Uniwersytet Łódzki

Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Studia podyplomowe „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro”

Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji

ekonomicznej

Zbigniew Augustyniak, Monika Łacmańska

Charakterystyka Działalności

Europejskiego Banku Centralnego

Praca dyplomowa napisana

pod kierunkiem naukowym

prof. dr hab. Janusza Bilskiego,

w Katedrze Międzynarodowych

Stosunków Gospodarczych

Łódź 2016

2

Spis treści

str.

Wstęp 3

Rozdział 1. Geneza Europejskiego Banku Centralnego

1.1 Początki integracji europejskiej 4

1.2 Integracja gospodarcza 5

1.3 Europejski Instytut Walutowy 7

1.4 Utworzenie EBC 9

Rozdział 2. Struktura i funkcjonowanie europejskiej bankowości centralnej

2.1 Ramy funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych 10

2.2 Europejska bankowość centralna i jej federalny charakter 11

2.3 Decentralizacja w EBC 12

2.4 Cele i zadania EBC 13

2.5 EBC i jego niezależność 15

2.6 Organy decyzyjne EBC i ich kompetencje 17

Rozdział 3. Polityka pieniężna strefy euro

3.1 Polityka pieniężna – definicja, istota, podstawowe cele 20

3.2 Instrumenty polityki pieniężnej 22

3.3 Strategia polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego 27

3.4 Forward Guidance jako niestandardowy instrument polityki pieniężnej 29

3.5 Polityka pieniężna EBC w fazie kryzysu 31

Podsumowanie 34

Bibliografia 37

Spis wykresów/tabel/schematów 39

3

Wstęp

Ewolucja bankowości centralnej powinna być analizowana w ujęciu historycznym

ponieważ jej początki datuje się nawet na kilka stuleci wstecz. Rola i znaczenie banków

centralnych nieustannie zmieniało się w zależności od wydarzeń zachodzących w ówczesnym

życiu politycznym i gospodarczym. Swoboda w transferach kapitału, oraz pojawiające się

częste zakłócenia w funkcjonowaniu rynku pieniężnego były główną przyczyną utworzenia

banku centralnego – instytucji o dużej wiarygodności, mającej ścisły związek z rynkiem

monetarnym. Nie bez znaczenia jest fakt, iż do utworzenia Europejskiego Banku Centralnego

(1 czerwca 1998 r.) przyczyniła się również aktywność wielu polityków, a także poparcie ze

strony społeczności międzynarodowej. W efekcie, Europejski Bank Centralny stał się jedną z

najbardziej liczących się instytucji światowych finansów. Europejski Bank Centralny tworzy

politykę monetarną dla państw należących do strefy euro, przejmując w tym zakresie

kompetencje krajowych banków centralnych, a także ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa

i zwiększenie stabilności finansowej na rynkach monetarnych1 2.

Powstanie Europejskiego Banku Centralnego zajmuje bardzo istotne miejsce w

procesie integracji europejskiej. Aby osiągnąć cele istotne dla wspólnoty narodowej,

współpraca pomiędzy krajami członkowskimi musi odbywać się w wymiarze

ponadnarodowym, gdzie interesy poszczególnych państw nie mogą kolidować z nadrzędnym

interesem europejskim. Pozycja jaką zajmuje Europejski Bank Centralny, pozwala na to aby

być równorzędnym partnerem dla liczącego się w rozwoju gospodarki światowej

amerykańskiego Systemu Rezerwy Federalnej (FED). Główne zadania Europejskiego Banku

Centralnego to przede wszystkim: utrzymywanie stabilności cen, działalność emisyjna,

realizacja transakcji dewizowych, oraz zapewnienie poprawnego działania systemów

płatności. Ponadto działa także w obszarze kreacji pieniądza, emitowania na rynku

pieniężnym papierów płatniczych oraz regulacją wielkości krótkoterminowych stóp

procentowych3.

Opracowanie to, przedstawia najistotniejsze etapy w procesie powstawania

Europejskiego Banku Centralnego, jego struktury oraz funkcjonowania.

1 Kowalewski P., Tchorek G., Górski J. (red.) (2014), „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro”, Narodowy

Bank Polski, Warszawa, str. 72-82. 2 Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006) „Europejski Bank Centralny - historia, rola i

funkcje”, Europejski Bank Centralny, Frankfurt nad Menem, Niemcy, str. 9-10. 3 Grabia T. (2011) „Reakcje wybranych banków centralnych w Europie na zmiany inflacji i bezrobocia” w:

Bednarczyk J. L., Przybylska-Kapuścińska W. (red.) „Od kryzysu do ożywienia. Dylematy współczesnej

polityki finansowej”, CeDeWu Sp. z o.o., Warszawa, str. 67-76.

4

Rozdział 1

1. Geneza Europejskiego Banku Centralnego

1.1 Początki integracji europejskiej

Europejski Bank Centralny został ustanowiony w dniu 01 czerwca 1998 r. Jego

utworzenie było poprzedzone ponad czterdziestoletnim okresem procesów integracji

gospodarczych i walutowych jakie zachodziły w państwach europejskich, aby w efekcie

można było mówić o powstaniu Unii Gospodarczo-Walutowej ze wspólnym pieniądzem.

Jako początek tworzenia się w Europie Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW)

przyjmuje się podpisany w dniu 25 marca 1957 r. Traktat Rzymski4, który to zaczął

obowiązywać od dnia 01 stycznia 1958 r. Początkowo Europejska Wspólnota Gospodarcza

(EWG) doprowadziła do powstania unii celnej oraz rynku rolnego, wspólnego dla wszystkich

państw wspólnoty. Był to również okres, w którym kraje należące do EWG, należały do

poprawnie działającego systemu walutowego. System, ten nazwano systemem z Bretton

Woods. Utworzony został w 1944 roku na mocy ustaleń państw alianckich, z zamiarem

wprowadzenia pewnego ładu dla powojennego porządku walutowego, który to miał stworzyć

dogodne warunki dla rozwoju handlu poprzez stopniowe zastosowanie wymienialności walut,

przyczyniając się tym samym do budowy międzynarodowych rynków finansowych.

System ten, oparty był na stałych kursach walutowych, z parytetem wyznaczonym głównie w

dolarze (częściowo w złocie) i z marżami wahań na poziomie +/- 1%. Pozwoliło to (przez ok.

30 lat) na utrzymywaniu kursów walutowych na ustabilizowanym poziomie do końca lat 605.

Znaczącym wydarzeniem, promującym koncepcje integracji walutowej państw

członkowskich EWG, było zacieśnienie relacji w ramach współpracy pomiędzy bankami

centralnymi tych państw. Wynikiem tego było utworzenie w dniu 08 marca 1964 r.

Komitetu Prezesów Banków Centralnych krajów należących do EWG, którego to znaczenie z

czasem nabrało coraz większej wagi, aby w końcu zainicjować i skoordynować wspólne

działania na poziomie Wspólnotowym w zakresie współpracy walutowej. Funkcjonowanie

Komitetu w istotnym stopniu miało wpływ na powstanie Unii Gospodarczo-Walutowej 6.

U schyłku lat 60. przestrzeń międzynarodowa była miejscem gdzie dokonywało się

wiele zmian. Funkcjonujący wówczas System z Bretton Woods ulegał coraz to większym

naciskom ze strony amerykańskiej polityki, szczególnie w sferze bilansu płatniczego.

4 Traktat na mocy którego, do istniejącej od 1952 roku Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS)

dołączono dwie nowe Wspólnoty: Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii

Atomowej (Euratom). 5 Mazur D.M., Mazur M. J. (2007), „Europejski Bank Centralny a rozszerzenie Unii Europejskiej”, Wyd.

Oświatowe Fosze, Rzeszów, str. 256-260. 6 Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006) „Europejski Bank Centralny …” op. cit., str. 16-17.

5

Wspólne cele koncepcji gospodarczej, które zamierzały osiągnąć kraje należące do EWG w

coraz większym stopniu zaczęła charakteryzować odmienność. Zwiększające się różnice cen

oraz kosztów przyczyniały się do częstych destabilizacji rynków walutowych i zachwiania w

ogólnym rozrachunku płatniczym, co w następstwie zagrażało poprawnie jak dotąd

działającej unii celnej oraz rynkowi rolnemu – wspólnemu dla wszystkich 7.

1.2 Integracja gospodarcza

W 1970 r. przedstawiono raport Wernera (premiera Luksemburga), który był tak

naprawdę pierwszym planem utworzenia UGW. Werner, wraz z zespołem ekspertów,

zaproponował między innymi ograniczenie zmienności kursów walut państw EWG, poprzez

stopniowe zawężanie ich marginesu wahań. Określenie tego systemu nazywano „wężem

walutowym”8. Zaproponowano również: koordynacje polityk gospodarczych dla całej

Wspólnoty poprzez tworzenie średnioterminowych programów gospodarczych, swobodny

przepływ kapitałów, wspólne kierunki dotyczące działań w sferze polityki budżetowej oraz

Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej, instytucji która miałaby stopniowo

przekształcać się w bank banków centralnych wszystkich państw wspólnoty. W roku 1974

plan Wernera załamał się. Główną przyczyną był kryzys gospodarczy w Europie, który

wystąpił w 1973 – 1794 roku (kryzys naftowy – wzrost ceny ropy naftowej) przekształcając

się z kolei w kryzys zadłużeniowy. Kraje europejskie zaczęły ratować wówczas swoje

gospodarki, pomimo iż odbywało się to niekiedy kosztem integracji walutowej, co

powodowało, że interesy narodowe brały jeszcze wtedy górę nad interesami europejskimi.

Utworzony w 1973 r. Europejski Fundusz Współpracy Walutowej, nie spełnił pokładanych w

nim nadziei (w dużej mierze dlatego, że nie został wyposażony w niezbędne kapitały), okazał

się jedynie instytucją pośredniczącą w udzielaniu kredytów (głównie bilateralnych), pełniąc

również w ograniczonym zakresie zadania dotyczące rozliczeń, podlegając całkowicie

kontroli instytucjonalnej państw Wspólnotowych9.

Kolejnym istotnym etapem zmierzającym do zbudowania unii walutowej, było

utworzenie (Uchwałą Rady Europejskiej) w grudniu 1978 roku ESW – Europejskiego

Systemu Walutowego. Jego głównym celem było: stabilizowanie kursów walut państw

członkowskich Wspólnoty, wykorzystując do tego między innymi zmiany w prowadzeniu

7 Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006) „Europejski Bank Centralny - historia, rola i

funkcje”, Europejski Bank Centralny, Frankfurt nad Menem, Niemcy, str. 17. 8 Pasmo działania „węża walutowego” zawężało kursy wahań dla wszystkich walut państw porozumienia EWG

do maksymalnej rozpiętości 2,25%. Druga rozpiętość „węża walutowego” dotyczyła z kolei marż wahań w

stosunku do walut trzecich, a dokładnie do dolara amerykańskiego, która łącznie wynosiła 4,50%. Utrzymanie

limitów wahań na ustalonym poziomie próbowano osiągnąć poprzez interwencje na rynkach: walut państw

EWG oraz dolara amerykańskiego. 9 Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006) „Europejski Bank Centralny …” op.cit., str. 17-19.

6

polityki pieniężnej, zliberalizowano również kontrolne mechanizmy mające bezpośredni

wpływ na przepływy kapitałów. ESW opierał się na zmodyfikowanym mechaniźmie

kursowym (to był tak naprawdę zmodyfikowany wąż walutowy), który nazwano Europejskim

Mechanizmem Kursowym (ang. Exchange Rate Mechanism) ERM. W Europejskim Systemie

Walutowym zastosowano również zupełnie nową, wspólną dla wszystkich krajów

członkowskich jednostkę walutową ECU10

(ang. European Currency Unit) oraz Europejski

System Kredytowy, z którego najważniejszym był system krótkich kredytów na cele

interwencji walutowych VSTF11

. Europejski System Walutowy oraz ECU jako jednostka

walutowa (pomimo pewnych słabości) były postrzegane przez pryzmat sukcesu. Skłoniło to

wielu polityków europejskich do tego aby tworzenie UGW można było bardziej

zintensyfikować. Kolejnym etapem tego procesu było utworzenie Jednolitego Aktu

Europejskiego (JAE), który wszedł w życie w dniu 1 lipca 1987 r., otwierając tym samym

drogę do wspólnego rynku. Istniała potrzeba konwergencji gospodarek krajów członkowskich

wspólnoty europejskiej, w zakresie prowadzonej przez nich polityki12

. „Poza tym wspólny

rynek mógł w pełni wykorzystać swój potencjał tylko pod warunkiem wprowadzenia

wspólnej waluty. Wspólna waluta zagwarantowałaby większą klarowność cen dla kupujących

(cele konsumpcyjne) i inwestorów, zlikwidowała ryzyko kursów walutowych w obszarze

wspólnego rynku, ograniczyła koszty transakcyjne i tym samym znacząco zwiększyłaby

dobrobyt gospodarczy we Wspólnocie”13

14

.

