar yaralanmtr.
Demetrios sa kanattan yeni bir rota oluturmu, bu kanattaki gemileri de sol kanada sevk
ederek son derece kuvvetli hale getirdii bu kanattan Ptolemaios’un sa kanadna sava
sonlandrabilecek ekilde saldrm ve kendisine saldran kuvvetleri geri püskürtmeyi baarmtr.
Deniz muharebesi tüm hzyla devam ederken Salamis’te bulunan Menelaos, Menoitios
komutasnda 60 gemiyi Ptolemaios’a göndermitir. Kent limannn giriini 10 gemisiyle kapatm
olan Demetrios’un kuvvetleri Menoitios önderliindeki gemilere mukavemet edemeyince kampa
olduunu belirtmektedir. Fakat Demetrios Kbrs’a gelirken 110 triremes ve quadriremes‘in yannda 53 ar yük gemisiyle gelmitir. Demetrios bu gemilerden 10 tanesini limann giriini kapatmak üzere braktna göre toplamda 153 gemiyle Ptolemaios’un donanmasna kar savamtr. Bu konudaki tartmalar için bk. Hauben 1976, 1 vdd.
49 Diod. XX. 50. 1-2; Plut. Dem. XVI. 2. 50 Yedi sra kürekçiyi içinde barndran bu geminin mucidi Yal Plinius’a (nat. VII. 206) göre Büyük skender’dir. 51 Suda’ya (μ 227 sv. Μαρςασ) göre Marsyas, Antigonos Monophthalmos’un üvey kardeidir. Tarihçi olan
Marsyas’n on kitaptan oluan Makedonya Tarihi; on iki kitaplk Attika Tarihi ve skender’in Eitimi Üzerine adl kitaplar vardr.
52 Diod. XX. 50. 5-6. 53 Diod. XX. 51. 1-4; ayrca bk. Wheatley 2001, 144 vdd.
Demetrios’un Kbrs’ Fethi 157
kaçmlardr54. Aslnda Demetrios burada muhtemelen Spartallarn ünlü Thermopylai geçidinde
(480/479) uygulad sava taktiinden esinlenerek az sayda gemiyle dar bir geçidi olan liman
tutmaya çalmtr. Az sayda gemiyle 60 gemiye kar koyulamasa bile bu Demetrios’a zaman
kazandracakt. En güçlü gemisini ve en kuvvetli adamlarn yanna alm olan Ptolemaios ise ona
kar konulanm ve Demetrios’un gemilerinden bazlarn mürettebatyla birlikte ele geçirmi-
tir. Muzaffer bir edayla geri dönerken, dier gemileri de kolaylkla zapt etmeyi ummutur. Fakat
Demetrios’un sava esnasnda sol kanad son derece güçlendirip Ptolemaios’un sa kanadnda
gedikler açmas ve onun donanmasn kyya doru sktrmas Ptolemaios’un sa kanadndaki
saflar bozmutur. Buna bitiik kanattakiler ise kaçmaya balam, Ptolemaios, kendisinin de
bulunduu kanada Demetrios’un tüm gücüyle saldrdn görünce Kition’a kaçmak zorunda
kalmtr55. Plutarkhos (Dem. XVI. 3) Ptolemaios’un muharebede yenilgiye uradktan sonra
sadece 8 gemiyle kaçabildiini belirtmitir. Menoitios tarafndan getirilen destek kuvvetleri ise
geç kaldklarn anlaynca Salamis’e geri dönmütür56. Demetrios söz konusu deniz muharebesini
kazandktan sonra Neon ve Burikhos adl komutanlarna nakliye gemisi vererek denizde yüzenleri
kurtarmalarn emretmi, kendisi de yayyla ve ziynet eyalaryla güverteye çkm ve ele geçirdii
gemilerle birlikte kampna dönmütür57.
