19
1 CHNG 5 KINH T HC V CHT LNG MÔI TRNG Chng 4 ch ra rng khi có ngoi tác, tài nguyên t do tip cn, hoc hàng hóa công, h thng th trng s không t c trng thái cân bng hiu qu xã hi. Hiu qu xã hi là mt khái nim chun tc trong kinh t hc. ó là dng tuyên b iu ó s là gì”. Nghiên cu yu t tác ng n chính sách công gii quyt các vn môi trng là mt dng kinh t hc chun tc. Các mc tiêu chính sách cn bao nhiêu SO 2 trong không khí, bao nhiêu pht phát trong h nc, hoc bao nhiêu lng cht c hi trong t và làm th nào thc hin c các mc tiêu này? Kinh t hc thc chng nghiên cu các s kin thc t ã xy ra nh th nào, khó khn nào cn vt qua. Sn lng th trng thc t và giá tng ng ca nó là các vn nghiên cu ca kinh t hc thc chng. Các câu hi i loi nh mt nhóm nhà máy nhit in nào ó phát thi ra bao nhiêu sulphur ioxít (SO 2 ) và yu t nào quyt nh lng nhiên liu s! dng là các câu hi ca kinh t hc thc chng. Mt s bc t"ng quát trong phân tích chính sách chun tc: 1. Nhn dng mc mc tiêu cht lng môi trng. Mc mc tiêu có th# da vào mc phát thi hoc mc tích t cht thi trong môi trng. 2. Quyt nh phân chia các mc mc tiêu cht lng môi trng này cho các nhà sn xut nh th nào. 3. Quyt nh các công c chính sách # t c mc mc tiêu. Phn 4 s kho sát k$ các công c chính sách này. 4. t câu hi nên phân phi li ích và chi phí ca chng trình môi trng nh th nào và s phân phi này có ho lý hay không. Phn 3 s cp n các phng pháp tính li ích và chi phí. Chng này tp trung vào bc u tiên: xác nh mc mc tiêu cht lng môi trng. Xây dng chính sách môi trng có hiu qu hay không ph thuc vào vic có c d% liu các bin s kinh t và k$ thut úng n hay không. Cht gây ô nhi&m nh hng n cht lng môi trng nh th nào? Nhà sn xut và ngi tiêu dùng phn ng nh th nào vi các chính sách? Trong nhiu trng hp, chúng ta bit nhiu v phn ng ca nhà sn xut và ngi tiêu dùng hn là mi liên kt gi%a cht gây ô nhi&m và cht lng môi trng. Mc dù khoa hc môi trng ngày càng khám phá ra nhiu iu v mi liên kt này nhng v(n còn rt nhiu d% kin không chc chn. Các nhà khoa hc cha hi#u ht các tác ng khác nhau ca cht gây ô nhi&m lên môi trng. Có th# k# mt s ví d v s không chc chn khoa hc này – ch)ng hn nh các tranh lun v nguyên nhân gây hin tng thay "i khí hu, hp cht nào trong nc thi ca nhà máy giy gây bnh cho các bãi nuôi sò.

ch5 - An Giang University

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ch5 - An Giang University

1

������������� ����� ���� ����������������

CH��NG 5

KINH T� H�C V� CH�T L��NG MÔI TR��NG

Ch��ng 4 ch� ra r�ng khi có ngo�i tác, tài nguyên t� do ti�p c�n, hoc hàng hóa công, h th�ng th� tr� ng s� không ��t ���c tr�ng thái cân b�ng hiu qu� xã h�i. Hiu qu� xã h�i là m�t khái nim chu�n t�c trong kinh t� h�c. �ó là d�ng tuyên b� “�i�u �ó s� là gì”. Nghiên c�u y�u t� tác ��ng ��n chính sách công gi�i quy�t các v�n �� môi tr� ng là m�t d�ng kinh t� h�c chu�n t�c. Các m�c tiêu chính sách c�n bao nhiêu SO2 trong không khí, bao nhiêu ph�t phát trong h� n��c, hoc bao nhiêu l��ng ch�t ��c h�i trong ��t và làm th� nào th�c hin ���c các m�c tiêu này? Kinh t� h�c th�c ch�ng nghiên c�u các s� kin th�c t� �ã x�y ra nh� th� nào, khó kh�n nào c�n v��t qua. S�n l��ng th� tr� ng th�c t� và giá t��ng �ng c�a nó là các v�n �� nghiên c�u c�a kinh t� h�c th�c ch�ng. Các câu h i ��i lo�i nh� m�t nhóm nhà máy nhit �in nào �ó phát th�i ra bao nhiêu sulphur �ioxít (SO2) và y�u t� nào quy�t ��nh l��ng nhiên liu s! d�ng là các câu h i c�a kinh t� h�c th�c ch�ng. M�t s� b��c t"ng quát trong phân tích chính sách chu�n t�c:

1. Nh�n d�ng m�c m�c tiêu ch�t l��ng môi tr� ng. M�c m�c tiêu có th# d�a vào m�c phát th�i hoc m�c tích t� ch�t th�i trong môi tr� ng.

2. Quy�t ��nh phân chia các m�c m�c tiêu ch�t l��ng môi tr� ng này cho các

nhà s�n xu�t nh� th� nào. 3. Quy�t ��nh các công c� chính sách �# ��t ���c m�c m�c tiêu. Ph�n 4 s� kh�o

sát k$ các công c� chính sách này. 4. �t câu h i nên phân ph�i l�i ích và chi phí c�a ch��ng trình môi tr� ng nh�

th� nào và s� phân ph�i này có h�o lý hay không. Ph�n 3 s� �� c�p ��n các ph��ng pháp tính l�i ích và chi phí.

Ch��ng này t�p trung vào b��c ��u tiên: xác ��nh m�c m�c tiêu ch�t l��ng môi tr� ng. Xây d�ng chính sách môi tr� ng có hiu qu� hay không ph� thu�c vào vic có ���c d% liu các bi�n s� kinh t� và k$ thu�t �úng ��n hay không. Ch�t gây ô nhi&m �nh h�'ng ��n ch�t l��ng môi tr� ng nh� th� nào? Nhà s�n xu�t và ng� i tiêu dùng ph�n �ng nh� th� nào v�i các chính sách? Trong nhi�u tr� ng h�p, chúng ta bi�t nhi�u v� ph�n �ng c�a nhà s�n xu�t và ng� i tiêu dùng h�n là m�i liên k�t gi%a ch�t gây ô nhi&m và ch�t l��ng môi tr� ng. Mc dù khoa h�c môi tr� ng ngày càng khám phá ra nhi�u �i�u v� m�i liên k�t này nh�ng v(n còn r�t nhi�u d% kin không ch�c ch�n. Các nhà khoa h�c ch�a hi#u h�t các tác ��ng khác nhau c�a ch�t gây ô nhi&m lên môi tr� ng. Có th# k# m�t s� ví d� v� s� không ch�c ch�n khoa h�c này – ch)ng h�n nh� các tranh lu�n v� nguyên nhân gây hin t��ng thay �"i khí h�u, h�p ch�t nào trong n��c th�i c�a nhà máy gi�y gây bnh cho các bãi nuôi sò.

