I HC QUC GIA H NI

TRUNG TM M BO CHT LNG O TO V NGHIN CU PHT TRIN GIO DC

NGUYN TH HOA

NH GI MC THCH NG NGH NGHIP CA SINH VIN TRNG CAO NG S PHM

SN LA

LUN VN THC S QUN L GIO DC

H Ni - 2009

1

I HC QUC GIA H NI

TRUNG TM M BO CHT LNG O TO V NGHIN CU PHT TRIN GIO DC

NGUYN TH HOA

NH GI MC THCH NG NGH NGHIP CA SINH VIN TRNG CAO NG S PHM

SN LA

CHUYN NGNH: O LNG V NH GI TRONG GIO DC M S: CHUYN NGNH O TO TH IM

LUN VN THC S QUN L GIO DC

NGI HNG DN KHOA HC: TS. L TH MINH LOAN

H Ni - 2009

2

LI CAM OAN

Lun vn thc s chuyn ngnh o lng v nh gi trong gio dc

vi ti nh gi mc thch ng ngh nghip ca sinh vin trng cao

ng s phm Sn La c tc gi nghin cu ln u tin ti trng cao

ng s phm Sn La. Kt qu, s liu nghin cu c trch dn v gii

thiu trong lun vn l hon ton trung thc. Ti xin cam oan y l cng

trnh nghin cu ca ti. Nhng kt qu ny cha tng cng b trong bt c

mt cng trnh khoa hc no.

TC GI LUN VN

Nguyn Th Hoa

3

MC LC

Trang Trang ph ba 1 Li cam oan 2 Mc lc 3 Danh mc cc ch vit tt 5 Danh mc cc bng 6 Danh mc cc biu 7 M U 8 1. L do chn ti 8 2. Mc ch nghin cu 9 3. i tng v phm vi nghin cu 9 4. Gi thuyt nghin cu 9 5. Nhim v nghin cu 10 6. Phng php nghin cu 11 7. ngha khoa hc v thc tin ca ti 11 CHNG 1: C S L LUN 1.1. Tng quan vn nghin cu

12

1.2. Mt s khi nim c bn 16 1.3. Thch ng ngh nghip ca sinh vin s phm. 33 1.4. Mt s yu t nh hng n mc thch ng ngh nghip ca sinh vin 35 CHNG 2: T CHC V PHNG PHP NGHIN CU. 41 2.1 Mu nghin cu. 41 2.2. Ni dung v tin trnh nghin cu 43 2.3. Phng php nghin cu. 45 2.4. Cc biu hin v cch nh gi mc thch ng ngh nghip ca sinh vin 48 CHNG 3: KT QU NGHIN CU 52 3.1. Thch ng th hin tm th ngh nghip 52 3.2. Thch ng vi ni dung hc tp trng cao ng 55 3.3. Thch ng vi phng php hc tp trng cao ng 62 3.4. Thch ng vi vic rn luyn k nng ngh nghip 67 3.5. Thch ng vi iu kin, phng tin hc tp trng cao ng 75

4

3.6. Thch ng vi cc mi quan h trng cao ng 80 3.7. Tng hp mc thch ng ngh nghip ca sinh vin 84 3.8. Kt qu phng vn su mt s trng hp 94 3.9. Mt s yu t c bn tc ng n mc thch ng ngh nghip ca

sinh vin 97

KT LUN V KIN NGH 106 1. Kt lun 106 2. Kin ngh 107 TI LIU THAM KHO 110 PH LC 113

5

DANH MC NHNG CH VIT TT

TT Ch vit tt Ch vit y

1 CSP Cao ng s phm

2 TB im trung bnh

3 K, PTHT iu kin, phng tin hc tp

4 HSSV Hc sinh, sinh vin

5 KNNN K nng ngh nghip

6 KQHT Kt qu hc tp

7 MQH Mi quan h

8 NDHT Ni dung hc tp

9 PPHT Phng php hc tp

10 SD lch chun

11 TB Trung bnh

12 TTNN Tm th ngh nghip

13 THT Thi hc tp

14 T Thch ng

15 TNN Thch ng ngh nghip

6

DANH MC CC BNG

Bng 2.1: C cu khch th nghin cu

Bng 3.1: Cch tm hiu v ngnh hc ca sinh vin

Bng 3.2: S kin nh ca sinh vin trong la chn ngnh hc

Bng 3.3: nh gi ca sinh vin v cc khi kin thc

Bng 3.4: Tm trng ca sinh vin trong cc gi hc

Bng 3.5: Thi ca sinh vin i vi cc mn hc

Bng 3.6: Thch ng ca sinh vin vi khi lng kin thc ngnh hc

Bng 3.7: Cch lp k hoch v thc hin k hoch hc tp ca sinh vin

Bng 3.8: Cch ghi bi ca sinh vin trn lp

Bng 3.9: Cch tm kim ti liu hc tp ca sinh vin

Bng 3.10: Thch ng ca sinh vin vi k nng son v ging bi

Bng 3.11: Thch ng ca sinh vin vi k nng t cu hi

Bng 3.12: Thch ng ca sinh vin vi k nng kim tra, nh gi KQHT ca hc sinh

Bng 3.13: Thch ng ca sinh vin vi vic tham gia cc hot ng tp th

Bng 3.14: Thch ng ca sinh vin vi vic s dng cc phng tin hc tp

Bng 3.15: Thch ng ca sinh vin vi cc iu kin hc tp, sinh hot

Bng 3.16: Thch ng ca sinh vin vi cc mi quan h trng CSP

Bng 3.17: Thch ng ca sinh vin vi MQH bn b

Bng 3.18: Th hng cc ch s thch ng vi ngnh hc ca sinh vin

Bng 3.19: Mi quan h gia mc TNN v kt qu hc tp ca sinh vin

Bng 3.20: Mc thch ng ngh nghip ca sinh vin theo nm hc

Bng 3.21: Mc thch ng ngh nghip ca sinh vin theo vng min

Bng 3.22: Mi quan h gia thi hc tp v mc TNN

7

DANH MC CC BIU

Biu 3.1: Mc TNN th hin tm th ngh nghip

Biu 3.2: Mc thch ng ca sinh vin vi ni dung hc tp

Biu 3.3: Mc thch ng ca sinh vin vi phng php hc tp

Biu 3.4: Mc thch ng ca sinh vin vi vic rn luyn cc KNNN

Biu 3.5: Mc thch ng ca sinh vin vi K, PTHT

Biu 3.6: Mc thch ng ca sinh vin vi cc MQH trng CSP

Biu 3.7: Mc thch ng vi ngnh hc ca sinh vin

Biu 3.8: Mi quan h gia mc TNN v KQHT ca sinh vin

Biu 3.9: Mc TNN ca sinh vin theo nm hc

Biu 3.10: Mc TNN ca sinh vin theo vng, min

8

M U

1. L do chn ti

Bc vo th k 21, vi xu th ton cu ho v hi nhp quc t, cht

lng ngun nhn lc l li th cnh tranh gia cc quc gia v l ng lc

ch y m bo s pht trin bn vng ca mi nc. Do , nhu cu cp

thit ca tt c cc quc gia l phi khng ngng nng cao cht lng ngun

nhn lc, m trch nhim trc ht thuc v gio dc o to, c bit l

gio dc i hc, cao ng. Trong nhng nm gn y, gio dc nc ta mc

d c nhiu c gng v t c mt s kt qu bc u, nhng cht

lng v hiu qu gio dc vn cn thp so vi yu cu pht trin ca t

nc. Phn ln hc sinh, sinh vin ra trng hn ch v nng lc thc hnh,

kh nng t duy sng to, iu ny phn no ni ln kh nng thch ng ngh

nghip (TNN) ca sinh vin cn hn ch.

Qu trnh TNN phi c thc hin lin tc t trng ph thng, trong

sut thi gian sinh vin hc tp trng cao ng, i hc v trong qu trnh

hnh ngh sau ny. Kh nng TNN gip sinh vin c th nhanh chng ho

nhp v thc hin hot ng ngh nghip c cht lng v hiu qu cao sau

khi ra trng.

Trng CSP Sn La l trung tm vn ho - gio dc ca tnh. Hn 40

xy dng v pht trin, nh trng o to hng ngn gio vin, p ng

nhu cu v i ng gio vin cho cc ngnh hc nh: Mm non, tiu hc v

THCS ca tnh Sn La. Tuy nhin, cht lng i ng gio vin cn c

nhng hn ch, bt cp. Mt trong cc nguyn nhn l s km thch ng

ca sinh vin vi ngnh hc trong qu trnh hc tp ti trng CSP, dn ti

tnh trng lng tng, thiu linh hot, hiu qu thp trong vic thc hin cc

hot ng dy hc v gio dc trng ph thng sau khi tt nghip.

Sinh vin ca trng CSP Sn La n t 11 huyn, th ca tnh vi

12 dn tc khc nhau, trong c x, bn thuc vng c bit kh khn. Sinh

vin cc dn tc thiu s chim t l ln trong tng s sinh vin ca trng.

9

Mt khc, s khc bit gia mi trng trung hc ph thng v mi trng

i hc v cao ng lm cho cc em gp phi khng t kh khn khi vo hc

trng cao ng. Vi mong mun lm r thc trng vn thch ng ca sinh

vin vi ngnh hc trong qu trnh hc tp trng CSP Sn La v xut

cc bin php gip sinh vin c kh nng thch ng tt hn vi ngnh hc

ang c o to, chng ti la chn nghin cu ti: " nh gi mc

thch ng ngh nghip ca sinh vin trng cao ng s phm Sn La".

2. Mc ch nghin cu

Lm r thc trng mc TNN ca sinh vin, trn c s xut

mt s gii php gip sinh vin c kh nng thch ng cao hn vi ngnh hc,

ngh nghip tng lai ca mnh.

3. i tng v phm vi nghin cu

3.1 i tng nghin cu

Mc thch ng ngh nghip ca sinh vin trng CSP Sn La.

3.2 Phm vi nghin cu

Trong ti ny chng ti ch tp trung nghin cu mc TNN ca

sinh vin cc chuyn ngnh s phm ca trng CSP Sn La gm 231 sinh

vin thuc 3 chuyn ngnh vi s lng c th nh sau:

- Ngnh CSP Ton-L: 85 SV

- Ngnh CSP Vn-S: 68 SV

- Ngnh CSP Mm non: 78 SV.

l nhng SV ang hc 3 kho: Nm th nht: 69 sinh vin, nm

th hai: 83 sinh vin, nm th ba: 79 sinh vin.

4. Gi thuyt nghin cu

Nhn chung mc TNN ca sinh vin trng CSP Sn La cn

thp. Mc TNN ca sinh vin tng quan thun vi KQHT ca sinh vin

v c s khc bit v mc TNN gia sinh vin cc kho hc v sinh vin

cc vng min khc nhau.

C nhiu yu t khc nhau nh hng n mc TNN ca sinh

vin, nhng trong yu t ch quan nh hng mnh nht l ng c,

10

thi hc tp ca sinh vin.

T gi thuyt nghin cu trn, chng ti c cc cu hi nghin cu sau:

- Liu nhng sinh vin c mc TNN cao c KQHT tt hn cc sinh

vin c mc TNN thp hay khng?

- Mc TNN ca sinh vin nm th ba c cao hn sinh vin nm th

nht v nm th hai hay khng?

- Liu nhng sinh vin sng khu vc thnh th c mc TNN cao

hn sinh vin sng khu vc nng thn v vng su, vng xa hay khng?

5. Nhim v nghin cu

5.1. Nghin cu l lun: Tng hp cc cng trnh nghin cu v thch

ng ni chung v thch ng ngh nghip ni ring t xy dng khi

nim cng c ca ti: Thch ng, ngh nghip, thch ng ngh nghip ca

sinh vin s phm.

5.2. Ch ra thc trng mc thch ng ngh nghip ca sinh vin cc

chuyn ngnh s phm trong qu trnh hc tp ti trng CSP Sn La.

5.3. Phn tch mt s yu t tc ng ch yu v nhng nguyn nhn

nh hng n mc TNN ca sinh vin.

5.4. xut nhng kin ngh nhm gip sinh vin cc ngnh CSP ni

ring v sinh vin ni chung thch ng tt hn vi ngh nghip tng lai ca mnh.

6. Phng php nghin cu

6.1. Phng php nghin cu l lun: Thu thp v phn tch cc ti liu l

lun c bn lin quan n vn TNN ca sinh vin. Trn c s , xc

nh r nhng ni dung ca vn c nghin cu, nhng ti liu xy

dng c s l lun ca ti.

6.2. Phng php iu tra bng bng hi: Tm hiu thc trng mc

TNN ca sinh vin chuyn ngnh s phm trng CSP Sn La.

6.3. Phng php phng vn su: Phng vn 20 sinh vin v 20 ging

vin hc tp v ging dy ti cc lp m ti nghin cu thu thp nhng

thng tin cn thit nhm lm r hn cc ni dung nghin cu trong ti.

6.4. Phng php nghin cu trng hp

11

Chn mt sinh vin c mc thch ng tt, mt sinh vin c mc

thch ng trung bnh v mt sinh vin c mc thch ng km nghin

cu su v m t qu trnh thch ng ca h trong qu trnh hc tp trng

cao ng.

6.5. Phng php chuyn gia: Tham kho kin ca mt s chuyn gia

v ang nghin cu v s thch ng ngh nghip ca sinh vin xc nh

cc biu hin v tiu ch nh gi mc TNN ca sinh vin.

6.6. Phng php nghin cu sn phm hot ng.

Trong nghin cu ny chng ti s dng kt qu hc tp nh l sn phm

ca hot ng hc tp v so snh kt qu ny vi mc TNN ca sinh vin.

6.7. Phng php thng k ton hc: X l cc kt qu nghin cu bng

phn mm SPSS 13.0

7. ngha khoa hc v thc tin ca ti nghin cu

7.1. ngha khoa hc: ti nghin cu thnh cng s gp phn vo

vic h thng ho cc ti liu, cc cng trnh nghin cu v vn thch ng

ngh nghip ca sinh vin ni chung v mc TNN ca sinh vin s phm

ni ring, qua lm r c s l lun ca vn nghin cu ny. Mt khc,

ti gp phn vo vic xy dng h thng cc ch s nh gi mc

TNN ca sinh vin.

