Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych · ProDruk Poznań N 750 egz. Od Redaktora ... (SDOO) i zakładów (ZDOO) doświadczalnych oceny odmian (rys. 1), natomiast doświadczenia

ISSN 1641-7003

Burak

Ziemniak

Oleiste

Pastewne

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych

Słupia Wielka 2016

ROŚLIN ROLNICZYCH2016

2016

ISSN 1641-7003

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych

Słupia Wielka 2016

ROŚLIN ROLNICZYCH

Burak

Ziemniak

Oleiste

Pastewne

Kierownik Zakładu

mgr inż. Józef Zych

63-022 Słupia Wielka

tel.: (+48) 61 285 23 41 do 47faks: (+48) 61 285 35 58

e-mail: [email protected]

prof. dr hab. Edward S. Gacek

prof. dr hab. Edward S. Gacek

mgr inż. Józef Zych

Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całościbądź części niniejszej publikacji niezależnie od zastosowania techniki

(drukarskiej, fotograficznej, komputerowej, nagrań fonograficznych, itd.)wymaga pisemnej zgody Wydawcy

ISSN 1641-7003

S Biuro Wydawnictw COBORU

ProDruk Poznań

N 750 egz.

Od Redaktora

Lista opisowa odmian roślin rolniczych 2016. Burak, ziemniak, oleiste i włókniste, pastewne jest siedemnastą edycją publikacji, wy-dawanej przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) od roku 2000, przy czym od roku 2012 jest oferowana jako oddzielna pozycja wydawnicza. Wyniki badań odmian roślin zbo-żowych, w tym kukurydzy, są publikowane w odrębnej Liście.

Listę kierujemy do bardzo szerokiej grupy odbiorców. Głównymi jej adresatami są użytkownicy odmian, przede wszystkim rolnicy i pro-ducenci rolni, hodowcy odmian, przedsiębiorstwa i służby nasienne. Zawiera ona także ważne informacje istotne dla przemysłu prze-twórczego. Lista może być pomocna dla służb upowszechniania po-stępu rolniczego, jak również może stanowić materiał informacyjny dla dydaktyki rolniczej.

Lista opisowa odmian roślin rolniczych 2016. Burak, ziemniak, oleiste i włókniste, pastewne zawiera liczbowe wyniki badań wartości gospodarczej (WGO) odmian zarejestrowanych oraz opisy odmian wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016. Wyniki pochodzą z doświadczeń prowadzonych w ramach systemu Porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO), a dla odmian nowych także, lub wyłącznie z doświadczeń rejestrowych. Uzupełnieniem treści Listy są materiały ilustrujące graficznie różne, ważne w obrębie gatunków, aspekty ich uprawy.

Lista ukazuje się corocznie, po podjęciu decyzji rejestrowych. Wydawca i autorzy są otwarci na wszelkie uwagi i pomysły Czytelni-ków odnośnie treści, jak i formy Listy. Spożytkujemy je przy tworzeniu kolejnej edycji tego wydawnictwa.

Redaktor Naczelny

Wydawnictw COBORU

prof. dr hab. Edward S. Gacek Słupia Wielka 2016

SPIS TREŚCI

s.

WPROWADZENIE (mgr inż. J. Zych) …………………………………............ 7 1. BURAK

Burak cukrowy (mgr inż. W. Janiak, mgr inż. A. Popek) …………. 14

Burak pastewny (mgr inż. W. Janiak, mgr inż. K. Piecuch) ……… 32

2. ZIEMNIAK (dr inż. T. Lenartowicz) ....................................................... 40

3. OLEISTE (mgr inż. J. Broniarz, mgr J. Paczocha)

Rzepak. Wstęp ........................................................................... 74

Rzepak jary ……............................................................................. 80

Rzepak ozimy …….......................................................................... 85

4. PASTEWNE

BOBOWATE GRUBONASIENNE. WSTĘP (mgr inż. A. Osiecka) ….. 112

Bobik ………………………………….............................................. 115

Groch siewny ……………………………….……………….............. 121

Łubin wąskolistny ......................................................................... 131