Page 2: ch5 - An Giang University

2

������������� ����� ���� ����������������

MC Ô NHIM M�C TIÊU – MÔ HÌNH T�NG QUÁT Ch)ng có m�t chính sách công riêng l* nào có th# gi�i quy�t ���c t�t c� các v�n �� môi tr� ng khác nhau. Nh�ng chúng ta có th# dùng m�t mô hình ��n gi�n �# xây d�ng n�n t�ng cho b�t k+ tình hu�ng chính sách nào. Mô hình này th# hin m�t s� �ánh �"i ��n gi�n th� ng áp d�ng cho t�t c� các ho�t ��ng ki#m soát ô nhi&m. M�t mt vic gi�m ch�t th�i góp ph�n làm gi�m thit h�i mà con ng� i ph�i gánh ch�u do ô nhi&m môi tr� ng; mt khác, vic gi�m ch�t th�i l�i s! d�ng nh%ng ngu�n l�c l� ra có th# ���c dùng vào vic khác. Ví d�, gi�m phát th�i sulphur �iôxít c�a m�t nhà máy nhit �in s� làm gi�m ô nhi&m không khí và l�ng t� axít. Ch�t l��ng môi tr� ng s� t�ng và làm l�i cho con ng� i và h sinh thái. Nh�ng �# gi�m phát th�i, nhà máy ph�i l�p �t thi�t b� gi�m ô nhi&m hoc chuy#n qua dùng nhiên liu ch�a ít sulphur h�n (ch)ng h�n khí thiên nhiên). �i�u này làm t�ng chi phí s�n xu�t. N�u nhà máy có th# chuy#n chi phí này cho khách hàng gánh ch�u, giá �in s� t�ng. Ng� i tiêu dùng s� tiêu dùng ít hàng hóa h�n. Mô hình ��n gi�n trong ch��ng này s� trình bày d�ng �ánh �"i nh� th� này. Thi t h�i do ô nhi�m Nói thit h�i do ô nhi&m là nói ��n t�t c� nh%ng tác ��ng b�t l�i mà ng� i s! d�ng môi tr� ng ph�i gánh ch�u do suy thoái môi tr� ng. Ví d� m�t nhà máy ��a ch�t th�i vào dòng sông làm ng� ��c các loài th�y s�n, làm con ng� i không th# s! d�ng cá b�t ���c t, dòng sông này n%a. Ch�t ��c nhi&m vào cá b�t ��u tham gia vào chu-i th�c �n, làm ng� ��c các loài khác �n nh%ng con cá b� nghi&m ��c ban ��u – ch)ng h�n nh� chim ��i bàng hoc chim �ng. Các thành ph� ' l�u v�c sông ph�i b thêm chi phí �# x! lý ��c t� ra kh i ngu�n n��c sinh ho�t v.v. Ô nhi&m không khí gây thit h�i ��n s�c kh e con ng� i. Các ca t! vong t�ng lên t, bnh ung th� ph"i, viêm ph"i kinh niên, khí th.ng ��u liên quan ��n m�c �� các ch�t ô nhi&m không khí t�ng cao, nh� sunphua �iôxít, s�i ami�ng, phóng x� radon. Ô nhi&m không khí còn gây thit h�i v�t ch�t – làm xu�ng c�p v�t liu (ví d�, các công trình �iêu kh�c ngoài tr i ' thành ph� Florence có t, th i Ph�c h�ng nay ph�i �em vào b�o qu�n trong nhà do ô nhi&m không khí) hoc làm h�n ch� t�m nhìn. Ngoài nh%ng thit h�i gây ra cho con ng� i, s� h�y ho�i môi tr� ng có th# gây ra �nh h�'ng quan tr�ng ��i v�i nhi�u y�u t� khác c�a h sinh thái. Các �nh h�'ng �ó, nh� s� h�y ho�i thông tin di truy�n ' nh%ng loài ��ng th�c v�t s�p b� tuyt ch�ng, r�t cu�c s� có ý ngh/a quan tr�ng ��i v�i nhân lo�i. �ánh giá giá tr� thit h�i môi tr� ng là m�t trong nh%ng công vic hàng ��u c�a các nhà khoa h�c môi tr� ng và các nhà kinh t� h�c môi tr� ng, và chúng ta s� bàn v�n �� này trong ch��ng 7. Nói chung, ô nhi&m càng nhi�u thì thit h�i gây ra càng l�n. �# mô t� m�i quan h gi%a ô nhi&m và thit h�i, chúng ta s� dùng khái nim hàm thit h�i.

M�t hàm thi t h�i th� hi n m�i quan h gi�a s� l��ng ch�t th�i và giá tr� thi t h�i c�a ch�t th�i �ó.

Có các d�ng hàm s� thit h�i khác nhau:

Page 3: ch5 - An Giang University

3

������������� ����� ���� ����������������

� Hàm thi t h�i theo l��ng phát th�i (Emission damage functions) th# hin m�i quan h gi%a l��ng phát th�i t, m�t hoc nhi�u ngu�n nào �ó và thit h�i môi tr� ng gây ra t, l��ng phát th�i �ó.

� Hàm thi t h�i theo m�c �� tích t� (Ambient damage functions) th# hin m�i

quan h gi%a m�c �� tích t� c�a ch�t th�i trong môi tr� ng xung quanh và thit h�i gây ra.

� Hàm thi t h�i biên (Marginal damage functions) th# hin m�c thay �"i thit h�i

t, s� thay �"i m�t ��n v� phát th�i hay m�t ��n v� m�c �� tích t�. � T�ng thi t h�i (Total damages) là t"ng thit h�i t�i m-i m�c phát th�i. Trong ch��ng này chúng ta s� t�p trung phát tri#n mô hình t"ng quát b�ng hàm thit h�i biên. Các hình d�ng hàm thi t h�i biên Hình 5-1 minh h�a nhi�u d�ng hàm thit h�i biên khác nhau. Hai hàm trên cùng là các hàm thit h�i biên theo l��ng phát th�i; tr�c hoành th# hin l��ng phát th�i vào môi tr� ng trong m�t kho�ng th i gian nào �ó. S! d�ng các ��n v� chính xác (pound, t�n v.v.) trong b�t c� tr� ng h�p c� th# nào ph� thu�c vào t,ng ch�t ô nhi&m liên quan. Tr�c tung th# hin thit h�i môi tr� ng d��i d�ng ti�n t. Xét theo nh%ng con s� th�c t�, thit h�i môi tr� ng có th# bao g�m nhi�u lo�i tác ��ng khác nhau: s� kilômet b bi#n b� ô nhi&m, s� ng� i nhi&m bnh ph"i, s� l��ng ��ng v�t b� tiêu dit, l��ng n��c b� nhi&m b�n v.v. T�t c� m�i tr� ng h�p ô nhi&m môi tr� ng th� ng bao g�m nhi�u hình th�c tác ��ng khác nhau, b�n ch�t c�a nh%ng tác ��ng này ph� thu�c vào ch�t gây ô nhi&m có liên quan c.ng nh� th i gian và ��a �i#m phát th�i. �# xem xét nh%ng tác ��ng này m�t các toàn din, ta c�n ph�i g�p chúng thành m�t ��i l��ng ��n nh�t. Ta s! d�ng ��n v� ti�n t cho m�c �ích này. �ôi khi ta có th# d& dàng bi#u di&n thit h�i b�ng ��n v� ti�n t; ch)ng h�n d& dàng bi�t ng� i ta chi bao nhiêu ti�n cho chi phí phòng ng,a �# tránh b� tác h�i c�a ô nhi&m (ví d� l�p l�p cách âm dày h�n �# tránh ti�ng �n; mua kính �eo m�t, qu�n áo b�o v ng�n ng,a tác h�i tia c�c tím; mua n��c u�ng �óng chai khi h th�ng n��c máy b� nhi&m b�n). Tuy nhiên trong nhi�u tr� ng h�p, th� ng r�t khó �ánh giá giá tr� thit h�i biên (chúng ta s� kh�o sát k$ trong ch��ng 7). Hàm thit h�i biên theo l��ng phát th�i ' bi#u �� (a) hình 5-1 cho th�y nh%ng thit h�i biên ban ��u ch� t�ng v,a ph�i nh�ng sau �ó l�i t�ng nhanh h�n khi l��ng ch�t th�i ngày càng nhi�u. Các công trình nghiên c�u c�a các nhà khoa h�c môi tr� ng và kinh t� h�c cho th�y d� ng nh� �ây là d�ng �� ng bi#u di&n tiêu bi#u c�a nhi�u lo�i ch�t gây ô nhi&m. Khi l��ng ch�t th�i ít, thit h�i biên có th# t��ng ��i nh ; m�c �� tích t� ch�t gây ô nhi&m ' môi tr� ng xung quanh th�p ��n n-i ch� có nh%ng ng� i nh�y c�m nh�t trong c�ng ��ng dân c� m�i b� �nh h�'ng. Nh�ng khí l��ng phát th�i t�ng lên, các m�c thit h�i c.ng t�ng v�t, và khi l��ng phát th�i t�ng cao h�n n%a, m�c thit h�i biên tr' nên r�t cao b'i vì các tác ��ng môi tr� ng ngày càng phát tán và tr�m tr�ng. Bi#u �� (b) th# hin m�t hàm thit h�i biên theo l��ng phát th�i có hình d�ng g�n gi�ng nh� trong bi#u �� (a) (t�c là cho th�y thit h�i biên t�ng d�n), nh�ng b�t ��u '