7.2. ngha thc tin: Trn c s kho st mc TNN ca sinh

vin trong qu trnh hc tp trng cao ng s phm Sn La, a ra cc

ch s nh gi c th, r rng lm r thc trng ca vn ny. T , tm

ra nhng nguyn nhn, hn ch v xut cc gii php ph hp nhm nng

cao mc TNN ca sinh vin, gip sinh vin nhanh chng ho nhp vi

hot ng ngh nghip sau khi ra trng, p ng vi yu cu ca c s tuyn

dng v x hi.

12

CHNG 1: C S L LUN

1.1. Tng quan vn nghin cu

Vn TNN ni chung v thch ng ca sinh vin trong mi trng

cao ng, i hc ni ring t lu c quan tm nghin cu trn th gii

v Vit Nam. Cc nghin cu v lnh vc ny thng tp trung vo gii quyt

vn khi nim thch ng v nhng vn l lun c lin quan. Cc tc gi

cng tp trung nghin cu thch ng vi ngh nghip v hc tp ca sinh vin

trong qu trnh hc tp trng cao ng, i hc v sau khi ra trng.

1.1.1. Lch s nghin cu vn trn th gii

Cc nghin cu v s thch ng ca sinh vin i hc, cao ng c

cc nh Tm l hc nc ngoi quan tm t nhng nm 60 ca th k 20

Nm 1968, mt s tc gi ngi Nga nh N.D.Carsev, L.N. Khadecva

v K.D. Pavlov nu ra cc tiu chun sinh l ca s thch ng ngh nghip,

trong h nghin cu kh su sc c s sinh l ca s thch ng hc

sinh vi ch hc tp v rn luyn trong nh trng. Nhng phn ng sinh

l, nhng bin i ca cc h s tng quan c bit l h tun hon v h

thn kinh c tc gi quan tm v ch ra nhng bin i c th.

Nm 1969, E.A. Ermoleava nghin cu "c im thch ng x hi v

ngh nghip sinh vin tt nghip trng s phm". Tc gi a ra

khi nim "thch ng l qu trnh thch nghi ca ngi lao ng trong tp th

nht nh" v a ra ch s cho s thch ng ngh nghip ca sinh vin

tt nghip trng s phm.

Nm 1971, X.A. Kughen v O.N. Nhicandov nghin cu s thch ng

vi hot ng lao ng ca cc k s tr. Cc tc gi ny a ra nhiu mc

thch ng khc nhau.

Nm 1972, D.A. Andreeva phn tch kh su sc khi nim thch ng.

Tc gi nu ln s khc nhau c bn gia thch ng v thch nghi sinh hc,

c bit b s dng nguyn tc hot ng theo quan im tm l hc hin

13

i nghin cu vn thch ng. Theo b, thch ng l s thch nghi c

bit ca c nhn vi iu kin,hon cnh mi, l s thm nhp vo nhng

iu kin mi mt cch khng gng p. T tc gi a ra nh ngha v

thch ng: " l mt qu trnh to ra mt ch hot ng ti u c mc ch

ca nhn cch, tc l con ngi va thch nghi vi iu kin mi, va phi

ch ng thm nhp vo nhng iu kin xy dng mt ch hot

ng mi, ph hp v p ng nhng yu cu ca iu kin mi".

Ngoi ra, trong cun "Con ngi v x hi ", D.A. Andreeva so snh

khi nim " thch ng v x hi ho". B cho rng, hai khi nim ny c s

khc bit v ni dung: thch ng phn nh qu trnh thch nghi c bit ca

con ngi. Thch ng nhn mnh vai tr tch cc ca ch th vi mi trng

mi. Cn "x hi ho", v c bn phn nh s tc ng ca x hi ti c nhn.

A.S. Serbacov v A.B. Mudric nghin cu "s thch ng ngh nghip

ca ngi thy gio" v nu ln quan nim chung v s thch ng ca

ngi thy gio. Nhng yu t ch quan v khch quan c nh hng n

hiu qu ca s thch ng ".

Nm 1980, trong tp ch "Nhng vn tm l hc" s 4, A.A. Krintreva

trnh by nhng nghin cu ca mnh v nhng c im tm l ca s

thch ng i vi sn xut nhng hc sinh mi ra trng cc trng trung

cp k thut chuyn nghip v trng ph thng trung hc. Tc gi cho rng:

thch ng l qu trnh lm quen vi sn xut, l qu trnh gia nhp dn vo sn

xut. A.A. Krintreva cng a ra mt s ch s c trng ca s thch ng ngh

nghip l:

- S thch ng nhanh chng nm vng chuyn ngnh sn xut, cc

chun mc k thut.

- S pht trin tay ngh.

- V tr x hi trong tp th.

- S hi lng i vi cng vic v v th ca mnh trong tp th.

Nm 1925, Harvey Carr cho rng hc tp l mt cng c quan trng

c con ngi s dng thch nghi vi mi trng, ngh nghip. ng

14

tp trung nghin cu hnh vi thch nghi.Theo ng, hnh vi thch nghi gm 3

thnh phn: 1/ Mt ng lc dng nh mt kch thch cho hnh vi (v d: i,

kht); 2/ Mt khung cnh mi trng hay hon cnh m sinh vt trong ;

3/ Mt phn ng tho mn ng lc kia (v d: n, ung).

Nm 1971, V.I. Alaudie v A.L. Meseracov, trn c s nghin cu qu

trnh hnh thnh hot ng hc tp ca cc sinh vin thuc khoa Tm l hc -

i hc tng hp Maxcva i n kt lun: Vic thch ng ca sinh vin

i hc vi hot ng hc tp thc cht l kh nng t chc qu trnh pht

trin ca ngi hc, tip cn c vi h thng tri thc v kinh nghim lch

s x hi. Nh vy, thch ng y c hiu l kh nng t t chc hc tp

ca ngi hc.

Nm 1986, A.V. Petrovxki v cc ng nghip nghin cu v vn

thch ng hc tp ca sinh vin. ng cho rng thch ng hc tp ca sinh vin

l mt qu trnh phc tp, din ra nhiu mt nh: 1/ Thch nghi vi h thng

hc tp mi; 2/ Thch nghi vi ch lm vic v ngh ngi; 3/ Thch nghi

vi cc mi quan h mi.

Nm 1990, B.P. Allen (M) tip cn vn thch ng hc tp ca

sinh vin thng qua h thng cc tc ng hnh thnh cc k nng hc tp

trng i hc. Theo tc gi ny, iu kin c bn ca s thch ng hc tp

ca sinh vin l hnh thnh h cc nhm k nng: 1/K nng s dng qu

thi gian c nhn; 2/ K nng hnh thnh cc hnh ng hc tp v cc phm

cht khc (nh tm th, s la chn cc hnh thc, ni dung hc tp); 3/ K

nng lm ch cc cm xc tiu cc; 4/ K nng ch ng luyn tp v hnh

thnh cc thi quen hnh vi mang tnh ngh nghip. Theo cch hiu ny, s

thch ng (hay khng thch ng) ca sinh vin c gii thch ch yu do sinh

vin c (hay thiu) mt s k nng no , m t ch n kha cnh t chc

trong h thng gio dc ca nh trng i hc.

1.1.2. Lch s nghin cu vn Vit Nam

Vit Nam c mt s nghin cu bc u v nhng vn c th

ca s thch ng hc ng ca sinh vin i hc.

15

Nm 1981, tc gi Bi Ngc Dung trong ti lun vn thc s "Bc

u tm hiu s thch ng ngh nghip ca gio vin tm l gio dc" a

ra mt s tiu ch nh gi kh nng thch ng ngh nghip ca gio vin

tm l - gio dc.

Nguyn Ngc Bch (1982), khoa Tm l - gio dc trng i hc s

phm H Ni c ti nghin cu mang tn: "Thch ng hc ng ca sinh

vin s phm".

Nguyn Th Trang (1982), trng i hc s phm H Ni "Bc u

tm hiu s thch ng hc tp ca sinh vin khoa Tm l - gio dc".

Hong Trn Don (1983), lun vn thc s "S thch ng vi hot ng

hc tp ca sinh vin khoa Vn v Ton trng i hc s phm H Ni I".

Phm Th Ngn (1986), Lun vn tt nghip c nhn "Tm hiu s thch ng

hc tp n sinh nm th nht trng i hc Khoa hc x hi v Nhn vn".

Trnh Ngc Tn (1986) vi ti "Bc u tm hiu kt qu ca mt s

bin php nng cao tc thch ng hc tp ca sinh vin nm th nht".

L Th Hng (1998) vi lun vn thc s Tm l hc "Nghin cu s

thch ng vi hot ng hc tp sinh vin nm th nht trng CSP

Thanh Ho".

Mnh Tn vi lun n PTS: "S thch ng ca sinh vin i vi hc

tp v rn luyn ca hc vin cc trng s quan qun i".

Nm 2003, Trung tm nghin cu v Ph n tin hnh nghin cu

ti "Nghin cu s T ca sinh vin nm th nht i hc Quc gia H Ni

vi mi trng i hc" do PGS.TS. Trn Th Minh c l ch nhim ti.

V Mng o (2006) vi lun vn thc s Tm l hc " S thch ng

vi hot ng hc tp ca sinh vin khoa Cng tc x hi v pht trin cng

ng trng i hc Lt"

Dng Th Nga (2007), vi lun vn thc s "Hnh thnh kh nng thch

ng ngh cho sinh vin CSP qua ging dy hc phn: Tm l hc la tui

v tm l hc s phm"

Nhn chung, cc nghin cu trong nc v nc ngoi tp trung vo

16

nghin cu thch ng ca sinh vin vi hot ng hc tp, vi mi trng i

hc v s TNN ca sinh vin tt nghip i hc. Vn TNN ca sinh

vin trng CSP Sn La cha c lm r trong bt k cng trnh nghin

cu no. V vy, chng ti nghin cu ti ny vi mong mun lm r thc

trng TNN ca sinh vin trong trng, qua tm ra cc bin php gip h

thch ng tt hn vi chuyn ngnh c o to.

1.2 Mt s khi nim c bn ca ti

1.2.1 Khi nim thch ng

1.2.1.1 Mt s l thuyt v s thch ng tm l

*) Thuyt Tm L hc hnh vi v vn thch ng

Tm l hc hnh vi do J.Watson khi sng vi lun im c bn: Tm

l hc ch thc phi ly hnh vi lm i tng nghin cu ch khng phi l

thc. Theo quan im nhng ngi thuc dng phi ny, v nguyn tc, cc

quy lut v c ch thch ng ngi ging ng vt, ch khc l mi trng

sng ca con ngi c thm mt s yu t mi nh ngn ng v cc quy tc

x hi. S thch ng ngi c c ch v quy lut phc tp hn nhng khng

c s khc bit v cht so vi ng vt. Do , khi nghin cu s thch ng

ca con ngi vn phi gi li nhng khi nim c bn ca tin ho sinh hc:

thch nghi vi mi trng v sng cn, lin kt v phn ho cc chc nng

ca chng, kinh nghim loi v c th S thch ng ca con ngi ch

phc tp hn ca ng vt v mt s lng [7].

Tha k quan im ca cc nh Tm l hc ng vt, J. Watson cho rng

tn ti, c nhn c mt h thng hnh vi, ng x c c l do hc tp.

Trong tng hnh vi c th c c s l cc kinh nghim, hnh vi c v ng

lc l s thch ng. l qu trnh c nhn hc c nhng hnh vi mi cho

php n gii quyt nhng yu cu, nhng i hi ca cuc sng. S km thch

ng l khng hc c hoc hnh vi hc c khng p ng c yu cu

ca mi trng. Vic hc tp c J. Watson xem xt di gc hnh thnh

kinh nghim v hnh vi c th (tp nhim) Vi l lun hnh vi, ng coi con

ngi l mt c th sng vi mt h thng k xo c hc p ng vi

17

nhng i hi ca mi trng xung quanh [7].

Sau ny l thuyt Hnh vi cn c mt xu hng pht trin khc l tm l

hc hnh vi nhn thc m tiu biu l W. Mischel. Trng phi ny ch trng

vai tr nhn thc ca con ngi trong qu trnh thch ng. ng nhn nhn

hnh vi thch ng mt cch y ton din hn. Cng vi vic ch n vai

tr ca yu t bn trong, W. Mischel pht hin ra tnh tch cc ca ch th

thch ng.

Mc d cha vch ra c bn cht ch thc ca s thch ng tm l

ngi, nhng ch ngha hnh vi c nhng ng gp nht nh vo vic gii

quyt vn ny.

*) Tm l hc nhn vn v vn thch ng

i din tm l hc Nhn vn l A. Maslow. Ngc li vi ch ngha

Hnh vi, trng phi ny ly nhn cch l i tng nghin cu, xem nhn

cch l mt hin tng ch c ngi, l mt h thng m nhng trn vn v

t th hin. l nng lc bc l tim nng sng to, tin vo bn thn v

tng lai. ng lc thc s ca hnh vi thch ng l nhu cu hng thin, v

tha, v x hi. Thch ng l nhng ng x tch cc ca c nhn vi t cch l

ch th vi th gii xung quanh v vi chnh mnh.

A. Maslow coi thch ng l s th hin c nhng ci vn c ca c

nhn trong nhng iu kin sng nht nh. S khng thch ng chnh l s

khng c t th hin, s to ra xung t v nh hng ti s pht trin nhn

cch. Tin to ra s thch ng l mt h thng nhu cu ca nhn cch,

c sp xp theo th bc m cao nht l nhu cu t th hin - mt nhu cu

bm sinh nhng c tnh cht nhn vn, ch xut hin khi cc nhu cu bc thp

c tho mn [35]. Mc d khng ph nhn vai tr ca ci v thc, bn nng

(ca Phn tm hc) hay qu trnh hc tp (ca ch ngha Hnh vi), nhng A.

Maslow c quan nim khc v yu t quy nh s thch ng. Theo ng, nhu

cu "t th hin" mong mun pht trin ht mc kh nng vn c ca bn

thn v nng lc la chn mt cch c thc nhng mc tiu hnh ng ca

nhn cch l yu t quyt nh s thch ng ca con ngi.

18

Tm l hc Nhn vn coi trng tnh tch cc la chn v phm cht t

nh gi ca nhn cch trong quan h c nhn - x hi. iu ny c ngha

quan trng trong vic xy dng bin php tc ng n s thch ng tm l

ni chung v s thch ng vi ngh nghip ni ring. l t tng tin b

ca dng phi ny.

