Chng 1. NHNG VN CHUNG CA TM L HC X HI

TRNG PHAI NHAN THC

Chng 1.Nhng vn chung ca Tm l hc x hi1.1. i tng, nhim v nghin cu ca Tm l hc x hi 1.2. S lc v lch s hnh thnh v pht trin ca Tm l hc x hi1.3. Tm l hc x hi trong h thng cc khoa hc x hi1.4. Cc phng php nghin cu ca Tm l hc x hi

TRNG PHAI NHAN THC

1.1. i tng, nhim v nghin cu 1.1.1. i tng ca TLHXHTm l hcX hi hcTm l hc x hiHin tng tm l c nhn:- Nhn thc.- Tnh cm.- ch (hnh ng).- Nhn cch.X hi, hin tng x hi:- Cc t chc x hi v quan h x hi.- Cc quy lut hnh thnh, vn ng v bin i mi quan h gia con ngi v x hi.

TRNG PHAI NHAN THC

- TLHXH l mt phn ngnh ca Tm l hc.- i tng nghin cu ca TLHXH l nhng hin tng tm l - x hi (TLXH) v quy lut ca n.+ Hin tng TLXH l nhng hin tng tm l ny sinh trong mt nhm ngi, tp th, cng ng (xung t, tng hp, khng kh tm l, tin n, d lun x hi, truyn thng,).+ Quy lut v c ch hnh thnh nhng hin tng TLXH: quy lut k tha, quy lut v s quyt nh ca cc iu kin kinh t - x hi, bt chc; quy lut tc ng qua li gia con ngi vi con ngi; c ch ly lan, ng nht ha, m th, tha hip.

TRNG PHAI NHAN THC

1.1.2. NHIM V CA TLHXH- Nhim v nghin cu l lun:+ H thng ha cc vn l lun, xc nh cc khi nim, phm tr c bn xy dng hon chnh gio trnh TLHXH;+ Pht hin v ch ra cc c ch, cc quy lut ca nhng hin tng TLXH trong i sng x hi nc ta (thc tin kt hp vi nghin cu l lun).+ Xy dng mt h thng cc phng php nghin cu TLHXH c th (kt hp thnh tu ca nc ngoi vi thc tin nc ta).

TRNG PHAI NHAN THC

- Nhim v nghin cu ng dng:+ Hot ng qun l x hi: cc yu t tm l ny sinh v tc ng trong qu trnh qun l, tm l ca ngi lnh o v ngi b lnh o,;+ Hot ng sn xut kinh doanh: nghin cu tm l ngi tiu dng (nhu cu, th hiu); tm l ca hot ng qung co, tip th v dch v; tm l ca hot ng bn hng,;+ Nghin cu tm l dn tc v tn gio: hnh thnh, bin i v vn ng trong tin trnh lch s dn tc;+ Cc vn x hi khc: ma ty, mi dm, ti phm, mi trng,

TRNG PHAI NHAN THC

1.2. S LC V LCH S HNH THNH V PHT TRIN CA TM L HC X HI1.2.1. Nhng tin trit hc - Giai on tch ly tri thc (th k VI TCN - gia th k XIX)* Quan im ca mt s nh trit hc Hy Lp c i:- Platon (427 BC - 370 BC): x hi l trung tm, c lp. C nhn l mt i lng bin thin ph thuc vo x hi.Platon(427 BC - 370 BC)

TRNG PHAI NHAN THC

- Aristotle (384 - 322 TCN): c nhn l ngun gc ca mi hnh thi x hi.

- Democrite (460 - 370 TCN): giao tip khng ch c thc hin thng qua ngn ng m cn thng qua s bt chc (TLH m ng).

Democrite(460 - 370 TCN)Aristotle(384 BC - 322 BC)

TRNG PHAI NHAN THC

* Mt s quan im v x hi v c nhn ca cc nh t tng La M:- Marcus Tullius Cicero l i biu xut sc ca t tng La M. + Khi nghin cu v con ngi v x hi, ng rt quan tm n vn php lut.+ Con ngi phi hnh ng nh th no trong khun kh lut php ca x hi.

