Fikir Sahibi Damaklar Baak Yenici

Baka Bir Gda Mmkn Kadir Dadan Rportaj

1. Sizi tanyabilir miyiz? Trkiyede yeil yaklam konusunda giriimleriniz olduunu biliyoruz, bu konuda ne gibi almalar yaptnz?

Ben bir tp doktoruyum. Ek olarak Halk Sal dalnda doktora yaptm. u anda Balkesir iline bal Erdek ilesi Ocaklar Beldesinde aile hekimi olarak almaktaym. evre, yeil, ekoloji konularna ilgi duymam, 1991 Cerrahpaa kl arkadalarmzla birlikte kurduumuz evre in Hekimler Dernei ile balad. Aslnda ben dernek kurulumu iin gereken yedinci kii olarak iin iine girdim ve ilk zamanlarda pek ilgili deildim. Daha sonra 2002-2003 yllar arasnda dernein genel sekreterliini yrttm. Bu sralarda dernek olarak ocuk evre sal konusunda uluslar aras bir konferans dzenlemitik. Ayn yllarda yine ayn arkadalarla yeil politika ile tantk. 2002-2008 yllar arasnda Yeiller ierisinde eitli grevlerde bulundum. 2006 ylnda e genel koordinatrln yrttm. Parti Programnn yazlmasnda byk bir emeim vardr. Daha sonra partileme srasnda hem gr ayrlklar hem de kamu grevlisi olmam nedeniyle srece katlmadm ve benimle benzer grleri paylaan arkadalarla Yeil ve Sol alma Grubunu kurarak, dnsel temelde almalarm srdrmeye baladm. Bu arada doaya ilgi duyan eim ile birlikte bir sredir planladmz stanbulu terk etme dncesini gerekletirebilecek bir frsat nmze kt. Yazlmzn bulunduu Ocaklardaki Salk Ocann kadrosu boalmt. Biz de hemen mracaat ettik ve Ocaklara tandk. Eim de retmen olduu iin ilkretim okulunda greve balad. Burada ksa zamanda belde halk ile kaynaarak ekoloji konusunda duyarllk oluturmaya altk. Ocaklar Beldesi Sosyal ve Kltrel Geliim Derneinin kuruluuna katk verdik. Halen dernein yazmanln yrtmekteyim. Ocaklarda doaya yakn bir konumda olunca, teorik-politik almalarn yan sra uygulamaya ynelik almalara da arlk verdik. Bu almalar Baka Bir Gda Mmkn Giriiminin ortaya kna yol amtr. 2. Baka Bir Gda Mmkn diyorsunuz, bu sylemle nasl bir bak asna iaret ettiinizi sizden dinleyebilir miyiz?

Baka Bir Gda Mmkn derken, ncelikle u anda nasl bir gda ile kar karya olduumuza bakmak gerekiyor. Biz ncelikle u anda yaygn/hakim olan gda retim ve tketimini reddediyoruz. Bu retim ve tketim ki, byk lekli, endstriyel, petrole baml, irketlerin ynlendirmesinde, merkezi kararlara dayal, kentleme odakl, kirletici, salksz niteliklere sahip. nsanln bu retim ve tketim anlay ile geldii nokta iinde bulunduu yaam da etkileyen kresel iklim deiiklii, lleme, ormanszlama, youn kirlilik ve bunlarn yan sra kendine ve doaya yabanclamadr. Biz insann hem bir sosyal varlk hem de doann bir paras olmasndan hareketle, srdrlebilir bir yaam salayabilmek iin retim ve tketim biimlerimizi deitirmemiz gerektiini ileri sryoruz. ncelikle temiz, salkl, yeterli gda herkes iin bir hak. Bu nedenle biz bireysel zmlerin peinden komuyoruz. Amacmz toplumsal bir deiim, dnm oluturmak. Bunu da kendimizi ve ilikilerimizi ypratmadan, sabrla, bilinle, dostlukla ve enlikli olarak gerekletirmek ki, yaamdan zevk almay unutmadan doayla btnleebilelim. Bu amala yava, kk lekli, yerel, yerli, doal retim ve tketim biimlerinin gelitirilmesi ve tevik edilmesini hedefliyoruz. 3. Buday tarmnda aktif rol oynayan biri olma yolculuunuz nasl balad? Fikir nasl bir bak as veya ihtiyatan ve nasl ortaya kt, ilk adm atarken yannzda kimler vard?

