Çukurova Bölgesine ve Gezginci Arıcılığa Uygun Bir Kovan Tipinin Geliştirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gücünün Kışlatma, Koloni Gelişimi ve Bal Verimi Üzerine Etkileri

8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat

1/67

UKUROVA NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

Aykut BURUTUKUROVA BLGESNE VE GEZGNC ARICILIA UYGUN BRKOVAN TPNN GELTRLMES, KOVAN TPLE KOLONGCNN KILATMA, KOLON GELM VE BAL VERM ZERNEETKLER

ZOOTEKN ANABLM DALI

ADANA, 2006


2/67

Z

YKSEK LSANS TEZ

UKUROVA BLGESNE VE GEZGNC ARICILIA UYGUN BRKOVAN TPNN GELTRLMES, KOVAN TPLE KOLON

GCNN KILAMA VE KOLON GELM ZERNE ETKLER

Aykut BURUT

UKUROVA NVERSTESFEN BLMLER ENSTTSZOOTEKN ANABLM DALI

Danman: Prof. Dr. Ulviye KUMOVA

Yl: 2006, Sayfa 58Jri: Prof. Dr. Ulviye KUMOVA

Prof. Dr. Tamer KAYAALPYrd.Do. Dr. Nuray AHNLER

Bu almada; ar kolonilerinin klatlmas ve tanmas srasnda meydana

gelen koloni kayplarn nlemek, kolonilerin geliimini arttrmak ve arcla daha

ok faydal olabilecek bir kovan tipinin aratrlmas amalanmtr. Bu amala

alma, tekerrrl tesadf bloklar faktriyel deneme planna gre yrtlmtr.

Denemede birinci faktr olarak kontrol ve deneme kovanlar kullanlmtr. kinci

faktr olarak farkl koloni gc (3, 4 ve 5 ereve arl) kullanlarak deneme 7

tekerrrl (2x3x7) olarak yrtlmtr. Aratrmaya giren tm kolonilerde ayn

koloniden yetitirilen, ayn yal kz kardelertalyan melezi (Apis mellifera

ligustica) ana arlar kullanlmtr.

Deneme sonularna gre, deneme kovanlar ile klatmaya alnan kolonilerde

klatma kaybnn dk olduu ve arlarn tanmas srasnda kolonilerde hibir

kaybn olmad belirlenmitir.

Anahtar kelimeler:Apis mellifera, kovan, klatma, koloni geliimi, gezgin arclk.


3/67

ABSTRACT

MSc THESIS

IMPROVOMENT A SUITABLE HVE TYPE FOR MIGRATORYBEEKEEPING AND CUKUROVA REGION; EFFECTS OF HVE TYPE

AND COLONY POWER ON COLONY DEVELOPMENT

Aykut BURUT

DEPARTMENT OF ANIMAL SCIENCEINSTITUE OF NATUREL ANDAPPLIED SCIENCES

UNIVERSITY OF UKUROVA

Supervisor: Prof. Dr. Ulviye KUMOVAYear: 2006, Pages 58Jury: Prof. Dr. Ulviye KUMOVA

Prof. Dr. Tamer KAYAALPAssist. Prof. Dr. Nuray AHNLER

The aim of this study was to examine a new hive type which can be more

profitable for beekeeping by increasing colony development and preventing colonylost which was occured during the move and spent the winter of colonies. For this

aim statistical design of the study was builded on factorial rondomized block design

(2x3x7). First factor of this study was formed by control and experimantal hive.

Three different colony power (3, 4 and 5 bee frame) was used as second factor with 7

replicates within each hive type. Sister Italian crosbreed (Apis mellifera ligustica)

queen bees with same age and same originated colony were used in all colonies.

Acording to the results, it was observed that both the lost of experimentalhive was lower during the spent of the winter and three was no lost of the colonies

during the move.

Keywords:Apis mellifera, hive, spent of the winter, colony development, migrotarybeekeeping.


4/67

TEEKKR

Yksek lisans tez almam bana neren, bu almalarm sresince bilgi ve

yorumlaryla destek olan ilk danmanm Sayn Prof. Dr. Osman

KAFTANOLUna; daha sonra tez danmanlm alarak bu tezin dzeltilmesi ve

bu ekle getirilmesinde byk emekleri olan yeni danmanm Sayn Prof. Dr. Ulviye

KUMOVAya; ilk danman hocamn olmad dnemde bana destek olan ve her

trl problemimde yardmlarn esirgemeyen Dekan Yardmcs Sayn Prof. Dr.

Hasan Rt KUTLUya; Blm Bakanm ve ikinci danmanm Sayn Prof. Dr.

Osman TORUNa ve Tp Biyoistatistik Anabilim Dal Bakan Sayn Prof. Dr.

Hseyin Refik BURUTa teekkrlerimi sunarm.

Tezimin istatiksel analizleri srasnda yardmlarn esirgemeyen Dr. Sayn

Soner ankayaya ve Dr. Sayn Hasan NDERe; tezimin yrtlmesi ve yazm

aamalarnda bana yardmc olan arkadalarm; Aratrma Grevlisi Mustafa BOA,

Zir.Mh. Eyp FERSAK, Zir.Mh. Yusuf ASLANTA, Zir.Mh. Tevfik SLL,

Fizik retmeni Deniz GNGR, Teknisyen Hasan AKSOY ve Teknisyen Osman

YAVUZa teekkrlerimi sunarm.

retim hayatm boyunca her trl maddi ve manevi destei veren ayn

zamanda deneme sresince srekli desteklerini hissettiren annem Emekli retmen

Bedia BURUT, babam Emekli retmen Hakk BURUT, kardeim retmen

Hasan Hakan BURUT ve nianlm Aratrma Grevlisi Ayegl YILMAZa

kranlarm sunarm.


5/67

IV

NDEKLER

Z..I

ABSTRACT..II

TEEKKR.III

NDEKLER.IV

ZELGELER DZNVI

EKLLER DZNVII

RESMLER DZN..VIII

1. GR ............................................................................................................................1

2. NCEK ALIMALAR..9

3.MATERYAL ve METOT133.1. Materyal..13

3.1.1. Ar Materyali......13

3.1.2. Kovan Materyali.....13

3.1.3. Veri ler (Data Logger) ve Kullanlan Dier Alet, Ekipman ve

Malzemeler... 16

3.2. Metot...17

3.2.1. Kolonilerin Eitlenmesi ve Hazrlanmas...17

3.2.2. Sonbahar Dnemi almalar ve Klatma...19

3.2.2.1. Sonbahar Beslenmesi..19

3.2.3. lkbahar Dnemi almalar.19

3.2.3.1. lkbahar Beslenmesi19

3.2.4. Kolonilerin Tanmas20

3.2.5. Veri lerdeki (Data logger) Verilerin Alnmas, Tartmlarnn Yaplmas..20

3.2.6. statistiki Analizler.20

4. ARATIRMA BULGULARI..22

4.1. Kovan i Scaklk lmleri.22

4.2. Kovan i Nem lmleri..32


6/67

V

4.3. Kolonilerin Mevsimsel Tanmalar Srasnda Meydana Gelen Scaklk

Deiimleri38

4.4. Aratrma Kolonilerinin Arl ereve Saylar...42

4.5. Aratrma Kolonilerinin Kovan Arlklar44

4.6. Aratrma Kolonilerinin Ball ereve Saylar.47

4.7. Aratrma Kolonilerinin Yavrulu ereve Saylar50

5. SONU ve NERLER...53

KAYNAKLAR.55

ZGEM..58


7/67

VI

EKLLER DZN SAYFA

ekil 1.1. Gezginci Arclarn Yl inde zledii Yollar (Gen, 1997).............................7

ekil 4.1. Aratrma Kolonilerinin lkbahar Mevsiminde Kovan i ve D Scaklk

Deiimleri........................................................................................................28

ekil 4.2. Aratrma Kolonilerinin Yaz Mevsimi Kovan i ve D Scaklk

Deiimleri........................................................................................................29

ekil 4.3. Aratrma Kolonilerinin Sonbahar Mevsimi Kovan i ve D Scaklk

Deiimleri........................................................................................................30

ekil 4.4. Aratrma Kolonilerinin K Mevsimi Kovan i ve D Scaklk Deiimleri .......31

ekil 4.5. Deneme Kovanlarnda Mevsimlere Gre Nem Dzeyleri...............................37ekil 4.6. Kontrol Kovanlarnda Mevsimlere Gre Nem Dzeyleri................................37

ekil 4.7. Kolonilerin Adanadan-Kayseriye Tanmas Srasnda Farkl Kovan

ekillerinin ve D Scaklk Deiimleri.......................................................39

ekil 4.8. Kolonilerin Kayseriden Urfaya Tanmas Srasnda Farkl Kovan ekilleri

ve D Scaklk Arasndaki Deiimleri........................................................40

ekil 4.9. Kolonilerin Urfadan Adanaya Tanmas Srasnda Farkl Kovan ekilleri

ve D Scaklk Deiimleri. .............................................................................41

ekil 4.10. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan ekilleri Arasnda

Arl ereve Saysndaki Deiimleri (Adet)..................................................43


Kovan Arlk Deiimleri (Kg).......................................................................46


Ball ereve Says (Adet)...............................................................................49

ekil. 4.13. Aratrma Kolonilerinde Mevsime Bal Olarak Kovan ekillleri Arasnda

Yavrulu ereve Saylar (Adet).......................................................................51


8/67

VII

ZELGELER DZN SAYFA

izelge 1.1. Arcln Ktalara Gre Durumu...................................................................3

izelge 1.2. Dnya lkelerinde Arcln Durumu..........................................................3

izelge 1.3. Trkiye Arclnn 1983-2003 Yllar Arasndaki Durumu........................6

izelge 3.1. Veri lerin Teknik zellikleri...................................................................16

izelge 3.2. Deneme Kolonilerinde Uygulanan alma Plan .......................................18

izelge 4.1. Aratrmaya Giren Kolonilerin Kovan i ve D Scaklk Deerleri.........25

izelge 4.2. Scaklk Deerleri iin Varyans Analiz Sonular .......................................27

izelge 4.3. Aratrma Kolonilerinde Kovan i Nem Deerleri.....................................34izelge 4.4. Aratrma Kolonilerinde Nem Deerlerine Ait Varyans Analizi ................36

izelge 4.5. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Arl ereve Saylarndaki

Deiimleri (Adet)... .......................................................................42

izelge 4.6. Aratrma Kolonilerinin Aratrma Arl ereve Saylarna Ait Varyans

Analiz Sonular..........................................................................................43

izelge 4.7. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan Arl (Kg)........45

izelge 4.8. Aratrma Kolonilerinin Kovan Arl Bakmndan Varyans Analiz

Sonular .....................................................................................................46

izelge 4.9. Mevsime Bal Olarak Ball ereve Says (Adet)....................................47

izelge 4. 10. Aratrma Kolonilerinin Ball ereve Says Bakmndan Varyans Analiz

Sonular .....................................................................................................48

izelge 4.11. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Yavrulu ereve Saylar

(Adet) ..........................................................................................................50

izelge 4.12. Aratrma Kolonilerinin Yavrulu ereve Saylarna Ait Varyans Analiz

Sonular .....................................................................................................51


9/67

VIII

RESMLER DZN SAYFA

Resim 3.1. Kontrol Kovannn nden Grn...............................................................14

Resim 3.2. Kontrol Kovannn Arkadan Grn.............................................14

Resim 3.3. Deneme Kovannn nden Ak Olarak Grn (a)..................................14

Resim 3.4. Deneme Kovannn Arkadan Ak Olarak Grn (b) ............................14

Resim 3.5. Deneme Kovannn nden Kapal Olarak Grn (c)...............................15

Resim 3.6. Deneme Kovannn Arkadan Kapal Olarak Grn (d)....... .......15

Resim 3.7. Aratrma Kolonilerinin Genel Bir Grn................................................15Resim 3.8. Veri lerlerin (Data Logger) Grnm.....................................................16


10/67

1. GR Aykut BURUT

1

1.GR

lkemiz, sanayileme alannda son yllarda ok byk atlmlar yapmasna

karn bir tarm lkesi olma kimliini de korumaktadr. Her yl ortalama % 2.5 orannda

artan nfusumuzun ihtiyacn karlayacak i sahalar yaratlmazken, bu artan nfusun

dengeli birekilde beslenmesi de nemli bir sorun olarak ortaya kmaktadr (Gen,

1997). Kyden kente olan glerin durdurulabilmesi, mevcut retim dallarnda birim

bana verimin arttrlmas ve iftiye yeni ve geerli retim dallarnn sunulmas

gerekmektedir. Arclk topraa baml olmadan, az sermaye ile yaplabilen, ksa srede

fazla gelir getiren bir tarm uradr. Gnmzde Arclk krsal alanlar da ok nemli

bir yere sahiptir ve dar gelirli reticilerin ekonomisine nemli bir katk yapmaktadr

(Doarolu, 1999). Arcln nemli bir getirisi olan bal ve balmumu retiminin lkeekonomisine yaklak 160 milyon YTL. dorudan katks bulunmaktadr. Arcln,

bitkisel retimlerin tozlamas ile ekonomiye kazandrd katknn bal ve balmumu ile

salanan katkdan en az 10-15 kat fazla olduu gz nne alndnda, lke

ekonomisine 1.6-2.4 milyar YTL katk salamaktadr. Ayrca, byk ounluu krsal

kesimde yaayan ve yeterli topra olmayan kiiler iin istihdam kayna olmas

arcln lkemiz ekonomisi ynnden nemini ortaya koymaktadr (Anonymous,

2004).