Marcus Tullius Cicero (106 TCN - 43 TCN)

TRNG PHAI NHAN THC

- St. Augustine (354 - 430 SCN): cao vai tr ca nhm x hi i vi vic hnh thnh quan im, thi ca c nhn. + Cc quan im ca ng li b nh hng ln ca t tng tn gio. ng nh gi cao vai tr ca Cha Tri v cc lc lng thn thnh i vi cuc sng thc ti ca con ngi. Theo ng, c nhn khng ch c quan h tng tc vi cc c nhn khc m cn c quan h vi Cha. + Cc quan im ca ng v x hi v c nhn c Tm l hc x hi hin i nh gi cao. Saint Augustine (354 - 430 SCN)

TRNG PHAI NHAN THC

* Nhng hc thuyt v s tha thun x hi:- Nhng hc thuyt v s tha thun x hi do T. Hobber (1588 - 1679), J. Locke (1632 - 1704), v J.J. Rousseau (1712 - 1778) a ra c xem nh s m ng cho Tm l hc x hi hin i. - Cc tc gi quan tm nghin cu rt nhiu v mi quan h gia x hi v c nhn.

TRNG PHAI NHAN THC

- T. Hobber (1588 1679): hc thuyt ca ng c pht trin da trn 3 yu t: - nh : bn nng con ngi b hn ch v c lp t nhng ngi cng tng lp hoc t tng lp i lp ca x hi. - Nguyn nhn hoc thit lp cc nguyn nhn: ti sao con ngi t t mnh vo cc mi lin kt vi ngi khc. - Thit lp cc quy tc o c t hai l do trn.

Thomas Hobber (1588 1679):

TRNG PHAI NHAN THC

- J. Locke (1632 1704):+ ng khng tin rng c tn ti mt nh nc thi k tin x hi. + ng a ra quan im cho rng: con ngi lun sng trong x hi, nh nc tr thnh phng tin chn chnh sai tri, bt cng v bo v quyn li chnh ng ca con ngi v cuc sng, t do v s hu.

TRNG PHAI NHAN THC

- J.J. Rousseau (1712 - 1778):+ ng tm hiu nhng hnh vi bn nng ca con ngi, sau nghin cu mi tng tc gia ngi vi ngi, gia c nhn v x hi.+ ng cho rng, trt t x hi l iu bt kh xm phm. N c xy dng trn c s li ch ca a s mi ngi. Ci trt t ny khng th bt ngun t bn nng ca con ngi m cn phi c xy dng trn s tha thun.

Jean Jacques Rousseau(1712 - 1778):

TRNG PHAI NHAN THC

1.2.2. Nhng trng phi u tin trong X hi hc v Tm l hc* Cc trng phi X hi hc: Vai tr ca X hi hc trong vic hnh thnh Tm l hc x hi c th hin qua s nh hng ca cc quan im ca mt s nh x hi hc. - Auguste Comte (1798 - 1857)- Gabriel Tarde (1843 - 1904) - E. Durkheim (1858 - 1917) - G. Le Bon (1841 - 1931) - Charles Horton Cooley (1864 - 1929) - E.A. Ross (1866 - 1951)

TRNG PHAI NHAN THC

- Auguste Comte:- ng phn chia Tm l hc theo hai kha cnh: sinh hc v x hi.- Khi ni v nhn cch con ngi, ng thin v kha cnh bn nng: s ch k v lng v tha.- ng nhn mnh n v x hi thc l gia nh, nh n m x hi pht trin.Isidore Auguste Marie Franois Xavier Comte (1798- 1857)

TRNG PHAI NHAN THC

- Gabriel Tarde: l ngi sng lp ra Tm l hc c nhn trn c s ca X hi hc.- Cng trnh nghin cu Nhng quy lut ca s bt chc c nh hng ln n s ra i ca tm l hc x hi. + ng l ngi u tin a ra khi nim mi v s tng tc gia cc c nhn. + y l mt tin dn n s hnh thnh tm l hc x hi.

