D ự T Í N H K H Í H ậ U TƯƠNG LAI Vớ I Độ PHÂN GIảI CAO C H O V I ệ T N A M

TóM TắT Dự áN

Lờ i giớ i thiệu Việt Nam là quốc gia dễ bị tổn thương trước những tác động của biến

đổi khí hậu. Thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu, Chính phủ Việt Nam đã giao cho Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng

kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng cho Việt Nam vào năm 2009, và được cập nhật, chi tiết hóa vào năm 2012. Các kịch bản này làm cơ sở định hướng cho các Bộ, ngành,

địa phương đánh giá tác động tiềm tàng của biến đổi khí hậu, xây dựng và triển khai kế hoạch hành động ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Theo lộ trình của Chương

trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu, kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng cho Việt Nam sẽ được cập nhật vào năm 2015, ngay sau khi Ban Liên Chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC) công bố Báo cáo đánh giá lần thứ 5.

Nhằm tăng cường năng lực khoa học và hiểu biết về tác động của biến đổi khí hậu đối với Việt Nam, đồng thời chuẩn bị luận cứ khoa học quan trọng cho việc cập nhật Kịch bản vào năm 2015, Dự án Dự tính khí hậu tương lai với độ phân giải cao cho Việt Nam được Cơ quan Phát triển Quốc tế Úc (AusAID) hỗ trợ thực hiện. Dự án này là kết quả hợp tác giữa Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp Liên bang Úc, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Môi trường - Bộ Tài nguyên và Môi trường và Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội.

Tài liệu này cung cấp những kết quả mới và những khuyến nghị áp dụng thông tin dự tính khí hậu, nước biển dâng được cập nhật theo quá trình chuẩn bị Báo cáo đánh giá lần thứ 5 của IPCC.

Bộ Tài nguyên và Môi trường trân trọng giới thiệu Báo cáo tóm tắt kết quả Dự án Dự tính khí hậu tương lai với độ phân giải cao cho Việt Nam để các cơ quan nghiên cứu, các Bộ,

ngành và địa phương tham khảo trong việc định hướng ứng phó với biến đổi khí hậu.

tS. trần hồng hà Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường

ảNH Này DO MAT THew INMAN C SIRO CUNG C ấP • C SIRO

T ó m TắT d ự á n 1

Dự án Dự tính khí hậu tương lai với độ phân giải cao cho Việt Nam được Cơ quan Phát triển Quốc tế Úc (AusAID) tài trợ để hỗ trợ Việt Nam trong việc cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu1, nước biển dâng năm 2015 theo lộ trình của Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu nhằm cung cấp các kịch bản chi tiết hơn ở quy mô khu vực, phù hợp với các công bố mới của Ban Liên Chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC).

Báo cáo này trình bày những kết quả chính của dự án và các khuyến nghị, cung cấp một số thông tin về dự tính khí hậu tương lai và hướng dẫn sử dụng. Thông tin chi tiết hơn của Dự án được trình bày trong báo cáo kỹ thuật, báo cáo thiết kế riêng cho các vùng khí hậu và các thông tin khác trên trang web của dự án (www.vnclimate.com.vn). Chúng tôi khuyến cáo người sử dụng xem xét kỹ lưỡng và đầy đủ các thông tin dự án và tham khảo ý kiến của các chuyên gia có liên quan trước khi quyết định áp dụng kết quả nghiên cứu này trong các bài toán cụ thể cần quan tâm.

CậP NHậT CƠ Sở KHOA HọC Về bIếN ĐổI KHÍ HậU ở VIệT NAMNhằm mục đích cung cấp thông tin và dữ liệu cho việc cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng năm 2015, Dự án đã sử dụng các thông tin và cách tiếp cận mới sau đây:234

• KHÍ NHà KÍNH Và CáC xON KHÍ: sử dụng kịch bản mới về nồng độ khí nhà kính (KNK) và xon khí theo đường nồng độ đặc trưng (RCPs).2 Để dự tính khí hậu, Dự án chỉ xem xét kịch bản nồng độ KNK trung bình thấp (RCP4.5) và kịch bản nồng độ KNK cao (RCP8.5), trong khi đó việc dự tính nước biển dâng được thực hiện với tất cả các kịch bản nồng độ KNK, bao gồm: thấp, trung bình thấp, trung bình cao và cao.3

• THôNG TIN Từ Dự TÍNH KHÍ HậU TOàN CầU: các kết quả tính toán mới nhất từ các mô hình khí hậu toàn cầu4 được xem xét sử dụng.