Łubin żółty …………………………………..................................... 139

Soja ………………………………………………………................... 144

Wyka siewna …………………………………………………………. 150

WIECHLINOWATE. WSTĘP (dr inż. E. Stuczyńska) …………………. 154

Kostrzewa łąkowa ……………………………………………………. 155

Tymotka łąkowa ............................................................................ 156

Życica wielokwiatowa ………………………………………………... 158

LISTA ZACHOWUJĄCYCH ODMIANY ORAZ REPREZENTANTÓW ZACHOWUJĄCYCH .................................................................................. 159

Wprowadzenie

Odmiana jest uznawana za jeden z głównych czynników warun-kujących wzrost produkcji roślinnej we współczesnym rolnictwie. Po-stęp odmianowy osiągany jest drogą zamierzonych zmian genetycz-nych, mających warunkować poprawę określonych właściwości rolni-czych i użytkowych odmian roślin uprawnych. Najczęściej kojarzony jest ze wzrostem plonowania, ale obejmuje również wiele innych cech stanowiących o wartości gospodarczej odmian (WGO), w tym przede wszystkim jakość plonu, odporność lub tolerancję na różne czynniki biotyczne (choroby, szkodniki) i abiotyczne (niskie i wysokie tempera-tury, zakwaszenie gleby, niedobór lub nadmiar opadów itp.) ograni-czające plonowanie, a także inne specyficzne cechy, decydujące o właściwościach rolniczo-użytkowych odmian. Pożądaną właściwo-ścią nowych odmian powinna być również możliwość szybkiej regene-racji po wystąpieniu stresu. Jest to istotne w obliczu zmieniającego się klimatu i coraz częściej występujących ekstremalnych zjawisk pogo-dowych. Udoskonalone odmiany powinny przyczynić się w pierwszej kolejności do racjonalizacji (zmniejszenia) poziomu nawożenia mine-ralnego oraz ograniczenia liczby zabiegów ochrony roślin, by jak naj-lepiej spełniać oczekiwania integrowanych systemów ochrony i pro-dukcji roślin. Muszą więc lepiej wykorzystywać składniki pokarmowe znajdujące się w glebie oraz cechować się dużą odpornością na naj-ważniejsze choroby, a także niektóre szkodniki. Coraz powszechniej-sza staje się świadomość możliwości wykorzystania konkretnych od-mian do tworzenia mieszanek międzyodmianowych w obrębie danego gatunku lub mieszanek międzygatunkowych, w celu zwiększenia bio-różnorodności upraw i ograniczania nasilenia niektórych agrofagów.

Urzędowe badania wartości gospodarczej odmian (WGO) przed zarejestrowaniem prowadzone są prawie wyłącznie w sieci stacji (SDOO) i zakładów (ZDOO) doświadczalnych oceny odmian (rys. 1), natomiast doświadczenia realizowane w ramach systemu Porejestro-wego doświadczalnictwa odmianowego (PDO) prowadzone są także w innych instytucjach (jednostki hodowli roślin, ośrodki doradztwa rol-niczego, instytuty, szkoły rolnicze itp.), co daje rocznie ponad 50 do-datkowych lokalizacji. W roku 2015 powrócono do pierwotnej nazwy sytemu, czyli PDO, natomiast przez kilka ostatnich lat system funkcjo-

nował jako PDOiR (porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe i rol-nicze). Wszystkie doświadczenia dla poszczególnych gatunków pro-wadzone są według jednolitych metodyk, które podlegają bieżącej weryfikacji merytorycznej i w miarę potrzeby są aktualizowane lub tworzone nowe wersje.

Rys. 1. Rozmieszczenie stacji i zakładów doświadczalnych oceny odmian Należy podkreślić dużą zależność kształtowania się właściwości

odmian od warunków środowiska, w jakich są uprawiane. Prezento-

8

wane w Liście wyniki odmian są średnią z wielu środowisk, różniących się warunkami klimatyczno-glebowymi. Oznacza to, że w określonych warunkach (zwłaszcza skrajnie odmiennych) różnice między odmia-nami mogą znacznie odbiegać od tych podanych w niniejszym opra-cowaniu. Szczególnie dotyczy to podstawowej cechy, jaką jest plon, gdyż jest to cecha warunkowana poligenicznie. Doskonałym przykła-dem tych uwarunkowań są wyniki po zimach z lokalnie dużymi spad-kami temperatury powietrza i gleby (np. 2012, z pewnością również 2016) dla niektórych odmian rzepaku ozimego, które w rejonach wyma-rzania dają wyjątkowo małe plony nasion i w efekcie mniejsze niż zwy-kle średnie plony dla kraju. Z kolei odmiany o większej zimotrwałości uzyskują w tych sezonach wegetacyjnych, nienotowane w przeszłości, bardzo dobre wyniki plonowania.

