14
Chuyªn ®Ò: Di truyÒn häc ph©n tö - Båi dìng HSG m«n Sinh häc 9 Dưới đây là một vài bài trong chuyên đề: Di truyền học phân tử tôi biên soạn để giảng dạy, bồi dưỡng cho HSG môn Sinh học 9. Mong quý thấy cô đọc và cho nhận xét, góp ý. Mọi ý kiến quý báu của quý thầy cô xin được gửi vào địa chỉ email - [email protected] . Trân trọng cảm ơn. CHUYÊN ĐỀ: DI TRUYỀN HỌC PHÂN TỬ CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ THUYẾT BÀI 1: NUCLÊÔTIT I. Phân loại nuclêôtit - Nhóm các Đêôxiribônuclêôtit: Gồm 4 loại nuclêôtit là Ađênin (viết tắt là A), Timin (viết tắt là T), Xitôzin (viết tắt là X - tiếng anh viết tắt là C - Cytosine) và Guanin (viết tắt là G). - Nhóm các Ribônuclêôtit: Gồm 4 loại nuclêôtit là Adenin (viết tắt là A), Uraxin (viết tắt là U), Xitôzin (viết tắt là X - tiếng anh viết tắt là C - Cytosine) và Guanin (viết tắt là G). II. Đặc điêm chung của các nuclêôtit - Các nuclêôtit đều là những hợp chất hữu cơ được tạo nên bởi 5 nguyên tố là cacbon (C), hidro (H), ôxi (O), nitơ (N) và phôtpho (P). - Mỗi nuclêôtit đều có cấu trúc gồm 3 thành phần là 1 phân tử axit phôtphoric (H 3 PO 4 - còn gọi là nhóm phôtphat), 1 phân tử đường pentôzơ (đường 5 cacbon - có 5 nguyên tử cacbon trong phân tử) và 1 phân tử bazơnitric, trong đó phân tử axit phôtphoric liên kết với phân tử đường pentôzơ bằng liên kết hóa trị (còn gọi là liên kết phôtphođieste) và phân tử đường pentôzơ liên kết với phân tử bazơnitric bằng liên kết N - glicôzit. Hình 1.1: Sơ đồ cấu trúc của 1 nuclêôtit - Mỗi nuclêôtit đều có khối lượng trung bình là 300 đơn vị cacbon (đvC) và chiều dài trung bình là 3,4 Angstron (A 0 ) (1đvC = 1/12 khối lượng nguyên tử C 12 = 1,6602.10 -24 gam; 1A 0 = 10 -1 nm = 10 -4 = 10 -7 mm). III. Đặc điểm riêng về cấu trúc của từng loại nuclêôtit - Cấu trúc của từng loại nuclêôtit: Nhóm nuclêôtit Loại nuclêôtit Thành phần cấu trúc Đêôxiribônucl êôtit Ađênin (A) H 3 PO 4 - Đường 5 cacbon (loại C 5 H 10 O 4 ) - Bazơnitric loại Ađênin Timin (T) H 3 PO 4 - Đường 5 cacbon (loại C 5 H 10 O 4 ) - Bazơnitric loại Timin Xitôzin (X) H 3 PO 4 - Đường 5 cacbon (loại C 5 H 10 O 4 ) - Bazơnitric loại Xitôzin Guanin (G) H 3 PO 4 - Đường 5 cacbon (loại C 5 H 10 O 4 ) - Gi¸o viªn biªn so¹n: NguyÔn V¨n C«ng - Trêng THCS §µo S TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh 1 Nhóm phôtphat (H 3 PO 4 ) Đường Pentôzơ (đường 5 cacbon) Bazơnitr ic Liên kết hóa trị Liên kết N - glicozit

Chuyen de Di Truyen Hoc Phan Tu

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Chuyen de Di Truyen Hoc Phan Tu

Citation preview

Chuyn

Chuyn : Di truyn hc phn t - Bi dng HSG mn Sinh hc 9

Di y l mt vi bi trong chuyn : Di truyn hc phn t ti bin son ging dy, bi dng cho HSG mn Sinh hc 9. Mong qu thy c c v cho nhn xt, gp . Mi kin qu bu ca qu thy c xin c gi vo a ch email - [email protected]. Trn trng cm n.

