C

�rung �uốc và �hững cuộc �hiến tranh �iệt �am, 1950 -1975

�guyên tác: China and the Vietnam Wars, 1950-1975 (New ColdWar History)

�ác giả: Trạch Cường (Qiang Zhai)

�iên tập: John Lewis Gaddis

�hà xuất bản: University of North Carolina Press, Chapel Hill & London

�huyển ngữ Diên Vỹ

�ẫn �hập

� � T� C�� � �� �� �� ��tranh �iệt �am, 1950-1975 là một đóng góp nổi bật cho lịch sử quốc tế về

Chiến tranh Lạnh nói chung và cho lịch sử quốc tế về cuộc Chiến tranh Việt Nam nóiriêng. Các nhà sử học từ lâu đã phỏng đoán về mối quan hệ giữa Cộng hoà Nhân dânTrung Hoa và Việt Nam Dân chủ Cộng hoà trong một phần tư thế kỷ chiến tranh tạiĐông Dương, kéo dài từ 1950 đến 1975. Cho đến khi cuốn sách này xuất bản thìchúng ta mới biết được thực sự.

Với lối viết rõ ràng và thông suốt đáng ngưỡng mộ, Trạch Cường đã dùng hàng loạtnhững nguồn thông tin đầy ấn tượng từ văn khố Trung �uốc vừa được công bố, các hồiký, nhật ký, và tuyển tập tài liệu để kể lại việc Trung �uốc đã giúp đỡ Cộng sản ViệtNam trong cuộc đấu tranh chống lại nguời Pháp và sau đó là người Mỹ. Sau đây là mộtsố khám phá nổi bật từ nghiên cứu của ông:

Rằng Mao Trạch Đông nhìn nhận phong trào giải phóng dân tộc của Việt Nam trênkhía cạnh ý thức hệ lẫn địa chính trị. Cuộc đấu tranh này nhận được hỗ trợ mạnh mẽ vìnó là một phần của chiến lược lớn hơn của ông ta trong việc thiết lập một trật tự thếgiới chống đế quốc, nhưng cùng lúc ông cũng không sẵn sàng tách mục đích này ra khỏiquyền lợi của Trung �uốc trong việc cân bằng sự đối chọi giữa Liên Sô và Hoa Kỳ. Đâylà một nghiên cứu nổi bật về sự giao thoa giữa quyết tâm cách mạng và chính sách thựcdụng trong suy tính của Mao.

Rằng viện trợ quân sự của Trung �uốc thì rất quan trọng đối với Việt Minh trongcuộc kháng chiến chống Pháp trước khi có những thỏa thuận từ hiệp định Geneva

Trạch Cường Trung �uốc và Những cuộc Chiến tranh... 1 of 2

Diên Vỹ chuyển ngữ Trung �uốc và Những cuộc Chiến tranh... 1 of 2

1954. Mức độ của nguồn viện trợ này thật là đáng ngạc nhiên vì lúc ấy Trung �uốccũng đang tham dự vào Chiến tranh Triều Tiên.

Rằng người Nga và người Trung �uốc đã, như chúng ta vốn nghi ngờ từ lâu, épbuộc Việt Minh phải chấp nhận việc chia cắt đất nước vào năm 1954, nhưng rồi sau đóTrung �uốc lại hối tiếc, thái độ độ này đã góp phần vào sự chia rẽ Trung-Sô cũng nhưviệc Bắc Kinh ủng hộ Bắc Việt leo thang chiến tranh với người Mỹ và Nam Việt Namtrong những năm đầu 1960.

Rằng Trung �uốc đã gửi khoảng 320 nghìn quân hậu thuẫn đến Bắc Việt trong giaiđoạn 1965-68, và hơn một nghìn người trong họ đã bị thiệt mạng ở đó, và Mao đã sẵnsàng đánh nhau trực tiếp với người Mỹ vào năm 1968 nếu họ đổ bộ lên Bắc Việt.

Rằng Bắc Việt đã không tham vấn Trung �uốc khi họ bắt đầu đàm phán với ngườiMỹ vào năm 1968, và ảnh hưởng của Trung �uốc đối với Bắc Việt đã giảm thiểu từ đấy,trong khi ảnh hưởng của Liên Sô tăng dần.

Rằng Trung �uốc đã gặp khó khăn rất lớn trong việc giải thích với Bắc Việt vềchuyến thăm Bắc Kinh của Nixon vào năm 1972, rằng họ đã tìm cách bù đắp bằng cáchtăng cường tiếp tế quân sự cho Hà Nội trong giai đoạn cuối của quá trình đàm phánngưng bắn, và rằng–bất chấp mối giao hảo với người Mỹ–Mao vẫn mạnh mẽ hậu thuẫnviệc Pol Pot và Khmer Đỏ nắm chính quyền tại Cambodia vào năm 1975.

Rằng giờ đây ta biết được cuộc Chiến Trung-Việt năm 1979 bắt nguồn từ mối rạnnứt của liên minh Trung-Việt từ cuối thập niên 1960 và đầu 1970.

Đây chỉ là vài điểm sáng tỏ có được từ tài liệu nghiên cứu mang tính mở đường này.Lần đầu tiên nó đã làm nổi bật vai trò quan trọng của Trung �uốc trong Chiến tranhViệt Nam. Trên cả mọi thứ, “�ịch sử �ới của cuộc �hiến tranh �ạnh” dựa vào việc xemxét lại những gì chúng ta từng cho rằng mình đã hiểu bằng cách truy cập các tài liệu lưutrữ của “phía bên kia.” Cuốn sách này là khuôn mẫu của những nghiên cứu thuộc dạngnày. Chắc chắn nó sẽ định hình kiến thức của chúng ta đối với cuộc Chiến tranh Lạnhtại Đông nam Á trong nhiều thập niên tới.

�ohn �ew� �add��áng �ăm 1999

Trạch Cường Trung �uốc và Những cuộc Chiến tranh... 2 of 2

Diên Vỹ chuyển ngữ Trung �uốc và Những cuộc Chiến tranh... 2 of 2