Bu yolculuk, biraz tesadfen balad ama yine de bulunduun yere bakmakla, burada kimler var? Ne yapyorlar? sorularn sormakla ilgili olduunu dnyorum. Eer bir fikriniz varsa ve bunu etrafnzdakilerle paylaabiliyorsanz, onlar size mutlaka bir hareket yn oluturuyorlar. Bazen bu yollar sizi kmaz sokaklara gtrse de, ou zaman ilerlemenizi, genilemenizi salyor. Belde sakinlerinden evreci ve ayn zamanda biraz da aksi kimlii ile tannan Sleyman Aaolu ile evremizde kurulmas dnlen termik santraller hakknda sohbet ederken, Bigada da termik santraller konusunda bir evre mcadelesi yrtldn, orada bir di hekimi arkadan bu i ile ilgilendiini rendim. Daha sonra kendisini ziyaret ettik. Ayn zamanda Biga evre Dernei Bakan olan Hakan apalov, sohbet srasnda yaklak be yldr kendi rettirdii yerli buday ile kendi ekmeini yaparak beslendiini aklad. Bizlerle ekmeini paylat, dostluumuz geliti. Kendisini her yl mays aynda dzenlediimiz Yeil ve Sol Bahar Bulumasna davet ettik. O bulumada ekonomi arlkl bir tartma sz konusuydu ve sahip olduumuz dnceler erevesinde yaam tabandan nasl deitirebileceimizi, endstriyel ve petrole baml olmayan bir ekonomiyi nasl kuracamz tarttk. Keza yine o yl Ender Eren ile birlikte dzenlediimiz Bozcaada yaplan 9. Yeil Bulumada bu dnceleri olgunlatrdk ve gda temelinde etkinlikler yrtmek zerinde younlatk. Hakan apalovun bize balad tohumlar alma grubundan arkadamz ziraat mhendisi Turgut Gelegenle birlikte ektik. Ekmek retim biimimizi deitirebilmek iin, ekmek aldmz frnn sahibi Melih Glm ikna ederek, grubumuz iin haftalk on ekmek yaptrmaya baladk. Daha sonra almamz Erdek ve Bandrmadaki arkadalarmza, dostlarmza anlattk. Erdekte eczac Sedat nder ve Bandrmada retim yesi Gkhan Orhan ekmeklerin datm konusunda bizlere yardmc oldular. Beldemizdeki ilkretim okulu mdr Muzaffer Beyazt, bizlere en yakn alan su deirmenini bularak yardmc oldu. Herkes bir yana, hemen her adm atmda yanmda eim Gler Dadan vard. Giriimin buday ve ekmekle snrl kalmamas, ocuklara ve kadnlara yaylmas onun tohum konusunda(zellikle sebze) yrtt almalar ile mmkn olmutur.4. Trkiyede tarmn bugn bulunduu durum hakkndaki dncelerinizi renebilir miyiz?

Bugn Trkiye tarmnn durumu tam bir fecaat. Bunu herhangi bir kye gittiinizde gzlemleyebiliyorsunuz. Eer bu ky ovada ve endstriyel tarmn yapld bir yerdeyse, durumu konuursanz kyn hemen tamamnn byk bir bor batanda olduunu grebilirsiniz. Buralarda tuzlanma, ar kirlenme sonucu ciddi verim sorunlar yaanyor ve yaplan tarm hemen tamamen irketlerin ynlendirilmesiyle gerekleiyor. Nicelik olarak byk bir retim sz konusu ama nitelik olarak olduka salksz, lezzetsiz rnler retiliyor. Buralarda hayvanclk tamamen tarmdan ayr bir endstri olarak byk iletmeler eklinde kendini gsteriyor, btnlk kopmu. Daha yamalarda ve arazisi elverisiz kylerin ise emek gc asndan hemen tamamen boaldn, adeta yallara terk edildiini greceksiniz. ou arazi ekilmiyor ve bakmsz. Hayvanclk ise ileri derecede gerilemi durumda. Buralarda nicelik olarak yetersiz, hatta dardan gda girdisine muhta bir tarmsal retim sz konusu. En beteri ise, kentlerden kylere ekmek, peynir, yourt, yumurta, st, ayran gtrlp satlmas. Akl alr gibi deil ama, durum bu, ou ky mandras kapanm durumda. Ky frnlar ya yklm yada bayramdan bayrama ninelerin zoruyla yaklyor. Kzlar kye gelin gitmektense, ehirde bodrum katnda etrafna el aarak yaamay tercih ediyor. klim deiiklii, kresel snma diye tepiniyoruz ama tarmsal retimde ciddi olarak petrole baml bir ekonomi haline gelmi durumundayz. Piyasaya retim yaplmas, kyly ve tarmmz bitiriyor, yok ediyor. Mali kaynaklarmz petrol irketlerine transfer etmekten baka bir ie yaramyor. Gerekten baka bir retim ve tketim biimine gereksinmemiz var.5. Yaplan son deiikliklerle GDO ieren baz rnlerin ithali mmkn hale geldi. Bu konuya nasl bakyorsunuz?