CHUYN : DI TRUYN HC PHN TCHNG I: C S L THUYT

BI 1: NUCLTIT

I. Phn loi nucltit

- Nhm cc xiribnucltit: Gm 4 loi nucltit l Anin (vit tt l A), Timin (vit tt l T), Xitzin (vit tt l X - ting anh vit tt l C - Cytosine) v Guanin (vit tt l G).

- Nhm cc Ribnucltit: Gm 4 loi nucltit l Adenin (vit tt l A), Uraxin (vit tt l U), Xitzin (vit tt l X - ting anh vit tt l C - Cytosine) v Guanin (vit tt l G).

II. c im chung ca cc nucltit

- Cc nucltit u l nhng hp cht hu c c to nn bi 5 nguyn t l cacbon (C), hidro (H), xi (O), nit (N) v phtpho (P).

- Mi nucltit u c cu trc gm 3 thnh phn l 1 phn t axit phtphoric (H3PO4 - cn gi l nhm phtphat), 1 phn t ng pentz (ng 5 cacbon - c 5 nguyn t cacbon trong phn t) v 1 phn t baznitric, trong phn t axit phtphoric lin kt vi phn t ng pentz bng lin kt ha tr (cn gi l lin kt phtphoieste) v phn t ng pentz lin kt vi phn t baznitric bng lin kt N - gliczit.

Hnh 1.1: S cu trc ca 1 nucltit

- Mi nucltit u c khi lng trung bnh l 300 n v cacbon (vC) v chiu di trung bnh l 3,4 Angstron (A0) (1vC = 1/12 khi lng nguyn t C12 = 1,6602.10-24 gam; 1A0 = 10-1nm = 10-4 = 10-7 mm).

III. c im ring v cu trc ca tng loi nucltit

- Cu trc ca tng loi nucltit:Nhm nucltitLoi nucltitThnh phn cu trc

xiribnucltitAnin (A)H3PO4 - ng 5 cacbon (loi C5H10O4) - Baznitric loi Anin

Timin (T)H3PO4 - ng 5 cacbon (loi C5H10O4) - Baznitric loi Timin

Xitzin (X)H3PO4 - ng 5 cacbon (loi C5H10O4) - Baznitric loi Xitzin

Guanin (G)H3PO4 - ng 5 cacbon (loi C5H10O4) - Baznitric loi Guanin

RibnucltitAnin (A)H3PO4 - ng 5 cacbon (loi C5H10O5) - Baznitric loi Anin

Uraxin (U)H3PO4 - ng 5 cacbon (loi C5H10O5) - Baznitric loi Uraxin

Xitzin (X)H3PO4 - ng 5 cacbon (loi C5H10O5) - Baznitric loi Xitzin

Guanin (G)H3PO4 - ng 5 cacbon (loi C5H10O5) - Baznitric loi Guanin

- Lu : + V cc nucltit thuc nhm xiribnucltit hay nhm Ribnucltit ch khc nhau v thnh phn baznitric nn tn gi ca mi loi nucltit chnh l tn gi ca baznitric cu to nn n. + Phn t ng 5 cacbon cu to nn cc xirbnucltit thuc loi C5H10O4 c tn gi l xiribz, cn phn t ng cu to nn cc ribnucltit thuc loi C5H10O5 c tn gi l ribz. Nm nguyn t cacbon trong ng pentz (xiribz, ribz) u c nh s th t t 1 n 5 v km theo du , bn trn.IV. Chc nng ca cc nucltit- Cc xiribnucltit (A, T, G, X) l cc n phn cu to nn mt loi axit nuclic c tn gi l axit xiribnuclic, vit tt l ADN, tn ti ch yu trong cc nhim sc th (NST) trong nhn ca t bo.- Cc ribnucltit (A, U, G, X) l cc n phn cu to nn mt loi axit nuclic c tn gi l axit ribnuclic, vit tt l ARN, gm ba loi ch yu l ARN thng tin (mARN), ARN vn chuyn (tARN) v ARN ribxm (rARN), c tng hp ch yu trong nhn ca t bo sau chng s ri nhn ra t bo cht thc hin chc nng.GHI NH

- Mi nucltit c khi lng phn t trung bnh l 300 vC v c chiu di trung bnh l 3,4 A0.