Gda kalite kontrolnn uyguland lkelerde standart d kalan ballar gda

sanayisinde ok nemli bir yere sahiptir. Son yllarda A.B.D., Kanada ve Avrupa

lkelerinde bal karml; kek, ekmek, biskvi, kraker, bebek mamas, msr gevrei,

buday, yulaf ezmesi rnlerde, st tozu+bal karm, dondurma ve yourt rnlerinde ,

likr, arap, sirke, bira ve ttn yaplarak bala verilen nemin artt belirtilmektedir

(Kumova, 2005a).

Trkiye konum itibar ile ktann arasnda doal bir kpr grevi gren

dnyann nemli gen merkezlerinden birisidir. Avrupada bulunan toplam 11.500 iekli

bitki trnn 9000den fazlas lkemizde bulunurken, bunlardan 3000 tanesi lkemize

zg endemik trlerdir. Avrupada hayvan varln oluturan tr says toplam 60.000i

bulurken, lkemizde 80.000in zerinde hayvan tr bulunmaktadr (Terziolu, 1994).

lkemiz gerek zengin bitki varl ve gerekse koloni varl ve mevcut bal arsrk ve

ekotipleri ile byk bir arclk potansiyeline sahiptir.


11/67

1. GR Aykut BURUT

2

Trkiye yaklak 4.115.353 bal ars (Apis mellifera L.) kolonisi varl ile

dnya sralamasnda 2. srada yer alrken ortalama 60.190 ton/yl bal retimi ile 4. srada

bulunmaktadr (FAO, 2004a). Koloni bana ortalama bal verimi 17,9 kg olup dnyada

verimlilik bakmndan 10. srada yer almaktadr (Kaftanolu ve ark., 1993a). lkemizde

bulunan yaklak 4.2 milyon ar kolonisinin %91ini modern kovanlar, %9unu eski tip

kovanlar oluturmaktadr (der, 1994a). Ancak kullanlan modern kovanlarn gerek

malzeme ve gerekse l bakmndan aralarnda byk bir varyasyon bulunmaktadr.

lkemizde yresel koullara uygun olarak gelitirilen deiik tip ve llerde yaplan

modern ar kovanlar yaygn olarak kullanlmaktadr. Kovan llerinin standart

olmamas koloni almalarnda, oul ar retiminde ve satlarnda byk sorunlar

yaratmaktadr. TSE tarafndan nerilen kovan lleri de dnya standartlarna

uymamakta; Trkiyenin arclk ekipmanlar, malzemeleri ve kovan ihracat olumsuzynde etkilenmektedir (Elmal, 1998).

Tarmsal asndan byk nemi bulunan arclk, hemen hemen her lkede

yaplan tarmsal bir i koludur. Koloni says ve retim bakmndan FAOnun 2004 yl

istatistiklerine gre, dnyada yaklak olarak 58.921.699 adet koloninin bulunmakta ve

bu kolonilerden 1.264.373 ton bal ile 56.515 ton balmumu retilmektedir (FAO, 2004a)

(izelge 1.1).

Tm dnya lkeleri ierisinde in 6.980.000 adet koloni varl ile dnyada ilk

srada yer almaktadr. ini 4.115.353 adet koloni says ile Trkiye 2. srada

izlemektedir. in 254.758 ton bal retimi ile dnyada ilk sray almaktadr. ini

100.243 ton ile A.B.D., 90.000 ton ile Arjantin ve 60.190 ton ile Trkiye takip

etmektedir. Dnyadaki toplam ar varl ierisinde Trkiyenin pay %6.98, toplam bal

retimindeki pay ise %4.76dr (izelge 1.2).


12/67

1. GR Aykut BURUT

3

izelge 1.1. Arcln Ktalara Gre Durumu (FAO, 2004a)

Sra Ktalar Koloni Says

(Adet)

Bal retimi

(Ton)

Ortalama Bal

Verimi (Kg/Koloni)

Balmumu

retimi (Ton)

1 Asya 17.178.833 453.656 26.4 25.629

2 Avrupa 16.329.700 299.622 18.3 3.581

3 Afrika 14.495.300 144.593 10.0 13.686

4 Amerika 10.578.866 345.121 32.6 13.230

5 Avusturalya 339.000 21.381 63.1 0.389

Toplam 58.921.699 1.264.373 21.4 56.515

izelge 1.2. Dnya lkelerinde Arcln Durumu (FAO, 2004a).

lkeler Koloni Says

(Adet)

Sralama Toplam Bal

retimi

(Ton)

Sralama Ortalama

Bal Verimi

(Kg/Koloni)

Sralama

in 6.980.000 1 254.758 1 36.4 3

Trkiye 4.115.353 2 60.190 4 14.6 6

Rusya 3.600.000 3 54.000 6 15.0 5

Etiyopya 3.400.000 4 29.000 7 8.5 8

ran 3.400.000 5 3.814 9 1.1 9

A.B.D 2.634.000 6 100.243 2 38.0 2

Kenya 2.490.000 7 1.000 10 0.5 10

Arjantin 2.300.000 8 90.000 3 39.1 1

Meksika 2.000.000 9 59.069 5 29.5 4

Almanya 2.000.000 10 21.161 8 10.5 7

Trkiye arcl son 20 yl ierisinde nemli gelimeler gstermitir

(izelge 1.3). 1983 ylnda 2.596.000 bal ars kolonisinden 33.178 ton bal elde edilmive koloni bana bal verimi 12.7 kg/koloni olarak gereklemitir. 1983 ylnda eski tip

kovan says 822.000 adet iken bu say 2003 ylna kadar %75lik bir azalma gstererek

200.000 adette dmtr. 1983 ylnda 1.774.000 olan modern kovan says 2003 ylna

kadar % 130 luk bir artla 4.2 milyon adete ulamtr. Bu gelimelere paralel olarak

bal retimi 33.178 tondan 74.555 tona, balmumu retimi ise 2.022 tondan 3.700 tona


13/67

1. GR Aykut BURUT

4

kmtr (FAO, 2004a).

lke arclnn 1983-2003 yllar arasnda koloni says, bal ve balmumu

retiminde salad olumlu gelimeye karn, koloni bana bal verimi beklenen

dzeyin altnda kalmtr.

Trkiyede koloni bana ortalama bal veriminin dk olmasnn pek ok

nedenleri bulunmaktadr. Bunlar arasnda; arclarn eitim ve teknik bilgi dzeylerinin

dk olmas, ar hastalk, parazit ve zararllar ile zamannda ve etkili birekilde

mcadele yaplmamas, ar yetitiricilerinin kendi aralarnda organize olamamalar, kredi

olanaklarnn yetersiz olmas, ana ar retiminin gereksinmeyi karlayamamas,

arclarn yal ve verimsiz ana arlar ile almalar, zirai mcadele almalarnn

youn ve bilinsiz birekilde uygulanmas, arclk konusunda yaplan aratrmalarn

yetersiz olmas ve Tarm Bakanl ile niversiteler arasnda ibirliinin yeterli dzeydesalanamamasndan gelmektedir (Kaftanolu, 2003).

Ar kolonilerinin bir blgeye bal olmadan yl ierisinde bitkilerin ieklenme

dnemlerine uygun olarak farkl blgelere tanmas yoluyla yaplan arcla gezginci

arclk ad verilmektedir (Furgula, 1993). Kolonilerin mevsim ierisinde uygun bitki

alanlarna gtrlmeleri hem arlarn nektar ve polen retimini arttrc ynde hem de

tarmsal bitkilerin tozlamasna katk getirici almalardr. Bitkisel retim de zellikle

meyve, sebze, yem ve endstri bitkilerinin retiminde ar kolonilerinin kullanm rnn

kalite ve kantitesini artrc bir rol oynamas asndan bitki ve ar yetitiricisinin uyumlu

almas nem tamaktadr. Ar yetitiricileri gezginci arclk iin kolonilerini

zamannda hazrlamal, gl tutmalar ve bitki kaynana zamannda hareket edebilecek

ekonomik gce sahip olmaldr (Nentchev, 2004). Kolonilerin uygun bitki alanlarna

tanmasnda kamyon, tr veya tekneler kullanlabilmektedir. Arclkta ileri gitmi

lkelerde koloni nakilleri trlar ile ve zel ykleyicilerle (fork lift) i gc fazla

gerektirmeden ksa bir srede yaplmaktadr. (Kaftanolu, 2005a).

lkemizde arclar genellikle gezginci arcl tercih etmekte ve mevsime

bal olarak kolonilerini 3-4 farkl yreye tamaktadrlar (Anonymus, 2000).

Kolonilerini yaklak 8 ay ile devaml olarak gezdiren arclar ise daha etkili bal

retimini gerekletirmek iin ii yapmaktadrlar (Kaya, 2004). Gezginci arclk yapan

arclar kolonilerini sonbahar ve k aylarnda genelde Akdeniz ve Ege Blgelerine


14/67

1. GR Aykut BURUT

5

gtrmektedirler (der, 1994b). Arclarlman blgelerde Mays ay ortalarna kadar

kolonilerini ana nektar akmna hazrlamakta ve narenciye bal retimi yapmaktadr. K

Ege sahilinde geiren arclar kolonilerini Mays aynda Ege Blgesinin bitki

kaynaklarna, k Akdeniz sahilinde geiren arclar ise kolonilerini Orta Anadolu ve

Gney Dou Anadolu Blgesinin doal bitki kaynaklarna gtrmektedirler. Gezginci

arclar haziran ayndan sonra Orta ve Dou Anadolu Blgelerinin yksek yaylalarna ve

Akdeniz Blgelerinde Toros dalarna g etmektedirler. Austos aynda pamuk ve am

bal iin, Ege, Bat Akdeniz ve Gney Dou Anadolu Blgelerine gitmektedirler. Bu

blgelerde yaplan bal hasatndan sonra arclar kolonilerini klatma iin kendi

blgelerine veya genellikle Ege ve Akdeniz sahillerine gtrmektedirler(Kumova ve

zktk, 1985; Akdemir ve ark., 1990; Kumova, 1995; Gen, 1997) (ekil 1.1).


15/67

1. GR Aykut BURUT

6

izelge 1.3. Trkiye Arclnn 1983-2003 Yllar Arasndaki Durumu (FAO, 2004a).