Prezentowana Lista opisowa odmian roślin rolniczych 2016. Bu-rak, ziemniak, oleiste i włókniste, pastewne obejmuje wszystkie ważne gospodarczo gatunki wymienionych grup roślin, dla których prowa-dzone są systematyczne badania w ramach PDO. Dla gatunków o mniejszym znaczeniu gospodarczym oraz dla większości gatunków roślin pastewnych (bobowate drobnonasienne, wiechlinowate – trawy, inne pastewne) badania w ramach PDO podejmowane są okresowo i publikowane w Liście po zakończeniu cyklu badań.

W przypadku wiechlinowatych (traw) badania PDO obejmują, za-równo doświadczenia na zielonkę, jak i na nasiona, a także jedno do-świadczenie z badaniem dynamiki plonowania, połączone z oceną zmian jakościowych. Zakres badań PDO dla roślin bobowatych drob-nonasiennych nie przewiduje doświadczeń z dynamiką plonowania, a dla niektórych gatunków (np. dla lucerny) – także doświadczeń na-siennych. W obecnej edycji Listy nie zamieszczono wyników żadnej zakończonej serii doświadczeń z gatunkami roślin pastewnych wielo-letnich (badania są w toku), a także innych pastewnych (brukiew, fa-celia błękitna, kapusta pastewna, rzodkiew oleista) i włóknistych. Podano natomiast charakterystykę pojedynczych nowych odmian ko-strzewy łąkowej, tymotki łąkowej i życicy wielokwiatowej oraz ogólną informację o tych gatunkach. Bieżące, szczegółowe wyniki badań z odmianami roślin pastewnych wieloletnich publikowane są w wy-dawnictwie Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych.

9

Lista zawiera komentarz ułatwiający interpretację wyników i poru-szający aktualne problemy danego gatunku (formy), a także charakte-rystyki odmian wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016 (dla bu-raka pastewnego także z roku 2015) oraz liczbową charakterystykę podstawowych cech rolniczych i użytkowych odmian. We wszystkich tabelach kolejność odmian podano alfabetycznie w przyjętych gru-pach.

W Liście zamieszczono wyniki doświadczeń polowych PDO i re-jestrowych (dla nowych odmian) z lat 2013-2015 lub 2012-2015. Czte-roletni okres prezentowanych wyników jest konsekwencją małego od-setka badanych odmian zarejestrowanych (burak cukrowy) lub sto-sunkowo dużej zmienności sezonowej (ziemniak, rośliny bobowate grubonasienne). Informacje dotyczące okresu badań podano we wstępie dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków oraz są uwidocznione w tabelach nr 2 każdego opracowania. Uzupełnieniem wyników doświadczeń polowych są oceny innych ważnych cech, określanych w każdym sezonie wegetacyjnym lub tylko w 2-3 letnich urzędowych badaniach przed zarejestrowaniem odmiany, w tym uzy-skanych od podmiotów współpracujących z COBORU. Punktem od-niesienia dla porównań między odmianami badanymi w różnych se-riach doświadczeń są jednolite wzorce odmianowe, wyznaczane na każdy sezon przez specjalistów centrali COBORU.

Wyniki jednej lub kilku cech głównych podawane są dla poszcze-gólnych lat badań, natomiast pozostałe jako średnia wieloletnia. Dla ułatwienia oceny odmian, na pierwszym miejscu w tabelach podano, albo wartości wzorca wieloodmianowego, albo średnią wszystkich badanych odmian z Krajowego rejestru. Zwłaszcza w drugim przypad-ku łatwo ocenić prezentowane odmiany, gdyż wartości zbliżone do średniej oznaczają przeciętną ocenę danej cechy, niezależnie od rze-czywistych wyników odmianowych. Na przykład w skali 9o ocena oko-ło 6,0 przy średniej 6 i ocena około 8,0 przy średniej 8 oznacza w obu przypadkach przeciętną (średnią) ocenę dla odmiany dla obu cech. Przygotowując informacje o odmianach w celach marketingowych za-leca się posługiwanie średnią jako najlepszym punktem odniesienia dla opisywanych odmian. Podana w dolnej części tabel informacja oznacza liczbę doświadczeń, z których pochodzą wyniki danej cechy w przyjętym dla danego gatunku wieloleciu. W przypadku, np. poraże-

