De kracht van autoriteit

DEKRACHTVAN AUTORITEIT HOE JE JEZELF MET SUCCES OP DE KAART ZET

Peter Kempen

Eerste druk september 2015

Uitgeverij Haystack

Postbus 308

5300 AH Zaltbommel

0418-680180

[email protected]

www.haystack.nl

Auteur: Peter Kempen

Corrector: Carolien van der Ven

Vormgeving: Levin den Boer

Opmaak: Debbie Brok

ISBN: 9789461261458

NUR 800, 801

© 2015 Peter Kempen / Uitgeverij Haystack

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door

middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke wijze

ook en evenmin in een retrieval system worden opgeslagen zonder schriftelijke

toestemming van de uitgever.

Hoewel dit boek met veel zorg is samengesteld, aanvaardt schrijver noch uitgever

enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of

onvolkomenheden in dit boek.

INHOUD

INLEIDING 7

Persoonlijke autoriteit: Joop van den Ende 13

HOOFDSTUK 1

DE BETEKENIS VAN AUTORITEIT 14

Persoonlijke autoriteit: Hans van Manen 29

HOOFDSTUK 2

DE BOUWSTENEN VAN AUTORITEIT 31

Persoonlijke autoriteit: Neelie Kroes 61

HOOFDSTUK 3

PERSOONLIJKE AUTORITEIT 63

Bedrijfsautoriteit: Ikea 91

HOOFDSTUK 4

BEDRIJFSAUTORITEIT 92

Overheidsautoriteit: het Internationaal Gerechtshof 118

HOOFDSTUK 5

OVERHEIDSAUTORITEIT 120

Persoonlijke autoriteit: Nelson Mandela 144

HOOFDSTUK 6

WERKEN AAN JE AUTORITEIT 146

Persoonlijke autoriteit: Lang Lang 161

TOT SLOT 163

LITERATUURLIJST 164

INLEIDING | 7

INLEIDING

Dit boek gaat over autoriteit. Een mooi woord, maar ook een

moeilijk definieerbaar woord. Het is interessant, gecompli-

ceerd, onduidelijk, gevaarlijk en fascinerend tegelijkertijd. Ik

ben al jarenlang gefascineerd door het fenomeen autoriteit en

wil het met dit boek de betekenis geven die het verdient.

Mensen gebruiken het woord ‘autoriteit’ vaak in combinatie

met termen als ‘leiderschap’ en ‘management’. Maar autori-

teit heeft in mijn ogen een geheel eigen betekenis. Iedereen

kan een leider worden, mits hij de gave heeft om anderen te

leiden. Iedereen kan een manager worden, mits zijn werkgever

het op zijn visitekaartje zet. Maar autoriteit, dat is iets wat je

8 | DE KRACHT VAN AUTORITEIT

moet verdienen. Het is geen geboorterecht en je krijgt het niet

cadeau, je moet er juist hard voor werken. Gelukkig kan iedere

persoon een autoriteit worden en kan elke organisatie eraan

werken om een autoriteitspositie te verwerven.

Wil jij werken aan het verbeteren van de autoriteitspositie van

jezelf, de organisatie waar je voor werkt of bijvoorbeeld je afde-

ling? Wil jij waardering krijgen voor je positie bij je collega’s, bij

klanten of zelfs in het hele land? In dit boek neem ik je bij de

hand en help ik je om je autoriteit te vergroten.

Niet alleen de beste

Dit boek gaat over drie vormen van autoriteit. Er zijn twee

hoofdcategorieën: persoonlijke autoriteit en organisatieauto-

riteit. De categorie organisatieautoriteit kun je weer opdelen

in bedrijfsautoriteit en overheidsautoriteit. Ik maak dit onder-

scheid omdat er qua autoriteit belangrijke verschillen zijn tus-

sen personen, bedrijven en overheden. Ondanks de verschillen

hanteer ik echter één algemene definitie van autoriteit:

Een autoriteitspositie is een toonaangevende, gezaghebbende en

invloedrijke positie waar succes, aanzien en macht aan kunnen wor-

den ontleend.