*) Tm l hc Nhn thc v vn thch ng

i din trng phi ny l J. Piaget. Trong cuc sng con ngi, theo

J.Piaget c hai loi hot ng gn lin vi nhau: Hot ng tm l v hot

ng sinh hc. Trong , hot ng tm l c ngun gc sinh hc. C th ch

tn ti v pht trin trong mi tng tc gia c th v mi trng t to

ra s cn bng gia c th v mi trng, v cui cng c th thch ng vi

mi trng [19, 24]. Theo tc gi, thch ng c 3 cp :

- Thch ng sinh hc (thch ng vt cht) lm cho c th bng xng

bng tht tn ti v pht trin c th nhn thc trc tip qua cc gic quan.

- Thch ng tm l (thch ng chc nng) c ngun gc sinh hc.

- Thch ng tr tu: Theo J. Piaget, tr tu khng phi l ci c ngay t

u khi a tr mi sinh. N l kt qu ca s tng tc gia c th v mi

trng. Trong qu trnh tng tc gia c th v mi trng, con ngi to ra

tr tu ca mnh. Mi ngi tng tc nh th no th tr tu c hnh thnh

v pht trin theo hng . Tuy nhin, J. Piaget lun khng nh, tr tu c

ngun gc sinh hc, ci sinh hc n tng tc vi mi trng to nn s cn

bng, thch ng. Tr tu l sn phm ca qu trnh thch nghi ca c th vi

mi trng.

J. Piaget c nhng ng gp quan trng vo l lun v s thch ng

tm l con ngi v c ch pht trin ca thch ng nhn thc, v nhng

yu t nh hng n n. Tuy nhin, J. Piaget nhn nhn s pht trin tm

l di gc thch nghi sinh hc, ng ch yu ch ti mt hnh thc ca

s thch ng m cha quan tm ng mc n bn cht, ni dung x hi - lch

s ca s thch ng tm l ngi. ng nh gi qu cao yu t thnh thc

trong s thch ng v s thch ng din ra nh th no ch cha coi trng vn

19

lm th no pht trin s thch ng tr em cng nh cc giai on la

tui khc.

*) Phn tm hc v vn thch ng

Phn tm hc l do S. Freud (ngi o) khi xng. Xut pht t cch

nhn sinh vt hc i vi nhn cch, cho rng nhn cch l mt cu trc tng

th trn vn vi 3 thnh t "ci n" (Id), "ci ti" (ego) v "ci siu ti"

(superego) c vai tr v chc nng khc nhau i vi i sng con ngi.

Theo S.Freud, hnh vi sng ca con ngi c hnh thc cn bn v c thc

y bi bn nng, m quyt nh l bn nng tnh dc v bn nng xm chim

Tuy nhin, ci bn nng ny lun b cm on bi ci x hi (ci siu ti).

tn ti, con ngi phi t c s cn bng, s hi ho gia hai ci i

lp "ci n" v "ci siu ti" - chnh l s thch ng. S thch ng l s

tho mn hp l cc bn nng tnh dc trong nhng iu kin x hi nht

nh. S pht trin "ci ti" nhn cch l kt qu ca s thch ng qua cc giai

on khc nhau ca i sng c th. L thuyt Phn tm c in ca S. Freud

xut pht t quan im sinh vt lun nn khng pht hin c bn cht x

hi - lch s ca s thch ng con ngi.

Sau ny, nhng ngi k tc S. Freud xy dng nn trng phi Phn

tm hin i nh: C. Jung, E. Fromm v E. Erikson. Cc ng cho rng S.

Freud qu cao "ci n", ci bn nng trong hnh vi con ngi. Theo h,

"ci ti" c vai tr quan trng trong s thch ng c nhn,l ch th ca hnh

vi ch khng ch l phng thc tho mn "ci n". Khc vi S. Freud, cc

nh Phn tm hc hin i coi trng vai tr cua quan h x hi i vi cc

hnh vi thch ng ca c nhn. E. Fromm cho rng: "Cn phi xem xt hnh

vi thch ng ca c nhn t tnh cht x hi ca mi trng". E. Erikson th

nhn mnh thm "s thch ng tm l l s thit lp cc quan h x hi ca c

nhn vi nhng ngi xung quanh"[34].

ng dng l thuyt Phn tm c v mi, cc nh tm thn hc theo

S.Freud ch ti gii thch bn cht v c ch ca s thch ng tm l.Con

ngi khng phi l mt ngoi l sinh hc. Ngay t khi mi lt lng, a b

20

nhn ra l n i lp vi cc i hi do x hi t ra, ng thi cng l sn

phm ca nhng i hi . S ln ln ca a tr va l qu trnh thch nghi

v mt sinh hc, va l thch ng v mt tm l. V d in hnh l mt a

tr i tho mn cn i bng phng thc b sa m. Sau , ngi ln

(m) bt n phi n cc thc n vi phng thc m n cha c. u tin n

chng li v khng ph hp. Sau , s trng thnh v c th cho php n n

c thc n c. Mt khc, m n i hi n phi n nhng thc n mi ny.

Vi a b, m l hnh thi c trng ca x hi i vi n, ng x mi ca

tr (n) l kt qu ca s thch nghi v thch ng sng cn v pht trin an

ton. Theo , qu trnh hnh thnh v pht trin ca tr em l mt qu trnh

xy ra cc thch ng v thch nghi hnh thnh nhng ng x mi, gip n

x l thch hp mu thun gia ci c vi nhng yu cu, i hi ca mi

trng v tho mn nhu cu bn thn. Nhn cch l tng th tt c cc ng x

ca c nhn. Thch ng ca con ngi l kh nng duy tr quan h gia c

nhn vi mi trng sng ca mnh, c xc nh bng mc tho mn

cc nhu cu c bn v c th chp nhn c v mt x hi ca h thng ng

x ca ngi . V vy, thc cht qu trnh hnh thnh nhn cch l qu trnh

c nhn thch ng vi x hi.

ng lc ca s thch ng l "lo hi" bn nng ca c nhn trc cc

tnh hung mi l, ci m con ngi thng xuyn gp phi v "lo hi" l ci

khng th loi tr. Vn l con ngi thng xuyn phi i ph vi "lo

hi" bng s thch nghi v thch ng c hnh vi ph hp v tnh hung.

c chng, bn cnh s thch nghi, c nhn phi c s thch ng m thc

cht l s i ph vi tnh hung bng cc phng thc tm l khc nhau

gm c: Phng chiu, chuyn dch, huyn tng, thoi lui, n trnh, thng

hoa Nh cc phng thc ny, con ngi gim nh lo hi, to th cn bng

ng vi mi trng v to ra s hi ho trong quan h gia bn thn vi

ngi khc. Mi hnh vi ng x c th ca c nhn trc mt tnh hung

mi l kt qu tng ho ca cuc sng v tho mn cc nhu cu ca chnh

mnh. S khng thch ng s to ra nhng stress v l cn nguyn ca a s

21

cc trng hp bnh l tm cn.

Mc d cha gii thch c bn cht s thch ng ca con ngi, Phn

tm hc cha ng nhng im hp l cn c ch v mt l lun v thc

tin ca vn . l vai tr ca v thc, bn nng xung t tm l trong qu

trnh thch ng, hu qu ca vic thch ng v cch thc gii to hu qu ny.

*) Tm l hc Mc xt v vn thch ng

Cng vi vic ph phn cch tip cn sai lm trn, tm l hc Mc-xt

gii quyt vn theo mt hng hon ton khc. Mt mt, tha nhn con

ngi phi thch nghi vi mi trng sng nh l mt sinh vt "v con ngi

l mt tn ti t nhin, nn ng nhin n khng th ng ngoi s tc ng

ca mi trng". Mt khc, khng nh con ngi l mt thc th x hi nn

"phi t vn " mt cch khc: khi ni v con ngi, tc l vn quan h

"ngi x hi" tr thnh vn ch yu, th ci g l ni dung mi ca vn

"c th - mi trng".

L.X. Vgtxki ch r "Qu trnh mt a tr bnh thng n nhp nn

vn minh thng thng nht vi cc qu trnh c th chn mui. Hai bnh

din pht trin - t nhin v vn ho - nhp vo nhau to nn mt s hnh

thnh thng nht x hi - sinh vt ca nhn cch tr" [8, tr.131]. T quan

nim v s thng nht bin chng ca hai mt t nhin v vn ho trong s

pht trin ca tr em, L.X.Vgtxki a ra mt t tng mi v bn cht

s thch nghi ca con ngi. ng khng nh: "Con ngi c mt hnh thc

thch nghi mi v y l c ch cn bng ch yu ca c th vi mi trng,

dng thc hnh vi ny ny sinh trn c s cc tin sinh vt nht nh,

nhng vt ra ngoi phm tr sinh vt, to nn mt h thng hnh vi c

cht lng khc v theo mt t chc mi". L.X. Vgtxki gi dng thc hnh

vi chuyn bit ngi ny l "hnh vi cp cao" [8, tr.130]. H thng hnh vi

cp cao ny khc bit v cht lng so vi hnh vi sinh vt. Trc ht l cc

kch thch to ra chng. Khc vi cc ng vt khc, con ngi t to ra cc

kch thch tc ng vo bn thn mnh. Hn th na, con ngi cn dng cc

kch thch t to ny lm ch hnh vi ca chnh mnh: "Con ngi t kim

22

sot hnh vi ca chnh mnh bng cc kch thch - phng tin t to"[8,

tr.134]. Cc kch thch - phng tin c L.X. Vgtxki coi l cha kho

gii quyt bn cht vn thch ng tm l ngi; l vn c tnh nguyn

tc phn bit phng thc thch ng ng vt v ngi. Theo ng, thch ng

theo nguyn tc tn hiu (phn x c iu kin) l loi thch ng chung cho c

ngi v ng vt. Nhng ngi, y khng phi l phng thc thch ng

ng vai tr ch o. Phng thc thch ng ng vai tr ch o ngi c

nguyn tc khc hn, khng c ng vt, l nguyn tc du hiu. Qu

trnh tn hiu ho phn nh cc mi quan h t nhin m bo cho c th p

ng kch thch ca mi trng. vic du hiu ho cho php con ngi c kh

nng to ra mt loi cn bng mi vi mi trng - bin i chnh mi trng

v bin i hnh vi ca chnh mnh vi t cch l mt ch th tch cc. Du

hiu l cng c tm l ch th iu chnh hnh vi. Du hiu cng nh cng

c vt cht c hnh thnh trong lch s loi ngi. Cng vi du hiu,

"cuc sng x hi to ra tt yu buc hnh vi c th phi tun th cc yu cu

x hi"[8, tr.138]. l loi hnh vi c th c quy nh bi x hi. c

chng, c nhn cn phi lnh hi t x hi. Mt khc, iu khin nhng

hnh vi ny cn c nhng nguyn tc chuyn bit ngi, l nguyn tc t

kch thch v lm ch bn thn. Nguyn tc ny c c c nhn cng nh

s chuyn ho t tc ng x hi bn ngoi thnh tc ng x hi bn trong

con ngi. L.X. Vgtxki vit: "Mi chc nng trong pht trin vn ho ca

tr xut hin trn v i hai ln, trong hai bnh din - lc u trong bnh din

x hi ri sau trong bnh din tm l, lc u gia con ngi vi con

ngi, ri sau bn thn tr, tc l c s chuyn ho t ngoi vo trong, dn

dn thay i cu trc v chc nng" [8, tr.156]. Vi vic pht hin ra dng

thc cp cao ca hnh vi ngi, c ch ca s hnh thnh v iu khin n

c nhn. L.X. Vgtxki thy s khc bit c bn ca s thch ng tm l -

x hi ngi v s thch nghi sinh hc ng vt. Theo , s thch ng

ca tr em trong mi trng x hi l mt qu trnh kp. Mt mt tr hnh

thnh cc dng thc cp cao ca hnh vi, mt khc, hnh thnh cc chc nng

23

tm l cp cao tr thnh ch th ca cc hnh vi . C hai mt ca qu

trnh ny u c thc hin bng c ch lnh hi nn vn ho - x hi.

Nhng t tng ng n, bin chng ca L.X.Vgtxki c cc nh tm

l hc X vit k tha, pht trin v c th ho. Quan im ca ng cng l

kim ch nam cho vic gii quyt cc vn l lun v thc tin ca lun vn ny.

Xut pht t nhg lun im c bn ca tm l hc Mc- xt c khi

xng bi L.X. Vgtxki, A.N. Leonchiep phn tch s khc bit c bn

gia s pht trin con ngi vi s thch nghi ca c th sinh hc v ni dung

v c ch. ng vit "Phi nhn mnh ring v s khc bit gia qu trnh y

(tip thu, lnh hi) vi qu trnh c th thch nghi vi mi trng t nhin, v

gn nh mi ngi chp nhn rng, c th em khi nim thch nghi, cn

bng vi mi trng dng nguyn vn vo cho s pht trin c th ngi.

Nhng dng khi nim y vo cho ngi m khng c s phn tch cn thit,

th ch lm lu m s pht trin thc s ca ngi" [9, tr.94]. A.N. Leonchiep

ch r "S khc bit c bn gia cc qu trnh thch nghi theo ng ngha ca

n v cc qu trnh lnh hi, tip thu l ch qu trnh thch nghi sinh vt l

qu trnh thay i cc thuc tnh ca loi v nng lc, hnh vi ca c th. Qu

trnh lnh hi hay tip thu th khc. l qu trnh mang li kt qu: c th ti

to li c nhng nng lc v chc nng ngi hnh thnh trong qu trnh

lch s" [9, tr.95]. "Nhng nng lc v chc nng hnh thnh con ngi

trong qu trnh y l cc cu to tm l mi. i vi nhng cu to ny, cc

c ch v qu trnh bm sinh, di truyn ch l iu kin cn thit bn trong

(tin ) gip cho cc cu to tm l mi c th xut hin" [9, tr.96]. ng

tha nhn: "S pht trin ca con ngi cng mang tnh cht mi trng (tc

l ph thuc vo nhng iu kin bn ngoi), nhng khc vi tin ho ng

vt, s pht trin ca con ngi khng phi l qu trnh thch nghi hiu theo

ngha ca t ny" [9, tr.99]. Nh vy, bn cht v ni dung s thch ng ca

ngi v s thch nghi sinh vt c s khc bit v cht. A.N.Leonchiep cng

vch ra s khc bit v c ch ca s hnh thnh hnh vi ng vt v ngi.

ng vt, hnh vi c hnh thnh bi kinh nghim loi v c th, trong s

24

hnh thnh kinh nghim c th l em hnh vi loi thch nghi vi nhng yu

t bin ng ca mi trng bn ngoi. Cn ngi, hnh vi c hnh thnh

bng c ch lnh hi kinh nghim x hi - lch s. Tt nhin, c ch lnh hi

kinh nghim x hi - lch s quan h cht ch vi c ch kinh nghim c th.