Dążenie i potrzebę utworzenia Unii Gospodarczo Walutowej , potwierdziła w 1988

roku Rada Europejska. Zobligowała wówczas przewodniczącego Komisji Europejskiej

Jacquesa Delorsa, aby przedstawił propozycje w jakich etapach, oraz jakimi sposobami

możliwe jest realne dojście do UGW. W pracach Komitetu Delorsa uczestniczyli prezesi

banków centralnych Wspólnoty (12), a także czterech niezależnych ekspertów. W dniu 17

kwietnia 1989 r. zaprezentowano oficjalnie Plan Delorsa w jego ostatecznym kształcie. „Wg

tego raportu, powstanie Unii Gospodarczej i Walutowej oznacza :

wprowadzenie całkowitej wymiany walut (w sposób nieodwracalny),

10

Europejska jednostka walutowa definiowana jako koszyk walut, które tworzyły wszystkie waluty państw

należących do EWG, Unii Walutowej. Rynkowe kursy ECU były kalkulowane jako średnia ważona zmian

kursów walut narodowych. W skład tego koszyka walut nie wchodził Funt szterling. 11

System kredytowy oparty na siatce swap, dzięki której można było finansować i bardzo skutecznie

przeprowadzać interwencje walutowe w punktach intramarginalnych europejskiego mechanizmu kursowego (tj.

zmodyfikowanym wężu walutowym), nie pozwalając tym samym na to aby kursy walut zbliżały się zbyt blisko

do górnego bądź dolnego punktu interwencji. 12

Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006) „Europejski Bank Centralny …” op.cit.,

str. 19-20. 13

„Ibidem”. 14

Grzesiak M. (2004), „Europejski Bank Centralny”, Marszałek, Toruń, str. 41-53.

7

ustanowienia całkowitej swobody przepływu kapitału oraz pełnej integracji rynków

finansowych,

zniesienia marż wahań kursów walutowych, a także zablokowanie w sposób

nieodwołalny relacji kursowych,

powołanie do życia Europejskiego Banku Centralnego, czyniąc go odpowiedzialnym

za politykę pieniężną i walutową na szczeblu ponadnarodowym”15

16

.

W związku z tym, że realizacja Planu Delorsa wymagała pewnych zmian w strukturze

instytucjonalnej Wspólnoty, wymusiło to aktualizację Traktatu stanowiącego o EWG. W tym

celu, w roku 1990 odbyły się jednocześnie dwie Międzyrządowe Konferencje: o UGW oraz o

europejskiej unii politycznej. 7 lutego 1992 r., w wyniku przeprowadzonych negocjacji został

podpisany Traktat o Unii Europejskiej – nazywany traktatem z Maastricht.

„Aby odzwierciedlić rosnące kompetencje i zasięg Wspólnoty, nazwę EWG zmieniono na

Wspólnotę Europejską. W formie protokołów, do Traktatu dołączono również statuty:

Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Systemu Banków Centralnych i

Europejskiego Instytutu Walutowego”17

.

Od dnia 1 listopada 1993 r. zaczął obowiązywać Traktat o Unii Europejskiej. Realizując

Plan Delorsa Rada Europejska uznała, że pierwszy etap tworzenia Unii Gospodarczo-

Walutowej zapoczątkowany zostanie w dniu 1 lipca 1990 r. Od tego momentu zniesiono

większość istniejących ograniczeń w zakresie przepływu kapitału, usług i towarów, w ramach

państw tworzących wspólnotę. Komitetowi Prezesów banków centralnych krajów EWG

powierzono koordynację i doradztwo w zakresie prowadzenia polityki pieniężnej tych

państw, mając na względzie uzyskanie efektu stabilnych cen. Etap pierwszy zakończył się 31

grudnia 1993 r.

1.3 Europejski Instytut Walutowy

W kolejnym drugim etapie tworzenia UGW, 1 styczniu 1944 r. powstał Europejski

Instytut Walutowy (EIW). Instytut nie był odpowiedzialny za realizację polityki pieniężnej w

państwach wspólnoty, nie mógł także interweniować na rynkach walutowych. Kompetencje w

tym zakresie nadal pozostawały na szczeblu krajowym poszczególnych państw18

. „Do

podstawowych zadań Europejskiego Instytutu Walutowego można było zaliczyć:

15

„Ibidem, str. 21”. 16

Wierzba R. (2006), „Europejski Bank Centralny. Bankowość Centralna od A do Z”, Bank i Kredyt, 37 (7),

str. 1-31. 17

Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006) „Europejski Bank Centralny …” op.cit., str. 22. 18

Grzesiak M. (2004), „Europejski Bank …”, op. cit., str. 41-53.

8

promowanie ścisłej współpracy banków centralnych i zintensyfikowanie działań w

procesie koordynowania polityki pieniężnej,

przygotowanie ram w celu utworzenia Europejskiego Systemu Banków Centralnych

(ESBC),

realizowanie wspólnych założeń polityki pieniężnej (dla wszystkich państw

członkowskich), a w końcowym trzecim etapie tworzenia UGW powołanie do życia

wspólnej waluty”19

20

.

W grudniu 1995 roku Rada Europejska ustaliła nazwę nowej waluty dla państw tworzących

UGW (euro). Na podstawie propozycji Europejskiego Instytutu Walutowego, opracowano

plan działań niezbędnych do tego aby przejść na nową walutę – euro, którą zamierzano

wprowadzić 1 stycznia 1999 r. Natomiast w grudniu 1996 r. Rada Europejska otrzymała

raport od EIW, na bazie którego opracowała rezolucję dotyczącą zasad działania nowego

mechanizmu dostosowującego kursy walutowe (ERM II)21

. W tym samym roku EIW

przedstawił również gotowy projekt banknotów z serii euro, których wprowadzenie do obiegu

zaplanowano w styczniu 2002 r22

.

„W 1997 r. (w czerwcu), aby uszczegółowić zapisy Traktatu w zakresie Unii Gospodarczej i

Walutowej, przez Radę Europejską zaakceptowany został Pakt Stabilności i Wzrostu, którego

celem było zapewnienie w UGW obowiązku dyscyplinowania budżetu. W maju 1998 r. na

mocy deklaracji Rady dokonano uzupełnienia Paktu oraz rozszerzenia go o stosowne

zobowiązania”23

.

„Polityka realizowana przez wszystkie kraje członkowskie miała za cel spełnienie kryteriów

konwergencji gospodarczej (art. 121 Traktatu WE), poprzez dokonanie szerokich zmian i ich

zaimplementowania do przepisów jakie obowiązują w danym państwie, dostosowując je

zgodnie z wymogami konwergencji prawnej (art. 109 Traktatu WE). W szczególności

wymagały tego przepisy ustawowe oraz prawne dotyczące bankowości centralnej, która w

niedalekiej perspektywie przewidywała integrację z Eurosystemem”24

.

Z początkiem maja 1998 r. rozpoczęto podejmować decyzje wpływające na ostateczny

kształt UGW. Składająca się z głów państw lub szefów rządów Rada UE uznała, że 1 stycznia

19

Wierzba R. (2006), Europejski Bank Centralny ...” op. cit., str. 1-31. 20

Grzesiak M. (2004), „Europejski Bank …”, op. cit., str. 41-53. 21

Mechanizm kursowy ERM II powstał na mocy Uchwały Rady Europejskiej z dnia 16 czerwca 1997 r.

(Amsterdam), a zaczął obowiązywać od 1 stycznia 1999 r. Mechanizm z kursem centralnym i marżami wahań

+/- 15%. Jego głównym zadaniem była stabilizacja kursów walutowych, w relacji euro a waluty państw

ubiegających się o przystąpienie do strefy euro. 22

Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006) „Europejski Bank Centralny …” op.cit., str. 22-25. 23

Gerdesmeier D., „Stabilność cen – dlaczego jest ważna także dla ciebie ?” Europejski Bank Centralny,

Frankfurt nad Menem, Niemcy, 2011, str. 52. 24

Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006) „Europejski Bank Centralny …” op.cit., str. 25.

9

1999 r. wymogi konwergencji, które są niezbędne do tego aby przyjąć wspólną walutę

spełniają następujące kraje: Niemcy, Belgia, Francja, Hiszpania, Włochy, Irlandia, Holandia,

Luksemburg, Portugalia, Austria i Finlandia. Dania i Wielka Brytania dzięki wynegocjowanej

specjalnej klauzuli (opt out) skorzystały z tej możliwości i nie wzięły udziału w tworzeniu

trzeciego etapu Unii Gospodarczej i walutowej, natomiast kraje takie jak Szwecja i Grecja,

uznano że na ten moment nie spełniły wymogów niezbędnych do przejścia na wspólną walutę

– euro. Ponadto ministrowie finansów państw mających przystąpić do strefy euro, ustalili

wspólnie z prezesami banków centralnych swoich krajów oraz EIW i Komisją Europejską, iż

przy ustalaniu w sposób nieodwołalny kursów wymiany swoich dotychczasowych walut

(państw członkowskich) na nową walutę – euro, zastosowane zostaną obowiązujące wówczas

w kursowym mechaniźmie ERM centralne kursy walut krajów członkowskich.

1.4 Utworzenie EBC

Dzięki rekomendacji Rady ECOFIN, pozytywnym opiniom Parlamentu

Europejskiego, a także Rady EIW realizującej obowiązki Zarządu EBC (jeszcze

nieistniejącego), w dniu 25 maja 1998 r. powołano prezesa, wiceprezesa oraz pozostałych

czterech członków Zarządu EBC. Było to wynikiem udzielenia zgody przez jedenaście

państw z krajów członkowskich biorących udział w trzecim etapie tworzenia UGW25

.

Dzień 1 czerwca 1998 r. przyjmuje się jako oficjalną datę rozpoczęcia

funkcjonowania Europejskiego Banku Centralnego. Zlikwidowano wówczas Europejski

Instytut Walutowy, który to w pełni wywiązał się ze swoich zadań, pozostawiając po sobie

ogromny dorobek prac istotnych dla procesu tworzenia nowych struktur EBC, włącznie z

kompletną infrastrukturą oraz pracownikami. „Znacznie ułatwiło to Europejskiemu Bankowi

Centralnemu uruchomienie Eurosystemu w ciągu zaledwie siedmiu miesięcy pozostałych do

rozpoczęcia etapu trzeciego, oraz umożliwiło zakończenie przygotowań do wymiany walut

krajowych na euro do 1 stycznia 2002 r”26

27

.

Razem z EBC, wszystkie banki centralne państw członkowskich należących do Unii

Europejskiej utworzyły Europejski System Banków Centralnych (ESBC). Funkcjonowanie

EBC i ESBC jest ściśle uregulowane Traktatem, który ustanawia Wspólnotę Europejską.

Protokół, który dołączono do Traktatu stanowi zarazem statut o EBC i ESBC. Europejski

Bank Centralny pomimo, że jest jednym z najkrócej działających banków centralnych świata,

w pełni wykorzystuje wypracowywane przez lata doświadczenia i wiedzę narodowych

banków centralnych krajów, które należą do strefy euro i współpracują z nim przy realizacji

25

„Ibidem, str. 25-26”. 26

Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006) „Europejski Bank Centralny …” op.cit., str. 26. 27

Mazur D. M., Mazur M. J. (2007), „Europejski Bank Centralny…” op. cit., str. 256-260.

10

wspólnej polityki monetarnej. W chwili kiedy wprowadzono wspólną walutę – euro, dla

wszystkich państw członkowskich należących do strefy euro, rozpoczął się wówczas III etap

UGW (tj. 1 stycznia 1999 r.). Etap ten charakteryzował się zastosowaniem nieodwołalnych

kursów wymiany walut, dla tych państw które znalazły się w pierwszej jedenastce

przystępujących do UE28

.

Frankfurt nad Menem, jest miejscem urzędowania Europejskiego Banku Centralnego.

„Jako swoją siedzibę EBC wybrał teren otaczający Grossmarkthalle (gdzie dawniej mieścił

się miejski targ hurtowy). Po zakończeniu budowy w listopadzie 2014 r. EBC przeniósł się do

nowoczesnego, zaprojektowanego zgodnie z zasadami równowagi środowiskowej obiektu,

który spełnia specyficzne wymagania banku centralnego. Nowa siedziba EBC to nowoczesny

obiekt godny nowoczesnego banku centralnego” - Mario Draghi, prezes EBC”29

.

Rozdział 2

2. Struktura i funkcjonowanie europejskiej bankowości centralnej

2.1 Ramy funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych

Powstanie Unii Gospodarczej i Walutowej wymusiło zmiany w bankowości centralnej

państw członkowskich, które to wspólnie rozpoczęły swoje uczestnictwo w strefie euro.

Dlatego też konieczne było utworzenie ponadnarodowej instytucji, mającej za zadanie

przejęcie tradycyjnych funkcji z jakimi dotąd kojarzony był bank centralny. Na mocy traktatu

z Maastricht realizację tego zadania przypisano Europejskiemu Systemowi Banków

Centralnych, który składa się z: Europejskiego Banku Centralnego i Narodowych Banków

Centralnych (NBC) krajów UE. Ogólne ramy działania ESBC określa traktat z Maastricht, a

te które mają bardziej szczegółowy charakter uściślane są w drodze decyzji Rady

Europejskiej, bądź też Rady Unii Europejskiej. Do najistotniejszych aspektów określających

jak funkcjonuje europejska bankowość centralna , możemy zaliczyć: federalny charakter

bankowości centralnej, decentralizacje działania i centralizacje decyzji, dookreślenie celu

głównego i podstawowych zadań ESBC, a także gwarancję niezależności Europejskiego

Banku Centralnego30

.