Kovan Says (1000 Adet)

Yllar lkel Modern Toplam

Modern

Kovan

Kullanm

Bal

retimi

(Ton)

Bal

Verimi

(Kg/Verim)

Balmumu

retimi

(Ton)

1983 822 1.774 2.596 68.3 33.178 12.7 2.022

1984 756 1.905 2.661 71.6 35.620 13.3 2.513

1985 645 1.940 2.585 75.0 35.840 13.9 2.196

1986 516 2.071 2.587 80.0 39.649 15.3 2.083

1987 441 2.367 2.808 84.3 34.418 12.3 2.131

1988 363 2.621 2.984 89.0 42.729 13.0 2.272

1989 340 2.741 3.081 88.9 40.180 13.0 2.316

1990 294 2.990 3.284 91.0 51.286 15.6 2.758

1991 267 3.162 3.429 92.2 54.655 15.9 2.863

1992 251 3.290 3.541 92.9 60.318 17.0 2.916

1993 235 3.451 3.686 93.6 59.207 16.1 3.110

1994 219 3.567 3.786 94.2 54.908 14.5 3.353

1995 215 3.701 3.916 94.5 68.620 17.5 3.735

1996 217 3.748 3.965 94.5 62.950 15.9 3.235

1997 204 3.798 4.002 94.9 63.319 15.8 3.753

1998 194 4.005 4.199 95.3 67.490 16.0 3.324

1999 186 4.136 4.322 95.6 67.259 15,6 4.073

2000 200 4.068 4.268 95.3 61.091 14.3 4.527

2001 195 3.921 4.116 95.2 60.190 14.6 3.174

2002 186 4.814 5.000 96.2 74.555 15.0 3.700

2003 181 4.019 4.200 95.6 75,000 17.9 3.700


16/67

1. GR Aykut BURUT

7

ekil 1.1. Gezginci Arclarn Yl inde zledii Yollar (Gen, 1997)

lkemizde bal retiminin yaklak %70den daha fazlasn gezginci arclar

retmektedir. Bu adan gidilen blgelerde; nektar ve polen veren bitki kaynaklarnn

bol, eitli ve ieklenme srelerinin uzun olmas, gezginci arclarn gsterdii youn

emek ve masraf karlamas gerekmektedir (FAO, 2004b). Gezginci arclk yapan

arclarn kolonileri lkemizin toplam koloni saysnn %30unu oluturmaktadr.

Trkiye genelinde ortalama bal verimi, son yllarda 17-18 kg olmasna karn gezginci

arclk yapan arclarn koloni bana bal verimi 30-40 kga kmaktadr (Kaya, 2004).

Gezginci arcln son yllarda lke genelinde yaygn birekilde yaplmas

sonucu var olan arrk ve ekotiplerinin zelliklerini kaybetmelerine neden olmutur.

lkemiz arclnn gelecei asndan mevcut ar gen kaynaklarnn saf olarak

korunmas iin gerekli nlemler alnmaldr. zellikle Kuzeydou Anadolu Blgesinde

Ardahan, Posof, Hanak ve ldr, Marmara Blgesinde Gkeada da bulunan ar gen

kaynaklar koruma altna alnmal ve bunlarn slah iin gerekli kkl almalar

balatlmaldr (Kaftanolu ve ark. 1998, Kaftanolu ve ark. 1993b).

lkemizde geimini ar

c

l

k yaparak kazananlar

n byk ounluu gezginciarclk yapmaktadr. Gezginci arclar byk bir zveri ile almakta krlarda, ovalarda

ve yaylalarda ailelerinden uzak kalmakta bal retiminden elde edecei gelirle

yaamlarn srdrmektedir. Arclar gidilecek blgeyi birlikte semekte ar tamada,

bal hasatnda birbirlerine yardmc olmaktadrlar (Kumova, 2000). Gerek kolonilerin

nakledilmesinde, arlk yerinin seilmesinde ve gerekse gittikleri yerlerde birok sorunla

karlamaktadrlar. Gezginci arclk ok zahmetli ve riskli bir meslek olmas asndan


17/67

1. GR Aykut BURUT

8

arclar koloniler nakledilmeden nce iyi hazrlk yaplmal, uzak yrelere vakit

kaybetmeden en hzl ve emniyetli birekilde gidilmelidir. ncelikle kovanlar salam ve

standart llerde olmaldr. Farkl llerdeki kovanlarn yklenmesi, ykleme

srasnda kovandan ar kmas ykleme ilemini geciktirmekte, kolonilerin kapal kalma

sresini uzatmakta ve ar kaybn artmaktadr. Tama srasnda kamyonda meydana

gelen arzalar, trafik kazalar veya uzun sreli yol tkanmalar kolonilerin havasz

kalmas nedeni ile koloni kayplarna neden olmaktadr. Havalandrlmas yetersiz,

peteklerde fazla miktarda bal olan gl kolonilerin tanmas srasnda koloni kayplar

daha fazla olmaktadr. zellikle scak yaz aylarnda Gneydou Anadolu Blgesine

yaplan ar nakillerinde koloniler scaktan, uzun sreli kapal kalmadan ve indirmede

gecikmenin olmasndan dolay etkilenmektedir. Kovanda havalandrma yetersiz

kaldnda kovan iinde scaklk artmakta, balmumu erimekte, ou zaman glkoloniler bazen de tm koloniler snmekte ve arclar byk kayplara uramaktadrlar

(der, 1994c).

Btn bu sorunlarn yan sra gezginci arclar ou zaman gittikleri yrelerde

rahatsz edilmekte, istedikleri yrelerde konaklamalarna izin verilmemekte, kovan

bana ky muhtarlarna veya arazi sahiplerine para demek zorunda kalmaktadrlar.

Arclk sigorta kapsamnda kabul edilmediinden; hrszlk, anari, doal afetler, trafik

kazalar veya zirai ila zehirlenmelerinden arclar kolonilerini ve tm sermayelerini

kaybetme sorunlar ile karlaabilmektedirler (Kaftanolu, 2005b).

Bu alma; ukurova koullarnda ve lman iklim kuanda, gezginci

arcla uygun, havalandrma sistemli bir kovan eklini gelitirmek amacyla

yrtlmtr. alma n havalandrmal kovan ekli ile n havasz kovan eklinin bir

yl sre ile koloni gelimesi, klamas ve bal verimi ynnden karlatrlmasnn ve

tama srasnda kovanlardaki scaklk dalmnn incelenmesi amacyla yaplmtr.


18/67

2. NCEK ALIMALAR UT

9

2. NCEK ALIMALAR

Zmarlicki (1975), tek kulukalkl ve ziftli katla izole edilerek klatlan

kolonilerde yksek bir g

da tketimi ve a

r

miktarda nem birikmesi olduunu ancakift kulukalk ve ziftli katla izole edilerek yeterli havalandrma salayan kolonilerde

ise gda tketimini 0.70-0.90 kg/petek olarak bulduklarn bildirmilerdir.

Johansson ve Johansson (1977), ar kolonilerinin ka gen kadrolarla

girmelerini salamak zere yaplacak sonbahar yemlemesi iin en uygun dnemin Eyll-

Ekim olduunu bildirmilerdir. Bu dnemde yetitirilen gen arlarla klatmaya alnan

kolonilerde daha az klatma kayb, ilkbaharda daha hzl bir yavru yetitirme temposu

grldn ve kolonilerinin ertesi ilkbahara daha gl bir populasyonla girdiini

bildirmilerdir.

Peer (1978), ziftli kat ve kontraplak malzeme kullanlarak izole edilen

kolonilerin yaklak %90nn yaadn ve izole edilen kolonilerin kontrol kolonilerine

gre ertesi yl %50-125 daha fazla bal rettiklerini bildirmitir.

Johansson ve Johansson (1979), kn kovanda biriken ar CO2in ve nemli

havann dar atlabilmesi iin, kovanlarda ok iyi bir havalandrma dzeninin olmas

gerektiini, arlarn, kn kovanda younlaan nemden ok rahatsz olduklarn ve

ancak % 9 dzeyindeki CO2 i tolere edebildiklerini bildirmilerdir. Bobrzecki ve Gromisz (1984), izole edilmemi tek cidarl ve gvde kalnl 25

mm olan kovanlarn, ift cidarl ve cidarlar arasnda strafor bulunan kovanlara gre

daha az nem kapsadn belirtmilerdir. Aratrclar, bu iki tip kolonide, k mevsimi

nosema (N. apis) enfeksiyon dzeyinin, mum retiminin ve sonbahardaki yavru

yetitirme orannn birbirine yakn olduunu bildirmileridir. Ancak koloni

performansnn, izole edilen ve ift cidarl olan kovanlarda klatlan kolonilerde daha

iyi olduunu vurgulamlardr. Bu tip kovanlarda k sresince, ar ve ana kaybnn daha

az, klk bal tketiminin daha dk ve kulukalk scaklnn genellikle daha yksek

olduunu ve ilkbaharda daha fazla yavru yetitirilerek kovan bana daha yksek bir bal

verimi (kg/koloni) elde edildiini bildirmilerdir.

Morse ve Hooper (1985), arclkta nemli bir yeri olan klatma konusunda,

dnyann deiik iklim blgelerinde uzun zamandr farkl uygulamalarn olduunu;

scak ve lman iklimin hakim olduu blgelerde arclarn kolonilerini kn akta

klatrken, rakmn nispeten yksek ve k aylarnda iklimin daha sert getii yerlerde


19/67

2. NCEK ALIMALAR UT

10

klatma ileminin kapal oda koullarnda veya sundurma altnda yapldn

vurgulamlardr. Buna karlk aratrmaclar Kanada ve Bulgaristan gibi baz kuzey

yarm kre lkelerinde bir ok arc kolonilerin klatlmasn ekonomik bulmadklar

iin paket arclk yaptklarn; ancak son zamanlarda ar hastalk ve parazitlerinin

yaygnlamas, ekonomik koullarn deimesi, kolonilerin darda klatma

olanaklarnn gelitirilmesi ve kapal yerlerde baarl klatma tekniklerinin artrlmas

gibi nedenlerle bu blgelerde de kolonilerin klatlmas yaygnlatn bildirmilerdir.

Kobayashi (1987), Japonyada kovan izalasyonunda baz kimyasal maddelerin

(strafor dahil) kullanld bir almada; bu izole maddelerin nem ekici zelliklerinin

olmamas nedeniyle kullanl olmadn ve en iyi sonucun samanla yaplan

izolasyondan al

nd

n

; saman

n ucuz ve nem ekici zelliinin yksek olmas

nedeniyle kovanlar ani scaklk deiimlerinden koruyan iyi bir izole maddesi olduunu

bildirmilerdir.

Elmal (1988), kiddetli geen blgelerde kovanlarn uu deliinin tamamen

kapatlmasn ve kovann n yznde st ksmdan 15mm apnda bir delik almasn

nermektedirler.

Kaftanolu ve ark. (1992), balars (A. mellifera L.) kolonilerinin k salkl

geirerek bir sonraki yla canl ve retken kabilmelerini salamak iin sonbahar

bakmnn zamannda yaplmas gerektiini; kolonilerde gen salkl ve kaliteli ana

arlarn, yeterli baln veya ek beslemenin olmas gerektiini, kolonilerde hastalk

kontrolnn yaplmas ve klatma ncesi mutlaka Varroa jacobsoni ile mcadelenin

yaplmasnn nemini vurgulamlardr.

Fratl (1993), kolonilerde klatma kayplarnn nlenmesi, kolonilerin ilkbahara

canl kabilmesi ve retim performanslarnn yksek olmasnn sonbahar bakm ve

beslenmesine bal olduunu; k lmlerinin ve bunun ile ilgili pek ok sorunun

giderilebilmesi iin, ka girerken kolonilerin gen ve genetik kapasitesi yksek anaarlara sahip olmalar, salam ve yeterli havalandrmas olan kovanlarda bulunmalar,

ar k koullarna kar korunmalar, klk besin stokunun yeterli nitelik ve nicelikte

olmas ve hastalk etmenlerinin bulunmamas gerektiini vurgulamtr. Kolonilerin ka

hazrlanrken ncelikle kovan ierisinde nem birikimini nleyici nlemlerin alnmas

gerektiini; bu amala ok souk blgelerde, kovan iinde oluacak nemi ekici saman,

tala ve gazete kdndan yaplan yastklarn kullanlmasn ve kovan kapanda gerekli


20/67

2. NCEK ALIMALAR UT

11

havalandrma deliklerinin braklmasn belirtilmektedir.

Saville ve ark. (1999), farkl kovanlarda ar kolonilerinin scaklkla ilgili

zelliklerini ve performanslarn test ettii alma sranda; Jumla ve Gadavori

ehirlerinde bulunan arclarn kulland yerli kovanlarda scaklk ile ar performans

arasndaki ilikiyi deerlendirerek geleneksel ktk kovan, bariyerli yeni ktk kovan,

saman kovan, Newton kovan ve Jumla kovanlarda ayn denemeleri yapmlardr. Bu

alma sonucunda; Jumla ve Gadavoride bo kovanlar arasnda nemli bir farkn

olmad, ancak dolu kovanlar arasnda nemli bir farkllk olduunu belirtmilerdir.

