เหตการณทอน�ามนดบของบรษท พทท โกลบอล เคมคอล จ�ากด (มหาชน) รวกลางทะเลใกลชายฝ งมาบตาพด จ.ระยอง ซงมสาเหตมาจากการรวของทอรบน�ามนดบขนาด 16 นว ทบรเวณท นรบน�ามนดบ (Single Point Mooring) ซงอยหางจากชายฝงทาเรอมาบตาพด ไปทางทศตะวนออกเฉยงใตประมาณ 20 กโลเมตร ขณะก�าลงสงน�ามนมายงโรงกลนน�ามนของบรษทฯ ในเวลา 06.50 น. ของวนท 27 กรกฎาคม 2556 ท�าใหมน�ามนดบรวออกสทะเลประมาณ 50,000 ลตร ซงจากการตรวจสอบของทางเจาหนาทศนยอนรกษทรพยากร ทางทะเลและชายฝง 1 พบคราบน�ามนบางสวน

ก�าลงลอยเขาฝงเกาะเสมดหม 4 ต.เพ อ.เมอง จ.ระยอง บรเวณอาวพราว หางจากเกาะประมาณ 1 กโลเมตร โดยคราบน�ามนมเสน ผาศนยกลางประมาณ 500 เมตร กระจายเปน กลมมลกษณะสด�า มความหนดเปนแผนหนา

ทงนไดมการเรงแกปญหาโดยการใชเรอพนน�ายาสลายคราบน�ามน ประมาณ 10 ล�า ซงท�าให น�ามนดบถกสลายและคราบน�ามนไดมขนาดเลกลง และทางทมสงแวดลอมของบรษท พทท ฯ ไดตงจดตรวจสอบตามชายหาด จนถงปลายหาดแมร�าพง เพอตรวจสอบและวเคราะหน�าทะเล ในการขจดคราบน�ามนครงนใหไดหมด โดยไมกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมทางทะเล

P1 / เหตการณทอน�ามนรวใกลชายฝงมาบตาพด

P2 / Activities Training and Seminarsผเยยมชมสถานฯ จาก CCTV / กระทรวงเกษตรและสหกรณ/ส�านกงานรฐบาลอเลกทรอนกส

P3 /A Rev i ew o f Meteorological Satellite FY-3

P4 / Remote Sensing in Daily Lifeเ ร ด า ร ต ร ว จ อ า ก า ศ / Meteorology Cornerการเรยกชอเมฆ

CSRSNewsฉบบท 9 ประจ�ำวนท 1 สงหำคม 2556

ภาพถายดาวเทยม SMMS (HJ-1A) ถายเมอวนท 27 กรกฎาคม 2556 ณ บรเวณทเกดการรวของน�ามนบรเวณใกลชายฝงมาบตาพด ซงสามารถจบภาพคราบน�ามนทกระจายตวอยกลางทะเล ซงมพนท 4.55 ตารางกโลเมตร (ในกรณทน�ามนหนา 0.1 มม. คดเปนปรมาตร 0.455 ลานลตร โดยประมาณ) และจากขอมลภาพถายดาวเทยมจะสงเกตเหนไดวาคราบน�ามนมทศทางการไหลเขาส ชายฝ งเกาะเสมดตามกระแสคลนทพดพาคราบน�ามนเขาสฝง ทมา : ขาวน�ามนรวฯ ผจดการ Online

ข าวสถานรบสญญาณ ดาวเทยมจฬาภรณ http://smms.eng.ku.ac.th/

จงหวดระยอง

ทาเรอมาบตาพด

SMMS (HJ-1A) July 27, 2013

ภาพถายทางอากาศ ภาพดาวเทยม SMMS

DVB-S FY-2E ในการน�าขอมลภาพถายดาวเทยมทไดรบสญญาณเพอปฏบตภารกจดานการตดตามภยพบตทเกดขนในประเทศไทยทผานมา เชน น�าทวม ภยแลง ดนถลม หมอกควนและไฟปา ฯลฯ ตลอดจนเกบภาพบรรยากาศการท�างานของบคลากรภายในสถานฯ และภาพขณะมการรบสญญาณดาวเทยม SMMS (HJ-1A) และดาวเทยม HJ-1B ดาวเทยม FY-2E