nakliye gemisi tad 8.000 askerle, 40 adet sava gemisi
de mürettebatyla birlikte ele geçirilmitir. Bunlarn
yannda dümana ait hasar görmü 80 adet sava gemisi
onarlmak üzere kampa çekilmitir. Demetrios’un gemile-
rinden 20 tanesi bu muharebede hasar görmü, bu
gemiler de onarlp eski hizmetlerine devam etmeleri için
kampa getirilmitir58. Kbrs’taki savatan yenik ayrlan
Ptolemaios ise Msr’a geri dönmütür. Ptolemaios’un
yenilgisinden sonra Menelaos, Salamis’te daha fazla dire-
nemeyeceini anlam ve 1.200 süvari ile 12.000 piyade-
den oluan kara ordusunun yannda tüm donanmasyla
birlikte teslim olmutur59. Demetrios ise adada bulunan
tüm kentleri ele geçirip buraya garnizonlar kurmutur.
16.000 piyade ve 600 süvariden oluan askerlerini bölüklere ayrmtr. Daha sonra ise aralarnda
Ptolemaios’un olu Leontiskos, kardei Menelaos ve arkadalarnn da bulunduu bir grup esiri
Ptolemaios’a geri göndermitir60. Yapt düzenlemelerle adann güvenliini salamay amaçla-
yan Demetrios, babasn haberdar etmek için seçtii haberciyi en büyük gemisiyle göndermitir.
Adann ele geçirilmesi Demetrios’un ilk büyük zaferi olarak görülmütür ve Antigonos’un tek
54 Diod. XX. 52. 5; Polyain. Strat. IV. 7. 7 ‘Demetrios’; ayrca bk. Hammond – Walbank 20012, 171. 55 Diod. XX. 52. 1-3; ayrca bk. Wheatley 2001, 146; Tarn 20102, 150 vdd. 56 Diod. XX. 52. 5; ayrca bk. Anson 2014, 155 vdd. 57 Diod. XX. 52. 4. 58 Diod. XX. 52. 6; ayrca bk. Höbl 2001, 19 vd.; Anson 2014, 155 vdd. 59 Plut. Dem. XVI. 7. 60 Polyain. Strat. IV. 7. 7 ‘Demetrios’; Iust. XV. 2. 6; ayrca bk. Griffith 1935, 53. MÖ 312 ylnda Demetrios ve
Ptolemaios arasnda geçen ve Ptolemaios’un üstün geldii Gaza Sava’ndan sonra Ptolemaios da Demet- rios’un ordusundan esir ald üst düzey rütbelileri ve Demetrios’un dostlarn geri göndermitir. Burada Demetrios’un söz konusu ince davrana karlk verdii görülmektedir (Diod. XIX. 85. 3; Plut. Dem. V. 4; Iust. XV. 1. 8).
Fig. 4. Demetrios’un MÖ 301-295 yllar
arasnda darp ettirdii tetradrahminin
Demetrios, ilerleyen yllarda bu deniz zaferini herkese anmsatmak ve kendi propagandasn
yapmak üzere ön yüzünde; elinde trompet tutan kanatl Nike figürünün zafer kazanm bir gemi-
nin pruvasna konmasnn betimlendii tetradrahmiler (Fig. 4) bastrmtr61. Antigonos Mo-
nophthalmos olunun zaferini duyunca krallk sembolü olan bir diadem takm ve Demetrios’un
da diadem takmasna izin vermitir. Bu durum Antigonos’un meru halefini tayin ettiini
göstermekle beraber bir hanedann balangcna da iarettir. Antigonos ve olu Demetrios’un
diadem takmalar ve kral (βαςιλεσ) unvann almalarnn ardndan Msr ve Suriye’nin bir
ksmna hükmeden Ptolemaios, Trakya bölgesinin hâkimi Lysimakhos ve Babil’i elinde tutan
Seleukos da diadem takarak kendilerini kral unvanyla selamlatmlardr62. Bu durum esas
itibariyle diadokhoslarn artk Büyük skender’in kurmu olduu imparatorluun bekasn
salamaktan ziyade kendi hanedanlarn kurduklarnn resmi göstergesidir.