Samandan yaplan kovanlara evre scaklnn nemli etkisinin olduu; Jumla kovanlar

zerine souk havann nemli bir etkisinin bulunduu ve Newton ile Bariyerli kovanlar

arasnda da nemli bir farkllk olduunu bildirilmilerdir.

Karaca ve ark. (2000), yapt

klar

al

mada kovan malzemesinin ahap veyakpk olmasnn, kovan ii scakl ve nemi zerine nemli etkileri olduunu; kpkten

yaplan kovanlarda, kovan ii scaklnn ahaptan yaplan kovanlara gre yaz aylarnda

daha dk ya da eit, k aylarnda ise daha yksek olduunu belirtmilerdir. Ahaptan

yaplan kovanlardan kpkten yaplan kovanlara oranla %26.87 daha fazla bal elde

edildiini, hassattaki arl ereve says ve k k arl ereve says bakmndan da

ahaptan yaplan kovanlarn kpkten yaplan kovanlara gre srasyla %18.28 ve %21

orannda stn olduklarn; ahaptan yaplan kovanlarn kpkten yaplan kovanlara

gre %10 daha fazla yavrulu alana sahip olduklarn bulmulardr.

Arslan ve ark. (2004), Tokat koullarnda klatlan alt deiik genotipteki

(Tokat ars, Mula, Karniyol, Kafkas-TKV, talyan ve Kafkas-Camili) ana arlarn

doal iftlemesi ile oluan F1 melezlerinin klama yetenekleri ile ilgili deerleri

srasyla %61.59, 63.91,64.86, 51.98, 57.85 ve 56.93; klatma sresince gda

tketimlerini 5.63, 6.66, 5.53, 6.00, 5.22 ve 5.65 kg/koloni; ayn genotiplerin petekli bal

verimini 1. ve 2. ylda srasyla % 9.45, 5.70, 17.65, 9.29, 15.48, 4.00 ve % 43.78, 26.71,

53.36, 37.58, 34.13 ve 26.95 olarak belirlemilerdir. Genotip gruplarn klamayetenekleri ve klamadaki gda tketimi arasndaki ilikinin istatistik olarak nemsiz;

petekli bal verimi ile ilikinin nemli (P


21/67

2. NCEK ALIMALAR UT

12

sonra, fakat yrenin yerli ars olan Tokat genotipinden daha iyi performans gstermitir.

Tokat genotipli analardan oluan koloniler, klama yetenei bakmndan Karniyol ve

Mula genotiplerinden dktalyan genotipli analardan oluan koloniler, klama

yetenei bakmndan Karniyol, Mula ve Tokat genotiplerinden daha dk; Kafkas-

TKV ve Kafkas-Camili genotipli analarn oluturduu kolonilerin ise klama yetenei

asndan dier genotipler arasnda en dk deere sahip olduunu bildirmilerdir.


22/67

3. MATERYAL ve METOD UT

13

3. MATERYAL ve METOT

Bu almada, gezginci arclk yapan arclarmzn nakil ilemleri srasndaki

koloni kayplarn en aza indirmek amac ile geleneksel olarak kullanlan kovan eklindealternatif olabilecek yeni bir kovan ekli zerinde deneme yaplmtr. Yeni kovan

eklinin geleneksel kovan ekline gre olumlu ve olumsuz ynlerini ortaya koyabilmek

amac ile yrtlen bu deneme ukurova niversitesi, Ziraat Fakltesi, Aratrma

Uygulama iftlii Arclkletmesinde 05.02.2004 - 17.03.2005 tarihleri arasnda

yaplmtr.

3.1. Materyal

3.1.1. Ar Materyali

Aratrmada kullanlan ar materyali . . Ziraat Fakltesi Aratrma Uygulama

iftlii Arclkletmesinden temin edilmitir. Aratrma 2 farkl kovan ekli ierisinde,

farkl koloni gcne (3, 4 ve 5 ereve arl) sahip ve her grupta 7 er koloni olmak

zere toplam 42 kolonide (2x3x7) yrtlmtr. Kolonilerin hepsinde ayn koloniden

yetitirilmi ayn yal kz kardelertalyan melezi (Apis mellifera ligustica) ana arlar

kullanlmtr.

3.1.2. Kovan Materyali

Aratrmada, T.S.E.nin 3409 nolu kovan standartlarna uygun ahap

malzemelerden yaplm Langstroth tipi kovanlar kullanlmtr. Kontrol grubunda

kullanlan 21 adet Langstroth tipi kovanlar, Arclk nitesinde halihazrda kullanlan

emberli, dtan da 505 mm x 435 mm x 258 mm; iten ie 455 mm x 385 mm x 258

mm; ereve boyutlar dtan da 470 mm x 250 mm ve ereve yan ta genilii 37mm llerine sahiptir (Resim 3.1 ve 3.2).


23/67


14

Resim 3.1: Kontrol Kovannn nden Grn Resim 3.2: Kontrol Kovannn Arkadan Grn

Deneme grubunda kullanlan 21 adet Langstroth tipi kovanlarda yenigelitirilen ve kovan n tahtas ile arka tahtasnda kapak genilii 31,5 cm, boyu 12,5 cm

ve tel genilii 22,5 cm, boyu 8,5 cmlik havalandrma mekanizmas bulunmaktadr. Bu

kovan eklinde tama srasnda kapak aaya indirildiinde havalandrma sistemi

almakta ve kovan giri delii kapanmakta (Resim 3.3 ve 3.4); kovan giri delii

aldnda havalandrma sistemi kapanmaktadr. Ahap malzemeden yaplm olan bu

kovan eklinin i ve d lleri kontrol grubunu oluturan Langstroth kovanlarla ayn

llere sahiptir (Resim 3.5 ve 3.6).

Resim 3.3: Deneme Kovannn nden Resim 3.4: Deneme Kovannn ArkadanAk Olarak Grn (a) k Olarak Grn (b)


24/67


15

Resim 3.5: Deneme Kovannn nden Resim 3.6: Deneme Kovannn ArkadanKapal Olarak Grn (c) Olarak Grn (d)

Aratrmaya alnan tm kovanlar . . Ziraat Fakltesi Zootekni BlmArclk Eitim, retim, Aratrma ve Uygulama alannda 42 m uzunluunda ve 2.75 m

yksekliinde yaplan sundurma altnda klatlmtr (Resim 3.7).

Resim 3.7: AratrmaKolonilerinin Genel Bir Grn


25/67


16

3.1.3. Veri ler (Data Logger) ve Kullanlan Dier Alet, Ekipman ve Malzemeler

Kovan ii scaklk ve nem ile kovann bulunduu ortam scaklnn

belirlenmesinde Hobo marka veri lerler (Data logger) kullanlmtr (Resim 3.8). Bu

aletin teknik zellikleri izelge 3.1 de verilmitir.

Resim 3.8: Veri lerin (Data Logger) Grnm

izelge 3.1. Veri lerin Teknik zellikleri

zelliklerlm Scakl -40 Coden +75 Coye (-40 Foden +167 Fo) kadar olan scaklklar

ile %0 -95 arasndaki nemi lebilmektedir.

Zaman Sapmas Yaklak olarak 1 dakikadr.

lm Kapasitesi Haftada 7944 lm kayt edebilmektedir.

Ebat 2.4" x 1.9" x 0.8"

Arlk Yaklak olarak 20 grdr.

Pil CR-2032 (Lityum) dur.

Pil mr 1 yldr.


26/67


17

almada 100 gra duyarl terazi, plastikurupluklar, ahaptan yaplan polen

tuzaklar, bal szme makinesi (ekstraktr), ana arzgaralar, krk, el demiri, maske,

arc fras, arc mahmuzu, ereve teli gibi alet ve ekipmanlar; ar hastalk ve

zararllarna kar ilalar, kolonilerin beslenmesi iin ticari ekerler, temel petekler

malzeme olarak kullanlmtr.

3.2. Metot

3.2.1. Kolonilerin Eitlenmesi ve Hazrlanmas

Bu aratrmada 2 farkl kovan eklinde koloni gc, kolonilerin klama

yetenei, koloni gelime hz ve bal verimini incelemek amacyla; her kovan grubundaki

ar kolonileri, her birinde 7 er koloni olmak zere, 3 alt gruba ayrlmtr. Birinci grubuoluturulan koloniler 3 ereve ile balayan kolonilerden, ikinci grubu oluturan

koloniler 4 ereve ile balayan kolonilerden ve nc grubu oluturan koloniler de 5

ereve ile balayan kolonilerden oluturulmutur.

Denemeye alnan tm kolonilerin erken ilkbahar ve ge sonbahar aylarnda

beslenmesi, varroa ile savam yaplarak k mevsimine salkl birekilde girmeleri

salanmtr. Bu ekilde eitlenen ve hazrlanan deneme kolonileri 16 Haziran-13 Eyll

2004 tarihleri dnda . . Ziraat Fakltesi Arclk nitesinde yaplandrlmtr.

Aratrmaya giren tm koloniler deneme sresince 15 gnde bir yavrulu ve ergin arl

ereve saylar belirlenerek kovan arlklar tartlmtr. Aratrmann amacna ynelik

olarak hazrlanan alma plan izelge 3.2de verilmitir. Her gruptaki kolonilere

(6 koloni) birer veri ler (data logger) yerletirilerek periyodik olarak ilkbahar, yaz,

sonbahar ve k aylarnda birer saat aralklarla kovan ii scaklk ve rutubet lmleri

alnmtr.


27/67


18

izelge 3.2. Deneme Kolonilerinde Uygulanan alma Plan

AYLAR

2004

Yaplacakler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Kovanlarnyapm

+ +

Kolonilerinhazrlanmas

+

Veri lerinyerletirilmesi

+

Kolonilerin

beslenmesi

+ + + + + + +

Arl erevesays belirlenmesi

+ + + + + + + + + + +

Yavrulu erevesays

+ + + + + + + + + + +

Varroamcadelesi

+ +

Kolonilerin

tartm

+ + + + + + + + +

Kolonilerintanmas

+ +

Kolonilerin kahazrlanmas

+

Rakamlarntoplanmas veanalizi

+


28/67


19

3.2.2. Sonbahar Dnemi almalar ve Klatma

Aratrmada kullanlan tm kolonilerde, bal hasatndan sonra gerekli sonbahar

bakm, besleme ve kontrolleri yaplmtr. Sonbahar dneminde kolonilerde; varroa

mcadelesi, genel hastalk kontrolleri, sonbahar beslemesi, ana arnn varl, koloni

populasyon kontrol yaplmtr. Kolonilere gerekli k besini braklarak ka

hazrlamas salanmtr.

3.2.2.1. Sonbahar Beslenmesi

Aratrma kolonilerine k geirebilmeleri iin yeterince ball ve polenli besin

braklmasna karn sonbaharda urupla besleme yaplmtr. Sonbahar beslenmesi

2/1orannda (2 birim eker: 1 birim su) hazrlanan ekerurubu verilmitir (Kumova,

2005b). ekerurubu ile yaplan besleme sonbahar boyunca 3 kez tekrarlanmtr.

3.2.3. lkbahar Dnemi almalar

K geiren aratrma kolonilerine, ilkbahar dneminde gerekli bakm, besleme

ve koloni kontrolleri yaplmtr. Kolonilerin temizlii, ergin ar ve yavru miktar, ana

arnn durumu, besin madde gereksinimi varroa mcadelesi ve genel hastalk kontrolleri

gzden geirilerek gerekli lmler alnmtr.

3.2.3.1. lkbahar Beslenmesi

Aratrma kolonilerinde ana arnn yumurtlamasn hzlandrmak, ii arlarn

nektar ve polen getirmesini tevik etmek amacyla ilkbahar beslemesi yaplmtr.

lkbahar beslemesi iin 1/1 orannda (1 birim eker: 1 birim su) hazrlanan ekerurubu

verilmitir (Kumova, 2005a). Deneme kolonilerine ilkbaharda 2 kez ekerurubu

verilmitir.