• PHÂN TÍCH Dự TÍNH KHÍ HậU KHU VựC: các mô hình khí hậu khu vực khác nhau (CCAM, RegCM, WRF) được sử dụng để dự tính khí hậu tương lai cho Việt Nam. Các kết quả tính toán được tổng hợp riêng theo các vùng khí hậu.

• ĐáNH GIá MựC NƯớC bIểN KHU VựC: việc mô phỏng sự biến đổi của mực nước biển ở qui mô khu vực chủ yếu dựa trên các thông tin và kết quả mới nhất của các mô hình đại dương toàn cầu với những hiểu biết mới về các nhân tố đóng góp khác, chẳng hạn như băng tan, sự biến đổi của tài nguyên nước trong lục địa.

• PHÂN TÍCH MùA: bên cạnh việc đánh giá biến đổi trung bình năm, sự biến đổi trung bình mùa cũng được phân tích theo các thời kỳ hoạt động của gió mùa trên khu vực.

• KHả NăNG TRUy CậP Và KHAI THáC THôNG TIN: một công cụ Web-GIS đã được xây dựng để trợ giúp người sử dụng khai thác các thông tin và kết quả của dự án.

1 Kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng cho Việt Nam.

2 Xu thế hợp lý hơn của nồng độ khí CO2 (và các khí nhà kính khác) trong khí quyển sử dụng trong nghiên cứu này là đường nồng độ đặc trưng (RCP). Xu thế nồng độ này được xác định dựa vào mức độ nóng lên toàn cầu do tác động bức xạ đạt tới ở các mức 8.5, 6.5, 4.5 và 2.5W m−2 (cao, trung bình cao, trung bình thấp và thấp) vào cuối thế kỷ 21.

3 Do hạn chế về năng lực máy tính, chỉ có 2 kịch bản nồng độ KNK được sử dụng để dự tính khí hậu, kịch bản nồng độ KNK cao ứng với khả năng tác động lớn nhất, kịch bản nồng độ KNK trung bình thấp ứng với khả năng tác động ít của biến đổi khí hậu. Đối với dự tính mực nước biển dâng, do ít bị hạn chế bởi năng lực máy tính nên cả 4 kịch bản nồng độ KNK đều được sử dụng.

4 Là kết quả của các mô hình toàn cầu hiện có từ Dự án đối chứng các mô hình khí hậu lần 5 (CMIP5).

Dự TÍNH KHÍ HậU L à Gì?Dự tính khí hậu là mô tả trạng thái khí hậu trong tương lai dựa trên các giả định có cơ sở về sự biến đổi nồng độ các chất khí nhà kính trong khí quyển có liên quan với sự phát triển toàn cầu theo các phương án khác nhau. Dự tính khí hậu tương lai được tính toán bằng mô hình toán - lý mô phỏng hệ thống khí hậu với số liệu đầu vào là nồng độ các chất khí nhà kính. Các kịch bản nồng độ KNK khác nhau sẽ cho kết quả dự tính khí hậu khác nhau. Những yếu tố địa phương và khu vực cũng có thể ảnh hưởng đến dự tính khí hậu. Điều này có nghĩa rằng, đối với một địa phương cụ thể nào đó có thể có nhiều kết quả dự tính khí hậu tương lai khác nhau (tức tồn tại tính không chắc chắn, hay tính bất định, trong dự tính khí hậu tương lai).

TóM TắT Dự áN

D ự T Í N H K H Í H ậ U T Ư Ơ N G L A I V ớ I Đ ộ P H Â N G I ả I C A O C H O V I ệ T N A M2

NHIệT Độ TăNG LêNKết quả tính toán tiếp tục khẳng định sự gia tăng của nhiệt độ trong tương lai, với mức tăng lớn nhất là khu vực phía Bắc. Nhiệt độ các vùng khí hậu được dự tính tăng từ 0,8°C đến 3,4°C vào năm 2050 và tiếp tục tăng đến cuối thế kỷ 21. Hệ quả của sự nóng lên là gia tăng số ngày nắng nóng (trên 35°C) và các đợt nắng nóng (trên 5 ngày liên tục có nhiệt độ cực trị trên 35°C). Kết quả này phù hợp với xu thế quá khứ quan trắc được từ mạng lưới trạm khí tượng thủy văn toàn quốc. Xu thế tăng của nhiệt độ có độ tin cậy cao mặc dù mức tăng có sự khác nhau giữa các mô hình. Mức tăng cao của nhiệt độ có thể tác động mạnh đến nông nghiệp và các hoạt động khác.