Sonuç olarak Salamis açklarnda kazanlan deniz muharebesi Antigonos Monophthalmos ve
Demetrios açsndan kariyerlerinin dönüm noktas olarak görülebilir. Kbrs gibi stratejik önemi
haiz yerler Ptolemaioslar gibi Msr, Levant, Suriye, Kilikia ve Ege’nin dou kylarnda yaylmac
emellere sahip hanedanlar için direnç noktalardr. Bir nevi ön karakol da diyebileceimiz bu
direnç noktalarnda direncin krlmas buralara egemen olan hanedanlklar çok yönlü saldrlara
açk hale getirmitir. Kbrs Adas’nn fethi de Dou Akdeniz’de Ptolemaioslarn deniz hâkimiyeti-
nin krldnn ve Antigonos’un söz konusu denize hâkim olarak Suriye, Kilikia, Msr ve Rodos’a
kar saldrlar yapabileceinin iareti olmutur. Nitekim adann ele geçirilmesiyle Antigonos ve
Demetrios direnç noktalarn yok ederek savunmasz hale düürdüklerine inandklar Ptolemaios-
lar üzerine -Msr’a- hem karadan hem de denizden e zamanl bir saldr yapmay planlamlar-
dr. Salamis deniz zaferinin ardndan Kbrs’n Antigonoslara geçmesiyle birlikte diadokhoslar
arasnda güçler dengesi aniden deimitir. Bu zaferin ardndan Antigonos ve Demetrios kral
unvan alarak hem kendilerini kralla layk gören ilk Hellenistik krallar olmular hem de Büyük
skender’in brakt imparatorluu yönetmeye talip olmulardr. Böylelikle ‘kralsz’ (interregnum)
dönem olarak adlandrlan süreç (MÖ 310-306) sona ermitir.
61 Seltman 1909, 264 vdd. Fig. 7-8; Head 1911, 229 fig. 141; Newell 1927, 27; 81; Mørkholm 2000, 85 vdd. 62 Marm. Par. B’21 (122); FGrHist ‘Anonym. Diadokh.’ (155.) I. 7; FGrHist ‘Zenon’ (523.) 1; Diod. XX. 53. 2; Plut.
Dem. XVII. 2-XVIII. 1; App. Syr. 54; Iust. XV. 2. 10; Oros. hist. III. 23. 40.
Demetrios’un Kbrs’ Fethi 159
BBLYOGRAFYA
Antik Kaynaklar
el. Anim. (= Aelianus, Peri Zn Idiotros) Kullanlan Metin ve Çeviri: Aelianus,
On the Characteristics of Animals. Trans.: A. F. Scholfield, vols. I-III.
Cambridge – Massachusetts - London 1958 - 1959 (The Loeb Classical
Library).
Ael. Var. (= Aelianus, Varia Historia) Kullanlan Metin ve Çeviri: Aelianus,
Historical Miscellany. Trans.: N. G. Wilson, Cambridge – Massachusetts
- London 1997 (The Loeb Classical Library).
Aiskh. Suppl. (= Aiskhylos, Hikedites) Kullanlan Metin ve Çeviri: Suppliant Maidens,
Persians, Prometheus, Seven Against Thebes. Trans.: H. W. Smyth, vol.
I. Cambridge, Mass.-London 200112 (The Loeb Classical Library).
Amm. Marc. (= Ammianus Marcellinus, Rerum Gestarum Libri) Kullanlan Metin ve
Çeviri: Roman History. Trans.: J. C. Rolfe. London 1927. (The Loeb
Classical Library).
App. Syr. (= Appianos, Rhomaika) Kullanlan Metin ve Çeviri: Roman History.
Trans.: H. White. London 1962. (The Loeb Classical Library).
