Badania psychofizjologiczne

Szczęście robi dobrze ciału, ale smutek rozwija siłę umysłu.

— Marcel Proust

Radość wielkim jest mędrcem, bo radość stworzyła słońce i świat. Smutek niczego nie urodzi.

— Kornel Makuszyński

Opis zjawiska

Smutek jest jednym z wielu negatywnych nastrojów takich, jak: obawa, poirytowanie, napięcie, znudzenie, zmęczenie itp.

Smutek, to negatywny nastrój, charakteryzujący się poczuciem …

Russell, J.A. (1980). A circumplex model of affect. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 1161-1178.

pleasuredispleasure

sleepiness

arousal

Lang, P.J., Bradley, M.M., & Cuthbert, B.N. (2005). International affective picture system (IAPS):Affective ratings of pictures and instruction manual. Technical Report A-6. University of Florida, Gainesville, FL.

Poznawcze znaczenie smutku

Nastrój nie wywołuje zachowań, ale ma wpływ na nastawienie poznawcze i poprzez to nastawienie reguluje sposób realizacji

zachowań (np. wolniej, szybciej, dokładnie, niedokładnie itp.)

Działajmobilizacja szybkościowa; jak najszybciej uruchom wyuczoną i wyćwiczoną reakcję

Uważajmobilizacja dokładnościowa; powstrzymaj reakcję aż do momentu rozstrzygnięcia

UWAŻAJ DZIAŁAJ

GO

UWAŻAJ DZIAŁAJ

NO-GO

GO

RUNwykonywanie planów

EDITrozwiązywanie problemów

Sosnowski, T. (2002). Zadania umysłowe a aktywność sercowo-naczyniowa. Gdańsk: GWP. [str. 96-104]

RUN

89 + 28 = ?

EDIT

4; 7; 10; 13; ?

RUN

EDIT

Być może smutek powoduje osłabienie sprawności we wszystkich obszarach

poznawczych, ale badania nad depresją sugerują, że deficyt może się ograniczać tylko

do strefy kontroli poznawczej

wysoka aktywność kory przedczołowej

niska aktywność kory przedczołowej

Kaiser, S, Unger, J, Kiefer, M, Markela, J, Mundt, C, Weisbrod, C (2003). Executive control deficit in depression: event-related potentials in a Go/Nogo task. Psychiatry Research: Neuroimaging, 122, 169-184.

Osoby depresyjne nie angażują mechanizmów poznawczych pozwalających sobie lepiej radzić z zadaniami wymagającymi hamowania poznawczego (hamowanie dominującej reakcji)

Harvey P.O., Le Bastard G., Pochon J.B., Levy R., Allilaire J.F., Dubois B., et al. Executive functions and updating of the contents of working memory in unipolar depressions, Journal of Psychiatric Research, 38, pp. 567--576

Osoby depresyjne gorzej wypadają w zadaniach wymagających utrzymywania w pamięci operacyjnej 1, 2 lub 3 elementów (zadanie n-back, pamięć robocza).

Osoby w nastroju negatywnym wypadły gorzej w zadaniu n-back niż osoby w nastroju pozytywnym (Gray i in., 2002; Koch i in., 2007)

Osoby smutne postrzegają zadania poznawcze jako trudniejsze niż osoby wesołe (Gendolla, 2007)

Osoby smutne wykazują gorsze efekty uczenia się w zadaniach poznawczych niż osoby wesołe (Brand, Reimer, Opwis, 2007)

Podobnych rezultatów jest raczej mało – czy nastrój ma zatem wpływ na rozumowanie?

Nie, bo taki wpływ mają tylko cechy lub symptomy chorobowe

Tak, ale sztuczny nastrój jest za słaby, żeby zaobserwować jego wpływ

Jeśli zadanie wymaga mobilizacji szybkościowej (DZIAŁAJ), to nasilają się wskaźniki aktywności współczulnej (PEP, SBP) oraz słabną wskaźniki aktywności przywspółczulnej (HRV-HF, bradykardia antycypacyjna)

Jeśli zadanie wymaga mobilizacji dokładnościowej (UWAŻAJ), to słabną wskaźniki aktywności współczulnej (PEP, SBP) oraz nasilają się wskaźniki aktywności przywspółczulnej (HRV-HF, bradykardia antycypacyjna)

akt. współczulna

akt. przywspółczulna

SMUTEK

NASTAWIENIE POZNAWCZE

PRZETWARZANIE

INFORMACJI

WYNIKI ZADAŃ

NASTAWIENIE „UWAŻAJ”