Bu konu da, bir nceki soru ile ilikili. Bunu kimler istiyor? Kimin iin istiyorlar? Bir yandan Sizi besleyemeyiz diyorlar. Dier yandan obesite 21. yzyln en byk salk tehdidi diyorlar. Ben kuruluundan beri GDOya Hayr Platformunun iindeyim. Bandan beri syledik, yine sylyoruz. Sz konusu gda ise, sorun yeterlilik sorunu deil, paylam sorunu. Birilerinin, dierlerinin hakkna el koymas sorunu. Yani siyasi. Dnyay iki tip beslenmeye zorluyorlar. Birincisi varlkllara ynelik organik/ekolojik olarak retilmi miktar az ama pahal gdalar, ikincisi ise yoksullara ynelik gdolu tohumlarla retilmi miktar ok ama ucuz gdalar. Ancak bu plann keser dner, sap dner bir durumu da var. O da GDOlu tohum teknolojisinin tpk Japonya depremi ile yaadmz nkleer felaket gibi kontrol edilemez oluu. Sonuta GDOlarn ne zaman, nasl kontrol dna kacan, genetiimizi, yaammz nasl tehdit edeceini hibir zaman hesaplayamayz. Daha da kts 500 kiiyi feda edip nkleer santrali betona gmmeyi deneyebiliriz belki ama, tm dnyaya yaylm genetik felaketi durduracak herhangi bir nlem yok. 6. Yerel retimin devam etmesi adna retici ve tketici neler yapabilir?

