Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol oddementia

Pecyn cymorth i athrawon ar gyfer dysgwyr rhwng 5 a 7 oed

Pwysig Gadewch i ni wybod am eich Ffrindiau Dementia newyddOeddech chin gwybod bod cwblhaur gweithgareddau hyn yn creu Ffrindiau Dementia

Mae Ffrind Dementia yn rhywun sydd wedi dysgu am ddementia ac yn ymrwymo i weithredu er mwyn helpu pobl eforsquor cyflwr i fywn dda yn eu cymuned

Ar ocircl i chi gwblhaur gweithgareddau hyn cofiwch ddweud wrthym faint o Ffrindiau Dementia newydd rydych chi wediu gwneud Cofiwch hefyd i ofyn am fathodynnau pin a chardiau gweithredu Ffrindiau Dementia rhad ac am ddim trwy e-bostio youngpeoplealzheimersorguk

1 enspEich enw

2 enspEnwch ysgol grŵp ieuenctid sefydliad

3 enspNifer y Ffrindiau Dementia rydych chi wediu gwneud

4 enspDewisol Rhannwch eich stori gyda ni Dywedwch wrthym sut y gwnaethoch chi ddefnyddior adnoddau hyn a gadewch i ni wybod sut y daethoch o hyd iddynt

Sylwch ar y canlynol wrth ddefnyddior adnodd hwn

enspI wneud Ffrindiau Dementia gwnewch yn siŵr bod yr holl weithgareddau wediu cwblhau

enspMaer ystod oedran a awgrymir yn gynghorol Mae croeso i chi addasu i oedrannau eraill rydych chin teimlo syn berthnasol

enspMaer Alzheimerrsquos Society yn berchen ar y deunydd hwn ac mae ganddynt hawlfraint arno

Os oes gennych unrhyw gwestiynau neu os oes angen rhagor o wybodaeth arnoch cysylltwch gyda youngpeoplealzheimersorguk

Diolch am helpu pobl sydd wediu heffeithio gan ddementia i fywn dda

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad2

Cyflwyniad 3Pam mae dementiarsquon berthnasol i bobl ifanc 3Ffeithiau am ddementia 3Nodiadau i athrawon 4Crynodeb orsquor gwersi arsquor deunyddiau atodol 5Gweithredu fel ysgol gyfan 6Gosod rheolau sylfaenol 7

Gwers un 8 Deall y cof a chyflwyniad i ddementia 8 Gwers un atodiad 12

Gwers dau 15 Dementia yn y gymuned 15 Gwers dau atodiad 17

Mwy o weithgareddau 21 a chynyddu ymwybyddiaeth Cynyddu ymwybyddiaeth 22 Bocsys atgofion 23 Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu 24 Codi arian 26 Cefnogirsquor cwricwlwm 27 Enghraifft o lythyr i rieni a gofalwyr 28

Gwybodaeth ddefnyddiol 29

Cynnwys

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad 3

Pam mae dementiarsquon berthnasol i bobl ifancMae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia Wrth irsquor boblogaeth heneiddio a nifer y bobl syrsquon byw gyda dementia gynyddu maersquon debyg y bydd yn effeithio ar fwy a mwy o bobl ifanc drwy eu teuluoedd arsquou ffrindiau Mae Cymdeithas Alzheimer yn awyddus i greu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia gan gynorthwyo pobl ifanc i ddeall dementia heddiw ac i weithredu mewn ffordd gadarnhaol arno

Mae addysgu pobl ifanc am ddementiarsquon gallu helpu i leihaursquor stigma a gwellarsquou dealltwriaeth Mae newid agweddau pobl a gwellarsquou gwybodaeth yn gallu helpu i leihaursquor unigrwydd arsquor teimlad o fod wedirsquou hynysursquon gymdeithasol mae llawer o bobl acirc dementiarsquon ei deimlo

Drwy addysgu pobl ifanc am ddementia gallan nhw ddysgu am y broses o ddiogelu eu lles eu hunain ac am bwysigrwydd dewis ffordd iach o fyw syrsquon cynnwys diet ac ymarfer corff ndash sef y pethau mae tystiolaeth wedi dangos syrsquon ffactorau risg i ddementia

Drwy ddysgu bydd pobl ifanc yn dod yn fwy ymwybodol o bwysigrwydd rocircl y gofalwr materion moesegol arsquor problemau syrsquon codi wrth i boblogaeth heneiddio Bydd hefyd yn eu hannog i ddod yn ddinasyddion syrsquon fwy gweithgar a chyfrifol

Ffeithiau am ddementia Maersquor term dementiarsquon disgrifio set o symptomau

syrsquon gallu cynnwys collirsquor cof ac anawsterau wrth symud datrys problemau neu gyfathrebu

Mae dementiarsquon cael ei achosi pan mae clefydau fel clefyd Alzheimer neu gyfres o strociaursquon niweidiorsquor ymennydd

Bydd effeithiau a symptomau dementiarsquon cynyddu ac yn gwaethygu dros amser

Er bod dementiarsquon effeithiorsquon bennaf ar bobl hŷn nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Maersquon bosibl i rywun fywrsquon dda gyda dementia

Mae 850000 o drigolion y Deyrnas Unedig yn byw gyda dementia arsquor rhagolygon yw y bydd y ffigwr yn codi i ddwy filiwn erbyn 2051 os nad oes rhywbeth yn cael ei wneud

Cyflwyniad

Mae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad4

Nodiadau i athrawon

Cafodd yr adnoddau hyn eu datblygu i helpu ysgolion i fynd irsquor afael acirc rhai orsquor camsyniadau cyffredin sydd gan bobl ynglŷn acirc dementia Maersquor adnoddaursquon cynnig syniad o natur bywyd rhywun syrsquon byw gyda dementia Mae ymarferion ynddyn nhw sydd acircrsquor nod o leihau stigma a hybu cyfleoedd irsquor dysgwyr ryngweithio acirc phobl mae dementiarsquon effeithio arnyn nhw Maersquor adnoddaursquon barod irsquow defnyddio mewn gwersi Er eu bod nhwrsquon canolbwyntiorsquon bennaf ar Addysg Bersonol a Chymdeithasol Iechyd a Lles Datblygiad Personol a Chymdeithasol mae cysylltiadau hefyd acirc rhannau eraill o gwricwlwm cenedlaethol Cymru ar gyfer dysgwyr rhwng 5 a 7 oed gan gynnwys Cymraeg a Saesneg Celf a Dylunio Gwyddoniaeth a Mathemateg Mae mwy o wybodaeth am y ffyrdd maersquor adnoddau hyn yn ategursquor cwricwlwm cenedlaethol yn y dolenni acircrsquor elfennau orsquor cwricwlwm (tudalen 27)

Mae eu dull hyblyg yn caniataacuteu irsquor gwahanol ysgolion ddefnyddiorsquor adnoddau hyn yn ocircl eu dymuniad Fe allai hyn amrywio o fod yn wers neursquon wasanaeth un trorsquon unig i fod yn rhan o raglen o waith neursquon ffordd o greu diwrnod ymestyn profiad Maersquon bosibl addasursquor adnoddau fel eu bod yn cynnwys dewis o weithgareddau ychwanegol i gynnig heriau pellach neu i weddu irsquor ysgol ac i anghenion ei dysgwyr

Maersquor adnoddau hyn yn rhoi gwybodaeth ddefnyddiol i staff addysgu i helpursquor dysgwyr yn yr ystafell ddosbarth Gall yr ysgol ddefnyddiorsquor wybodaeth hefyd i roi cyhoeddusrwydd irsquor gwaith maersquor dysgwyr yn ei wneud er mwyn cynyddu ymwybyddiaeth rhieni a gofalwyr Mae hybursquor cysylltiadau rhwng yr ysgol arsquor cartref yn bwysig ac maersquor adnoddau hyn yn cynnig cyfleoedd i rieni a gofalwyr gyfrannu at waith y plant er enghraifft gweithgaredd y bocs atgofion gwasanaethau yn yr ysgol neu ddigwyddiadau codi arian

Rydym yn awyddus bob amser i glywed am y pethau rydych chirsquon eu gwneud yn eich ysgol neu i gynnig cymorth i chi yn ocircl y galw Os oes unrhyw gwestiynau gennych neu os ydych yn awyddus i ddweud wrthym am eich project neu i ofyn am fwy o wybodaeth cysylltwch acirc youngpeoplealzheimersorguk

Defnyddiorsquor set o adnoddau fel ffordd o gael mwy o gymorthOs bydd aelod ychwanegol o staff (fel cynorthwyydd addysgu a dysgu) yn bresennol yn ystod y wers bydd o help os bydd gan y cynorthwyydd gopi o gynllun y wers arsquor gweithgareddau Efallai gall y cynorthwyydd helpu hefyd i addasu ffurf y wers ar gyfer dysgwyr Anghenion Addysgu Arbennig ac Anabledd ac i addasursquor adnoddau yn ocircl y galw Darllenwch yr awgrymiadau ar waelod cynllun pob un orsquor gwersi i gael mwy o syniadau o ran hybu dysgu cynhwysol

Pwysig Gadewch i ni wybod am eich Ffrindiau Dementia newyddOeddech chin gwybod bod cwblhaur gweithgareddau hyn yn creu Ffrindiau Dementia

Mae Ffrind Dementia yn rhywun sydd wedi dysgu am ddementia ac yn ymrwymo i weithredu er mwyn helpu pobl eforsquor cyflwr i fywn dda yn eu cymuned

Ar ocircl i chi gwblhaur gweithgareddau hyn cofiwch ddweud wrthym faint o Ffrindiau Dementia newydd rydych chi wediu gwneud Cofiwch hefyd i ofyn am fathodynnau pin a chardiau gweithredu Ffrindiau Dementia rhad ac am ddim trwy e-bostio youngpeoplealzheimersorguk

1 enspEich enw

2 enspEnwch ysgol grŵp ieuenctid sefydliad

3 enspNifer y Ffrindiau Dementia rydych chi wediu gwneud

4 enspDewisol Rhannwch eich stori gyda ni Dywedwch wrthym sut y gwnaethoch chi ddefnyddior adnoddau hyn a gadewch i ni wybod sut y daethoch o hyd iddynt

Sylwch ar y canlynol wrth ddefnyddior adnodd hwn

enspI wneud Ffrindiau Dementia gwnewch yn siŵr bod yr holl weithgareddau wediu cwblhau

enspMaer ystod oedran a awgrymir yn gynghorol Mae croeso i chi addasu i oedrannau eraill rydych chin teimlo syn berthnasol

enspMaer Alzheimerrsquos Society yn berchen ar y deunydd hwn ac mae ganddynt hawlfraint arno

Os oes gennych unrhyw gwestiynau neu os oes angen rhagor o wybodaeth arnoch cysylltwch gyda youngpeoplealzheimersorguk

Diolch am helpu pobl sydd wediu heffeithio gan ddementia i fywn dda

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad2

Cyflwyniad 3Pam mae dementiarsquon berthnasol i bobl ifanc 3Ffeithiau am ddementia 3Nodiadau i athrawon 4Crynodeb orsquor gwersi arsquor deunyddiau atodol 5Gweithredu fel ysgol gyfan 6Gosod rheolau sylfaenol 7

Gwers un 8 Deall y cof a chyflwyniad i ddementia 8 Gwers un atodiad 12

Gwers dau 15 Dementia yn y gymuned 15 Gwers dau atodiad 17

Mwy o weithgareddau 21 a chynyddu ymwybyddiaeth Cynyddu ymwybyddiaeth 22 Bocsys atgofion 23 Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu 24 Codi arian 26 Cefnogirsquor cwricwlwm 27 Enghraifft o lythyr i rieni a gofalwyr 28

Gwybodaeth ddefnyddiol 29

Cynnwys

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad 3

Pam mae dementiarsquon berthnasol i bobl ifancMae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia Wrth irsquor boblogaeth heneiddio a nifer y bobl syrsquon byw gyda dementia gynyddu maersquon debyg y bydd yn effeithio ar fwy a mwy o bobl ifanc drwy eu teuluoedd arsquou ffrindiau Mae Cymdeithas Alzheimer yn awyddus i greu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia gan gynorthwyo pobl ifanc i ddeall dementia heddiw ac i weithredu mewn ffordd gadarnhaol arno

Mae addysgu pobl ifanc am ddementiarsquon gallu helpu i leihaursquor stigma a gwellarsquou dealltwriaeth Mae newid agweddau pobl a gwellarsquou gwybodaeth yn gallu helpu i leihaursquor unigrwydd arsquor teimlad o fod wedirsquou hynysursquon gymdeithasol mae llawer o bobl acirc dementiarsquon ei deimlo

Drwy addysgu pobl ifanc am ddementia gallan nhw ddysgu am y broses o ddiogelu eu lles eu hunain ac am bwysigrwydd dewis ffordd iach o fyw syrsquon cynnwys diet ac ymarfer corff ndash sef y pethau mae tystiolaeth wedi dangos syrsquon ffactorau risg i ddementia

Drwy ddysgu bydd pobl ifanc yn dod yn fwy ymwybodol o bwysigrwydd rocircl y gofalwr materion moesegol arsquor problemau syrsquon codi wrth i boblogaeth heneiddio Bydd hefyd yn eu hannog i ddod yn ddinasyddion syrsquon fwy gweithgar a chyfrifol

Ffeithiau am ddementia Maersquor term dementiarsquon disgrifio set o symptomau

syrsquon gallu cynnwys collirsquor cof ac anawsterau wrth symud datrys problemau neu gyfathrebu

Mae dementiarsquon cael ei achosi pan mae clefydau fel clefyd Alzheimer neu gyfres o strociaursquon niweidiorsquor ymennydd

Bydd effeithiau a symptomau dementiarsquon cynyddu ac yn gwaethygu dros amser

Er bod dementiarsquon effeithiorsquon bennaf ar bobl hŷn nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Maersquon bosibl i rywun fywrsquon dda gyda dementia

Mae 850000 o drigolion y Deyrnas Unedig yn byw gyda dementia arsquor rhagolygon yw y bydd y ffigwr yn codi i ddwy filiwn erbyn 2051 os nad oes rhywbeth yn cael ei wneud

Cyflwyniad

Mae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad4

Nodiadau i athrawon

Cafodd yr adnoddau hyn eu datblygu i helpu ysgolion i fynd irsquor afael acirc rhai orsquor camsyniadau cyffredin sydd gan bobl ynglŷn acirc dementia Maersquor adnoddaursquon cynnig syniad o natur bywyd rhywun syrsquon byw gyda dementia Mae ymarferion ynddyn nhw sydd acircrsquor nod o leihau stigma a hybu cyfleoedd irsquor dysgwyr ryngweithio acirc phobl mae dementiarsquon effeithio arnyn nhw Maersquor adnoddaursquon barod irsquow defnyddio mewn gwersi Er eu bod nhwrsquon canolbwyntiorsquon bennaf ar Addysg Bersonol a Chymdeithasol Iechyd a Lles Datblygiad Personol a Chymdeithasol mae cysylltiadau hefyd acirc rhannau eraill o gwricwlwm cenedlaethol Cymru ar gyfer dysgwyr rhwng 5 a 7 oed gan gynnwys Cymraeg a Saesneg Celf a Dylunio Gwyddoniaeth a Mathemateg Mae mwy o wybodaeth am y ffyrdd maersquor adnoddau hyn yn ategursquor cwricwlwm cenedlaethol yn y dolenni acircrsquor elfennau orsquor cwricwlwm (tudalen 27)

Mae eu dull hyblyg yn caniataacuteu irsquor gwahanol ysgolion ddefnyddiorsquor adnoddau hyn yn ocircl eu dymuniad Fe allai hyn amrywio o fod yn wers neursquon wasanaeth un trorsquon unig i fod yn rhan o raglen o waith neursquon ffordd o greu diwrnod ymestyn profiad Maersquon bosibl addasursquor adnoddau fel eu bod yn cynnwys dewis o weithgareddau ychwanegol i gynnig heriau pellach neu i weddu irsquor ysgol ac i anghenion ei dysgwyr

Maersquor adnoddau hyn yn rhoi gwybodaeth ddefnyddiol i staff addysgu i helpursquor dysgwyr yn yr ystafell ddosbarth Gall yr ysgol ddefnyddiorsquor wybodaeth hefyd i roi cyhoeddusrwydd irsquor gwaith maersquor dysgwyr yn ei wneud er mwyn cynyddu ymwybyddiaeth rhieni a gofalwyr Mae hybursquor cysylltiadau rhwng yr ysgol arsquor cartref yn bwysig ac maersquor adnoddau hyn yn cynnig cyfleoedd i rieni a gofalwyr gyfrannu at waith y plant er enghraifft gweithgaredd y bocs atgofion gwasanaethau yn yr ysgol neu ddigwyddiadau codi arian

Rydym yn awyddus bob amser i glywed am y pethau rydych chirsquon eu gwneud yn eich ysgol neu i gynnig cymorth i chi yn ocircl y galw Os oes unrhyw gwestiynau gennych neu os ydych yn awyddus i ddweud wrthym am eich project neu i ofyn am fwy o wybodaeth cysylltwch acirc youngpeoplealzheimersorguk

Defnyddiorsquor set o adnoddau fel ffordd o gael mwy o gymorthOs bydd aelod ychwanegol o staff (fel cynorthwyydd addysgu a dysgu) yn bresennol yn ystod y wers bydd o help os bydd gan y cynorthwyydd gopi o gynllun y wers arsquor gweithgareddau Efallai gall y cynorthwyydd helpu hefyd i addasu ffurf y wers ar gyfer dysgwyr Anghenion Addysgu Arbennig ac Anabledd ac i addasursquor adnoddau yn ocircl y galw Darllenwch yr awgrymiadau ar waelod cynllun pob un orsquor gwersi i gael mwy o syniadau o ran hybu dysgu cynhwysol

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad2

Cyflwyniad 3Pam mae dementiarsquon berthnasol i bobl ifanc 3Ffeithiau am ddementia 3Nodiadau i athrawon 4Crynodeb orsquor gwersi arsquor deunyddiau atodol 5Gweithredu fel ysgol gyfan 6Gosod rheolau sylfaenol 7