29/67


20

3.2.4. Kolonilerin Tanmas

Aratrma kolonilerin scaklk ve nem deerleri, arl, yavrulu ve ball ereve

saylar ile kovan arlklar arasndaki deiimler yaplan gezginci arclk ierisinde ele

alnmtr. Bu amaca ynelik olarak aratrma kolonileri 16.06.2004 tarihinde Adanadan(. . Ziraat Fakltesi Arclk nitesi) Kayserinin Sarz lesine, 06.08.2004 tarihinde

Kayseriden anlurfaya ve 13.09.2004 tarihinde anlurfadan Adanaya tanmalar

yaplmtr.

3.2.5. Veri lerdeki (Data logger) Verilerin Alnmas, Tartmlarnn Yaplmas

Kovan ierisine yerletirilen veri lerlerdeki scaklk ve nem deerlerini ieren

veriler 2 ayda bir bilgisayarlara aktarlarak deerlendirilmitir. Veri lerlerdeki verileralndktan sonra veri ler tekrar kurularak kolonilere yerletirilmitir. Kovan iinde

kullanlan veri lerler her ayn gnlk saat ba kovan ii scaklk ve nemini lebilecek

ekilde ayarlanarak elde edilen bilgiler bilgisayara aktarlmtr. Kovan d scaklk

lmlerinin alnmas iin bir veri ler dar aslarak her ayn gnlk saat ba dar

scakl lebilecekekilde ayarlanm ve elde edilen bilgiler bilgisayara yklenmitir.

Deneme kolonileri bir terazi ile her 15 gnde bir tartlarak kovan arlklar

kaydedilmitir. Aynekilde kolonilerin arl, yavrulu ve ball ereve saylar her 15gnde bir saylarak kaydedilmitir.

3.2.6. statistiki Analizler

Aratrma sonucunda elde edilen veriler Faktriyel Deneme Tertipi Tesadf

Bloklar Deneme Planna gre istatistiki ynden deerlendirilmitir (Bek ve Efe, 1995),

Duncan oklu Karlatrma Testine gre karlatrmalar yaplmtr. almada, eski

ve yeni olmak zere iki farkl kovan ekli ile 3 farkl arl ereveye (3, 4, 5) sahip bu ikikovan eklinin, deneme sresince kovan arl, arl ereve says, yavrulu ereve

says, ball ereve says, kovan ii scaklk ve nem deerleri zerine etkisi ortaya

konulmutur. Denemede kullanlan matematik modeli aada verilen eitlie gre

hesaplanmtr.


30/67


21

Yijklm = + i + j + k+ m + jk+ jm +km + jkm + eijklm

Eitlikte;

Yijklm: Deneme sresince elde edilen kovan arl, arl ereve says,yavrulu ereve says, ball ereve says, kovan ii scaklk ve nem.

: Populasyon ortalamas

i : Kovan eklinin etki pay i:1,2

j : Arl ereve saysnn etki pay j:13,4,5 (Her bir alt grupta farkl sayda)

k: Mevsimin etki pay k: 1.,4

m : lm zamannn etki pay m: 1,6

jk

: Arl ereve says ile mevsimin birlikte etkisi

jm : Arl ereve says ile lm zamannn etki pay

km : Mevsimin etki pay ile lm zamannn etki pay

jkm : nteraksiyon etkisi

eijkl : Deneme hatasn gstermektedir.


31/67


32/67

4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT

23

kolonilerde 34.23 Co, darda ise 31.27 Co olarak bulunmutur.

d) K mevsiminde, en dk scaklk 06:00-10:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile

denemeye alnm kolonilerde 8.45 Co, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde

9.15 Co, darda 3.57 Co, 02:00-06:00 saatleri arasnda 5 ereve ile denemeye alnm

kolonilerde 9.17 Co, olarak bulunmutur. En yksek scaklk 14:00-18:00 saatleri

arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 16.01 Co, 4 ereve ile denemeye

alnm kolonilerde 16.94 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 16.15 Co,

darda 14.68 Co olarak bulunmutur.

Kontrol kovanlarnda scaklk deerleri (izelge 4.1):

a) lkbahar mevsiminde, en dk scaklk 06:00-10:00 saatleri arasnda, 3

ereve ile denemeye alnm kolonilerde 23.14 Co, 02:00-06:00 saatleri arasnda 4

ereve ile denemeye alnm kolonilerde 19.79 Co, 5 ereve ile denemeye alnmkolonilerde 20.72 Co, darda ise 13.27 Co olarak bulunmutur. En yksek scaklk

14:00-18:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 31.14 Co , 4

ereve ile denemeye alnm kolonilerde 30.13 Co, 5 ereve ile denemeye alnm

kolonilerde 30.09 Co, darda ise 18.17 Co olarak bulunmutur.

b) Yaz mevsiminde, en dk scaklk 06:00-10:00 saatleri arasnda, 4 ereve

ile denemeye alnm kolonilerde 24.44 Co, 22:00-02:00 saatleri arasnda darda

20.81 Co, 02:00-06:00 saatleri arasnda 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde

23.96 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 24.61 Co, olarak bulunmutur. En

yksek scaklk 14:00-18:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm

kolonilerde 33.35 Co, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 33.78 Co, 5 ereve

ile denemeye alnm kolonilerde 34.30 Co, 06:00-10:00 saatleri arasnda darda

34.01 Co olarak bulunmutur.

c) Sonbahar mevsiminde, en dk scaklk 02:00-06:00 saatleri arasnda, 3


kolonilerde 23.26 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 21.60 Co, darda ise

23.13 Co olarak bulunmutur. En yksek scaklk 14:00-18:00 saatleri arasnda, 3


kolonilerde 34.57 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 34.41 Co, darda ise

31.27 Co olarak bulunmutur.

d) K mevsiminde, en dk scaklk 06:00-10:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile

denemeye alnm kolonilerde 12.00 Co, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde


33/67


24

9.42 Co, darda 3.57 Co, 02:00-06:00 saatleri arasnda 5 ereve ile denemeye alnm

kolonilerde 8.82 Co, olarak bulunmutur. En yksek scaklk 14:00-18:00 saatleri

arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 20.32 Co, 4 ereve ile denemeye

alnm kolonilerde 17.35 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 17.59 Co,

darda 14.68 Co olarak bulunmutur.


34/67


25

izelge 4.1. Aratrmaya Giren Kolonilerin Kovan i ve D Scaklk Deerleri

Kovanekli

Mevsim Saat 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli Dar

lkbahar 06:00-10:00 18.11 0.96 A 18.79 1.33 A 18.88 1.65 A 13.85 1.33

lkbahar 10:00-14:00 23.59 1.01 BC 24.33 1.24 BC 24.73 1.58 BC 17.82 2.01

lkbahar 14:00-18:00 27.91 0.94 D 28.21 0.97 C 28.73 1.21 C 18.17 1.98

lkbahar 18:00-22:00 25.40 1.54 CD 26.30 1.51 C 26.85 1.68 BC 15.33 1.44

lkbahar 22:00-02:00 20.93 1.62 AB 21.91 1.72 AB 22.05 1.89 AB 13.45 1.12

lkbahar 02:00-06:00 18.14 1.28 A 19.16 1.54 A 19.12 1.74 A 13.27 1.19

lkbahar Genel 22.35 0.60 23.12 0.65 23.40 0.74 15.31 0.65

Yaz 06:00-10:00 24.75 0.73 A 24.07 0.64 A 23.97 0.58 A 34.01 3.21 D

Yaz 10:00-14:00 29.61 0.79 B 30.09 0.71 C 30.32 0.67 C 31.32 1.07 CD

Yaz 14:00-18:00 33.21 0.45 C 33.27 0.47 D 33.23 0.41 D 28.76 0.65 BC

Yaz 18:00-22:00 31.77 0.44 C 30.92 0.56 C 30.36 0.64 C 24.81 0.47 AB

Yaz 22:00-02:00 28.21 0.51 B 26.96 0.69 B 26.02 0.62 B 20.81 0.45 A

Yaz 02:00-06:00 25.58 0.61 A 24.08 0.80 A 23.17 0.58 A 24.45 1.89 AB

Yaz Genel 28.85 0.35 28.24 0.39 27.85 0.39 27.36 0.75

Sonbahar 06:00-10:00 23.58 0.65 A 24.44 0.41 A 23.46 0.71 A 28.28 3.11BC

Sonbahar 10:00-14:00 28.19 0.78 B 30.41 0.83 C 30.56 1.07 B 31.15 1.04 C

Sonbahar 14:00-18:00 32.89 0.67 C 34.56 0.57 D 34.23 0.63 C 31.27 0.78 C

Sonbahar 18:00-22:00 29.88 0.87 B 31.37 0.52 C 28.99 0.67 B 24.17 0.86 ABSonbahar 22:00-02:00 25.66 0.86 A 27.27 0.44 B 24.45 0.60 A 20.94 0.78 A

Sonbahar 02:00-06:00 24.44 0.74 A 25.12 0.38 A 23.02 0.63 A 23.13 1.46 A

Sonbahar Genel 27.45 0.41 28.86 0.37 27.45 0.45 26.49 0.71

K 06:00-10:00 8.45 0.69 A 9.15 0.57 A 9.20 0.74 A 3.57 0.49 A

K 10:00-14:00 13.06 0.89 C 13.46 0.90 C 13.97 0.95 CD 14.47 1.36 C

K 14:00-18:00 16.01 0.94 D 16.94 1.04 D 16.15 1.02 D 14.68 0.89 C

K 18:00-22:00 11.41 0.40 BC 12.31 0.75 BC 11.91 0.77 BC 7.22 0.59 B

K 22:00-02:00 9.57 0.66 AB 10.32 0.60 AB 9.80 0.67 AB 5.62 0.49 ABK 02:00-06:00 8.74 0.73 A 9.68 0.62 A 9.17 0.72 A 4.17 0.42 A

DenemeGrubu

K Genel 11.21 0.37 11.98 0.38 11.70 0.39 8.29 0.49


35/67


26

izelge 4.1.in Devam

Kovanekli

Mevsim Saat 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli Dar

lkbahar 06:00-10:00 23.14 0.69 A 20.09 1.23 A 22.50 1.58 A 13.85 1.33

lkbahar 10:00-14:00 28.15 0.74 C 26.31 1.18 BC 29.13 0.94 C 17.82 2.01

lkbahar 14:00-18:00 31.14 0.49 D 30.13 1.12 C 30.09 1.05 C 18.17 1.98

lkbahar 18:00-22:00 29.67 0.73 CD 27.21 1.76 C 27.01 1.57 BC 15.33 1.44

lkbahar 22:00-02:00 25.48 0.83 B 22.62 1.81 AB 23.18 1.64 AB 13.45 1.12

lkbahar 02:00-06:00 22.75 0.56 A 19.79 1.50 A 20.72 1.57 A 13.27 1.19

lkbahar Genel 26.72 0.39 24.36 0.68 25.44 0.65 15.31 0.65

Yaz 06:00-10:00 24.55 0.65 A 24.44 0.50A 26.44 0.89 AB 34.01 3.21 D

Yaz 10:00-14:00 30.14 0.61 C 30.19 0.73 C 32.02 0.48 C 31.32 1.07 CD

Yaz 14:00-18:00 33.35 0.29 D 33.78 0.41 D 34.30 0.37 D 28.76 0.65 BC

Yaz 18:00-22:00 31.40 0.53 C 31.42 0.60 C 31.63 0.64 C 24.81 0.47 ABYaz 22:00-02:00 26.56 0.54 B 27.48 0.63 B 26.80 0.75 B 20.81 0.45 A

Yaz 02:00-06:00 23.96 0.53 A 24.75 0.53 A 24.61 0.80 A 24.45 1.89 AB

Yaz Genel 28.32 0.37 28.68 0.37 29.30 0.40 27.36 0.75

Sonbahar 06:00-10:00 23.14 0.57 A 23.61 0.63 AB 21.71 0.66 A 28.28 3.11BC

Sonbahar 10:00-14:00 30.30 0.86 B 30.74 0.88 C 30.63 0.75 C 31.15 1.04 C

Sonbahar 14:00-18:00 33.97 0.57 C 34.57 0.62 D 34.41 0.58 D 31.27 0.78 C

Sonbahar 18:00-22:00 29.70 0.70 B 29.90 0.67 C 28.68 0.83 B 24.17 0.86 AB

Sonbahar 22:00-02:00 24.52 0.41 A 25.24 0.53 B 23.45 0.61 A 20.94 0.78 A

Sonbahar 02:00-06:00 22.85 0.46 A 23.26 0.52 A 21.60 0.64 A 23.13 1.46 A

Sonbahar Genel 27.41 0.42 27.89 0.44 26.75 0.49 26.49 0.71

K 06:00-10:00 12.00 0.90 A 9.42 0.55 A 9.08 0.86 A 3.57 0.49 A

K 10:00-14:00 16.45 1.17 BC 14.72 0.98 C 16.86 1.01 C 14.47 1.36 C

K 14:00-18:00 20.32 1.37 D 17.35 1.02 D 17.59 0.79 C 14.68 0.89 C

K 18:00-22:00 17.54 1.28 CD 12.17 0.55 B 11.41 0.60 B 7.22 0.59 B

K 22:00-02:00 14.21 1.10 AB 10.41 0.52 AB 9.35 0.59 AB 5.62 0.49 AB

K 02:00-06:00 12.37 0.91 A 9.54 0.54 A 8.82 0.70 A 4.17 0.42 A

KontrolGr

ubu

K Genel 15.48 0.52 12.27 0.38 12.19 0.43 8.29 0.49Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.