- Trong mi nuctit c 1 lin kt ha tr c hnh thnh gia phn t axit phtphoric v phn t ng pentz.- Cc nucltit A, T, G, X l cc n phn cu to ca ADN, cn cc nucltit A, U, G, X l cc n phn cu to ca ARN.

- ADN v ARN u l cc axit nuclic.

BI 2: CU TO HA HC V CU TRC KHNG GIAN CA ADN

I. Cu to ha hc ca phn t ADN- ADN l mt loi axit nuclic c cu to t cc nguyn t Cacbon (C), Hir (H), xi (O), Nit (N) v Phtpho (P).- ADN thuc loi i phn t, c kch thc ln, c th di ti hng trm v khi lng ln t n hng triu, hng chc triu vC.

- ADN c cu to theo nguyn tc a phn, gm hng vn, hng triu n phn l cc nucltit thuc 4 loi l Anin (A), Timin (T), Xitzin (X) v Guanin (G).II. Cu trc khng gian ca phn t ADN1. M hnh cu trc khng gian ca phn t ADN do J.Oatxn v F.Crick cng b nm 1953 (cn gi l m hnh cu trc khng gian dng B ca ADN)

- ADN l mt chui xon kp gm hai mch plynucltit chy song song, ngc chiu vi nhau v xon u quanh mt trc theo chiu t tri sang phi, ngc chiu kim ng h, to thnh cc chu k xon, mi chu k xon cao 34A0 gm 10 cp nucltit v c ng knh l 20A0.

- Trn mi mch ca ADN, cc nucltit lin kt vi nhau theo chiu dc bng cc lin kt ha tr c hnh thnh gia phn t ng ca nucltit ny vi phn t axit phtphoric ca nucltit k tip.

- Cc nucltit gia hai mch ca ADN lin kt vi nhau theo tng cp bng cc lin kt hir theo nguyn tc b sung, ngha l A ca mch ny lin kt vi T ca mch kia bng 2 lin kt hir v ngc li, G ca mch ny lin kt vi X ca mch kia bng 3 lin kt hir v ngc li.

Hnh 2.1 (a, b, c): M hnh cu trc mt on phn t ADN

- Do cc nucltit gia hai mch ca ADN lin kt vi nhau thnh tng cp theo nguyn tc b sung cho nn:+ Trnh t sp xp cc nucltit trong hai mch n ca ADN c tnh cht b sung cho nhau, ngha l t trnh t sp xp cc nucltit ca mch ny c th suy ra trnh t sp xp cc nucltit ca mch kia.

+ Trong mi phn t ADN, s anin bng s timin v s guanin bng s xitzin, do (A + G) = (T + X) hay (A + X) = (T + G) v t s (A +T)/(G + X) l c trng cho tng phn t ADN ca tng loi sinh vt.

2. Nguyn tc b sung (NTBS) trong cu trc khng gian ca phn t ADN

- Biu hin: Cc nucltit gia hai mch ca ADN lin kt vi nhau theo tng cp bng cc lin kt hir theo nguyn tc b sung, ngha l A ca mch ny lin kt vi T ca mch kia bng 2 lin kt hir v ngc li, G ca mch ny lin kt vi X ca mch kia bng 3 lin kt hir v ngc li.- H qu:

+ a n tnh cht b sung ca hai mch n trong phn t ADN, v vy khi bit trnh t sp xp cc nucltit ca mch n ny th c th suy ra trnh t sp xp cc nucltit ca mch n kia.+ Trong mi phn t ADN, s anin bng s timin v s guanin bng s xitzin, do (A + G) = (T + X) hay (A + X) = (T + G) v t s (A +T)/(G + X) l c trng cho tng phn t ADN ca tng loi sinh vt.