Arr. anab. (= Arrianus, Anabasis) Kullanlan Metin ve Çeviriler: Anabasis of
Alexander. Trans.: P. A. Brunt. London 1976. (The Loeb Classial Library).
Arrian, skender’in Seferleri. Çev.: M. Mete. stanbul 2005.
Athen. Deip. (= Athenaios, Deipnosophisticarum Epitome) Kullanlan Metin ve
Çeviri: The Deipnosophists. Trans.: C. B. Gulick. London 1940. (The
Loeb Classical Library).
[Studi e Testi. Vatican City: Biblioteca Apostolica Vaticana, 1952]: 59-100.
Corn. Nep. (= Cornelius Nepos, De Viris Illustribus) Kullanlan Metin ve Çeviri: On
the Great Generals of Foreign Nation. Trans.: J. C. Rolfe. London 1966.
(The Loeb Classical Library).
Curt. (= Quintus Curtius Rufus, Historiarum Alexandri Magni Macedonis)
Kullanlan Metin ve Çeviri: Quintus Curtius Rufus. Trans.: J. C. Rolfe.
Cambridge - Massachusetts - London 1946 (The Loeb Classical Library).
Diod. (= Diodorus Sicilius, Bibliotheka Historika) Kullanlan Metin ve Çeviri:
The Library of History. Trans.: C. H. Oldfather. London 1957. (The Loeb
Classical Library).
Diog. Laert. (= Diogenes Laertios) Kullanlan Metin ve Çeviri: Lives of Eminent
Philosophers. Trans.: R. D. Hicks. I-II. London, New York 1925 (The
Loeb Classical Library).
Dion. Hal. Din. (= Dionysios Halikarnassos, Dinarkhos) Kullanlan Metin ve Çeviri:
Dionysius of Halikarnassus, Critical Essays. Trans.: S. Usher. Cambridge
- Massachusetts – London vol. I 20002- vol. II. 1985 (The Loeb Classical
Library).
Hdt. (= Herodotos, Historiai) Kullanlan Metin ve Çeviriler: Herodotus, The
Persian Wars. Trans.: A. D. Godley, vols. I-IV. London - New York 1975
(The Loeb Classical Library).
Herodotos, Herodot Tarihi. Çev.: M. Ökmen – A. Erhat. stanbul 19912.
Ioseph. Ap. (= Flavius Iosephus, Contra Apionem) Kullanlan Metin ve Çeviri:
Iosephus, The Life; Against Apion. Trans.: H. ST. J. Thackeray.
Cambridge 1926 (The Loeb Classical Library).
Iust. (= Marcus Iulianus Iustinus, M. Iuliani Iustini Epitoma Historiarum
Philippicarum Pompei Trogi) Kullanlan Metin ve Çeviri: Epitome of the
Philippic History of Pompeius Trogus. Trans.: Y. J. Yardley. Atlanta 1994.
Ksen. Kyr. (= Ksenophon, Kyropaideia) Kullanlan Metin ve Çeviri: Xenophon,
Cyropaideia. Trans.: W. Miller. vol. II. Cambridge – Massachusetts
1914 (The Loeb Classical Library).
Mart. Ep. (= Martialis, Epigrams) Kullamlan Metin ve Çeviriler: Epigrams. Trans.:
D. R. Shackelton Bailey, vols. I-III. Cambridge, Mass.-London 1993 (The
Loeb Classical Library).
2005.
Oros. hist. (= Orosius, Historiae Adversum Paganos) Kullanlan Metin: Paulii Orosii
Historiae Adversum Paganos. Ed. C. Zangemeister. Leipzig 1889.
Paus. (= Pausanias, Periegesis tes Hellados) Kullanlan Metin ve Çeviri:
Description of Greece. Trans.: W. H. S. Jones. London 1918. (The Loeb
Classical Library).
Plin. nat. (= G. Plinius Secundus “Yal”, Naturalis Historia) Kullanlan Metin ve
Çeviri: Pliny, Natural History. Trans.: H. R. Rackham – W. H. S. Jones –
D. E. Eichholz, vols. I-X. Cambridge - Massachusetts - London 1938 -
1971 (The Loeb Classical Library).