LƯợ NG MƯA THeO MùA Và THeO VùNG Sẽ bIếN ĐổITrung bình năm, dự tính lượng mưa trên 7 vùng khí hậu có sự biến đổi, dao động từ -16% đến +36% vào giữa thế kỷ (2050) và biến đổi mạnh hơn chút ít vào cuối thế kỷ 21. Lượng mưa mùa hè dự tính có xu thế giảm ở hầu khắp lãnh thổ, riêng khu vực Trung Bộ mưa có xu thế tăng ở tất cả các mùa trong năm. Tuy nhiên, độ tin cậy của kết quả dự tính sự biến đổi của lượng mưa khá thấp. Tần suất hạn nông nghiệp5 dự tính sẽ tăng lên trong khi cực trị mưa6 cũng tăng ngoại trừ khu vực Trung Bộ. Những thay đổi này, đặc biệt là ngưỡng trên (tăng) và dưới (giảm) cùng với những tác động của nhiệt độ tăng cao, có thể có tác động lớn đến nông nghiệp và tài nguyên nước. Do thiếu sự thống nhất giữa các mô hình, các phương án biến đổi khác nhau cần được xem xét.

5 Thời đoạn liên tục ít mưa, sử dụng chỉ số chuẩn hóa lượng mưa SPI.

6 Lượng mưa 1 ngày, 5 ngày lớn nhất.

xOáy THUậN NHIệT Đớ I (bãO) GIảM Về Số LƯợ NG NHƯNG Có KHả NăNG TăNG Về CƯờ NG ĐộKết quả phân tích bước đầu trong nghiên cứu này cũng như các nghiên cứu khác cho thấy hoạt động của bão trên Biển Đông có xu thế giảm nhưng cường độ có xu thế mạnh hơn. Việc dự báo hoạt động của bão là rất khó do tính phức tạp của các nhân tố tác động. Do đó cần có các nghiên cứu tiếp theo để xác định và làm rõ sự biến đổi của bão do biến đổi khí hậu và khả năng tác động của nó đến Việt Nam.

MựC NƯớC bIểN TIếP TụC DÂNG Dự tính mực nước biển sẽ tăng từ 100mm đến 400mm vào năm 2050 trên toàn dải bờ biển Việt Nam, với mức tăng ít hơn ở vùng biển phía Bắc. Xu thế tăng của mực nước biển tiếp tục duy trì đến cuối thế kỷ 21 và sau đó nữa. Biên độ dao động hàng năm của mực nước cũng có khả năng lớn hơn. Thêm vào đó, các hiện tượng cực đoan ngắn hạn (ví dụ nước dâng do bão) và dài hạn (ví dụ tác động do băng tan) có thể làm gia tăng ảnh hưởng của nước biển dâng đến hệ sinh thái và cộng đồng ven biển.

NHữNG KếT qUả CHÍNH

Kết quả nghiên cứu của Dự án đã đưa ra được những thông tin quan trọng về biến đổi khí hậu ở Việt Nam sau đây:

T ó m TắT d ự á n 3

HìNH 1. MINH HOạ NHữNG KếT Quả CHíNH Về Dự TíNH BIếN ĐổI KHí Hậu ở CáC VùNG THeO KịCH BảN NồNG Độ KNK CAO (RCP 8.5).