Gwers un 8 Deall y cof a chyflwyniad i ddementia 8 Gwers un atodiad 12

Gwers dau 15 Dementia yn y gymuned 15 Gwers dau atodiad 17

Mwy o weithgareddau 21 a chynyddu ymwybyddiaeth Cynyddu ymwybyddiaeth 22 Bocsys atgofion 23 Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu 24 Codi arian 26 Cefnogirsquor cwricwlwm 27 Enghraifft o lythyr i rieni a gofalwyr 28

Gwybodaeth ddefnyddiol 29

Cynnwys

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad 3

Pam mae dementiarsquon berthnasol i bobl ifancMae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia Wrth irsquor boblogaeth heneiddio a nifer y bobl syrsquon byw gyda dementia gynyddu maersquon debyg y bydd yn effeithio ar fwy a mwy o bobl ifanc drwy eu teuluoedd arsquou ffrindiau Mae Cymdeithas Alzheimer yn awyddus i greu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia gan gynorthwyo pobl ifanc i ddeall dementia heddiw ac i weithredu mewn ffordd gadarnhaol arno

Mae addysgu pobl ifanc am ddementiarsquon gallu helpu i leihaursquor stigma a gwellarsquou dealltwriaeth Mae newid agweddau pobl a gwellarsquou gwybodaeth yn gallu helpu i leihaursquor unigrwydd arsquor teimlad o fod wedirsquou hynysursquon gymdeithasol mae llawer o bobl acirc dementiarsquon ei deimlo

Drwy addysgu pobl ifanc am ddementia gallan nhw ddysgu am y broses o ddiogelu eu lles eu hunain ac am bwysigrwydd dewis ffordd iach o fyw syrsquon cynnwys diet ac ymarfer corff ndash sef y pethau mae tystiolaeth wedi dangos syrsquon ffactorau risg i ddementia

Drwy ddysgu bydd pobl ifanc yn dod yn fwy ymwybodol o bwysigrwydd rocircl y gofalwr materion moesegol arsquor problemau syrsquon codi wrth i boblogaeth heneiddio Bydd hefyd yn eu hannog i ddod yn ddinasyddion syrsquon fwy gweithgar a chyfrifol

Ffeithiau am ddementia Maersquor term dementiarsquon disgrifio set o symptomau

syrsquon gallu cynnwys collirsquor cof ac anawsterau wrth symud datrys problemau neu gyfathrebu

Mae dementiarsquon cael ei achosi pan mae clefydau fel clefyd Alzheimer neu gyfres o strociaursquon niweidiorsquor ymennydd

Bydd effeithiau a symptomau dementiarsquon cynyddu ac yn gwaethygu dros amser

Er bod dementiarsquon effeithiorsquon bennaf ar bobl hŷn nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Maersquon bosibl i rywun fywrsquon dda gyda dementia

Mae 850000 o drigolion y Deyrnas Unedig yn byw gyda dementia arsquor rhagolygon yw y bydd y ffigwr yn codi i ddwy filiwn erbyn 2051 os nad oes rhywbeth yn cael ei wneud

Cyflwyniad

Mae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad4

Nodiadau i athrawon

Cafodd yr adnoddau hyn eu datblygu i helpu ysgolion i fynd irsquor afael acirc rhai orsquor camsyniadau cyffredin sydd gan bobl ynglŷn acirc dementia Maersquor adnoddaursquon cynnig syniad o natur bywyd rhywun syrsquon byw gyda dementia Mae ymarferion ynddyn nhw sydd acircrsquor nod o leihau stigma a hybu cyfleoedd irsquor dysgwyr ryngweithio acirc phobl mae dementiarsquon effeithio arnyn nhw Maersquor adnoddaursquon barod irsquow defnyddio mewn gwersi Er eu bod nhwrsquon canolbwyntiorsquon bennaf ar Addysg Bersonol a Chymdeithasol Iechyd a Lles Datblygiad Personol a Chymdeithasol mae cysylltiadau hefyd acirc rhannau eraill o gwricwlwm cenedlaethol Cymru ar gyfer dysgwyr rhwng 5 a 7 oed gan gynnwys Cymraeg a Saesneg Celf a Dylunio Gwyddoniaeth a Mathemateg Mae mwy o wybodaeth am y ffyrdd maersquor adnoddau hyn yn ategursquor cwricwlwm cenedlaethol yn y dolenni acircrsquor elfennau orsquor cwricwlwm (tudalen 27)

Mae eu dull hyblyg yn caniataacuteu irsquor gwahanol ysgolion ddefnyddiorsquor adnoddau hyn yn ocircl eu dymuniad Fe allai hyn amrywio o fod yn wers neursquon wasanaeth un trorsquon unig i fod yn rhan o raglen o waith neursquon ffordd o greu diwrnod ymestyn profiad Maersquon bosibl addasursquor adnoddau fel eu bod yn cynnwys dewis o weithgareddau ychwanegol i gynnig heriau pellach neu i weddu irsquor ysgol ac i anghenion ei dysgwyr

Maersquor adnoddau hyn yn rhoi gwybodaeth ddefnyddiol i staff addysgu i helpursquor dysgwyr yn yr ystafell ddosbarth Gall yr ysgol ddefnyddiorsquor wybodaeth hefyd i roi cyhoeddusrwydd irsquor gwaith maersquor dysgwyr yn ei wneud er mwyn cynyddu ymwybyddiaeth rhieni a gofalwyr Mae hybursquor cysylltiadau rhwng yr ysgol arsquor cartref yn bwysig ac maersquor adnoddau hyn yn cynnig cyfleoedd i rieni a gofalwyr gyfrannu at waith y plant er enghraifft gweithgaredd y bocs atgofion gwasanaethau yn yr ysgol neu ddigwyddiadau codi arian

Rydym yn awyddus bob amser i glywed am y pethau rydych chirsquon eu gwneud yn eich ysgol neu i gynnig cymorth i chi yn ocircl y galw Os oes unrhyw gwestiynau gennych neu os ydych yn awyddus i ddweud wrthym am eich project neu i ofyn am fwy o wybodaeth cysylltwch acirc youngpeoplealzheimersorguk

Defnyddiorsquor set o adnoddau fel ffordd o gael mwy o gymorthOs bydd aelod ychwanegol o staff (fel cynorthwyydd addysgu a dysgu) yn bresennol yn ystod y wers bydd o help os bydd gan y cynorthwyydd gopi o gynllun y wers arsquor gweithgareddau Efallai gall y cynorthwyydd helpu hefyd i addasu ffurf y wers ar gyfer dysgwyr Anghenion Addysgu Arbennig ac Anabledd ac i addasursquor adnoddau yn ocircl y galw Darllenwch yr awgrymiadau ar waelod cynllun pob un orsquor gwersi i gael mwy o syniadau o ran hybu dysgu cynhwysol

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad 3

Pam mae dementiarsquon berthnasol i bobl ifancMae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia Wrth irsquor boblogaeth heneiddio a nifer y bobl syrsquon byw gyda dementia gynyddu maersquon debyg y bydd yn effeithio ar fwy a mwy o bobl ifanc drwy eu teuluoedd arsquou ffrindiau Mae Cymdeithas Alzheimer yn awyddus i greu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia gan gynorthwyo pobl ifanc i ddeall dementia heddiw ac i weithredu mewn ffordd gadarnhaol arno

Mae addysgu pobl ifanc am ddementiarsquon gallu helpu i leihaursquor stigma a gwellarsquou dealltwriaeth Mae newid agweddau pobl a gwellarsquou gwybodaeth yn gallu helpu i leihaursquor unigrwydd arsquor teimlad o fod wedirsquou hynysursquon gymdeithasol mae llawer o bobl acirc dementiarsquon ei deimlo

Drwy addysgu pobl ifanc am ddementia gallan nhw ddysgu am y broses o ddiogelu eu lles eu hunain ac am bwysigrwydd dewis ffordd iach o fyw syrsquon cynnwys diet ac ymarfer corff ndash sef y pethau mae tystiolaeth wedi dangos syrsquon ffactorau risg i ddementia

Drwy ddysgu bydd pobl ifanc yn dod yn fwy ymwybodol o bwysigrwydd rocircl y gofalwr materion moesegol arsquor problemau syrsquon codi wrth i boblogaeth heneiddio Bydd hefyd yn eu hannog i ddod yn ddinasyddion syrsquon fwy gweithgar a chyfrifol

Ffeithiau am ddementia Maersquor term dementiarsquon disgrifio set o symptomau

syrsquon gallu cynnwys collirsquor cof ac anawsterau wrth symud datrys problemau neu gyfathrebu

Mae dementiarsquon cael ei achosi pan mae clefydau fel clefyd Alzheimer neu gyfres o strociaursquon niweidiorsquor ymennydd

Bydd effeithiau a symptomau dementiarsquon cynyddu ac yn gwaethygu dros amser

Er bod dementiarsquon effeithiorsquon bennaf ar bobl hŷn nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Maersquon bosibl i rywun fywrsquon dda gyda dementia

Mae 850000 o drigolion y Deyrnas Unedig yn byw gyda dementia arsquor rhagolygon yw y bydd y ffigwr yn codi i ddwy filiwn erbyn 2051 os nad oes rhywbeth yn cael ei wneud

Cyflwyniad

Mae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad4

Nodiadau i athrawon

Cafodd yr adnoddau hyn eu datblygu i helpu ysgolion i fynd irsquor afael acirc rhai orsquor camsyniadau cyffredin sydd gan bobl ynglŷn acirc dementia Maersquor adnoddaursquon cynnig syniad o natur bywyd rhywun syrsquon byw gyda dementia Mae ymarferion ynddyn nhw sydd acircrsquor nod o leihau stigma a hybu cyfleoedd irsquor dysgwyr ryngweithio acirc phobl mae dementiarsquon effeithio arnyn nhw Maersquor adnoddaursquon barod irsquow defnyddio mewn gwersi Er eu bod nhwrsquon canolbwyntiorsquon bennaf ar Addysg Bersonol a Chymdeithasol Iechyd a Lles Datblygiad Personol a Chymdeithasol mae cysylltiadau hefyd acirc rhannau eraill o gwricwlwm cenedlaethol Cymru ar gyfer dysgwyr rhwng 5 a 7 oed gan gynnwys Cymraeg a Saesneg Celf a Dylunio Gwyddoniaeth a Mathemateg Mae mwy o wybodaeth am y ffyrdd maersquor adnoddau hyn yn ategursquor cwricwlwm cenedlaethol yn y dolenni acircrsquor elfennau orsquor cwricwlwm (tudalen 27)

Mae eu dull hyblyg yn caniataacuteu irsquor gwahanol ysgolion ddefnyddiorsquor adnoddau hyn yn ocircl eu dymuniad Fe allai hyn amrywio o fod yn wers neursquon wasanaeth un trorsquon unig i fod yn rhan o raglen o waith neursquon ffordd o greu diwrnod ymestyn profiad Maersquon bosibl addasursquor adnoddau fel eu bod yn cynnwys dewis o weithgareddau ychwanegol i gynnig heriau pellach neu i weddu irsquor ysgol ac i anghenion ei dysgwyr

Maersquor adnoddau hyn yn rhoi gwybodaeth ddefnyddiol i staff addysgu i helpursquor dysgwyr yn yr ystafell ddosbarth Gall yr ysgol ddefnyddiorsquor wybodaeth hefyd i roi cyhoeddusrwydd irsquor gwaith maersquor dysgwyr yn ei wneud er mwyn cynyddu ymwybyddiaeth rhieni a gofalwyr Mae hybursquor cysylltiadau rhwng yr ysgol arsquor cartref yn bwysig ac maersquor adnoddau hyn yn cynnig cyfleoedd i rieni a gofalwyr gyfrannu at waith y plant er enghraifft gweithgaredd y bocs atgofion gwasanaethau yn yr ysgol neu ddigwyddiadau codi arian

Rydym yn awyddus bob amser i glywed am y pethau rydych chirsquon eu gwneud yn eich ysgol neu i gynnig cymorth i chi yn ocircl y galw Os oes unrhyw gwestiynau gennych neu os ydych yn awyddus i ddweud wrthym am eich project neu i ofyn am fwy o wybodaeth cysylltwch acirc youngpeoplealzheimersorguk

Defnyddiorsquor set o adnoddau fel ffordd o gael mwy o gymorthOs bydd aelod ychwanegol o staff (fel cynorthwyydd addysgu a dysgu) yn bresennol yn ystod y wers bydd o help os bydd gan y cynorthwyydd gopi o gynllun y wers arsquor gweithgareddau Efallai gall y cynorthwyydd helpu hefyd i addasu ffurf y wers ar gyfer dysgwyr Anghenion Addysgu Arbennig ac Anabledd ac i addasursquor adnoddau yn ocircl y galw Darllenwch yr awgrymiadau ar waelod cynllun pob un orsquor gwersi i gael mwy o syniadau o ran hybu dysgu cynhwysol

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad4

Nodiadau i athrawon

Cafodd yr adnoddau hyn eu datblygu i helpu ysgolion i fynd irsquor afael acirc rhai orsquor camsyniadau cyffredin sydd gan bobl ynglŷn acirc dementia Maersquor adnoddaursquon cynnig syniad o natur bywyd rhywun syrsquon byw gyda dementia Mae ymarferion ynddyn nhw sydd acircrsquor nod o leihau stigma a hybu cyfleoedd irsquor dysgwyr ryngweithio acirc phobl mae dementiarsquon effeithio arnyn nhw Maersquor adnoddaursquon barod irsquow defnyddio mewn gwersi Er eu bod nhwrsquon canolbwyntiorsquon bennaf ar Addysg Bersonol a Chymdeithasol Iechyd a Lles Datblygiad Personol a Chymdeithasol mae cysylltiadau hefyd acirc rhannau eraill o gwricwlwm cenedlaethol Cymru ar gyfer dysgwyr rhwng 5 a 7 oed gan gynnwys Cymraeg a Saesneg Celf a Dylunio Gwyddoniaeth a Mathemateg Mae mwy o wybodaeth am y ffyrdd maersquor adnoddau hyn yn ategursquor cwricwlwm cenedlaethol yn y dolenni acircrsquor elfennau orsquor cwricwlwm (tudalen 27)

Mae eu dull hyblyg yn caniataacuteu irsquor gwahanol ysgolion ddefnyddiorsquor adnoddau hyn yn ocircl eu dymuniad Fe allai hyn amrywio o fod yn wers neursquon wasanaeth un trorsquon unig i fod yn rhan o raglen o waith neursquon ffordd o greu diwrnod ymestyn profiad Maersquon bosibl addasursquor adnoddau fel eu bod yn cynnwys dewis o weithgareddau ychwanegol i gynnig heriau pellach neu i weddu irsquor ysgol ac i anghenion ei dysgwyr

Maersquor adnoddau hyn yn rhoi gwybodaeth ddefnyddiol i staff addysgu i helpursquor dysgwyr yn yr ystafell ddosbarth Gall yr ysgol ddefnyddiorsquor wybodaeth hefyd i roi cyhoeddusrwydd irsquor gwaith maersquor dysgwyr yn ei wneud er mwyn cynyddu ymwybyddiaeth rhieni a gofalwyr Mae hybursquor cysylltiadau rhwng yr ysgol arsquor cartref yn bwysig ac maersquor adnoddau hyn yn cynnig cyfleoedd i rieni a gofalwyr gyfrannu at waith y plant er enghraifft gweithgaredd y bocs atgofion gwasanaethau yn yr ysgol neu ddigwyddiadau codi arian

Rydym yn awyddus bob amser i glywed am y pethau rydych chirsquon eu gwneud yn eich ysgol neu i gynnig cymorth i chi yn ocircl y galw Os oes unrhyw gwestiynau gennych neu os ydych yn awyddus i ddweud wrthym am eich project neu i ofyn am fwy o wybodaeth cysylltwch acirc youngpeoplealzheimersorguk

Defnyddiorsquor set o adnoddau fel ffordd o gael mwy o gymorthOs bydd aelod ychwanegol o staff (fel cynorthwyydd addysgu a dysgu) yn bresennol yn ystod y wers bydd o help os bydd gan y cynorthwyydd gopi o gynllun y wers arsquor gweithgareddau Efallai gall y cynorthwyydd helpu hefyd i addasu ffurf y wers ar gyfer dysgwyr Anghenion Addysgu Arbennig ac Anabledd ac i addasursquor adnoddau yn ocircl y galw Darllenwch yr awgrymiadau ar waelod cynllun pob un orsquor gwersi i gael mwy o syniadau o ran hybu dysgu cynhwysol

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad 5

Crynodeb orsquor gwersi arsquor deunyddiau atodol

Maersquor holl ddeunyddiau atodol irsquow cael yn atodiad pob un orsquor gwersi

Ar ben hynny anogir yr ysgolion i gysylltu acircrsquor rhieni neursquor gofalwyr i ddweud wrthyn nhw y bydd yr ysgol yn cyflwyno gwersi ar ddementia ac i socircn am y gwaith mae Cymdeithas Alzheimer yn ei wneud Pwrpas gwneud hyn yw sicrhau bod digon o gefnogaeth ar gael irsquor dysgwyr Fe allairsquor ysgol hyrwyddorsquor gwersi yn ei chylchlythyr neu gynnal gwasanaethau boreol neu fe allai anfon llythyr at rieni neu ofalwyr y dysgwyr a fydd yn bresennol yn y gwersi Rydym yn falch iawn pan fydd rhienirsquon fodlon cynorthwyo gydag unrhyw waith cartref neu mewn gweithgareddau cynyddu ymwybyddiaeth

Nod y ddwy wers arsquor gwahanol weithgareddau pellach yw galluogirsquor dysgwyr i wneud cynnydd ac i wellarsquou gwybodaeth am ddementia arsquou dealltwriaeth orsquor cyflwr Ond nid oes rhaid dilyn unrhyw drefn wrth addysgursquor gwahanol wersi Maersquon bosibl addasu adnoddaursquor gwersi arsquor deunyddiau atodol syrsquon mynd gyda nhw er mwyn creu gweithgareddau hyblyg syrsquon gweddu irsquor dosbarth ac irsquow hanghenion

Gwers Crynodeb orsquor wers Adnoddau a deunyddiau atodol

Un Deall y cof a chyflwyniad i ddementia

Bydd y wers hon yn helpursquor dysgwyr i ddeall

natur y cof arsquor ffordd y maersquon gweithio

beth yw dementia a beth yw ei berthynas acircrsquor cof

Atodiad 1 Yr Ymennydd ndash tudalen 13

Taflen Gweithgaredd 1 Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd ndash tudalen 14