- ngha:

+ NTBS m bo cho cu trc khng gian ca phn t ADN c n nh thc hin chc nng mang v bo qun thng tin di truyn.

+ NTBS to ra cho ADN c c nhng c tnh quan trng l t nhn i theo ng mu ban u v phin m to ra cc ARN trong qu trnh truyn t thng tin di truyn qua cc th h t bo v c th.

+ S vi phm NTBS c th lm thay i cu trc ca ADN v s lng, thnh phn v trnh t sp xp cc nucltit t to ra cc ADN mi gp phn lm tng tnh a dng v phong ph cho cc loi sinh vt. III. Tnh a dng v c th ca phn t ADN- ADN ca mi loi sinh vt c c trng bi cc yu t:

+ S lng, thnh phn v trnh t sp xp ca cc nucltit trong mi phn t ADN.

+ T l (A + T)/(G + X) trong mi phn t ADN.

+ Hm lng ADN trong nhn t bo.

- Yu t quy nh tnh c th ca mi loi ADN l s lng, thnh phn v trnh t sp xp cc nucltit trong phn t.

- ADN c tnh a dng l do s lng, thnh phn v trnh t sp xp khc nhau ca cc loi nucltit to nn.- Tnh a dng v tnh c th ca ADN l c s phn t cho tnh a dng v tnh c th ca cc loi sinh vt.GHI NH

BI 3: QU TRNH T NHN I V CHC NNG CA PHN T ADNI. Qu trnh t nhn i ca phn t ADN (cn gi l t sao, ti bn hay tng hp).1. a im v thi im din ra

Qu trnh t nhn i ca phn t ADN din ra trong nhn t bo, ti cc nhim sc th k trung gian khi NST dng si mnh dn xon.

2. Cc yu t tham gia

- Phn t ADN m: L khun mu to ra ADN con.

- Cc nucltit A, T, G, X (loi xiribnucltit) t do trong mi trng ni bo: L nguyn liu hnh thnh mch mi ca ADN con.- Mt s enzim v yu t c nhng tc dng tho xon, tch mch, gi cho mch trng thi dui, lin kt cc nucltit vi nhau.- Ngun nng lng ATP (anzin triphtphat).3. Din bin c bn

- Khi bt u qu trnh t nhn i, nh tc dng ca cc enzim v yu t c nhng tc dng tho xon, tch mch, gi cho mch trng thi dui nn hai mch n ca phn t ADN m tch nhau dn dn v tr thnh mch khun tng hp ra mch mi trong mi ADN con. - Cc nucltit trn mi mch n ca phn t ADN m sau khi c tch ra ln lt lin kt vi cc nucltit t do trong mi trng ni bo theo nguyn tc A lin kt vi T bng 2 lin kt hir hay ngc li, G lin kt vi X bng 3 lin kt hir hay ngc li dn hnh thnh mch mi trong mi ADN con.- Khi qu trnh t nhn i kt thc, hai phn t ADN con c to thnh, chng ging nhau v ging vi ADN m, trong mi ADN con c 1 mch l mch khun ca ADN m (mch c), mch cn li c tng hp mi t cc nucltit t do trong mi trng ni bo.

Hnh 3.1: S minh ha qu trnh t nhn i ca ADN

4. Kt qu

- T 1 phn t ADN m ban u khi kt thc qu trnh t nhn i (nhn i 1 ln) to ra 2 phn t ADN con ging nhau v ging vi ADN m.

- Lu :

+ T 1 phn t ADN m ban u sau k ln t nhn i2k phn t ADN con.

+ T a phn t ADN m ban u, mi phn t t nhn i k ln a.2k phn t ADN con.