Page 4: ch5 - An Giang University

4

������������� ����� ���� ����������������

m�c cao h�n trên tr�c tung và t�ng nhanh h�n. Bi#u �� này có th# bi#u di&n m�t ch�t ��c có �nh h�'ng ch�t ng� i ngay c� khi l��ng phát th�i r�t th�p. Hai bi#u �� d��i cùng trong hình 5-1 là các hàm thit h�i biên theo m�c �� tích t�. Tr�c tung th# hin giá tr� ti�n t c�a các m�c thit h�i, và tr�c hoành ch� m�c �� tích t� ch�t ô nhi&m trong môi tr� ng xung quanh, ch)ng h�n ��n v� là ph�n triu (ppm). Bi#u �� (c) th# hin m�t hàm ph�c t�p, t�ng ' nh%ng m�c �� tích t� th�p, sau �ó có xu h��ng bi�n thiên ��u cho ��n khi ��t ��n nh%ng m�c tích t� cao h�n nhi�u thì các m�c thit h�i t�ng nhanh h�n. Hàm s� này có th# �úng v�i nh%ng ch�t ch)ng h�n nh� m�t ch�t ô nhi&m không khí ' m�c �� tích t� t��ng ��i th�p �ã gây ra thit h�i rõ rt ��i v�i m�t s� ng� i nh�y c�m và ' m�c tích t� t��ng ��i cao thì gây ra thit h�i cho t�t c� m�i ng� i, trong khi ' chng gi%a thit h�i biên không t�ng nhanh. Bi#u �� (d) th# hin m�t hàm thit h�i biên theo m�c �� tích t� b�t ��u t, bên ph�i c�a g�c t�a �� r�i sau �ó t�ng tuy�n tính theo m�c �� tích t� trong môi tr� ng xung quanh. Hình 5-1: Các hàm thit h�i biên tiêu bi#u

Các bi#u �� (a) và (d) minh h�a m�t �c tính trên th�c t� còn nhi�u tranh cãi. Chúng có các m�c ng��ng: là nh%ng tr� s� c�a l��ng phát th�i và m�c �� tích t� trong môi tr� ng xung quanh mà d��i nh%ng tr� s� �ó thì thit h�i biên b�ng không. Nh� v�y, ch�t gây ô nhi&m có th# t�ng ��n nh%ng m�c ng�0ng này mà không làm cho các m�c thit h�i t�ng lên chút nào. Nh� ta s� th�y trong các ch��ng k� ti�p, vic gi� ��nh có hay không m�t m�c ng�0ng trong hàm thit h�i c�a m�t s� ch�t ô nhi&m nào �ó có �nh h�'ng quan tr�ng ��i v�i chính sách ki#m soát môi tr� ng trong th�c t�. �ã có r�t nhi�u lý l� hùng h�n b�o v vic hàm thit h�i cho m�t lo�i ch�t ô nhi&m nào �ó có hay không có các m�c ng�0ng.

Thit h�i

$

L��ng ch�t th�i (t�n/n�m) L��ng ch�t th�i (kg/n�m)

Thit h�i

$

Thit h�i

$

Thit h�i

$

M�c �� tích t� (ppm) M�c �� tích t� (ppm)

Các hình trên bi#u di&n hàm thit h�i biên theo l��ng phát th�i và theo m�c �� tích t�. Bi#u �� (a) và (b) th# hin hàm phát th�i, bi#u �� (c) và (d) là hàm m�c �� tích t�. Hàm thit h�i biên minh h�a các �� d�c �� ng thit h�i biên khác nhau, ph� thu�c vào lo�i phát th�i và ��a �i#m phát th�i.

(a) (b)

(c) (d)

Page 5: ch5 - An Giang University

5

������������� ����� ���� ����������������

Hàm thi t h�i biên: Các ��c tính Hàm thit h�i biên là y�u t� ch� y�u trong các phân tích chính sách chu�n t�c. Ph�n này s� kh�o sát các �c tính c�a hàm thit h�i biên. Mc dù có th# phân tích hàm thit h�i theo l��ng phát th�i hoc theo m�c �� tích t�, chúng ta s� s! d�ng hàm theo l��ng phát th�i vì s� d& thi�t l�p các chính sách ki#m soát ô nhi&m h�n khi nh�n d�ng ���c ngu�n phát th�i. Trong khi hình 5-1 th# hin các hàm thit h�i biên phi tuy�n, trong ph�n còn l�i c�a ch��ng này và các ch��ng ti�p theo, chúng ta s� s! d�ng hàm thit h�i tuy�n tính �# d& dàng tính toán minh h�a. Hình 5-2 th# hin hai hàm thit h�i biên có l��ng phát th�i ' tr�c hoành theo ��n v� phát th�i trên m-i ��n v� th i gian. �# ��n gi�n vic phân tích chúng ta có 2 gi� thi�t: � Ch�t ô nhi&m là ��n ch�t, không tích t� và ���c phân b" ��u. � Không có m�c ng�0ng, ngh/a là m-i hàm thit h�i biên ��u xu�t phát t, g�c t�a

��. Chúng ta s� thay �"i các gi� thi�t này trong m�c 4 và 5. Trong khi ��c ph�n này, hãy ngh/ k�t qu� c�a chúng ta s� thay �"i nh� th� nào n�u ch�t th�i là không tích l.y hoc không có ng�0ng. Hàm thit h�i biên ���c ký hiu là MD và m�c phát th�i là E, ���c mô t� b�ng các hàm s� sau: MD1 = 0.4E MD2 = 0.6E ��u tiên xem xét hàm MD1. M�t �c tính ch� y�u c�a hàm này là m�i quan h gi%a thit h�i biên và t"ng thit h�i.

Chi u cao c�a ��!ng thi t h�i biên th� hi n t�ng thi t h�i bi"n ��i bao nhiêu n"u l��ng phát th�i thay ��i m�t m�c nh#.

Khi m�c phát th�i là E1 = 30, thit h�i biên là $12. N�u m�c phát th�i t�ng 1 t�n, t, 30 lên 31 t�n, thit h�i cho ng� i ti�p xúc v�i l��ng phát th�i này t�ng $12; t��ng t�, n�u l��ng ch�t th�i gi�m m�t l��ng nh , t"ng thit h�i s� gi�m $12. B'i vì chi�u cao c�a �� ng MD, �o trên tr�c tung y, �o l� ng m�c thit h�i biên, din tích d��i �� ng này gi�i h�n b'i tung �� g�c và m�c phát th�i th# hin t"ng thit h�i c�a m�c ch�t th�i này. Trong tr� ng h�p �� ng thit h�i biên MD1 và m�c phát th�i 30 t�n, t"ng thit h�i là din tích b, là m�t tam giác có din tích $180 (30×$12). T�i m�c phát th�i 30 t�n, thit h�i biên c�a MD2 là $18 và t"ng thit h�i là din tích (a+b) = $270. Do �ó:

T�ng thi t h�i c�a m�t m�c phát th�i cho tr�$c là di n tích d�$i ��!ng MD gi$i h�n t% g�c 0 �"n m�c phát th�i �ó.