Jean-Gabriel De TardeorGabriel Tarde(1843 - 1904)

TRNG PHAI NHAN THC

- E. Durkheim: phn i s cao qu mc Tm l hc c nhn khi ng nhn mnh n h thng quy nh x hi. - Trong cc nghin cu ca mnh, ng quan tm nhiu n cc kiu loi hnh vi ca nhm hn l cc hnh vi ca c nhn. - Nhng nghin cu ca ng v thc tp th l ng gp c bit quan trng cho tm l hc x hi. mile Durkheim( 1858 -17917)

TRNG PHAI NHAN THC

- G. Le Bon: ch nhiu n Tm l hc nhm, cc hin tng tm l ca nhm- Tc phm ni ting nht ca ng l cun m ng (The crowd). + ng phn tch rt su sc v tm l m ng - mt hin tng tm l rt c th ca Tm l hc x hi. + ng tr thnh ngi m ng v vn hnh vi tp th hin i.

Gustave Le Bon(1841 - 1931)

TRNG PHAI NHAN THC

- C. H. Cooley: c quan im hin i v mi quan h gia x hi v c nhn.- ng nhn mnh rng: khng th tch ri yu t x hi v yu t c nhn trong cuc sng ca con ngi. - ng vit 3 cun sch ni ting v vn ny: Bn cht con ngi v trt t x hi; T chc x hi; S pht trin x hi.Charles Horton Cooley1864 - 1929

TRNG PHAI NHAN THC

- E.A. Ross: l nh x hi hc ngi M, ngi vit cun sch Tm l hc x hi (1908) - sch gio khoa u tin. - ng ch n c kha cnh x hi v c kha cnh c nhn.- Theo ng, vai tr ca x hi th hin qua s nh hng ca nhm ti c nhn v vai tr ca c nhn th hin qua s nh hng ca c nhn ti nhm. Cc vai tr ny xy ra trong cc hon cnh x hi khc nhau.

Edward Alsworth Ross(1866 - 1951)

TRNG PHAI NHAN THC

* Cc trng phi Tm l hc:- Cc nh TLH bt u tm kim phng thc v cch tip cn nghin cu cc hin tng TLXH: nhm, m ng, dn tc, d lun x hi,- Cc nh TLH ch pht hin, ghi nhn, m t khng tm ra bn cht, quy lut ca n.- Xut hin nhiu trng phi TLH:+ Thuyt hnh vi ca Watson + Tm l hc Gestalt + Thuyt cu trc ca W. Wundt

TRNG PHAI NHAN THC

- W. Wundt: TLH thc nghim.- Mt trong nhng ng gp ln ca ng i vi vic ra i ca Tm l hc x hi l cun sch Tm l hc dn tc.- Theo ng, tm l hc x hi l mt phn ngnh cn thit ca Tm l hc. - ng cho rng khng th nghin cu con ngi nh mt c nhn n l, m cn phi nghin cu con ngi trong nhng mi quan h ca con ngi.

Wilhelm Wundt (1832 - 1920)

TRNG PHAI NHAN THC

2.3. GIAI ON HNH THNH KHOA HC TLHXH: THC NGHIM V NG DNG (T 1920 - NAY)- CNTB pht trin: ngi lm, nng sut lao ng, xu hng ng dng phc v pht trin kinh t.+ Trng phi qun l theo khoa hc: Frederich Winslow Taylor (1856 - 1915).+ Cc nguyn tc qun l: Henri Fayol (1841 - 1925).+ Cc trng phi quan tm n con ngi trong t chc: Elton Mayo (1890 - 1949), Abraham Maslow (1908 - 1970), Rensis Likert (hnh vi, thi ), Mc Gregor vi thuyt X v Y, vn ha trong t chc (Bates, Greefield, Leithwood,).

TRNG PHAI NHAN THC

- F. W. Taylor: sng lp thuyt qun l theo khoa hc: Qun l l hon thnh cng vic ca mnh thng qua ngi khc v bit c mt cch chnh xc h hon thnh cng vic mt cch tt nht v rnht.+ Phn tch cng vic, thit k nhim v, xc nh tiu chun, t chc hun luyn cng nhn theo cc cng on v thao tc quy chun, F. W. Taylor(1856 - 1915)

TRNG PHAI NHAN THC

+ Phng php lm vic ti u l bit cch la chn v o to ngi thc hin cc phn vic cho thnh tho, tng cng gim st t c kt qu sn phm.+ Con ngi c coi nh l cng c, b phn ca my mc t mc ch theo tng cng vic.+ Phng php ny to ra nng sut rt cao v c p dng ph bin trong nhiu lnh vc.