5. Cc nguyn tc

- Nguyn tc khun mu: Mch mi ca ADN con c tng hp da trn mch khun ca ADN m.- Nguyn tc b sung: Mch mi ca ADN con c tng hp t cc nucltit t do trong mi trng ni bo bng cch lin kt vi cc nucltit trn mch khun ca ADN m theo nguyn tc: A lin kt vi T bng 2 lin kt hir hay ngc li, G lin kt vi X bng 3 lin kt hir hay ngc li.

- Nguyn tc gi li mt na (bn bo ton): Trong mi ADN con c 1 mch l mch ca ADN m (mch c), mch cn li c tng hp mi.

6. ngha Qu trnh t nhn i ca ADN l c s cho s nhn i ca NST, l c s phn t ca hin tng di truyn v sinh sn, duy tr cc c tnh ca tng loi n nh qua cc th h, m bo s lin tc sinh si ny n ca sinh vt.II. Bn cht ca gen v chc nng ca ADN

1. Bn cht ca gen

- Gen l mt on ca phn t ADN c chc nng di truyn xc nh, trung bnh mi gen gm khong 600 n 1500 cp nucltit c trnh t xc nh.

- Mi phn t ADN trong t bo ca mi loi sinh vt cha nhiu gen c phn b theo chiu di ca phn t ADN.

- Ty theo chc nng m gen c phn thnh nhiu loi, trong mi gen cu trc u lu gi thng tin quy nh cu trc ca mt loi prtin gi l thng tin di truyn. Thng tin di truyn lu gi trn mi gen cu trc c xc nh bi s lng, thnh phn v trnh t sp xp cc b gm 3 nucltit k tip nhau nm trn mch m gc ca gen v c gi chung l cc triplet hay m di truyn.Hnh 3.2: Bng m di truyn ca cc gen cu trcCc axt amin:

Phe - Phninalanin, Leu - Lxin, Ile - Izlxin, Met - Mtinin, Val - Valin, Ser - Xrin, Pro - Prlin, Thr - Threnin, Ala - Alanin, Tyr - Tirzin, His - Histiin, Gln - Gluatmin, Asn - Asparagin, Lys - Lizin, Asp - Axit Aspactic, Glu - Axit Glutamic, Cys - Xistin, Trp - Triptphan, Arg - Acginin, Gly - Glixin)

2. Chc nng ca ADN- ADN mang cc gen v vy ADN l ni lu gi, bo qun thng tin di truyn ngha l thng tin v cu trc ca prtin.

- Nh c tnh t nhn i nn ADN thc hin c s truyn t thng tin di truyn qua cc th h t bo v c th.GHI NH

BI 4: ARN V QU TRNH TNG HP ARNI. Cu trc v chc nng ca cc loi ARN

1. Cc loi ARN v chc nng ca chng

- ARN thng tin (mARN): C vai tr truyn t thng tin quy nh cu trc ca prtin cn tng hp.

- ARN vn chuyn (tARN): C chc nng vn chuyn axit amin tng ng ti ni tng hp prtin, mi loi tARN ch vn chuyn 1 loi axit amin.

- ARN ribxm: L thnh phn cu to nn ribxm - ni tng hp prtin.

2. Cu trc chung ca cc loi ARN

- ARN c cu to t cc nguyn t C, H, O, N v P, thuc loi i phn t nhng c kch thc v khi lng nh hn nhiu so vi ADN.

- ARN c cu to theo nguyn tc a phn, gm hng trm, hng nghn n phn l cc nucltit thuc 4 loi l A, U, G v X.

- Phn t ARN ch c 1 mch plinucltit do cc nucltit lin kt vi nhau theo chiu dc bng cc lin kt ha tr c hnh thnh gia phn t ng ca nucltit ny vi phn t axit phtphoric ca nucltit k tip to thnh.3. c im c trng v cu trc ca mARN, tARN v rARN

a. c im c trng v cu trc ca mARN

- Mch plinucltit ca mARN tn ti dng mch thng, trong , c 3 nucltit k tip nhau to thnh 1 b ba m sao gi chung l cc codon hay m di truyn.- Trong mi phn t mARN lun c 1 b ba m u l b ba AUG (b ba ny c chc nng khi u s dch m v m ha cho axit amin mtinin sinh vt nhn chun hoc axit foocmin mtinin sinh vt nhn s), cc b ba m ha axit amin v 1 b ba kt thc c th l UAG hoc UAA hoc UGA.