Dau Dementia yn y gymuned

Bydd y wers hon yn helpursquor dysgwyr i

ddeall y mathau o anawsterau y gallai pobl acirc dementia eu cael

deall y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar y teulu cyfan

adnabod ffyrdd y gallai cymunedau gefnogi pobl syrsquon byw gyda dementia

Atodiad 2Storirsquor Bocs Atgofion ndash tudalen 18

Taflen Gweithgaredd 2Bocsys Atgofion ndash tudalen 20

Dementia yn yr ysgol Mwy oweithgareddaua chynydduymwybyddiaeth

Gweithgareddau a phrojectau sydd acircrsquor nod o wella dealltwriaeth a chynyddu ymwybyddiaeth o ddementia drwy wneudgweithgareddau ymarferol syrsquon cwmpasu sawl rhan orsquor cwricwlwm a chyfleoedd irsquor ysgol gyfan gymryd rhan mewn gweithgareddau codi arian

Opsiynaursquor gweithgaredd Cynyddu ymwybyddiaeth Bocsys atgofion Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu Codi arian

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad6

Gweithredu fel ysgol gyfanMae rhai syniadaursquon dilyn ar gyfer cynnwys dementia fel thema ddysgu ym mhob un o bynciaursquor cwricwlwm a ffyrdd o wneud dementiarsquon fwy perthnasol ym mhob agwedd ar amgylchedd yr ysgol Maersquor syniadau ar gyfer gweithgareddau wedirsquou rhestru isod yn ocircl maes pwnc

Pwnc Dull gweithredu

Cymraeg Saesneg ndash iaith a llythrennedd

Cynnal cystadleuaeth ysgrifennu creadigol sydd wedirsquoi seilio ar hanes bywyd aelod oedrannus orsquor teulu

Ysgrifennu cerddi sydd wedirsquou seilio ar y cof

Mathemateg Rhifedd Dylunio gecircm cardiau cofio Ymchwilio i rai ffeithiau rhifyddol ar ddementia arsquou cyflwyno

ar ffurf poster

Addysg Gorfforol Dysgu sut mae ymarfer corff yn gallu helpu i leihaursquor risg o ddioddef cyflwr fel dementia

Gwneud gweithgareddau fel bowlio gyda phobl hŷn

Daearyddiaeth Hanes Y byd orsquon Hamgylch Astudiaethau Cymdeithasol

Cyfweld rhai o drigolion yr ardal irsquow holi am y ffyrdd maersquor gymuned ac amgylchedd yr ardal wedi newid arsquou hatgofion am yr ardal orsquor adeg yr oedden nhwrsquon blant

Cerdd a Drama Dysgu am y ffyrdd y gall cerddoriaeth helpu pobl i gofio am bethau Dysgu hen ganeuon traddodiadol arsquou perfformio mewn sesiwn

Singing for the Brain neu o flaen grŵp cymunedol

Celf a Dylunio Dylunio gwaith celf syrsquon rhoi syniad sut oedd cymuned yr ardal yn edrych 50 neu 100 o flynyddoedd yn ocircl

Creu llyfrau neu weithiau collage cofio ar gyfer eich teulu ac ar sail eu hatgofion

Dylunio a Thechnoleg Dylunio dyfais dechnoleg gynorthwyol

Addysg Bersonol Gymdeithasol ac Iechyd

Dysgu am elusennau syrsquon helpursquor aelodau hŷn orsquor gymuned a dysgu am y gwaith y maersquor elusennaursquon ei wneud

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad 7

Gosod rheolau sylfaenol

Mae disgwyl irsquor dysgwyr syrsquon gwneud llawer orsquor gweithgareddau sydd yn y pecyn hwn o adnoddau i roi eu syniadau arsquou barn ar y dasg o fyw gyda dementia Atgoffwch y dosbarth fod posibilrwydd fod un o leiaf orsquor dysgwyr syrsquon bresennol yn y wers yn adnabod rhywun syrsquon byw gyda dementia neu efallai ei fod wedi colli rhywun a oedd acirc dementia Maersquon bwysig bod pawb yn teimlo eu bod yn cael eu parchu a bod yr ystafell ddosbarth yn lle diogel

Ymhlith y rheolau sylfaenol y gallech chi fod yn awyddus irsquow hybu arsquou hyrwyddo mae

Gwrando ar bobl pan maen nhwrsquon siarad

Parchu barn a safbwynt pawb arall

Codi llaw i ddangos eich bod yn awyddus i gyfrannu at y wers

Defnyddio geiriau caredig yn unig

Gallech chi roi system goleuadau traffig i bob un orsquor dysgwyr Gallan nhw ddefnyddiorsquor cardiau i ddangos eu bod yn teimlorsquon iawn (golau gwyrdd) yn teimlo ychydig yn bryderus (golau oren) neu eu bod yn awyddus i adael yr ystafell ddosbarth am eu bod yn cael loes (golau coch) Fe allairsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor system goleuadau traffig drwy osod y cardiau orsquor lliw priodol ar eu desgiau

Ein cyngor yw osgoi hanesion personol fel arfer ond bydd y rheol honnorsquon dibynnu ar yr athrawon unigol Atgoffwch y dysgwyr fod croeso iddyn nhw rannu eu teimladau personol ag aelod o dicircm bugeiliorsquor ysgol os yw cynnwys y gwersirsquon gwneud iddyn nhw bryderu neu gynhyrfu o achos sefyllfa aelod orsquor teulu Ar ben hynny os ywrsquor dosbarth yn awyddus i gael cyngor a chefnogaeth neu fwy o wybodaeth am ddementia ac am y gwaith mae Cymdeithas Alzheimer yn ei wneud gallan nhw fynd i wefan y gymdeithas (alzheimersorguk)

10 munud

Am fwy o wybodaeth a chyngor cysylltwch acircrsquor llinell gymorth genedlaethol ar ddementia 0300 222 1122

Unedig Yn Erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad6

Gweithredu fel ysgol gyfanMae rhai syniadaursquon dilyn ar gyfer cynnwys dementia fel thema ddysgu ym mhob un o bynciaursquor cwricwlwm a ffyrdd o wneud dementiarsquon fwy perthnasol ym mhob agwedd ar amgylchedd yr ysgol Maersquor syniadau ar gyfer gweithgareddau wedirsquou rhestru isod yn ocircl maes pwnc

Pwnc Dull gweithredu

Cymraeg Saesneg ndash iaith a llythrennedd

Cynnal cystadleuaeth ysgrifennu creadigol sydd wedirsquoi seilio ar hanes bywyd aelod oedrannus orsquor teulu

Ysgrifennu cerddi sydd wedirsquou seilio ar y cof

Mathemateg Rhifedd Dylunio gecircm cardiau cofio Ymchwilio i rai ffeithiau rhifyddol ar ddementia arsquou cyflwyno

ar ffurf poster

Addysg Gorfforol Dysgu sut mae ymarfer corff yn gallu helpu i leihaursquor risg o ddioddef cyflwr fel dementia

Gwneud gweithgareddau fel bowlio gyda phobl hŷn

Daearyddiaeth Hanes Y byd orsquon Hamgylch Astudiaethau Cymdeithasol

Cyfweld rhai o drigolion yr ardal irsquow holi am y ffyrdd maersquor gymuned ac amgylchedd yr ardal wedi newid arsquou hatgofion am yr ardal orsquor adeg yr oedden nhwrsquon blant

Cerdd a Drama Dysgu am y ffyrdd y gall cerddoriaeth helpu pobl i gofio am bethau Dysgu hen ganeuon traddodiadol arsquou perfformio mewn sesiwn

Singing for the Brain neu o flaen grŵp cymunedol

Celf a Dylunio Dylunio gwaith celf syrsquon rhoi syniad sut oedd cymuned yr ardal yn edrych 50 neu 100 o flynyddoedd yn ocircl

Creu llyfrau neu weithiau collage cofio ar gyfer eich teulu ac ar sail eu hatgofion

Dylunio a Thechnoleg Dylunio dyfais dechnoleg gynorthwyol

Addysg Bersonol Gymdeithasol ac Iechyd

Dysgu am elusennau syrsquon helpursquor aelodau hŷn orsquor gymuned a dysgu am y gwaith y maersquor elusennaursquon ei wneud

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad 7

Gosod rheolau sylfaenol

Mae disgwyl irsquor dysgwyr syrsquon gwneud llawer orsquor gweithgareddau sydd yn y pecyn hwn o adnoddau i roi eu syniadau arsquou barn ar y dasg o fyw gyda dementia Atgoffwch y dosbarth fod posibilrwydd fod un o leiaf orsquor dysgwyr syrsquon bresennol yn y wers yn adnabod rhywun syrsquon byw gyda dementia neu efallai ei fod wedi colli rhywun a oedd acirc dementia Maersquon bwysig bod pawb yn teimlo eu bod yn cael eu parchu a bod yr ystafell ddosbarth yn lle diogel

Ymhlith y rheolau sylfaenol y gallech chi fod yn awyddus irsquow hybu arsquou hyrwyddo mae

Gwrando ar bobl pan maen nhwrsquon siarad

Parchu barn a safbwynt pawb arall

Codi llaw i ddangos eich bod yn awyddus i gyfrannu at y wers

Defnyddio geiriau caredig yn unig

Gallech chi roi system goleuadau traffig i bob un orsquor dysgwyr Gallan nhw ddefnyddiorsquor cardiau i ddangos eu bod yn teimlorsquon iawn (golau gwyrdd) yn teimlo ychydig yn bryderus (golau oren) neu eu bod yn awyddus i adael yr ystafell ddosbarth am eu bod yn cael loes (golau coch) Fe allairsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor system goleuadau traffig drwy osod y cardiau orsquor lliw priodol ar eu desgiau

Ein cyngor yw osgoi hanesion personol fel arfer ond bydd y rheol honnorsquon dibynnu ar yr athrawon unigol Atgoffwch y dysgwyr fod croeso iddyn nhw rannu eu teimladau personol ag aelod o dicircm bugeiliorsquor ysgol os yw cynnwys y gwersirsquon gwneud iddyn nhw bryderu neu gynhyrfu o achos sefyllfa aelod orsquor teulu Ar ben hynny os ywrsquor dosbarth yn awyddus i gael cyngor a chefnogaeth neu fwy o wybodaeth am ddementia ac am y gwaith mae Cymdeithas Alzheimer yn ei wneud gallan nhw fynd i wefan y gymdeithas (alzheimersorguk)

10 munud

Am fwy o wybodaeth a chyngor cysylltwch acircrsquor llinell gymorth genedlaethol ar ddementia 0300 222 1122

Unedig Yn Erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Cyflwyniad 7

Gosod rheolau sylfaenol

Mae disgwyl irsquor dysgwyr syrsquon gwneud llawer orsquor gweithgareddau sydd yn y pecyn hwn o adnoddau i roi eu syniadau arsquou barn ar y dasg o fyw gyda dementia Atgoffwch y dosbarth fod posibilrwydd fod un o leiaf orsquor dysgwyr syrsquon bresennol yn y wers yn adnabod rhywun syrsquon byw gyda dementia neu efallai ei fod wedi colli rhywun a oedd acirc dementia Maersquon bwysig bod pawb yn teimlo eu bod yn cael eu parchu a bod yr ystafell ddosbarth yn lle diogel

Ymhlith y rheolau sylfaenol y gallech chi fod yn awyddus irsquow hybu arsquou hyrwyddo mae

Gwrando ar bobl pan maen nhwrsquon siarad

Parchu barn a safbwynt pawb arall

Codi llaw i ddangos eich bod yn awyddus i gyfrannu at y wers

Defnyddio geiriau caredig yn unig

Gallech chi roi system goleuadau traffig i bob un orsquor dysgwyr Gallan nhw ddefnyddiorsquor cardiau i ddangos eu bod yn teimlorsquon iawn (golau gwyrdd) yn teimlo ychydig yn bryderus (golau oren) neu eu bod yn awyddus i adael yr ystafell ddosbarth am eu bod yn cael loes (golau coch) Fe allairsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor system goleuadau traffig drwy osod y cardiau orsquor lliw priodol ar eu desgiau

Ein cyngor yw osgoi hanesion personol fel arfer ond bydd y rheol honnorsquon dibynnu ar yr athrawon unigol Atgoffwch y dysgwyr fod croeso iddyn nhw rannu eu teimladau personol ag aelod o dicircm bugeiliorsquor ysgol os yw cynnwys y gwersirsquon gwneud iddyn nhw bryderu neu gynhyrfu o achos sefyllfa aelod orsquor teulu Ar ben hynny os ywrsquor dosbarth yn awyddus i gael cyngor a chefnogaeth neu fwy o wybodaeth am ddementia ac am y gwaith mae Cymdeithas Alzheimer yn ei wneud gallan nhw fynd i wefan y gymdeithas (alzheimersorguk)

10 munud

Am fwy o wybodaeth a chyngor cysylltwch acircrsquor llinell gymorth genedlaethol ar ddementia 0300 222 1122

Unedig Yn Erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un8

Gwers unDeall y cof a chyflwyniad i ddementia

1

Canlyniadaursquor dysguBydd y dysgwyr yn deall

Natur y cof arsquor ffordd y maersquon gweithio

Natur dementia arsquoi berthynas acircrsquor cof

45 munud

Amcanion y dysguBydd y wers hon yn helpursquoch dosbarth i ddysgu am

Y ffordd rydym angen ein cof yn ein bywydau o ddydd i ddydd

Y ffordd rydym yn defnyddiorsquor ymennydd yn ein bywydau o ddydd i ddydd i gyflawni gwahanol dasgau

Dementia arsquor ffyrdd maersquor clefyd yn effeithio ar gof y bobl hynny syrsquon byw gyda dementia

Deunyddiaursquor wers Rhwng pump ac wyth o eitemau cyffredin

Hambwrdd

Lliain sychu llestri

Diagram lsquoYr Ymennyddrsquo (Atodiad tudalen 13)

lsquoTaflen lsquoTrefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddyddrsquo (Taflen gweithgaredd 1 tudalen 14)

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 9

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd hwn yw dechrau cyflwynorsquor syniad orsquor cof irsquor dosbarth Esboniwch wrth y dosbarth y byddan nhwrsquon cael munud cyfan i edrych ar bump o eitemau ar hambwrdd Yna byddwch chirsquon tynnu un orsquor eitemau orsquor set

Dywedwch wrth y dysgwyr y bydd gofyn iddyn nhw geisio cadwrsquor eitemau yn eu cof er mwyn enwirsquor un sydd ar goll Gwnewch yr un gweithgaredd sawl gwaith Gallwch chi gynyddu nifer yr eitemau yn unol acirc gallursquor dysgwyr

Yna gofynnwch y cwestiynau canlynol irsquor dosbarth C Sut oeddech chirsquon cofiorsquor gwahanol eitemau oedd

ar yr hambwrddC Pa agweddau ar y gweithgaredd oedd yn anodd

I helpursquor dysgwyr gydarsquor gweithgaredd cychwynnol hwn gallech ystyried

Dangos lluniau ar y bwrdd gwyn orsquor eitemau sydd ar yr hambwrdd Gallech chi gynnwys ychydig o eitemau ychwanegol ond y nod yw helpursquor dysgwyr i ddefnyddiorsquor delweddau i adnabod yr eitem sydd ar goll

Er mwyn ymestyn y gweithgaredd cychwynnol neu ei wneud yn fwy heriol gallech ystyried

Tynnu un orsquor eitemau oddi yno ac aildrefnursquor rhai sydd ar ocircld

Tynnu dwy eitem oddi yno

Cynyddu nifer yr eitemau ndash gall y dosbarth weithio mewn timau i ysgrifennu enwau gymaint orsquor eitemau ag y maen nhwrsquon cofiorsquou gweld

10 munud

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un10

Prif weithgareddauEsboniwch wrth y dosbarth y bydd y gweithgaredd nesaf yn eu helpu i ddeall gwaith yr ymennydd arsquor anawsterau a allai godi pan fydd rhannau orsquor ymennydd yn stopio gweithio

Cyflwynwch y gair lsquocofrsquo ac esboniwch fod y cof yn ein helpu i wybod pwy ydyn ni blersquor ydyn ni arsquor pethau rydyn nirsquon eu gwneud

Gwahoddwch bob dysgwr i ofyn y cwestiwn canlynol irsquow bartner ac i drafod yr atebion C lsquoWyt tirsquon gallu meddwl am adegau pan fyddwn

nirsquon defnyddiorsquon cof bob dyddrsquo

Bydd y dosbarth yn mynd ati wedyn i rannu eu syniadau gan eu defnyddio i greu rhestr (neu fap meddwl) orsquor adegau y byddwn nirsquon defnyddiorsquon cof ndash byddwch chirsquon cyfeirio at y rhestr (neursquor map) yn hwyrach yn y wers Gofynnwch irsquor dysgwyr ysgrifennu ar fyrddau gwyn unigol enwrsquor rhan orsquor corff syrsquon rheolirsquor cof Os bydd y dysgwyr angen help gallan nhw weithio gyda phartner Pan fydd y dosbarth wedi sylweddoli mairsquor ymennydd syrsquon rheolirsquor cof dangoswch y diagram lsquoYr Ymennyddrsquo (Atodiad 1) syrsquon dangos bod gwahanol rannau orsquor ymennydd yn rheoli gwahanol bethau

Cyflwynwch y term lsquodementiarsquo irsquoch dosbarth Esboniwch mai clefydaursquon niweidiorsquor ymennydd syrsquon achosi dementia Maersquor niwed yn gwneud cofio pethaursquon fwy anodd ac mae pethau fel symud datrys problemau neu gyfathrebursquon gallu bod yn anodd hefyd Bydd y problemau hyn yn gwaethygu dros amser

Dylech chi dynnu sylwrsquor dysgwyr at nifer o wahanol bwyntiau Er bod dementiarsquon effeithio ar bobl hŷn yn bennaf

nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Allwch chi ddim lsquodalrsquo dementia oddi ar bobl eraill ndash nid ywrsquon debyg i annwyd neu frech yr ieir

Os ywrsquor dysgwyr yn adnabod rhywun sydd acirc dementia y clefyd syrsquon achosirsquor newidiadau maen nhwrsquon eu gweld ndash nid oes pwrpas gweld bai ar unrhyw un