ActivitiesTraining and Seminars

ในประเทศไทย ตลอดจนการตดตามสถานการณทรพยากรธรรมชาตตางๆ การบกรกปาชายเลน การตดตามพชเศรษฐกจของประเทศไทย เชน การตดตามพนท เพาะปลกขาวตามชวงอายและการประเมนผลผลตขาว การตดตามพนทการเพาะปลกออยและยางพารา ซงเปนการแลกเปลยนความรและประสบการณในการน�าเอาเทคโนโลยดานการใชขอมลภาพถายดาวเทยมเพอการตดตามพนทเกษตร

เมอวนท 25 กรกฎาคม 2556 ทผานมา เจาหนาทจากส�านกรฐบาลอเลกทรอนกส (สรอ.) ไดเขามาประสานความรวมมอในการจดท�าระบบใหบรการขอมลภาคถายดาวเทยมภาครฐกบสถานรบสญญาณดาวเทยม จฬาภรณ โดยมรศ.ดร.มงคล รกษาพชรวงศ หวหนาสถานฯ ใหการตอนรบพรอมน�าเสนอผลการด�าเนนงานทผานมาของทางสถานฯแกเจาหนาทของสรอ.ไดรบทราบ

การถายภาพโดยดาวเทยมสามารถใชคลน เรดาห เพอสรางภาพทคลนเรดาหถกสงไปกระทบกบวตถและสะทอนกบมาทตวรบคลนเรดาห จากนนคอมพวเตอรจะท�าการประมวลผลและสรางภาพขน ขอดของการถายภาพโดยใชคลนเรดาหเมอเทยบกบการถายภาพแบบปกตกคอ เมฆทปกคลมบรเวณทตองการถายภาพจะเปนไมอปสรรค เนองจากคลน เรดาหสามารถทจะเดนทางทะลผานชนเมฆได และสามารถถายภาพไดทงในเวลากลางวนและกลางคน

เทคนค SAR (Synthetic Aperture Radar) เปนเทคนคการถายภาพโดยใชคลนเรดาห เพอใหไดภาพถายทมความละเอยดสง หลกการพนฐานการท�างานของ SAR เรมจากการสรางสญญาณพลสเดยวของคลนเรดาหทมความกวางของสญญาณแคบมากๆ จากนนท�าการสงพลสเรดาหดงกลาวออกไป พรอมกบรอรบคลนเรดาหทสะทอนกลบเมอคลนเรดาหเดนทางไปกระทบกบวตถ เมอรบคลนสะทอนกลบ ดาวเทยมจะท�าการเกบขอมลดบเพอสงใหสถานภาคพนดนท�าการประมวลผลและสรางภาพตอไป โดยใชเทคนคการแปลงฟรเยร นอกจากนยงสามารถสรางภาพสามมตได และน�ามาใชส�ารวจและท�าแผนทพนผวของมหาสมทร โดยใชหลกการรบคลนเรดาหทสะทอนกบพนผวทะเล ซงการใชพลสเรดาหแคบๆ จะท�าใหสามารถทจะวดไดทงพนผวของมหาสมทรและความสงของคลนทะเล ทมา : ส�านกกจการอวกาศแหงชาต

รศ.ดร.มงคล รกษาพชรวงศ ใหการตอนรบคณะผเยยมชมจากกระทรวงเกษตรและสหกรณ เมอวนท 28 มถนายน 2556 ทผานมา โดยในการน มการน�าเสนอภารกจและผลการด�าเนนงานของสถานรบสญญาณดาวเทยมจฬาภรณทผานมา ในการประยกตใชขอมลภาพถายดาวเทยม SMMS และขอมลภาพถายดาวเทยมอตนยมวทยาผานระบบ DVB-S เพอการสนบสนนหนวยงานในภาครฐในการจดการภยพบตทเกดขน

สถานวทยโทรทศนกลางแหงสาธารณรฐประชาชนจน (CCTV) เขาเยยมชมสถานรบสญญาณ ดาวเทยมจฬาภรณ และสมภาษณหวหนาสถานฯ รศ.ดร.มงคล รกษาพชรวงศ