Hnh 4.1: M hnh cu trc ca phn t mARN

Hnh 4.2: Bng m di truyn ca mARNb. c im c trng v cu trc ca tARN- Mch plinucltit ca tARN c cun tr li to thnh kiu ba thy nh kiu l ch ba, trong ba thy ny c:+ Mt thy mang b ba nucltit c hiu gi l b ba i m (anticodon) s b sung vi m sao (codon) trn mARN, mi tARN c 1 b ba i m c trng.

+ Mt thy gn vi ribxm.

+ Mt thy c chc nng nhn din enzim gn axit amin tng ng vi tARN.- Trong phn t tARN, nhng vng m mch plinucltit vn li to xon kp th cc nucltit nhng vng cng ghp cp v lin kt vi nhau bng lin kt hir theo nguyn tc b sung: A lin kt vi U, G lin kt vi X. c. c im c trng v cu trc ca rARN: Mch plinucltit ca rARN c nhng on cun li to xon kp, ti cc nucltit cng ghp cp v lin kt vi nhau bng lin kt hir theo nguyn tc b sung: A lin kt vi U, G lin kt vi X.

Hnh 4.4: M hnh cu trc ca phn t rARN

II. Qu trnh tng hp ARN (cn gi l qu trnh phin m)1. a im v thi im xy ra: Qu trnh tng ARN din ra trong nhn t bo, ti cc NST k trung gian khi NST ang dng si mnh dn xon.

2. Cc yu t tham gia

- Mt on ca phn t ADN tng ng vi 1 gen.

- Cc nucltit A, U, G, X t do trong mi trng ni bo.- Cc loi enzim v ngun nng lng ATP

3. Din bin c bn

- Khi bt u tng hp ARN, di tc dng ca enzim, gen c tho xon v tch dn 2 mch n, trong ch c 1 mch c dng lm khun tng hp ARN do mch ny c gi l mch khun hoc mch gc, mch cn li c gi l mch b sung.

- Cc nucltit A, U, G, X t do trong mi trng ni bo bt cp v lin kt vi cc nucltit trn mch khun ca gen hnh thnh dn dn mch ARN theo nguyn tc b sung, trong :+ U ca mi trng ni bo bt cp v lin kt vi A trn mch khun bng 2 lin kt hir.

+ A ca mi trng ni bo bt cp v lin kt vi T trn mch khun bng 2 lin kt hir.

+ G ca mi trng ni bo bt cp v lin kt vi X trn mch khun bng 3 lin kt hir.

+ X ca mi trng ni bo bt cp v lin kt vi G trn mch khun bng 3 lin kt hir.- Khi kt thc, phn t ARN c hnh thnh lin tch khi gen ri tip tc hon thin v cu trc to thnh ARN hon chnh v sau n ri nhn i ra t bo cht thc hin qu trnh tng hp prtin.4. Kt qu

- 1 gen: Phin m 1 ln1 phn t ARN; phin m k lnk phn t ARN.- a gen: Cng phin m 1 lna phn t ARN; cng phin m k lna.k phn t ARN.

5. Cc nguyn tc

- Nguyn tc khun mu: Phn t ARN c tng hp da trn khun mu ca 1 mch n ca gen, mch ny c gi l khun hoc mch gc.

- Nguyn tc b sung: Mch ARN c hnh thnh t cc nucltit A, U, G, X t do trong mi trng ni bo bng cch bt cp v lin kt vi cc nucltit trn mch khun ca gen theo nguyn tc:

+ U ca mi trng ni bo bt cp v lin kt vi A trn mch khun bng 2 lin kt hir.

+ A ca mi trng ni bo bt cp v lin kt vi T trn mch khun bng 2 lin kt hir.

+ G ca mi trng ni bo bt cp v lin kt vi X trn mch khun bng 3 lin kt hir.