Pojęcie Eurosystemu (Eurolandu, strefy euro) wprowadziła w 1998 r. Rada

Zarządzająca EBC, z zamiarem uzyskania efektu pełnej transparentności dla nowo

powstałych unijnych struktur. Strukturę Eurosystemu stanowią: EBC wspólnie z bankami

centralnymi krajów członkowskich UGW. Waluty narodowe w krajach, które tworzą strefę

28

Gerdesmeier D. (2011), „Stabilność cen …” op.cit., str. 53. 29

Strona internetowa - www.ecb.europa.eu/ecb/premises/html/index.pl.html. 30

Wierzba R. (2003), „Europejski Bank Centralny”, Twigger, Warszawa, str. 39.

11

euro zostały zastąpione wspólnym pieniądzem – euro, a co za tym idzie umożliwiło to

stworzenie (zgodnie z zapisami w Traktacie) jednolitych zasad do ustanawiania i prowadzenia

wspólnej dla tych państw polityki monetarnej. Natomiast państwa, nie będące członkami

UGW, realizują i prowadzą swoją politykę pieniężną w sposób autonomicznych za

pośrednictwem krajowych banków centralnych, dysponując w dalszym ciągu pieniądzem o

charakterze narodowym. Czynią to w sposób suwerenny w stosunku do polityki jaką realizuje

EBC, ale spójny z ramami które określa traktat z Maastricht31

. W szczególności dotyczy to:

„uznania stabilności cen jako główny cel polityki pieniężnej; zakazu finansowania oraz

kredytowania przez bank centralny wydatków na cele publiczne, a także te związane z

obsługą deficytu budżetu państwa; posiadanie odpowiedniego stopnia suwerenności

instytucjonalnej i funkcjonalnej na poziomie: bank centralny - inne organy państwa”32

.

2.2 Europejska bankowość centralna i jej federalny charakter

Europejską bankowość centralną charakteryzuje jej federalny charakter, który to

można spotkać między innymi w Stanach Zjednoczonych (System Rezerwy Federalnej) oraz

niemieckim Deutsche Bundesbanku. Już sama struktura ESBC jest tego najlepszym

przykładem, chociażby dlatego że nie posiada osobowości prawnej. Zdolność do czynności

prawnych posiadają natomiast Europejski Bank Centralny jako główny organ w ESBC,

oraz banki centralne krajów członkowskich jako pozostali uczestnicy tego systemu.

Sprawowanie funkcji banku centralnego Unii Gospodarczej i Walutowej odbywa się poprzez

dwuszczeblową strukturę, której główny trzon stanowi EBC a pozostałymi składowymi są

centralne banki państw członkowskich strefy euro. Narodowe banki centralne krajów Unii

Gospodarczej i Walutowej oprócz polityki monetarnej w wielu sferach swojej działalności są

nadal autonomiczne, a funkcje które sprawują nie mogą kolidować z tymi które są

obligatoryjne dla całego Eurosystemu. Z kolei banki centralne państw, które nie należą do

strefy euro, mogą nadal suwerennie kreować i realizować krajową politykę monetarną mając

na względzie jej cel podstawowy (nadrzędny), którym jest stabilność cenowa oraz

respektowanie zakazu dotyczącego pokrywania kosztów związanych z publicznymi

wydatkami (w tym także na deficyt budżetowy)33

.

Nadając systemowi centralnej bankowości w Europie federalnego charakteru,

opierano się w znacznej mierze na rozwiązaniach tożsamych dla systemów funkcjonujących

w byłej Republice Federalnej Niemiec oraz Stanach Zjednoczonych. System Rezerwy

Federalnej pełni rolę banku centralnego USA. Jest przykładem instytucji w pełni

31

Baka W. (2005), „Bankowość Europejska”, PWN, Warszawa, str. 59. 32

„Ibidem, str. 59-60”. 33

„Ibidem, str. 60-61”.

12

zdecentralizowanej. Tworzy ją siedmioosobowa Rada Gubernatorów oraz dwanaście banków

(banków Rezerwy Federalnej) reprezentujących wszystkie stany. Za politykę monetarną

Stanów Zjednoczonych odpowiada siedmioosobowy zarząd (Rada Gubernatorów) oraz

dwunastu prezesów reprezentujących banki Rezerwy Federalnej. Charakterystyczne dla

systemu amerykańskiego jest posiadanie ośrodka decyzyjnego, w skład którego wchodzą

reprezentanci stanów.

Natomiast w byłej Republice Federalnej Niemiec politykę monetarną i kredytową realizował

Deutsche Bundesbank (Bank Federalny Niemiec). Zarząd Bundesbanku tworzy osiem osób.

Wprost przeciwnie do amerykańskiego systemu, Bank Federalny Niemiec był w posiadaniu

rozległych kompetencji wykonawczych. Współpracował bardzo ściśle z federalnym rządem

Niemiec oraz z wszystkimi bankami działającymi na terytorium RFN. Niemiecki system

bankowości centralnej dopełniały banki centralne o charakterze regionalnym będące w

posiadaniu znaczącej niezależności w zakresie wykonawczym i organizacyjnym, które ściśle

kooperowały z władzą regionalną i bankami działającymi na rynku lokalnym. W zakresie

polityki monetarnej i kredytowej banki regionalne były jednak zależne od decyzji

podejmowanych przez Radę banku centralnego, jako najważniejszego organu decyzyjnego.

Radę tworzył zarząd oraz dziewięcioosobowy skład prezesów centralnych banków z

regionów.

W trakcie tworzenia ESBC wzorowano się na istniejących już systemach bankowości

centralnej: amerykańskim i niemieckim. ESBC jest przykładem struktury dwupoziomowej, w

skład której wchodzą: EBC i krajowe banki centralne państw przynależących do strefy euro.

EBC jest decydentem w obszarze tworzenia i kreowania polityki pieniężnej, natomiast

krajowe banki centralne odpowiedzialne są za jej realizację. Relacje jakie występują

pomiędzy EBC a krajowymi bankami centralnymi są bardzo ścisłe i wynikają z

bezpośredniego udziału krajowych banków centralnych w procesie tworzenia EBC. Kapitał

zakładowy EBC powstał bowiem w wyniku przekazania przez krajowe banki centralne części

swoich środków finansowych pochodzących z własnych rezerw walutowych34

35

.

2.3 Decentralizacja w EBC

Subsydiarność, określana również jako pomocniczość, jest jedną z elementarnych

zasad dotyczących funkcjonowania w ramach UE zawartą w art. 5 pkt 3 Traktatu. W/w

artykuł stanowi o tym, że „w dziedzinach nie należących do wyłącznej kompetencji Unii,

podejmuje ona działania tylko wtedy oraz w takim zakresie, kiedy osiągnięcie zamierzonych

34

Wierzba R. (2003), „Europejski …” op.cit., str. 39-41. 35

Zaleska M. (2013), „Unia Bankowa”, Difin, Warszawa, str. 72-82.

13

celów przez Kraje Członkowskie w sposób wystarczający na poziomie centralnym,

regionalnym czy też lokalnym, nie jest możliwe”36

. Zasada pomocniczości stara się więc

uwzględnić konieczność pogodzenia w sposób jak najbardziej efektywny działań z

zachowaniem pełnej suwerenności wszystkich krajów członkowskich UE. Pomocniczość

przejawia się tym, że kraje (regiony) zachowują swoją autonomię w działaniu, a centrum

wkracza jedynie tam gdzie z punktu widzenia efektywności celu jest to potrzebne.

Subsydiarność na poziomie EBC i krajowych banków centralnych przejawia się centralizacją

funkcji decyzyjnych EBC oraz decentralizacją ich wykonania przez NBC. Decentralizacja

obejmuje wiele płaszczyzn, lecz za najważniejszą uznaje się realizowanie przez krajowe

banki centralne założeń z zakresu polityki monetarnej, które zostały sprecyzowane przez

EBC. Decentralizacja obejmuje również obszar zajmujący się bezpośrednio funkcjami o

charakterze doradczym i analitycznym, którymi to krajowe banki centralne wspierają

działania wykonywane przez EBC. Kolejnym przykładem subsydiarności jest

zdecentralizowany proces produkcji waluty euro (banknotów i monet), który realizowany jest

przez banki centralne państw członkowskich strefy euro, pod stałą kontrolą EBC37

.

2.4 Cele i zadania EBC

„Traktat o funkcjonowaniu UE określa zadania dla ESBC oraz Eurosystemu.

Natomiast wyszczególnienie tych zadań zawierają statuty: ESBC i EBC. Statut jest swoistym

protokołem do Traktatu. Ponieważ docelowo wszystkie kraje członkowskie UE są

zobligowane do wprowadzenia wspólnej waluty – euro, dlatego też w Traktacie mówi się nie

o Eurosystemie, tylko zazwyczaj o ESBC”38

.

Podstawowym celem ESBC, który definiuje Traktat o Unii Europejskiej jest

utrzymanie stabilności cen (art. 127 Traktatu – Dz. U. UE C83 z 30.03.2010). Określenie

celu podstawowego było wynikiem pewnych doświadczeń i teoretycznych analiz niektórych

banków reprezentujących europejską bankowość centralną, a w szczególności Deutsche

Bundesbanku39

. To w jaki sposób bank centralny realizuje politykę monetarną (np. poprzez

regulowanie podażą pieniądza, kursami walutowymi czy stopami procentowymi) ma istotny

wpływ na stabilizowanie inflacji oraz cen40

41

.

36

Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz.U.UE C326 z 26.10.2012. 37

Wierzba R. (2003), „Europejski …” op.cit., str. 41-43. 38

Strona internetowa - https://www.ecb.europa.eu/ecb/tasks/html/index.pl.html. 39

Antyinflacyjne nastawienie niemieckiego Deutsche Bundesbanku ma swoje podłoże w hiperinflacji jaką

Niemcy zostali „naznaczeni” w latach dwudziestych XX wieku. 40

Kowalewski P., Tchorek G., Górski J. (red.) (2014), „Mechanizmy …” op. cit., str. 72-82. 41

Bruzda D. (2011), „Procedura podejmowania decyzji w Europejskim Banku Centralnym i Systemie Rezerwy

Federalnej” w: Bednarczyk J. L., Przybylska-Kapuścińska W. (red.) „Od kryzysu do ożywienia. Dylematy

współczesnej polityki finansowej”, CeDeWu, Warszawa, str. 67-76.

14

Utrzymanie inflacji w średnim okresie na poziomie poniżej, ale bliskim 2% jest

głównym celem do którego dąży Rada Prezesów EBC. Aby móc to osiągnąć, Rada realizuje

swoje decyzje przez ramy operacyjne, opierając je na zastosowaniu strategii polityki

monetarnej o charakterze dwufilarowym 42

.

Uznano, że przyjmując za cel podstawowy – utrzymanie stabilności cen, uzyska się

przez to większą transparentność rachunku ekonomicznego, co pozwoli na podejmowanie

trafniejszych decyzji ekonomicznych o charakterze konsumpcyjnym i inwestycyjnym przez

uczestników rynku finansowego, oraz zwiększy się siła nabywcza pieniądza i dynamika

rozwoju gospodarczego. Dlatego też stabilność cenowa jest celem priorytetowym i jeżeli nie

będzie „zagrożona” to ESBC wspierał będzie ogólną politykę gospodarczą wspólnoty, a w

szczególności realizację celów Unii zawartych w 3 artykule Traktatu o UE43

44

. Do tych celów

zalicza się: trwały rozwój Europy, poprzez systematyczny wzrost gospodarczy oraz stabilność

cen, a także wysoko konkurencyjna gospodarka rynkowa, dla której priorytetem jest dążenie

do osiągnięcia pełnego zatrudnienia w tym również społecznego postępu. Stabilność cen, jest

zatem podstawowym celem polityki monetarnej EBC, w tym również jednym z celów jakie

chce osiągnąć UE 45

.

EBC poprzez to, że kreuje politykę monetarną mając jako priorytet stabilność cen,

odgrywa istotną rolę przy współtworzeniu optymalnych warunków do prawidłowego

funkcjonowania gospodarki46

.

Podstawowe zadania Eurosystemu, określone są szczegółowo w Traktacie o

funkcjonowaniu UE47

, w art. 127 ust.2., a należą do nich: wytyczanie i realizacja polityki

monetarnej dla strefy euro, wykonywanie transakcji walutowych, utrzymywanie na

odpowiednim poziomie, a także zarządzanie rezerwami walutowymi krajów będących

członkami strefy euro oraz wsparcie w prawidłowym i sprawnym funkcjonowaniu systemów

płatniczych. Do pozostałych zadań Eurosystemu możemy zaliczyć: emitowanie banknotów w

strefie euro – jedynie na zlecenie EBC, gromadzenie i przetwarzanie przez EBC informacji

koniecznych do prawidłowej realizacji zadań wykonywanych przez ESBC, współprace (EBC)

z instytucjami sprawującymi nadzór nad działalnością kredytową realizowaną przez banki

oraz podmioty do tego uprawnione, a także monitorowanie poziomu bezpieczeństwa systemu

finansowego48

.

42

Strona internetowa - https://www.ecb.europa.eu/ecb/tasks/monpol/html/index.pl.html. 43

Baka W. (2005), „Bankowość …” op.cit., str.62. 44

Strona internetowa - https://www.ecb.europa.eu/ecb/tasks/html/index.pl.html. 45

„Ibidem”. 46

„Ibidem”. 47

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz.U.UE C83 z 30.03.2010. 48

Wierzba R. (2003), „Europejski …” op.cit., str. 43-45.