การส�ารวจโลก โดยใชคลนเรดาห 2

เมอวนท 2 กรกฎาคม 2556 ทผาน เจาหนาทจากสถานโทรทศนกลางแหงสาธารณรฐประชาชนจน (CCTV) ไดเขาเยยมชมและท�าการสมภาษณ หวหนาสถานฯ รศ.ดร.มงคล รกษาพชรวงศ ถงความรวมมอดานอวกาศแหงเอเชยแปซฟก (APSCO) ซงไทยเปนหนงในประเทศสมาชก และรบสญญาณดาวเทยมภายใตความรวมมอน นนกคอ ดาวเทยม SMMS (HJ-1A) ดาวเทยม HJ-1B และดาวเทยมอตนยมวทยาผานระบบ

กระทรวงเกษตรและสหกรณเขาเยยมชมสถานฯ สรอ.เขาประสานความรวมมอกบสถานฯ

FY-3A

FY-3

3

Total Ozone Ultraviolet detector (TOU)

Channel Central wavelength(nm)

1 308.68±0.15

2 312.59±0.15

3 317.61±0.15

4 322.40±0.15

5 331.31±0.15

6 360.11±0.25

sensor No. of band SpectralRange VIRR (Visible and Infrared Radiometer) 10 0.43-12.5 µm IRAS (Infrared Atmospheric Sounder) 26 0.69-15.5 µm MWTS (Microwave Temperature Sounder) 4 50-57 GHz MWHS (Microwave Humidity Sounder) 5 150-183 GHz MERSI (Medium Resolution Spectral Imager) 20 0.41-12.5 µm SBUS (Solar Backscattering UV Sounder) 12 250-340 nm TOU (Total Ozone Unit) 6 308-361 nm MWRI (Microwave Radiation Imager) 6 10.65-150 GHz SEM (Space Environment Monitor SIM (Solar Irradiation Monitor) 0.2~50 µm

MERSI นน ในชวงคลนท 1-5 มความละเอยดจดภาพท 250 เมตร สวนชวงทเหลอมความละเอยดจดภาพท 1,000 เมตร โดยสามารถตรวจสอบ พนดน เมฆ ฝนละอองในอากาศ สน�าทะเล แพลงกตอน ความหลากหลายทางชวภาพ รวมทงการระเหยของไอน�าในอากาศได

SBUS เปนเครองมอวดการกระจดกลบของรงส UV ขอมลทไดสามารถน�ามาสรางภาพหนาตดในแนวดงของชนโอโซนได และสามารถตดตามโอโซนทความสงระดบตางๆกนในชนบรรยากาศของโลกไดอกดวย

และนเปนรายละเอยดขอมลชวงคลนของ sensor MERSI, SBUS, TOU และ MWRI ในฉบบหนาเรามาน�าเสนอขอมลชวงคลนของ sensor แบบ SEM และ SIM ตอไป

A Rev iew of M e t e o r o l o g i c a l Satellite

ฉบบทแลวไดท�าความรจกถงคณสมบตของดาวเทยมอตนยมวทยา FY-3 และคณสมบต sensor ชนด VIRR, IRAS, MWTS และ MWHS ไปแลว โดยในฉบบนจะมาท�าความรจกกบคณสมบตและความสามารถของ sensor แบบ MERSI, SBUS, TOU, MWRI ซงมรายละเอยดคณสมบตของแตละ sensor ดงตารางขางลาง

Solar Backscattering UV Sounder (SBUS)

Channel No.

Spectral bandwidth

(µm) 1 252.00±0.05

2 273.62±0.05

3 283.10±0.05

4 287.70±0.05

5 292.29±0.05

6 297.59±0.05

7 301.97±0.05

8 305.87±0.05

9 312.57±0.05

10 317.56±0.05

11 331.26±0.05

12 339.89±0.05Cloud cover photometer

379.00±1.00

Medium Resolution Spectral Imager (MERSI)

1 0.47 0.05

2 0.55 0.05

3 0.65 0.05

4 0.865 0.05

5 11.25 2.5

6 0.412 0.02

7 0.443 0.02

8 0.49 0.02

9 0.52 0.02

10 0.565 0.02

11 0.65 0.02

12 0.685 0.02

13 0.765 0.02

14 0.865 0.02

15 0.905 0.02

16 0.94 0.02

17 0.98 0.02

18 1.03 0.02

19 1.64 0.05

20 2.13 0.05

Channel No.