+ X ca mi trng ni bo bt cp v lin kt vi G trn mch khun bng 3 lin kt hir.

6. ngha: To ra cc ARN tham gia vo qu trnh tng hp prtin, m bo cho qu trnh truyn t thng tin di truyn t ADN - gen n prtin v s hnh thnh cc tnh trng ca c th.

III. Mi quan h gia gen v ARN

- S : Gen (1 on ADN) ARN.- Bn cht: Trnh t cc nucltit trn mch khun ca gen quy nh trnh t cc nucltit trong mch ARN.

GHI NH

BI 5: CU TRC V CHC NNG CA PRTINI. Cu trc ca prtin1. Cu trc ha hc ca prtin

- Prtin l hp cht hu c c cu to bi 4 nguyn t chnh l C, H, O, N v c th cn c mt s nguyn t khc nh Fe, Zn, S

- Prtin thuc loi i phn t, c khi lng v kch thc ln, v kch thc c th di ti 0,1 , v khi lng c th t ti hng triu vC.

- Prtin c cu trc theo nguyn tc a phn, gm hng trm n phn l cc axit amin thuc hn 20 loi khc nhau nhng cc loi axit amin ny u c cu trc chung gm nguyn t C trung tm, nhm amin, nhm cacboxin v gc R.

Hnh 5.1: Cc axit amin v cu trc chung ca cc axit amin2. Cc bc cu trc khng gian ca prtin- Cu trc bc 1: L trnh t sp xp cc axit amin trong chui axit amin, cu trc ny c gi vng nh cc lin kt peptit c hnh thnh gia cc axit amin, chui axit amin c nhiu lin kt peptit cho nn cn c gi l chui plipeptit. - Cu trc bc 2: L chui axit amin cun li to cc vng xon l xo u n (dng xon) hoc to thnh nhng phin gp np (dng gp ), cu trc ny c gi vng nh cc lin kt hir gia cc axit amin gn nhau.- Cu trc bc 3: L hnh dng khng gian ba chiu ca prtin do cu trc bc 2 cun xp to thnh kiu c trng cho tng loi prtin, cu trc ny c gi vng nh cc lin kt isunphua hoc lin kt hir.

- Cu trc bc 4: L cu trc ca mt s loi prtin gm hai hoc nhiu chui axit amin cng loi hay khc loi kt hp vi nhau. - Lu :+ Cu trc bc 1 c xc nh v mt di truyn, c vai tr ch yu trong vic xc nh tnh c th v quy nh cc bc cu trc khng gian cao hn ca prtin. Cu trc bc 3 v bc 4 l cc bc cu trc ch yu gip prtin thc hin c chc nng sinh hc.+ Cc yu t ca mi trng nh nhit cao, pH,c th ph hy cc cu trc khng gian 3 chiu ca prtin lm cho chng mt chc nng, hin tng ny gi l hin tng bin tnh ca prtin.3. Tnh a dng v c th trong cu trc ca prtin- Tnh a dng v c th ca prtin c xc nh bi s lng, thnh phn v trnh t sp xp cc axit amin trong chui axit amin to nn mi phn t prtin.

- Tnh a dng v c th ca prtin cn c th hin cc dng cu trc khng gian ca prtin, c bit l cu trc bc 3 v bc 4, s chui axit amin.

II. Chc nng ca prtin

- i vi t bo v c th, prtin c nhiu chc nng quan trng nh:

+ Prtin l thnh phn quan trng cu to nn cc b phn ca t bo, t hnh thnh nn cc c im gii phu, hnh thi ca cc m, cc c quan, h c quan v c th. V d:

Histn l loi prtin tham gia vo cu trc ca NST. Clagen v elastin l cc loi prtin cu to nn da v m lin kt. Kratin l loi prtin cu to nn mng, sng, tc v lng.+ Prtin to nn cc enzim c chc nng xc tc cho cc phn ng sinh ha xy ra trong qu trnh trao i cht ca t bo v c th. V d:

Pepsin l loi enzim c trong dch v ca d dy c vai tr xc tc cho phn ng phn ct prtin chui di thnh cc prtin chui ngn gm t 3 - 10 axit amin.