15

Ponadto na mocy art. 127 ust. 6 Traktatu o UE (tzw. rozporządzenia dotyczącego Jednolitego

Mechanizmu Nadzorczego) na EBC spoczywają zadania z zakresu nadzoru ostrożnościowego

jaki ma sprawować nad instytucjami kredytowymi, których siedziba mieści się w krajach

członkowskich będących uczestnikami. Zadania te wykonywane są na płaszczyźnie

Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego, który tworzą EBC oraz właściwe organy krajowe 49

.

2.5 EBC i jego niezależność

C. Walsh określa niezależność banku centralnego jako posiadanie pełnej swobody i

uniezależnienia organów odpowiedzialnych za sprawowanie władzy monetarnej od

wszelkich nacisków i wpływów o charakterze politycznym czy rządowym50

. V. Grilli, D.

Masciandaro, G. Tabelinii scharakteryzowali polityczną i ekonomiczną niezależność

następująco: polityczna niezależność EBC jest istotna w celu zapewnienia stabilizacji cen i

wartości pieniądza, bez ingerencji o charakterze formalnym czy też innych podmiotów.

Niezależność ekonomiczna z kolei, pozwala na dokonywanie i przeprowadzanie przez bank

centralny transakcji niezbędnych do nadzorowania i realizowania polityki monetarnej51

.

Zasada niezależności oznacza, że EBC oraz banki centralne państw będących członkami UE

w tym strefy euro, a także przedstawiciele ich organów decyzyjnych są w pełni niezależni i

suwerenni od jakichkolwiek wpływów i nacisków ze strony rządów państw UE, instytucji czy

organów funkcjonujących w sferze unijnej czy innych52

53

.

W wyniku obserwacji oraz przeprowadzonych badań w wielu krajach, uznano że im

większa jest niezależność banku centralnego od organów sprawujących władzę, tym bardziej

wpływa to pozytywnie na stabilność pieniądza, a w dłuższym okresie również i na rozwój

gospodarki. Niezależność EBC i ESBC została zagwarantowana w traktacie z Maastricht i

wyodrębniona w postaci czterech elementów, jako niezależność: funkcjonalna,

instytucjonalna, personalna i finansowa.

Niezależność funkcjonalna przejawia się tym, że EBC samodzielnie wytycza i realizuje

politykę pieniężną aby móc osiągnąć cel główny – stabilność cen. Aby osiągnąć ten cel, EBC

dysponuje odpowiednimi narzędziami polityki monetarnej. Niezależność funkcjonalną

wspiera również Traktat, poprzez zapisy zawarte w art. 101/104, który to zabrania EBC i

49

Strona internetowa - https://www.ecb.europa.eu/ecb/tasks/html/index.pl.html. 50

Walsh C. (2005), „Central Bank Independence”, New Palgrave Dictionary, www.ideas.repec.com. 51

Grilli V., Masciandro D., Tabellini G. (1991), „Political and Monetary Institutions and Public Finance Policies

in the Industrial Economies”, Economic Policy, nr 13, str. 341-392. 52

Grzesiak M. (2004), „Europejski Bank Centralny”, Marszałek, Toruń, str. 25-28. 53

Pietrucha J. „Związki między niezależnością i przejrzystością polityki pieniężnej a systemem politycznym”

w: „Ponadnarodowa i Narodowa Polityka Monetarna na Świecie” red. Noga M., Kinga Stawicka M., CeDeWu,

Warszawa 2009, str. 49-68.

16

krajowym bankom centralnym finansowania deficytów organów lub instytucji UE oraz władz

rządowych krajów członkowskich.

Niezależność instytucjonalna jest równoznaczna z tym, że EBC oraz krajowe banki centralne

są w pełni niezależne od instytucji UE oraz krajów członkowskich, a władze wspólnoty oraz

państw członkowskich nie mogą wkraczać w kompetencje EBC i krajowych banków

centralnych.

Z kolei zapewnienie niezależności personalnej EBC jest zagwarantowane poprzez praktyczną

nieodwoływalność jego członków Zarządu, których powołuje się na ośmioletnie kadencje.

Kadencje prezesów krajowych banków centralnych trwają z kolei co najmniej pięć lat, co ma

także istotny wpływ na niezależność Rady Zarządzającej EBC (najważniejszego organu

decyzyjnego EBC) ponieważ prezesi NBC wchodzą również w jej skład. Odwołanie członka

Zarządu EBC lub prezesa krajowego banku centralnego, możliwe jest jedynie w

uzasadnionych przypadkach (szczegółowo określa to Statut), w szczególności kiedy są

przesłanki do tego, że nie spełnia już odpowiednich wymagań do sprawowania swojej funkcji

bądź popełnił poważne przewinienie.

Natomiast niezależność finansowa EBC polega na pełnej samodzielności finansowej w

sprawowaniu wydatków związanych z jego bieżącą działalnością oraz z działalnością

inwestycyjną. Finanse EBC nie wchodzą w skład budżetu UE. Brak niezależności finansowej

przez EBC poddawałby w wątpliwość istnienie pozostałych niezależności. Główne źródło

kapitału EBC stanowią narodowe banki centralne, natomiast dochodu: to przeprowadzanie

transakcji i dokonywanie operacji mających ścisły związek z realizacją polityki

monetarnej54

55

.

2.6 Organy decyzyjne EBC i ich kompetencje

ESBC składa się z dwuszczeblowej struktury56

, którą tworzą: Europejski Bank

Centralny oraz banki centralne państw będących członkami UE (włącznie z tymi państwami

które nie należą do strefy euro), lub z EBC oraz narodowymi bankami centralnymi tych

państw, które są członkami UGiW - (Eurosystem). Eurosystem będzie funkcjonował do

momentu, aż do strefy euro przystąpią wszystkie kraje członkowskie UE. EBC

odpowiedzialny jest za tworzenie i realizację polityki monetarnej w strefie euro, a wykonując

54

Noga M. (2007), „Komunikacja banków centralnych z otoczeniem a realizacja polityki pieniężnej na

przykładzie NBP” w: Kopycińska D. (red.) „Polityka gospodarcza państwa”, Print Group, Szczecin, str. 213-

220. 55

Wierzba R. (2003), „Europejski …” op.cit., str. 45-48. 56

Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana) art. 282 ust. 1, Dz.U. UE C 83 z

30.03.2010.

17

swoje zadania jest zobligowany do tego aby być efektywnym, przejrzystym, kompetentnym i

uczciwym57

.

EBC przez swoje organy decyzyjne tj. Radę Prezesów, Zarząd i Radę Ogólną kieruje

ESBC i Eurosystemem. Decyzje podejmowane na poziomie ESBC i Eurosystemu są

scentralizowane. Natomiast ich wykonanie i realizacja odbywają się w sposób

zdecentralizowany i należą do kompetencji narodowych banków centralnych, które w

Eurosystemie stanowią swoiste ramiona wykonawcze Europejskiego Banku Centralnego.

Poniższy schemat przedstawia strukturę najważniejszych organów decyzyjnych EBC.

Schemat 1. Organy decyzyjne EBC

Źródło: ECB, The monetary policy of the ECB. ECB, Frankfurt am Main, 2004, str. 10

W skład Rady Prezesów (Rady Zarządzającej) wchodzą: Zarząd EBC (sześcioosobowy) i

prezesi narodowych banków centralnych tych państw, które należą do strefy euro. Rada

Prezesów kreuje politykę monetarną w taki sposób, aby móc osiągnąć cel podstawowy tj.

stabilność cenową w sposób jak najbardziej efektywny. Do zakresu działalności Rady

Zarządzającej w obszarze obejmującym realizację polityki monetarnej, możemy zaliczyć

również decyzje dotyczące ustalenia poziomu stóp procentowych w tym: referencyjnej

(podstawowej), rezerw obowiązkowych oraz decyzje określające wielkość emisji czy podaż

pieniądza. W siedzibie Rady Prezesów tj. we Frankfurcie nad Menem w Niemczech (siedziba

57

Grzesiak M. (2004), „Europejski …”, op. cit., str. 73-80.

18

EBC), cyklicznie co 15 dni odbywają się posiedzenia Rady, które prowadzone są przez

prezesa i wiceprezesa EBC. Na pierwszym spotkaniu w miesiącu dokonuje się analizy kwestii

gospodarczych i monetarnych. Natomiast na drugiej konferencji omawia się tematy związane

z innymi obszarami należącymi do kompetencji EBC i Eurosystemu. Oprócz Zarządu EBC w

spotkaniach Rady Zarządzającej biorą udział prezesi narodowych banków centralnych państw

należących do strefy euro58

59

.

Decyzje ESBC w szczególności związane z obszarem tworzenia i wykonywania

polityki monetarnej, Rada Prezesów poddaje pod głosowanie zachowując naczelną zasadę:

jeden kraj (członek Rady) – jeden głos. Ta zasada obowiązywała do 1 stycznia 2015 r. Kiedy

po 1 stycznia 2015 r. w procesie decyzyjnym Rady Prezesów EBC pojawił się rotacyjny

system głosowania „Zasada rotacji pozwala utrzymać sprawność działania Rady Prezesów

także przy większej liczbie członków, w miarę rozszerzania strefy euro o kolejne kraje.

Zgodnie z traktatami unijnymi system rotacyjny musiał zostać wprowadzony, gdy liczba

prezesów krajowych banków centralnych przekroczyła 18 – nastąpiło to 1 stycznia 2015 wraz

z przystąpieniem Litwy”60

.

Wyodrębniły się trzy kategorie członków uprawnionych do głosowania. „Kraje strefy euro

zostały podzielone na grupy na podstawie wielkości swoich gospodarek i sektorów

finansowych. Aby określić, do której grupy mają należeć prezesi poszczególnych krajowych

banków centralnych, został sporządzony ranking. Prezesi z pierwszych 5 krajów w rankingu –

obecnie są to Niemcy, Francja, Włochy, Hiszpania i Holandia – dysponują 4 głosami.

Wszystkim pozostałym (odkąd 1 stycznia 2015 do strefy euro dołączyła Litwa, jest ich 14)

przysługuje 11 głosów. Poszczególni prezesi dysponują prawem głosu zamiennie,

każdorazowo w ciągu miesiąca”61

.

W samym przebiegu spotkań Rady Zarządzającej nic nie uległo zmianie. Zasada jeden

członek Rady – jeden głos, obowiązuje nadal do tych, którzy w ustalonym czasie mają prawo

głosować62

.

Zarząd jako organ wykonawczy EBC odpowiada za realizację ustalonych przez Radę

Zarządzającą założeń dotyczących obszaru polityki monetarnej. Zarząd ma wszelkie

upoważnienia do tego aby móc poprzez uchwalenie instrukcji EBC skłonić krajowe banki

centralne do podjęcia natychmiastowych działań dostrajających, w okolicznościach nagłych

58

Rewizorski M. (2012), „Europejski Bank Centralny jako centrum stabilizacji gospodarczo-walutowej Unii

Europejskiej” w: Rewizorski M., Przybylska-Maszner B. (red.) „System instytucjonalny Unii Europejskiej po

traktacie z Lizbony. Aspekty polityczne i prawne”, Difin, Warszawa, str. 384-394. 59

Baka W. (2005), „Bankowość …” op.cit., str. 68-69. 60

Strona internetowa - https://www.ecb.europa.eu/ecb/orga/decisions/govc/html/index.pl.html 61

Strona internetowa - https://www.ecb.europa.eu/explainers/tell-me-more/html/voting-rotation.pl.html 62

„Ibidem”.

19

zmian zachodzących na rynkach finansowych. Zarząd składa się z: prezesa, wiceprezesa i

czterech członków63

. Najważniejsze zadania Zarządu to: „realizowanie polityki dotyczącej

rezerw obowiązkowych, decydowanie o konieczności przeprowadzenia operacji kredytowych

w tym operacji otwartego rynku oraz przeprowadzanie tych operacji wspólnie z krajowymi

bankami centralnymi, wykonywanie funkcji emisyjnej, zagwarantowanie sprawnego działania

systemu płatności oraz rozliczeń pieniężnych na obszarze Unii, jak również w powiązaniach z

państwami trzecimi, przygotowywanie informacji statystycznej, a także tworzenie rocznych

raportów ESBC” 64

.

Każdy z członków Zarządu podczas odbywających się posiedzeń Zarządu ma do dyspozycji

jeden głos. Podejmowanie decyzji odbywa się większością głosów, a w sytuacji równowagi

głosem decydującym jest głos Prezesa EBC 65

.