Vi vic vch ra s khc bit v cht gia thch nghi sinh vt vi thch

ng x hi - tm l ca con ngi, A.N. Leonchiep t nn mng cho vic

nghin cu vn ny v c phng din l lun v thc tin.

Qu trnh thch ng tm l ca con ngi gn lin vi qu trnh hnh

thnh nhn cch. S hnh thnh nhn cch chnh l qu trnh hnh thnh hai

mt ch th ca thch ng tm l. Nh nhn cch, s thch ng tm l tr

thnh mt qu trnh tch cc. Trong , con ngi khng ch p ng tc

ng ca mi trng m cn ci tin n mt cch tch cc. Tuy nhin, s

thch ng khng ng nht vi s hnh thnh nhn cch. l qu trnh

tng tc bin chng gia nhn cch v mi trng x hi m c hai pha u

c s thay i tr nn ph hp vi nhau, c bit l pha nhn cch. V vy

s hnh thnh nhn cch v mc ca n khng tt yu quyt nh mc

thch ng ca c nhn. Nhng s khng c s thch ng nu khng c s hnh

thnh nhn cch trnh nht nh. V vy, c nhng ngi c nhn cch

cao nhng khng thch ng c trong nhng mi trng x hi nht nh

hay ngi ngi c nhn cch mang bn cht x hi ny nhng c th thch

ng vi mi trng x hi c bn cht khc.

Sau ny mt s nh tm l hc Mc xt tip tc nghin cu vn ny,

tiu biu nh: E.A.Ermolaeva, A.I.Serbacov, A.V.Mudric, D.A.Antreeva,

E.A.Golomstooc

E.A.Ermolaeva nh ngha v a ra nhng ch s c trng cho s

thch ng ngh nghip gm: 1/ Nhng ch s khch quan: cht lng lao

ng, trnh ngh nghip, mc k lut, a v x hi; 2/ Nhng ch s

ch quan: Mc hi lng v cng vic, iu kin trong cng vic. B cn

ch ra c thi im m s thch ng xut hin, l: "Khi lm quen vi

iu kin mi ko theo nhng s tiu tn sc lc nht nh". Mc d ch

25

nghin cu lnh vc thch ng lao ng, nhng kin ca E.A. Ermolaeva

gp phn lm sng t thm l lun v s thch ng, nht l vn ch s ca

s thch ng ngh nghip [15,tr.47]

D.A. Andreeva phn bit r cc khi nim thch ng v thch nghi sinh

hc. B nhn mnh hai khi nim ny gn ngha nhng cn ch phn bit

chng. Nu em khi nim thch ng vi ngha thch nghi sinh hc vo gii

thch cc hin tng x hi th d nhin s sai lm v thch nghi sinh hc ch

s ng ho ca c th i vi nhng tc ng t bn ngoi v l s xy dng

li trng thi ca c th do nhng tc ng tn ti trong iu kin mi

trng thay i, cn thch ng tm l ngi c ngha khc v cht. Cn

hiu "thch ng" l s thch nghi c bit ca c nhn vi iu kin sng mi,

l s thm nhp ca n vo iu kin mt cch khng gng p. B ch r:

"S thch ng ca con ngi phi lm sao gp phn cho con ngi thot khi

s ph thuc c tnh cht n l, trc tip vo trng thi c th mnh v khi

vng t hm trc tip ca c th [16, tr.47]. D.A. Andreeva cho rng: "C th

xem thch ng l mt qu trnh xy dng ch hot ng ti u v c mc

ch ca nhn cch"[15, tr.47]. Nh vy ta thy, b phn bit r thch ng

tm l ngi v thch nghi sinh hc, a khi nim thch ng thot khi lp

trng thch nghi sinh hc, xem xt n di gc hot ng v t n hon

ton vo a ht ca tm l hc ngi.

Tm li, bng cch tip cn khoa hc v vn thch ng, cc nh tm l

hc Mc xt ch ra c bn cht hot ng, ni dung x hi - lch s, tnh

tch cc v cc ch s ca hin tng thch ng con ngi. Theo ngha ,

l lun tm l hc Mc xt v bn cht hot ng ca s thch ng tm l l

c s l lun v phng php lun c bn ca chng ti khi tip cn, nghin

cu vn thch ng ngh nghip ca sinh vin.

1.2.1.2 nh ngha khi nim thch ng

Trc ht, cn phn bit khi nim thch ng vi khi nim thch nghi.

Trong cc khoa hc ni chung hai khi nim ny nhiu khi hay c s dng

ng nht vi nhau.

26

Trong t in Ting Vit ca trung tm t in ngn ng (1997), thch

nghi c hiu l: c nhng bin i nht nh cho ph hp vi hon cnh

mi. Thch ng c 2 ngha: 1/ Nh thch nghi; 2/ l c nhng thay i cho

ph hp vi yu cu, iu kin mi [24].

Trong t in Ting Vit [29], khi nim "thch nghi" c gii thch l

"c nhng bin i nht nh cho ph hp vi hon cnh mi, mi trng

mi", cn "thch ng" l "nhng thay i cho ph hp vi cc iu kin mi,

yu cu mi. Hoc trong t in Ting Vit thng dng th khi nim "thch

nghi l quen dn, ph hp vi iu kin mi nh s bin i, iu chnh nht

nh", cn "thch ng l ph hp vi iu kin mi nh nhng thay i, iu

chnh nht nh" [32].

Trong t in Tm l hc ca Vin Tm l hc do V Dng ch bin,

thch nghi x hi l: 1/ qu trnh thch nghi tch cc ca c nhn vi nhng

iu kin ca mi trng x hi mi; 2/ kt qu ca qu trnh trn [4].

Trong t in Tm l, thch ng v thch nghi c dng trong mt mc,

l: : bc u l iu chnh nhng phn ng sinh l (thch nghi vi nhit

cao hay thp, mi trng kh hay m), sau l thay i cch ng x, y l

thch nghi tm l" [29].

"Thch nghi x hi l kh nng mt c nhn tip nhn cc gi tr ca mt

x hi, ho nhp c vo x hi y. Khng thch nghi biu hin qua nhng

hnh vi "gn d", tri vi tp tc, sng ngoi "ra", c th dn n hnh ng

phm php" [29].

Theo PGS.TS. Trn Th Minh c, "Thch ng l mt qu trnh ho

nhp tch cc vi hon cnh c vn , qua c nhn t c s trng

thnh v mt tm l" [6].

Ho nhp tch cc: l s ch ng thay i bn thn v ci to hon

cnh trong s hi ho nht nh. C nhn pht hin vn , phn tch vn ,

lin h kinh nghim bn thn v tm cch thay i bn thn, ci to hon cnh

cho ph hp vi bn thn.

Hon cnh c vn : Tnh hung, s kin xut hin khng nm trong

27

kinh nghim ca c nhn c nh hng n cuc sng ca c nhn, buc c

nhn phi huy ng tim nng ca bn thn gii quyt chng.

S trng thnh v mt tm l-x hi: L s thoi mi bn trong ca mi

c nhn, s pht trin hi ho v lm ch trong cc mi quan h x hi.

Trong ti ny, thut ng "thch ng" c s dng nh mt thut ng

ca Tm l hc, hiu theo ngha thch nghi tm l - x hi (thch ng) mang

c trng ngi. Thch nghi tm l l s "thch nghi bn trong", thch nghi x

hi l s "thch nghi bn ngoi". [6, tr.29]

S thch ng tm l ca con ngi hnh thnh thng qua hot ng v

giao tip, di s tc ng ca cc yu t bn trong: trnh pht trin, lch

s c th, vn kinh nghim, nhu cu, ng c v nhng yu t bn ngoi:

loi hot ng v giao tip, nhng iu kin sng m c nhn tham gia. Thch

ng l qu trnh din ra s iu chnh ni dung v phng thc hot ng v

giao tip ca c nhn ph hp vi iu kin mi trng x hi v hot

ng mi nhm tn ti v pht trin.

S thch ng l qu trnh bin i trong i sng tm l v h thng

hnh vi c nhn. Thch ng l mt cu trc c quan h bin chng gm 2

thnh t c bn: 1/ hnh thnh c nhng phng thc hnh vi thch hp,

p ng c yu cu, i hi ca iu kin sng v hot ng mi, nh l

phng tin ca s thch ng. 2/ hnh thnh nhng cu to tm l mi to nn

tnh ch th ca hnh vi, ng x thch ng. Nh n, con ngi nh hng,

iu khin, iu chnh cc hnh vi, ng x lnh hi p ng, thm ch tc

ng ci bin chnh mi trng sng. Hai yu t ny gn b cht ch to

nn s thch ng ca con ngi, nh chng m con ngi iu chnh c h

thng hnh vi hin c hoc hnh thnh c h thng hnh vi mi ph hp. V

vy, mc ph hp ca hnh vi ng x c nhn vi iu kin sng v hot

ng mi l tiu ch khch quan nh gi mc thch ng tm l. Ch c

th nghin cu mt cch khch quan mt tm l ca s thch ng thng qua

h thng hnh vi thch ng ca c nhn trong cc tnh hung nht nh ca

cuc sng v hot ng.

28

S thch ng xut hin do tc ng ca nhng iu kin sng v hot

ng mi. Vi h thng ng x hin c khng p ng c nhng yu cu

ca iu kin mi l ng lc ca qu trnh ny. Tuy nhin, con ngi khng

th ng m to ra s thch ng ca mnh vi t cch l ch th tch cc.

S thch ng bt u thi im con ngi lm quen vi iu kin sng

v hot ng mi v kt thc s hnh thnh c h thng ng x ph hp

m bo cho c nhn hot ng v giao tip c hiu qu. V vy, cc ng x

c trng ph hp vi yu cu, iu kin sng mi v kt qu hnh ng c

nhn l ch s khch quan, c bn nh gi trnh thch ng c nhn. Cc

ng x, hnh vi c nhn trong cc tnh hung ca hot ng v mi trng

sng mi l phng tin con ngi p ng nhng yu cu, i hi ca

chng. Nh , c nhn cn bng c quan h vi nhng iu kin sng mi.

Trnh p ng ca c nhn vi tnh hung th hin trnh lnh hi phng

tin sng v hot ng cng nh trnh lm ch chng ca c nhn . [15]

C ch thch ng l s lnh hi nhng kinh nghim x hi - lch s theo

nguyn tc chuyn t ngoi vo trong hnh thnh nhng cu to tm l mi

cho php c nhn c nhng hnh vi, ng x p ng c i hi ca

iu kin sng v hot ng mi. [15]

S thch ng tm l c vai tr rt to ln i vi con ngi. N l iu

kin cn thit m bo s cn bng ca con ngi vi mi trng x hi,

cho s thnh cng trong iu kin sng v hot ng mi. Mt khc, nhng

ng x thch hp l c s v biu hin ca nhng phm cht nhn cch mi.

thch ng, c nhn phi hnh thnh c nhng cu to tm l mi. V

vy, thch ng nh l iu kin ca s pht trin v hon thin nhn cch,

m bo cho nhn cch p ng c nhng yu cu ca cuc sng v hot

ng thay i. Vic c nhn khng thch ng vi nhng i hi ca iu kin

sng v hot ng mi s lm cho anh ta hot ng km hiu qu, khng pht

trin tm l v khng ho nhp c cuc sng x hi. Thch ng l l iu

kin ca vic tip thu hot ng mi, pht trin tm l c nhn trong iu kin

cuc sng thay i.

29

Tm li, Thch ng, di gc tm l hc, l mt qu trnh con ngi

lun tch cc, ch ng ho nhp, lnh hi cc iu kin, cc yu cu, phng

thc mi ca hot ng nhm t c mc ch ca hot ng ra.

Thng qua , ch th ca hot ng lin tc pht trin v hon thin v mt

nhn cch, p ng c nhng yu cu ca x hi.

1.2.2 Khi nim ngh nghip

Ngh nghip l cng vic chuyn mn theo s trng hoc theo s phn

cng ca x hi [32]

Ngh nghip l mt lnh vc hot ng lao ng m trong , nh c

o to, con ngi c c nhng tri thc, nhng k nng lm ra cc loi

sn phm vt cht hay tinh thn no , p ng oc nhng nhu cu x hi.

Vit nam trong nhng nm gn y, do s chuyn ho ca nn kinh t

t c ch k hoch ho tp trung sang c ch th trng, nn gy ra nhng

bin i su sc trong c cu ngh nghip ca x hi. Ngh nghip trong x

hi khng phi l mt ci g n nh, cng nhc. Cc ngh trong x hi lun

trng thi bin ng do s pht trin ca khoa hc v cng ngh. c s

thnh t trong ngh, con ngi phi chn cho mnh mt ngh ph hp

l mt cng vic kh kh khn khi s lng ngh ngy cng tng.

cp ti vic chn c ngh ph hp, trc ht ta phi lm r c

khi nim ph hp ngh. S ph hp ngh c xem l s ho hp, s n

khp, s tng xng trong cp "Con ngi - Ngh nghip", c th hn, l s

tng ng gia nhng phm cht, c im tm - sinh l ca con ngi vi

nhng yu cu c th ca cng vic trong ngh i vi ngi lao ng. Ni

nh vy ta s thy ngay rng, s ph hp ngh c nhiu mc . Thng

thng ngi ta chia thnh 4 mc sau y:

1/ Khng ph hp: S khng ph hp c nhiu nguyn nhn nh trng

thi sc kho, thiu nng lc chuyn mn hoc b d tt.

2/ Ph hp mt phn: mc ny, nhiu phm cht, nhiu c im

tm - sinh l ca ngi lao ng khng p ng c ht nhng yu cu do

ngh nghip t ra. Nu ch ph hp mt phn th con ngi rt kh tr thnh

30

mt chuyn gia gii trong ngh.