Page 6: ch5 - An Giang University

6

������������� ����� ���� ����������������

Hình 5-2: Hàm thit h�i biên cho ch�t ô nhi&m không tích l.y và không có m�c ng�0ng

Nh%ng y�u t� nào gi�i thích cho s� khác bit gi%a MD1 và MD2 trong hình 5-2? MD2 có th# là tình hu�ng có r�t nhi�u ng� i b� m�t ch�t ô nhi&m �nh h�'ng, ch)ng h�n nh� ' khu v�c �ô th�, trong khi MD1 có th# áp d�ng cho khu v�c nông thôn ít ng� i; ngh/a là ít ng� i thì ít thit h�i. M�t kh� n�ng khác là, các hàm s� này có th# áp d�ng chung cho m�t nhóm ng� i, nh�ng ' vào nh%ng th i �i#m khác nhau. Hàm thit h�i biên MD2 có th# là tình hu�ng khi có s� ngh�ch chuy#n nhit �� làm ch�t th�i b� gi% l�i trong thành ph� và t�o ra m�c tích t� ch�t th�i t��ng ��i cao. MD1 có th# là hàm thit h�i trong �i�u kin gió bình th� ng do �ó h�u h�t ch�t th�i b� th"i ra ngoài thành ph�. Nh� v�y, cùng l��ng ch�t th�i ' hai th i �i#m khác nhau có th# t�o ra nh%ng m�c thit h�i r�t khác bit do nh%ng c� ch� v�n hành c�a môi tr� ng thiên nhiên. Bây gi chúng ta s� xem xét khía c�nh còn l�i c�a m�i quan h �ánh �"i – chi phí ki#m soát ch�t th�i. Có hai câu h i: T�i sao m�c phát th�i m�c tiêu không b�ng không? Có c�n ph�i luôn luôn xem xét chi phí? Chi phí gi�m ô nhi�m Chi phí gi�m ô nhi&m là nh%ng chi phí �# gi�m l��ng ch�t th�i vào môi tr� ng, hoc chi phí làm gi�m b�t m�t �� tích t� trong môi tr� ng xung quanh. Xét tr� ng h�p nhà máy b�t gi�y n�m ' th��ng ngu�n dòng sông. Nhà máy này t�o ra m�t l��ng l�n ch�t th�i h%u c�. Cách r* nh�t �# gi�i quy�t l��ng ch�t th�i này là �" chúng xu�ng sông. Nh�ng nhà máy c.ng có th# gi�m l��ng phát th�i này b�ng nh%ng công ngh ki#m soát ô nhi&m hoc thay �"i quá trình s�n xu�t (ví d� dùng công ngh t�y không có clo). Chi phí th�c hin các ho�t ��ng này ���c g�i là “chi phí gi�m ô nhi&m”, b'i vì

5 10 15 20 25 30 35

4

8

12

16

20

a

b

$

Ch�t th�i (t�n/n�m)

�� th� trên th# hin hai hàm thit h�i biên. Tr�c tung bi#u di&n giá tr� thit h�i biên c�a m-i lo�i ch�t th�i. N�u l��ng ch�t th�i là 30 t�n, thit h�i biên cho MD1 là $12, v�i MD2 là $18. T"ng giá tr� thit h�i ���c tính b�ng din tích d��i �� ng MD, t, g�c ��n m�c phát th�i �ang xem xét. T�i m�c phát th�i 30 t�n, t"ng thit h�i là din tích b=$180 ��i v�i MD1 và din tích (a+b) = $270 ��i v�i MD2.

MD2

MD1

Page 7: ch5 - An Giang University

7

������������� ����� ���� ����������������

�ó là chi phí gián ti�p làm gi�m hay gi�m tr�c ti�p l��ng ch�t th�i �" xu�ng sông. Có nhi�u cách �# gi�m l��ng phát th�i nh� thay �"i công ngh s�n xu�t, chuy#n �"i ngu�n nh�p l��ng, tái ch� ch�t th�i, x! lý ch�t th�i, lo�i b m�t ��a �i#m v.v. Chi phí gi�m ô nhi&m th� ng m-i ngu�n m-i khác, tùy thu�c vào nhi�u y�u t� khác nhau. Chi phí gi�m l��ng th�i SO2 t, m�t nhà máy �in h)n nhiên s� khác v�i chi phí gi�m khói ��c h�i t, các nhà máy hóa ch�t. Ngay c� ��i v�i nh%ng ngu�n t�o ra cùng lo�i ch�t th�i, chi phí gi�m ô nhi&m c.ng có th# khác nhau do có nh%ng khác bit v� �c �i#m công ngh c�a quá trình v�n hành. Có ngu�n t��ng ��i m�i, s! d�ng công ngh s�n xu�t hin ��i, trong khi có ngu�n l�i s! d�ng công ngh c. gây ô nhi&m nhi�u h�n. Có th# bi#u di&n hàm chi phí gi�m ô nhi&m b�ng ��i s� và b�ng �� th�. Ta th# hin ý t�'ng này b�ng cách s! d�ng khái nim chi phí gi�m ô nhi�m biên.1 ��n v� trên các tr�c v(n nh� c.: l��ng ch�t gây ô nhi&m trên tr�c hoành, và giá tr� ti�n t trên tr�c tung. Chi phí gi�m ch�t th�i biên th# hin chi phí t�ng thêm �# gi�m ���c m�t ��n v� ch�t th�i, hay nói cách khác là chi phí ti�t kim n�u l��ng ch�t th�i t�ng lên m�t ��n v�. Trên tr�c hoành, các �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên xu�t phát t, l��ng ch�t th�i không ���c ki#m soát, t�c là l��ng ch�t th�i tr��c khi th�c hin b�t c� hành ��ng ki#m soát nào. Nói chung, chúng h��ng lên phía trên v� bên trái, cho th�y chi phí gi�m ô nhi&m biên t�ng d�n. Trong ch��ng 3, chúng ta �ã th�y �� ng chi phí biên h��ng lên trên v� bên ph�i. �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên �i theo chi�u ng��c l�i b'i vì s�n ph�m chúng ta s�n xu�t ' �ây l�i là l��ng ch�t th�i gi�m. �i#m m�u ch�t c�n ghi nh� khi xem xét các hình v� trong mô hình t"ng quát là

Chúng ta �&c l��ng ch�t th�i t% bên trái sang ph�i d&c theo tr�c hoành, và �o l�!ng l��ng ô nhi�m gi�m t% ph�i qua trái.

Hình 5-3 minh h�a ba hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên phi tuy�n khác nhau mà chúng ta có th# th�y trong th�c t�. G�i MAC là ch% vi�t t�t ��i din cho chi phí gi�m ô nhi&m biên. � Bi#u �� (a): �� ng MAC t�ng lên r�t ít khi gi�m nh%ng l��ng ch�t th�i ��u tiên,

nh�ng sau �ó t�ng lên r�t nhanh khi l��ng ch�t th�i tr' nên t��ng ��i ít. � Bi#u �� (b): �� ng MAC t�ng liên t�c. � Bi#u �� (c): �� ng MAC có chi�u h��ng gi�m trong giai �o�n ban ��u, sau �ó l�i

t�ng d�n. Hàm này có th# ��i din cho m�t tình hu�ng trong �ó ch� có th# c�t gi�m nh%ng l��ng nh ban ��u b�ng các ph��ng tin k$ thu�t �òi h i ph�i ��u t� ban ��u r�t l�n. ��i v�i nh%ng m�c c�t gi�m cao h�n, chi phí gi�m ô nhi&m biên th�c t� có th# gi�m xu�ng khi ng� i ta s! d�ng nh%ng k$ thu�t này trit �# h�n. Tuy nhiên cu�i cùng chi phí gi�m ô nhi&m s� t�ng.