Er gwaethaf yr anawsterau hyn maersquon dal yn bosibl i rywun fywrsquon dda gyda dementia

Esboniwch wrth y dysgwyr fod cyflawni tasgau cyffredin o ddydd i ddydd fel paratoi brecwast a gwisgo amdanoch yn gallu achosi mwy o ddryswch nag arfer i rywun sydd acirc dementia Tawelwch feddyliaursquor dysgwyr drwy ddweud bod pobl yn aml yn anghofio pethau ac yn drysu ar brydiau a bod hynnyrsquon gwbl normal Ond maersquor dryswch ac anghofio pethaursquon digwydd yn amlach i rywun acirc dementia Rhowch gopi i bob dysgwr orsquor daflen lsquoTrefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddyddrsquo (Taflen Gweithgaredd 1) Esboniwch fod y rhain yn dasgau a allai fod yn fwy anodd i rywun acirc dementia Esboniwch wrth y dosbarth fod disgwyl iddyn nhw osod y lluniau yn ocircl y drefn o wneud rhai tasgau syml

Gallwch chi heriorsquor disgyblion mwy abl i ddefnyddiorsquor lluniau sydd yn Nhaflen Gweithgaredd 1 fel ysbrydoliaeth i ysgrifennu cyfres o gyfarwyddiadau syml ar gyflawni tasgau cyffredin gall y tasgau amrywio o rai syml fel brwsio dannedd i rai acirc mwy o gamau fel gwisgo amdanoch neu baratoi brechdan

25 munud

Nodiadau athroMae dementiarsquon cael ei achosi pan mae clefydau fel clefyd Alzheimer neu gyfres o strociaursquon niweidiorsquor ymennydd Mae hyn yn arwain at gollirsquor cof ac anawsterau wrth symud datrys problemau neu gyfathrebu Mae effeithiau a symptomau dementiarsquon cynyddu ac yn gwaethygu dros amser Er bod dementiarsquon effeithiorsquon bennaf ar bobl hŷn nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 11

Y dosbarth cyfanGofynnwch i rai orsquor dysgwyr socircn wrth y gweddill am eu cyfarwyddiadau Fel dosbarth ewch ati i drafod y posibilrwydd fod rhywun yn cael mwy o drafferth deall y byd orsquoi gwmpas am fod dementia arno Efallai nad yw ei gof gystal ag yr oedd ac maersquon gallu cymysgu trefn set o gyfarwyddiadau Cyfeiriwch yn ocircl at y rhestr orsquor adegau y byddwn nirsquon defnyddiorsquon cof sef y rhestr a gafodd ei llunio ar ddechraursquor wers Awgrymwch fod tynnu lluniau orsquor cyfarwyddiadau neu eu hysgrifennu ar bapur yn ffyrdd o helpu rhywun syrsquon byw gyda dementia i gyflawni tasg maersquon cael trafferth ei gwneud

I orffen y wers gofynnwch irsquor dysgwyr siarad acircrsquou partneriaid amC Beth wyt tirsquon ei wneud i dy helpu i gofio pethauC Pa bethau neu gemau allet ti eu chwarae i dy

helpu i gofiorsquon well (Er enghraifft mnemonigion [cofeiriau])

Dewch acircrsquor wers i ben drwy drafod eich syniadau fel dosbarth am y ffyrdd y gallwn ni ein helpu ein hunain i gofio pethau

10 munud

Heriau pellach Fe allairsquor disgyblion ddychmygu eu bod nhw ar drip ysgol i le newydd a bod un disgybl wedi cael ei wahanu o weddill y dosbarth Gofynnwch irsquor disgyblion ddychmygu sut y byddairsquor un disgybl ynarsquon teimlo pan mae pawb a phopeth orsquoi gwmpas yn ddieithr (Gallairsquor atebion gynnwys ofnus pryderus trist llawn dryswch unig dig)

Ar ocircl gorffen gwneud hyn esboniwch mairsquor math yma o deimladau syrsquon effeithio ar rai pobl acirc dementia pan maen nhw mewn mannau neu sefyllfaoedd nad ydyn nhwrsquon eu cofio Pwysleisiwch y ffyrdd y gallairsquor disgyblion helpu rhywun a allai fod yn cael trafferth er enghraifft dweud wrth riant neu warcheidwad gwenu bod yn amyneddgar

OFNUSUNIG

TRIST

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un12

Yr Ymennydd 13Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd 14

Gwers un atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 13

Golwg

Cyffyrddiad

Symudiadau

Cyflymder y galon

Clyw

EmosiynauTreuliad

Anadlu

Cydbwysedd y corff

Yr Ymennydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un14

1A

B

C

Helpwch i drefnursquor tasgau hyn drwy ysgrifennursquor rhif cywir dan y llu

Nawr tynnwch dri llun yn eu trefn er mwyn dangos sut mae paratoi brechdan

Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 15

Gwers dauDementia yn y gymuned

2

Canlyniadaursquor dysguBydd y dysgwyr yn deall

Y mathau o anawsterau mae pobl acirc dementia efallairsquon eu cael

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar y teulu cyfan

Y ffyrdd y gall cymunedau fod yn gefn i bobl syrsquon byw gyda dementia

45 munud

Amcanion y dysguBydd y wers hon yn helpursquoch dosbarth i ddysgu am

Natur bywyd rhywun sydd acirc dementia arsquor ffyrdd y gall ei deulu ei helpu o ddydd i ddydd

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar fywydau pobl o ddydd i ddydd arsquor pethau y gall disgyblion eu gwneud i helpu rhywun a allai fod yn cael y math yma o anawsterau cyson

Cynyddu ymwybyddiaeth pobl eraill am ddementia yn ein cymdeithas

Deunyddiaursquor wers Offeryn taro (dewisol)

lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo (Atodiad tudalen 18)

lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen gweithgaredd 2 tudalen 20)

Papur plaen

Pennau pensiliau lliwio

Lluniau wedirsquou torri o gylchgronau (dewisol)

Bocsys esgidiau (dewisol)

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau16

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd cychwynnol yma yw atgoffarsquor disgyblion am y wers gyntaf ac am natur dementia arsquor ffyrdd y maersquon effeithio ar y cof Defnyddiwch offeryn taro neu eich dwylorsquon clapio i greu patrwm syml y bydd eich dosbarth yn ei ailadrodd Gwnewch y patrwm yn fwy heriol yn raddol

Yna gofynnwch irsquor dosbarthC) Beth ydych chi wedirsquoi ddefnyddio i gofiorsquor patrwm

Trafodwch y ffaith eu bod nhw wedi defnyddiorsquou cof i gofiorsquor patrwm Yna atgoffwch y dysgwyr fod dementiarsquon gallu effeithio ar y cof yn ogystal ag ar bethau eraill maersquor ymennydd yn eu rheoli Rhannwch y dosbarth yn grwpiau Heriwch y gwahanol grwpiau i ddefnyddiorsquor wybodaeth orsquor wers gyntaf i restru tasgau dyddiol cyffredin y mae dementiarsquon gallu effeithio arnyn nhw pan maersquor ymennydd yn drysu ac yn cymysgu elfennau gwahanol dasgau fel gwisgo amdanoch a brwsiorsquoch dannedd

10 munud

Prif weithgareddau Darllenwch lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo Diweddglorsquor stori ywrsquor bachgen bach yn paratoi i fynd i gasglu eitemau i greu bocs atgofion ar gyfer ei Fam-gu syrsquon byw gyda dementia

Trafodwch deimladau Jac yn y gwahanol gamau orsquor stori gan roi sylw arbennig irsquor ffordd y byddai Jac wedi teimlorsquon well ar ocircl trafod y mater gydarsquoi rieni Siarad am y sefyllfa ywrsquor ffordd orau o ddelio acirc hi

Rhannwch y dosbarth yn barau a gofynnwch irsquor parau feddwl am y pethau y byddai Jac arsquoi fam-gu wedi mwynhau eu gwneud gydarsquoi gilydd Ewch ati fel dosbarth wedyn i drafod y syniadau

Gofynnwch irsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor daflen lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen Gweithgaredd 2) i greu bocs atgofion ar gyfer mam-gu Jac I ymestyn y gweithgaredd gofynnwch irsquor dysgwyr i addurno bocs esgidiau ac i ychwanegu eitemau a fyddairsquon helpu mam-gu Jac i gofio am yr adegau arbennig Os nad oes bocsys esgidiau ar gael gallairsquor dysgwyr ludo neu dynnu lluniau ar ddarn mawr o bapur Gallairsquor dysgwyr eu hunain dynnu lluniaursquor eitemau neu fe allan nhw chwilio am luniau ar gyfrifiaduron neu mewn cylchgronau Gallairsquor lluniau gynnwys siglenni parciau cacenni bach llyfrau storiumlau ac ati

25 munud

Y dosbarth cyfan Mae hwn yn gyfle irsquor dysgwyr rannu eu bocsys atgofion ac i esboniorsquou rhesymau dros ddewis yr eitemau maen nhw wedirsquou rhoi yn y bocsys a dweud ym mha ffyrdd y byddairsquor eitemaursquon helpursquor fam-gu yn y stori Gallan nhw hefyd drafod sut bydd y fam-gursquon teimlo pan fydd hirsquon gweld y bocs atgofion arsquor eitemau sydd ynddo

(Gallairsquor bocsys fod yn gyfle hefyd i greu arddangosfa ar gyfer y rhieni Byddairsquon helpu hefyd i gynyddu ymwybyddiaeth yn y gymuned drwyddi draw)

10 munudUnedig

Yn erbynDementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 9

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd hwn yw dechrau cyflwynorsquor syniad orsquor cof irsquor dosbarth Esboniwch wrth y dosbarth y byddan nhwrsquon cael munud cyfan i edrych ar bump o eitemau ar hambwrdd Yna byddwch chirsquon tynnu un orsquor eitemau orsquor set

Dywedwch wrth y dysgwyr y bydd gofyn iddyn nhw geisio cadwrsquor eitemau yn eu cof er mwyn enwirsquor un sydd ar goll Gwnewch yr un gweithgaredd sawl gwaith Gallwch chi gynyddu nifer yr eitemau yn unol acirc gallursquor dysgwyr

Yna gofynnwch y cwestiynau canlynol irsquor dosbarth C Sut oeddech chirsquon cofiorsquor gwahanol eitemau oedd

ar yr hambwrddC Pa agweddau ar y gweithgaredd oedd yn anodd

I helpursquor dysgwyr gydarsquor gweithgaredd cychwynnol hwn gallech ystyried

Dangos lluniau ar y bwrdd gwyn orsquor eitemau sydd ar yr hambwrdd Gallech chi gynnwys ychydig o eitemau ychwanegol ond y nod yw helpursquor dysgwyr i ddefnyddiorsquor delweddau i adnabod yr eitem sydd ar goll

Er mwyn ymestyn y gweithgaredd cychwynnol neu ei wneud yn fwy heriol gallech ystyried

Tynnu un orsquor eitemau oddi yno ac aildrefnursquor rhai sydd ar ocircld

Tynnu dwy eitem oddi yno

Cynyddu nifer yr eitemau ndash gall y dosbarth weithio mewn timau i ysgrifennu enwau gymaint orsquor eitemau ag y maen nhwrsquon cofiorsquou gweld

10 munud

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un10

Prif weithgareddauEsboniwch wrth y dosbarth y bydd y gweithgaredd nesaf yn eu helpu i ddeall gwaith yr ymennydd arsquor anawsterau a allai godi pan fydd rhannau orsquor ymennydd yn stopio gweithio

Cyflwynwch y gair lsquocofrsquo ac esboniwch fod y cof yn ein helpu i wybod pwy ydyn ni blersquor ydyn ni arsquor pethau rydyn nirsquon eu gwneud

Gwahoddwch bob dysgwr i ofyn y cwestiwn canlynol irsquow bartner ac i drafod yr atebion C lsquoWyt tirsquon gallu meddwl am adegau pan fyddwn

nirsquon defnyddiorsquon cof bob dyddrsquo

Bydd y dosbarth yn mynd ati wedyn i rannu eu syniadau gan eu defnyddio i greu rhestr (neu fap meddwl) orsquor adegau y byddwn nirsquon defnyddiorsquon cof ndash byddwch chirsquon cyfeirio at y rhestr (neursquor map) yn hwyrach yn y wers Gofynnwch irsquor dysgwyr ysgrifennu ar fyrddau gwyn unigol enwrsquor rhan orsquor corff syrsquon rheolirsquor cof Os bydd y dysgwyr angen help gallan nhw weithio gyda phartner Pan fydd y dosbarth wedi sylweddoli mairsquor ymennydd syrsquon rheolirsquor cof dangoswch y diagram lsquoYr Ymennyddrsquo (Atodiad 1) syrsquon dangos bod gwahanol rannau orsquor ymennydd yn rheoli gwahanol bethau

Cyflwynwch y term lsquodementiarsquo irsquoch dosbarth Esboniwch mai clefydaursquon niweidiorsquor ymennydd syrsquon achosi dementia Maersquor niwed yn gwneud cofio pethaursquon fwy anodd ac mae pethau fel symud datrys problemau neu gyfathrebursquon gallu bod yn anodd hefyd Bydd y problemau hyn yn gwaethygu dros amser

Dylech chi dynnu sylwrsquor dysgwyr at nifer o wahanol bwyntiau Er bod dementiarsquon effeithio ar bobl hŷn yn bennaf

nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Allwch chi ddim lsquodalrsquo dementia oddi ar bobl eraill ndash nid ywrsquon debyg i annwyd neu frech yr ieir

Os ywrsquor dysgwyr yn adnabod rhywun sydd acirc dementia y clefyd syrsquon achosirsquor newidiadau maen nhwrsquon eu gweld ndash nid oes pwrpas gweld bai ar unrhyw un

Er gwaethaf yr anawsterau hyn maersquon dal yn bosibl i rywun fywrsquon dda gyda dementia

Esboniwch wrth y dysgwyr fod cyflawni tasgau cyffredin o ddydd i ddydd fel paratoi brecwast a gwisgo amdanoch yn gallu achosi mwy o ddryswch nag arfer i rywun sydd acirc dementia Tawelwch feddyliaursquor dysgwyr drwy ddweud bod pobl yn aml yn anghofio pethau ac yn drysu ar brydiau a bod hynnyrsquon gwbl normal Ond maersquor dryswch ac anghofio pethaursquon digwydd yn amlach i rywun acirc dementia Rhowch gopi i bob dysgwr orsquor daflen lsquoTrefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddyddrsquo (Taflen Gweithgaredd 1) Esboniwch fod y rhain yn dasgau a allai fod yn fwy anodd i rywun acirc dementia Esboniwch wrth y dosbarth fod disgwyl iddyn nhw osod y lluniau yn ocircl y drefn o wneud rhai tasgau syml

Gallwch chi heriorsquor disgyblion mwy abl i ddefnyddiorsquor lluniau sydd yn Nhaflen Gweithgaredd 1 fel ysbrydoliaeth i ysgrifennu cyfres o gyfarwyddiadau syml ar gyflawni tasgau cyffredin gall y tasgau amrywio o rai syml fel brwsio dannedd i rai acirc mwy o gamau fel gwisgo amdanoch neu baratoi brechdan

25 munud

Nodiadau athroMae dementiarsquon cael ei achosi pan mae clefydau fel clefyd Alzheimer neu gyfres o strociaursquon niweidiorsquor ymennydd Mae hyn yn arwain at gollirsquor cof ac anawsterau wrth symud datrys problemau neu gyfathrebu Mae effeithiau a symptomau dementiarsquon cynyddu ac yn gwaethygu dros amser Er bod dementiarsquon effeithiorsquon bennaf ar bobl hŷn nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 11

Y dosbarth cyfanGofynnwch i rai orsquor dysgwyr socircn wrth y gweddill am eu cyfarwyddiadau Fel dosbarth ewch ati i drafod y posibilrwydd fod rhywun yn cael mwy o drafferth deall y byd orsquoi gwmpas am fod dementia arno Efallai nad yw ei gof gystal ag yr oedd ac maersquon gallu cymysgu trefn set o gyfarwyddiadau Cyfeiriwch yn ocircl at y rhestr orsquor adegau y byddwn nirsquon defnyddiorsquon cof sef y rhestr a gafodd ei llunio ar ddechraursquor wers Awgrymwch fod tynnu lluniau orsquor cyfarwyddiadau neu eu hysgrifennu ar bapur yn ffyrdd o helpu rhywun syrsquon byw gyda dementia i gyflawni tasg maersquon cael trafferth ei gwneud

I orffen y wers gofynnwch irsquor dysgwyr siarad acircrsquou partneriaid amC Beth wyt tirsquon ei wneud i dy helpu i gofio pethauC Pa bethau neu gemau allet ti eu chwarae i dy

helpu i gofiorsquon well (Er enghraifft mnemonigion [cofeiriau])

Dewch acircrsquor wers i ben drwy drafod eich syniadau fel dosbarth am y ffyrdd y gallwn ni ein helpu ein hunain i gofio pethau

10 munud

Heriau pellach Fe allairsquor disgyblion ddychmygu eu bod nhw ar drip ysgol i le newydd a bod un disgybl wedi cael ei wahanu o weddill y dosbarth Gofynnwch irsquor disgyblion ddychmygu sut y byddairsquor un disgybl ynarsquon teimlo pan mae pawb a phopeth orsquoi gwmpas yn ddieithr (Gallairsquor atebion gynnwys ofnus pryderus trist llawn dryswch unig dig)

Ar ocircl gorffen gwneud hyn esboniwch mairsquor math yma o deimladau syrsquon effeithio ar rai pobl acirc dementia pan maen nhw mewn mannau neu sefyllfaoedd nad ydyn nhwrsquon eu cofio Pwysleisiwch y ffyrdd y gallairsquor disgyblion helpu rhywun a allai fod yn cael trafferth er enghraifft dweud wrth riant neu warcheidwad gwenu bod yn amyneddgar