3/ Ph hp phn ln: Trong trng hp ny, nhng phm cht c nhn

p ng c hu ht cc yu cu c bn ca ngh hoc nhm ngh. Mc

ph hp phn ln thng th hin rt r hng th i vi cng vic ca

ngh, ham thch v c nng lc gii quyt nhiu hot ng k thut trong

ngh. C c s ph hp phn ln ny, con ngi s thun li trong phn

u tr thnh ngi lao ng c tay ngh cao hoc d c c nhng thng

tin ngh nghip so vi nhng ngi t ph hp vi ngh hn.

4/ Ph hp hon ton: t ti mc ny, ta thy con ngi p ng

c tt c nhng yu cu c bn do ngh t ra. Trong hot ng ngh

nghip, ngi lao ng c nng sut cao, th hin r xu hng hot ng v

l tng ngh nghip.

c th la chn c ngh nghip vi cc mc "ph hp phn

ln" v "ph hp hon ton" l mt cng vic rt kh khn. S la chn ny

ph thuc vo nhiu yu t nh: S nhn thc ng n v ngh nghip v

la chn ngh nghip; s hiu bit v "th gii ngh nghip" trong x hi hin

nay; c bit l cng tc hng nghip.

1.2.3 Thch ng ngh nghip

TNN l qu trnh thch ng ca ngi lao ng vi cc iu kin bn

ngoi v bn trong ca qu trnh lao ng. Trong X hi hc v Tm l hc

ngi ta chia thnh thch ng x hi v TNN. Trong , TNN l vn

thu ht c nhiu s quan tm ca cc nh qun l, cc nh tuyn dng.

Chnh TNN l cng c gii quyt vn nng sut v cht lng cng

vic ngi lao ng.

TNN l qu trnh thch ng hai mt. Mt mt l s thch ng ca ngi

lao ng vi v th ngh nghip mi ca mnh, vi cc iu kin, i hi ca

mi trng k thut, vi bn thn hot ng ngh nghip; mt khc, l s

thch ng ca h vi nhng c trng nhn cch ca ngh nghip. Vic t

c trng thi thch ng, thng qua khng ch hot ng ngh nghip c

hiu qu, m cn to iu kin pht trin ngh nghip v nhn cch ca ngi

31

lao ng, c coi l kt qu ca qu trnh thch nghi hp l. Bn cnh ,

qu trnh TNN khng ch c coi nh l s thch ng ca con ngi vi

ngh nghip m cn l qu trnh t pht trin c nhn.

Qu trnh TNN bt u din ra trong trng hc, sau tip tc trong

qu trnh o to ngh v cui cng l qu trnh hot ng ngh nghip ca

con ngi. C th chia ra 3 giai on quan h v tng h ln nhau v s

thch ng ngh:

1) Giai on trc khi vo i hc, cao ng: Lin quan ti nh hng

ngh nghip trong qu trnh hc tp cc trng ph thng. (y l giai

on lm quen vi th gii ngh nghip, xc nh lnh vc ngh nghip tng

lai, xut hin ng c, xu hng, phm cht nhn cch, nhng tin i vi

ngh la chn).

2) Giai on hc i hc, cao ng: y l giai on o to ngh

nghip, hnh thnh v iu chnh nh hng ngh nghip, pht trin k nng,

k xo ngh, nhng phm cht nhn cch cn thit i vi ngh, hnh thnh

v pht trin t thc ngh nghip

3) Giai on sau khi tt nghip i hc, cao ng: L giai on thc hin

hot ng ngh nghip. Trong giai on ny, cc cn b tr thch ng vi

iu kin lao ng, tp th, v th x hi mi, tc l din ra "s thm nhp"

ngh nghip v nhn cch vo hot ng lao ng, hin thc ho cc tim

nng nhn cch v ngh nghip ca ngi cn b.

Nh vy, theo chng ti TNN l qu trnh c nhn tm hiu v ngh v

cc yu cu ca ngh, hnh thnh nhng nng lc v phm cht nhn cch

cn thit i vi ngh, "thm nhp" ngh nghip v nhn cch vo hot ng

lao ng nhm hnh thnh, pht trin v hon thin nhn cch ph hp vi

ngh c o to.

1.2.4 Sinh vin s phm v ngh dy hc

1.2.4.1 Sinh vin s phm

Sinh vin: l ngi ang hc bc i hc, cao ng [32].

S phm: l khoa hc v ging dy v gio dc trong nh trng [29].

32

Sinh vin s phm: l ngi ang hc trong cc khoa s phm, trng

cao ng s phm hoc i hc s phm tr thnh gio vin thc hin

nhim v ging dy, gio dc trong nh trng v cc c s gio dc khc.

1.2.4.2 Ngh dy hc Dy hc: l dy vn ho theo chng trnh v quy nh ca ngnh gio

dc [32].

Ngh dy hc (lao ng s phm): l lnh vc hot ng lao ng trong

ngi gio vin thc hin cc nhim v ging dy, gio dc nhm thc

hin mc tiu gio dc.

Ngh dy hc l "Ngh cao qu vo bc nht trong cc ngh cao qu, l

ngh sng to vo bc nht trong cc ngh sng to v n sng to ra nhng

con ngi sng to" (C Th tng Phm Vn ng).

Vi v tr, vai tr nh vy, ngh dy hc l mt ngh sng to nhng rt

kh khn v phc tp th hin cc c im ngh nghip sau:

- Mc ch ca lao ng s phm: Theo iu 2 Lut Gio dc ca nc

Cng ho X hi Ch ngha Vit Nam: "Mc tiu gio dc l o to con

ngi Vit Nam pht trin ton din, c o c, tri thc, sc kho, thm m

v ngh nghip, trung thnh vi l tng c lp dn tc v ch ngha x hi,

hnh thnh v bi dng nhn cch, phm cht v nng lc ca cng dn, p

ng yu cu xy dng v bo v t quc" [17]. V vy, mc ch ca lao ng

s phm phc v cho mc tiu .

- i tng ca lao ng s phm: i tng tc ng ca cc nh gio

rt c bit - l nhn cch ca hc sinh, l con ngi (ngi hc) khng

th ng m tri li c thc, tch cc, ch ng, sng to.

Theo K..Usinxki: "Mun gio dc con ngi v mi phng din th

trc ht phi hiu con ngi v mi phng din". Nh vy, mun t c

hiu qu cao trong cng tc ging dy, gio vin phi nghin cu nm chc

cc c im ca ngi hc, la chn nhng tc ng s phm mm do,

uyn chuyn, thch hp vi tng i tng, pht huy vai tr ch th gio dc

ca hc sinh, vai tr ch o ca mnh.

33

- Cng c ca lao ng s phm: Ngoi cc cng c lao ng thng

thng nh: gio n, sch gio khoa, bng en, phng tin k thut v

dng dy hc, gio vin cn c cng c lao ng rt c bit l nhn cch ca

chnh mnh. Nhn cch ca gio vin s pht huy tc dng mnh m khi gio

vin c uy tn cao, tc l phm cht v nng lc, c v ti ca gio vin c

sc thuyt phc ln i vi ngi hc.

A.I.Ghecxen tng ni: "Khng nhng tri thc ca gio vin m c

chnh nhn cch ca h cng nh hng su sc n th h tr". Do , gio

vin phi khng ngng hc tp, rn luyn nng cao trnh nghip v, cc

phm cht o c c nhn cch mu mc.

- Sn phm ca lao ng s phm: Lao ng s phm ca gio vin to

ra sn phm c bit, l nhn cch hc sinh. Do , nhn cch hc sinh th

hin cht lng ca lao ng s phm. S bng n ca cng ngh thng tin v

xu th ton cu ho i hi gio vin phi khng ngng bi dng, cp nht tri

thc, nng cao trnh nng cao cht lng dy hc v gio dc [12].

Nhng c im trn ca lao ng s phm mt mt lm cho lao ng s

phm c ngha cao qu, mt khc i hi ngi gio vin nhng phm

cht o c v nhng yu cu v nng lc s phm. C c nhng phm

cht v nng lc ph hp vi yu cu ca ngh th hin s thch ng i vi

ngh nghip .

1.3 Thch ng ngh nghip ca sinh vin s phm

1.3.1 Khi nim thch ng ngh nghip ca sinh vin s phm

TNN c ngha v cng quan trng trong qu trnh hnh thnh, pht

trin v hon thin nhn cch ca sinh vin s phm cng nh qu trnh hot

ng ngh nghip ca ngi gio vin sau ny. X hi lun vn ng v pht

trin, yu cu ca x hi, ca ngh nghip i vi ngi gio vin ngy cng

cao.V vy, qu trnh TNN phi c thc hin lin tc t trng ph

thng, trong sut qu trnh sinh vin hc tp cc trng s phm v trong

qu trnh hnh ngh sau khi tt nghip.

Trc ht, s hiu bit v ngh c vai tr rt ln trong qu trnh

34

TNN ca sinh vin. Sinh vin chn ngh s phm th sinh vin phi hiu

r cc yu cu ca ngh, yu cu ca x hi i vi ngh c hng hc

tp, rn luyn theo cc yu cu .

S TNN ca sinh vin s phm ph thuc nhiu vo tnh tch cc,

ch ng ca mi c nhn trong vic lnh hi ni dung hc tp, thch ng vi

phng php dy - hc, vi iu kin, phng tin hc tp, vi vic rn luyn

cc k nng ngh nghip v ho nhp vi cc mi quan h trong mi trng

sng, hc tp trng cao ng.

Nh vy, thch ng ngh nghip ca sinh vin s phm l qu trnh

sinh vin tch cc tm hiu v ngh dy hc, ch ng ho nhp vi cc iu

kin hc tp, ni dung v phng php hc tp; t gic rn luyn cc k nng

ngh nghip; bi dng lng yu ngh, yu tr nhm hnh thnh v pht trin

cc phm cht v nng lc cn thit ca ngi gio vin, p ng vi yu

cu ca ngnh gio dc, ca x hi hin nay.

1.3.2 Biu hin thch ng ngh nghip ca sinh vin s phm

TNN c th hin nhiu kha cnh khc nhau. Trong ti ny,

da trn phn tch c s l lun v vn thch ng v a ra cch hiu v

Thch ng ngh nghip ca sinh vin s phm. Chng ti nh gi mc

TNN ca sinh vin theo cc ch s sau y:

- Thch ng th hin tm th ngh nghip: Sinh vin tch cc tm hiu

v ngh, yu cu ca ngh, tnh yu, thi v hng th i vi ngh nghip.

- Thch ng vi ni dung hc tp trng CSP: sinh vin tch cc,

ch ng chim lnh ni dung kin thc cc mn hc

- Thch ng vi phng php hoc tp trng CSP: sinh vin hnh

thnh phng php hc tp (PPHT) ph hp vi bn thn, vi vic hc tp

trng cao ng

- Thch ng vi vic rn luyn k nng ngh nghip: sinh vin t gic,

tch cc rn luyn cc k nng ngh nghip (KNNN).

- Thch ng vi iu kin, phng tin hc tp: sinh vin khc phc

kh khn, s dng hiu qu cc iu kin c s vt cht, dng thit b dy

35

hc trong qu trnh hc tp

- Thch ng vi cc mi quan h trng CSP: sinh vin xy dng

mi quan h (MQH) thun li vi thy c, cn b cc phng ban v bn b

trong lp v trong trng.

Cch xc nh mc TNN ca sinh vin s c lm r mc 3.4

chng 3 ca bn bo co ny.

1.4 Mt s yu t nh hng n mc TNN ca sinh vin

Trong qu trnh hc tp trng CSP, mc TNN ca sinh vin

c th chu nh hng ca nhiu yu t khc nhau. Vi ti ny, chng ti

ch tp trung lm r mt s yu t c bn nh: ng c, THT ca sinh vin,

phng php ging dy ca ging vin v cc iu kin s phm khc.

1.4.1 ng c, thi hc tp ca sinh vin

Theo quan im Tm l hc, mi hot ng con ngi thc hin l do

c thc y bi ng c no . Mt hot ng c th c thc y bi

nhiu ng c. Trong , ng c no mnh, chim u th s thc y ngi

hc thc hin hot ng theo hng . Hot ng hc tp l mt trong

nhng hot ng c bn ca con ngi v n cng mang nhng c im v

cu trc chung nh cc dng hot ng khc. Hot ng hc tp c thc

y bi ng c hc tp. Hot ng hc tp ca sinh vin trng CSP Sn

La cng c thc y bi cc ng c khc nhau nh: c em hc tp v

mong mun tr thnh ngi gio vin gii, c em hc tp t kt qu cao

d tm vic lm sau khi ra trng, hoc theo mong mun ca cha m c

c mt cng vic n nhNu c thc y bi ng c hc tp ng

n th cc em hc tp tch cc t c kt qu cao vi kh nng ca

mnh. Ngc li, nu c thc y bi ng c hc tp khng ng n th

vic hc tp ca cc em thng mang tnh cht i ph, trung bnh ch

ngha khng phi thi li, c c tm bng kim vic lm

ng c hc tp ng n l ng c thc y sinh vin hc tp nhm

t c mc ch ca bn thn, ph hp vi mc tiu o to ca nh trng

v mc tiu gio dc x hi l sinh vin phi vn ln nm vng tri thc

36

ngh nghip tng lai, tch cc rn luyn cc phm cht v k nng cn thit

p ng yu cu ca ngh nghip v x hi.

Trong qu trnh hnh thnh ng c hc tp, mi SV thng nhn thc

c kh r mnh cn vn ln nm ly tri thc ngh nghip tng lai,

phi ng x ra sao trong mi quan h vi thy, vi bn v nhng ngi xung

quanh vic hc ca mnh mang li kt qu cao nht,... Song, trong cuc

sng thc, nhiu SV li khng lm c nhng iu m mnh nhn thc v

khng vt qua c nhng ham mun v thi quen hnh thnh t trc.