����������������� ������������������������������������������������������� ��������

Page 8: ch5 - An Giang University

8

������������� ����� ���� ����������������

Hình 5-3: Các hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên tiêu ti#u

Các ��c tính c�a hàm chi phí gi�m ô nhi�m biên �# kh�o sát các �c tính c�a chi phí gi�m ô nhi&m biên, ta hãy xem xét Hình 5-4; hình này th# hin hai �� ng MAC co hàm s� tuy�n tính nh� sau:

MAC1 = 60 – 4E MAC2 = 75 – 5E

T, hình v� (hay cho MAC = 0 trong m-i ph��ng trình và gi�i ra E), ta có th# th�y m�c phát th�i khi ch�a có ki#m soát là 15 t�n m-i tháng cho c� hai ngu�n. T, m�c 15 t�n này, các �� ng MAC h��ng lên trên v� bên trái. �i�u này có ngh/a chi phí gi�m ô nhi&m biên t�ng khi l��ng phát th�i gi�m. T�i m�c phát th�i 10 t�n m�t tháng, MAC1 =$20 và MAC2 =$25. Khi gi�m l��ng phát th�i ��n 0, chi phí gi�m ô nhi&m cho ��n v� cu�i cùng này là $60 ��i v�i nhà máy 1 và $75 ��i v�i nhà máy 2. Do �ó, càng gi�m l��ng phát th�i nhi�u, chi phí gi�m th�i biên càng l�n. Chú ý r�ng khi v� hàm s� tuy�n tính c�t tr�c tung, chúng ta gi� s! r�ng t�n t�i công ngh gi�m ô nhi&m ��n m�c b�ng 0 v�i m�t chi phí nh�t ��nh. N�u �� ng MAC trông gi�ng bi#u �� (a) trong hình 5-3, không có công ngh nào có th# gi�m m�c ô nhi&m b�ng 0. D/ nhiên c.ng còn m�t cách mà ng� i gây ô nhi&m có th# gi�m l��ng phát th�i xu�ng b�ng 0, �ó là ng,ng ho�t ��ng gây ra ô nhi&m, ngh/a là �óng c!a nhà máy hoc thay �"i s�n ph�m s�n xu�t, và cu�i cùng gây ra �nh h�'ng kinh t� r�t l�n. N�u ngu�n gây ô nhi&m ch� là m�t nhà máy nh trong m�t ngành công nghip l�n có nhi�u nhà máy t��ng t�, chi phí th�c t, vic �óng c!a nhà máy là không l�n. Th�c s�, �i�u này �nh h�'ng r�t ít ��n giá c� hàng hóa, mc dù c.ng có m�t s� tác ��ng �áng k# lên vic làm và phúc l�i c�a c�ng ��ng ��a ph��ng. Nh�ng n�u chúng ta �� c�p ��n chi phí gi�m ô nhi&m biên cho c� ngành công nghip – ch)ng h�n ngành công nghip hóa d�u ' Ontario hay Alberta – thì gi�i pháp �óng c!a �# gi�m ô nhi&m xu�ng b�ng không là m�t gi�i pháp r�t ��t giá.

Ch�t th�i Ch�t th�i Ch�t th�i

$ $ $

(a) (b) (c)

Các bi#u �� trên minh h�a �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên. Trong bi#u �� (a), khi m�i gi�m ch�t th�i, chi phí t�ng r�t ch�m, sau �ó khi gi�m nhi�u h�n thì chi phí t�ng nhanh. Bi#u �� (b) cho th�y chi phí t�ng t��ng ��i ��u khi l��ng ch�t th�i gi�m. Bi#u �� (c) cho th�y khi m�i gi�m l��ng ch�t th�i, chi phí biên gi�m do tính quy mô kinh t� c�a công ngh gi�m ô nhi&m. Cu�i cùng chi phí biên s� t�ng khi l��ng ch�t th�i gi�m d�n v� 0.

Page 9: ch5 - An Giang University

9

������������� ����� ���� ����������������

Nh� b�t k+ �� th� biên nào, chúng ta có th# ��c l��ng c� giá tr� biên t� và t"ng giá tr�. N�u l��ng phát th�i hin t�i là 10 t�n/tháng, giá tr� trên tr�c tung cho bi�t chi phí biên �# có thêm m�t ��n v� ch�t th�i gi�m ���c. Khu v�c d��i �� ng MAC, gi�i h�n b'i �i#m phát th�i ban ��u là 15 t�n/tháng và b�t c� m�c phát th�i nào chính là t"ng chi phí gi�m th�i ��n m�c phát th�i �ó. ��i v�i MAC1, t"ng chi phí gi�m ô nhi&m �# có ���c m�c phát th�i 10 t�n/tháng b�ng din tích b = $50 (din tích tam giác = 1/2×5×$20). T"ng chi phí gi�m ô nhi&m c�a nhà máy 2 là din tích a+b = $62,5 (din tích tam giác = 1/2×5×$25).

'i�m m�u ch�t c(n nh$ khi tính t�ng chi phí gi�m ô nhi�m (TAC) là ph�i �&c �) th� t% ph�i qua trái.

Hình 5-4: Chi phí gi�m ô nhi&m biên cho m�t lo�i ch�t th�i

0

10

20

30

40

50

60

70

80

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Ch�t th�i (t�n/tháng)

$

�i�u gì làm �� d�c hai �� ng MAC khác nhau khi chúng ��u ��i din cho cùng m�t ch�t th�i? Lý do thông th� ng th� ng là s� khác nhau trong công ngh ki#m soát ô nhi&m. MAC1 s! d�ng công ngh ki#m soát ô nhi&m r* h�n so v�i MAC2, có th# là do ' hai nhà máy khác nhau và nhà máy MAC2 ���c xây t, lâu còn nhà máy MAC1 thì m�i h�n.2 Thay �"i công ngh do �ó có th# h� th�p �� ng MAC cho m�t lo�i ch�t th�i xác ��nh. Chúng ta có th# d& dàng �o l� ng chi phí nhà máy ti�t kim hàng n�m khi áp d�ng công ngh m�i. Gi� s! r�ng l��ng ch�t th�i c�a nhà máy là 10 t�n/tháng. Có th# ti�t kim ���c din tích a n�u nhà máy áp d�ng công ngh m�i. Chúng ta �ã bi�t r�ng, ����������������������������������������������������� ��� �!"���������������������������� ���

MAC1 và MAC2 ��i din cho 2 ngu�n phát th�i (hoc 1 ngu�n phát th�i t�i hai th i �i#m khác nhau) có m�c phát th�i ban ��u là 15 t�n/tháng khi không có bin pháp ki#m soát ô nhi&m. 1 m�c 10 t�n phát th�i (ngh/a là gi�m ���c 5 t�n) MAC1 = $20 và MAC2=$25. T"ng chi phí �# gi�m t, 15 t�n xu�ng 10 t�n là din tích b ��i v�i ngu�n phát th�i 1 ($50/tháng) và din tích a+b ��i v�i ngu�n 2 ($62,5/tháng). Chi phí ti�t kim ���c khi áp d�ng công ngh c�a ngu�n 1 là a ($12,5/tháng).

MAC2

MAC1

a

b

Page 10: ch5 - An Giang University

10

������������� ����� ���� ����������������

din tích a+b=$62.5 và b=$50, do �ó chi phí ti�t kim ���c là $12.5/tháng. Ki#u phân tích này r�t quan tr�ng khi ta các d�ng chính sách ki#m soát ô nhi&m khác nhau, b'i vì m�t trong nh%ng tiêu chí �ánh giá chính sách là chính sách �ó t�o ��ng l�c ti�t kim ���c bao nhiêu chi phí khi nhà máy ��u t� vào l/nh v�c nghiên c�u và phát tri#n �# t�o ra công ngh ki#m soát ô nhi&m m�i.