Yerel retimin devam edebilmesi iin ncelikle reticinin elinde kendini yenileyen tohumlarn yeterince bulunmas gerekiyor. Maalesef son yllarda yaplan devlet tevikinin sonucunda sertifikal hibrid tohumlarn yaygnlamas ile reticiler kendini yenileyen yerel tohumlar kullanmaktan vazgetiler. Keza yapay gbre kullanmna getirilen deme avantajlar, bor batandaki ifti iin tercih sebebi oluyor. Yeni getirilen dzenlemeler ile market zincirlerinin dorudan reticiden mal almasnn yolu ald. Byle olunca semt pazarlarnn fiyatlar, marketlerin fiyatlarnn zerinde kalmaya balad. Alveriini hiper/sper marketler eliyle yapan tketiciler de bu ucuz pazarlamann tuzana dyorlar. Tketiciler, kooperatifler yada baka yollarla kendi rgtlenmelerini yapmadklar srece, marketler standlarna ne koyarsa onu yemek zorunda kalacaklardr. te yandan yerel retimin devam edebilmesi iin, son rne kadar geen ilemlerin ounun yerelde, girdi malzemenin retildii yerde yaplmas gerekir. En azndan ilk ilemenin kylerde olmas gerekir. Bu anlamda her kyn bir mandras, mezbahas, konserve retecek iletmesi olmas gerekir. Btn bunlar iin de yeterli enerji kaynann kylerde salanmas, yetimi insan gcnn de kylerde yaamas gereklidir. Bu aslnda temel bir siyasal tercihtir. Yani ya bugn olduu gibi insanlar kente arrsnz, adeta intihar eder gibi, ekonominizin byk blmn Lleburgazdan balayp Dzceye uzanan bir hatta dizersiniz ki kuzey Anadolu fay hattna paraleldir. Bu size gkdelenler ina etmeyi, nc, drdnc kprler kurmay, nkleer santraller, kmr santralleri yapmay zorunlu klar. nk kentlemeyi ve ekonomiyi bu kadar younlatrdnzda, doann tama kapasitesini aarsnz ve srdrlebilirlik olanaksz hale gelir. Ya da doann size elverdii lde ekonominizi tm yurda yayarsnz. Hem depremde yaayacanz ykm azalr, hem enerjide yerel olanaklar kullanma frsatn elde edersiniz, hem de insanlarnz daha mutlu ve huzurlu yaar. Ksaca kentten kye yada genel anlamda krsala tersine bir g olmadan yerel retimin devam edebilmesi son derece zor.7. lk aamada hangi tohumlar kullandnz, daha sonraki srete eklediiniz veya eklemeyi dndnz tohumlar var m?lk aamada ekmek zerine olan dncemizle buday tohumlarn kullandk. Ancak daha sonra katldmz tohum a, sebze tohumlar konusunda da aba ierisine girmemizi kolaylatrd. Aslnda eim Gler Dadan uzun sreden beri kendi tohumlarn kendisi elde ederek kk bahemizde retim yapyordu. Daha sonra Yunanistandaki Peliti kolektifinden esinlenerek eimin retmenlik yapt okulda kk bir uygulama bahesi yaptk ve rencilerin ebeveynlerinin katlmyla yerel tohumlarn takasn gerekletirdik. Hem buradan hem de tohum a araclyla bir ok eit sebze tohumumuz oldu. Bunlar bir dnmlk bir bahede ekerek, yaayan bir tohum ambar oluturduk. Bu yl Ocaklar Beldesi Sosyal ve Kltrel Geliim Dernei ve Bizim ocuklarmz Kltr, Sanat ve Doa Dernei araclyla tohum takasn genileterek tm Erdek apnda ilkretim okullarnda bir proje gerekletiriyoruz. Amacmz bu ekilde kendini yenileyen tohumlarn tm halkn elinde olaca bir duruma erimek. Buday bata olmak zere tahllara ilikin de ayr bir alma ierisindeyiz. nk onlarn ekim ve saklama koullar, daha geni arazileri ve daha geni bir rgtlenmeyi zorunlu klyor. Eimin ayrca iek tohumlar ve soanl bitkiler zerine bir almas var. Yremizde yaygn olan zeytin tarm ve Paaliman adasnda baclk zerine planlarmz var. Tm bunlar kurumsal bir at ierisinde gerekletirmek iin bu ay iinde Ocaklar merkezli bir evre, kltr ve iletme kooperatifi kuruyoruz. 8. Yerel tohumlar nemsiyorsunuz, iletme tohumlarndan ayrt etmek nasl mmkn oluyor? Yerel tohumlar hem genetik eitliliimiz, hem de yemek kltrmz ve lezzet zenginliimiz iin nemli. Onlar yaatmak ve gelecek nesillere iletmek bizlerin sorumluluunda. letme tohumlar yapay gbre ve yapay ila kullanm ile yksek verimlilik salyorlar. Ancak zamanla hem kirlilie hem de direnli zararllarn gelimesine ve eldeki eitlerin krlgan hale gelmesine neden oluyorlar. Sz konusu buday ise iletmelerden ancak ilalanm biimde alabiliyorsunuz. Doal olarak onu yetitirme ansnz yok. Kabaca fiziksel olarak baktnzda eer ilalanmazsa onlar yerli tohumlardan ancak bilen bir gz ayrabilir. Sebze tohumlarn ise ayrt etmek olanaksz, ancak ekerseniz anlayabilirsiniz. Biz, sebzelerde