Nhng iu sinh vin nhn thc c phi c thc hin trong hot ng

hc tp hng ngy, th khi n mi tr thnh ng lc thc y sinh vin

hnh ng kin quyt vt qua nhng ham mun, nhng nhu cu v thi quen

ang cn tr h t ti kt qu cao trong hc tp. Khi ng c pht trin

mc cao sinh vin s vt qua c mi kh khn, tr ngi, mi lc cn xut

hin trong hc tp, vn ln t ti nhng mc tiu xc nh. Ngc li,

khi ng c pht trin mc thp sinh vin thng xuyn t ra b ng,

thiu ngh lc trong nhng hnh ng hc tp, do thng b d, khng

thc hin n cng nhng nhim v hc tp c mc kh khn cao.

ng c hc tp c th hin trong thi hc tp ca sinh vin. Ni

cch khc, THT ca sinh vin c quy nh bi ng c hc tp. Khi sinh

vin c ng c hc tp ng n, n s thc y sinh vin tch cc thc hin

hot ng hc tp ca mnh nh: t ra mc ch hc tp, t la chn cng

c, phng tin cn thit t mc ch , t xy dng k hoch thc hin

hnh ng ph hp vi nhng iu kin hin c v hon cnh c th ca

mnh; t iu khin mnh thc hin k hoch xy dng nhm t ti mc

ch; ng thi t kim tra nh gi qu trnh v kt qu hnh ng, lm cho

hc tp ca mnh ngy cng mang li hiu qu cao.

Tm li, ng c hc tp ng n gip cho sinh vin c thi tch

cc trong hc tp. Trong xu th pht trin ca thi i ngy nay, sinh vin

phi thc s lm ch qu trnh hc tp, bin qu trnh o to thnh qu trnh

t o to. Do , sinh vin cn iu chnh v hnh thnh ng c, thi hc

37

tp tch cc chun b tt hnh trang cho mnh trong qu trnh hc tp

trng cao ng gip sinh vin nhanh chng thch ng vi nhng yu cu ca

ngh dy hc sau khi ra trng.

1.4.2 Phng php ging dy ca ging vin

Dy v hc l hai mt ca qu trnh dy hc. Phng php hc ca sinh

vin lun gn b cht ch vi phng php dy ca ging vin. Trong nhng

thp k gn y, p ng nhu cu v nhn lc, hu ht cc quc gia trn

th gii u tin hnh mt cuc cch mng v phng php o to trong

gio dc, c bit l trong gio dc i hc, cao ng m trong , i mi

phng php dy v hc c v tr quan trng hng u. nc ta, cng c

nhiu hi tho, cc bi vit khoa hc v ch i mi phng php dy hc

cc bc hc ni chung v cc trng cao ng ni ring. Cc nh nghin

cu trong lnh vc ny khi ni ti vn i mi phng php dy hc i

hc, cao ng u cho rng n c nhng c im sau y:

- Chuyn t cch dy tri thc l ch yu sang dy cch hc, cch ginh

ly tri thc l ch yu;

- Pht huy cao thc trch nhim ca sinh vin i vi vic hc ca

mnh trc bn thn, gia nh, cng ng v x hi;

- ng vin s tham gia tch cc, ch ng, sng to ca sinh vin vo

qu trnh dy hc;

- Tn trng kin ca sinh vin, m bo c hi cho h tham gia trao

i, tranh lun vi thy v bn;

- Hnh thnh sinh vin nng lc t hc t mc thp n mc cao; to

c hi h c th t hc sut i, t cp nht kin thc sut i t pht

trin mt cch bn vng;

- Hnh thnh v pht trin sinh vin k nng giao tip, k nng x hi

v k nng sng ni chung trong mt x hi pht trin v mi mt, nhng

cng n cha nhng bin c kh lng.

lm c nh vy i hi s hp tc cht ch, nhp nhng gia

ging vin v sinh vin. Trong , ging vin vi t cch l ngi hng dn,

38

ch cho ngi hc nhng vic phi lm, con ng sinh vin phi i trong

sut qu trnh vn ti mc ch hc tp m h ra. Cn sinh vin, t

c kt qu hc tp cao hay khng ph thuc vo s c gng, bn b, huy

ng sc mnh ca chnh bn thn h trong qu trnh hc tp, ch ging vin

khng th lm thay h c

Tm li, phng php dy ca ging vin nh hng trc tip n

phng php hc ca sinh vin. Trong qu trnh dy hc, ging vin hng

dn sinh vin chim lnh tri thc mi nh th no, th cch hc ca h s c

hnh thnh theo hng . Nu ging vin truyn t kin thc mt chiu. th

sinh vin s hnh thnh cch hc th ng, da dm, thiu sng to. Ngc

li, nu ging vin thng xuyn s dng cc phng php dy hc hng

dn v kch thch sinh vin cch chim lnh tri thc, to iu kin cho sinh

vin suy ngh, thc hin t tm ra kt qu, tm ra cch gii quyt cc nhim v

hc tp, th dn dn s hnh thnh c sinh vin cch hc ch ng, nng

ng, tch cc v sng to. Trn c s s hnh thnh c sinh vin cch

hc ph hp vi bn thn, vi nhng yu cu, NDHT trng cao ng.

1.4.3. Cc iu kin s phm khc

Vi yu cu ngy cng cao ca x hi i vi cht lng ngun nhn

lc th yu t quyt nh s sng cn ca cc trng i hc, cao ng l cht

lng o to sinh vin. hot ng dy v hot ng hc c th din ra v

t c cht lng theo mc tiu o to th khng th thiu cc iu kin s

phm nh: i ng ging vin, hc liu, hc c, ging ng, phng th

nghim, k tc x, c s thc hnh. Trong hot ng thc tin ca trng

cao ng, nhng iu kin s phm tc ng thng nht v ng b n cht

lng o to sinh vin. C th ni rng, cc iu kin s phm c nh hng

rt ln n mc thch ng ca sinh vin vi hot ng hc tp, vi ngnh

hc trong qu trnh hc tp trng cao ng.

Phn 2.3.2 nhn mnh nh hng trc tip phng php dy ca

ging vin n phng php hc ca sinh vin. i vi sinh vin ngnh s

phm, tm gng mu mc v mi mt, s tn ty trong cng vic v s tin

39

b ca sinh vin, s hiu bit su rng cc tri thc trong lnh vc chuyn mn

v nghip v ca ging vin c tc ng mnh m thc y sinh vin vt

qua kh khn trong hc tp, khng ngng vn ln t hon thin mnh. ng

thi, nhn cch mu mc ca ging vin cng l phng tin tuyn truyn,

bi dng lng yu ngh hu hiu cho sinh vin trong qu trnh hc tp

trng s phm. V vy, chm lo xy dng i ng ging vin v mi mt,

nhm to ra mt trong nhng iu kin s phm quan trng nht, phi c

coi l nhim v chin lc hng u ca trng cao ng.

Sch, ti liu tham kho, dng, phng tin hc tp v cc iu kin

c s vt cht khc cng l nhng iu kin s phm quan trng ca hot

ng dy v hc. Chng trnh hc tp trng cao ng i hi sinh vin,

ngoi cc gi hc trn lp, phi t hc, t nghin cu qua ti liu, sch bo,

c thc hnh hiu su v m rng kin thc mn hc. i vi sinh vin

s phm, vic ging vin s dng dng, phng tin dy hc khng ch

lm tng hng th cho sinh vin trong gi hc, nng cao hiu qu dy hc m

cn hnh thnh sinh vin thc, k nng s dng phng tin dy hc

sinh vin c th s dng v hng dn cho hc sinh ph thng sau ny. Ngoi

ra, iu kin sinh hot ca sinh vin cng c nh hng nht nh n vic

hc tp ca sinh vin. Khi sinh vin c ni n, n nh, ph hp vi iu

kin, hon cnh ca mnh gip cho sinh vin yn tm, tp trung vo hc tp

v tham gia vo cc hot ng tp th. Vi iu kin hin nay, k tc x cc

trng cao ng cha th p ng nhu cu ch cho sinh vin. Tuy nhin,

vic t chc v qun l trong k tc x cc nh trng cn c nhng bt cp

l mt trong nhng nguyn nhn lm cho khng t sinh vin khng mun

trong k tc x. Vi nhng iu kin hin c, trng cao ng cn t chc v

qun l tt c s vt cht phc v tt hn cho vic sinh hot, cho hot ng

vn ho - th thao, vui chi gii tr ca sinh vin.

Chng trnh o to ca trng CSP khng th tch ri cc ni

dung, hot ng ngh nghip trng ph thng. Do , vic a sinh vin

i thc hnh, thc tp trng ph thng l cch tt nht sinh vin vn

40

dng nhng tri thc tip thu trng cao ng v l iu kin thun li

sinh vin rn luyn k nng ngh nghip. Thc hnh, thc tp trng ph

thng l c hi sinh vin tip cn, thm nhp vi cng vic ca ngi gio

vin, gip sinh vin nhanh chng ho nhp v thch ng vi hot ng dy

hc, gio dc trng ph thng sau khi tt nghip. Qu trnh thc tp ti cc

trng ph thng s lm xut hin h nhng ng c hc tp mi, bi

dng cho h lng yu ngh, yu tr, thi thc h n lc ch vt qua mi

kh khn trong hc tp nhm t v trang cho mnh nhng kin thc, k nng

sc p ng nhng yu cu ca hot ng ngh nghip sau khi ra trng.

V vy, cc trng ph thng vi nhng iu kin p ng yu cu, ni dung

thc hnh, thc tp l nhng iu kin s phm cc k quan trng gp phn

quyt nh cht lng o to ca trng CSP.

Tm li, cc iu kin s phm l yu t quan trng, quyt nh cht

lng o to ca trng CSP ni chung v kt qu hc tp ca sinh vin

ni ring. y cng l yu t tc ng mnh m n mc TNN ca sinh

vin trong qu trnh hc tp trng CSP. Tuy nhin, c c cc iu

kin s phm ng b, cht lng cao p ng yu cu o to ca nh

trng, yu cu ca x hi l mt cng vic ht sc kh khn v ph thuc

vo nhiu yu t. y cng l mt thch thc rt ln i hi s n lc phn

u khng ch ca cc trng cao ng, ca ngnh gio dc m phi c s

phi hp cht ch, nhp nhng ca tt c cc lc lng x hi.

Nh vy, vic phn tch v lm r cc khi nim, cc l thuyt lin

quan lm c s l lun nh hng t chc nghin cu, phn tch v nh

gi kt qu thu c cc phn tip theo ca ti

41

CHNG 2: T CHC V PHNG PHP NGHIN CU

2.1 Mu nghin cu

2.1.1. Vi nt v trng Cao ng S phm Sn La

Trng Cao ng S phm Sn La tin thn l trng S phm Dn

tc Sn La, c thnh lp ngy 15/10/1963, n thng 12/2000 c nng

cp thnh trng Cao ng S phm Sn La theo Quyt nh s 5521/Q-

GD&T-TCCB ngy 13/12/2000 ca B trng B Gio dc v o to.

Trng c nng cp t trng Trung hc S phm Sn La v sp nhp

trng Trung cp Mm non v trng Bi dng Cn b qun l gio dc

ca tnh. Hn 40 nm xy dng, pht trin v trng thnh, trng CSP Sn

La o to, o to li v bi dng hng chc ngn cn b qun l, gio

vin mm non, tiu hc, trung hc s s cho tnh Sn La, mt s tnh ln cn

v cc tnh pha Bc nc Cng ho Dn ch Nhn dn Lo. Cc th h

HSSV tt nghip t trng CSP Sn la v ang c mt trn khp bn

lng ca tnh. Nhiu gng mt thuc cc th h HSSV ca trng trng

thnh v c nhng ng gp xut sc cho s nghip xy dng v pht trin

kinh t - x hi a phng. c bit, nh trng o to nhiu cn b,

gio vin l ngi dn tc thiu s v gp phn tch cc vo s nghip nng

cao dn tr cho c dn trn a bn.

V cng tc o to: Chc nng, nhim v ca trng CSP Sn La l

o to, bi dng cn b qun l, gio vin mm non, tiu hc v trung hc

c sNhng nm gn y, do s pht trin ca kinh t - x hi ca tnh nhu

cu ngun nhn lc cc ngnh, ngh ngoi s phm tng ng k. Do ,

trng tch cc phn u m cc ngnh hc mi, m rng c hi cho

ngi hc trong vic la chn ngnh ngh v tng cng cht lng ngun

nhn lc cung ng cho tnh Sn La v cc tnh pha Bc nc Cng ho Dn

ch Nhn dn Lo.

V Nghin cu khoa hc v chuyn giao cng ngh: Cng tc nghin

cu khoa hc ca nh trng pht trin tng i ton din, ch trng n

42

cht lng v ng dng vo thc tin. Trng to iu kin khuyn khch

ging vin, HSSV tham gia cc ti cp trng, cp tnh, cp B v cc d

n. Nhiu ti, sng kin c p dng c hiu qu vo cng tc o to,

qun l nh trng, vo s pht trin kinh t - x hi ca tnh.

V t chc b my v i ng cn b: Trng CSP Sn La hin c

224 cn b vin chc, trong 168 l ging vin; c 04 phng chc nng, 05

khoa o to, 02 t b mn trc thuc, 01 trung tm th vin, 01 ban qun l

khu ni tr, 01 ban qun l v khai thc khu gio dc th cht. Trng ang

ang thc hin nhim v o to vi 23 chuyn ngnh s phm v ngoi s

phm.

Tng s sinh vin chnh quy l 2313, ngoi ra trng cn c hc sinh

h trung cp v o to ngun. Sinh vin thuc cc chuyn ngnh s phm l

1175 sinh vin.

2.1.2. Mu nghin cu

Bng 2.1: C cu khch th nghin cu

Gii tnh Nm hc Vng, min Ngnh hc Tng

s Dn tc Nam N Nm I

Nm II

Nm III

Vng su

Nng thn

Thnh th

Ngnh Ton-L 85 57 59 26 25 30 30 39 38 8

Ngnh Vn-S 68 53 41 27 20 25 23 36 21 11

Ngnh Mm non 78 63 0 78 24 28 26 31 33 14

Tng s 231 173 100 131 69 83 79 106 92 33

Chng ti tin hnh iu tra trn nhm khch th l sinh vin thuc 3

chuyn ngnh: CSP Ton-L, CSP Vn-S v CSP Mm non. y l

nhng chuyn ngnh m trng c qu trnh o to lin tc ngay t khi

cn l trng trung hc s phm cho ti nay. S lng sinh vin v ang

c o to thuc cc chuyn ngnh ny cng chim t l kh ln so vi cc

chuyn ngnh o to khc. S liu v khch th nghin cu c trnh by

bng 2.1

43

2.2. Ni dung v tin trnh nghin cu

2.2.1. Ni dung nghin cu

Cn c vo c s l lun v thc tin ca ti nghin cu cng nh mc

ch, gii hn ca ti, chng ti tp trung nghin cu nhng vn sau:

- H thng ho nhng vn l lun c lin quan n vn TNN

ca sinh vin.