OFNUSUNIG

TRIST

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un12

Yr Ymennydd 13Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd 14

Gwers un atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 13

Golwg

Cyffyrddiad

Symudiadau

Cyflymder y galon

Clyw

EmosiynauTreuliad

Anadlu

Cydbwysedd y corff

Yr Ymennydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un14

1A

B

C

Helpwch i drefnursquor tasgau hyn drwy ysgrifennursquor rhif cywir dan y llu

Nawr tynnwch dri llun yn eu trefn er mwyn dangos sut mae paratoi brechdan

Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 15

Gwers dauDementia yn y gymuned

2

Canlyniadaursquor dysguBydd y dysgwyr yn deall

Y mathau o anawsterau mae pobl acirc dementia efallairsquon eu cael

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar y teulu cyfan

Y ffyrdd y gall cymunedau fod yn gefn i bobl syrsquon byw gyda dementia

45 munud

Amcanion y dysguBydd y wers hon yn helpursquoch dosbarth i ddysgu am

Natur bywyd rhywun sydd acirc dementia arsquor ffyrdd y gall ei deulu ei helpu o ddydd i ddydd

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar fywydau pobl o ddydd i ddydd arsquor pethau y gall disgyblion eu gwneud i helpu rhywun a allai fod yn cael y math yma o anawsterau cyson

Cynyddu ymwybyddiaeth pobl eraill am ddementia yn ein cymdeithas

Deunyddiaursquor wers Offeryn taro (dewisol)

lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo (Atodiad tudalen 18)

lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen gweithgaredd 2 tudalen 20)

Papur plaen

Pennau pensiliau lliwio

Lluniau wedirsquou torri o gylchgronau (dewisol)

Bocsys esgidiau (dewisol)

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau16

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd cychwynnol yma yw atgoffarsquor disgyblion am y wers gyntaf ac am natur dementia arsquor ffyrdd y maersquon effeithio ar y cof Defnyddiwch offeryn taro neu eich dwylorsquon clapio i greu patrwm syml y bydd eich dosbarth yn ei ailadrodd Gwnewch y patrwm yn fwy heriol yn raddol

Yna gofynnwch irsquor dosbarthC) Beth ydych chi wedirsquoi ddefnyddio i gofiorsquor patrwm

Trafodwch y ffaith eu bod nhw wedi defnyddiorsquou cof i gofiorsquor patrwm Yna atgoffwch y dysgwyr fod dementiarsquon gallu effeithio ar y cof yn ogystal ag ar bethau eraill maersquor ymennydd yn eu rheoli Rhannwch y dosbarth yn grwpiau Heriwch y gwahanol grwpiau i ddefnyddiorsquor wybodaeth orsquor wers gyntaf i restru tasgau dyddiol cyffredin y mae dementiarsquon gallu effeithio arnyn nhw pan maersquor ymennydd yn drysu ac yn cymysgu elfennau gwahanol dasgau fel gwisgo amdanoch a brwsiorsquoch dannedd

10 munud

Prif weithgareddau Darllenwch lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo Diweddglorsquor stori ywrsquor bachgen bach yn paratoi i fynd i gasglu eitemau i greu bocs atgofion ar gyfer ei Fam-gu syrsquon byw gyda dementia

Trafodwch deimladau Jac yn y gwahanol gamau orsquor stori gan roi sylw arbennig irsquor ffordd y byddai Jac wedi teimlorsquon well ar ocircl trafod y mater gydarsquoi rieni Siarad am y sefyllfa ywrsquor ffordd orau o ddelio acirc hi

Rhannwch y dosbarth yn barau a gofynnwch irsquor parau feddwl am y pethau y byddai Jac arsquoi fam-gu wedi mwynhau eu gwneud gydarsquoi gilydd Ewch ati fel dosbarth wedyn i drafod y syniadau

Gofynnwch irsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor daflen lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen Gweithgaredd 2) i greu bocs atgofion ar gyfer mam-gu Jac I ymestyn y gweithgaredd gofynnwch irsquor dysgwyr i addurno bocs esgidiau ac i ychwanegu eitemau a fyddairsquon helpu mam-gu Jac i gofio am yr adegau arbennig Os nad oes bocsys esgidiau ar gael gallairsquor dysgwyr ludo neu dynnu lluniau ar ddarn mawr o bapur Gallairsquor dysgwyr eu hunain dynnu lluniaursquor eitemau neu fe allan nhw chwilio am luniau ar gyfrifiaduron neu mewn cylchgronau Gallairsquor lluniau gynnwys siglenni parciau cacenni bach llyfrau storiumlau ac ati

25 munud

Y dosbarth cyfan Mae hwn yn gyfle irsquor dysgwyr rannu eu bocsys atgofion ac i esboniorsquou rhesymau dros ddewis yr eitemau maen nhw wedirsquou rhoi yn y bocsys a dweud ym mha ffyrdd y byddairsquor eitemaursquon helpursquor fam-gu yn y stori Gallan nhw hefyd drafod sut bydd y fam-gursquon teimlo pan fydd hirsquon gweld y bocs atgofion arsquor eitemau sydd ynddo

(Gallairsquor bocsys fod yn gyfle hefyd i greu arddangosfa ar gyfer y rhieni Byddairsquon helpu hefyd i gynyddu ymwybyddiaeth yn y gymuned drwyddi draw)

10 munudUnedig

Yn erbynDementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un10

Prif weithgareddauEsboniwch wrth y dosbarth y bydd y gweithgaredd nesaf yn eu helpu i ddeall gwaith yr ymennydd arsquor anawsterau a allai godi pan fydd rhannau orsquor ymennydd yn stopio gweithio

Cyflwynwch y gair lsquocofrsquo ac esboniwch fod y cof yn ein helpu i wybod pwy ydyn ni blersquor ydyn ni arsquor pethau rydyn nirsquon eu gwneud

Gwahoddwch bob dysgwr i ofyn y cwestiwn canlynol irsquow bartner ac i drafod yr atebion C lsquoWyt tirsquon gallu meddwl am adegau pan fyddwn

nirsquon defnyddiorsquon cof bob dyddrsquo

Bydd y dosbarth yn mynd ati wedyn i rannu eu syniadau gan eu defnyddio i greu rhestr (neu fap meddwl) orsquor adegau y byddwn nirsquon defnyddiorsquon cof ndash byddwch chirsquon cyfeirio at y rhestr (neursquor map) yn hwyrach yn y wers Gofynnwch irsquor dysgwyr ysgrifennu ar fyrddau gwyn unigol enwrsquor rhan orsquor corff syrsquon rheolirsquor cof Os bydd y dysgwyr angen help gallan nhw weithio gyda phartner Pan fydd y dosbarth wedi sylweddoli mairsquor ymennydd syrsquon rheolirsquor cof dangoswch y diagram lsquoYr Ymennyddrsquo (Atodiad 1) syrsquon dangos bod gwahanol rannau orsquor ymennydd yn rheoli gwahanol bethau

Cyflwynwch y term lsquodementiarsquo irsquoch dosbarth Esboniwch mai clefydaursquon niweidiorsquor ymennydd syrsquon achosi dementia Maersquor niwed yn gwneud cofio pethaursquon fwy anodd ac mae pethau fel symud datrys problemau neu gyfathrebursquon gallu bod yn anodd hefyd Bydd y problemau hyn yn gwaethygu dros amser

Dylech chi dynnu sylwrsquor dysgwyr at nifer o wahanol bwyntiau Er bod dementiarsquon effeithio ar bobl hŷn yn bennaf

nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Allwch chi ddim lsquodalrsquo dementia oddi ar bobl eraill ndash nid ywrsquon debyg i annwyd neu frech yr ieir

Os ywrsquor dysgwyr yn adnabod rhywun sydd acirc dementia y clefyd syrsquon achosirsquor newidiadau maen nhwrsquon eu gweld ndash nid oes pwrpas gweld bai ar unrhyw un

Er gwaethaf yr anawsterau hyn maersquon dal yn bosibl i rywun fywrsquon dda gyda dementia

Esboniwch wrth y dysgwyr fod cyflawni tasgau cyffredin o ddydd i ddydd fel paratoi brecwast a gwisgo amdanoch yn gallu achosi mwy o ddryswch nag arfer i rywun sydd acirc dementia Tawelwch feddyliaursquor dysgwyr drwy ddweud bod pobl yn aml yn anghofio pethau ac yn drysu ar brydiau a bod hynnyrsquon gwbl normal Ond maersquor dryswch ac anghofio pethaursquon digwydd yn amlach i rywun acirc dementia Rhowch gopi i bob dysgwr orsquor daflen lsquoTrefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddyddrsquo (Taflen Gweithgaredd 1) Esboniwch fod y rhain yn dasgau a allai fod yn fwy anodd i rywun acirc dementia Esboniwch wrth y dosbarth fod disgwyl iddyn nhw osod y lluniau yn ocircl y drefn o wneud rhai tasgau syml

Gallwch chi heriorsquor disgyblion mwy abl i ddefnyddiorsquor lluniau sydd yn Nhaflen Gweithgaredd 1 fel ysbrydoliaeth i ysgrifennu cyfres o gyfarwyddiadau syml ar gyflawni tasgau cyffredin gall y tasgau amrywio o rai syml fel brwsio dannedd i rai acirc mwy o gamau fel gwisgo amdanoch neu baratoi brechdan

25 munud

Nodiadau athroMae dementiarsquon cael ei achosi pan mae clefydau fel clefyd Alzheimer neu gyfres o strociaursquon niweidiorsquor ymennydd Mae hyn yn arwain at gollirsquor cof ac anawsterau wrth symud datrys problemau neu gyfathrebu Mae effeithiau a symptomau dementiarsquon cynyddu ac yn gwaethygu dros amser Er bod dementiarsquon effeithiorsquon bennaf ar bobl hŷn nid ywrsquon rhan naturiol orsquor broses o heneiddio

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 11

Y dosbarth cyfanGofynnwch i rai orsquor dysgwyr socircn wrth y gweddill am eu cyfarwyddiadau Fel dosbarth ewch ati i drafod y posibilrwydd fod rhywun yn cael mwy o drafferth deall y byd orsquoi gwmpas am fod dementia arno Efallai nad yw ei gof gystal ag yr oedd ac maersquon gallu cymysgu trefn set o gyfarwyddiadau Cyfeiriwch yn ocircl at y rhestr orsquor adegau y byddwn nirsquon defnyddiorsquon cof sef y rhestr a gafodd ei llunio ar ddechraursquor wers Awgrymwch fod tynnu lluniau orsquor cyfarwyddiadau neu eu hysgrifennu ar bapur yn ffyrdd o helpu rhywun syrsquon byw gyda dementia i gyflawni tasg maersquon cael trafferth ei gwneud

I orffen y wers gofynnwch irsquor dysgwyr siarad acircrsquou partneriaid amC Beth wyt tirsquon ei wneud i dy helpu i gofio pethauC Pa bethau neu gemau allet ti eu chwarae i dy

helpu i gofiorsquon well (Er enghraifft mnemonigion [cofeiriau])

Dewch acircrsquor wers i ben drwy drafod eich syniadau fel dosbarth am y ffyrdd y gallwn ni ein helpu ein hunain i gofio pethau

10 munud

Heriau pellach Fe allairsquor disgyblion ddychmygu eu bod nhw ar drip ysgol i le newydd a bod un disgybl wedi cael ei wahanu o weddill y dosbarth Gofynnwch irsquor disgyblion ddychmygu sut y byddairsquor un disgybl ynarsquon teimlo pan mae pawb a phopeth orsquoi gwmpas yn ddieithr (Gallairsquor atebion gynnwys ofnus pryderus trist llawn dryswch unig dig)

Ar ocircl gorffen gwneud hyn esboniwch mairsquor math yma o deimladau syrsquon effeithio ar rai pobl acirc dementia pan maen nhw mewn mannau neu sefyllfaoedd nad ydyn nhwrsquon eu cofio Pwysleisiwch y ffyrdd y gallairsquor disgyblion helpu rhywun a allai fod yn cael trafferth er enghraifft dweud wrth riant neu warcheidwad gwenu bod yn amyneddgar

OFNUSUNIG

TRIST

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un12

Yr Ymennydd 13Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd 14

Gwers un atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 13

Golwg

Cyffyrddiad

Symudiadau

Cyflymder y galon

Clyw

EmosiynauTreuliad

Anadlu

Cydbwysedd y corff

Yr Ymennydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un14

1A

B

C

Helpwch i drefnursquor tasgau hyn drwy ysgrifennursquor rhif cywir dan y llu

Nawr tynnwch dri llun yn eu trefn er mwyn dangos sut mae paratoi brechdan

Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 15

Gwers dauDementia yn y gymuned

2

Canlyniadaursquor dysguBydd y dysgwyr yn deall

Y mathau o anawsterau mae pobl acirc dementia efallairsquon eu cael

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar y teulu cyfan

Y ffyrdd y gall cymunedau fod yn gefn i bobl syrsquon byw gyda dementia

45 munud

Amcanion y dysguBydd y wers hon yn helpursquoch dosbarth i ddysgu am

Natur bywyd rhywun sydd acirc dementia arsquor ffyrdd y gall ei deulu ei helpu o ddydd i ddydd

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar fywydau pobl o ddydd i ddydd arsquor pethau y gall disgyblion eu gwneud i helpu rhywun a allai fod yn cael y math yma o anawsterau cyson

Cynyddu ymwybyddiaeth pobl eraill am ddementia yn ein cymdeithas

Deunyddiaursquor wers Offeryn taro (dewisol)

lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo (Atodiad tudalen 18)

lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen gweithgaredd 2 tudalen 20)

Papur plaen

Pennau pensiliau lliwio

Lluniau wedirsquou torri o gylchgronau (dewisol)

Bocsys esgidiau (dewisol)

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau16

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd cychwynnol yma yw atgoffarsquor disgyblion am y wers gyntaf ac am natur dementia arsquor ffyrdd y maersquon effeithio ar y cof Defnyddiwch offeryn taro neu eich dwylorsquon clapio i greu patrwm syml y bydd eich dosbarth yn ei ailadrodd Gwnewch y patrwm yn fwy heriol yn raddol

Yna gofynnwch irsquor dosbarthC) Beth ydych chi wedirsquoi ddefnyddio i gofiorsquor patrwm

Trafodwch y ffaith eu bod nhw wedi defnyddiorsquou cof i gofiorsquor patrwm Yna atgoffwch y dysgwyr fod dementiarsquon gallu effeithio ar y cof yn ogystal ag ar bethau eraill maersquor ymennydd yn eu rheoli Rhannwch y dosbarth yn grwpiau Heriwch y gwahanol grwpiau i ddefnyddiorsquor wybodaeth orsquor wers gyntaf i restru tasgau dyddiol cyffredin y mae dementiarsquon gallu effeithio arnyn nhw pan maersquor ymennydd yn drysu ac yn cymysgu elfennau gwahanol dasgau fel gwisgo amdanoch a brwsiorsquoch dannedd

10 munud

Prif weithgareddau Darllenwch lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo Diweddglorsquor stori ywrsquor bachgen bach yn paratoi i fynd i gasglu eitemau i greu bocs atgofion ar gyfer ei Fam-gu syrsquon byw gyda dementia

Trafodwch deimladau Jac yn y gwahanol gamau orsquor stori gan roi sylw arbennig irsquor ffordd y byddai Jac wedi teimlorsquon well ar ocircl trafod y mater gydarsquoi rieni Siarad am y sefyllfa ywrsquor ffordd orau o ddelio acirc hi

Rhannwch y dosbarth yn barau a gofynnwch irsquor parau feddwl am y pethau y byddai Jac arsquoi fam-gu wedi mwynhau eu gwneud gydarsquoi gilydd Ewch ati fel dosbarth wedyn i drafod y syniadau

Gofynnwch irsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor daflen lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen Gweithgaredd 2) i greu bocs atgofion ar gyfer mam-gu Jac I ymestyn y gweithgaredd gofynnwch irsquor dysgwyr i addurno bocs esgidiau ac i ychwanegu eitemau a fyddairsquon helpu mam-gu Jac i gofio am yr adegau arbennig Os nad oes bocsys esgidiau ar gael gallairsquor dysgwyr ludo neu dynnu lluniau ar ddarn mawr o bapur Gallairsquor dysgwyr eu hunain dynnu lluniaursquor eitemau neu fe allan nhw chwilio am luniau ar gyfrifiaduron neu mewn cylchgronau Gallairsquor lluniau gynnwys siglenni parciau cacenni bach llyfrau storiumlau ac ati

25 munud

Y dosbarth cyfan Mae hwn yn gyfle irsquor dysgwyr rannu eu bocsys atgofion ac i esboniorsquou rhesymau dros ddewis yr eitemau maen nhw wedirsquou rhoi yn y bocsys a dweud ym mha ffyrdd y byddairsquor eitemaursquon helpursquor fam-gu yn y stori Gallan nhw hefyd drafod sut bydd y fam-gursquon teimlo pan fydd hirsquon gweld y bocs atgofion arsquor eitemau sydd ynddo

(Gallairsquor bocsys fod yn gyfle hefyd i greu arddangosfa ar gyfer y rhieni Byddairsquon helpu hefyd i gynyddu ymwybyddiaeth yn y gymuned drwyddi draw)

10 munudUnedig

Yn erbynDementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 11

Y dosbarth cyfanGofynnwch i rai orsquor dysgwyr socircn wrth y gweddill am eu cyfarwyddiadau Fel dosbarth ewch ati i drafod y posibilrwydd fod rhywun yn cael mwy o drafferth deall y byd orsquoi gwmpas am fod dementia arno Efallai nad yw ei gof gystal ag yr oedd ac maersquon gallu cymysgu trefn set o gyfarwyddiadau Cyfeiriwch yn ocircl at y rhestr orsquor adegau y byddwn nirsquon defnyddiorsquon cof sef y rhestr a gafodd ei llunio ar ddechraursquor wers Awgrymwch fod tynnu lluniau orsquor cyfarwyddiadau neu eu hysgrifennu ar bapur yn ffyrdd o helpu rhywun syrsquon byw gyda dementia i gyflawni tasg maersquon cael trafferth ei gwneud

I orffen y wers gofynnwch irsquor dysgwyr siarad acircrsquou partneriaid amC Beth wyt tirsquon ei wneud i dy helpu i gofio pethauC Pa bethau neu gemau allet ti eu chwarae i dy

helpu i gofiorsquon well (Er enghraifft mnemonigion [cofeiriau])

Dewch acircrsquor wers i ben drwy drafod eich syniadau fel dosbarth am y ffyrdd y gallwn ni ein helpu ein hunain i gofio pethau