ilke olarak en az iki yl st ste ektiimiz ve her seferinde benzer bir verim aldmz, rnlerinde belirli bir tad ve kokusu olan tohumlar bakalaryla paylayoruz. letme tohumlarnda iki ylda verim dyor, zaten ok az olan tat ve koku kayboluyor. Eldeki buday tohumlarmz bire be veren dnmde yaklak 150 kilo retim yaplabilen tohumlar. letme tohumlarnda, tarlann zelliklerine gre dnmde 450-500 hatta 600 kilo verim alnabiliyor. Trkiye ortalamas 230-250 arasnda deiiyor. Bigadan bize balanan tohumlar olduka farkl eitleri bir arada ieriyordu. Bunlar ayrm almalarmz sryor ve en az bir be yl daha srecek. lerinde iletme tohumlar da var. Bunlar olaslkla harman aletlerinde kalan tohumlardan kaynaklanyor. Durum cinsi budaylarmz boylar 150 ile 170 cm arasnda deien uzun cinsler. u anda iletmelerdeki durum budaylarn en uzunlar 110-120 cm. Elimizdeki ekmeklik budaylar ise 120-150 cm arasnda deiiyor. letmelerde ise 85-100 cm arasnda. Bunun temel nedeni iletmelerin makineli tarm iin uygun olan sap ksa, tanesi fazla cinsleri gelitirmeye ilikin eilimlerinden kaynaklanyor. Genel olarak baktnzda bu sap farkllndan kaynaklanan Trkiyenin elli yl ncesine gre daha fazla buday tanesi ama ok daha az saman rettiini syleyebiliriz. Samann yemden, yap malzemesine, yakttan, koruma malzemesine kadar yaygn olan bir ok yerel kullanmnn da ortadan kalktn gzmzn nne getirebiliriz. 9. Ekmeklik, Krmz ekmeklik ve Durum Buday kullandnzdan sz etmitiniz, bu buday trleri besin deeri ve kullanm alan asndan birbirinden nasl ayrlyor? Genel olarak ekmeklik budaylar niasta ve glten asndan zengin, protein asndan fakirdir. Durum buday da bunun tersine. Un fabrikalarnda bu oranlar farkl buday cinsleri bir arada tlerek dengelenir. Ancak orada da reym ve klf syrld iin, protein, mineral ve lif asndan ciddi bir yoksunluk sz konusu olur. Her budayn unundan ekmek yapmak mmkn olmakla birlikte, durum buday unundan yaptnz ekmek atlamaya ve sertlemeye eilimlidir, bu yzden tercih edilmez. Durum budayndan bulgur ve makarnalk un elde edilir. Tketicilerin daha salksz bir tercih yaparak bulgur yerine pirin pilavn tercih etmelerinden(bulgur, pirince gre daha fazla lif ve mineral ierir, ekere dnm yavatr) kaynaklanarak lkemizde Anadolu durum budaynn ekimi giderek azalmaktadr. Elimizdeki budaydaki sap uzunluu, topraktan alnan maddelerin daha uzun srede ilenerek zmsenmesini saladndan, budayn zellikle mineral ve lif baz alndnda besin ierii asndan daha zengin hale gelmesine yol amaktadr. 10. Tam buday unu nedir, tam buday ununu dier unlardan ayran nedir? Tam buday unu, budayn btn paralarnn tlmesi ile elde edilen undur. Buday, temelde paradan oluur. Genetik materyalin tand proteinden zengin reym, tohumun besin deposu grevi gren niastadan zengin z, bunlar sarmalayan lif ve mineralden zengin klf. Gnmzn un fabrikalar, reym ve klf makinelerle tralayarak zden ayrr. z ttkten sonra eleklerden geirerek snflar. Bir ok fabrika tlme srasnda kimyasallar katarak unu beyazlatrr ve uzun sre dayanabilir hale getirir. Bu kimyasallarn tepkimesi uzun srd iin, tlen un en az bir ay dinlenmeye alnr, daha sonra piyasaya srlr. stee bal olarak retim srecinde iine yapay vitaminler ve yapay glten katlr. Bu srete buday hem doalln, hem de besleyiciliini yitirir. Son zamanlarda, retim srecinin balangcndaki tralamada ayrlan reym ve klfn, tlmeden sonra balang orannda una katlmas ile tam buday unu olarak nitelenen unlar piyasaya srld. Bu unlar kapsam olarak budayn tamamn ierse de(bazlarnda abuk bozulmaya neden olduu iin reym bulunmaz), dayankll artrmak iin konulmu kimyasallar da iermeye devam eder. Gerek tam buday unu, deirmenlerden elde edilen, eskilerin deyimi ile karadeirmen unudur. Bu un, hibir tralama ilemi uygulanmad iin budayn tm paralarnn zenginliini tar. Bu paralarn hepsi birlikte tld iin, sindirimi de dengeli ve zararszdr. Kabzlk yapmaz, imanla yol amaz, besleyici, doyurucu ve lezzetli yiyecekler oluturur. Oysa beyaz un, hzl bir eker emilimine yol aarak ileride eker hastalnn geliimi iin zemin hazrlar. Lif iermedii iin kabzlk geliimine yol aar. Tokluk hissi oluturmad iin ar imanlk geliebilir. Sylendiinin aksine kepekli unlarn da, kepek una sonradan ilave edildii iin eker emiliminin dengelenmesinde hibir katks yoktur. te yandan tam buday unu ile baklava brek yapmak zordur. Oklavaya gelmez, hamuru kolay almaz. 