1

Delirium

Sondre Bøye

2

Delirium

Frå gresk lira, plogspor.

Delira; å spore av.

Akutt forvirring

Plutselig hjernesvikt

Akutt konfusjon

3

Kasuistikk del I

Marie (84 år) er enke, har tre barn, mange barnebarn og bur åleine. Frå tidlegare er ho marevanisert grunna atrieflimmer, men er elles stort sett frisk. Ho har hjelp frå heimesjukepleia til medisinhandtering, men pårørande har ytra ynskje om noko meir offentleg støtte.

Etter eit fall heime vert ho innlagt med brot i lårhalsen. To dagar etter operasjonen vert ho flytta til medisinsk avdeling. Ho er da tydeleg opphissa og seier at ho er redd for alle russarane på naborommet.

4

Kasuistikk del II

Like før vaktskifte roar situasjonen seg da Marie sovnar. Så fort ny sjukepleiar er på plass er ho derimot på ny like uroleg. Ho veit ikkje kvar ho er og ikkje kvifor ho er på sjukehus. Når ein prøvar å fortelje ho kva som har skjedd, så greier ho ikkje å henge med på forklaringa.

Det vert gjort både klinisk undersøking og biletundersøkingar utan andre påfallande funn enn atrieflimmer med frekvens 110 og teikn til obstipasjon på CT-abdomen.

5

Førekomst

Ved innlegging på sjukehus 14-24%

I løpet av opphaldet 6-56%

Hoftebrot 35-65%

I intensivavdelingar 70-83%

Hos terminale pasientar 85-90%

Tverrsnitt i Cork 2010: 20% Under halvparten dokumentert i journal

6

Kvifor er delir viktig?

(for slike som oss)

Stort ubehag for den

som vert ramma

Auka dødelegheit

50% til 150% ila 2 år

Auka risiko for

utvikling og forverring av demens

Auke risiko for nytt delir

Auka risiko for institusjonalisering

7

Kvifor er delir viktig?

(for økonomar)

Opp mot 20%

av pasientar

i sjukehus

Auka liggetid

Personalkrevjande

8

Enorm samfunnskostnad

12,000 sjukesenger i Noreg

20% har delir

La oss seie 50% auka liggetid

40,000 kr per sjukehusdøgn

---------------------------------

17,500,000,000 kroner

9

Noko som tilsvarar…

4 operahus:

2/3 Oslo-OL:

…kanskje…

35 mrd bugg: …per år!

10

Patofysiologi

Komplisert og lite klarlagt

Deliriske rotter er sjeldan vare

Dette gjer det vanskeleg

å lage gode dyremodellar

11

Patofysiologi

12

Årsaker

Predisponerande faktorar

Alder, kognitiv svikt, fysisk sjukdom, psykisk

sjukdom, sansetap, underernæring…

Utløysande faktorar

Infeksjon, kirurgi, medikamenter, dehydrering,

smerter, obstipasjon, hjerteinfarkt, hjerneslag,

abstinens…

13

Risiko for delirutvikling

Grad av disposisjon

Styrke

av

utløysande

faktorar

Høg risiko

Låg risiko

14

Diagnostikk

CSF

MR

EEG

Obduksjon

Delir er ei klinisk diagnose!

15

DSM-5 kriterie for delir

Forstyrra oppmerksomheit Vanskar med å halde tråden, sporar lett av

Endra kognisjon Hukommelse, orientering, språk

Rask debut og skiftande forløp Timar til dagar

Skiftande bevisstheitsnivå

Kan ikkje forklarast av kjend sjukdom Altså ikkje demens, oppvakning frå koma, psykose, mm

Somatisk utløysande årsak Skuldast medisinsk årsak, medikament, skade, mm

16

Diagnostiske

verktøy

CAM er

mest brukt

Det finst andre

17

Underklassifisering

Agitert delir

Lett å diagnostisere

Hypoaktivt delir

’Lett å like, lett å oversjå’

Blandingsdelir

Subsyndromalt delir

Fyller ikkje alle kriteria

18

Delir

Subsyndromalt

Ikkje delir

Pas # 5

19

Behandling

Fjerne utløysande årsak!

Behandle infeksjon

Lindre smerter

Seponere medikament

Unngå obstipasjon

Oppretthalde kroppens fysiologiske likevekt

20

Behandling

Miljøtiltak

Rolege omgjevnadar

Jamnleg orientering

Stabilt personale, evt pårørande

21

Behandling

(Medikament)

Kortvarig, lågdose haloperidol kan hjelpe

Når det er fare for pasienten eller andre

For å få gjennomført nødvendig diagnostikk

…men hjelp nok mest personalet

Atypiske antipsykotika mindre dokumentert

Benzodiazepiner har ikkje vist effekt

Kan derimot utløyse delir

Lovande forsøk med melatoninagonist

22

Førebygging

Tidleg mobilisering

Reorientering og aktivisering

Unngå dehydrering

Korreksjon av hypovolemi, hypoksi, anemi, feber

Optimalisering av komorbide tilstandar

Tilstrekkeleg smertelindring

Unngå søvndeprivasjon

Unngå obstipasjon

Henta frå: Neerland, Watne, Wyller. Tidsskr Nor Legeforen 2013

23

Ta-med-heim-melding

Tenkt på diagnosa delir; diagnosa er

viktig!

…også hypoaktivt

Førebygg der det er mogleg

Miljøtiltak klart betre enn medikament

24