2

Co dalej

na rynkach finansowych?

Październik 2011 r.

Adam Zaremba – Główny Ekonomista Idea TFI

2000

2200

2400

2600

2800

3000

2010-02-23 2010-08-23 2011-02-23

Polska: WIG20

1000

1100

1200

1300

1400

2010-02-24 2010-08-24 2011-02-24

USA: S&P500

Największe spadki od lat w Polsce i na świecie (1)

Źródło: Bloomberg.

4

-30%

-10%

10%

30%

1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011

-30%

-20%

-10%

0%

10%

20%

30%

1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Największe spadki od lat w Polsce i na świecie (2)

10-dniowe stopy zwrotu w z WIG

10-dniowe stopy zwrotu w z S&P500

Kryzys rosyjski 1998

Upadek Lehman Brothers 2008

Upadek Lehman Brothers 2008

Jednodniowy krach 1987

Ostatnie spadki 2011

Źródło: Bloomberg.

Zadłużenie gospodarstw domowych w USA

Zadłużenie gospodarstw domowych (% dochodu do dyspozycji)

Pozostałe

zadłużenie

Kredyty konsumenckie

Hipoteki

Źródło: FRB, Deutche Bank Global Research

6

0

50

100

150

200

250

300

350

1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007

Cena przeciętnego domu w USA, 1963-2010 (tys. USD)

Ceny domów w USA

Źródło: Bloomberg.

7

Rynek nieruchomości w USA

Pozwolenia na budowę nowych domów w USA (tys.)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

1959 1969 1979 1989 1999 2009

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1963 1970 1977 1984 1991 1998 2005

S&P Case-Shiller Index Sprzedaż nowych domów w USA (tys.)

Źródło: Bloomberg.

50

100

150

200

250

2000 2001 2003 2005 2006 2008 2010

8

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

110%

120%

130%

1990 1994 1997 2000 2003 2006 2009

Gospodarstwa domowe

Sektor finansowy

Przedsiębiorstwa

0

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

1984 1989 1994 1999 2004 2009

Zadłużenie gospodarstw domowych w USA (% PKB)

Dług federalny USA (mld USD)

Delewarowanie gospodarek rozwiniętych

Źródło: Bloomberg.

9

Sytuacja makroekonomiczna

Prognozy dla gospodarki amerykańskiej PMI Manufacturing na świecie

Banki a sytuacja w Grecji Ekonomiści dostrzegają rosnące ryzyko recesji.

Wskaźniki wyprzedzające wciąż wskazują jedynie

spowolnienie, ale zagrożeniem są (1) cięcia

fiskalne, (2) negatywny efekt bogactwa, (3) ryzyko

kryzysu bankowego w Europie.

W Europie i USA szereg interwencji banków

centralnych: „operation twist”, pożyczki dolarowe

itp.

Wysokie ryzyko recesji w 2012 roku.

Źródło: Bloomberg.

1000

1050

1100

1150

1200

1250

1300

1350

1400

2,0

2,2

2,4

2,6

2,8

3,0

3,2

3,4

2011-01-01 2011-05-01 2011-09-01

Prognoza wzrostu PKB w USA

(2012, %, SL)

S&P500

30

35

40

45

50

55

60

65

2006 2007 2008 2009 2010 2011

USA

Strefa euro

Chiny

10

20

30

40

50

2011-01-01 2011-04-01 2011-07-01

0

2

4

6

8

1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

500

1500

2500

3500

1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

Recesja czy spowolnienie?

Czeka nas recesja,…

… czy tylko przejściowe spowolnienie?

Dynamika PKB w Polsce (proc.)

WIG20

Źródło: Bloomberg.

11

Meanwhile in Poland…

Źródło: Demotywatory.

12

Rynki akcji – Polska (2)

Produkcja przemysłowa w Polsce Znaczenie eksportu w Polsce

Pomimo pozornie optymistycznych danych o produkcji przemysłowej i sprzedaży

detalicznej, koniunktura wciąż w fazie spadkowej.