TRNG PHAI NHAN THC

- H. Fayol: l ngi u tin tip cn qun l theo quy trnh v l ngi c tm nh hng to ln trong lch s t tng qun l t thi k cn - hin i ti nay, quan nim rng: Qun l hnh chnh l d on v lp k hoch, t chc, iu khin, phi hp v kim tra.- ng phn chia ton b cc hot ng ca x nghip thnh 6 nhm cng vic chnh.-Fayol cng ra 14 nguyn tc v qun l vn dng linh hot.

Henri Fayol(1841 -1925)

TRNG PHAI NHAN THC

- Elton Mayo (1928): nghin cu Nhng nh hng ca s chiu sng ni lm vic n nng sut lao ng:+ Cc yu t v iu kin lm vic v nng sut lao ng c mi lin h vi nhau, song cn c mt yu t c tc ng c bit n nng sut, l con ngi.+ Con ngi khng ch b tc ng bi cc yu t kinh t m cn bi cc yu t tm l - x hi.George Elton Mayo(1890 - 1949)

TRNG PHAI NHAN THC

+ Trong mi mt t chc, nhm nh khng chnh thc c tc ng khng nh n cc thnh vin: khi con ngi c lm vic trong nhm vi cc mi quan h thn thin s c nng sut cao hn v tnh hnh ngc li nhng nhm c mi quan h bt ha.+ Cc thnh vin trong t chc trc ht cn c i x, coi trng vi t cch l con ngi. -> Chnh cng nhn thy gi tr x hi ca mnh, s on kt trong nhm, bu khng kh dn ch, mi quyt nh nng sut lao ng (thuyt coi trng con ngi x hi).

TRNG PHAI NHAN THC

- Abraham Maslow: thuyt v ng c ca con ngi (1943) - nhu cu.

Abraham Maslow (1908 - 1970) Thp nhu cu ca MaslowNhu cu sinh l c bnNhu cu an tonNhu cu quan h XHNhu cu c tn trngNhu cu pht huy Ci ti

TRNG PHAI NHAN THC

- Rensis Likert: quan tm n cc quan h x hi v cc yu t ca t chc tc ng n hnh vi, thi ca con ngi trong t chc. Vn t ra l:+ Ti sao n v ny mi ngi lm vic vui v, hiu qu; n v khc th ngc li?Rensis Likert (1903 - 1981)

TRNG PHAI NHAN THC

+ Ti sao li xy ra bi cng, xung t,?+ Ti sao c n v nhiu ngi xin chuyn i ni khc hoc xin thi vic?+ Lm cch no iu tra, o c thi v d on hnh vi ca nhn vin?-> ng tm ra v p dng c thang o Likert nh gi thi ca c nhn v cc nhm trong t chc.

TRNG PHAI NHAN THC

THUYT X V THUYT YDouglasMcGregor(1906 - 1964) Thuyt XThuyt Y

TRNG PHAI NHAN THC

THUYT XKhng thch lm vicCh thch vt chtN trnh cng vicKhuynh hng chu s ch o v gim st cht chC Thng th lm vicPht khi khng lm vic

TRNG PHAI NHAN THC

Thch lm vicThch lm vic nhmTi nng tim nC th khi dyLun c kht vngThuyt YKhng thch b kim sot

TRNG PHAI NHAN THC

THUYT ZWilliam G. Ouchi(1943 - )

TRNG PHAI NHAN THC

THUYT ZLm vic sut iQuan tm n c gia nh NL bt chmRa quyt nh tp thCam kt, hp tc

TRNG PHAI NHAN THC

* Thuyt X: con ngi c bn cht tiu cc.- Bn cht con ngi l li bing, ngi kh, th ng, thiu ch.- Thiu c vng, ngi trch nhim, thch c ch bo,- a s thiu kh nng sng to.- Nhu cu ngho nn, mc ch gn, ng c thc dng.-> Tm li, h ng vai tr th ng nn t chc phi can thip tch cc, iu khin, kim sot cht ch, c chnh sch thng pht r rng, lm nh vy mi hng lao ng ca h vo mc tiu ca t chc.