11. Tam buday ununu elde etmek iin retim srecinde nelerin gzetilmesi gerekir?Yukarda deindim.12. retim srecinizde deirmenleri kullanyorsunuz. Bu aray nasl bir macerayd? Her ey bir yana kararllk isteyen bir macera diyebilirim. ncelikle yaadmz yere yakn deirmenleri bulup karmaya altk. Ama nerede bir deirmenin olduunu syleseler, gidip baktmzda bir yknt ile karlayorduk. Ylmadan aramaya devam ettik ve sonunda ilkretim okulumuzun mdr araclyla, Gnenin Gaybular kynde alan bir su deirmeni bulduk. Hala rettirdiimiz ekmein unlar bu deirmenden gelmektedir. Frnc arkadamz daha sonra Dursunbeyin Sukt blgesindeki deirmene ulat. Oradan da bir miktar un ald. nternet zerinden de bir aratrma yaptk ve grdk ki, alan deirmen says son derece az. Birok deirmen son yirmi yl ierisinde devre d kalm. Bunun temel nedeni, lkemizdeki buday tarmnn hemen tamamen un fabrikalarnn ynlendirmesiyle gereklemesi ve deirmenlerin piyasaya un fabrikalaryla rekabet edecek bir fiyat sunamamalar. Aslnda 40 yl nce her deirmen, etrafnda ekonomik bir dng oluturan nitelikteydi. Ancak ulam olanaklarnn gelimesi sonucu un fabrikalar her yere ucuz un gtrmeye baladlar. Gelinen son noktada un fabrikas, tohumu temin edip ifti ile ortak olarak retim yaptryor. iftinin emei karl da ona un veriyor. Byle olunca deirmenler anlamn yitirmeye balam. Kydeki kadnlar da, baklava brek iin daha uygun olan fabrika ununu tercih eder olmular. Deirmenlerin ayakta kalabilmeleri iin kydeki kadnlarn yeniden deirmen ununa dnmeleri gerekir. Ancak bu dn ok zor ve sadece un konusunda deil, dier gda ile ilgili konularda bir topyekun dn gerektiriyor. 13. htiyacnz karlamaya yetecek kadar deirmene eriiminiz var m? u anda bizim tketimimizi karlamak iin bir deirmen yeterli. Ancak biz bunun bize fazla uzakta olmamasn istiyoruz. Unun taze olarak, ierisindeki vitaminler yok olmadan tketilebilmesi iin bu art. Eskiden deirmenlerde iki uvaldan fazla buday tlmezmi. Bu yzden Ocaklara yakn bir yerde yklm bir deirmeni onararak yeniden altrmann peindeyiz. Keza her yerleimin kendi yaknndaki bir deirmenden ihtiyacn karlamas daha doru bir yaklam olur. Elbette bykehirler bu ilkenin dnda kalabilir. 14. Bu deirmenlerde verimlilik konusunda gelitirmeye ihtiya var m? u an ok az sayda su deirmeni alr halde ve ou da kk apl ilerle geimini salyor. Sadece deirmencilik yapan, geimini deirmencilik ile karlayan birka kii kalm. Onlarn yalar da 60 yan stnde. Deirmen inas da artk yaplmyor. Yklanlarn talar, paralar, ayakta kalabilenlere yedek para oluyor. Batan aa yeni bir deirmeni ina etmek iin usta bulmak da birka seneye kadar olanakszlaacak. nk baz paralar el iiliiyle retilebiliyor. Tun dkm gereken bir para var rnein. Elbette kimse yeni deirmen yapmaz yada onarmazsa bu iilikler de yok olup gidiyor. 15. Yeni deirmen yapm sz konusu mu? Bu konu retim srecinizde bir risk oluturuyor mu? Alternatif zmler var m aklnzda? Baka bir gda mmkn giriimi olarak bir deirmen yaptracaz. Byk olaslkla Ocaklara 20 km uzaklktaki Ormanl kynde ykk deirmeni ayn yerine yeniden ina edeceiz. Ustamz Eskiehirin Mihalk ilesi Grleyik kynden Bahattin Cokun. Kendisi yedi kuak deirmenci bir slaleden geliyor. Bugn hala balamadysak, bir deirmenin retim kapasitesini talep edecek bir retim boyutuna ulaamadmz iindir. Ancak deirmen ununun salkll konusunda son aylarda artan bir bilinlenme var ve yakn bir zamanda bu deirmeni kuracaz. Amacmz ayn zamanda alan tm deirmenler arasnda bir a kurarak, iletiim ve ibirliini artrmak. Bu yl ierisinde Balkesir ilindeki tm alan yada bir onarm ile alabilecek olan deirmenleri gezmi olacaz. Deirmen unundan ekmeimizi de en azndan birka frn tarafndan yaplacak hale getirmeye alacaz.16. Deirmenler, neden un yapmnda kullanlan dier yntemlere tercih edilmeli?Yukarda deindik.17. Deirmenci ustaln yeniden deerli kldnz. Bu alanda iyimser olabileceimiz hikayeler varsa bizimle paylar msnz?Ne yazk ki pek yok. Ama biz deirmenimizi ina ederken bir belgesel niteliinde kayt altna alacaz. Zamanla ilerleyebileceimizi dnyorum. Grleyik bu konuda nemli bir yer ve bu iin ustaln devam ettirmeli. Oradaki dernek almalar da nemli. Ama hepsi temelde daha fazla insann deirmen unundan ekmek talep etmesine bal. Deirmen dnmezse, deirmencilik de ayakta kalamayacaktr.18. 