36/67


27

izelge 4.2. Scaklk Deerleri iin Varyans Analiz Sonular

Varyasyon Kaynaklar S.D. K.O. F P

Kovan ekli 1 772.70 42.94 **ereve Says 2 61.05 0.67

Mevsim 3 47284.25 536.04 **lm Zaman 5 7679.01 87.05 **S*M 6 91.37 5.08 **S*Z 10 43.06 2.39 **M*Z 15 88.21 4.90 **S*M*Z 30 3.62 0.20 Hata 3240 18Genel 3312 ------- -----

** : P


37/67


28

ekil 4.1. Aratrma Kolonilerinin lkbahar Mevsiminde Kovan i ve D ScaklkDeiimleri

0

5

10

15

20

25

30

35

06:00-

10:00

10:00-

14:00

14:00-

18:00

18:00-

22:00

22:00-

02:00

02:00-

06:00

Saatler

S

caklk(C

o)

deneme kovan i

kontrol kovan ii

dar

ekil 4.1den ilkbahar mevsiminde; kovan ii scaklk 14:00-18:00 saatleri

arasnda her iki kovan eklinde de art gsterdii, yalnz kontrol kovanlarnda scakln

deneme kovanlarna gre biraz daha fazla olduu grlmektedir. 02:00-06:00 saatleriarasnda scaklk her iki kovan ekli ierisinde de d gstermi olmasna karn bu

d deneme grubu kovanlarnda biraz daha fazla olmutur. Darda gstermitir ki

scaklk dne paralel olarak kovan ierisinde ki scaklk deerlerinde artma ve

azalma gstermitir.


38/67


29

ekil 4.2. Aratrma Kolonilerinin Yaz Mevsimi Kovan i ve D ScaklkDeiimleri

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,0035,00

40,00

06:00-

10:00

10:00-

14:00

14:00-

18:00

18:00-

22:00

22:00-

02:00

02:00-

06:00

Saatler

S

caklk(C

o)

deneme kovan ii

kontrol kovan ii

dar

ekil 4.2nin incelenmesinden, yaz mevsiminde kolonilerin Kayserinin Sarz

lesinde bulunmas nedeniyle dardaki hava scakl gittike dmesine karn kovan

ierisinde ar populasyonununda artmas ile her iki kovan eklindeki scaklnn artt

ve en fazla scakln ise 14:00-18:00 saatleri arasnda olduu gzlenmitir. Dar

scaklnn saat 22:00-02:00 arasnda ok dmesine bal olarak her iki kovan eklinin

i scaklna ok az dt grlmektedir.


39/67


30

ekil 4.3. Aratrma Kolonilerinin Sonbahar Mevsimi Kovan i ve D ScaklkDeiimleri

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

35,00

40,00

06:00-

10:00

10:00-

14:00

14:00-

18:00

18:00-

22:00

22:00-

02:00

02:00-

06:00

Saatler

S

caklk(C

o)

deneme kovan ii

kontrol kovan ii

dar

ekil 4.3n incelenmesinden, sonbahar mevsiminde kovan ii scakl

14:00-18:00 saatlerinde artma ve 02:00-06:00 saatleri arasnda dme gsterdii

grlmektedir. Dar scaklnn ise saat 14:00-18:00 arasnda artma ve 22:00-02:00saatleri arasnda dme gsterdii belirlenmitir.


40/67


31

ekil 4.4. Aratrma Kolonilerinin K Mevsimi Kovan i ve D ScaklkDeiimleri

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

06:00-

10:00

10:00-

14:00

14:00-

18:00

18:00-

22:00

22:00-

02:00

02:00-

06:00

Saatler

S

caklk(Co)

deneme kovan ii

kontrol kovan ii

dar

ekil 4.4.den; k mevsiminde dar scaklnn olduka dk olmasna karn

kovan ii scaklk deerinin ok fazla dmedii, kontrol kovanlar ile deneme kovanlar

arasnda fazla bir scaklk farknn olmad ve 14:00-18:00 saatleri arasnda kovan ii

scaklnn her iki kovan eklinde de ykseldii, 02:00-06:00 saatlerinde de dt

grlmektedir. Sonbaharda deneme kovanlarnn ergin ar says bakmndan k

mevsimine daha gl bir kadro ile girmesinden dolay kovan ii scaklk deerinin

kontrol kovanlarna gre daha iyi olduu gzlenmitir.

Bu alma bulgular Saville ve ark. (1999) tarafndan yaplan, Newton ve

Bariyerli kovanlarn evre ssndan ayn derecede etkilendikleri, saman tipi kovanlarn

evre scaklndan, Jumla tipi kovanlarn ise evre souundan etkilendiklerini bildiren

bildiriten farkl bulunmutur. Aynekilde Karaca ve ark. (2000), yaptklar bir

almada kovan malzemesinin ahap veya kpk olmasnn, kovan ii scakl ve

rutubeti zerine nemli etkileri olduunu; kpk kovanlarda, kovan ii scaklnn

ahap kovanlara gre yaz aylarnda daha dk ya da eit, k aylarnda ise daha yksek

olduunu belirten bildirite kovan materyallerinin farkl olmas nedeniyle bu almadan

farkl

sonular verdii grlmektedir.


41/67


32

4.2. Kovan i Nem lmleri

Yaplan almada; deneme ve kontrol kovanlar arasndaki nem deerleri veri

ler aletlerden (data logger) alnarak gerekli, tanmlayc istatistikler ve varyans

analizleri yaplarak sonular izelge 4.3 ve izelge 4.4 de verilmitir.

Aratrma kolonilerinde; nem deerleri bakmndan lm zamanlar arasnda

DK Testine gre nemli farkllklar bulunmaktadr (P


42/67


33

denemeye alnm kolonilerde %51.36 olarak bulunmutur. En yksek nem deeri;

14:00-18:00 saatleri arasnda 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %54.71, 4

ereve ile denemeye alnm kolonilerde %52.70 ve 18:00-22:00 saatleri arasnda da 5

ereve ile denemeye alnm kolonilerde %53.83 olarak bulunmutur.

Kontrol kovanlarnda nem deerleri (izelge 4.3):

a) lkbahar mevsiminde, en dk nem 02:00-06:00 saatleri arasnda, 3 ereve

ile denemeye alnm kolonilerde %66.56, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde

%63.78, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %68.33 olarak bulunmutur. En

yksek nem 10:00-14:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde

%77.82, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %69.17, 14:00-18:00 saatlerinde ise

5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %75.38 olarak bulunmutur.

b) Yaz mevsiminde en dk nem deeri; 14:00-18:00 saatleri arasnda, 5ereve ile denemeye alnm kolonilerde %54.00, 18:00-22:00 saatleri arasnda 4

ereve ile denemeye alnm kolonilerde %49.78 ve 22:00-02:00 saatleri arasnda 3

ereve ile denemeye alnm kolonilerde %61.72 olarak bulunmutur. En yksek nem

deeri; 06:00-10:00 saatleri arasnda, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde

%56.70, 10:00-14:00 saatleri arasnda 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde

%71.43 ve 22:00-02:00 saatleri arasnda 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde

%51.45 olarak bulunmutur.

c) Sonbahar mevsiminde, en dk nem deeri 18:00-22:00 saatleri arasnda, 3

ereve ile denemeye alnm kolonilerde %52.48, 4 ereve ile denemeye alnm

kolonilerde %44.74 ve 18:00-22:00 saatleri arasnda 5 ereve ile denemeye alnm

kolonilerde %49.03 olarak bulunmutur. En yksek nem deeri; 10:00-14:00 saatleri

arasnda, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %52.99, 14:00-18:00 saatleri

arasnda 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %58.19, 4 ereve ile denemeye

alnm kolonilerde 49.80 olarak bulunmutur.

d) K mevsiminde en dk nem deeri; 18:00-22:00 saatleri arasnda, 3 ereve

ile denemeye alnm kolonilerde %70.44, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde

%85.64, 02:00-06:00 saatleri arasnda 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde

%66.52 olarak bulunmutur. En yksek nem deeri; 10:00-14:00 saatleri arasnda 3

ereve ile denemeye alnm kolonilerde %80.93, 5 ereve ile denemeye alnm

kolonilerde %90.63 ve 14:00-18:00 saatleri arasnda da 4 ereve ile denemeye alnm

kolonilerde %69.67 olarak bulunmutur.


43/67


34

izelge 4.3. Aratrma Kolonilerinde Kovan i Nem Deerleri

Kovan

ekli

Mevsim Saat 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli

lkbahar 06:00-10:00 64.82 2.48 67.55 2.62 AB 66.97 3.11 AB

lkbahar 10:00-14:00 68.69 2.16 69.81 2.01 B 71.82 1.75 Blkbahar 14:00-18:00 68.66 1.99 66.60 1.95 AB 70.91 1.77 AB

lkbahar 18:00-22:00 62.57 1.56 61.00 1.89 A 67.94 1.83 AB

lkbahar 22:00-02:00 64.71 1.89 65.22 2.17 AB 65.17 2.64 AB

lkbahar 02:00-06:00 64.86 2.47 68.39 2.69 B 64.00 3.02 A

lkbahar Genel 65.72 0.87 66.43 0.94 67.80 1.01

Yaz 06:00-10:00 61.34 2.10 B 65.15 1.83 C 57.18 1.51

Yaz 10:00-14:00 62.67 2.77 B 62.19 2.68 C 57.83 1.99

Yaz 14:00-18:00 59.71 2.68 AB 52.50 2.54 AB 54.54 2.01

Yaz 18:00-22:00 54.60 1.72 A 48.74 1.72 A 52.80 1.46

Yaz 22:00-02:00 57.44 1.59 AB 55.17 1.84 B 54.00 1.21

Yaz 02:00-06:00 59.35 1.85 AB 61.11 1.83 C 55.26 1.27

Yaz Genel 59.19 0.90 57.48 0.97 55.26 0.66

Sonbahar 06:00-10:00 46.15 1.45 43.83 1.36 45.87 1.42

Sonbahar 10:00-14:00 45.44 1.14 44.37 1.13 45.78 1.36

Sonbahar 14:00-18:00 45.96 1.12 45.79 1.01 44.69 1.12

Sonbahar 18:00-22:00 45.75 1.29 42.37 0.90 44.25 1.33

Sonbahar 22:00-02:00 46.58 1.28 42.49 1.02 45.26 1.20

Sonbahar 02:00-06:00 46.05 1.47 42.42 1.26 44.83 1.34

Sonbahar Genel 45.99 0.52 43.55 0.46 45.11 0.52

K 06:00-10:00 51.57 3.09 52.35 3.30 51.38 3.30

K 10:00-14:00 51.18 3.58 51.49 3.34 53.74 3.67

K 14:00-18:00 54.71 2.89 52.70 2.76 53.18 2.91

K 18:00-22:00 49.84 2.46 48.64 2.66 53.83 2.63

K 22:00-02:00 49.82 2.66 49.01 2.69 53.39 2.97

K 02:00-06:00 49.87 2.74 49.44 2.78 51.36 3.26

DenemeGrubu

K Genel 51.17 1.18 50.61 1.19 52.81 1.26


44/67


35

izelge 4.3.n Devam

Kovan

ekli

Mevsim Saat 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli

lkbahar 06:00-10:00 69.49 2.94 AB 64.28 3.40 70.69 3.68

lkbahar 10:00-14:00 77.82 1.65 C 69.17 2.56 75.03 2.71lkbahar 14:00-18:00 74.79 0.94 BC 67.09 2.79 75.38 2.53