Rada Ogólna jest organem decyzyjnym EBC w skład którego wchodzą: prezes,

wiceprezes Europejskiego Banku Centralnego, a także prezesi krajowych banków centralnych

reprezentujący wszystkie 28 państw członkowskich Unii Europejskiej (w/w strukturę stanowi

dziewiętnaście państw strefy euro oraz dziewięć nie należących do tej strefy). Bez prawa

głosu w posiedzeniach Rady Ogólnej uczestniczyć mogą również: pozostali członkowie

Zarządu EBC, przewodniczący Rady Unii Europejskiej oraz reprezentant z ramienia Komisji

Europejskiej. Działalność Rady Ogólnej ma charakter tymczasowy. Mając na uwadze, że do

strefy euro nie przystąpiły jeszcze wszystkie państwa członkowskie UE, Rada Ogólna ma w

swoich kompetencjach część zadań zainicjowanych przez Europejski Instytut Walutowy, a

kontynuacja których podczas tworzenia trzeciego, ostatniego etapu UGW jest obligatoryjna

dla EBC. Rada Ogólna jest pewnego rodzaju ogniwem, które łączy banki centralne państw

należące do strefy euro z bankami krajów członkowskich należących do UE, ale pozostające

nadal poza strefą euro66

67

68

69

. „Do uprawnień Rady Ogólnej zalicza się również udział w:

czynnościach o charakterze doradczym EBC,

gromadzeniu informacji i statystyk,

tworzeniu rocznego raportu EBC,

określaniu jednolitych procedur z zakresu rachunkowości i sprawozdawczości jakie

stosują narodowe banki centralne,

63

Wierzba R. (2003), „Europejski …” op.cit., str. 52-53. 64

Baka W. (2005), „Bankowość …” op.cit., str. 70-71. 65

„Ibidem, str. 71.” 66

Mazur D. M., Mazur M. J. (2007), „Europejski Bank Centralny…” op. cit., str. 256-260. 67

Baka W. (2005), „Bankowość …” op.cit., str. 71. 68

Wierzba R. (2003), „Europejski …” op.cit., str. 52-53. 69

Strona internetowa - https://www.ecb.europa.eu/ecb/orga/decisions/genc/html/index.pl.html.

20

przeprowadzaniu działań mających określić sposób subskrybowania kapitału EBC (oprócz

tych działań, które są określone w Traktacie),

określaniu zasad i warunków na jakich są zatrudniani pracownicy EBC,

podejmowaniu niezbędnych działań mających na celu ustalenie nieodwołalnych kursów,

jakie będą obowiązywały przy wymianie walut krajowych na euro, państw członkowskich

z derogacją”70

.

Rada Ogólna zostanie rozwiązana w chwili przystąpienia do strefy euro wszystkich państw

członkowskich UE71

.

Rozdział 3

3. Polityka pieniężna strefy euro

3.1 Polityka pieniężna – definicja, istota, podstawowe cele

Za realizację polityki pieniężnej ( inaczej polityki monetarnej ) w imieniu państwa

odpowiada bank centralny. Polega ona na dokonywaniu wyborów celów pieniężnych,

makroekonomicznych i ich realizacji przy udziale odpowiednich instrumentów poprzez

wpływanie na podaż pieniądza jak również popytu na pieniądz72

. W swojej publikacji

A. Nowak-Far politykę pieniężną definiuje jako: „działania polegające na sterowaniu przez

odpowiednie instytucje ją prowadzącą płynnością pieniądza w gospodarce poprzez

bezpośrednie lub pośrednie oddziaływanie na wielkość działalności kredytowej instytucji

kredytowych po to, aby osiągnąć wybrane pieniężne cele makroekonomiczne” 73

.

W polityce monetarnej wyróżnia się politykę pieniężną oraz politykę kursową. Politykę

pieniężną identyfikuje się z wyborem celów makroekonomicznych, ich realizacją przy udziale

podaży pieniądza jak i również popytu na pieniądz. Z kolei polityka kursowa polega na

stworzeniu warunków do modelowania w długim okresie kursu zbliżonego do kursu

równowagi, określonych zmianami wielkości makroekonomicznych74

. Realizacja tej polityki

odbywa się poprzez: interwencję banku centralnego na rynku walutowym, wyborze

odpowiednich mechanizmów kursowych, wyborze denominatora oraz sposobu określania

kursu walutowego 75

.

70

„Ibidem”. 71

„Ibidem”. 72

Przybylska - Kapuścińska W., 2008: Istota i cele polityki pieniężnej, [w:] Współczesna polityka pieniężna,

red. W. Przybylska-Kapuścińska, Difin, Warszawa. 73

Nowak – Far A., 2011: Unia gospodarcza i walutowa w Europie, Tom XII, Wydanie 1, Instytut Wydawniczy

Euro Prawo, Warszawa, str. XII-122. 74

Proczek M., 2008: Europejska integracja monetarna od A do Z, „Bank i Kredyty NBP” nr 6, str. 3-31. 75

Bilski J., 2006: Międzynarodowy system walutowy. Kierunki ewolucji, PWE, Warszawa, str. 83.

21

Przytoczone powyżej definicje zwracają uwagę na dwa problemy. Pierwszy, który wyraźnie

kładzie nacisk na problem pieniądza, głównie w aspekcie kontrolowania jego podaży

związany jest z zagadnieniami polityki monetarnej. Drugi natomiast dotyczy określenia

odpowiednich celów, którymi w tym przypadku są cele makroekonomiczne.

Polityka pieniężna strefy euro zarządzana jest na szczeblu Wspólnotowym. To znaczy, że

państwa, które przyjęły euro zdecydowały się przekazać kompetencje w zakresie tworzenia

polityki pieniężnej, jak również oddziaływania przy jej pomocy na inflację instytucjom

wspólnotowym 76

.

Europejski Bank Centralny (EBC) jest odpowiedzialny za prowadzenie polityki pieniężnej w

strefie euro. Jest on główną i najważniejszą władzą monetarną, która od 1 stycznia 1999 roku,

realizuje jednolitą politykę monetarną w strefie euro. EBC, a także banki centralne państw

Unii Europejskiej, w których funkcjonuje wspólna waluta euro nazywane są Eurosystemem

strefy euro, lub Eurolandem77

.

„Polityka pieniężna w obszarze Eurosystemu bazuje się na następujących zasadach:

efektywności operacyjnej, która oznacza zdolność do dokładnego i natychmiastowego

oddziaływania na krótkoterminowe stopy procentowe rynku pieniężnego,

rozproszenia kierowanej polityki pieniężnej, w którym Europejski Bank Centralny

jest dysponentem, a krajowe banki centralne wykonawcami,

jednakowego traktowania każdej instytucji kredytowej strefy euro, bez względu na jej

lokalizację i wielkość,

przejrzystości, transparentności, bezpieczeństwa, efektywności kosztowej,

odnoszących się do społecznego zrozumienia oraz zaakceptowania realizowanych

zadań w zakresie polityki pieniężnej”78

.

Poza priorytetowym celem polityki pieniężnej ESBC jakim jest utrzymanie stabilności cen,

szczegółowo opisanym w rozdziale: 2.4 pracy „Cele i zadania EBC”, wyróżnia się również

inne jej cele, do których możemy zaliczyć: wzrost gospodarczy, wysoki poziom zatrudnienia,

stabilność rynków finansowych, stabilność stóp procentowych oraz stabilność rynków

walutowych 79

.

Realizacja części z tych celów często pozostaje ze sobą w zgodzie np. wysoki poziom

zatrudnienia oraz wzrost gospodarczy. Jednak nie wszystkie cele da się realizować

76

Skrzypczyńska J., 2012: Koordynacja polityki fiskalnej i pieniężnej strefy euro w obliczy kryzysu

finansowego, „Rocznik Integracji Europejskiej” nr 6, str. 289-299. 77

Proczek M., 2008: Europejska integracja monetarna od A do Z, „Bank i Kredyty NBP” nr 6, str. 3-31. 78

Kochaniak K. 2012: Polityka pieniężna Europejskiego Banku Centralnego w latach 1999-2011, nr 3(31),

str. 63- 86. 79

Mishkin F.S, 2001: Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa.

22

równocześnie np. : w okresie silnej ekspansji gospodarczej oraz niskiego bezrobocia pojawia

się presja inflacyjna. Jeśli bank centralny nie podniesie wówczas stóp procentowych może

doprowadzić do wzrostu inflacji, z kolei podniesienie stóp procentowych może doprowadzić

do pogorszenia koniunktury, co w efekcie może doprowadzić do spadku zatrudnienia.

Obecnie działania banków centralnych wykraczają poza działalność skierowaną bezpośrednio

na cel inflacyjny. Banki centralne, takie jak EBC czy FED ( Federal Reserve System –

System Rezerwy Federalnej) , poza stabilnością monetarną biorą udział w realizacji działań

mających na celu osiągnięcia ogólnej stabilizacji finansowej, a co za tym idzie

bezpieczeństwa. Poprzez niestandardowe metody ożywiają one gospodarki. „Banki centrale

dostrajają płynność, kupując niepłynne aktywa, zakupując akcje. W rezultacie następuje

ściślejsza współpraca z rządem, a to zmniejsza niezależność banku centralnego”80

.

Polityki pieniężna wraz z polityką fiskalną i polityką dochodów ma wpływ na osiągnięcie

celów w sferze finansowej, dlatego jej cele można połączyć z celami polityki gospodarczej

danego kraju, jest to jej część składowa.

3.2 Instrumenty polityki pieniężnej

Bank centralny korzystając z właściwych instrumentów polityki pieniężnej zmierza do

realizacji jej celów poprzez oddziaływanie na popyt wewnętrzny81

.

Wśród instrumentów polityki pieniężnej wyróżniamy: instrumenty kontroli administracyjnej

nazywane bezpośrednimi i instrumenty rynkowe zwane pośrednimi. Instrumentami

administracyjnymi, mającymi charakter bezpośredni są dyrektywy i zarządzenia EBC. Są to

bezpośrednie regulacje cen instrumentów finansowych lub ich wolumenu poprzez

administracyjne ograniczenia instytucji finansowych. Mogą one dotyczyć poziomu

maksymalnego bądź też minimalnego oprocentowania kredytów albo depozytów.

Najpopularniejszym ograniczeniem wprowadzanym przez dyrektywy albo rozporządzenia są

tzw. pułapy kredytowe. Wyznaczają one maksymalne kwoty, do których banki mogą

zwiększać wartości udzielanych kredytów dla sektora niefinansowego.

Instrumenty administracyjne spełniają swoją funkcję głównie w warunkach niskiego poziomu

rozwoju rynków finansowych. Stosuje się je również podczas silnych zakłóceń finansowych,

w sytuacji gdy zastosowanie instrumentów pośrednich jest niemożliwe, cechuje je duży

poziom skuteczności 82

.

80

Iwanicz-Drozdowska M., Jaworski W.L., Szelągowska A., Zawadzka Z., Bankowość. Instytucje, operacje,

zarządzanie., Warszawa 2013, str. 68 81

Gierałtowski P., 2014 Polityka pieniężna w unii walutowej , Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, red.

Kowalewski P., Tchorek G., Górski J., Narodowy Bank Polski Warszawa, str. 91. 82

„Ibidem”.

23

Pomimo wielu zalet instrumenty bezpośrednie nie są zbyt często aprobowane przez banki

centralne, ponieważ ich administracyjny charakter znacznie ogranicza konkurencję na rynku,

co w konsekwencji oznacza spadek efektywności i zwiększenie kosztów usług finansowych83

.

W ramach instrumentów pośrednich wyodrębnia się cztery zasadnicze grupy, do których

zaliczamy: operacje otwartego rynku, rezerwy obowiązkowe, operacje kredytowo-

depozytowe, inne instrumenty kontroli pieniężnej84

, tzw. instrumentu kontroli rynkowej.

Operacje otwartego rynku

Jest to instrument, który polega na nabywaniu lub sprzedaży papierów wartościowych

przez bank centralny na własny rachunek85

. Kontrahentami są podmioty, które chcą zawrzeć

z bankiem centralnym proponowaną transakcję, jednak bank centralny musi zakwalifikować

ich do tych transakcji 86

.

„Eurosystem dysponuje pięcioma rodzajami instrumentów otwartego rynku:

transakcje odwracalne (transakcje repo),

transakcje bezwarunkowe (transakcje outright),

emisję certyfikatów dłużnych EBC,

swapy walutowe,

przyjmowanie depozytów terminowych”87

.

Operacje otwartego rynku są realizowane na postawie propozycji złożonej przez EBC, który

decyduje o stosowanych w ich obrębie instrumentach, warunkach i zasadach ich wykonania.

Ich realizacja odbywa się w formie przetargów standardowych, przetargów szybkich lub

procedur bilateralnych. W przetargach standardowych czas od ogłoszenia o przetargu do

potwierdzenia jego wyniku wynosi maksymalnie 24 godziny. Uczestniczą w nich wszyscy

kontrahenci, którzy spełniają określone warunki kwalifikacji. Przetargi szybkie są przeważnie

realizowane w ciągu 90 minut. Pojęcie „procedury bilateralne” dotyczy każdego przypadku

realizowania transakcji z jednym albo kilkoma kontrahentami bez stosowania procedur

przetargowych. Procedury bilateralne zawierają operacje realizowane przy pomocy giełdy

papierów wartościowych albo pośredników88

.

83

„Ibidem”. 84

Nowak – Far A. 2011: Unia gospodarcza i walutowa w Europie, Tom XII, Wydanie 1, Instytut Wydawniczy

EuroPrawo, Warszawa, str. XII-132. 85

„Ibidem” str. XII-134. 86

„Ibdem” 87

http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/gendoc201109pl.pdf?bdf6db8ca103e1cd7c51ba7deaf1248b. 88

„Ibidem”

24

Eurosystem prowadzi operacje otwartego rynku, które pod względem celu, regularności i

stosowanych procedur można podzielić na cztery kategorie89

.

A) Podstawowe operacje refinansujące są prowadzone przez KBC w formie przetargów

standardowych. Maja charakter regularnych transakcji zasilających w płynność o

charakterze odwracalnym. Przeprowadzane są co tydzień, zazwyczaj z

jednotygodniowym terminem zapadalności. Podstawowe operacje refinansujące pełnią

kluczową rolę w realizacji celów operacji otwartego rynku prowadzonych przez

Eurosystem.