KONTROLA POZNAWCZA

WYNIKI ZADAŃ

ZŁOŻONYCH

WSKAŹNIKI FIZJOLOGICZ

NE

Wpływ smutku na aktywność poznawczą

WESOŁY

SMUTNY

SMUTNY SMUTNY

DZIAŁAJUWAŻAJ

DZIAŁAJ

UWAŻAJ

DZIAŁAJ DZIAŁAJ

WESOŁY WESOŁY

Nastrój nie wykazuje wpływu na poziom wykonania zadań

Nastrój wykazuje wpływ na fizjologiczne wskaźniki nastawienia poznawczego

Wpływ nastroju ujawnia się tylko w sytuacjach wymagających silnej kontroli poznawczej

Jeśli nie widać efektu na poziomie wykonania zadań, to nie można mówić o deficycie, a jedynie o specyficznym nastawieniu poznawczym

„Przecież ja tylko chcę pomóc każdemu człowiekowi. Wtedy gdy jestem przy nim, może spotkać się sam ze sobą” – powiedział Smutek.

Ballada o zasmuconym Smutku

Smutek wchodzi w interakcję z wyższymi procesami poznawczymi (kontrola poznawcza) – dane z badań neurofizjologicznych

Smutek powoduje deficyt poznawczyWyniki – brak różnic w poziomie wykonania zadań

Smutek powoduje specyficzne nastawienie poznawcze

Wyniki – fizjologiczne wskaźniki nastawienia są inne u osób smutnych i wesołych

Przegląd teorii nastroju

Nastroje pozytywnepogodny, szczęśliwy,

usatysfakcjonowany, zrelaksowany

Nastroje negatywne smutek, złość, gniew,

obrzydzenie, lęk, napięcie, frustracja, znudzenie

Nastroje negatywne są bardziej zróżnicowa

ne niż pozytywne

Nastroje mają znak (pozytywne vs.

negatywne) i natężenie (słabsze vs. silniejsze)

Russell, J.A. (1980). A circumplex model of affect. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 1161-1178.

pleasure

arousalexcitementdistress

displeasure

depressionsleepiness

relaxation

Tellegen, A., Watson, D. & Clark, L.A. (1999). On the dimensional and hierarchical structure of affect. Psychological Science, 10, 297-303.

Matthews, G., Jones, D.M. & Chamberlain, A.G. (1990). Refining the measurement of mood: the UWIST mood adjective checklist. Br J Psychol, 81, 17-42.

Lang, P.J., Bradley, M.M., & Cuthbert, B.N. (2005). International affective picture system (IAPS):Affective ratings of pictures and instruction manual. Technical Report A-6. University of Florida, Gainesville, FL.

Vale

nce

Wpływ nastroju na procesy przetwarzania informacji

Wpływ nastroju na przetwarzanie informacji: bezpośredni

ukierunkowanie percepcji(uwaga skierowana na bodziec lub dystraktory)

zgodność pamięci z nastrojem (Bower, 1981)(łatwiej odtwarzamy z pamięci informacje zgodne z aktualnym nastrojem)

alokacja zasobów poznawczych (Nęcka, 2003)(nastrój angażuje część zasobów poznawczych, których brakuje dla poradzenia sobie z zadaniem)

nastawienie poznawcze (Schwarz, 1990)(smutek – nastawienie analityczne; radość – nastawienie heurystyczne)

Bower, G.H. (1981). Mood and memory. American Psychologist, 36, 129-148.

Nęcka, E. (2003). Inteligencja: geneza – struktura - funkcje. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schwarz, N. (1990). Feelings as information: Informational and motivational functions of affective states. In E. T. Higgins & R. M. Sorrentino (Eds.), Handbook of motivation and cognition: Foundations of social behavior(Vol. 2, pp. 527-561). New York: Guilford Press.

Wpływ nastroju na przetwarzanie informacji:pośredni – wpływ na procesy okołopoznawcze

regulacja wrażliwości emocjonalnej(preferowanie lub unikanie ryzyka)

motywacja i mobilizacja (Brehm i Self, 1989)o wartość celu

(np. subiektywne obniżanie wartości nagrody)o własne możliwości

(np. subiektywne obniżanie swoich możliwości)o nasilenie potrzeby

(np. obniżanie znaczenia aprobaty społecznej)

Brehm, J.W. & Self, E.A. (1989). The intensity of motivation. Annual Review of Psychology, 40, 109-.