lkbahar 18:00-22:00 70.43 1.40 AB 68.38 2.49 73.79 2.75

lkbahar 22:00-02:00 66.88 2.48 A 64.34 3.33 70.63 3.41

lkbahar 02:00-06:00 66.56 2.87 A 63.78 3.56 68.33 3.58

lkbahar Genel 70.99 0.95 66.17 1.24 72.31 1.28

Yaz 06:00-10:00 69.57 1.61BC 51.25 1.73 56.70 1.24

Yaz 10:00-14:00 71.43 2.11 C 50.39 2.24 55.22 1.34

Yaz 14:00-18:00 65.71 1.70 AB 51.06 1.92 54.00 1.66

Yaz 18:00-22:00 62.51 1.25 A 49.78 1.72 54.48 1.59

Yaz 22:00-02:00 61.72 1.21 A 51.45 1.57 54.13 1.43

Yaz 02:00-06:00 64.80 1.13 A 51.31 1.50 55.78 1.09

Yaz Genel 65.96 0.69 50.88 0.72 55.06 0.57

Sonbahar 06:00-10:00 53.53 2.18 45.34 1.63 A 51.42 2.54

Sonbahar 10:00-14:00 56.82 2.34 47.67 1.39 AB 52.99 2.43

Sonbahar 14:00-18:00 58.19 1.18 49.80 0.58 B 50.16 1.56

Sonbahar 18:00-22:00 55.34 1.04 49.27 0.79 B 49.03 1.41

Sonbahar 22:00-02:00 54.12 1.73 47.46 1.36 AB 49.38 1.87Sonbahar 02:00-06:00 52.48 2.06 44.74 1.55 A 49.24 2.37

Sonbahar Genel 55.08 0.45 47.38 0.54 50.37 0.84

K 06:00-10:00 76.29 1.43 BC 66.63 1.85 88.43 0.96 BC

K 10:00-14:00 80.93 1.17 D 69.44 1.67 90.63 0.67 C

K 14:00-18:00 78.49 1.33 CD 69.67 1.56 88.65 0.88 BC

K 18:00-22:00 70.44 2.10 A 66.98 1.49 85.64 0.88 A

K 22:00-02:00 71.79 1.78 AB 67.11 1.36 87.93 0.98 AB

K 02:00-06:00 73.84 1.43 AB 66.52 1.50 87.82 0.86 AB

KontrolGrub

u

K Genel 75.30 0.70 67.73 0.64 88.19 0.37

Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.


45/67


46/67


37

ekil 4.5. Deneme Kovanlarnda Mevsimlere Gre Nem Dzeyleri

0

10

20

30

40

50

6070

80

06:00-10:00 10:00-14:00 14:00-18:00 18:00-22:00 22:00-02:00 02:00-06:00

Saat

Nem(%)

ilk

yaz

son

k

ekil 4.5den; nem oran deneme kovanlarnda en fazla ilkbahar mevsiminde saat

10:00-14:00 arasnda, en az ise saat 18.00-22:00 arasnda gzlendii grlmektedir.

Sonbahar mevsiminde ise nem orannda ok fazla bir deiim gzlemlenmemi, yaz ve

k mevsimlerinde en az nem oran saat 18:00-22:00 arasnda bulunmutur.

ekil 4.6. Kontrol Kovanlarnda Mevsimlere Gre Nem Dzeyleri

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

06:00-10:00 10:00-14:00 14:00-18:00 18:00-22:00 22:00-02:00 02:00-06:00

Saat

Nem(%) ilk

yaz

son

k

ekil 4.6nn incelenmesinden; kontrol kovanlarnda nem orannn ilkbahar

mevsiminde ok fazla art sergiledii ve saat 10:00-18:00 arasnda pik noktaya ulat

grlmektedir. lkbahar mevsiminde saat 02:00-06:00 arasnda nem orannn dt.

sonbahar mevsiminde ise nem oran dt 02:00-06:00 saatlerinde minimum dzeye


47/67


38

geldii belirlenmitir.

Zmarlicki (1975), tek kulukalkta ve ziftli katla izole edilerek klatlan

kolonilerde yksek bir gda tketimi ve ar miktarda nem birikmesi olduunu, fakat ift

kulukalkta ve ziftli katla izole edilerek yeterli havalandrma salayan kolonilerde ise

gda tketiminin azaldn tespit ettiklerini bildiren almas ile bu aratrmadan elde

edilen sonular arasnda farkllklar vardr. Johansson ve Johansson (1979), kn

kovanda biriken ar CO2in ve nemli havann dar atlabilmesi iin, kovanlarda ok

iyi bir havalandrma dzeni olmas gerektiini ve arlarn, kn kovanda younlaan

rutubetten ok rahatsz olduklarn ve ancak %9 dzeyindeki CO2i tolere edebildiklerini

bildiren grleri ile bu almadan elde edilen sonularn paralellik tad

grlmektedir. Kobayashi (1987), Japonyada yaplan ve kovan izalasyonunda baz

kimyasal maddelerin (strafor dahil) kullanld bir almada bu maddeler nem ekicizelliklerinin olmamas nedeniyle kullansz bulunmu ve en iyi sonuun samanla

izolasyona alndn, samann ucuz ve nem ekici zellii yksek olmas nedeniyle

kovanlar geni scaklk deiimlerinden koruyan iyi bir isolator madde olduunu

vurgulam olduu grleri ile uyumsuzluk tamaktadr.Fratl (1993), arl kovanlar

ka hazrlanrken ncelikle kovan ierisinde nem birikimini nleyici nlemler

alnmaldr. Bu amala ok souk blgelerde, kovan iinde oluacak nemi absorbe etmek

zere; saman, tala ve gazette kad gibi malzemelerden yaplm yastklar kullanlmal,

i ve d kapakta yeterli havalandrma delikleri braklmas gerektiini bildirmitir.

4.3. Kolonilerin Mevsimsel Tanmalar Srasnda Meydana Gelen Scaklk

Deiimleri

Kolonilerin tanmas srasnda iki kovan ekli arasnda ve ortam dndaki

scaklk deiimleri ekil 4.7, 4.8 ve 4.9da verilmitir.


48/67


39

ekil 4.7. Kolonilerin Adanadan-Kayseriye Tanmas Srasnda Farkl Kovanekillerinin ve D Scaklk Deiimleri

Kolonilerin Adanadan Kayseri line tanmas 16.06.2004 tarihinde

gereklemi ve bu tama srasnda kovan ii scakln deneme ve kontrol kovanlarnda

ayn derecede olduu ekil 4.7den grlmektedir. Deneme kovanlarnn hem n hem de

arka yzndeki havalandrma deliklerinin ak braklmas nedeni ile tama srasnda

deneme kovanlarndaki arlarn hava deiimlerinden daha fazla etkilendikleri ve arlarn

bu havalandrma deliklerini kapatmaya altklar gzlenmitir. Tanma srasnda

ortam scakl saat 22:20-23:21 arasnda fazla bir deiim gstermemesine karn saat

23:21den sonra zellikle, Kayseriye doru yaklatka, ani scaklk azalmalar

gstermitir. Deneme ve kontrol kolonilerinde tanma srasnda kovan ii scaklnda

saat 01:21 dnda ok fazla bir dme gstermemitir. Tama srasnda kontrol

kovanlarndan 3 ereve ile denemeye alnan kolonilerden 1 tanesinde ve 5 ereve ile

denemeye alnan kolonilerden 1 tanesinde lm olaynn gerekletii saptanmtr.

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

35,00

40,00

22:21 23:21 00:21 01:21 02:21 03:21 04:21

Hareket Saatleri

S

caklk(C

O)

deneme

kontrol

dar


49/67


40

ekil 4.8. Kolonilerin Kayseriden Urfaya Tanmas Srasnda Farkl Kovanekilleri ve D Scaklk Arasndaki Deiimleri.

Koloniler, Kayseriden Urfa line 06.08.2005 tarihinde tanmtr. (ekil 4.8)

Bu tama srasnda kontrol kovanlarndaki scakln deneme kovanlarnda biraz daha

fazla olduu bulunmutur. Kolonilerin Urfaya tanmas srasnda deneme kovanlarnn

n ve arka yzndeki havalandrma deliklerinin ak braklmasnn bu farkllkta etkiliolduu grlmektedir. Kolonilerin Urfaya tanmas srasnda darda ki hava

scaklnn Urfaya yaklatka art gsterdii buna paralel olarak kontrol kovanlarnn

i scaklnda da belirli dzeyde bir artn olduu gzlenmitir. Bu scaklk artndan

dolay 4 ereve ile denemeye alnan kolonilerden 1 tanesinde ve 5 ereve ile

denemeye alnan kolonilerden 2 tanesinde lm olaynn gerekletii saptanmtr

Deneme kovanlarnda koloni kayb gzlenmemitir.

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

35,00

40,00

22:06 23:06 00:06 01:06 02:06 03:06 04:06 05:06 06:06

Hareket saatleri

S

caklk(C

O)

deneme

kontrol

dar


50/67


51/67


42

4.4. Aratrma Kolonilerinin Arl ereve Saylar

Deneme ve kontrol kovanlarnn mevsime bal olarak gsterdii arl ereve

saylarna ait deimeler ve sonular, varyans analiz sonular izelge 4.5 veizelge

4.6da verilmitir.

izelge 4.5. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Arl ereveSaylarndaki Deiimleri (Adet)

Kovan ekli Mevsim 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli

lkbahar 3.25 0.13 B 4.13 0.12 B 4.48 0.15 CYaz 6.14 0.24 D 6.38 0.17 C 7.50 0.23 DSonbahar 4.10 0.22 C 4.14 0.17 B 3.98 0.19 B

Deneme

Grubu

K 2.53 0.10 A 2.70 0.08 A 2.67 0.08 AGenel Ortalama 3.85 0.13 4.18 0.12 4.58 0.15

lkbahar 3.72 0.12 B 4.40 0.14 C 4.38 0.20 CYaz 6.23 0.16 C 7.28 0.27 D 7.25 0.23 DSonbahar 3.66 0.19 B 3.72 0.26 B 3.68 0.21 B

Kontrol

Grubu


Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (mevsimler arasndaki)farkllklargstermektedir.

izelge 4.5nin incelenmesinden aratrma kolonilerinin arl; ereve says

bakmndan lm zamanlar arasnda nemli farkllklar bulunduu grlmektedir

(P


52/67


43

izelge 4.6. Aratrma Kolonilerinin Aratrma Arl ereve Saylarna AitVaryans Analiz Sonular

** : P


53/67


44

ekil 4.10da grld gibi mevsimler arasnda, deneme ve kontrol

kovanlarnda arl ereve says bakmndan nemli bir farkn olmad bulunmutur

(P>0.1). lkbahar mevsiminde nektar akmnn balamas ile ana ar yumurtlamaya

balad ve ergin ar saysnn yaz mevsimine kadar bir art gsterdii grlmektedir.

Yaz mevsiminde tm kolonilerde ergin arl ereve saysnn, pik noktaya ulat;

sonbahar mevsiminde ise arl ereve saysnda bir azalmann olduu grlmektedir.

Yazn son aylarnda bal hasatnn yaplmas, nektar akmnn sona ermesi ve ana arnn

yumurtlamay kesmesi kolonilerde ergin ar saysnn dmesine neden olmutur. K

mevsiminde koloni ierisinde ve koloni dnda pek fazla bir aktivitenin olmamas

nedeniyle aratrma kolonilerinde arl ereve says sonbahar mevsiminde daha az

sayda bir deer gstermitir.