Polska gospodarka zachowa się wobec kryzysu lepiej niż sąsiedzi, jednak przewaga

będzie niższa niż 2008-09. Powody: rosnący udział eksportu, brak możliwości stymulacji

fiskalnych i monetarnych, brak porównywalnego osłabienia złotego.

Dobre wyniki w IIIQ mogą być wsparciem, szczególnie w kontekście niskich wycen.

Źródło: Bloomberg.

-20,0

-15,0

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

2006-01-01 2007-12-01 2009-11-01

Dynamika produkcji

przemysłowej (%, SP)

WIG (SL)

38%

39%

40%

41%

42%

43%

44%

2006-03-01 2008-01-01 2009-11-01

Eksport jako odsetek PKB

(wg OECD, %)

13

Polityka monetarna w USA…

0

5

10

15

20

1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010

Stopa referencyjna FED (proc.)

Baza monetarna w USA, USD

QE1

QE2

Źródło: Bloomberg.

14

… i w Japonii

Stopa referencyjna BOJ (proc.)

Baza monetarna w Japonii

0

2

4

6

8

10

1980 1982 1984 1986 1989 1991 1993 1995 1998 2000 2002 2004 2007 2009

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

1980 1982 1984 1986 1989 1991 1993 1995 1998 2000 2002 2004 2007 2009

Źródło: Bloomberg.

15

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

1 600

1 800

2 000

1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009

Gotówka w aktywach banków, USA

Źródło: Bloomberg.

Czy QE2 spełniło swoją rolę?

16

Jak zarobić na inflacji? Surowce…

Ceny złota w markach niemieckich 1918-1923

1,00

10,00

100,00

1 000,00

10 000,00

100 000,00

1 000 000,00

10 000 000,00

100 000 000,00

1 000 000 000,00

10 000 000 000,00

100 000 000 000,00

1 000 000 000 000,00

1914 1915 1916 1917 1918 1920 1921 1922 1923

Wskaźnik cen w Republice Weimarskiej 1914-1923

Źródło: Wikipedia.

17

… a może akcje?

Zimbabwe Industrial Index VIII – X 2008

Zimbabwe Stock Exchange Mining Index IX 1996 – VII 2008

0

1

10

100

1 000

10 000

100 000

1 000 000

10 000 000

100 000 000

1 000 000 000

10 000 000 000

100 000 000 000

1 000 000 000 000

10 000 000 000 000

100 000 000 000 000

1996 1999 2002 2005

2004: +58%

2005: +3106%

2006: +6246%

2007: +577 286%

I –VII 2008:

3 373 280%!

I –VII 2008:

41 890 147%!

10 000

100 000

1 000 000

10 000 000

100 000 000

1 000 000 000

10 000 000 000

sie 08 wrz 08 paź 08

Źródło: Bloomberg.

18 Źródło: Internet.

Inflacja w Zimbabwe

19

Rentowność polskich obligacji skarbowych

Rentowność obligacje skarbowych systematycznie spadała…

Źródło: Bloomberg.

4,0

4,5

5,0

5,5

6,0

6,5

2009-09-06 2010-02-06 2010-07-06 2010-12-06 2011-05-06 2011-10

Obligacje 2-letnie Obligacje 5-letnie Obligacje 10-letnie

20

Obligacje i rynek pieniężny (2)

Inflacja i stopy procentowe w Polsce Krzywa rentowności w Polsce

5-letnie CDSy na polskie obligacje Wysoka presja inflacyjna odsuwa perspektywę

obniżek stóp procentowych przez RPP.

NBP i BGK interweniują na rynku walutowym w

celu uniknięcia „importowanej inflacji”.

Wzrost rentowności obligacji w regionie na skutek

(1) problemów w strefie euro, (2) ryzyka

przekroczenia 55 proc. długu publicznego do PKB.