De drie kenmerken toonaangevend, gezaghebbend en invloed-

rijk vormen in mijn ogen de kern van het begrip autoriteit en

daarom ook de kern van dit boek. Het is wat je bereikt als je

eenmaal een autoriteit bent. Maar wat moet je doen om een

INLEIDING | 9

autoriteit te worden? In dit boek probeer ik te laten zien dat er

meerdere criteria zijn waar je aan moet voldoen en hoe belang-

rijk het is dat je aan álle criteria voldoet.

Als ik mensen vraag: ‘Wanneer ben je een autoriteit?’ dan krijg

ik vaak antwoorden als: ‘Als je de beste bent,’ of: ‘Als je de beste

kwaliteit levert.’ Dit hoeft echter niet het geval te zijn. Mari-

anne Vos is op het moment dat ik dit schrijf de succesvolste

wielrenster van de wereld, maar ze wordt (nog) niet gezien als

een autoriteit op haar gebied. Het omgekeerde geldt voor IKEA:

het maakt niet de beste kwaliteit meubelen, maar heeft wel

degelijk bedrijfsautoriteit.

De eigenaar van een succesvol laboratorium zei letterlijk tegen

mij: ‘Ik kan aantonen dat wij de beste kwaliteit leveren, maar dit

wordt in de markt niet als zodanig erkend, waar ligt dat nou aan?’

Na het analyseren van hun activiteiten werd al snel duidelijk dat

het bedrijf weliswaar een goede kwaliteit dienstverlening bood,

maar dat het laboratorium op het vlak van de ondersteunende

backofficeactiviteiten steken liet vallen waardoor leveringen

te lang duurden. Toen ze daar actief mee aan de slag gingen en

dat vervolgens actief communiceerden, constateerden ze al snel

meer waardering bij klanten en potentiële klanten.

Louter de beste kwaliteit leveren of succesvol zijn is niet zaligma-

kend. Er zijn altijd meerdere knoppen waar je aan moet draaien.

Koninklijk

Decennialang was het voldoende als je een status als directeur

of manager had om invloed uit te kunnen oefenen. De afgelo-


pen jaren vond iedereen bovendien dat je een leider moest zijn

die anderen kon inspireren. Bijna iedere manager die hogerop

wil, heeft wel een rij boeken over management en leiderschap

in zijn kast staan en kent Covey uit zijn hoofd.

Inmiddels staan managers collectief onder druk nu er steeds meer

professionals op de werkvloer zijn die hun werk best zelf kunnen

organiseren. De bonuscultuur heeft de positie van managers ook

geen goed gegaan. Ook leiderschap staat onder druk. Het wordt

te vaak uit de kast getrokken als een populistisch gezelschaps-

spel en als een panacee opgevoerd voor vele problemen, ambities

en initiatieven. Manfred Kets de Vries, hoogleraar aan INSEAD,

schreef hierover: ‘Er schijnt maar geen einde te komen aan de

publicatiegekte op het gebied van leiderschap.’

Lezend over en luisterend naar managers en professionals die

ook graag een leider wilden worden, kreeg ik steeds vaker het

gevoel dat ze eigenlijk iets anders wilden. De mensen die ik

sprak hadden het meer over het gezag dat ze wilden uitstra-

len en het aanzien dat ze wensten te realiseren dan over goed

leidinggeven. Sterker nog, het feit dat ze geforceerd naar lei-

derschap zochten, was er waarschijnlijk de oorzaak van dat ze

géén gezag en aanzien genoten. Hoewel het woord ‘autoriteit’

meestal geen enkele keer viel, had ik steeds het gevoel dat ze

daarnaar op zoek waren. Vanaf dat moment ben ik mij echt in

het onderwerp gaan verdiepen.

Ik denk dat het de komende jaren steeds belangrijker zal wor-

den om als een autoriteit te worden gezien. Die trend is mooi

te illustreren met de carrière van onze huidige koning, Willem-

Alexander. Voor zijn voorgangers zou het ruim voldoende zijn

INLEIDING | 11

geweest dat ze kroonprins waren, maar slimme mensen in zijn

omgeving wisten dat dit in de toekomst niet meer het geval zou

zijn.