2011 ylnn ilk eyreini geride braktk, balangtan bugne nasl bir yol kat ettiniz? Bugn hangi noktadasnz?unu net syleyebilirim ki, balangta dndmz pek ok eyin bir hayal deil, aslnda gerekten mmkn olduunu imdi daha iyi grebiliyoruz. Bir teoriden ibaret kalmadk. Daha bir inanarak, kendimize gvenerek ilerliyoruz. Gdann dier alanlarna da yava yava giriyoruz. Sebze tohumlarmzn arlkl olduu bir tohum ambar oluturduk. Hayvanclk konusunda bir alma balattk. Trkiye Tohum Ann bir parasyz. almalarmz ilgiyle izleniyor, niversiteler davet ediyor. Ancak hala ok kk bir grubuz ve benzer gruplar daha yeni yeni ortaya kyor. Bir ok kiiye esin kayna oluyoruz, ama onlarn harekete gemesi o kadar da kolay olmuyor. Sabr ve bilin gerekli.19. retiminiz ne boyutta ilerliyor? Varmay hedeflediiniz nokta neresi?Biz balangta Erdekde 100 ailenin ekmeinin teminini hedefledik ve ekmekleri elden datyorduk. imdi frncmz blgemizde rgtl Eit-Koop ile anlat. u anda haftada 100 ekmekten fazla retiyor. nmzdeki ay, anlamal olduu kooperatifle Bandrmada da ekmeimiz satlacak. Bylelikle haftada 200-250 ekmee kacaz. stanbuldan da talepler geliyor ancak ulam sorunu nedeniyle yant veremiyoruz. Dorusu orada bir frnn bu ilere soyunmas yada oradakiler tarafndan soyundurulmas. te yandan buday retimimiz, henz kendi gereksinmemizi karlayacak dzeyde deil. Bu yl 15 dnm kadar bir alan ekebildik. nk elimizde yeterli miktarda temiz tohum yok. Bu yzden un retimi iin halen iletme tohumlar kullanlarak ekilen budaylar kullanyoruz. Yapay ila ve gbre kullanmadan retim yapmak iin tarlann hazrlanmas da zaman alyor. Yabani otlarn tarlay sarmamas iin uygun dnemlerde en az iki kez srlmesi gerekiyor. Uzun sredir kullanlmayan verimli bir tarla bulabilmek de o kadar kolay deil. En zoru bu ileri yapmak zere bir iftiyi ikna edebilmek ve ikna ettiimizi de sonu ne olursa olsun ikinci yl iin de ayn ekilde retim yapmasn salayabilmek. Paaliman Adas bizim iin uygulama laboratuar gibi bir yer. ncelikle burada 50 dnmlk bir bykle erimek istiyoruz. Keza deirmen kurmay planladmz Ormanl kynde de ayn byklkte bir ekimi gerekletirmek niyetindeyiz. Bunun iin almalarmz sryor.20. Elde ettiiniz budayn, ve unun, ve dolaysyla ekmein zellii nedir?Ekmeimiz, su deirmeninde tlm yerli cins ekmeklik buday unundan, nohut mayas ve eki hamur kullanlarak mayalanan, odun frnnda piirilen ve 1000 gram gelen esmer bir ekmek. retilirken doaya ve emee saygl bir retim yapld iin biz ekmeimizi doann ve emein ekmei olarak isimlendirdik. Deirmen unu kullanld iin kepek ve reym de ieriyor. Besleyici, doyurucu ve lezzetli bir ekmek. Ekmeimizden bir dilim yiyenler, dier ekmeklerin ne kadar kof olduunu hemen fark ediyor. Ekmeimizin iinde herhangi bir kimyasal olmamasna ramen hazr maya kullanlmad iin bir hafta boyunca sorunsuz tketilebilir. Ekmein bir dilimi bir nlk ekmek gereksinimini karlar. Ekmeimizi srekli alanlar bir sre sonra ekmek tketimlerinin azaldn da ifade ediyorlar. Deirmen unu fabrika unlarna gre daha pahal olduu ve retiminde daha fazla emek gerektirdii iin(mayalanma sresinin uzunluu ve daha fazla yourumla) fiyat dier ekmeklere gre iki misli pahal. Ancak dier ekmeklere gre yar yarya bir tketim azalmas sz konusu oluyor. 21. rnnz un ve ekmekle mi snrl? Baka projeleriniz de var m? Yukarda deindik.22. Baka bir gday mmkn kldnz. Bu gday paylatnz tketiciden nasl tepkiler alyorsunuz?Yukarda deindik.23. Kentli tketici size ve rnlerinize nasl ulaabilir? Bize ve frnc arkadamza ya da deirmencilerimize ulaarak ekmek ve un sipari edebilirler. Kargo ile kendilerine gnderebiliriz. Ancak bu hem masrafl, hem de sorunlu bir yntem. Kentli tketiciye tavsiyemiz, mahalle yada iyerlerinde bir araya gelerek yakndaki bir frn deirmen unundan ekmek yapmaya ikna edecek bir rgtlenme dzeyine ulamalardr. Bu hem hesapl, hem de srdrlebilir bir retim iin gerekli. Bizler kendilerine deneyimlerimizi aktarmakta yardmc olabiliriz. Doann ve Emein Ekmei