1 TÂy bắC

+ Nhiệt độ tăngo Lượng mưa năm ít biến đổi+ Số đợt nắng nóng tăng nhẹ và

kéo dài hơn+ Hạn hán xuất hiện nhiều hơn

và kéo dài hơn+ Cực trị mưa tăng+ Số ngày nắng nóng tăng

3 ĐôNG bằNG bắC bộ

+ Nhiệt độ tăngo Lượng mưa năm ít biến đổi+ Số đợt nắng nóng tăng nhẹ và

kéo dài hơn+ Hạn hán xuất hiện nhiều hơn- Cực trị mưa giảm+ Số ngày nắng nóng tăng

6 TÂy NGUyêN

+ Nhiệt độ tăngo Lượng mưa năm ít biến đổi+ Số đợt nắng nóng tăng và kéo

dài hơn chút it+ Hạn hán xuất hiện nhiều hơn

và kéo dài hơn+ Cực trị mưa tăng+ Số ngày nắng nóng tăng

7 NAM bộ

+ Nhiệt độ tăngo Lượng mưa năm ít biến đổi+ Số đợt nắng nóng tăng và kéo

dài hơn+ Hạn hán kéo dài hơn+ Cực trị mưa tăng+ Số ngày nắng nóng tăng

DấU HIệU

+ TăNG

− GIảM

o íT BIếN ĐổI

4 bắC TRUNG bộ

+ Nhiệt độ tăngo Lượng mưa năm ít biến đổi+ Số đợt nắng nóng tăng nhẹ

và kéo dài hơn+ Hạn hán xuất hiện nhiều hơno Cực trị mưa ít thay đổi+ Số ngày nắng nóng tăng

2 ĐôNG bắC

+ Nhiệt độ tăngo Lượng mưa năm ít biến đổi+ Số đợt nắng nóng tăng nhẹ

và kéo dài hơn+ Hạn hán xuất hiện nhiều hơn

và kéo dài hơn+ Cực trị mưa tăng+ Số ngày nắng nóng tăng

5 NAM TRUNG bộ

+ Nhiệt độ tăngo Lượng mưa năm ít biến đổi+ Số đợt nắng nóng tăng và kéo

dài hơn- Hạn hán it đi nhưng kéo dài hơn- Cực trị mưa giảm+ Số ngày nắng nóng tăng

1

2

3

4

5

6

7

GIó MùA TÂy NAM

Lượng mưa giảm nhẹ ở Tây Bắc, Đông Bắc, Đông Bằng Bắc Bộ, Tây Nguyên, Nam Bộ. Mức giảm lớn hơn ở Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ

xOáy THUậN NHIệ T Đớ I (bãO)

Giảm về tần xuất nhưng tăng về cường độ

MựC NƯớ C bIểN

Tiếp tục tăng

qUầN ĐảO HOàNG SA

qUầN ĐảO TRƯờ NG SA

CôN ĐảO

ĐảO PHú qUốC

D ự T Í N H K H Í H ậ U T Ư Ơ N G L A I V ớ I Đ ộ P H Â N G I ả I C A O C H O V I ệ T N A M4

Sử DụNG KếT qUả Dự TÍNH KHÍ HậU TƯƠNG L AI NHƯ THế NàONhư đã đề cập trong phần giải thích dự tính khí hậu, khí hậu trong tương lai sẽ được quyết định bởi tổ hợp của rất nhiều nhân tố, bao gồm cả kịch bản nồng độ KNK, các hiện tượng bộc phát (ví dụ hoạt động của núi lửa), những thay đổi về công nghệ, sử dụng năng lượng cũng như những dao động tự nhiên khác. Những nhân tố này sẽ ảnh hưởng như thế nào thì hiện vẫn còn chưa rõ, do đó cần phải xem xét một loạt những biến đổi có thể xảy ra của khí hậu tương lai để đảm bảo mọi rủi ro và tác động tiềm tàng được tính đến trong các kế hoạch phát triển. Nghiên cứu này sử dụng hai kịch bản nồng độ KNK đặc trưng và kết quả dự tính của một số mô hình khí hậu toàn cầu, mô hình khí hậu khu vực với độ phân giải cao để đảm bảo rằng các khả năng biến đổi của khí hậu tương lai được đánh giá, xem xét đầy đủ nhất.

Để giúp người dùng hiểu rõ hơn về các khả năng biến đổi của khí hậu, một bộ công cụ phần mềm đã được phát triển để trợ giúp người sử dụng khai thác số liệu và thông tin dự tính khí hậu trong tương lai. Công cụ này cho phép người sử dụng lựa chọn một số khả năng biến đổi của khí hậu tương lai phù hợp nhất với vấn đề mà họ quan tâm. Công cụ này cũng làm đơn giản hóa quá trình lựa chọn thông tin nhưng vẫn đảm bảo các thông tin được lựa chọn đáp ứng được về mặt khoa học và có liên quan chặt chẽ với bài toán của người sử dụng. Chúng tôi khuyến khích người sử dụng lựa chọn, xem xét nhiều phương án khác nhau trong các phương án có thể xảy ra, bao gồm cả những trường hợp trong đó thông tin về biến đổi khí hậu được cho là có độ tin cậy cao, tính đặc trưng nhất, tốt nhất, tệ nhất.