Hipoteza stanuna funkcjonowanie poznawcze może mieć wpływ aktualny przejściowy stan osoby np. wzbudzony nastrój

Hipoteza cechyna funkcjonowanie poznawcze może mieć wpływ tylko stała właściwość psychiczna (dyspozycja) np. depresyjność lub depresja (Joorman, 2006)

Joorman, J. (2006). Hamowanie, ruminacja i regulacja nastroju w depresji. W: R.W.Engle, G.Sędek, U.von Hecker, D.N.McIntosh (Ed.), Ograniczenia poznawcze. Starzenie sie i psychopatologia. (295-333). Warszawa: PWN.

Być może smutek powoduje osłabienie sprawności we wszystkich obszarach

poznawczych, ale badania nad depresją sugerują, że deficyt może się ograniczać tylko

do strefy kontroli poznawczej (hamowanie, planowanie, uaktualnianie, przerzucanie) i nie występować w przypadku procesów niższego rzędu (uwaga, percepcja, szybkość, pamięć)

Przegląd koncepcji wyższych procesów poznawczych

Kontrola poznawcza (cognitive control, executive control) to zespół procesów, które umożliwiają adaptacyjne zmiany zachowań i przetwarzania informacji. Uaktualnianie informacji (np. sensorycznych) Wybór reakcji (lub informacji z pamięci) Zmiana realizowanej reakcji (lub procesu) Hamowanie reakcji (lub procesu)

Norman, Shalice, 1986

Przegląd danych empirycznych

Osoby w nastroju negatywnym wypadły gorzej w zadaniu n-back niż osoby w nastroju pozytywnym (Gray i in., 2002; Koch i in., 2007)

…

Smutek powoduje obniżenie sprawności w zakresie hamowania poznawczego

Wpływ sztucznego smutku jest za słaby, żeby uwidocznić się na poziomie behawioralnym

różnice w poziomie wykonania zadań będą słabe

będą różnice w poziomie różnych wskaźników fizjologicznych

Nawet słaby smutek będzie miał wpływ na poziomie fizjologicznym

Łącznik między nastrojem i przetwarzaniem informacji

Emocja wywołuje zachowania, a nastrój reguluje nastawienie poznawcze

Mobilizacja dokładnościowa w większym stopniu angażuje kontrolę poznawczą niż

mobilizacja szybkościowa

Jeśli zadanie wymaga mobilizacji dokładnościowej (UWAŻAJ), to podnoszą się wskaźniki aktywności przywspółczulnej (bradykardia antycypacyjna, HRV-HF)

============================================================

Osoby z wysokim HRV-HF wykazywały lepszy czas reakcji i wyższy poziom wykonania zadań 2-wstecz, ale nie było różnic w SRT i CRT (Hansen, Johnsen, Thayer, 2003)

Aktywność kory przedczołowej (odpowiedzialnej m.in. za kontrolę poznawczą) często wiąże się z nasileniem aktywności przywspółczulnej (Thayer, Friedman, 2002)

W zadaniach typu NoGo pojawia się przedłużona fazowa deceleracja HR, której nie ma w zadaniach typu Go (Collet, Dittmar, Vernet-Maury, 1999)

U strzelców przed dobrym strzałem obserwuje się dłuższą bradykardię antycypacyjną niż przed złym strzałem (Tremayne, Barry, 2001)

Bradykardia antycypacyjna ujawnia się tam, gdzie aktywizują się procesy kontroli poznawczej (Jennings, van der Molen, 2002)

Czy za deficyt poznawczy w depresji odpowiedzialny jest nastrój?Czy zdrowy nastrój powoduje takie same deficyty co depresja?

Czy nastrój powoduje globalny, czy lokalny deficyt poznawczy? Czy chodzi tylko o hamowanie? Czy deficyt sprawdza się tylko do określonych aspektów zadania (np. szybkościowych)?

Czy specyfikę nastawienia poznawczego w smutnym nastroju można nazwać deficytem? Czy smutek powoduje pogorszenie (choćby minimalne)

wyników zadań?