B) Dłuższe operacje refinansujące są prowadzone przez KBC w formie przetargów

standardowych. Mają charakter transakcji odwracalnych zasilających w płynność.

Przeprowadzane co miesiąc, zazwyczaj z trzymiesięcznym terminem zapadalności.

Odgrywają kluczową rolę w dostarczeniu kontrahentom na długi okres czasu

dodatkowego refinansowania.

C) Operacje dostrajające są prowadzone przez KBC w formie przetargów szybkich

lub procedur bilateralnych. Transakcje o charakterze doraźnym. Zarządzają

płynnością na rynku oraz w celu zneutralizowania niespodziewanych wahań płynności

na rynku sterują stopami procentowymi. Operacje dostrajające zazwyczaj są

realizowane jako transakcje odwracalne, mogą również przyjąć formę swapów

walutowych lub przyjmowania depozytów terminowych.

D) Operacje strukturalne są prowadzone regularnie albo nieregularni przez Eurosystem.

Przyjmują postać certyfikatów dłużnych EBC, transakcji odwracalnych i transakcji

bezwarunkowych. W formie transakcji odwracalnych oraz emisji instrumentów

dłużnych przeprowadzane są w trybie przetargów standardowych. W formie transakcji

bezwarunkowych są zazwyczaj realizowane w trybie procedur bilateralnych. W

wyjątkowych sytuacjach operacje strukturalne mogą być przeprowadzane

bezpośrednio przez EBC, decyduje o tym Rada Prezesów EBC.

Operacje otwartego rynku odgrywają wiodącą role w dbaniu o płynność sektora bankowego

strefy euro oraz w zarządzaniu krótkoterminowymi stopami rynku pieniężnego.

Rezerwy obowiązkowe

System rezerw obowiązkowych swoim obszarem obejmuje instytucje kredytowe w

strefie euro. Rezerwa obowiązkowa jest to odsetek bilansowych zwrotnych zobowiązań

sektora finansowego ustalanych, odprowadzanych i utrzymywanych jako depozyt w banku

89

„Ibidem”

25

centralnym90

. Głównym celem systemu rezerw obowiązkowych jest stabilizacja stóp

procentowych. W odmienności do operacji otwartego rynku rezerwy obowiązkowe nie są

swobodnymi instrumentami polityki pieniężnej91

. Regulacja zawarta w art. 19 statutu ESBC i

EBC zakłada, iż EBC „ma prawo żądać od instytucji kredytowych ustanowionych w

państwach członkowskich utrzymywanie obowiązkowych rezerw na rachunkach EBC i

krajowych banków centralnych”.

Przyjmuje się, że rezerwa obowiązkowa spełnia pięć funkcji, potocznie nazywanych

funkcjami tradycyjnymi:

jest instrumentem zabezpieczający wkłady depozytariuszy,

pełni funkcję fiskalną (stanowi bezpośrednie dochody banku oraz pośrednie dochody

dla państwa),

ma wpływ na mnożnik kreacji pieniądza

oraz nowoczesnymi:

kreuje popyt na pieniądz rezerwowy banku centralnego,

stabilizuje wysokości rynkowych stóp procentowych.

Dla każdej instytucji wysokość rezerwy obowiązkowej ustala się na podstawie składników jej

bilansu. W celu osiągnięcia stabilizacji stop procentowych system rezerw obowiązkowych

Eurosystemu aprobuje stosowanie zasady rezerwy uśrednionej. Na podstawie średniej

dziennej wysokości rezerw danej instytucji ocenia się spełnienie prze nią wymogu utrzymania

rezerw obowiązkowych. Rezerwy obowiązkowe są oprocentowane według stopy

podstawowych operacji refinansujących Eurosystemu92

.

Problem prawa własności do rezerw walutowych pozostawiono w gestii prawodawstwa

narodowego. Rezerwy walutowe mogą, ale nie muszą stanowić własność banku centralnego.

Do posiadania rezerw walutowych jest zobowiązany zarówno EBC, jak i KBC. Rezerwy

walutowe składają się głównie z dolara amerykańskiego, japońskiego jena, franka

szwajcarskiego oraz złota. Mogą jednak składać się z walut innych państw trzecich,

niebędących członkami UE, a nawet z walut państw członkowskich, które pozostały przy

swojej walucie narodowej 93

.

90

Cendal M. 2008: Instrumenty polityki pieniężnej, [w:] Współczesna polityka pieniężna, red. W. Przybylska

Kapuścińska, Difin, Warszawa. 91

Gronkiewicz – Waltz H., 2011: Europejska Unia gospodarcza i Walutowa, Wydanie 2, LexisNexis,

Warszawa, str. 187. 92

http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/gendoc201109pl.pdf?bdf6db8ca103e1cd7c51ba7deaf1248b. 93

Pawłowski Sz. 1 0 ( 6 9 ) 2 0 1 3: Nowe zadania Europejskiego Banku Centralnego a kryzys zadłużeniowy

26

Operacje kredytowo-depozytowe to oddzielna grupa instrumentów polityki pieniężnej

Europejskiego Banku Centralnego. Operacje te przyjmują dwie formy: refinansową oraz

depozytową94

. Zdaniem operacji kredytowo-depozytowych jest zarządzanie śróddzienną

płynnością w systemie bankowym, nakreślanie ogólnych kierunków polityki pieniężnej,

modelowanie poziomu śróddziennych stóp procentowych95

. Umożliwiają one bankom

komercyjnym zaciąganie kredytu albo złożenie depozytów w banku centralnym (są to

transakcje krótkookresowe, jednodniowe)96

. Aktywną strona są w tym przypadku są banki

komercyjne, które na zasadach określonych przez bank centralny maja możliwość zawarcia

z nim transakcji kredytowo-depozytowych97

. Powołując się na art. 20 statutu, Europejski

Bank Centralny ma pozwolenie na użycie innych instrumentów polityki pieniężnej. Ich

wykorzystanie ma miejsce w sytuacji, gdy dotychczasowe środki kontroli pieniężnej zostaną

wyczerpane98

.

Jednym z głównych celów operacji kredytowo-depozytowe jest zasilanie w płynność

overnight lub ściąganie z rynku, komunikowanie ogólnego podejścia polityki pieniężnej jak

również minimalizowanie poziomu rynkowej stopy procentowej overnight. Po spełnieniu

określonych warunków dostępu uprzywilejowani kontrahenci mogą skorzystać z dwóch

operacji kredytowo- depozytowych:

a) kredytu w banku centralnym - uzyskanie płynności overnight w zamian za aktywa

kwalifikowane. Brak ograniczeń w dostępie i limitach. Na kontrahencie spoczywa

obowiązek przedstawienia odpowiednich aktywów zabezpieczających.

Oprocentowanie kredytu w banku centralnym określa górny pułap rynkowej stopy

procentowej overnight.

b) depozytu w banku centralnym - złożenia w KBC depozytu overnight. Brak

ograniczeń w dostępie i limitach. Oprocentowanie depozytu w banku centralnym

określa dolny poziom rynkowej stopy procentowej overnight. KBC w sposób

zdecentralizowany zarządzają operacjami kredytowo-depozytowymi 99

.

94

Nowak-FarA. , 2011: Unia Gospodarcza …: str. XII-138. 95

„Ibidem” 96

Gierałtowski P., 2014: Polityka pieniężna w unii walutowe, [w:] Mechanizmy funkcjonowania strefy euro,

red. P. Kowalewskie, G. Tchorka, J. Górski, Narodowy Bank Polski, Warszawa, str..93. 97

„Ibidem” 98

Gronkiewicz – Waltz H., 2011: Europejska Unia…str. 189-190. 99

http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/gendoc201109pl.pdf?bdf6db8ca103e1cd7c51ba7deaf1248b.

27

3.3 Strategia polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego

W państwach Unii Europejskiej zanim została wprowadzona Unia Gospodarcza i unia

Walutowa funkcjonowały trzy różne strategie polityki pieniężnej100

:

strategia agregatu podaży pieniądza, bezpośredniego,

strategia celu inflacyjnego, strategia zorientowana,

strategia stabilności kursu walutowego.

Strategia polityki pieniężnej, realizowana przez EBC została zawarta w Traktacie z

Maastricht. Zgodnie z opracowaną strategią polityki pieniężnej w jej skład wchodzą dwa

elementy101

: ilościowa definicja celu podstawowego tzw. stabilności cen, ogólny zakres

informacji i analiz, które powinny być uwzględniane przez Radę Prezesów EBC podczas

podejmowania decyzji w zakresie polityki pieniężnej.

Definicja stabilności cen oznacza: „roczny wzrost zharmonizowanego wskaźnika cen

konsumpcyjnych dla strefy euro o mniej niż 2 %, przy utrzymaniu stabilności cen w średnim

okresie”102

.

W 2003 roku definicja ta została zmodyfikowana. Celem EBC jest utrzymanie stabilności

inflacji (HCIP) poniżej 2 %, ale blisko tego poziomu. Do budowy aktualnej strategii polityki

pieniężnej EBC zaliczył bezpośredni cel inflacyjny i cel agregatu pieniężnego. Elementy te

posłużyły do stworzenia tzw. „filarów”, przy pomocy których Rada Zarządzająca EBC

podejmuje właściwe decyzje w prowadzeniu polityki pieniężnej103

. W skład struktury dwu-

filarowej wchodzi analiza ekonomiczna oraz analiza monetarna. Ich głównym zadaniem jest

ocena ryzyka destabilizacji cen104

.

Decyzje podejmowane w obrębie polityki pieniężnej są adekwatną oceną informacji, które

uzyskujmy na podstawie analizy obu filarów. Służą one w rozpoznaniu przyszłych zagrożeń,

które mają wpływ na stabilności poziomu cen oraz pomagają w znalezieniu instrumentów

przeciwdziałających wystąpieniu inflacji o tempie innym niż wyznaczony poziom

referencyjny 2%.

100

Przybylska-Kapuścińska W., 2002: Polityka pieniężna…str.30. 101

Gierałtowski P., 2014: Polityka pieniężna… str. 99. 102

Kochaniak K., 2012: Polityka pieniężna…str. 63-86. 103

Przybylska-Kapuścińska W., 2002: Polityka pieniężna…str.30 104

Kochaniak K., 2012: Polityka pieniężna…str. 63-86.

28

Wykres 1. Inflacja w strefie euro mierzona wskaźnikiem HICP (procentowe zmiany rok do

roku) w latach 2000-2013.

Źródło: Europejski Bank Centralny.

Analiza monetarna skupia swoją uwagę na długoterminowych powiązaniach podaży

pieniądza i poziomu cen. W 1998 roku EBC wyznaczył wartość referencyjną dla rocznej

stopy wzrostu agregatu pieniężnego M3 na poziomie 4,5 %, wynika to z zależności między

nim a poziomem inflacji105

. Wartość referencyjna nie stanowi celu polityki pieniężnej, jest

tylko punktem odniesienia dokonywany podczas analizy informacji zmian podaży pieniądza

w strefie euro106

. Jego przekroczenie powyżej wyznaczonego poziomu oznacza zagrożenie

realizacji celu polityki pieniężnej.

Analiza ekonomiczna (makroekonomiczna), biorąc pod uwagę zmiany jakie zachodzą w

popycie i podąży na rynków dóbr i usług obejmuje rozpoznanie w krótkim oraz średnim

czasie zagrożenia, które maja wpływ na stabilność cen107

. W obrębie tej analizy bierze się pod

uwagę wszystkie elementy, które oddziaływają na dynamikę aktywności realnej jak i na

kształtowanie się cen 108

. Badania w ramach tego filaru są prowadzone na różnych

płaszczyznach i przy użyciu zróżnicowanych koncepcji metodologicznych. Jednym z założeń

analizy ekonomicznej jest znalezienie wzajemnych zależności między zmiennymi

gospodarczymi. Ma to na celu rozpoznanie ewentualnej presji inflacyjnej.

Analizie podlegają produkcja globalna, składniki zagregowanego popytu, sytuacja na rynku

105

„Ibidem” 106

Gierałtowski P., 2014: Polityka pieniężna…str. 101. 107

Kochaniak K., 2012: Polityka pieniężna…str. 63-86 108

Gierałtowski P., 2014: Polityka pieniężna…str.102.

29

pracy, stan gospodarki światowej i polityka fiskalna. Analizowana jest również sytuacja na

rynkach finansowych, na których często dochodzi do zmian, które mogą wywołać zagrożenie

dla stabilności cen. Ceny aktywów rynku finansowego nie tylko mają wpływ na wzrost cen w

gospodarce, ale także dostarczają informacji o oczekiwaniach inflacyjnych

uczestników rynku. W związku z bezpośrednim wpływem na kształtowanie się poziomu cen

analizie poddawane są także zmiany w sektorze finansów publicznych oraz w bilansie

płatniczym, a także zmiany kursowe 109

.

Odnosząc się do powyższego, celem przeprowadzenia poprawnej weryfikacji średnio- i

długookresowe wskaźniki z analizy monetarnej, porównuje się ze wskaźnikami krótko- i

średniookresowymi pochodzącymi z analizy ekonomicznej. Przy ocenie zagrożeń dla

stabilności cen to porównanie daje gwarancje że żadna kluczowa informacja nie zostanie

pominięta. Podsumowując, należy stwierdzić że obie możliwości analityczne zasługują na

jednakową uwagą. Płynące z nich informacje poddane wzajemnej weryfikacji, dają

możliwość uzyskania całościowego obrazu zagrożeń dla stabilności cen. Całościowa i

wszechstronna analiza daje możliwość podejmowania dobrze uzasadnionych decyzji.