Plut. Dem. (= Plutarkhos, Bioi Paralleloi, Demetrios) Kullanlan Metin ve Çeviri:
Plutarch’s Lives. Trans.: B. Perrin. London 1932. (The Loeb Classical
Library).
Plut. Kim. (= Plutarkhos, Bioi Paralleloi, Kimon) Kullanlan Metin ve Çeviri:
Plutarkhos, Hayatlar: Kimon-Lucullus. Çev.: A. Sina. Ankara 2013.
Plut. mor. (= Plutarkhos, Moralia) Kullanlan Metin ve Çeviri: Plutarch’s Moralia.
Trans.: F. C. Babbitt- C. Helmbold. London 1928-1967. (The Loeb
Classical Library).
Stratagems of War. Trans.: R. Shepherd. Chicago 1974.
Pomp. Trog. prolog. (= Pompeius Trogus, Prologues) Kullanlan Metin ve Çeviri: Prologues
to the Philippic History of Trogus. Trans.: J. C. Yardley. Intr.: R. Develin.
Atlanta 1994.
Sen. De Cons. (= L. Annaeus Seneca, De Constantia) Kullanlan Metin ve Çeviri: L.
Annaeus Seneca, Moral Essays. Trans.: J. W. Basore. Cambridge 1928
(The Loeb Classical Library).
Sen. Ep. (= L. Annaeus Seneca, Epistle) Kullanlan Metin ve Çeviri: L. Annaeus
Seneca, The Epistles of Seneca. Trans.: R. M. Gummere. Cambridege
1917 (The Loeb Classical Library).
Skylaks Periplous (= Skylaks, Periplus Scylacis) Kullanlan Metin: Skylax, Periplus Scylacis.
Ed. C. Müller. Geographi Graeci Minores I. Paris (19902) 15-96.
Pseudo-Skylaks, Periplous. Çev.: M. Arslan. MJH II/1 (2012) 239-257.
Demetrios’un Kbrs’ Fethi 161
Strab. (= Strabon, Geographika) Kullanlan Metin ve Çeviri: The Geography of
Strabo. Trans.: H. L. Jones. London 1961. (The Loeb Classical Library).
Suda (= Suda-Suidas, Suidae Lexicon) Kullanlan Metin ve Çeviri: Suidae
Lexicon. Ed. A. Adler. Leipzig-Teubner 1928-1971.
Thuk. (= Thukydides) Kullanlan Metin ve Çeviri: Peloponnes Sava. Çev.: T.
Gökçöl. stanbul 1976.
Modern Literatür
Anson 2014 E. M. Anson, Alexander’s Heirs: the Age of the Successors. Oxford 2014.
Austin 20062 M. M. Austin, The Hellenistic World from Alexander to the Roman
Conquest. New York 20062.
/diadochi_t23.html.
Bagnall 1976 R. S. Bagnall, The Administration of the Ptolemaic Possessions Outside
Egypt. Leiden 1976.
BCHP Babylonian Chronicles of Hellenistic Period. Ed. I. Finkel – R. J. van der
Spek. urada: http://www.livius.org/cgcm/chronicles/bchp-diadochi/
diadochi_06.html
Bennet – Roberts 2011 B. Bennet – M. Roberts, The Wars of Alexander’s Successors 323-281
BC I Commanders & Campaigns. Croydon 2011.
Billows 1997 R. Billows, Antigonos the One-Eyed and the Creation of the Hellenistic
State. Oxford 1997.
Briant 2002 P. Briant, From Cyrus to Alexander A History of the Persian Empire.
Indiana 2002.
Brosius 2006 M. Brosius, The Persians. New York 2006.
Casson 2002 L. Casson, Antik Çada Denizcilik ve Gemiler. Çev.: G. Ergin. stanbul 2002.