Rentowności krajowych obligacji niskie w

porównaniu z historycznymi statystykami.

Dobre perspektywy dla obligacji korporacyjnych.

Źródło: Bloomberg.

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

2005 2006 2006 2007 2008 2008 2009 2010 2010 2011

Energia i żywność Inflacja bazowa

Stopa referencyjna NBP

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2008-10-09 2009-10-09 2010-10-09

4,0

4,5

5,0

5,5

6,0

0 5 10 15 20

2011-10-11

2011-09-08

0

20

40

60

80

100

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

21

0

500

1000

1500

2000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2004 2006 2008 2010

Nastroje najbardziej pesymistyczne od kryzysu z lat 2007-09…

Notowania złota (USD/uncja) Oczekiwana zmienność rynku akcji (VIX)

iTraxx Xover CDSI 5Y (pkt. bazowe) Ceny złota na historycznie

najwyższym poziomie

VIX najwyżej od dołka w 2009

sugeruje, że inwestorzy obawiają się

zmienności

Szerokie spready kredytowe i koszty

ubezpieczenia długu obrazują strach

przed bankructwami

Źródło: Bloomberg.

22

… i inwestorzy obawiają się rynków akcji,…

Indeks Nastrojów Inwestorów SII Struktura oszczędności Polaków

Struktura portfeli OFE

Inwestorzy obawiają się spadków

Większość oszczędności wciąż spoczywa na lokatach i w obligacjach

OFE mają niemal 10% wolnych środków do zainwestowania w akcje

Istnieje spory potencjał popytu

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

maj 11 czerwiec 11

lipiec 11 lipiec 11 sierpień 11

Odsetek inwestorów oczekujących spadków przez najbliższe 6 mies.

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

4 000

30%

35%

40%

45%

50%

55%

2003 2005 2006 2007 2008 2009 2011

Dług i gotówka w oszczędnościach polaków (SL)WIG20 (SP)

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

0%

5%

10%

15%

20%

25%

2000 2002 2004 2006 2008 2010

Wolny limit

inwestycji w

akcjeWIG

Źródło: Bloomberg, KNF, SII, NBP.

… więc wyceny są bardzo niskie.

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

WIG20

mWIG40

sWIG80

Wskaźnik ceny do wartości księgowej na GPW

Najniższe wyceny od dna kryzysu 2009

Źródło: Bloomberg.

24

-50%

-40%

-30%

-20%

-10%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Średnie roczne stopy zwrotu a C/WK Średnie trzyletnie stopy zwrotu a C/WK

Stopy zwrotu na giełdzie a wyceny spółek

-60%

-40%

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

140%

160%

-1%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

70 000

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Czyżby promocja?

Implikowana premia za ryzyko na polskim rynku akcji

Najwyższa premia za

ryzyko od dna kryzysu 2009

Źródło: Bloomberg.

26

Rentowność obligacji dwuletnich krajów PIGS (proc.)

Co z tą Grecją?

Źródło: Bloomberg.

Koszty ubezpieczenia długu - SOVX

Obligacje i CDS właściwie dyskontują bankructwo Grecji.

Inwestorzy obawiają się kondycję sektora bankowego.

50

100

150

200

250

300

350

30

40

50

60

70

80

2010-09-10 2011-02-10 2011-07-10

iTraxx Financials (SL)

MSCI Europe Banks (SP)

0

20

40

60

80

100

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

HiszpaniaGrecjaWłochyIrlandiaPortugalia

27

8 faktów na temat Grecji (1)

1. Poziom nauczania w Grecji jest najniższy w UE, pomimo że na jednego ucznia przypada 3x więcej nauczycieli niż w Finlandii, gdzie poziom nauczania jest najwyższy.

2. W 2009 roku greckie koleje zanotowały 174 mln eur przychody, przy czym na same wynagrodzenia wydano 246 mln eur. Łączna strata wyniosła 937 mln eur, więc minister finansów jako formę oszczędności zaproponował, aby wszystkich pasażerów wozić …taksówkami.