Określenie strategii polityki pieniężnej w oparciu o „dwufilarową” analizę gospodarki

pozwala na podejmowanie decyzji monetarnych w oparciu o istotne informacje, dwa

uzupełniające się instrumenty analityczne pomogą dokonać rzetelnej analizy i zweryfikować

wypływające z niej wnioski. Eliminuje to także sytuację przywiązywania zbyt dużej wagi do

pojedynczego wskaźnika czy jednego modelu.

3.4 Forward Guidance jako niestandardowy instrument polityki pieniężnej

Istotną część strategii polityki pieniężnej EBC stanowi również strategia komunikacji

z otoczeniem zewnętrznym, która ma na celu m.in. zapewnienie przejrzystości działań EBC

oraz ma być istotnym wsparciem w realizacji celu inflacyjnego. Jednym z nowych narzędzi

komunikacji – coraz powszechniej wykorzystywanym przez EBC jak i banki centralne – jest

tzw. forward guidance.

Forward guidance to forma komunikowania otoczeniu, jaką politykę pieniężną postanawia

prowadzić EBC i banki centralne w przedziale czasowym dłuższym niż do następnego

posiedzenia jego organu decyzyjnego. Forward guidance dotyczy przede wszystkim

„prawdopodobnego” kształtowania się w przyszłości stopy procentowej, ale może również

dotyczyć innych parametrów polityki pieniężnej (np. skali luzowania ilościowego).

Na rynkach finansowych znaczenie polityki informacyjnej wzrosło wraz z pojawieniem się

109

http://ue-info.bloog.pl/id,340185121,title,Dwa-filary-polityki-pienieznej-EBC-analiza-

ekonomiczna,index.html?smoybbtticaid=616f58

30

kryzysu w 2008 r. W okolicznościach zerowych stóp procentowych zasada forward guidance

stała się jednym z niestandardowych instrumentów polityki pieniężnej. Trwająca przez

dłuższy okres czasu zła sytuacja gospodarcza, spowodowała w ocenie banków zagrożenie

deflacyjne. Sytuacja ta wymusiła konieczność zastosowania instrumentu znacząco

oddziałującego na poziom oczekiwań uczestników rynku. Takim narzędziem stało się

stosowanie zasady forward guidance, która nieznacznie zmieniła swoją formułę. Została ona

zdefiniowana jako „narzędzie wpływania na oczekiwania dotyczące horyzontu czasowego,

w jakim będzie dalej prowadzona niezwykle luźna polityka pieniężna”110

. Podstawowym

celem polityki komunikacyjnej jest wspieranie realizacji podstawowego celu polityki

pieniężnej poprzez wpływanie na oczekiwania oraz podejmowane przez uczestników rynku

decyzje111

.

„Obecnie w komunikacji banków centralnych można wyróżnić trzy formy forward guidance,

które różnią się sposobem określania okresu, w jakim bank planuje utrzymać stopy

procentowe na niezmienionym poziomie:

Jakościowy forward guidance polega na ogólnym zdefiniowaniu przez bank

centralny okresu, przez który zamierza utrzymać bardzo łagodną politykę pieniężną

(np. „przez znaczny okres”, „przez dłuższy okres”). Zapewnia to bankowi

centralnemu elastyczność działania w reakcji na nieprzewidziane zmiany w

gospodarce oraz zostawia stosunkowo duże pole do interpretacji. Jakościowy forward

guidance jest najwcześniej wprowadzoną formą tego narzędzia komunikacji. Był

stosowany przez FRS w 2003 r., a obecnie jest wykorzystywany przez EBC (od lipca

2013 r.)

Forward guidance na czas określony polega na wskazaniu przez bank centralny daty,

do której prawdopodobnie nie podniesie stóp procentowych (np. „przynajmniej do

połowy 2015 r.”). Ta forma forward guidance jest jednoznaczna i prosta w

interpretacji. Bank stosujący forward guidance na czas określony nie informuje w jaki

sposób zamierza reagować na nieoczekiwane zmiany sytuacji gospodarczej. Bankiem,

który stosował tę formę forward guidance był FRS w latach 2011-2012.

Warunkowy forward guidance polega na wskazaniu przez bank centralny warunków

ekonomicznych, jakie muszą być spełnione, aby zmiana stóp procentowych była

110

Raport o inflacji. Listopad 2013, NBP, Warszawa 2013, s. 41. 111

M. Rozkrut, Polityka informacyjna banków centralnych, w: Polityka pieniężna, red. A. Sławiński, C.

H. Beck, Warszawa 2011, s. 144.

31

uzasadniona lub uzasadnione byłoby jej rozważenie Częścią warunkowego forward

guidance mogą być także przesłanki umożliwiające odstąpienie od zapowiedzianej

deklaracji o utrzymaniu niskich stóp procentowych. Warunkowy forward guidance

stosują obecnie dwa banki centralne: Fed – od grudnia2012 r. oraz Bank Anglii – od

sierpnia 2013 r” 112

.

Narzędzie określane mianem forward guidance jest specyficznym instrumentem komunikacji

banku centralnego będącym w grupie działań mających na celu komunikowanie postanowień

władz monetarnych, opinii na temat tego, jak w przyszłości będą się kształtowały

krótkoterminowe stopy procentowe, pod warunkiem, że zmianie nie ulęgną warunki

makroekonomiczne.

Zasada forward guidance stosowana przez banki centralne w sytuacji osiągnięcia zerowego

poziomu stóp procentowych stała się użytecznym narzędziem polityki pieniężnej.

W szczególnych warunkach pozwala ono budować oczekiwania inflacyjne i w efekcie

wpływać na poziom krótko- i długoterminowych stóp procentowych. Biorąc od uwagę

doświadczenia zebrane w warunkach kryzysu może się okazać przydatna w przyszłości

i w razie kolejnych zaburzeń na rynku finansowym pozwolić na efektywne wykorzystanie

polityki komunikacji113

.

3.5 Polityka pieniężna EBC w fazie kryzysu

Globalny kryzys finansowy wywołał poważne zmiany w polityce monetarnej

prowadzonej przez banki centralne gospodarki światowej. W pierwszym okresie nasilenia

jego skutków koncentrowała się ona zasadniczo na dostarczaniu płynności instytucjom

kredytowym, które wskutek kryzysu zaufania na rynku międzybankowym utraciły poważne

źródło swego krótkoterminowego finansowania. W drugim okresie odznaczającym się złą

koniunkturą gospodarki światowej banki centralne nakierowały swą politykę monetarną na

„rozluźnienie ilościowe” zwiększając podaż pieniądza bankowego poprzez monetyzację

długu. Niestandardowe czy też nadzwyczajne instrumenty polityki monetarnej pomimo

wykorzystywania przez banki centralne z różną intensywnością i w różnych przedziałach

czasowych, potwierdziły, że w sytuacji globalnego kryzysu finansowego są one wyłącznie

tymczasowym i w nieznacznym stopniu efektywnym sposobem regulowania powstałej

niestabilności finansowej gospodarki globalnej. Z uwagi na zaistniały stan rzeczy pojawiły się

112

Raport o inflacji. Listopad 2013, NBP, Warszawa 2013, s. 41-42. 113

Skibińska-Fabrowska I., Forward Gudince jako instrument polityki pieniężnej – możliwości wykorzystania,

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie, 2014.

32

różne propozycje o charakterze instytucjonalnym i kontrolnym nakierowane na zapewnienie

równowagi monetarnej o charakterze długoterminowym.

Wskutek globalnego kryzysu finansowego EBC podobnie jak FRS ( Federal Reserve System)

czy inne banki centralne gospodarki światowej w pierwszym okresie nasilenia jego skutków

skupiły się na utrzymaniu równowagi monetarnej rynku międzybankowego zagrożonego

„kryzysem zaufania”. Polityka pieniężna EBC koncentrowała się na: – nieregularnym

zwiększeniu skali operacji otwartego rynku, – poszerzeniu zakresu instrumentów

zabezpieczających jego transakcje refinansowe, – przygotowaniu specjalnego programu

dostarczania płynności bankom komercyjnym – przeprowadzeniu walutowych operacji

swapowych z bankami centralnymi.

W porównaniu z FRS działania EBC w tym okresie nie były jednak zbyt głębokie. Europejski

Bank Centralny stale kontrolował poziom rynkowej stopy procentowej. Niestabilność rynków

finansowych Eurosystemu, w szczególności problemy na kapitałowym rynku dłużnych

papierów wartościowych, a w efekcie niedrożność kanałów polityki monetarnej ECB

przyczyniły się istotnie do podjęcia, a potem wydłużenia okresu realizacji rozluźnienia

ilościowego w strefie euro. Program EBC związany z rozluźnieniem ilościowym dotyczył

zakupu zabezpieczonych obligacji strefy euro. W ramach programu EBC dokonywał zakupu

kwalifikowanych obligacji zabezpieczonych zarówno na rynku pierwotnym, jak też wtórnym

strefy euro.

Wiosną 2010 roku EBC rozpoczął operację pod nazwą Securities Market Programme SMP

polegającą na skupie obligacji państw strefy euro pogrążonych w kryzysie tj. Grecji,

Hiszpanii, Włoch, Irlandii, Portugalii114

. (Tabela Nr 1)

EBC był zmuszony do dokonywania skupu obligacje państw PIIGS tj. Portugal, Ireland,

Italy, Greece, Spain na rynku wtórnym, a to dlatego, że art. 123 TFUE nie pozwala

udzielania przez banki centralne, w tym EBC pożyczek na pokrycie deficytu państw

członkowskich. Aby wzrost płynności nie doprowadził do zwiększenia inflacji, EBC

równocześnie zabierał gotówkę z rynku przy pomocy długoterminowych depozytów.

Tabela 1 Obligacje zakupione przez EBC w ramach SMP (stan na 31 grudnia 2012 r.)

Państwo-emitent

Wartość zakupionych obligacji Średni czas do

zapadnięcia obligacji

(lata)

Nominalna

(mld euro)

Księgowa

(mld euro)

114

Pawłowski Sz.10(69) 2013 Analiza natolińska. Nowe zadania europejskiego banku centralnego a kryzys

zadłużeniowy str. 16.

33

Irlandia 14,2 13,6 4,6

Grecja 33,9 30,8 3,6

Hiszpania 44,3 43,7 4,1

Włochy 102,8 99,0 4,5

Portugalia 22,8 21,6 3,9

Suma 218,0 208,7 4,3

Źródło: Europejski Bank Centralny115

.

Pomimo rozpoczęcia operacji skupu obligacji skarbowych bilans EBC przez większą część

2010 i 2011 r. wykazywał się stabilnością . Systemy bankowe niektórych europejskich państw

nie były jednak gotowe na taką zmianę polityki. Przyczyny należy upatrywać we wzroście

rentowności obligacji skarbowych niektórych państw strefy euro oraz odpływie depozytów z

tych krajów. Banki wyceniają część swoich aktywów opierając się na cenach rynkowych

aktualnie obowiązujących. W sytuacji spadku ceny obligacji włoskich i hiszpańskich banki,

które były w ich posiadaniu zaczęły odnotowywać straty. W takiej sytuacja podniesienie

kosztów finansowania banków pogorszyło ich sytuację116

.

W grudniu 2011 roku EBC rozpoczął operację Long Term Refinancing Operations (LTRO).

Polegała ona na udzieleniu długoterminowej (do 36 miesięcy), korzystnie oprocentowanej

pożyczki bankom, w celu zapewnienia im płynności. W dalszej perspektywie EBC dążył do

tego, aby tak udzielone środki finansowe zostały przez instytucje finansowe zainwestowane w

obligacje państw członkowskich, w tym Hiszpanii i Włoch (Portugalia, Irlandia i Grecja nie

były w tym czasie obecne na rynku, gdyż oprocentowanie ich obligacji przekraczało

możliwości refinansowania) 117

. Banki miały możliwość zakupu kolejnych obligacji

skarbowych.

We Wrzesień 2012: wprowadzenie Outright Monetary Transactions (OMT). Zasady zostały

określone w uchwale Rady Prezesów EBC z 6 września 2012 rok Program OMT zakładał

zakup obligacji państw strefy euro nominowanych w euro, wyłącznie na rynku wtórnym

(zakaz interwencji na rynku pierwotnym). Nabywane obligacje skarbowe muszą mieć wartość

rynkową (być giełdowe), a ich zapadalność nie może przekroczyć 3 lat, a państwa, których

115

http://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2013/html/pr130221_1.en.html. 116

Benedyk M. Polityka pieniężna Europejskiego Banku Centralnego 1999-2013 Instytut Edukacji

Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa, październik 2014. 117

Pawłowski Sz. 10(69) 2013 Analiza natolińska. Nowe zadania europejskiego banku centralnego a kryzys

zadłużeniowy str. 17.

34

obligacje zostaną nabyte przez EBC, będą reformować własne gospodarki w ten sposób, aby

odzyskać utraconą płynność finansową w zadowalającym tempie.118

Opisane działania przyjęte przez EBC miały na celu zdecydowane odcięcie się od modelu

polityki pieniężnej przed kryzysem i postrzeganiem banku centralnego jako jedynie dbającego

o poziom inflacji. Decyzje EBC miały na celu pomóc w przezwyciężeniu trudności

fiskalnych państw członkowskich i ratowaniu sektora bankowego niektórych z państw strefy

euro.