Tijdens een interview in 1997 kondigde Willem-Alexander aan

dat hij zich wilde gaan verdiepen in watermanagement, een

term die tot dan toe nauwelijks bekend was. Zijn vader zou hem

hiertoe hebben gestimuleerd. Er werd eerst wat lacherig over

gedaan, maar in de jaren die volgden, werd duidelijk dat het hem

menens was. Eind 1998 kreeg hij twee belangrijke functies op

het gebied van watermanagement. Hij werd erelid van de World

Commission on Water for the 21st Century en beschermheer

van het Global Water Partnership. Zijn grote doorbraak kwam

in maart 2000. Hij was toen voorzitter van het Tweede Wereld

Water Forum, dat plaatsvond in Den Haag.

Willem-Alexander ontwikkelde zich van waterexpert tot een

autoriteit met groot aanzien in binnen- en buitenland. Het was

een briljante stap die perfect past in deze tijd. Het is nog niet

zo lang geleden dat Willem-Alexander automatisch als de ‘baas’

van ons koninkrijk zou zijn gezien. De meeste burgers zouden

hem zonder klagen als leider hebben geaccepteerd en zelfs hun

leven voor hem hebben gegeven. Maar die tijd is voorbij. Je

moet nu een autoriteit zijn om respect te krijgen; je moet het

verdienen, zoals Willem-Alexander heeft gedaan.

De waardering voor autoriteit komt voort uit onze open, geni-

velleerde en gedemocratiseerde netwerksamenleving, die voor

een substantieel deel virtueel is. Velen zijn hoogopgeleid,

iedereen kan zich succesvol kleden en iedereen kan zich pro-

fileren met een flitsende website en een imposante titel, maar


het maakt allemaal geen indruk meer. Echte waardering is er

slechts voor mensen met autoriteit.

Natuurlijk proces

In dit boek leg ik uit wat autoriteit is. Ook beschrijf ik hoe je

aan een autoriteitspositie kunt werken, van jezelf of van de

organisatie waar je voor werkt. Om je te stimuleren heb ik veel

voorbeelden opgenomen van persoonlijke autoriteiten en orga-

nisaties die een autoriteitspositie innemen. Probeer jezelf daar

eens aan te spiegelen. Ga eens na waarom iemand als autori-

teit wordt bestempeld of waarom een bepaalde organisatie een

autoriteitspositie inneemt en wat jij daarvan kunt leren.

Kortom: aan de slag! Niet alleen omdat het nuttig is, maar ook

omdat het leuk is. Voor het bereiken van een autoriteitspositie

hoef je namelijk geen toneel te spelen, je hoeft slechts op een

natuurlijke manier te werken aan het verbeteren van de kwali-

teiten die je al in huis hebt.

Succes!

Peter Kempen

INLEIDING | 13

Persoonlijke autoriteit

Joop van den Ende, mediamagnaat

Joop van den Ende is als mediamagnaat bekend

geworden met televisieproducties en is zich later

gaan specialiseren in musicals.

Vanaf de jaren zeventig produceerde Van den

Ende talloze theaterproducties, films, televi-

sieprogramma’s en musicals. In 1994 richtte hij samen met John de

Mol het bedrijf Endemol op, dat enkele jaren later naar de beurs

ging. In 2000 stapte hij uit Endemol. Hij verkocht zijn belang en

richtte zich voortaan op het produceren van grote musicals. Met

zijn bedrijf Joop van den Ende Theaterproducties produceerde hij

de musicals The Wiz, The Lion King, Tarzan, Ciske de Rat, Dirty Dan-

cing, Evita, Petticoat, Mary Poppins en Wicked.

Zijn in 1999 opgerichte theaterbedrijf Stage Entertainment groeide

dankzij een snelle internationale expansie uit tot een multinational

met vierduizend medewerkers en zeshonderd miljoen euro omzet.

Joop van den Ende heeft een investeringsfonds, is betrokken bij

Living City Property Performance (vastgoed) en is, met onder ande-

ren zijn vrouw Janine, betrokken bij de VandenEnde Foundation,

die jaarlijks veel geld schenkt aan creatieve en culturele initiatieven.

In 2011 ontving hij een eredoctoraat aan de Erasmus Universiteit

vanwege zijn pioniersrol op het gebied van live entertainment en

voor zijn bijdrage aan de cultuur in Nederland. Joop van den Ende

is een toonaangevende cultuurproducent die gezaghebbend en

uitermate invloedrijk is, zowel binnen de theater- en mediawereld

als daarbuiten.