Page 11: ch5 - An Giang University

11

������������� ����� ���� ����������������

T�ng h�p chi phí gi�m ô nhi�m biên H�u h�t các chính sách môi tr� ng, �c bit ' c�p ti#u bang và liên bang, ��u nh�m vào vic ki#m soát l��ng ch�t th�i t, m�t s� ngu�n gây ô nhi&m ch� không ph�i t, m�t ngu�n gây ô nhi&m ��n l*. Làm th� nào �# t"ng h�p chi phí gi�m ô nhi&m biên c�a m�t nhóm các công ty (trong cùng m�t ngành công nghip hoc cùng ��a ph��ng) khi chi phí ô nhi&m biên c�a t,ng công ty khác nhau? Quá trình t"ng h�p này s� cho th�y m�t khái nim quan tr�ng trong vic thi�t k� chính sách môi tr� ng hiu qu�. Hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên c�a m�t công ty cho th�y cách th�c gi�m ô nhi&m t�n ít chi phí nh�t; còn ��i v�i nhóm các công ty, �ó là hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên g�p. Bi#u �� (a) và (b) trong hình 5-5 v� l�i MAC1 và MAC2 t, hình 5-4. Bi#u �� (c) là �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên g�p. Khi chúng ta có 2 ngu�n (hay b�t k+ con s� nào nhi�u h�n 1) v�i chi phí gi�m ô nhi&m khác nhau, chi phí gi�m ô nhi&m g�p s� ph� thu�c vào cách chúng ta tính t"ng l��ng phát th�i c�a các ngu�n nh� th� nào. Nguyên t�c chung là

'� t�ng h�p chi phí gi�m ô nhi�m biên, ph�i c�ng theo chi u ngang các hàm s� c�a cá nhân �� t�o ra m�c chi phí gi�m ô nhi�m biên g�p th�p nh�t có th�.

Hình 5-5 minh h�a m�t ví d� làm th� nào t"ng h�p các chi phí gi�m ô nhi&m biên khác nhau. Các b��c th�c hin nh� sau: Ví d�: T�ng h�p các ��!ng MAC nh� th" nào 1. Ch�n m�t m�c chi phí gi�m ô nhi&m biên nh�t ��nh, ch)ng h�n $40/tháng. 2. Tìm xem m-i nhà máy gi�m bao nhiêu v�i chi phí này. V�i chi phí $40, nhà máy

1 s� mu�n gi�m 5 t�n m�t tháng trong khi nhà máy 2 s� gi�m 7 t�n m�t tháng. 3. C�ng các m�c phát th�i l�i v�i nhau: 5 t�n + 7 t�n = 12 t�n. 4. Lp l�i quá trình v�i các m�c chi phí gi�m ô nhi&m biên khác. 5. V� �� ng chi phí biên g�p nh� trong bi#u �� (c) c�a hình 5-5.

Page 12: ch5 - An Giang University

12

������������� ����� ���� ����������������

Hình 5-5: T"ng h�p các �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên

T"ng h�p các �� ng MAC c�n ��n nguyên t�c cân b�ng biên – là ý t�'ng �ã ���c gi�i thiu trong ch��ng 4. �# có ���c �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên g�p t�i thi#u, các m�c phát th�i g�p ph�i ���c phân b" gi%a các ngu�n phát th�i sao cho chúng ��u có cùng chi phí gi�m ô nhi&m biên. B�t ��u xem xét t�i m�c 12 t�n/tháng trên �� ng MAC g�p. Rõ ràng 12 t�n này có th# ���c phân b" cho các ngu�n theo nhi�u cách khác nhau: 6 t�n cho m-i ngu�n, 10 t�n cho m�t ngu�n và 2 t�n cho ngu�n còn l�i v.v. Nh�ng ch� có m�t cách phân b" t�o ra chi phí gi�m ô nhi&m biên g�p th�p nh�t; �ó là cách phân b" sao cho các ngu�n phát th�i ��u có chi phí gi�m ô nhi&m biên b�ng nhau. �� ng MAC ���c xây d�ng sao cho th a mãn nguyên t�c cân b�ng biên. MC PHÁT TH*I HI+U QU* Xà H,I

'�i v$i m�t ch�t th�i nh�t ��nh ���c th�i ra t% m�t ��a �i�m nh�t ��nh trong kho�ng th!i gian nh�t ��nh, m�c phát th�i hi u qu� xã h�i là m�c t�-ng �ng v$i �i�m t�i �ó hàm thi t h�i biên b.ng hàm chi phí gi�m ô nhi�m biên.

Chúng ta s� bi#u di&n khái nim cân b�ng này b�ng c� �� th� và toán h�c. B�ng �� th�: hình 5-6 cho th�y MAC giao nhau t�i m�c phát th�i 10 t�n/tháng. Chi phí gi�m ô nhi&m biên b�ng chi phí thit h�i biên t�i m�c phát th�i này (��u b�ng $20). B�ng toán h�c: G�i E là m�c phát th�i. E* là m�c phát th�i t�i �u xã h�i. Gi� s! c� hai �� ng MAC và MD ��u tuy�n tính.3 Gi� s!:

MAC = 60 – 4E MD = 2E

Hiu qu� xã h�i c�n MAC = MD. Cho 2 ph��ng trình b�ng nhau ta có:

#�������������������$���������$����%����&�

0 5 10 15

20

40

60

80

0 5 10 15

20

40

60

80

0 5 10 15

20

40

60

80

20 25 30

MACT MAC1 MAC2

�� ng MAC ���c g�p theo chi�u ngang b�ng cách l�y b�t k+ giá tr� chi phí gi�m ô nhi&m biên nào và c�ng m�c phát th�i c�a t,ng ngu�n t�i giá tr� MAC �ó. V�i MAC = $40, bi#u �� (a) cho th�y nhà máy 1 th�i 5 t�n/tháng (gi�m t, 15 – 5 = 10 t�n), bi#u �� (b) cho th�y nhà máy 2 gi�m 7 t�n (gi�m t, 15 – 7 = 8 t�n). Bi#u �� (c) bi#u di&n �� ng MAC g�p, v�i MAC = $40 t"ng l��ng phát th�i là 12 t�n/tháng. Xây d�ng �� ng MAC g�p b�ng cách c�ng theo chi�u ngang các hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên c�a t,ng nhà máy v�i các m�c MAC khác nhau.

Page 13: ch5 - An Giang University

13

������������� ����� ���� ����������������

60 – 4E = 2E Gi�i ra ta ���c: E* = 10 t�n/tháng Th� E* vào MAC hoc MD ta có m�c “giá” (chi phí gi�m ô nhi&m biên, thit h�i biên) làm cân b�ng 2 ph��ng trình:

60 – 4(10) = $20. Hình 5-6: Xác ��nh m�c phát th�i

0

10

20

30

40

50

60

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Ch�t th� i (t�n/tháng)

$

T�i sao E* l�i là m�c phát th�i hiu qu� xã h�i? Hiu qu� xã h�i ngh/a là có s� �ánh �"i gi%a thit h�i biên t�ng lên v�i chi phí gi�m ô nhi&m biên t�ng lên. L��ng ch�t th�i nhi�u h�n làm cho xã h�i ch�u nhi�u chi phí thit h�i môi tr� ng h�n. L��ng ch�t th�i gi�m ngh/a là xã h�i ph�i b ra nhi�u chi phí gi�m ô nhi&m h�n. Do �ó m�c phát th�i hiu qu� xã h�i là m�c t�i �ó hai lo�i chi phí này ��n bù ���c cho nhau; ngh/a là chi phí gi�m thi#u biên b�ng chi phí thit h�i biên. Có ph�i m�c phát th�i hiu qu� xã h�i luôn d��ng? Không. N�u �� ng MD và MAC không c�t nhau t�i m�c phát th�i d��ng, m�c phát th�i hiu qu� xã h�i s� b�ng 0. �� d�c và hình d�ng các �� ng MAC và MD quy�t ��nh m�c cân b�ng. D�a trên quan �i#m hiu qu� này, E* là �i#m t�t nh�t mà n�n kinh t� có th# ��t ���c; xem ch�ng minh d��i �ây. Tính toán giá tr� xã h�i ròng: cách ch�ng minh E* t�i �a hóa giá tr� xã h�i ròng. E* là �i#m t�i �ó l�i ích xã h�i ròng t, vic gi�m ô nhi&m ���c t�i �a hóa (chi phí xã h�i t, vic ki#m soát ô nhi&m ���c t�i thi#u hóa). Có th# dùng hình 5-6 hoc tính toán t"ng l�i ích và chi phí �# ch�ng minh �i�u này. Các b��c th�c hin nh� sau: 1. Gi� s! ban ��u không có bin pháp ki#m soát ô nhi&m. Nh� v�y có 15 t�n ch�t

th�i m-i tháng. 2. Tính t"ng thit h�i t�i m�c 15 t�n/tháng.