- Kho st thc trng v vn TNN ca sinh vin trng CSP Sn

La, mt s yu t c bn tc ng n s thch ng .

- xut mt s gii php nng cao mc TNN cho sinh vin trong

qu trnh hc tp trng CSP Sn La.

2.2.2. Tin trnh nghin cu

Cn c vo ni dung, tnh cht cng vic v thi gian tin hnh, chng

ti chia tin trnh nghin cu ti thnh 3 giai on ch yu sau:

2.2.2.1. Giai on nghin cu l lun

* Thi gian tin hnh: T thng 01/ 2008 n thng 10/2008

* Cc bc tin hnh

Bc 1: Xc nh vn nghin cu v xy dng cng nghin cu.

Bc 2: Sau khi cng nghin cu c thng qua, chng ti tin

hnh trin khai thc hin cc cng vic nh sau: Nghin cu, su tm, thu

thp, phn tch, h thng ho cc vn l lun c lin quan n vn

nghin cu xy dng c s l lun cho ti.

* Mc ch

- Tm hiu cc nghin cu ca nhng tc gi trong v ngoi nc v vn

thch ng ngh nghip. Trn c s phn tch, tng hp v nh gi tng

qut v nhng cng trnh nghin cu , a ra cc nhn xt v cc vn

cn tn ti ca n v xc nh hng nghin cu c th cho ti.

- Xy dng c s l lun cho ti, xc nh cc khi nim cng c v

cc thut ng c lin quan.

2.2.2.2. Giai on nghin cu thc tin

* Thi gian tin hnh: T thng 11/2008

44

Giai on ny bao gm nhiu nhng cng on khc nhau nh: Thit

k phiu iu tra, kho st th, iu tra chnh thc, tm cc trng hp in

hnh, phng vn, tr chuyn, quan st, phn tch v s l s liu mi cng

on c mc ch, phng php v ni dung nghin cu khc nhau.

Thit k phiu iu tra

- Thi gian tin hnh: Thng 11 nm 2008

- Mc ch: Hnh thnh s b cc tiu ch tm hiu mc thch ng

ngh nghip ca sinh vin.

- Xy dng ni dung phiu iu tra: y l mt trong nhng cng vic

kh khn nht v quan trng nht ca lun vn. Do tnh cht nh vy nn

chng ti tin hnh khai thc t cc ngun sau:

+ Tham kho kin ca gio vin hng dn lun vn v ca cc gio

vin c uy tn, c kinh nghim nghin cu khoa hc, c bit l nhng ngi

nghin cu v vn "thch ng ngh nghip"

+ Tm nhng ni dung t cc cng trnh nghin cu Vit Nam v

nc ngoi c lin quan n lun vn

+ Kho st thm d ti trng CSP Sn La

Tng hp cc vn trn chng ti xy dng mu phiu iu tra.

iu tra th

- Thi gian tin hnh: thng12/2008

- Mc ch: Kim tra kh, tin cy v gi tr ca bng hi, trn

c s tin hnh chnh sa cc cu hi cha t yu cu.

- Khch th iu tra th: 231 sinh vin hc cc nm th I, II, III cc

chuyn ngnh s phm trng CSP Sn La

- Phng php: iu tra bng bng hi

iu tra chnh thc

- Thi gian tin hnh: Thng 1,2 nm 2009

- Mc ch

+ Tm hiu thc trng mc TNN ca sinh vin trng CSP Sn La.

+ Tm hiu cc nguyn nhn ca thc trng v cc yu t tc ng n

45

mc TNN ca sinh vin.

Nghin cu trng hp

- Thi gian: Thng 5/2007

Sau khi x l s b cc kt qu thu thp c t vic iu tra chnh

thc chng ti tin hnh chn la, tm hiu nghin cu v cc trng hp in hnh.

- L do s dng phng php: Do khng c iu kin v thi gian

tin hnh nhng th nghim hay thc nghim khoa hc nn chng ti s dng

phng php nghin cu ny.

- Mc ch nghin cu: Tm ra nhng c liu ng tin cy gp phn

chng minh tnh ng n, khch quan ca vn nghin cu.

2.2.2.3. Giai on x l s liu v hon thin lun vn

Thi gian thc hin: t thng 6/2009 n thng 11/2009

Giai on gm cc cng vic nh: x l cc s liu thu c, vit nhp,

nh my, in n, chnh sa lun vn, vit bn tm tt, lm Powerpoint

2.3. Phng php nghin cu

2.3.1 Phng php nghin cu ti liu

Tm c, phn tch v khi qut cc ti liu, cc cng trnh c lin quan

n ti nghin cu. Qua xy dng c s l lun ca ti nghin cu.

2.3.2 Phng php iu tra bng bng hi

y l mt trong nhng phng php nghin cu ch yu ca ti

ny. Phng php iu tra bng bng hi c s dng thu thp thng tin

t sinh vin v ni dung nghin cu (ph lc 1).

- Bng hi gm 30 cu hi. Trong c cc loi cu hi:

+ Cu hi ng: a ra cc phng n tr li sn ngi c hi la chn

+ Cu hi m: cho ngi c hi t a ra quan im ca mnh v

vn nghin cu

+ Cu hi kt hp: Bao gm cc phng n tr li sn v phn cho

ngi c hi a ra kin ca mnh nhm thu thp thm thng tin.

- Trong bng hi, c nhng cu hi dng nh gi mc thch ng

theo cc ch s v c nhng cu hi dng gii thch l r thm ni dung

46

iu tra. C th chng ti chia nhm cu hi theo cc ch s nh sau:

+ Nhm cu hi iu tra TNN ca sinh vin th hin tm th ngh

nghip gm cc cu hi: 2, 4, 5.

+ Nhm cu hi iu tra thch ng ca sinh vin vi chng trnh, ni

dung hc tp trng cao ng gm cc cu hi: 7, 8, 9, 10.

+ Nhm cu hi iu tra thch ng ca sinh vin vi phng php hc

tp trng cao ng gm cc cu hi: 11, 13, 14.

+ Nhm cu hi iu tra thch ng ca sinh vin vi vic rn luyn cc

k nng ngh nghip gm cc cu hi: 20, 21, 22, 23.

+ Nhm cu hi iu tra thch ng ca sinh vin vi iu kin, phng

tin hc tp trng cao ng gm cc cu hi: 24, 25.

+ Nhm cu hi iu tra thch ng ca sinh vin vi cc mi quan h

trng cao ng gm cc cu hi: 26, 27.

Cc cu hi cn li dng gii thch cho cc ni dung iu tra.

2.3.3 Phng php phng vn su

Chng ti thc hin phng php ny bng cch trao i trc tip vi

20 sinh vin v 20 ging vin hc tp, ging dy v lm cng tc ch nhim

cc lp m chng ti tin hnh iu tra lm r hn mc thch ng,

nhng yu t nh hng n vic thch ng ca sinh vin vi ngnh hc

trong qu trnh hc tp trng CDSP Sn La (ph lc 2,3)

2.3.4 Phng php nghin cu trng hp

Chn mt sinh vin c mc thch ng cao, mt sinh vin c mc

thch ng trung bnh v mt sinh vin c mc thch ng thp lm

nghin cu su v m t qu trnh thch ng ca h t khi vo hc trng cao

ng. Qua thy c nhng thun li, kh khn ca sinh vin trong vic

thch ng vi ngnh hc.

2.3.5 Phng php chuyn gia: Qua vic trao i, gp g ly kin ca

mt s chuyn gia v ang nghin cu v s thch ng ngh nghip ca

sinh vin nhm xc nh cc biu hin v cc ch s nh gi mc TNN

ca sinh vin.

2.3.6 Phng php nghin cu sn phm hot ng

Thu thp KQHT ca sinh vin hc k I nm hc 2008 2009 v s

dng kt qu ny so snh vi mc TNN ca sinh vin.

2.3.8 Phng php thng k ton hc

Chng ti s dng phn mm SPSS 13.0 x l kt qu nghin cu.

Mt s cng thc c s dng x l, phn tch cc kt qu nghin cu.

Cng thc tnh Trung bnh cng:

n

XiX

n

i== 1

Trung bnh cng cho ta bit gi tr trung bnh, s tp trung ca cc gi

tr d liu

Cng thc tnh lch chun:

SD =

( )n

xxn

ii

=

1

2

lch chun l s o xc nh s phn tn ca cc gi tr d liu

Trong ti ny chng ti s dng cc cng thc trn xc nh s

tp trung hay phn tn ca cc im s thu c qua vic tr li cu hi ca

nhng sinh vin c nghin cu.

Cng thc tnh H s tng

quan Pearson (r):

r =

= == =

= ==n

i

n

iii

n

i

n

iii

n

i

n

iii

n

iii

yynxxn

yxyxn

1

2

1

2

1

2

1

2

1 11..

H s tng quan Pearson nhm ch r mc c lin h hay khng c

lin h ca 2 nhm i lng no theo kiu tuyn tnh. Trong ti ny, h

s tng quan c s dng lm r s lin h gia cc i lng nh:

- Mc TNN v cc ch s thch ng.

- Mc TNN v ng c, thi hc tp

47

48

- Mc TNN v kt qu hc tp ca sinh vin

2.4. Cc biu hin v cch nh gi mc TNN

2.4.1 Cch tnh im

Trong bng hi, c cu hi v tn sut (thng xuyn, thnh thong,

khng bao gi); c cu hi v mc hi lng (hi lng, t hi lng, khng

hi lng); hoc c cu v mc ng (ng, ng mt phn, khng

ng)Do , cu tr li ca sinh vin trong tt c cc cu hi u 3 mc

tng ng vi 3 mc im 2, 1 v 0. Ngoi ra, trong tng cu hi c

nhng item th hin mc thch ng tch cc v c item th hin mc

thch ng tiu cc.

Vi nhng item th hin mc thch ng tch cc, mi mc

c tnh im nh sau:

- Mc thng xuyn: 2 im

- Mc thnh thong: 1 im

- Mc khng bao gi: 0 im

Ngc li, vi nhng item th hin mc thch ng tiu cc mi

mc c tnh im nh sau:

- Mc thng xuyn: 0 im

- Mc thnh thong: 1 im

- Mc khng bao gi: 2 im

2.4.2 Cch xp loi

Nh phn c s l lun trnh by, TNN ca sinh vin c th nh

gi qua nhiu ch s. Trong ti, chng ti nh gi mc TNN ca sinh

vin trng CSP Sn La qua 6 ch s. im trung bnh mc TNN l

im trung bnh ca 6 ch s ny. Sau khi tnh c TB v lch chun

ca tng ch s v TB TNN chng ti nh gi TNN v thch ng theo

tng ch s ca sinh vin theo 3 mc : Cao, trung bnh v thp nh sau:

* Cc mc thch ng ngh nghip:

- Thch ng ngh nghip mc cao: 1.34 < TB 2.00

- Thch ng ngh nghip mc trung bnh: 0.67 < TB 1.34.

49

- Thch ng ngh nghip mc thp: 0 < TB 0.67.

* Mc thch ng th hin tm th ngh nghip

- Mc cao: 1.34 < TB 2.00. Sinh vin tch cc tm hiu v ngnh

hc v la chn ngnh hc ph hp, yu thch ngnh hc, kin nh vi s la

chn ca mnh tp trung vo vic hc tp trng cao ng.

- Mc trung bnh: 0.67 < TB 1.34. Sinh vin c s tm hiu v

ngnh hc, yu thch ngnh hc nhng cha thc s t tin vi s la chn ca

mnh.

- Mc thp: 0 < TB 0.67. Sinh vin khng tch cc tm hiu v

ngnh hc, la chn ngnh hc theo cm tnh hoc theo mun ca ngi

khc, khng yu thch ngnh hc, mun chuyn sang ngnh hc khc

* Cc mc thch ng vi ni dung hc tp

- Thch ng vi NDHT mc cao: 1.34 < TB 2.00. Sinh vin

nhn thc c vai tr quan trng ca cc mn hc trong chng trnh hc

tp; c kh nng v t tin trong vic chim lnh kin thc trong tng bi hc,

mn hc; c hng th v tch cc trong cc gi hc.

- Thch ng vi NDHT mc trung bnh: 0.67 < TB 1.34. Sinh

vin cha nhn thc y v vai tr quan trng ca cc mn hc trong

chng trnh hc tp; i khi cm thy khi lng kin thc qu nhiu v kh

khn trong vic chim lnh chng; cha tch cc v ch ng trong cc gi

hc

- Thch ng vi NDHT mc thp: 0 < TB 0.67. Sinh vin cn

cho rng c mn hc khng quan trng, khng cn thit; lun cm thy khi

lng kin thc qu nhiu, qu ti so vi kh nng ca mnh; thng c

tm trng khng hi lng v thiu t tin trong cc gi hc

* Cc mc thch ng vi phng php hc tp

- Thch ng vi PPHT mc cao: 1.34 < TB 2.00. Sinh vin

bit cch lp k hoch v t chc cng vic hc tp ca bn thn mt cch

hp l; thng xuyn thc hin ng cc ni dung cng vic xy dng

trong k hoch; bit cch ghi chp bi ging ca thy c mt cch khoa hc,

50

bit cch t hc, t nghin cu thng qua vic tm kim v c ti liu tham

kho m rng, cp nht cc thng tin phc v cho vic hc tp.

- Thch ng vi PPHT mc trung bnh: 0.67 < TB 1.34. Sinh

vin c lp k hoch hc tp nhng cha thng xuyn thc hin ng cc

ni dung trong k hoch; ghi chp bi y nhng cha khoa hc; cha tch

cc, cha thng xuyn tm kim v c sch, ti liu tham kho lin quan

n mn hc

- Thch ng vi PPHT mc thp: 0 < TB 0.67. Sinh vin

khng lp k hoch hc tp hoc cha bit cch lp k hoch hc tp st vi

thc t nn thng xuyn khng thc hin c; khng ghi bi hoc khng

bit cch ghi bi; Thng xuyn khng tm kim v t nghin cu ti liu lin

quan n mn hc.

* Cc mc thch ng vi vic rn luyn k nng ngh nghip

- Thch ng vi vic rn luyn cc KNNN mc cao: 1.34 < TB

2.00. Sinh vin tch cc nghin cu chng trnh, ti liu v tham kho kin

ca thy c son bi theo ng yu cu; t tin, ch ng thc hin bi

ging trong cc gi tp ging, trong cc t thc tp, kin tp; bit son v t

cu hi ph hp trong bi ging; nm vng nh gi kt qu hc tp ca hc

sinh; tch cc tham gia v ch ng trong vic t chc cc hot ng tp th

trong lp, trong trng.