10 munud

Heriau pellach Fe allairsquor disgyblion ddychmygu eu bod nhw ar drip ysgol i le newydd a bod un disgybl wedi cael ei wahanu o weddill y dosbarth Gofynnwch irsquor disgyblion ddychmygu sut y byddairsquor un disgybl ynarsquon teimlo pan mae pawb a phopeth orsquoi gwmpas yn ddieithr (Gallairsquor atebion gynnwys ofnus pryderus trist llawn dryswch unig dig)

Ar ocircl gorffen gwneud hyn esboniwch mairsquor math yma o deimladau syrsquon effeithio ar rai pobl acirc dementia pan maen nhw mewn mannau neu sefyllfaoedd nad ydyn nhwrsquon eu cofio Pwysleisiwch y ffyrdd y gallairsquor disgyblion helpu rhywun a allai fod yn cael trafferth er enghraifft dweud wrth riant neu warcheidwad gwenu bod yn amyneddgar

OFNUSUNIG

TRIST

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un12

Yr Ymennydd 13Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd 14

Gwers un atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 13

Golwg

Cyffyrddiad

Symudiadau

Cyflymder y galon

Clyw

EmosiynauTreuliad

Anadlu

Cydbwysedd y corff

Yr Ymennydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un14

1A

B

C

Helpwch i drefnursquor tasgau hyn drwy ysgrifennursquor rhif cywir dan y llu

Nawr tynnwch dri llun yn eu trefn er mwyn dangos sut mae paratoi brechdan

Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 15

Gwers dauDementia yn y gymuned

2

Canlyniadaursquor dysguBydd y dysgwyr yn deall

Y mathau o anawsterau mae pobl acirc dementia efallairsquon eu cael

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar y teulu cyfan

Y ffyrdd y gall cymunedau fod yn gefn i bobl syrsquon byw gyda dementia

45 munud

Amcanion y dysguBydd y wers hon yn helpursquoch dosbarth i ddysgu am

Natur bywyd rhywun sydd acirc dementia arsquor ffyrdd y gall ei deulu ei helpu o ddydd i ddydd

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar fywydau pobl o ddydd i ddydd arsquor pethau y gall disgyblion eu gwneud i helpu rhywun a allai fod yn cael y math yma o anawsterau cyson

Cynyddu ymwybyddiaeth pobl eraill am ddementia yn ein cymdeithas

Deunyddiaursquor wers Offeryn taro (dewisol)

lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo (Atodiad tudalen 18)

lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen gweithgaredd 2 tudalen 20)

Papur plaen

Pennau pensiliau lliwio

Lluniau wedirsquou torri o gylchgronau (dewisol)

Bocsys esgidiau (dewisol)

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau16

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd cychwynnol yma yw atgoffarsquor disgyblion am y wers gyntaf ac am natur dementia arsquor ffyrdd y maersquon effeithio ar y cof Defnyddiwch offeryn taro neu eich dwylorsquon clapio i greu patrwm syml y bydd eich dosbarth yn ei ailadrodd Gwnewch y patrwm yn fwy heriol yn raddol

Yna gofynnwch irsquor dosbarthC) Beth ydych chi wedirsquoi ddefnyddio i gofiorsquor patrwm

Trafodwch y ffaith eu bod nhw wedi defnyddiorsquou cof i gofiorsquor patrwm Yna atgoffwch y dysgwyr fod dementiarsquon gallu effeithio ar y cof yn ogystal ag ar bethau eraill maersquor ymennydd yn eu rheoli Rhannwch y dosbarth yn grwpiau Heriwch y gwahanol grwpiau i ddefnyddiorsquor wybodaeth orsquor wers gyntaf i restru tasgau dyddiol cyffredin y mae dementiarsquon gallu effeithio arnyn nhw pan maersquor ymennydd yn drysu ac yn cymysgu elfennau gwahanol dasgau fel gwisgo amdanoch a brwsiorsquoch dannedd

10 munud

Prif weithgareddau Darllenwch lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo Diweddglorsquor stori ywrsquor bachgen bach yn paratoi i fynd i gasglu eitemau i greu bocs atgofion ar gyfer ei Fam-gu syrsquon byw gyda dementia

Trafodwch deimladau Jac yn y gwahanol gamau orsquor stori gan roi sylw arbennig irsquor ffordd y byddai Jac wedi teimlorsquon well ar ocircl trafod y mater gydarsquoi rieni Siarad am y sefyllfa ywrsquor ffordd orau o ddelio acirc hi

Rhannwch y dosbarth yn barau a gofynnwch irsquor parau feddwl am y pethau y byddai Jac arsquoi fam-gu wedi mwynhau eu gwneud gydarsquoi gilydd Ewch ati fel dosbarth wedyn i drafod y syniadau

Gofynnwch irsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor daflen lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen Gweithgaredd 2) i greu bocs atgofion ar gyfer mam-gu Jac I ymestyn y gweithgaredd gofynnwch irsquor dysgwyr i addurno bocs esgidiau ac i ychwanegu eitemau a fyddairsquon helpu mam-gu Jac i gofio am yr adegau arbennig Os nad oes bocsys esgidiau ar gael gallairsquor dysgwyr ludo neu dynnu lluniau ar ddarn mawr o bapur Gallairsquor dysgwyr eu hunain dynnu lluniaursquor eitemau neu fe allan nhw chwilio am luniau ar gyfrifiaduron neu mewn cylchgronau Gallairsquor lluniau gynnwys siglenni parciau cacenni bach llyfrau storiumlau ac ati

25 munud

Y dosbarth cyfan Mae hwn yn gyfle irsquor dysgwyr rannu eu bocsys atgofion ac i esboniorsquou rhesymau dros ddewis yr eitemau maen nhw wedirsquou rhoi yn y bocsys a dweud ym mha ffyrdd y byddairsquor eitemaursquon helpursquor fam-gu yn y stori Gallan nhw hefyd drafod sut bydd y fam-gursquon teimlo pan fydd hirsquon gweld y bocs atgofion arsquor eitemau sydd ynddo

(Gallairsquor bocsys fod yn gyfle hefyd i greu arddangosfa ar gyfer y rhieni Byddairsquon helpu hefyd i gynyddu ymwybyddiaeth yn y gymuned drwyddi draw)

10 munudUnedig

Yn erbynDementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un12

Yr Ymennydd 13Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd 14

Gwers un atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 13

Golwg

Cyffyrddiad

Symudiadau

Cyflymder y galon

Clyw

EmosiynauTreuliad

Anadlu

Cydbwysedd y corff

Yr Ymennydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un14

1A

B

C

Helpwch i drefnursquor tasgau hyn drwy ysgrifennursquor rhif cywir dan y llu

Nawr tynnwch dri llun yn eu trefn er mwyn dangos sut mae paratoi brechdan

Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 15

Gwers dauDementia yn y gymuned

2

Canlyniadaursquor dysguBydd y dysgwyr yn deall

Y mathau o anawsterau mae pobl acirc dementia efallairsquon eu cael

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar y teulu cyfan

Y ffyrdd y gall cymunedau fod yn gefn i bobl syrsquon byw gyda dementia

45 munud

Amcanion y dysguBydd y wers hon yn helpursquoch dosbarth i ddysgu am

Natur bywyd rhywun sydd acirc dementia arsquor ffyrdd y gall ei deulu ei helpu o ddydd i ddydd

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar fywydau pobl o ddydd i ddydd arsquor pethau y gall disgyblion eu gwneud i helpu rhywun a allai fod yn cael y math yma o anawsterau cyson

Cynyddu ymwybyddiaeth pobl eraill am ddementia yn ein cymdeithas

Deunyddiaursquor wers Offeryn taro (dewisol)

lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo (Atodiad tudalen 18)

lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen gweithgaredd 2 tudalen 20)

Papur plaen

Pennau pensiliau lliwio

Lluniau wedirsquou torri o gylchgronau (dewisol)

Bocsys esgidiau (dewisol)

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau16

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd cychwynnol yma yw atgoffarsquor disgyblion am y wers gyntaf ac am natur dementia arsquor ffyrdd y maersquon effeithio ar y cof Defnyddiwch offeryn taro neu eich dwylorsquon clapio i greu patrwm syml y bydd eich dosbarth yn ei ailadrodd Gwnewch y patrwm yn fwy heriol yn raddol

Yna gofynnwch irsquor dosbarthC) Beth ydych chi wedirsquoi ddefnyddio i gofiorsquor patrwm

Trafodwch y ffaith eu bod nhw wedi defnyddiorsquou cof i gofiorsquor patrwm Yna atgoffwch y dysgwyr fod dementiarsquon gallu effeithio ar y cof yn ogystal ag ar bethau eraill maersquor ymennydd yn eu rheoli Rhannwch y dosbarth yn grwpiau Heriwch y gwahanol grwpiau i ddefnyddiorsquor wybodaeth orsquor wers gyntaf i restru tasgau dyddiol cyffredin y mae dementiarsquon gallu effeithio arnyn nhw pan maersquor ymennydd yn drysu ac yn cymysgu elfennau gwahanol dasgau fel gwisgo amdanoch a brwsiorsquoch dannedd

10 munud

Prif weithgareddau Darllenwch lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo Diweddglorsquor stori ywrsquor bachgen bach yn paratoi i fynd i gasglu eitemau i greu bocs atgofion ar gyfer ei Fam-gu syrsquon byw gyda dementia

Trafodwch deimladau Jac yn y gwahanol gamau orsquor stori gan roi sylw arbennig irsquor ffordd y byddai Jac wedi teimlorsquon well ar ocircl trafod y mater gydarsquoi rieni Siarad am y sefyllfa ywrsquor ffordd orau o ddelio acirc hi

Rhannwch y dosbarth yn barau a gofynnwch irsquor parau feddwl am y pethau y byddai Jac arsquoi fam-gu wedi mwynhau eu gwneud gydarsquoi gilydd Ewch ati fel dosbarth wedyn i drafod y syniadau

Gofynnwch irsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor daflen lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen Gweithgaredd 2) i greu bocs atgofion ar gyfer mam-gu Jac I ymestyn y gweithgaredd gofynnwch irsquor dysgwyr i addurno bocs esgidiau ac i ychwanegu eitemau a fyddairsquon helpu mam-gu Jac i gofio am yr adegau arbennig Os nad oes bocsys esgidiau ar gael gallairsquor dysgwyr ludo neu dynnu lluniau ar ddarn mawr o bapur Gallairsquor dysgwyr eu hunain dynnu lluniaursquor eitemau neu fe allan nhw chwilio am luniau ar gyfrifiaduron neu mewn cylchgronau Gallairsquor lluniau gynnwys siglenni parciau cacenni bach llyfrau storiumlau ac ati

25 munud

Y dosbarth cyfan Mae hwn yn gyfle irsquor dysgwyr rannu eu bocsys atgofion ac i esboniorsquou rhesymau dros ddewis yr eitemau maen nhw wedirsquou rhoi yn y bocsys a dweud ym mha ffyrdd y byddairsquor eitemaursquon helpursquor fam-gu yn y stori Gallan nhw hefyd drafod sut bydd y fam-gursquon teimlo pan fydd hirsquon gweld y bocs atgofion arsquor eitemau sydd ynddo

(Gallairsquor bocsys fod yn gyfle hefyd i greu arddangosfa ar gyfer y rhieni Byddairsquon helpu hefyd i gynyddu ymwybyddiaeth yn y gymuned drwyddi draw)

10 munudUnedig

Yn erbynDementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un 13

Golwg

Cyffyrddiad

Symudiadau

Cyflymder y galon

Clyw

EmosiynauTreuliad

Anadlu

Cydbwysedd y corff

Yr Ymennydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un14

1A

B

C

Helpwch i drefnursquor tasgau hyn drwy ysgrifennursquor rhif cywir dan y llu

Nawr tynnwch dri llun yn eu trefn er mwyn dangos sut mae paratoi brechdan

Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 15

Gwers dauDementia yn y gymuned

2

Canlyniadaursquor dysguBydd y dysgwyr yn deall

Y mathau o anawsterau mae pobl acirc dementia efallairsquon eu cael

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar y teulu cyfan

Y ffyrdd y gall cymunedau fod yn gefn i bobl syrsquon byw gyda dementia

45 munud

Amcanion y dysguBydd y wers hon yn helpursquoch dosbarth i ddysgu am

Natur bywyd rhywun sydd acirc dementia arsquor ffyrdd y gall ei deulu ei helpu o ddydd i ddydd

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar fywydau pobl o ddydd i ddydd arsquor pethau y gall disgyblion eu gwneud i helpu rhywun a allai fod yn cael y math yma o anawsterau cyson

Cynyddu ymwybyddiaeth pobl eraill am ddementia yn ein cymdeithas

Deunyddiaursquor wers Offeryn taro (dewisol)

lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo (Atodiad tudalen 18)

lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen gweithgaredd 2 tudalen 20)

Papur plaen

Pennau pensiliau lliwio

Lluniau wedirsquou torri o gylchgronau (dewisol)

Bocsys esgidiau (dewisol)

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau16

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd cychwynnol yma yw atgoffarsquor disgyblion am y wers gyntaf ac am natur dementia arsquor ffyrdd y maersquon effeithio ar y cof Defnyddiwch offeryn taro neu eich dwylorsquon clapio i greu patrwm syml y bydd eich dosbarth yn ei ailadrodd Gwnewch y patrwm yn fwy heriol yn raddol

Yna gofynnwch irsquor dosbarthC) Beth ydych chi wedirsquoi ddefnyddio i gofiorsquor patrwm

Trafodwch y ffaith eu bod nhw wedi defnyddiorsquou cof i gofiorsquor patrwm Yna atgoffwch y dysgwyr fod dementiarsquon gallu effeithio ar y cof yn ogystal ag ar bethau eraill maersquor ymennydd yn eu rheoli Rhannwch y dosbarth yn grwpiau Heriwch y gwahanol grwpiau i ddefnyddiorsquor wybodaeth orsquor wers gyntaf i restru tasgau dyddiol cyffredin y mae dementiarsquon gallu effeithio arnyn nhw pan maersquor ymennydd yn drysu ac yn cymysgu elfennau gwahanol dasgau fel gwisgo amdanoch a brwsiorsquoch dannedd

10 munud

Prif weithgareddau Darllenwch lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo Diweddglorsquor stori ywrsquor bachgen bach yn paratoi i fynd i gasglu eitemau i greu bocs atgofion ar gyfer ei Fam-gu syrsquon byw gyda dementia

Trafodwch deimladau Jac yn y gwahanol gamau orsquor stori gan roi sylw arbennig irsquor ffordd y byddai Jac wedi teimlorsquon well ar ocircl trafod y mater gydarsquoi rieni Siarad am y sefyllfa ywrsquor ffordd orau o ddelio acirc hi

Rhannwch y dosbarth yn barau a gofynnwch irsquor parau feddwl am y pethau y byddai Jac arsquoi fam-gu wedi mwynhau eu gwneud gydarsquoi gilydd Ewch ati fel dosbarth wedyn i drafod y syniadau

Gofynnwch irsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor daflen lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen Gweithgaredd 2) i greu bocs atgofion ar gyfer mam-gu Jac I ymestyn y gweithgaredd gofynnwch irsquor dysgwyr i addurno bocs esgidiau ac i ychwanegu eitemau a fyddairsquon helpu mam-gu Jac i gofio am yr adegau arbennig Os nad oes bocsys esgidiau ar gael gallairsquor dysgwyr ludo neu dynnu lluniau ar ddarn mawr o bapur Gallairsquor dysgwyr eu hunain dynnu lluniaursquor eitemau neu fe allan nhw chwilio am luniau ar gyfrifiaduron neu mewn cylchgronau Gallairsquor lluniau gynnwys siglenni parciau cacenni bach llyfrau storiumlau ac ati

25 munud

Y dosbarth cyfan Mae hwn yn gyfle irsquor dysgwyr rannu eu bocsys atgofion ac i esboniorsquou rhesymau dros ddewis yr eitemau maen nhw wedirsquou rhoi yn y bocsys a dweud ym mha ffyrdd y byddairsquor eitemaursquon helpursquor fam-gu yn y stori Gallan nhw hefyd drafod sut bydd y fam-gursquon teimlo pan fydd hirsquon gweld y bocs atgofion arsquor eitemau sydd ynddo

(Gallairsquor bocsys fod yn gyfle hefyd i greu arddangosfa ar gyfer y rhieni Byddairsquon helpu hefyd i gynyddu ymwybyddiaeth yn y gymuned drwyddi draw)

10 munudUnedig

Yn erbynDementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers un14

1A

B

C

Helpwch i drefnursquor tasgau hyn drwy ysgrifennursquor rhif cywir dan y llu

Nawr tynnwch dri llun yn eu trefn er mwyn dangos sut mae paratoi brechdan

Taflen gweithgaredd un Trefnu Tasgau Cyffredin o Ddydd i Ddydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 15

Gwers dauDementia yn y gymuned

2

Canlyniadaursquor dysguBydd y dysgwyr yn deall

Y mathau o anawsterau mae pobl acirc dementia efallairsquon eu cael

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar y teulu cyfan

Y ffyrdd y gall cymunedau fod yn gefn i bobl syrsquon byw gyda dementia

45 munud

Amcanion y dysguBydd y wers hon yn helpursquoch dosbarth i ddysgu am

Natur bywyd rhywun sydd acirc dementia arsquor ffyrdd y gall ei deulu ei helpu o ddydd i ddydd

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar fywydau pobl o ddydd i ddydd arsquor pethau y gall disgyblion eu gwneud i helpu rhywun a allai fod yn cael y math yma o anawsterau cyson

Cynyddu ymwybyddiaeth pobl eraill am ddementia yn ein cymdeithas

Deunyddiaursquor wers Offeryn taro (dewisol)

lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo (Atodiad tudalen 18)

lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen gweithgaredd 2 tudalen 20)

Papur plaen

Pennau pensiliau lliwio

Lluniau wedirsquou torri o gylchgronau (dewisol)

Bocsys esgidiau (dewisol)

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau16

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd cychwynnol yma yw atgoffarsquor disgyblion am y wers gyntaf ac am natur dementia arsquor ffyrdd y maersquon effeithio ar y cof Defnyddiwch offeryn taro neu eich dwylorsquon clapio i greu patrwm syml y bydd eich dosbarth yn ei ailadrodd Gwnewch y patrwm yn fwy heriol yn raddol