3. Bruksela zapytała Grecję, jak to możliwe, że ma aż 11 tysięcy osób żyjących ponad 100 lat. Grecy sprawdzili. Okazało się, że takich osób jest 800. Reszta nie żyje, ale rodzina nie zgłaszała zgonu i pobierała emeryturę, rentę.

4. W dzielnicy Ekali na przedmieściach Aten w zeznaniach podatkowych ujawniono 324 baseny. Gdy rząd ogłosił, że będzie z satelity sprawdzał, kto ma basen, w sklepach zabrakło siatki maskującej. Okazało się, że w Ekali jest 16 974 baseny.

28

8 faktów na temat Grecji

5. Jest dodatek dla córek generałów i pułkowników, jeżeli do 30 roku życia nie wyszły za mąż. Wtedy państwo uznaje, że mogły być źle traktowane w dzieciństwie, mieć traumę rodziny wojskowej i wypłaca im 2000 euro miesięcznie dodatku.

6. Choć Jezioro Kopais zostało osuszone w 1957 roku (54 lata temu), 30 urzędników w pełnym wymiarze czasu pracy w dalszym ciągu zarządza całą "akcją".

7. Wstępne wyniki wewnętrznej kontroli w Ministerstwie Finansów pokazały, że w samym ministerstwie 234 urzędników nie złożyło deklaracji podatkowych za poprzedni rok. A 20 dyrektorów urzędów skarbowych zostało zwolnionych, gdy okazało się, że w ich regionach ludzie masowo nie płacą podatków.

8. Nieustannie działa powołane przez rząd grecki biuro zajmujące się promocją Salonik, jako europejskiego miasta kultury w... 1997 roku.

29

-20

-15

-10

-5

0

1990 1994 1998 2002 2006 2010

Deficyt budżetowy jako % PKB

50

70

90

110

130

150

1990 1994 1998 2002 2006 2010

Zadłużenie jako % PKB

-10

-5

0

5

10

2000 2002 2004 2006 2008 2010

Dynamika PKB

Wzrost deficytu budżetowego

Wzrost zadłużenia gospodarki

Spadek PKB

Sytuacja budżetowa w Grecji

Źródło: Bloomberg.

Konsekwencje kryzysów finansowych (1)

Źródło: Reinhart, Rogoff (2009).

… wzrost bezrobocia, …

…spadek PKB, …

Konsekwencje kryzysów finansowych (2)

Źródło: Reinhart, Rogoff (2009).

Spadki cen akcji, … … spadki cen nieruchomości, …

Konsekwencje kryzysów finansowych (3)

Źródło: Reinhart, Rogoff (2009).

… i dalszy wzrost zadłużenia.

33

Odsetek krajów na świecie będący w procesie bankructwa lub restrukturyzacji zadłużenia (równoważony)

Pro

c.

Źródło: Reinhart, Rogoff (2009).

Czarny scenariusz?

34

Odsetek krajów na świecie będący w procesie bankructwa lub restrukturyzacji zadłużenia (ważony PKB)

Pro

c.

Źródło: Reinhart, Rogoff (2009).

Czarny scenariusz?

35

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

2005 2006 2006 2007 2007 2008 2009 2009 2010 2010

Zmiany cen nieruchomości w Chinach (proc. R/R)

Co dalej w Chinach?

Źródło: Bloomberg.

36

Kryzys nadprodukcji?

China South Mall

Największe centrum handlowe

na świecie

2350 sklepów

Od 2005 roku wymajęto… 47

98% powierzchni pustej!

Ordos

Miasto w północnych Chinach

zbudowane za 160 mld USD

Kina, teatry, szkoły i

mieszkania 300 tys. mieszkań

Obecnie posiada… 30 tys.

mieszkańców!

37

Konsumpcja surowców w Chinach

38

Dziękujemy za uwagę.

Życzymy TYLKO udanych inwestycji!