- Thch ng vi vic rn luyn cc KNNN mc trung bnh: 0.67 <

TB 1.34. Sinh vin cha t tin trong vic son bi v thc hin bi ging

trong cc gi tp ging, kin tp, thc tp; son v t cu hi trong bi hc

i khi cha m bo yu cu; cha ch ng tham gia v t chc cc hot

ng tp th lp, trng.

- Thch ng vi vic rn luyn cc KNNN mc thp: 0 < TB

0.67. Sinh vin cha bit cc son bi; thng xuyn cm thy cng thng v

lng tng khi thc hin bi ging; cha bit son v t cu hi cho hc sinh

trong cc gi hc theo ng yu cu; khng tham gia hoc khng tch cc

tham gia cc hot ng tp th.

51

* Cc mc thch ng vi iu kin, phng tin hc tp

- Thch ng vi K, PTHT mc cao: 1.34 < TB 2.00. Sinh

vin bit s dng thnh tho cc dng, phng tin phc v vic hc tp

v rn luyn k nng ngh nghip; tch cc khc phc kh khn v c s vt

cht, iu kin sinh hot tp trung vo vic hc tp v rn luyn trng

CSP Sn La.

- Thch ng vi K, PTHT mc trung bnh: 0.67 < TB 1.34.

Sinh vin cn c kh khn trong vic s dng cc dng, phng tin hc

tp; cha hi lng v cha tch cc khc phc kh khn v iu kin c s vt

cht thc hin tt cc nhim v hc tp

- Thch ng vi K, PTHT mc thp: 0 < TB 0.67. Sinh vin

thng xuyn lng tng hoc khng bit s dng cc dng, phng tin

hc tp. khng hi lng v khng c thc khc phc kh khn v iu kin,

phng tin trong hc tp v sinh hot .

* Cc mc thch ng vi nhng mi quan h trng CSP

- Thch ng vi cc MQH mc cao: 1.34 < TB 2.00. Sinh vin

ch ng thit lp cc MQH tch cc vi bn b, thy c gio, cn b cc

phng ban ca nh trng hc hi, chia s, trao i kinh nghim gii

quyt nhng kh khn trong hc tp v cuc sng

- Thch ng vi cc MQH mc trung bnh: 0.67 < TB 1.34.

Sinh vin cha ch ng tham gia v to dng cc mi quan h tch cc

trong qu trnh hc tp trng CSP; khng thng xuyn trao i, chia x

vi thy c, bn b v cc vn hc tp v cuc sng

- Thch ng vi cc MQH mc thp: 0 < TB 0.67. MQH gia

cc sinh vin ny vi bn b, ging vin v cn b cc phng ban c nhng

khong cch, ro cn v nhng mu thun; khng c hoc t c s chia s

gip ln nhau trong hc tp v cuc sng.

Da vo cch xp loi ny v cc s liu thu thp c qua iu tra,

chng ti tin hnh phn tch v nh gi mc TNN ca sinh vin trng

CSP Sn La trong chng tip theo.

52

CHNG 3: KT QU NGHIN CU

3.1. Thch ng ngh nghip th hin tm th ngh nghip

Chuyn t mi trng trung hc vo cao ng, ngha l sinh vin

bc vo mt mi trng vi nhiu iu mi l v khng t kh khn: t cuc

sng gia nh vi s hng dn, ch bo gip ca cha m sang cuc sng

t lp trng cao ng; t cuc sng nng thn, bn lng vng su, vng xa

cc em bt u lm quen vi cuc sng ni thnh th. Hn na, vi NDHT,

phng php ging dy trng cao ng i hi sinh vin phi tch cc, ch

ng v sng to tm ra cho mnh PPHT ph hp; cc em phi bit cch giao

tip vi thy c gio, hp tc vi bn b hc hi, chia x kinh nghim hc

tp v cc vn trong cuc sng. C nh vy, cc em mi c th nhanh

chng ho nhp vi vic hc tp v cuc sng trng cao ng. Vi nhng

kh khn ban u trong bc chuyn t trng ph thng vo trng cao

ng nh vy th vic tm hiu v la chn cho mnh ngnh hc ph hp to

iu kin cho cc em yn tm, khc phc kh khn tp trung vo vic hc

tp v rn luyn. Chnh v vy, chng ti tin hnh iu tra cch tm hiu v

la chn ngnh s phm ca sinh vin trng CSP Sn La.

Bng 3.1: Cch tm hiu v ngnh hc ca sinh vin

Cc mc (%) TT Ni dung

ng ng 1 phn Khng ng

TB SD

1 Tm hiu k thng tin v ngnh hc qua bn b, thy c 44.2 44.6 11.3 1.33 0.67

2 Tm hiu thng tin trn cc phng tin thng tin: Tivi, sch bo 35.1 48.5 16.5 1.19 0.70

3 Tm hiu thng qua trung tm hng nghip 10.9 28.1 61.0 0.50 0.68

4 Nh s t vn ca b m 29.4 48.9 21.6 1.08 0.72

5 Gp nhng ngi trong ngnh s phm tm hiu v ngh 26.0 51.1 22.9 1.03 0.70

Kt qu trong bng 3.1 cho thy, cc em tm hiu v ngnh hc bng

nhiu cch khc nhau. S lng sinh vin tm hiu v ngnh hc qua bn b

53

v thy, c gio trng ph thng chim nhiu nht (TB = 1.33 v 88.8%

sinh vin cho l ng v ng mt phn). iu chng t rng, bn b,

thy c trng ph thng c nh hng ln nht n vic tm hiu v la

chn ngnh hc ca cc em. Tm hiu qua trung tm hng nghip c t

sinh vin la chn nht (TB = 0.50 v chim 61%). Theo chng ti, c th

mng li trung tm hng nghip ca tnh cn cha pht trin, trung tm

hng nghip mi ch c v hot ng thnh ph Sn La v mt vi huyn,

cn hu ht cc huyn, th ca tnh cha c trung tm hng nghip. Do ,

tc dng ca cc trung tm hng nghip i vi hc sinh cn hn ch. Tm

hiu v ngnh hc qua cc phng tin thng tin (TB = 1.19) v nh s

t vn ca cha m (TB = 1.08) cha c nhiu sinh vin la chn. Phn

ln sinh vin ca trng thuc dn tc thiu s v gia nh nng thn nn

cc phng tin thng tin cn thiu thn, c hi cp nht thng tin khng

nhiu; cha m cc em a s l nng dn, trnh vn ho thp nn kh nng

t vn ca cha m i vi vic chn ngnh hc cho cc em rt kh khn; bn

thn cc cng cha thc s tch cc trong vic tm hiu v ngnh hc ca

mnh. Vic tm gp nhng ngi trong ngnh s phm tm hiu v ngnh

hc ch nm mc trung bnh (TB = 1.03). Vi nhng iu kin nh vy,

cc trng ph thng cn pht huy u th ca mnh trong vic nh hng cho

cc em la chn ngh nghip tng lai ph hp.

Bng 3.2: S kin nh ca sinh vin trong la chn ngnh hc

Cc mc (%) TT Ni dung Vn chn

ngnh s phm

Phn vn

Khng chn ngnh s

phm

TB SD

1 Nu by gi c c hi chn li ngh bn s quyt nh nh th no?

62.3 23.8 13.9 1.48 0.73

Mc d chu s nh hng t nhiu pha khi s la chn ngnh hc cho

mnh nh: Gia nh, bn b , thy c gio v nhu cu ngun nhn lc ca a

phng, ca x hi, nhng mi em u c cch tm hiu v c s la chn

ring. C em t tin vi s la chn ca mnh, nhng cng cn nhng em vn

54

cha t tin, cha yn tm vi s la chn ngnh hc m mnh theo hc.

Kt qu nghin cu cho thy, a s sinh vin vn chn ngnh s

phm (TB = 1.48). L do vn chn ngnh s phm cc em nu ra kh

nhiu, tp trung vo cc l do sau: ngnh ny ph hp vi bn thn v hon

cnh gia nh, yu thch ngnh s phm, b m khng bit ch nn em s

c gng hc tr thnh c gio em ci ch v cho mi ngi, mun em

sc mnh phc v qu hng, c gio dc con em vng cao, qua t

thc tp em thy yu ngh hn, thy ngnh hc ph hp vi mnh hn (Phiu

s 31, 32, 41, 48, 50, 51), hoc chn ngh s phm v n ph hp vi vng

qu, l ngh m em tm huyt v ph hp vi mnh nht, yu thch ngnh

s phm v mun truyn t nhng hiu bit cho mi ngi xung quanh

(phiu Phiu s 4, 11, 25). Tuy nhin, vn cn kh nhiu sinh vin phn

vn, hoc khng chn ngnh s phm nu c c hi c chn li v

mun c chuyn sang ngnh hc khc. L do m cc em a ra l

Khng thch ngnh s phm, thch hc qun tr kinh doanh, phn vn v s

hc ngnh khc kh tm c vic lm hn, mun chuyn sang ngnh hc

khc, v ngnh s phm khng phi l c m, nguyn vng ca em, mun

chuyn v trong thi gian hc tp trng cao ng em thy mnh cha thc

s t tin trong vic ging dy sau ny (Phiu s 33, 52). Cc ging vin cng

cho bit mt s sinh vin vo hc trng CSP Sn La nhng vn c

nh thi vo ngnh khc, trng khc

Nhn chung, cc em c s tm hiu v ngh v l do cc em vn

chn ngnh s phm m khng mun chuyn sang ngnh hc khc l ph

hp vi bn thn cc em v iu kin thc tin ca a phng. Vic la chn

ng n ny gip cc em yn tm hc tp, c mc ch phn u r rng

t c kt qu cao trong hc tp. Tuy nhin, vn cn nhiu em cha tch

cc tm hiu cc thng tin lin quan n nh trng, n ngnh s theo hc

nn vic chn ngnh hc ca cc em cha thc s ph hp. Chnh v vy m

cc em vn cha yn tm, mun chuyn sang ngnh hc khc v cha tp

trung vo vic hc tp ca mnh, km thch ng vi mi trng hc tp

trng cao ng.

Da vo im trung bnh, lch chun v cch tnh cc ch s TNN,

chng ti thu c kt qu v cc mc TNN th hin TTNN ca sinh

vin nh sau:

S liu biu

3.1 cho thy: Sinh

vin c mc trung

bnh v TNN th

hin TTNN chim

t l nhiu nht

(60.2%), cn t l

sinh vin t mc

thch ng cao l

29.8% v thp l

10.0%.

Thp10%

Trung bnh60.2%

Cao29.8%

Biu 3.1: Mc TNN th hin TTNN

Tm li, v pha sinh vin, tm th sn sng ngh nghip tt s gp phn

gip sinh vin c nh hng v ng c r rng, c thi tch cc trong

hc tp v rn luyn. V pha nh trng, cc thy c cn hiu c suy ngh,

cm nhn, thi tnh cm ca sinh vin i vi ngnh hc v nhng g h

ang hng ti gip cc em hiu v thch ng tt hn vi ngnh hc.

3.2. Thch ng vi ni dung hc tp

Ni dung, chng trnh hc tp trng cao ng khng ch l nhng

kin thc c bn nh trng ph thng m bao gm cc khi kin thc c

s (cc mn L lun - Chnh tr, Tm l - Gio dc, Ngoi ng, Gio dc th

cht - Quc phng ) v nhng kin thc chuyn ngnh (cc mn Ton, Vt

l; Vn, lch s; Mm non). Do , trong qu trnh hc tp trng cao ng,

sinh vin khng ch tip cn vi nhiu mn hc mi, m khi lng kin thc

ca cc mn hc cng rt ln; c nhng mn hc mang tnh tru tng cao.

iu lm cho sinh vin c nhng kh khn nht nh trong vic tip thu,

55

56

lnh hi ni dung hc tp.

Trc ht, chng ti tm hiu s nhn thc ca sinh vin v vai tr ca

khi kin thc cc mn hc i vi vic hc tp v tu dng ca sinh vin

trng cao ng. Nhn thc c mc quan trng ca kin thc mn hc

lm cho sinh vin c thc tch cc hn trong hc tp. Kt qu bng 4.3 cho

thy, a s sinh vin nh gi cc khi kin thc l quan trng i vi vic

hc tp v tu dng hin nay. Khi kin thc chuyn ngnh c 91.3% sinh

vin nh gi l quan trng (TB = 1.90). Mi ngnh hc c cc mn hc

chuyn ngnh khc nhau. Cc mn hc ny cung cp cho h nhng kin thc,

phng php v k nng c bn, cn thit gip h thc hin c kt qu nhim

v ging dy theo chuyn ngnh c o to.

Bng 3.3: nh gi ca sinh vin v cc khi kin thc

Cc mc (%) TT Ni dung Quan

trngt

quan trng

Khng quan trng

TB SD

1 Cc mn hc v L lun-Chnh tr (Trit hc, Kinh t-Chnh tr, Lch s ng, T tng HCM...

74.9 23.8 1.3 1.74 0.47

2 Ting Anh 52.4 43.7 3.9 1.48 0.57

3

B mn Tm l-Gio dc(Tm l hc i cng, Tm l hc la tui-SP, Gio dc hc i cng, Hot ng dy hc, Hot ng gio dc.)

87.0 11.3 1.7 1.85 0.40

4 Cc mn Gio dc th cht - Quc phng 35.5 58.4 6.1 1.29 0.58

5 Cc mn chuyn ngnh Ton L (hoc Vn - S, hoc Mm non) 91.3 7.4 1.3 1.90 0.34

Khi kin thc v b mn Tm l gio dc c sinh vin nh gi vi

t l kh cao (chim 87.0% v TB = 1.85). Cc em thy c tm quan trng

ca b mn Tm l gio dc v n trang b cho cc em nhng kin thc v

Tm l hc v gio dc hc cc em c kh nng phn tch v l gii cc

hin tng tm l v biu hin a dng ca n theo quan im khoa hc, cung

57

cp cho sinh vin h thng kin thc c bn v khoa hc gio dc, thy c

vai tr quan trng ca gio dc i vi s pht trin ca x hi, t cc em

c k nng vn dng chng vo qu trnh hc tp, rn luyn, nghin cu

trng s phm v gii thch, x l