W czasie kryzysu działalność EBC miała na celu przywrócenie zaufania na rynkach

finansowych państw strefy euro. Jego celem było również potwierdzenie, że w sytuacji

kryzysowej euro jest nadal mocną i stabilną walutą.

W ostatnich latach działalności EBC można zdecydowanie zaobserwować zmianę celów z

przywiązywania wagi do stabilności cen w strefie euro na dbanie o kondycję fiskalną państw

członkowskich i o zyskowność sektora bankowego.

Należy zwrócić uwagę, że w ostatnich latach zdecydowanie powiększyła się suma bilansowa

EBC. W połowie 2012 r. aktywa EBC stanowiły ponad 10% aktywów całego sektora

finansowego strefy euro. Sytuacja ta może świadczyć o zwiększonej kontroli EBC nad

rynkami finansowymi a także o zwiększeniu roli podejmowanych decyzji politycznych na

kształtowanie się cen na rynkach finansowych.

Podsumowanie

Europejski Bank Centralny (EBC) to jedna z najważniejszych instytucji na światowej

scenie gospodarczo-finansowej. Podstawę prawną wspólnej polityki pieniężnej stanowi

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Statut Europejskiego Systemu Banków

Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego. Na mocy Statutu w dniu 1 czerwca 1998

powstały jednocześnie Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych

(ESBC). EBC, jako najważniejsza instytucja Eurosystemu i ESBC, współdziała przy

realizacji powierzonych jej zadań z krajowymi bankami centralnymi. W świetle prawa

międzynarodowego EBC posiada osobowość prawną. Na ESBC składają się EBC i banki

centralne wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, bez względu na to, czy

państwa te wprowadziły walutę euro. Celem podstawowym Eurosystemu jest ochrona

wartości euro poprzez utrzymanie stabilności cen.

118

„Ibidem” str. 19-20.

35

Rada Prezesów EBC dla osiągnięcia głównego celu swoje decyzję opiera na dwufilarowej

strategii polityki pieniężnej, polityce ekonomicznej i monetarnej. Do jej realizacji

wykorzystuje zarówno standardowe, jak i niestandardowe zasoby polityki pieniężnej. Wśród

najważniejszych instrumentów standardowej polityki pieniężnej EBC należy wymienić

operacje otwartego rynku, operacje banku centralnego na koniec dnia oraz utrzymywanie

rezerwy obowiązkowej. EBC w okresie kryzysu finansowego zmienił także swoją strategię

komunikacji przez dostarczanie prognozowanych wytycznych na temat planowanych

kierunków polityki stóp procentowych. EBC opierając się o prognozę stabilności cenowej,

przyjął także szeroki zakres niestandardowych środków polityki pieniężnej. Zawierają one

między innymi nabywanie akcji i obligacji skarbowych na rynku wtórnym celem

zagwarantowania stabilności cen oraz efektywności mechanizmu przekazu założeń polityki

pieniężnej.

EBC do kreowania polityki pieniężnej, ma możliwość posługiwania się specyficznymi dla

banków centralnych instrumentami. Wpływa on dzięki temu na inflację, a także inne

wskaźniki makroekonomiczne. Każde z tych narzędzi ma swoją własną specyfikę, dzięki

której może na swój sposób oddziaływać na popyt oraz podaż pieniądza. Instrumenty

oddziaływania bezpośredniego, takie jak rozporządzenia i dyrektywy są bardzo skuteczną

metodą wpływającą na stan gospodarki. Podejmowane przez EBC działania w obszarze

nadzwyczajnej polityki pieniężne w okresie kryzysu stanowiły odejście od przedkryzysowego

modelu polityki pieniężnej oraz postrzegania banku centralnego jako pożyczkodawcy

ostatniej szansy dbającego o poziom inflacji. Decyzje EBC miały na celu pomóc w

pokonaniu trudności fiskalnych państw członkowskich i uratowaniu sektora bankowego

niektórych państw strefy euro. Problemy te miały swój związek z federacyjnym charakterem

Eurosystemu. Od maja 2013 roku EBC wykorzystuje forward guidance jako nowoczesne

narzędzie komunikacji. EBC publicznie informuje o swojej strategii polityki pieniężnej,

systematycznie komunikując o swojej ocenie zmian jakie zachodzą w gospodarce. Ma to na

celu pomóc rynkom rozpoznać reakcję polityki monetarnej na zmiany zachodzące w

gospodarce. Dzięki temu zmiany z zakresie polityki pieniężnej są dla rynków bardziej

przewidywalne, a to pozwala w efektywny i dokładny sposób kształtować oczekiwania

rynkowe.

Podsumowując EBC jest to instytucją, która ma największy realny wpływ na

uspokojenie rynków finansowych, stabilizację sytuacji w sektorze bankowym i zmniejszenie

ryzyka bankructwa któregoś z państw członkowskich lub rozpadu strefy euro.

36

Okres kryzysu wymusił na EBC opracowanie nadzwyczajnych programów pomocowych

zmierzających do zrealizowania postawionego celu wobec pojawiających się problemów

współczesnego świata, które koncentrowały się na unormowaniu płynności systemów

bankowych poszczególnych gospodarek Eurosystemu. Poruszone w opracowaniu problemy

dotyczące polityki pieniężnej potwierdzają innowacyjność działania EBC w okresie

zagrożenia jednak ujawniły również niedoskonałości oraz znaczące różnice pomiędzy

państwami członkowskimi Unii Europejskiej co wynika z większej koncentracji na

problemach i interesach narodowych, a nie na strefie euro rozumianej jako całość.

37

Bibliografia

1. Adamus-Matuszyńska A., Hibner J., Gostomski E., Grobelny P., Jastrzębski P., Lusztyn

M., Nowak P., Pelc D., Podszywałow A., Wierzba R., Wieczorek R., Ziębiec J., praca

zbiorowa (2010), Bankowość dla praktyków – Europejski Certyfikat Bankowca EFCB

część 1, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową – Gdańska Akademia Bankowa;

Międzynarodowa Szkoła Bankowości i Finansów; Fundacja: Warszawski Instytut

Bankowości, Gdańsk – Katowice – Warszawa.

2. Baka W. (2005), Bankowość Europejska, PWN, Warszawa.

3. Benedyk M. (2014-październik), Polityka pieniężna Europejskiego Banku Centralnego

1999-2013, Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Milesa.

4. Bilski J. (2006), Międzynarodowy system walutowy. Kierunki ewolucji, PWE, Warszawa.

5. Bruzda D. (2011), Procedura podejmowania decyzji w Europejskim Banku Centralnym i

Systemie Rezerwy Federalne, w: Bednarczyk J. L., Przybylska-Kapuścińska W. (red.) Od

kryzysu do ożywienia. Dylematy współczesnej polityki finansowej, CeDeWu, Warszawa.

6. Cendal M. (2008), Instrumenty polityki pieniężnej, w: Współczesna polityka pieniężna,

(red.) Przybylska-Kapuścińska W., Difin, Warszawa.

7. European Central Bank (2004), The monetary policy of the ECB, European Central Bank,

Frankfurt am Main, Germany.

8. European Central Bank (2011), The monetary policy of the ECB, European Central Bank,

Frankfurt am Main, Germany.

9. Europejski Bank Centralny (2011), Europejski Bank Centralny, Eurosystem, Europejski

System Banków Centralnych, Frankfurt am Main, Niemcy.

10. Gerdesmeier D. (2011), Stabilność cen – dlaczego jest ważna także dla ciebie ?

Europejski Bank Centralny, Frankfurt nad Menem, Niemcy.

11. Grabia T. (2011) Reakcje wybranych banków centralnych w Europie na zmiany inflacji i

bezrobocia, w: Bednarczyk J. L., Przybylska-Kapuścińska W. (red.) Od kryzysu do

ożywienia. Dylematy współczesnej polityki finansowej, CeDeWu Sp. z o.o., Warszawa.

12. Gierałtowski P., (2014), Polityka pieniężna w unii walutowe, [w:] Mechanizmy

funkcjonowania strefy euro, red. P. Kowalewskie, G. Tchorka, J. Górski, Narodowy Bank

Polski, Warszawa

13. Grilli V., Masciandro D., Tabellini G. (1991), Political and Monetary Institutions and

Public Finance Policies in the Industrial Economies, Economic Policy, nr 13, str. 341-

392.

38

14. Gronkiewicz – Waltz H. (2011), Europejska Unia gospodarcza i Walutowa, Wydanie 2,

LexisNexis, Warszawa.

15. Grzesiak M. (2004), Europejski Bank Centralny, Wyd. Marszałek, Toruń.

16. Hanspeter K., Scheller (wydanie drugie poprawione, 2006), Europejski Bank Centralny -

historia, rola i funkcje, Europejski Bank Centralny, Frankfurt nad Menem, Niemcy.

17. Iwanicz-Drozdowska M., Jaworski W.L., Szelągowska A., Zawadzka Z. (2013),

Bankowość. Instytucje, operacje, zarządzanie, Warszawa.

18. Jaworski W. L., Szelągowska A. (red.) (2012), Współczesna Bankowość Centralna,

CeDeWu, Warszawa.

19. Kochaniak K. (2012), Polityka pieniężna Europejskiego Banku Centralnego w latach

1999-2011, nr 3(31).

20. Kowalewski P., Tchorek G., Górski J. (red.) (2014), Mechanizmy Funkcjonowania Strefy

Euro, Narodowy Bank Polski, Warszawa.

21. Mazur D. M., Mazur M. J. (2007), Europejski Bank Centralny a rozszerzenie Unii

Europejskiej, Wyd. Oświatowe Fosze, Rzeszów.

22. Miszkin F.S (2001), Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

23. Noga M. (2007), Komunikacja banków centralnych z otoczeniem a realizacja polityki

pieniężnej na przykładzie NBP, w: Kopycińska D. (red.) Polityka gospodarcza państwa,

Print Group, Szczecin.

24. Noga M., Stawicka M. K. (red.) (2009), Ponadnarodowa i Narodowa Polityka Monetarna

na Świecie, CeDeWu, Warszawa.

25. Nowak-Far A. (2011), Unia gospodarcza i walutowa w Europie, Instytut Wydawniczy

EuroPrawo, Warszawa, Tom XII, Wydanie 1.

26. Pawłowski S. (2013) 10(69), Analiza natolińska. Nowe zadania europejskiego banku

centralnego a kryzys zadłużeniowy.

27. Olszewski L. (red.) (2000), z serii Ekonomia 7: Dynamika procesów wzrostu

gospodarczego i integracji drugiej połowy XX wieku, w: Płóciennik S., Pozycja

Europejskiego Banku Centralnego i narodowych banków centralnych w Unii

Gospodarczej i Walutowej (s.79-92), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego,

Wrocław.

28. Proczek M. (2008), Europejska integracja monetarna od A do Z, Bank i Kredyty NBP

nr 6.

39

29. Przybylska-Kapuścińska W. (2008), Istota i cele polityki pieniężnej w: Współczesna

polityka pieniężna, (red.) Przybylska-Kapuścińska W., Difin, Warszawa.

30. Raport o inflacji, 2013 – listopad, NBP, Warszawa.

31. Rewizorski M. (2012), Europejski Bank Centralny jako centrum stabilizacji gospodarczo-

walutowej Unii Europejskiej, w: Rewizorski M., Przybylska-Maszner B. (red.) System

instytucjonalny Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony. Aspekty polityczne i prawne,

Difin, Warszawa.

32. Rozkrut M. (2011), Polityka informacyjna banków centralnych, w: Polityka pieniężna,

(red.) Sławiński A., Beck C. H., Warszawa.

33. Skibińska-Fabrowska I. (2014), Forward Gudince jako instrument polityki pieniężnej –

możliwości wykorzystania, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Nauk

o Przedsiębiorstwie.

34. Skrzypczyńska J. (2012), Koordynacja polityki fiskalnej i pieniężnej strefy euro w obliczy

kryzysu finansowego, Rocznik Integracji Europejskiej nr 6.

35. Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (wersje

skonsolidowane) Dz.U. C 321E z 29.12.2006.

36. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz.U.UE C83 z

30.03.2010.

37. Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz.U.UE C326 z 26.10.2012.

38. Walsh C. (2005), Central Bank Independence, New Palgrave Dictionary,

www.ideas.repec.com

39. Wierzba R. (2003), Europejski Bank Centralny, TWIGGER, Warszawa.

40. Wierzba R. (2006), Europejski Bank Centralny. Bankowość Centralna od A do Z. Bank i

Kredyt, 37 (7).

41. Zaleska M. (2013), Unia Bankowa, Difin, Warszawa.

Strony internetowe:

1. www.nbp.pl

2. www.ecb.europa.eu

3. www.ideas.repec.com

4. www.europarl.europa.eu

5. www.ue-info.bloog.pl

40

Spis wykresów:

Wykres 1.

Inflacja w strefie euro mierzona wskaźnikiem HICP (procentowe zmiany rok do roku) w

latach 2000-2013.

Spis tabel:

Tabela 1.

Obligacje zakupione przez EBC w ramach SMP (stan na 31 grudnia 2012 r.).

Spis schematów:

Schemat 1.

Organy decyzyjne EBC.