KHUyếN NGHịNghiên cứu này đã cung cấp một số hiểu biết về khí hậu tương lai cho Việt Nam. Chúng tôi kiến nghị các Bộ, ngành có liên quan kết hợp đưa những kiến thức, thông tin mới này vào quá trình cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng năm 2015 cho Việt Nam. Các Bộ, ngành, địa phương cũng nên xem xét áp dụng các kết quả này trong việc thiết kế dự án và xây dựng các tài liệu qui hoạch có liên quan.

Khi đánh giá tác động dựa trên những dự tính biến đổi khí hậu này đề nghị người sử dụng xem xét và phân tích cẩn thận mọi khả năng xảy ra của khí hậu tương lai. Ví dụ, mặc dù lượng mưa năm được dự tính là ít biến đổi, nhưng nếu lượng mưa dự tính trong mùa gió mùa mùa hè giảm có thể có những tác động đáng kể đến các lĩnh vực như qui hoạch tài nguyên nước, nông nghiệp. Điều đó còn có thể dẫn đến những hệ quả tồi tệ hơn do sự gia tăng của hạn hán và mưa lớn cực đoan. Người sử dụng nên tham vấn ý kiến chuyên gia khí hậu và các chuyên gia khác để xác định các giá trị trung bình phù hợp nhất cho việc áp dụng kết quả dự tính khí hậu tương lai trong quá trình lập kế hoạch. Công cụ khai thác thông tin khí hậu tương lai có thể được sử dụng để lựa chọn các thông tin dự tính khí hậu phù hợp cho quá trình đánh giá sơ bộ.

Một ví dụ về việc làm thế nào để áp dụng thông tin dự tính khí hậu cho việc lập kế hoạch thích ứng với biến đổi khí hậu là Dự án Cà Mau, thuộc chương trình biến đổi khí hậu và hệ sinh thái ven biển do AusAID tài trợ. Dự án này sẽ đánh giá chi tiết thông tin khí hậu quan trọng bên cạnh việc xem xét các yếu tố bên ngoài, chẳng hạn như hoàn cảnh kinh tế - xã hội và các vấn đề môi trường khác, từ đó đề xuất kế hoạch hành động cho tỉnh Cà Mau. Cách tiếp cận sử dụng phương pháp đánh giá tổng hợp như trên được áp dụng để đảm bảo các quyết định đưa ra là có lợi nhất đối với các lĩnh vực được xem xét.

Các kết quả được trình bày từ nghiên cứu này chỉ là bước đầu tiên trong việc đưa ra những hiểu biết mới hơn về khí hậu tương lai ở Việt Nam. Cần có các nghiên cứu tiếp theo để hiểu đầy đủ hơn những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, đặc biệt là lượng mưa và các hiện tượng khí hậu cực đoan khác như bão và hạn hán.

Các mô hình khí hậu đang được tiếp tục được phát triển để cải thiện độ chính xác của thông tin dự tính khí hậu. Ngoài ra, sự hiểu biết và độ tin cậy của việc dự tính khí hậu sẽ tăng lên khi chúng ta có những nghiên cứu sâu trong tương lai. Người sử dụng cần lưu ý là các kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng sẽ được cập nhật hai đến ba năm một lần theo lộ trình cập nhật của Ban Liên Chính phủ về Biến đổi khí hậu.

ảNH Này DO MAT THew INMAN C SIRO CUNG C ấP • C SIRO

ĐịA CHỉ L IêN HệVIệN KHOA HọC KHÍ TƯợNG THủy VăN Và MôI TRƯờNG TR ANG web http://www.imh.ac.vn/ LIêN Hệ PGS.TS. Nguyễn Văn Thắng ĐIệN THOạI +84 - 4 - 38359415 eMAIL nvthang@imh.ac.vnTruy cập trang Web của dự án để biết thêm thông tin: www.VNCLIMATe.COM.VN