HOOFDSTUK 1

1 • DE BETEKENIS VAN AUTORITEIT

Als je het begrip autoriteit taalkundig ontleedt, kun je zien dat

er verschillende werkwoorden aan kunnen worden gekoppeld.

Autoriteit uitoefenen is iets anders dan autoriteit laten gelden,

en dit is weer iets anders dan ergens autoriteit aan ontlenen.

Dit boek gaat niet over autoriteit uitoefenen en niet over auto-

riteit laten gelden. Dit boek gaat alleen over het ontlenen van

autoriteit.

Een voorbeeld van het uitoefenen van autoriteit is de burge-

meester die op basis van zijn gezag een gebiedsverbod oplegt

aan hooligans. Een voorbeeld van het laten gelden van autoriteit

1 • DE BETEKENIS VAN AUTORITEIT | 15

is ingrijpen door leger of politie. Autoriteit ergens aan ontlenen

is voor mij een andere categorie: het betekent dat het aanzien

en de invloed die je hebt te danken zijn aan specifieke kwalitei-

ten. Denk bijvoorbeeld aan politici, CEO’s in het bedrijfsleven,

hoogleraren, maar ook aan werknemers met een bepaald speci-

alisme. Iedereen kan werken aan zijn autoriteit. Kijk nog maar

eens naar de definitie:

Een autoriteitspositie is een toonaangevende, gezaghebbende en

invloedrijke positie waar succes, aanzien en macht aan kunnen wor-

den ontleend.

Als je bijvoorbeeld als afdelingsmanager kennis hebt die ande-

ren niet hebben, dan kun je op dat vlak binnen je organisatie

toonaangevend zijn. Dat geeft je een bepaald gezag en uiteinde-

lijk kun je daar invloed door verwerven. Je hebt dan een autori-

teitspositie onder je collega’s verworven.

Iedereen heeft hetzelfde positieve gevoel bij het begrip autori-

teit, maar in de praktijk wordt het telkens anders gebruikt. Het

heeft verschillende betekenissen, die met een beetje goede wil

met elkaar zijn te verbinden, maar waarvan je tegelijkertijd kunt

zeggen dat ze nogal ver uit elkaar liggen. Autoriteit kan bijvoor-

beeld ook een filosofische betekenis hebben in de vorm van god-

delijke, opvoedkundige of staatkundige autoriteit. In dit boek

richt ik mij echter alleen op functionele toepassingen van het

begrip autoriteit. Niettemin maakt de diversiteit van alle beteke-

nissen het begrip autoriteit heel complex en zorgt dit ervoor dat

het vaak verkeerd wordt gebruikt, begrepen of uitgelegd.


De begrippen autoriteit, leiderschap en management worden

nogal eens verward en daarom is het interessant om ze met elkaar

te vergelijken. Dan wordt duidelijk dat de ze niet alleen raakvlak-

ken hebben, maar dat er ook grote verschillen tussen bestaan.

Management • Synoniemen van het woord management zijn:

coördineren, organiseren, arrangeren, ordenen, regelen, in orde

maken, klaarspelen, afhandelen, afwikkelen, opknappen, oplos-

sen, besturen en de leiding hebben over. Deze synoniemen zijn

sterk operationeel van aard.

Leiderschap • Synoniemen van het woord leiderschap zijn: aanvoe-

ring, bestuur, bewind, bewindvoering, directie, hoger manage-

ment, raad, staf, toezicht, hoofd, kopman, kopvrouw, voorzitter en

machthebber. Dit lijstje laat zien dat er een zekere afstand is tot het

operationele. De aanvoerdersrol is hier belangrijk, culminerend in

woorden als kopman, kopvrouw, voorzitter en zelfs machthebber.

Autoriteit • Synoniemen van het woord autoriteit zijn: gezag,

macht, aanzien, deskundige, excellentie, kenner, expert, con-

naisseur, overheid, gezagsdrager, regime, gouvernement,

invloed, overwicht, meesterschap. Met het begrip autoriteit

wordt iemand een kwalificatie, kunde of vaardigheid toege-

schreven. Aan de andere kant verwijzen de gezags- en machts-

betekenissen naar overheid, gouvernement en zelfs regime.

Het operationele niveau is dus het domein van management,

het aanvoerdersniveau is het terrein van leiderschap, en het

Documents

De kracht van autoriteit