Yna gofynnwch irsquor dosbarthC) Beth ydych chi wedirsquoi ddefnyddio i gofiorsquor patrwm

Trafodwch y ffaith eu bod nhw wedi defnyddiorsquou cof i gofiorsquor patrwm Yna atgoffwch y dysgwyr fod dementiarsquon gallu effeithio ar y cof yn ogystal ag ar bethau eraill maersquor ymennydd yn eu rheoli Rhannwch y dosbarth yn grwpiau Heriwch y gwahanol grwpiau i ddefnyddiorsquor wybodaeth orsquor wers gyntaf i restru tasgau dyddiol cyffredin y mae dementiarsquon gallu effeithio arnyn nhw pan maersquor ymennydd yn drysu ac yn cymysgu elfennau gwahanol dasgau fel gwisgo amdanoch a brwsiorsquoch dannedd

10 munud

Prif weithgareddau Darllenwch lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo Diweddglorsquor stori ywrsquor bachgen bach yn paratoi i fynd i gasglu eitemau i greu bocs atgofion ar gyfer ei Fam-gu syrsquon byw gyda dementia

Trafodwch deimladau Jac yn y gwahanol gamau orsquor stori gan roi sylw arbennig irsquor ffordd y byddai Jac wedi teimlorsquon well ar ocircl trafod y mater gydarsquoi rieni Siarad am y sefyllfa ywrsquor ffordd orau o ddelio acirc hi

Rhannwch y dosbarth yn barau a gofynnwch irsquor parau feddwl am y pethau y byddai Jac arsquoi fam-gu wedi mwynhau eu gwneud gydarsquoi gilydd Ewch ati fel dosbarth wedyn i drafod y syniadau

Gofynnwch irsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor daflen lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen Gweithgaredd 2) i greu bocs atgofion ar gyfer mam-gu Jac I ymestyn y gweithgaredd gofynnwch irsquor dysgwyr i addurno bocs esgidiau ac i ychwanegu eitemau a fyddairsquon helpu mam-gu Jac i gofio am yr adegau arbennig Os nad oes bocsys esgidiau ar gael gallairsquor dysgwyr ludo neu dynnu lluniau ar ddarn mawr o bapur Gallairsquor dysgwyr eu hunain dynnu lluniaursquor eitemau neu fe allan nhw chwilio am luniau ar gyfrifiaduron neu mewn cylchgronau Gallairsquor lluniau gynnwys siglenni parciau cacenni bach llyfrau storiumlau ac ati

25 munud

Y dosbarth cyfan Mae hwn yn gyfle irsquor dysgwyr rannu eu bocsys atgofion ac i esboniorsquou rhesymau dros ddewis yr eitemau maen nhw wedirsquou rhoi yn y bocsys a dweud ym mha ffyrdd y byddairsquor eitemaursquon helpursquor fam-gu yn y stori Gallan nhw hefyd drafod sut bydd y fam-gursquon teimlo pan fydd hirsquon gweld y bocs atgofion arsquor eitemau sydd ynddo

(Gallairsquor bocsys fod yn gyfle hefyd i greu arddangosfa ar gyfer y rhieni Byddairsquon helpu hefyd i gynyddu ymwybyddiaeth yn y gymuned drwyddi draw)

10 munudUnedig

Yn erbynDementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 15

Gwers dauDementia yn y gymuned

2

Canlyniadaursquor dysguBydd y dysgwyr yn deall

Y mathau o anawsterau mae pobl acirc dementia efallairsquon eu cael

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar y teulu cyfan

Y ffyrdd y gall cymunedau fod yn gefn i bobl syrsquon byw gyda dementia

45 munud

Amcanion y dysguBydd y wers hon yn helpursquoch dosbarth i ddysgu am

Natur bywyd rhywun sydd acirc dementia arsquor ffyrdd y gall ei deulu ei helpu o ddydd i ddydd

Y ffyrdd mae dementiarsquon effeithio ar fywydau pobl o ddydd i ddydd arsquor pethau y gall disgyblion eu gwneud i helpu rhywun a allai fod yn cael y math yma o anawsterau cyson

Cynyddu ymwybyddiaeth pobl eraill am ddementia yn ein cymdeithas

Deunyddiaursquor wers Offeryn taro (dewisol)

lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo (Atodiad tudalen 18)

lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen gweithgaredd 2 tudalen 20)

Papur plaen

Pennau pensiliau lliwio

Lluniau wedirsquou torri o gylchgronau (dewisol)

Bocsys esgidiau (dewisol)

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau16

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd cychwynnol yma yw atgoffarsquor disgyblion am y wers gyntaf ac am natur dementia arsquor ffyrdd y maersquon effeithio ar y cof Defnyddiwch offeryn taro neu eich dwylorsquon clapio i greu patrwm syml y bydd eich dosbarth yn ei ailadrodd Gwnewch y patrwm yn fwy heriol yn raddol

Yna gofynnwch irsquor dosbarthC) Beth ydych chi wedirsquoi ddefnyddio i gofiorsquor patrwm

Trafodwch y ffaith eu bod nhw wedi defnyddiorsquou cof i gofiorsquor patrwm Yna atgoffwch y dysgwyr fod dementiarsquon gallu effeithio ar y cof yn ogystal ag ar bethau eraill maersquor ymennydd yn eu rheoli Rhannwch y dosbarth yn grwpiau Heriwch y gwahanol grwpiau i ddefnyddiorsquor wybodaeth orsquor wers gyntaf i restru tasgau dyddiol cyffredin y mae dementiarsquon gallu effeithio arnyn nhw pan maersquor ymennydd yn drysu ac yn cymysgu elfennau gwahanol dasgau fel gwisgo amdanoch a brwsiorsquoch dannedd

10 munud

Prif weithgareddau Darllenwch lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo Diweddglorsquor stori ywrsquor bachgen bach yn paratoi i fynd i gasglu eitemau i greu bocs atgofion ar gyfer ei Fam-gu syrsquon byw gyda dementia

Trafodwch deimladau Jac yn y gwahanol gamau orsquor stori gan roi sylw arbennig irsquor ffordd y byddai Jac wedi teimlorsquon well ar ocircl trafod y mater gydarsquoi rieni Siarad am y sefyllfa ywrsquor ffordd orau o ddelio acirc hi

Rhannwch y dosbarth yn barau a gofynnwch irsquor parau feddwl am y pethau y byddai Jac arsquoi fam-gu wedi mwynhau eu gwneud gydarsquoi gilydd Ewch ati fel dosbarth wedyn i drafod y syniadau

Gofynnwch irsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor daflen lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen Gweithgaredd 2) i greu bocs atgofion ar gyfer mam-gu Jac I ymestyn y gweithgaredd gofynnwch irsquor dysgwyr i addurno bocs esgidiau ac i ychwanegu eitemau a fyddairsquon helpu mam-gu Jac i gofio am yr adegau arbennig Os nad oes bocsys esgidiau ar gael gallairsquor dysgwyr ludo neu dynnu lluniau ar ddarn mawr o bapur Gallairsquor dysgwyr eu hunain dynnu lluniaursquor eitemau neu fe allan nhw chwilio am luniau ar gyfrifiaduron neu mewn cylchgronau Gallairsquor lluniau gynnwys siglenni parciau cacenni bach llyfrau storiumlau ac ati

25 munud

Y dosbarth cyfan Mae hwn yn gyfle irsquor dysgwyr rannu eu bocsys atgofion ac i esboniorsquou rhesymau dros ddewis yr eitemau maen nhw wedirsquou rhoi yn y bocsys a dweud ym mha ffyrdd y byddairsquor eitemaursquon helpursquor fam-gu yn y stori Gallan nhw hefyd drafod sut bydd y fam-gursquon teimlo pan fydd hirsquon gweld y bocs atgofion arsquor eitemau sydd ynddo

(Gallairsquor bocsys fod yn gyfle hefyd i greu arddangosfa ar gyfer y rhieni Byddairsquon helpu hefyd i gynyddu ymwybyddiaeth yn y gymuned drwyddi draw)

10 munudUnedig

Yn erbynDementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau16

Ysgogirsquoch meddyliauPwrpas y gweithgaredd cychwynnol yma yw atgoffarsquor disgyblion am y wers gyntaf ac am natur dementia arsquor ffyrdd y maersquon effeithio ar y cof Defnyddiwch offeryn taro neu eich dwylorsquon clapio i greu patrwm syml y bydd eich dosbarth yn ei ailadrodd Gwnewch y patrwm yn fwy heriol yn raddol

Yna gofynnwch irsquor dosbarthC) Beth ydych chi wedirsquoi ddefnyddio i gofiorsquor patrwm

Trafodwch y ffaith eu bod nhw wedi defnyddiorsquou cof i gofiorsquor patrwm Yna atgoffwch y dysgwyr fod dementiarsquon gallu effeithio ar y cof yn ogystal ag ar bethau eraill maersquor ymennydd yn eu rheoli Rhannwch y dosbarth yn grwpiau Heriwch y gwahanol grwpiau i ddefnyddiorsquor wybodaeth orsquor wers gyntaf i restru tasgau dyddiol cyffredin y mae dementiarsquon gallu effeithio arnyn nhw pan maersquor ymennydd yn drysu ac yn cymysgu elfennau gwahanol dasgau fel gwisgo amdanoch a brwsiorsquoch dannedd

10 munud

Prif weithgareddau Darllenwch lsquoStorirsquor Bocs Atgofionrsquo Diweddglorsquor stori ywrsquor bachgen bach yn paratoi i fynd i gasglu eitemau i greu bocs atgofion ar gyfer ei Fam-gu syrsquon byw gyda dementia

Trafodwch deimladau Jac yn y gwahanol gamau orsquor stori gan roi sylw arbennig irsquor ffordd y byddai Jac wedi teimlorsquon well ar ocircl trafod y mater gydarsquoi rieni Siarad am y sefyllfa ywrsquor ffordd orau o ddelio acirc hi

Rhannwch y dosbarth yn barau a gofynnwch irsquor parau feddwl am y pethau y byddai Jac arsquoi fam-gu wedi mwynhau eu gwneud gydarsquoi gilydd Ewch ati fel dosbarth wedyn i drafod y syniadau

Gofynnwch irsquor dysgwyr ddefnyddiorsquor daflen lsquoBocsys Atgofionrsquo (Taflen Gweithgaredd 2) i greu bocs atgofion ar gyfer mam-gu Jac I ymestyn y gweithgaredd gofynnwch irsquor dysgwyr i addurno bocs esgidiau ac i ychwanegu eitemau a fyddairsquon helpu mam-gu Jac i gofio am yr adegau arbennig Os nad oes bocsys esgidiau ar gael gallairsquor dysgwyr ludo neu dynnu lluniau ar ddarn mawr o bapur Gallairsquor dysgwyr eu hunain dynnu lluniaursquor eitemau neu fe allan nhw chwilio am luniau ar gyfrifiaduron neu mewn cylchgronau Gallairsquor lluniau gynnwys siglenni parciau cacenni bach llyfrau storiumlau ac ati

25 munud

Y dosbarth cyfan Mae hwn yn gyfle irsquor dysgwyr rannu eu bocsys atgofion ac i esboniorsquou rhesymau dros ddewis yr eitemau maen nhw wedirsquou rhoi yn y bocsys a dweud ym mha ffyrdd y byddairsquor eitemaursquon helpursquor fam-gu yn y stori Gallan nhw hefyd drafod sut bydd y fam-gursquon teimlo pan fydd hirsquon gweld y bocs atgofion arsquor eitemau sydd ynddo

(Gallairsquor bocsys fod yn gyfle hefyd i greu arddangosfa ar gyfer y rhieni Byddairsquon helpu hefyd i gynyddu ymwybyddiaeth yn y gymuned drwyddi draw)

10 munudUnedig

Yn erbynDementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 17

Storirsquor Bocs Atgofion 18Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion 20

Gwers dau atodiad

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau18

Mae hirsquon mynd acirc Jac irsquor parciau gorau er mwyn iddo gael tro ar y siglenni Maen nhwrsquon bwydorsquor adar gydarsquoi gilydd ac yn cael hufen iacirc ar y dyddiau braf Pan maersquon glawio byddan nhwrsquon mynd irsquor sinema neu i fowlio deg neursquon gwneud cacenni bach adre neursquon codi tyrrau anferth o flociau plastig

Mae mam-gu Jac hefyd yn dweud storiumlau gwych ac maersquon un arbennig o dda am ddynwared lleisiau eraill Maersquon gwybod yn iawn sut mae codi calon Jac and maen nhwrsquon treulio llawer o amser yn chwerthin gydarsquoi gilydd

Ond yn ddiweddar mae newid wedi bod Dydyn nhw ddim wedi bod yn mynd irsquor parc mor aml ac mae Mam neu Dad bob amser yn mynd gyda nhw Mae Jac wedi sylwi hefyd fod Mam-gu wedi bod yn drysursquon llawer amlach Mae hirsquon anghofiorsquor pethau maen nhw wedi bod yn siarad amdanyn nhwrsquon ddiweddar Wythnos diwethaf roedd hi wrthirsquon gwneud paned o de irsquow hun ac fe roddodd hirsquor bagiau te yn yr oergell arsquor llaeth yn y cwpwrdd

Mae Jac yn teimlorsquon drist ac yn bryderus gan ei fod yn gallu gweld bod newid wedi bod yn ei fam-gu Maersquon penderfynu siarad gydarsquoi fam arsquoi dad am y mater

Mae Jac yn chwech oed Maersquon llawn cyffro heddiw am ei fod yn mynd i dreuliorsquor diwrnod gydarsquoi Fam-gu Mae e wrth ei fodd yn treulio amser gyda Mam-gu gan eu bod nhwrsquon cael llawer o hwyl gydarsquoi gilydd Jac

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau 19

ldquoYdi Mam-gursquon iawnrdquo maersquon gofyn ldquoRwy wedirsquoi gweld hirsquon gwneud mwy o gamgymeriadau gyda phethau a dydych chi ddim yn gadael i nirsquon dau fynd allan ar ein pennau ein hunain nawr Ydw i wedi gwneud rhywbeth orsquoi lerdquo

Mae mam a thad Jac yn eistedd ar y soffa gydag e ldquoNa Jac Dwyt ti ddim wedi gwneud unrhyw beth orsquoi lerdquo dywedodd Dad ldquoMae Mam-gursquon dost Mae dementia arni ac maersquor salwch yn effeithio ar ei hymennydd ac yn gwneud iddi ddrysursquon fwy aml ac anghofio pethaurdquo

ldquoFyddwn nirsquon dal y salwchrdquo gofynnodd Jac

ldquoNa does dim rhaid i ti boeni dwyt ti ddim yn gallu dal dementia Nid ywrsquon salwch fel annwyd neu frech yr ieir Cofia di fod Mam-gursquon dal i dy garu dirsquon fawr iawn a hyd yn oed os ydi hirsquon anghofiorsquor pethau rydych chi wedirsquou gwneud gydarsquoch gilydd mae hirsquon dal i fwynhau dy gwmni Mae bod yn dy gwmni dirsquon ei gwneud hirsquon hapus iawnrdquo

Mae Jac yn teimlorsquon well erbyn hyn ar ocircl siarad gydarsquoi rieni a dod i ddeall beth syrsquon digwydd

ldquoMam a Dadrdquo meddai Jac ldquorydw i eisiau helpu Mam-gu Ydych chirsquon gwybod sut gallaf i ei helpu hirdquo

Mae ei fam arsquoi dad yn falch iawn o Jac ond dydyn nhw ddim yn gwybod am ffordd y gall e helpu ei fam-gu Maersquor teulursquon penderfynu dod at ei gilydd i chwilio am fwy o wybodaeth ar y rhyngrwyd Ar ocircl darllen am wahanol ffyrdd o helpu rhywun acirc dementia mae Jac yn penderfynu creu bocs atgofion i helpu ei fam-gu Mae Jac arsquoi dad yn dod o hyd i focs pren iddorsquoi ddefnyddio ac mae Jac yn dechrau meddwl am yr holl bethau y gall e eu rhoi ynddo i helpu Mam-gu i gofiorsquor holl hwyl gawson nhw gydarsquoi gilydd arsquor atgofion arbennig eraill sydd ganddi

Storirsquor Bocs Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwers dau20

Defnyddiwch y lluniau yma irsquoch helpu i gofio am y pethau arbennig roedd Jac arsquoi fam-gursquon eu gwneud Meddyliwch am y pethau y gallai Jac eu rhoi yn y bocs atgofion ar gyfer ei fam-gu

Taflen gweithgaredd dau Bocsys Atgofion

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 21

Opsiynau gweithgareddau

Cynyddu ymwybyddiaeth ndash tudalen 22

Bocsys atgofion ndash tudalen 23

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpu ndash tudalen 24

Codi arian ndash tudalen 26

Maersquor gweithgareddau arsquor projectau syrsquon cael eu disgrifio yn yr adran hon wedi cael eu creu i wneud dysgu am ddementiarsquon fwy ymarferol maen nhwrsquon ategu pynciau ar draws y cwricwlwm ac yn dod acirc dementia i rannau eraill o amgylchedd yr ysgol

Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth

3

UnedigYn erbyn

Dementia

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth22

Ewch ati i ddysgu am elusennau syrsquon helpu pobl acirc dementia ac am y gwaith maen nhwrsquon ei wneud

Fe allairsquor disgyblion greu poster i socircn wrth bobl am ddementia arsquor gwaith mae elusennaursquon ei wneud Byddairsquon bosibl defnyddio rhai orsquor posteri hyn yn yr ysgol er mwyn gwneud pobl eraill yn ymwybodol orsquor clefyd

Cynyddu ymwybyddiaeth

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 23

Bocsys atgofion

Fel dosbarth fe allech chi gydweithio ag un o wasanaethau Cymdeithas Alzheimer yn eich ardal i greu bocsys atgofion yn ocircl thema ar gyfer rhai o drigolion yr ardal syrsquon byw gyda dementia

Er enghraifft fe allairsquor dosbarth greu bocs atgofion am yr ardal leol neu am ddigwyddiad cenedlaethol arbennig fel pobl yn glanio ar y lleuad seremoni coronirsquor Frenhines Lloegr yn ennill Cwpan Becircl-droed y Byd yn 1966