Spectral Bandwidth

(µm) (µm)

Microwave Radiation Imager (MWRI)

10.65 V.H 180

18.7 V.H 200

23.8 V.H 400

36.5 V.H 900

89 V.H 2x2300

150 V.H 2x1500

Frequency (GHz)

PolarizationBandwidth (MHz)

จากการแผรงสของดวงอาทตยทแผมายงพนผวโลก รงส UV บางสวนเดนทางมาถงยงบนพนผวโลก แตบางสวนสะทอนกลบเนองจากมชนโอโซนทคอยกดขวางอย ซง TOU นนจะเปนการตรวจหารงส UV จากการสะทอนกลบเนองจากชนโอโซนนนเอง

MWRI ในชวงคลนไมโครเวฟเปนการวดอณภมของวตถโดยการสะทอนกลบของคลน เชน การตดตามอณภมพนผวน�าทะเล โดยมขอดคอสามารถตดตามไดทงในเวลากลางวนและกลางคน และขอมลกไมไดรบอทธพลจากสภาพอากาศทเปลยนแปลง และในพนททมเมฆปกคลมกสามารถตดตามได ซงคลนไมโครเวฟตางความถกนกจะมความสามารถทในการทะลผานวตถไดตางชนดกน สามารถตรวจจบไดทกสภาพอากาศ นอกจากนยงสามารถ ตรวจจบอณหภมพนผว ความชมชนในดน ความลกของชนหมะ น�าทวม ภยแลง ความชนในบรรยากาศทจะกอตวเปนพายไตฝน และขอมลอนอกมากมาย รวมทงน�าขอมลเขาแบบจ�าลองเชงเลขของการพยากรณอากาศไดอกดวย

ApplicationTotal ozone in Dobson Units monitored from TOU on Nov. 1, 2008

T y p h o o n F u n g - w o n g monitored by the MERSI on 27 July, 2008

Remote Sensing in Daily Life เรดารตรวจอากาศคออะไร ท�าไมในดานอตนยมวทยาถงตองใชเรดารในการตรวจอากาศ และกรมอตนยมวทยาของปะเทศไทยใชเครองเรดารชนดใดในการตรวจสอบสภาพอากาศภายในประเทศ เรามค�าตอบให เพราะวาตอไปนรโมต เซนซงจะไมใชเรองไกลตวอกตอไป

สถานรบดาวเทยมจฬาภรณ

ศ นย ว จ ย เพ อ ความ เป น เ ล ศทา งด านว ช าการด านการจ ดการภ ยพ บ ตช น 9 อ าคารบญสม ส วช ร ตน คณะว ศวกรรมศาสตร มหาว ทยาล ย เ กษตรศาสตร ถนนงามวงศ ว าน จต จ ก ร กทม . 10900

h t tp : / / smms .eng . ku . a c . th /

Meteoro logy Corner

4

เมฆ (Clouds) “เมฆ” เปนกลมละอองน�าทเกดจากการ

ควบแนน ซงเกดจากการยกตวของกลมอากาศ (Air parcel) ผานความสงเหนอระดบควบแนน และมอณหภมลดต�ากวาจดน�าคาง การแบงประเภทของเมฆนนแบงตามตามระดบความสงของการกอตวและชนดของเมฆ ซงจะมชอเรยกเมฆแตละชนดเปนภาษาละตน ดงตาราง

พาย CYCLONE

การเรยกชอเมฆ

เมฆทเกดขนตามธรรมชาตม 2 รปรางลกษณะคอ เมฆกอน และเมฆแผน โดยเรยกเมฆกอนวา “เมฆควมลส” (Cumulus) และเรยกเมฆแผนวา “เมฆสเตรตส” (Stratus) หากเมฆกอนลอยชดตดกน เราน�าชอทงสองมารวมกน และเรยกวา “เมฆสเตรโตควมลส” (Stratocumulus) ในกรณทเปนเมฆฝน เราจะเพมค�าวา “นมโบ” หรอ “นมบส” ซงแปลวา “ฝน” เขาไป เชน เราเรยกเมฆกอนทมฝนตกวา “เมฆควมโลนมบส” (Cumulonimbus) และเรยกเมฆแผนทมฝนตกวา “เมฆนมโบสเตรตส” (Nimbostratus)