ARN - plimenaza l loi prtin xc tc trong qu trnh tng hp ARN.

+ Prtin to nn phn ln cc hoocmn c vai tr iu ha cc qu trnh trao i cht trong t bo v c th. V d:

Insulin l loi hoocmn c vai tr iu ha lng ng trong mu. Tiroxin l loi hoocmn c vai tr iu ha sc ln ca c th.

+ Prtin to nn cc khng th c vai tr bo v c th chng li cc vi khun, virut gy bnh.

+ Prtin tham gia vn chuyn cc cht, to ra s vn ng ca t bo v c th. V d:

Hmglbin l loi prtin trong hng cu ca ngi c vai tr vn chuyn O2 v CO2. Actin v miozin l cc loi prtin to nn s vn ng ca t bo v c th.

Nhm phtphat (H3PO4)

ng Pentz (ng 5 cacbon)

Baznitric

Lin kt ha tr

Lin kt N - glicozit

Hnh 1.2: Cng thc cu to ca ng 5 cacbon,

axit phtphoric v cc baznitric

Tnh a dng v c th

ADN

Cu to ha hc

5 nguyn t: C, H, O, N, P

Kch thc v khi lng ln

Nguyn tc a phn, n phn l cc Nu A, T, G, X

Cu trc khng gian

Hai mch

Xon u theo chu k

Chy song song, ngc chiu nhau

Trn mi mch cc Nu lk vi nhau bng lk ha tr

Gia 2 mch cc Nu lk vi nhau bng lk hir theo NTBS

S lng, thnh phn v trnh t sp xp cc Nu quy nh

A = T v G = X

Tnh cht b sung ca hai mch

C s cho tnh a dng v c th ca cc loi sinh vt quy nh

Khun mu

ADN

Mang cc gen

Lu gi, bo qun thng tin di truyn (thng tin v cu trc ca prtin)

T nhn i

C s tham gia ca nhiu yu t

Trong nhn, ti cc NST k trung gian

Truyn t thng tin di truyn

Hnh thnh mch mi trong ADN con

3 giai on

Tho xn, tch mch

Gi li mt na (1 mch c, 1 mch mi)

Kt thc: To ra 2 ADN con

Nguyn tc

NTBS: A lin kt vi T, G lin kt vi X

Hnh 4.3: M hnh cu trc ca phn t tARN

Hnh 4.5: S tng hp phn t ARN

Chc nng: Tng hp prtin

ARN

Qu trnh tng hp (phin m)

Trong nhn, ti cc NST k trung gian, NST dng mnh, dn xon

Cc yu t tham gia: gen, nucltit t do (A, U, G, X), enzim

3 giai on

Gen tho xon, tch mch

Hnh thnh mch ARN t cc nucltit t do (A, U, G, X)

ARN hon thin v cu trc, i ra t bo cht

ngha: Gen EMBED Equation.DSMT4 ARN

c im ring

mARN: Mch thng, mang cc b ba m sao (codon),

truyn t thng tin di truyn

tARN: Xon, 3 thy, 1 thy mang b ba i m v 1 thy mang axit amin, vn chuyn axit amin

rARN: C nhiu vng xon, tham gia cu to ribxm

3 loi (mARN

tARN, rARN)

Nguyn t: C, H, O, N, P

c im chung

i phn t nhng nh hn ADN

Cu trc

a phn, n phn: A, U, G, X

1 mch n

Nguyn tc: Khun

mu v b sung

Hnh 5.2: Cc bc cu trc khng gian ca prtin

Gio vin bin son: Nguyn Vn Cng - Trng THCS o S Tch - Trc Ninh - Nam nh10

_1489604200.unknown

_1492288813.unknown

_1493071966.unknown

_1493072007.unknown

_1492891181.unknown

_1492293202.unknown

_1492286814.unknown

_1492286856.unknown

_1492286789.unknown

_1489437016.unknown

_1489604162.unknown

_1488954844.unknown