Cân b�ng hiu qu� xã h�i ��t ���c t�i �i#m �� ng MAC c�t �� ng MD. Lúc này E*=10 t�n phát th�i m�t tháng. Din tích (a+b+c) = t"ng thit h�i t�i m�c phát th�i ban ��u 15 t�n/tháng. T�i E*, t"ng thit h�i b�ng din tích a và l�i ích ròng là din tích (b+c). T�i E*, t"ng chi phí gi�m ô nhi&m biên b�ng din tích b. Do �ó, l�i ích xã h�i ròng là din tích (b+c) tr, b = din tích c.

a b

c

d

MAC

MD

Page 14: ch5 - An Giang University

14

������������� ����� ���� ����������������

B�ng �� th�: t"ng thit h�i là din tích d��i �� ng MD gi�i h�n t, 0 ��n 15 t�n. Trong hình 5-6 là din tích (a+b+c). B�ng s� h�c: TD = $225 (1/2×[15×$30])4 3. Tính t"ng chi phí gi�m ô nhi&m biên (TAC) t�i m�c 15 ��n v� phát th�i. TAC s� b�ng 0 vì không có vic gi�m ô nhi&m. 4. Tính chi phí xã h�i ròng. Chi phí xã h�i ròng là s� chênh lch gi%a t"ng thit h�i và t"ng chi phí gi�m ô nhi&m (t�i m�c 15 t�n là b�ng $225). Lp l�i t, ��u các b��c này v�i m�c phát th�i hiu qu� xã h�i m�i gi� s! là E*=10 t�n. 5. T"ng thit h�i t�i m�c E* m�i là din tích a và b�ng $100.5 6. T"ng chi phí gi�m ô nhi&m biên là din tích b và b�ng $50. 7. T"ng chi phí xã h�i do �ó b�ng $100 + $50 = $150. 8. Tính s� chênh lch t"ng chi phí xã h�i gi%a hai m�c phát th�i. $150 rõ ràng th�p

h�n $225. Ph�n ti�t kim ròng là din tích c = $75 so v�i tr� ng h�p không ki#m soát ô

nhi&m. Xã h�i ti�t kim $75 b�ng cách gi�m ô nhi&m t, 15 t�n xu�ng 10 t�n. �ây là l�i ích xã h�i ròng do phát th�i t�i m�c t�i �u xã h�i so v�i tr� ng h�p không ki#m soát ô nhi&m. Nh�ng làm th� nào chúng ta bi�t E* là �i#m t�t nh�t xã h�i có th# ��t t�i? Gi� s! l��ng phát th�i có th# gi�m xu�ng b�ng 0. Do �ó t"ng thit h�i b�ng 0. T"ng chi phí gi�m ô nhi&m là din tích (a+b+d) = (1/2×$60×15) = $450, l�n h�n $150. Ch�n b�t c� m�c phát th�i nào và tính chi phí xã h�i ròng ta ��u có k�t qu� cao h�n k�t qu� t�i E*. Mô hình MAC-MD là mô hình lý thuy�t cho phép chúng ta kh�o sát nhi�u tr� ng h�p. Trong th�c t�, m�i v�n �� ô nhi&m ��u khác nhau. Phân tích ki#u này cung c�p ph��ng pháp t"ng quát gi�i quy�t b�t c� v�n �� ô nhi&m môi tr� ng c� th# nào. Th�c t� mang tính ��ng và �i�u này r�t �úng trong vic ki#m soát ô nhi&m môi tr� ng. M�c phát th�i t�i �u n�m ngoái hay th�p niên tr��c không nh�t thi�t là m�c t�i �u n�m nay hay trong t��ng lai. Có r�t nhi�u y�u t� tác ��ng ��n hàm thit h�i biên và chi phí gi�m ô nhi&m biên và khi b�t k+ y�u t� nào thay �"i hàm s� s� d�ch chuy#n và E* s� thay �"i. Hiu qu� xã h�i là m�t khái nim chu�n t�c. E*, m�c phát th�i cân b�ng chi phí gi�m ô nhi&m và chi phí thit h�i, chính là m�c tiêu c�a các chính sách công. N�n kinh t�

'�()��$������ ���������������������������������*�����+��+��������,-��,.�/-��,����������*��������0#1��*�,����������.��2�×%�1×0�1&�.�0�11��

Page 15: ch5 - An Giang University

15

������������� ����� ���� ����������������

th�c s� ' t�i m�c E*? �i�u này có th# không x�y ra n�u không có can thip c�a chính ph�. Tr, khi ch�p nh�n chi phí thit h�i gây ra cho xã h�i, ng� i gây ô nhi&m không có ��ng l�c chi tiêu làm gi�m ô nhi&m. H� ��n gi�n là s�n xu�t ��n m�c ô nhi&m t�i �a. Ph�n 4 s� kh�o sát các chính sách và hành ��ng làm ng� i gây ô nhi&m b�ng b�t c� công c� gì gi�m l��ng ch�t th�i t�i m�c cân b�ng hiu qu� xã h�i.

Page 16: ch5 - An Giang University

16

������������� ����� ���� ����������������

PH� L�C: LIÊN K�T GI/A MAC V0I T1I 'A HÓA L�I NHU2N Mô hình ��n gi�n trong ch��ng này t�p trung vào tình hu�ng th�c t� trong �ó ng� i gây ô nhi&m có th# ��u t� vào các công ngh x! lý ch�t th�i �# gi�m th�i t, chính ho�t ��ng c�a h�. Chúng ta gi� s! �� ng MAC t�n t�i ��i v�i ng� i gây ô nhi&m. Chúng ta hãy nhìn m�t cách t"ng quát h�n v�n �� �ánh �"i c�a ng� i gây ô nhi&m �# th�y �� ng MAC liên k�t th� nào v�i hành vi t�i �a hóa l�i nhu�n c�a công ty. Công ty ho�t ��ng trong ngành công nghip c�nh tranh hoàn h�o s� t�i �a hóa l�i nhu�n khi giá th� tr� ng, P, b�ng v�i chi phí s�n xu�t biên, MC. Cho P = MC ta ���c s�n l��ng là Q, ���c th# hin trong ph�n trên c�a hình 5-7. Nh�ng công ty c.ng t�o ra ch�t th�i. Ph�n d��i hình 5-7 k�t n�i s�n l��ng v�i phát th�i ch�t ô nhi&m (E). Khi không có bin pháp ki#m soát môi tr� ng, ng� i gây ô nhi&m có th# t� do phát th�i bao nhiêu tùy thích. V�y m�c phát th�i t�i �a là bao nhiêu? Trong hình 5-7 công ty t�i �a hóa s�n l��ng s� s�n xu�t ' m�c Q0 ��n v� s�n l��ng, ngh/a là c.ng th�i ra EMAX ��n v� ch�t th�i. V�i �� ng MC d�c lên, công ty có th# có l�i nhu�n v�i t�t c� các ��n v� s�n xu�t cho ��n Q0, là ��n v� s�n l��ng khi giá b�ng MC. L�i nhu�n biên c�a công ty b�ng (P – MC), và l�i nhu�n biên này l�n nh�t khi s�n xu�t ��n v� ��u tiên v�i m�c giá c� ��nh P, sau �ó gi�m cho ��n khi P = MC t�i �i#m cân b�ng c�nh tranh. Công ty có th# b� m�t ph�n l�i nhu�n biên này n�u b� b�t bu�c ph�i gi�m s�n l��ng xu�ng d��i m�c Q0 do ph�i gi�m phát th�i. Có th# hi#u �� ng MAC ��i din cho l�i nhu�n b� m�t c�a công ty do ph�i gi�m phát th�i. Ph�n d��i hình 5-7 v� (P – MC) cho t�t c� các m�c s�n l��ng t, 0 ��n Q0. Kho�ng cách a0 trong bi#u �� ' trên b�ng b0 trong bi#u �� d��i. �� ng MAC do �ó có hình d�ng t��ng t� nh� �� ng MC c�a công ty, nh�ng ng��c l�i.