Champion 2014 J. Champion, Antigonus the One-eyed: Greatest of the Successors.
South Yorkshire 2014.
FGrHist Die fragmente der griechischen Historiker. Ed. F. Jacoby I-XV. Berlin-
Leiden 1923-1958.
Griffith 1935 G. T. Griffith, The Mercenaries of the Hellenistic World. London 1935.
Hammond – Walbank 20012 N. G. L. Hammond – F. W. Walbank, A History of Macedonia, Volume
III 336-168 B.C. Oxford 20012.
Hauben 1976 H. Hauben, “Fleet Strength at the Battle of Salamis (306 B.C.)”. Chiron
6 (1976) 1-5.
Head 1911 B. V. Head, Historia Numorum: A Manual of Greek Numismatics.
Oxford 1911.
Hill 1940 G. Hill, A History of Cyprus, Volume I. Cambridge 1940.
Höbl 2001 G. Höbl, A History of Ptolemaic Empire. Çev.: T. Saavedra. London 2001.
Kaya 2012 M. A. Kaya, “Büyük skender’in Halefleri (Diadokhoi): Sava ve Siyaset
(.Ö. 323-306)”. Eds. A. Sina – T. Yiit, Ömer Çapar’a Armaan. Ankara
(2012) 177-202.
Magie 1950 D. Magie, Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century
after Chirist, Volumes I-II. Princeton 1950.
Markou 2013 E. Markou, “Menelaos, King of Salamis”. Edt. D. Michaelides, Epi-
graphy, Numismatics, Prosopography and History of Ancient Cyprus.
Mesut KINACI 162
Papers in Honour of Ino Nicolaou. Uppsala (2013) 3-8.
Marm. Par. Marmor Parium. The Parian Marble. Translation B. The Paros
Fragments. Translated by. G. Newing. Ashmolean Museum, Oxford
University.
Marsden 1969 E. W. Marsden, Greek and Roman Artillery: Historical Development.
Oxford 1969.
Mørkholm 2000 O. Mørkholm, Erken Hellenistik Ça Sikkeleri: Büyük skender’in Tahta
Çkndan Apameia Bar’na Kadar (.Ö. 336-188). Çev.: O. Tekin.
stanbul 2000.
Morrison 2000 J. Morrison, “Hellenistic Oared Warships 399-31 B. C.”. Ed. R. Gardiner,
The Age of the Galley. (2000) 66-77.
Newell 1927 E. T. Newell, The Coinages of Demetrius Poliorcetes. London 1927.
OGIS Orientis Graeci Inscriptiones Selectae. I-II. Ed. W. Dittenberger. Leipzig
1903-1905.
Rodgers 1937 W. R. Rodgers, Greek and Roman Naval Warfare. London 1937.
Seltman 1909 C. T. Seltman, “A Synopsis of the Coins of Antigonus I and Demetrius
Poliorcetes”. The Numismatic Chronicle and Journal of the Royal
Numismatic Society 9 (1909) 264-273.
SIG3 Sylloge Inscriptionum Graecarum. III. Ed. G. Dittenberger. Leipzig 1917.
Tarn 20102 W. W. Tarn, Hellenistic Military & Naval Developments. Cambridge 20102.
Taylor 2013 M. J. Taylor, Antiochus the Great. Barnsley 2013.
Wheatley 1997 P. V. Wheatley, “The Lifespan of Demetrius Poliorcetes”. Historia:
Zeitschrift für Alte Geschichte 46/1 (1997) 19-27.
Wheatley 2001 P. V. Wheatley, “The Antigonid Campaign in Cyprus, 306 B.C.”. Ancient
Society 31 (2001) 133-156.
Will 20069 E. Will, “The Succession to Alexander”. CAH. VII/1 Cambridge (19969)
23-61.
Worthington 2016 I. Worthington, Ptolemy I: King and Pharaoh of Egypt. New York 2016.
Kunye_Sayfas
Pha.17009