indekiler: Tam Buday Unu, Eki Hamur, Ya maya, Tuz, me Suyu

Gramaj: 900 Gram

Fiyat: 4 TL

Unun zellii: Ekmeimizde u anda kullandmz unlar, kepei ve reymi ayrlmadan, herhangi bir kimyasal ileme tabi tutulmadan, su deirmenlerinde tlerek doal yntemlerle elde edilmektedir.

Unun temin edildii yerler:

Balkesir li, Gnen lesi, Gaybular Ky Su Deirmeni

Usta: Sleyman Gven - 0266 782 10 63 Kullanlan Buday: Gnen98 letme

Eskiehir li, Mihalk lesi, Grleyik Ky Su Deirmeni

Usta: Bahattin Cokun 0222 638 41 24 Kullanlan Buday: Anadolu Durum

Ekmee nclk eden: Baka Bir Gda Mmkn Giriimi

Koordinatr: Kadir Dadan 0530 403 13 66Deirmen Unundan Yaplan Ekmein Sala Faydalar:

Deirmen unu, fabrika ununa gre daha fazla mineral, protein ve lif iermektedir. Bu nedenle besleyicilii yksek olup, kabzlk gibi sindirim bozukluklarna neden olmaz. Karbonhidrat oran dk ve kana geii yava olduundan eker hastalnn geliimi gleir. Lif ierii ile uzun sre tokluk hissini salar ve ekmek tketimini azaltr, ar imanl nler.

Tavsiye Edilen Tketim Biimi:

Ekmeimiz youn z ierdiinden i dengesinin oturmas iin retim tarihinden bir gn sonra tketmeye balaynz. Ortasndan keserek iki paraya ayrnz. Sonra her paray gereksindiiniz zaman dilim dilim keserek tketiniz.

Ekmeimiz, katk maddesi, beyazlatrc, koruyucu, kabartc herhangi bir kimyasal iermediinden, kokulu, lezzetli ve doyurucudur.

Bir nde kii bana bir ya da en fazla iki yarm dilim beslenme gereksinimleriniz iin yeterli olmaktadr. Oda koullarnda kuru bir bez ierisinde saklayarak ekmeimizi bir hafta boyunca sorunsuz tketebilirsiniz.

Doann ve Emein Ekmei, Baka Bir Gda Mmkn Giriimini teorik ve uygulamaya dnk katklaryla ortaya kmtr.