Szabo (1974), en yksek klatma kaybnn (%42) tek tek izole edilenkolonilerde ortaya ktn ve en iyi sonucun %5.5 klatma kayb ile bir platform

zerinde ikier ikier izole edilen kolonilerde elde edildiini; Karaca ve ark. (2000),

ahap kovanlarda kpk kovanlara oranla hasattaki arl ereve says ve k k arl

ereve says bakmndan da ahap kovanlar kpk kovanlara gre srasyla %18.28 ve

%21 orannda stn olduklarn; Konak (2000), d evre artlarnda ve besleme

srasnda stlan arl kovanlar ile stlmayan arl kovanlar arasnda %100n zerinde

gelime fark olduunu bildirmilerdir, bu almalarda elde edilen kovan eklinin, arl

ereve saysn etkilemedii sonularna gre olduka farkldr.

4.5. Aratrma Kolonilerinin Kovan Arlklar

Deneme ve kontrol kovanlar arasnda mevsime bal kovan arlk deiimleri

ve varyans analiz sonularnn deerlendirilmesi izelge 4.7ve izelge 4.8de

verilmitir.


54/67


45

izelge 4.7. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan Arl (Kg).


lkbahar 23.11 0.23 B 25.67 0.56 B 26.49 0.70 BYaz 29.45 0.71 D 40.85 1.28 D 44.51 1.87 C

Sonbahar 26.33 0.50 C 31.11 0.66 C 28.57 0.83 BDeneme

G

rubu


lkbahar 23.46 0.30 A 24.21 0.50 A 26.44 0.61 BYaz 32.52 0.78 C 38.52 1.79 B 41.87 1.48 CSonbahar 27.10 0.64 B 26.70 0.93 B 27.20 0.85 B

Kontrol

Grubu

K 22.17 0.36 A 21.46 0.27 C 22.46 0.23 AGenel Ortalama 26.05 0.40 27.36 0.69 29.61 0.75Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.

izelge 4.7den, kovan arl bakmndan lm zamanlar arasnda nemli bir

farkllk bulunmaktadr (p


55/67


56/67


47

ekil 4.11den, deneme ve kontrol grubunu oluturan kovan ekillerinin her

ikisinde de yaz mevsiminde kovan arlk artnn olduu grlmektedir. Deneme grubu

kovanlar da kontrol grubu kovanlara gre daha fazla arlk art salanmtr. Sonbahar

mevsiminde kontrol grubu kovanlarn arlklarnda deneme grubuna gre bir azalmann

daha belirgin olduu saptanmtr. K mevsiminde her iki kovan eklinde de arlk

artnn olmad ve arlklarnn hemen hemen ayn olduu grlmektedir.

4.6. Aratrma Kolonilerinin Ball ereve Saylar

Deneme ve kontrol kovanlarnn mevsime bal olarak gsterdikleri ball ereve

saylar arasndaki deiimler ve varyans analizi sonular izelge 4.9 ve izelge

4.10daverilmitir.

izelge 4.9. Mevsime Bal

Olarak Ball

ereve Say

s

(Adet)Kovan ekli Mevsim 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli

lkbahar 1.71 0.08 B 1.78 0.09 B 2.08 0.10 BYaz 3.83 0.26 C 4.50 0.26 C 5.57 0.30 CSonbahar 2.10 0.08 B 2.08 0.07 B 2.03 0.08 B

Deneme

Grubu


lkbahar 1.56 0.09 B 2.10 0.10 B 2.04 0.11 BYaz 3.85 0.19 C 4.90 0.30 C 5.40 0.27 C

Sonbahar 1.94 0.11 B 2.00 0.10 B 1.90 0.08 B

Kon

trol

Grubu


Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.

izelge 4.9dan, ball ereve says bakmndan lm zamanlar arasnda

nemli farkllk bulunmaktadr (P


57/67


58/67


49

ekil 4.12. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan ekilleriArasnda Ball ereve Says (Adet).

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

ilkbahar yaz sonbahar k

Mevsimler

BallerceveSay

s(Ade

t)

D 3 cerceve

D 4 cerceve

D 5 cerceve

K 3 cerceve

K 4 cerceve

K 5 cerceve

ekil 4.12den; deneme ve kontrol kovanlarnda ball ereve saysnn ilkbahar

mevsiminde ayn oranda art gsterdii; zellikle 5 ereve ile balayan kontrol

kolonilerinde ball ereve saysnn 5 ereveli deneme kolonileri ile ayn gelimeyi

kaydettii, yaz mevsiminde kolonilerde yaplan bal hasatndan sonra deneme ve kontrol

kovanlarnn ball ereve saysnn azald grlmektedir. K mevsiminde deneme

kovanlarnda kalan ball ereve saysnn kontrol kovanlarndan daha fazla olduu

belirlenmitir.

Bu almada; kovan ekli ile ball ereve saylar arasndaki sonular, Peer

(1978), ziftli kat ve kontraplak malzeme kullanlarak izole edilen kovanlardaki

kolonilerin yaklak %90nn yaadn ve izole edilen kolonilerin kontrol kolonilerine

gre ertesi yl %50-125 daha fazla bal rettiklerini,Zmarlicki (1978), tek cidarl izolesiz

(a), tek cidarl ziftli katla izoleli (b) ve ift cidarl izolesiz (c) kovanlarla yaplan bir

almada, c grubunda scakln daha az deitiini ve c grubu kolonilerin daha az

yiyecek stoku kullandklarn ve ayrca ertesi yl c grubu kolonilerde koloniler dekoloni geliimi ve bal veriminin daha yksek olduunu; Bobrzecki ve Gromisz (1984),

izolesiz tek cidarl ve gvde kalnl 25 mm olan kovanlardaki kolonilerin, ift cidarl

ve cidarlar arasnda strafor bulunan kovanlardaki kolonilere gre, kovan bana ve

kilogram ar bana daha yksek bir bal verimi elde edildiini bildiren sonularla bir

benzerlik gstermektedir.


59/67


50

4.7. Aratrma Kolonilerinin Yavrulu ereve Saylar

Deneme ve kontrol kovanlar arasnda yavrulu ereve saylarna ve uygulanan

varyans analiz sonular izelge 4.11 ve izelge 4.12deverilmitir.

izelge 4.11. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Yavrulu ereveSaylar (Adet)


lkbahar 2.37 0.09 B 2.54 0.09 B 2.92 0.12 CYaz 4.12 0.16 C 4.10 0.13 C 4.52 0.12 DSonbahar 2.36 0.17 B 2.39 0.11 B 2.33 0.14 B

Deneme

Grubu

K 1.49 0.09 A 1.46 0.08 A 1.71 0.09 A

Genel Ortalama 2.51 0.07 2.59 0.06 2.79 0.07lkbahar 2.30 0.10 B 2.86 0.11 B 2.81 0.11 CYaz 4.20 0.14 C 4.18 0.14 C 4.50 0.16 DSonbahar 2.17 0.16 B 2.11 0.14 B 1.84 0.14 B

Kontrol

Grubu


Not: Byk harfle ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.

izelge 11den, yavrulu ereve says bakmndan lm zamanlar arasnda

nemli farkllklarn olduu grlmektedir (P


60/67


51

izelge 4.12. Aratrma Kolonilerinin Yavrulu ereve Saylarna Ait VaryansAnaliz Sonular

Varyasyon Kaynaklar S.D. K.O. F PKovan ekli 1 0.589 0.978

Mevsim 3 344.309 144.850 **ereve Says 2 5.105 2.148 Mevsim*ereve Says 6 2.377 3.948 **Hata 1044 0.602Genel 1056

** : P


61/67


52

ekil 4.13den; sonbahar mevsimi dnda dier mevsimlerde yavrulu ereve

saysnn her iki kovan eklinde de ayn gelimeyi gsterdii; sonbahar mevsiminde

deneme grubu kolonilerinde bulunan yavrulu ereve saysnda bir artn olduu

gzlemlenmitir. Deneme kovanlarnda bulunan ana arlarn bal hasatndan sonrada

yumurtlama ilemini srdrm olmasndan dolay, yavrulu ereve says kontrol grubu

kolonilerine gre daha fazla sayda kmtr.

Kovan malzeme tipinin yavrulu alan etkileme asndan; Karaca ve ark.

(2000)nn, yaptklar bir almada kovan malzemesinin ahap veya kpk olmasnn,

kovan ii scakl ve rutubeti zerine nemli etkileri olduunu; kpk kovanlarda,

kovan ii scaklnn ahap kovanlara gre yaz aylarnda daha dk veya eit, k

aylarnda ise daha yksek olduunu; yavrulu alan geliimi asndan ahap malzemeden

yaplan kovanlarn, styropor malzemeden yaplan kovanlara gre %10 daha fazla biryavrulu alana sahip olduklar bildirileri bu aratrmada farkl kovan ekillerinin

gsterdii yavrulu ereve saylarndan farkl kmtr.


62/67

5.SONU ve NERLER UT

53

5. SONU ve NERLER

Trkiye yaklak 4.2 milyon bal ars (Apis mellifera L.) koloni bulunmakta ve

koloni says her yl dzenli birekilde artma gstermektedir. Koloni saysna bal

olarak bal retiminde de bir art olmaktadr. Ancak ar kovanlarnn standart llerde

olmamas, yetitiricilerin klatma ve tama srasnda yeterli nlemleri almamalarndan

dolay beklenen, verim dzeyine ulalamamakta, mevcut arclk potansiyeli yeterince

deerlendirilememektedir.

Bir blge iin uygun kovan tipinin veya eklinin belirlenmesinde ncelikle

kolonilerin klatma ve tama srasnda olabilecek koloni kayplarn en aza indirecek,

bahara kabilmelerine olanak verecek ve ekonomik adan fazla yk getirmeyen

kovanlarn ortaya konulmasdr.Yaplan bu alma sonucuna gre, deneme ve kontrol kovanlar arasnda; kovan

i scakl, kovan arl, arl ereve says, yavrulu-ball ereve says bakmndan

bir farkn olmad bulunmutur. Ancak farkl iki kovan eklini oluturan koloniler

arasnda nem yzdeleri bakmndan, tama ve klatmada farkllklarn olduu

bulunmutur. Bu almada kontrol kovanlarnda nem yzdesinin deneme kovanlarna

oranla daha fazla kmas kolonilerin klatma ve tama srasnda kayplarn

arttrdndan dolay reticiye ekonomik ynden ar bir yk getirecei grlmektedir.

Ar yetitiricilerinin kullandklar kovan tipinin, eklinin ve llerinin

birbirinden farkl olmas klatma ve tama srasnda koloni kayplarn arttrmakta ve

lke arclnn gelimesini engelleyici nemli bir faktr olarak karmza kmaktadr.

Aratrma sonularnn altnda ortaya kan nerileru ekilde sralanabilir:

1. Ar kolonilerinin klatlmas srasnda koloni populasyon kaybna neden

olmayarak veya en az dzeyde tutacak deneme kovan ekli veya tipini kullanmak,

2. Ar kolonilerinin gezginci arclk iin bir yreden baka bir yreye tanmas

srasnda koloni kaybna neden olmayacak deneme kovan ekli veya tipini kullanmak,

3. Ar kolonilerinin klatma ve tama srasnda kovan ii nem dzeyini dengede

tutacak deneme kovan ekli veya tipi ile almak,

4. Ar kolonilerinin klatma ve tama srasnda kovan ii scakln dengede

tutacak kovan ekli veya tipi ile almak,

5. Ar kolonilerinde istenilen verim dzeylerine ulamalarnda, mevsime bal


63/67

5.SONU ve NERLER UT

54

olarak deien arl, yavrulu ve ball ereve saysnn, kolonilerin tanmasna ve

klatlmas srasnda en st dzeyde tutacak kovan ekli veya tipini kullanmak,

6. Ar kolonilerinin klatlmas srasnda en az 5 ereve ile ka girmelerinin

salanmas ve k mevsiminde kek ile beslenmesinin gereklilii, koloni kayplarn

giderici nlemler alarak ele alnmas gereken nemli konulardr.

Sonu olarak; bu almada kullanlan deneme kovanlarnda klatlan ve tanan

kolonilerde koloni kayplarnn ve kovan ii rutubetin kontrol kovanlarna gre daha az

olduu, bu kovan eklinin gezginci a

Documents

Çukurova Bölgesine ve Gezginci Arıcılığa Uygun Bir Kovan Tipinin Geliştirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gücünün Kışlatma, Koloni Gelişimi ve Bal Verimi Üzerine Etkileri