Weather radar

เรดาร (Radar) Radio Detection And Ranging คอการใชคลนวทยในการคนหาต�าแหนง (ทงทศทางและระยะทาง) ของสงทตองการคนหาหรอทเรยกวาเปา (target) ซงจะเปนอะไรกไดขนอยกบจดประสงคในการใชเรดาร เชน การใชในกจการทหาร การบน การเดนเรอ การจราจร การเกษตร การท�าวจยและกจการอตนยมวทยา

เรดารตรวจอากาศ ( Weather Radar) เปนอปกรณทใชส�าหรบจบต�าแหนงและทศทางการเคลอนทของเมฆและพาย โดยการสงคลนแมเหลกไฟฟาออกไปกระทบแลวสะทอนกลบมา จากนนจงค�านวณเปรยบเทยบ ระยะวลาทคลนเดนทางออกไปแลวสะทอนกลบมา ท�าใหทราบวาเมฆหรอพายอยหางออกไปเทาไร นอกจากนนแลวยงใชปรากฏการณดรอปเปอรค�านวณวา เมฆหรอพายก�าลงเคลอนทเขาใกลหรอออกหางดวยความเรวเทาไร ซงเสาอากาศของเรดารตรวจอากาศจะหมนรอบตวเพอตรวจสภาพอากาศทอยรอบๆ โดยมรศมท�าการไดไกลหลายรอยกโลเมตร คลนทสงออกไปจะท�าการสงเปนชวงๆ สงและหยดสลบกนไป (เพอใหเครองรบมชวงเวลาทจะรบสญญาณทสะทอนกลบมา) ในขณะเดยวกนจานสายอากาศกจะหมนโดยรอบ 360 องศา และท�าหนาทรวมคลนใหเปนล�าแสงคลายล�าแสงจากไฟฉาย สงออกไปในทศทางทสมพนธกบการหมนของจานสายอากาศ คลนทสงออกไปนจะเดนทางดวยความเรวเทาความเรวของแสง คอประมาณ 300,000,000 เมตร/ วนาท เมอคลนไปกระทบเปากจะสะทอนกลบมายงจานสายอากาศแลวสงตอไปถงเครองรบ (ในชวงทเครองสงหยดสงคลนโดยมสวชตเปลยนไปมาระหวางการสงและการรบ) โดยทเปาทมความหนาแนนมากจะสะทอนคลนกลบมาแรงกวาเปาทมความหนาแนนนอยกวา

เปา (Target) ของเรดารหมายถง ปรากฏการณเกยวกบสภาพอากาศตางๆทสามารถสะทอนคลนของ เรดารได เชน ฝน ฝนฟาคะนอง พาย ลกเหบ หมะ และเมฆ เรดารดรอปเปอร (Doppler Radar) นน สามารถตรวจวดทศทางและความเรวลมไดดวย

เรดารตรวจอากาศจะถกตดตงอยภายในโดมทรงกลมบนยอดอาคารอตนยมวทยา เพอปองกน ลม แสงแดด ความชนและฝน (คลนวทยสามารถเดนทางผานผนงโดมได)

เครองเรดารทใชในกจการของกรมอตนยมวทยาของประเทศไทยในปจจบนม 3 ชนดดวยกน คอ

1. ชนด X-band เปนเรดารทเหมาะส�าหรบใชตรวจวดฝนทตกเบาหรอตกเลกนอยถงปานกลางในระยะใกลๆ รศมหวงผลประมาณ 100 กโลเมตร

2. ชนด C-band เปนเรดารทเหมาะส�าหรบใชตรวจวดฝนทตกปานกลางถงหนก หรอตรวจจบพายหมนทมก�าลงไมรนแรง เชน พายดเปรสชน และหาศนยกลางพายโซนรอน รศมหวงผลประมาณ 250 กโลเมตร

3. ชนด S-band เปนเรดารทเหมาะส�าหรบใชตรวจวดฝนทตกหนกถงหนกมาก หรอใชตรวจจบหาศนยกลางพายทมก�าลงแรง เชน พายไตฝน (typhoon) รศมท�าการเกนกวา 300 กโลเมตรชนดของเรดาร ความยาวคลน (cm) ความถ (MHz) X-band 3 10,000C-band 5 6,000S-band 10 3,000

ทมา : ส�านกอตนยมวทยาการบน, LESA