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth24

Dyfeisiwch eich technoleg eich hun i helpuMaersquor term technoleg gynorthwyol yn cyfeirio at bethau syrsquon helpu unigolyn i gyflawni tasg y byddai fel arall naill airsquon cael trafferth ei gwneud ar ei ben ei hun neu byddairsquon methu ei gwneud

Fe allairsquor dechnoleg fod yn rhywbeth syml iawn fel cloc neu galendr electronig neursquon ddyfeisiau mwy cymhleth fel teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Efallai fod rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo pethau y gallan nhw eu defnyddio i ddangos ble maen nhw fel bod pobl eraill yn gallu dod o hyd iddyn nhw os ydyn nhw wedi mynd ar goll

Ar ocircl i chi drafod technolegau cynorthwyol gydarsquoch dosbarth rhannwch nhwrsquon grwpiau i ddyfeisiorsquou dyfais eu hunain Fe allai fod yn broject syrsquon cynnwys sawl un o bynciau eraill y cwricwlwm fel dylunio a thechnoleg neu wyddoniaeth Gall y disgyblion ddefnyddio deunyddiau sylfaenol i greu modelau orsquou dyfeisiau neu dynnu llun orsquou dyluniad a chynnwys labeli

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 25

Enghreifftiau o dechnoleg gynorthwyol

Negeseuon atgoffa Maersquor rhain yn atgoffa pobl i fynd acircrsquou hallweddi neu i gloirsquor drws ffrynt

Clociau a chalendrau Mae clociau-calendr awtomatig yn gallu helpu pobl syrsquon anghofio pa ddiwrnod orsquor wythnos yw hi arsquor pethau y dylen nhw fod yn eu gwneud

Dyfeisiau lleoli yn y cartref Maersquon bosibl eu rhoi ynghlwm wrth dorch allweddi Os bydd rhywun yn chwilio am eitem gallan nhw bwyso botwm a bydd yr eitem yn bipian tan fydd yr unigolyn wedi dod o hyd iddi

Dyfeisiau syrsquon gwneud mynd am drorsquon fwy diogel Mae rhai pobl acirc dementiarsquon gwisgo neursquon defnyddio dyfeisiau y maersquon bosibl eu defnyddio i gadw golwg ar yr unigolyn os oes perygl y gallan nhw gerdded o fan i fan a mynd ar goll

Teclyn dosbarthu tabledirsquon awtomatig Pan ddawrsquor adeg y dylai unigolyn gymryd ei foddion maersquor teclyn yn bipian ac maersquor dos cywir orsquor tabledirsquon cael ei ryddhau ar yr adeg iawn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth26

Ymunwch yn yr hwyl a helpu i godi arian allweddol ar gyfer y Gymdeithas Alzheimer Helpwch ni i gefnogi pobl acirc dementia heddiw a dod o hyd i wellhad ar gyfer y dyfodol Mae digon o ffyrdd cyffrous irsquoch dosbarth gymryd rhan drwy gydol y flwyddyn

I gael rhagor o wybodaeth am unrhyw un orsquor digwyddiadau hyn ac i archebu eich adnoddau codi arian am ddim cysylltwch acircrsquoch Swyddog Codi Arian yn y Gymuned communityeventsalzheimersorguk

Unwch yn erbyn dementia Codwch arian ar ein cyfer

MaiWythnos Ymwybyddiaeth o DdementiaDangoswch fod eich ysgol yn uno yn erbyn dementia drwy werthu a gwisgo ein bathodyn drwy gydol Wythnos Ymwybyddiaeth o Ddementia

ChwefrorndashMawrth Trefnu eich digwyddiad eich hunO sioe dalentau i gystadleuaeth sillafu neu ddiwrnod dillad eich hun - maersquor posibiliadaursquon ddiddiwedd Trefnwch eich digwyddiad eich hun a gofynnwch i bobl ddod i gefnogi am rodd bach

MedindashHydref Memory WalkDechreuwch y flwyddyn yn dda a cherdded dros fyd heb ddementia Mae Memory Walk yn daith gerdded noddedig i bobl o bob oed a gallu Dewch o hyd i daith gerdded yn eich ardal chi a dechrau codi arian

MehefinDiwrnod Cacennau BachDewch ynghyd yn erbyn dementia drwy gymryd rhan ar Ddiwrnod Cacennau Bach Dyme gyfle irsquor ysgol gyfan gymryd rhan boed drwy ddod acircrsquou danteithion eu hunain neu drwy brynu cacen neu ddwy

RhagfyrDiwrnod y CoblynnodRhowch pound1 a gwisgo fel coblyn bach am y ddiwrnod Beth am i griw ohonoch fynd i hwyl yr ŵyl drwy wisgo fel coblynnod bach

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth 27

Cefnogirsquor cwricwlwm

Cymru Cwricwlwm Cenedlaethol Cymru

Pwnc Dull

Datblygiad Personol a Chymdeithasol Lles ac Amrywiaeth Ddiwylliannol

Datblygiad personolDylai plant gael cyfleoedd i

Ddangos a chyfleu gwahanol deimladau ac emosiynau (er enghraifft hapusrwydd cynnwrf hoffter tristwch a dicter) ndash eu teimladau arsquou hemosiynau eu hunain a rhai pobl eraill

Datblygiad cymdeithasol Dylai plant gael cyfleoedd i

Ddod i wybod am anghenion pobl eraill a gallu eu parchu derbyn cyfrifoldeb dros eu camau gweithredu eu hunain yn ogystal ag ystyried canlyniadau geiriau a chamau gweithredu iddyn nhw eu hunain ac i bobl eraill

Creu gwahanol fathau o berthynas a theimlorsquon hyderus er mwyn chwarae a gweithiorsquon gydweithredol gweld gwerth ffrindiau a theuluoedd a dangos gofal ac ystyriaeth

Datblygiad moesol ac ysbrydol Dylai plant gael cyfleoedd i

Drafod y penderfyniadau syrsquon cael eu gwneud mewn storiumlau a sefyllfaoedd ac i fyfyrio arnyn nhw neu awgrymu ffyrdd eraill o ymateb

Defnyddio storiumlau neu sefyllfaoedd i godi cwestiynau am rai pethau syrsquon cael eu gweld fel rhai arbennig cael profiad o adegau cyffrous rhyfeddol ysbrydoledig creadigol a neu dawel

Cyfleu syniadau a theimladau mewn ffordd greadigol gan esbonio beth syrsquon eu gwneud yn arwyddocaol

Lles Dylai plant gael cyfleoedd i

Ddangos gofal parch a hoffter tuag at blant ac oedolion eraill ac am eu hamgylchedd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth28

Annwyl rieni ofalwyr

Yn ystod y tymor hwn bydd Blwyddyn [rhowch y flwyddyn yr ysgol gyfan] yn cymryd rhan mewn cynllun [newydd trawsgwricwlaidd] o waith ar ddementia yn ystod [gwers] syrsquon rhan orsquor cwricwlwm Addysg Bersonol a Chymdeithasol (rhowch enwau pynciau eraill) Cymdeithas Alzheimer sydd wedi creursquor adnoddau a chynlluniaursquor gwersi a byddan nhwrsquon helpu i gynyddu ymwybyddiaeth pobl ifanc am ddementia ac i greu cenhedlaeth syrsquon ystyriol orsquor clefyd

Fel ysgol rydym yn teimlo bod cynnig gwersi ar ddementia irsquon pobl ifanc yn bwysig am fod 850000 o drigolion y Deyrnas Unedig yn byw gyda dementia ar hyn o bryd ac mae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia Bydd y gwersirsquon gwella gwybodaeth y dysgwyr am ddementia arsquou gallu i ddeall y cyflwr Byddan nhw hefyd yn cynnig sgiliau bywyd gwerthfawr iddyn nhw a fydd yn eu galluogi i helpu a chefnogi aelodau orsquou teuluoedd neu eu cymunedau a allai fod yn byw gyda dementia

Mae dementiarsquon bwnc sensitif ac rydym yn sylweddoli bod posibilrwydd y bydd rhai dysgwyr yn adnabod rhywun y mae dementiarsquon effeithio arnyn nhw neu eu bod wedi colli rhywun dan yr un amgylchiadau ac y gallai hynny achosi loes iddyn nhw Pwyslais yr holl wersi yw addysgu disgyblion am ddementia mewn ffordd gadarnhaol a hybursquor syniad o fywrsquon dda gyda dementia Bydd yr holl ddysgwyr syrsquon cymryd rhan yn y gwersirsquon cael eu hatgoffa bod croeso iddyn nhw siarad ag aelod orsquor ticircm bugeilio i ofyn am fwy o gymorth ac rydym yn cynghori rhieni gofalwyr i siarad acircrsquou mab neu ferch cyn y wers

Fel rhan orsquor broses o integreiddio dysgu am ddementia i gamau gweithredursquor ysgol gyfan rydym yn estyn croeso i unrhyw riant neu ofalwr i ddod i wasanaeth neu i gynulliad yn yr ysgol i siarad acircrsquon dysgwyr am eu profiad o fod yn gefn i rywun syrsquon byw gyda dementia Gofynnwn i chi gysylltu acirc [rhowch y manylion cyswllt]

Os ydych chirsquon pryderu o gwbl am y cyfle newydd hwn yn y cwricwlwm cysylltwch yn y lle cyntaf acirc [rhowch y manylion cyswllt]

Rydym yn edrych ymlaen at roi ar waith y cynllun hwn a fydd yn ein tyb nirsquon gyfle irsquon pobl ifanc i ddod yn fwy ymwybodol orsquor problemau syrsquon codi yn sgil poblogaeth syrsquon heneiddio ac i ddysgu sut mae dod yn ddinasyddion syrsquon fwy gweithredol a chyfrifol Am fwy o wybodaeth ewch irsquor wefan alzheimersorgukyoungpeople

Yn gywir

[Pennaeth Athro arweiniol]

Enghraifft o lythyr i rieni a gofalwyrMae awgrym yn dilyn isod o dempled ar gyfer eitem yn y cylchlythyr neu lythyr at rieni neu ofalwyr dysgwyr a fydd yn bresennol mewn gwersi ar ddementia ac ar y gwaith mae Cymdeithas Alzheimer yn ei wneud Gallwch gopiumlorsquor templed ar bapur pennawd eich ysgol arsquoi addasu yn ocircl y gofyn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Mwy o weithgareddau a chynyddu ymwybyddiaeth28

Annwyl rieni ofalwyr

Yn ystod y tymor hwn bydd Blwyddyn [rhowch y flwyddyn yr ysgol gyfan] yn cymryd rhan mewn cynllun [newydd trawsgwricwlaidd] o waith ar ddementia yn ystod [gwers] syrsquon rhan orsquor cwricwlwm Addysg Bersonol a Chymdeithasol (rhowch enwau pynciau eraill) Cymdeithas Alzheimer sydd wedi creursquor adnoddau a chynlluniaursquor gwersi a byddan nhwrsquon helpu i gynyddu ymwybyddiaeth pobl ifanc am ddementia ac i greu cenhedlaeth syrsquon ystyriol orsquor clefyd

Fel ysgol rydym yn teimlo bod cynnig gwersi ar ddementia irsquon pobl ifanc yn bwysig am fod 850000 o drigolion y Deyrnas Unedig yn byw gyda dementia ar hyn o bryd ac mae bron un o bob tri pherson ifanc yn adnabod rhywun sydd acirc dementia Bydd y gwersirsquon gwella gwybodaeth y dysgwyr am ddementia arsquou gallu i ddeall y cyflwr Byddan nhw hefyd yn cynnig sgiliau bywyd gwerthfawr iddyn nhw a fydd yn eu galluogi i helpu a chefnogi aelodau orsquou teuluoedd neu eu cymunedau a allai fod yn byw gyda dementia

Mae dementiarsquon bwnc sensitif ac rydym yn sylweddoli bod posibilrwydd y bydd rhai dysgwyr yn adnabod rhywun y mae dementiarsquon effeithio arnyn nhw neu eu bod wedi colli rhywun dan yr un amgylchiadau ac y gallai hynny achosi loes iddyn nhw Pwyslais yr holl wersi yw addysgu disgyblion am ddementia mewn ffordd gadarnhaol a hybursquor syniad o fywrsquon dda gyda dementia Bydd yr holl ddysgwyr syrsquon cymryd rhan yn y gwersirsquon cael eu hatgoffa bod croeso iddyn nhw siarad ag aelod orsquor ticircm bugeilio i ofyn am fwy o gymorth ac rydym yn cynghori rhieni gofalwyr i siarad acircrsquou mab neu ferch cyn y wers

Fel rhan orsquor broses o integreiddio dysgu am ddementia i gamau gweithredursquor ysgol gyfan rydym yn estyn croeso i unrhyw riant neu ofalwr i ddod i wasanaeth neu i gynulliad yn yr ysgol i siarad acircrsquon dysgwyr am eu profiad o fod yn gefn i rywun syrsquon byw gyda dementia Gofynnwn i chi gysylltu acirc [rhowch y manylion cyswllt]

Os ydych chirsquon pryderu o gwbl am y cyfle newydd hwn yn y cwricwlwm cysylltwch yn y lle cyntaf acirc [rhowch y manylion cyswllt]

Rydym yn edrych ymlaen at roi ar waith y cynllun hwn a fydd yn ein tyb nirsquon gyfle irsquon pobl ifanc i ddod yn fwy ymwybodol orsquor problemau syrsquon codi yn sgil poblogaeth syrsquon heneiddio ac i ddysgu sut mae dod yn ddinasyddion syrsquon fwy gweithredol a chyfrifol Am fwy o wybodaeth ewch irsquor wefan alzheimersorgukyoungpeople

Yn gywir

[Pennaeth Athro arweiniol]

Enghraifft o lythyr i rieni a gofalwyrMae awgrym yn dilyn isod o dempled ar gyfer eitem yn y cylchlythyr neu lythyr at rieni neu ofalwyr dysgwyr a fydd yn bresennol mewn gwersi ar ddementia ac ar y gwaith mae Cymdeithas Alzheimer yn ei wneud Gallwch gopiumlorsquor templed ar bapur pennawd eich ysgol arsquoi addasu yn ocircl y gofyn

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia ndash Gwybodaeth ddefnyddiol 29

Cynyddu ymwybyddiaethArwain Sesiwn Wybodaeth am y Ffrindiau Dementia E-bost youngpeoplealzheimersorguk dementiafriendsorguk

Mwy o gefnogaeth a gwybodaethCymdeithas Alzheimer alzheimersorgukLlinell Gymorth Genedlaethol Cymdeithas Alzheimer Ffocircn 0300 222 1122YCNet (rhan orsquor Carers Trust Cymru)carersorg

Syniadau am godi arian a chymorth lleolalzheimersorgukfundraise

Gwybodaeth ac ystadegaualzheimersorgukinfographic alzheimersorgukaboutdementia

Gwirfoddoli Awyddus i gael hwyl ac i wneud daioni Beth am feddwl am wirfoddoli Gallech elwa mewn llawer o ffyrdd ar wirfoddoli ar ran Cymdeithas Alzheimer gan gynnwys dysgu sgiliau newydd a chwrdd acirc phobl newydd Efallai bydd cyfleoedd hefyd i chi wirfoddoli ar y cyd acircrsquoch teulu neu fel aelod o grŵp alzheimersorgukvolunteer

Rhoi cyhoeddusrwydd irsquoch gwaithGallwn drefnu cyhoeddusrwydd ar eich rhan yn y wasg leol a rhanbarthol Mae nifer o dempledi ar gael gennym yn ogystal acirc chanllawiau a chyngor ar gysylltu acircrsquor wasg E-bost youngpeoplealzheimersorguk

Gwybodaeth ddefnyddiol

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia30

Nodiadau

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia 31

Nodiadau

Alzheimerrsquos Society operates in England Wales and Northern Ireland Registered charity no 296645

Alzheimerrsquos Society 44ndash43 Crutched FriarsLondon EC3N 2AE

0300 222 1122alzheimersorguk

Mae Cymdeithas Alzheimer yn trawsnewid tirwedd dementia am byth

Tan y dydd y down ni o hyd i wellhad fe greumlwn ni gymdeithas lle cefnogir ac y derbynnir y rheiny a effeithir gan ddementia a gallu byw yn eu cymuned heb ofn na rhagfarn copy Alzheimerrsquos Society 2013 All rights reserved Except for personal use no part of this work may be distributed reproduced downloaded transmitted or stored in any form without the written permission of Alzheimerrsquos Society

UnedigYn erbyn

Dementia

Taking on dementia together

HerioDementia

gydarsquongilydd

Creu cenhedlaeth syrsquon ystyriol o ddementia 31

Nodiadau

Alzheimerrsquos Society operates in England Wales and Northern Ireland Registered charity no 296645

Alzheimerrsquos Society 44ndash43 Crutched FriarsLondon EC3N 2AE

0300 222 1122alzheimersorguk

Mae Cymdeithas Alzheimer yn trawsnewid tirwedd dementia am byth

Tan y dydd y down ni o hyd i wellhad fe greumlwn ni gymdeithas lle cefnogir ac y derbynnir y rheiny a effeithir gan ddementia a gallu byw yn eu cymuned heb ofn na rhagfarn copy Alzheimerrsquos Society 2013 All rights reserved Except for personal use no part of this work may be distributed reproduced downloaded transmitted or stored in any form without the written permission of Alzheimerrsquos Society

UnedigYn erbyn

Dementia

Taking on dementia together

HerioDementia

gydarsquongilydd

Alzheimerrsquos Society operates in England Wales and Northern Ireland Registered charity no 296645

Alzheimerrsquos Society 44ndash43 Crutched FriarsLondon EC3N 2AE

0300 222 1122alzheimersorguk

Mae Cymdeithas Alzheimer yn trawsnewid tirwedd dementia am byth

Tan y dydd y down ni o hyd i wellhad fe greumlwn ni gymdeithas lle cefnogir ac y derbynnir y rheiny a effeithir gan ddementia a gallu byw yn eu cymuned heb ofn na rhagfarn copy Alzheimerrsquos Society 2013 All rights reserved Except for personal use no part of this work may be distributed reproduced downloaded transmitted or stored in any form without the written permission of Alzheimerrsquos Society

UnedigYn erbyn

Dementia

Taking on dementia together

HerioDementia

gydarsquongilydd