Page 17: ch5 - An Giang University

17

������������� ����� ���� ����������������

Hình 5-7: Liên k�t �� ng MAC v�i ho�t ��ng t�i �a hóa l�i nhu�n

Gi� s! bây gi chính ph� ban hành chính sách môi tr� ng yêu c�u công ty ��a chi phí thit h�i biên vào trong chi phí s�n xu�t. �� ng thit h�i biên (MD) trong bi#u �� d��i ��i din cho chi phí này. Do �ó ta c�ng �� ng MD vào �� ng chi phí c�a công ty MC. Chi phí xã h�i c�a công ty bây gi b�ng MC + MD.6 V�i chi phí m�i này, công ty t�i �a hóa l�i nhu�n t�i �i#m P = MC + MD. S�n l��ng Q* t�o ra l��ng phát th�i E*.7 Cân b�ng hiu qu� xã h�i trong th� tr� ng là �i#m giá th� tr� ng c�a hàng hóa cân b�ng v�i chi phí xã h�i biên c�a s�n xu�t, v�i chi phí xã h�i bao g�m chi phí s�n xu�t biên và chi phí thit h�i biên. TÓM T3T Ch��ng này phát tri#n m�t mô hình ki#m soát ô nhi&m ��n gi�n. Mô hình này d�a trên khái nim �ánh �"i gi%a thit h�i môi tr� ng và chi phí ki#m soát ô nhi&m. Chúng ta �ã xem xét hàm thit h�i biên. Hàm s� này th# hin thit h�i xã h�i biên t, các m�c phát th�i khác nhau hoc các m�c �� tích t� ô nhi&m khác nhau trong môi 3��������'-��)���'4#�������5���������������������������!5����������6����������������������������������!5����������+����)������4�,��7��������8�9�$�����������������:��$������� �����$���������������������:��$������� ����:���-��� �������������������������������+������������������������������������� �; ��!5�����/<�+��=���������><��

S�n l��ng

L��ng phát th�i

Q0 Q*

EMAX E* 0

P

MAC

b

e

MD

f

MC MC + MD

c

d

0

P a

Các công ty c�nh tranh th� ng b qua chi phí thit h�i t, ch�t th�i h� s�n xu�t ra và t�i �a hóa l�i nhu�n khí giá hàng hóa b�ng chi phí s�n xu�t biên. V�i t�t c� ��n v� s�n l��ng t, 0 ��n Q0, công ty nh�n ���c l�i nhu�n biên là hàm s� d�c xu�ng nh� trong bi#u �� d��i. gi� s! m�t �� v� s�n l��ng t�o ra m�t ��n v� ch�t th�i, l�i nhu�n biên th# hin �� ng MAC c�a công ty. N�u ph�i gi�m ô nhi&m, chi phí gi�m ô nhi&m chính là l�i nhu�n b� m�t. N�u yêu c�u công ty tính thit h�i do ô nhi&m thành m�t y�u t� c�a chi phí s�n xu�t, �� ng MD s� ���c c�ng v�i MC và công ty s� phát th�i t�i m�c E*

Page 18: ch5 - An Giang University

18

������������� ����� ���� ����������������

tr� ng. Chúng ta c.ng xem xét chi phí gi�m ô nhi&m biên cho t,nng ngu�n phát th�i và cho m�t nhóm ngu�n. B�ng cách k�t h�p hai hàm s� này, chúng ta xác ��nh ���c m�c phát th�i t�i �u xã h�i. M�c phát th�i t�i �u xã h�i là m�c mà thit h�i biên và chi phí ô nhi&m biên b�ng nhau. T�i m�c phát th�i này, chi phí xã h�i ròng – t"ng chi phí gi�m ô nhi&m và chi phí thit h�i – là th�p nh�t. Tuy nhiên c.ng c�n chú ý r�ng mô hình phát tri#n trong ch��ng này r�t ��n gi�n và ch�a ��ng r�i ro vì �ã ��n gi�n hóa các v�n �� ô nhi&m trong th�c t�. Th�t s� có r�t ít ví d� ki#m soát ô nhi&m môi tr� ng cho th�y chúng ta ch�c ch�n bi�t các hàm thit h�i biên và chi phí gi�m ô nhi&m biên. Th� gi�i t� nhiên quá ph�c t�p, chúng ta gp r�t nhi�u khó kh�n �# nh�n d�ng chính xác m�i quan h gi%a con ng� i và t� nhiên. Thêm vào �ó, ngu�n gây ô nhi&m có r�t nhi�u d�ng, quy mô khác nhau, trong nh%ng hoàn c�nh kinh t� khác nhau và do �ó chúng ta s� t�n r�t nhi�u công s�c ch� �# hi#u bi�t v� nh%ng v�n �� ��n gi�n v� chi phí gi�m ô nhi&m biên. Công ngh ki#m soát ô nhi&m thay �"i r�t nhanh, do �ó có th# công ngh hiu qu� hôm nay l�i l-i th i ngày mai. Tuy nhiên, mô hình ��n gi�n r�t h%u hiu �# suy ngh/ v� các v�n �� c�n b�n trong ki#m soát ô nhi&m. Tr��c khi th�o lu�n các v�n �� chính sách ph�c t�p, chúng ta nên h�c cách các nhà kinh t� c� g�ng �o l� ng và kh�o sát chi phí gi�m ô nhi&m biên và thit h�i biên trong nh%ng tr� ng h�p thay �"i ch�t l��ng môi tr� ng c� th#. CÁC THU2T NG/ CHÍNH Chi phí gi�m ô nhi&m Khái nim chu�n t�c Hàm thit h�i theo m�c �� tích t� Công ngh ki#m soát ô nhi&m Hàm thit h�i Kinh t� h�c th�c ch�ng Chi tiêu b�o v Ng�0ng Hàm gi�m ô nhi&m biên T"ng chi phí gi�m ô nhi&m Hàm thit h�i biên T"ng thit h�i BÀI T2P 1. Cho MAC1 = 100 – 10E và MAC2 = 50 – 10E. V� t,ng hàm s� và �� ng MAC

g�p. Cho MD = 30E, xác ��nh �i#m cân b�ng hiu qu� xã h�i. V�i các ph��ng trình trên, gi� s! chính ph� quy ��nh m�c phát th�i là 4 ��n v�. Chi phí xã h�i ròng c�a chính sách này là bao nhiêu?

2. Gi� s! có s� thay �"i công ngh làm gi�m chi phí gi�m ô nhi&m biên c�a nhà máy

1 ' trên b�ng chi phí biên c�a nhà máy 2. S� thay �"i này làm �nh h�'ng ��n m�c phát th�i hiu qu� xã h�i nh� th� nào? Gi�i b�ng �� th� và s� h�c.

3. Khi có quy ��nh ki#m soát ô nhi&m, chính ph� ph�i ch�u chi phí th�c thi nh� là

m�t ph�n chi phí xã h�i. Gi� s! chi phí th�c thi là kho�n c� ��nh, ��c l�p v�i l��ng ô nhi&m gi�m ���c. �i�u này làm �i#m cân b�ng hiu qu� thay �"i nh� th� nào? Gi�i thích b�ng �� th�.

CÂU H4I TH*O LU2N

Page 19: ch5 - An Giang University

19

������������� ����� ���� ����������������

1. Các nhà khoa h�c khám phá ra r�ng thit h�i biên t�ng theo hàm m. v�i m�c phát th�i. �i�u này làm thay �"i cách tính toán t"ng thit h�i nh� th� nào khi không áp d�ng công ngh gi�m ô nhi&m.

2. Nguyên t�c cân b�ng biên liên h nh� th� nào v�i m�c s�n l��ng hiu qu� xã h�i? 3. Gi�i thích t�i sao xã h�i mu�n t�i thi#u hóa chi phí xã h�i ròng (t�i �a hóa giá tr�

xã h�i ròng) khi ch�n m�c phát th�i.