TRNG PHAI NHAN THC

* Thuyt Y: ch trng nhng u im, coi nh nhng khuyt im ca c nhn.- Bn cht con ngi l thch lm vic, chm ch.- Tch cc, ch ng, sng to, thch tm ti, c ch, c mc ch.- Mong mun vn ln nhng gi tr ngy mt co hn.- Bit t kim sot cng vic.-> T chc phi ch trng nhng u im trn v khuyn khch nhn vin lun lun ci thin. S qun l da vo mc tiu thay cho s kim sot, qun l thng qua t gic, t ch.

TRNG PHAI NHAN THC

* Vit Nam:- TLHXH l mt ngnh cn rt non tr nhng c nhng bc pht trin quan trng.+ TLHXH c ging dy nhiu trng i hc, cao ng, trung cp v hc vin.+ Nhiu cng trnh nghin cu v TLHXH c dch v bin son.- TLHXH ngy cng c vai tr quan trng trong vic gii quyt nhng vn v i sng x hi.

TRNG PHAI NHAN THC

TM LI- Theo tc gi Bi Vn Hu, V Dng: TLHXH tr thnh mt khoa hc c lp vo nm 1908, bng s kin cun sch gio khoa u tin v TLHXH ca tc gi Edward A. Ross da trn c s kt hp hai khoa hc: TLH v XHH.- TLHXH X Vit ch nhiu n nghin cu cc c im tm l ca nhm (tp th) v nhm ln (dn tc, tn gio, giai cp,).- TLHXH phng Ty quan tm nhiu n kinh nghim v hnh vi x hi. Tnh thc tin, ng dng c th hin r nt: qun tr kinh doanh, dn tc, tn gio, hnh vi lch chun,

TRNG PHAI NHAN THC

1.3. Tm l hc x hi trong h thng cc khoa hc x hi1.3.1. Tm l hc x hi vi X hi hc v Tm l hc- Tm l hc x hi l mt phn ca X hi hc; - Tm l hc x hi l mt phn ca Tm l hc;- Tm l hc x hi - l khoa hc v tr tip gip ca Tm l hc v X hi hc, trong bn thn ch tip gip c hiu theo hai cch: + Tm l hc x hi chim mt phn no ca Tm l hc v mt phn no ca X hi hc;+ N chim phn v ch - lnh vc khng thuc c X hi hc cng nh Tm l hc.

TRNG PHAI NHAN THC

1.3.2. Tm l hc x hi v cc khoa hc khc- Trit hc: nghin cu v cc quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy con ngi, trit hc cung cp cc c s phng php lun cho Tm l hc x hi.- Khoa hc t nhin: c bit l khoa hc Sinh l thn kinh v Sinh hc c vai tr to ln i vi Tm l hc x hi.- Khoa hc x hi v nhn vn: nghin cu cc hin tng tm l - x hi, Tm l hc x hi s dng rt nhiu nhng thnh tu ca cc khoa hc x hi v nhn vn nh dn tc hc, vn ha hc, kinh t hc, chnh tr hc, qun tr hc,

TRNG PHAI NHAN THC

1.4. CC PHNG PHP NGHIN CU CA TM L HC X HI 1.4.1. Cc nguyn tc phng php lun:- Nguyn tc quyt nh lun duy vt bin chng.- Nguyn tc m bo tnh khch quan.- Nguyn tc nghin cu cc hin tng tm l - x hi trong mi lin h vi cc hin tng x hi v trong mi lin h vi cc hin tng tm l - x hi khc - Nguyn tc pht trin.

TRNG PHAI NHAN THC

1.4.2. Phng php nghin cu:- Phng php nghin cu ti liu - Phng php quan st- Phng php iu tra (trng cu kin bng bng hi)- Phng php thc nghim- Phng php trc c x hi- Phng php nh gi ca nhm v c nhn

TRNG PHAI NHAN THC

CU HI N TP CHNG 11. Phn bit hin tng tm l x hi vi hin tng x hi, hin tng Tm l x hi vi tm l c nhn?2. i tng v nhim v nghin cu ca Tm l hc x hi l g? Mi quan h ca Tm l hc x hi ni cc khoa hc khc?3. Trnh by tm tt lch s hnh thnh v pht trin ca Tm l hc x hi?4. C nhng phng php no c s dng trong cc nghin cu Tm l hc x hi? M t s lc cc phng php .

TRNG PHAI NHAN THC

*