10

nia przez choroby i szkodniki, wylegania itp. liczba doświadczeń do-datkowo informuje również o powszechności występowania danego zjawiska.

W tabelach wynikowych pominięto odmiany niebadane w żadnym roku wspomnianego wielolecia. Brak odmiany w tych zestawieniach najczęściej oznacza nie najlepszą już wartość gospodarczą i/lub małe, względnie malejące, znaczenie na rynku nasiennym.

Materiał liczbowy czasami uzupełniany jest graficznie, co daje pogląd na zagadnienia ogólniejsze, związane z określoną rośliną uprawną. Listę zamyka wykaz adresowy zachowujących – w przypad-ku odmian krajowych lub ich reprezentantów – dla odmian zagranicz-nych. W zdecydowanej większości przypadków zachowującymi od-mian krajowych są ich hodowcy, czyli właściciele.

Dla cech wyrażonych w skali dziewięciostopniowej, stopień 9

oznacza ocenę najkorzystniejszą, 5 – średnią, natomiast 1 – najmniej korzystną.

Autorami Listy są specjaliści trzech pracowni Zakładu Badania

i Oceny Wartości Gospodarczej Odmian COBORU: Pracowni WGO Roślin Okopowych i Kukurydzy, Pracowni WGO Roślin Oleistych i Włóknistych oraz Pracowni WGO Roślin Pastewnych. Przy opraco-wywaniu Listy korzystano przede wszystkim z wyników własnych ba-dań wartości gospodarczej odmian, uzupełniając je o niektóre cechy morfologiczne (Zakład Badania i Oceny Odrębności, Wyrównania i Trwałości Odmian) oraz dane o ochronie prawnej odmian i ich za-chowujących/reprezentantach (Biuro Rejestracji i Ochrony Praw do Odmian).

Autorzy Listy wyrażają przekonanie, że będzie ona pomocna w podejmowaniu korzystnych decyzji na różnych szczeblach funkcjo-nowania odmiany (nasiennictwo, produkcja rolna, przetwórstwo) oraz przybliży najbardziej istotne problemy dotyczące zaprezentowanych gatunków roślin rolniczych.

11

BURAK Burak cukrowy

Powierzchnia uprawy buraka cukrowego w latach 2009-2014 utrzymywała się na stabilnym poziomie około 190 tys. ha, natomiast w roku 2015 zmniejszyła się do 171 tys. ha (dane Związku Producen-tów Cukru w Polsce). Według szacunku GUS, areał buraka w roku 2015 był mniejszy niż w roku 2014 o około 18 tys. ha i wyniósł 180 tys. ha. Pozytywnym zjawiskiem w dłuższym okresie jest zmniejszenie wahań rocznych plonów z plantacji produkcyjnych, przy ich wyraźnej tendencji wzrostowej, na poziomie znacznie przekraczającym wartości z poprzednich dekad. Szczególnie duże plony korzeni notowano w la-tach 2012 (64 t z ha), 2013 (63 t z ha) i 2014 (68 t z ha). Z powodu niesprzyjających warunków pogodowych w roku 2015 średni plon ko-rzeni w produkcji wyniósł tylko 52 t z ha. Długi okres dotkliwej suszy w lecie wpłynął negatywnie na plon korzeni.

Plantacje buraka cukrowego obsiewane są w większości nasio-nami odmian zarejestrowanych w Polsce. Mimo ograniczonego zapo-trzebowania na nasiona i importu pewnej ilości nasion odmian ze wspólnotowego katalogu CCA, niezarejestrowanych w naszym kraju, liczba odmian buraka cukrowego jest duża i wykazuje nawet niewielką tendencję wzrostową. W roku 2012 w Krajowym rejestrze (KR) figuro-wały – 83 odmiany, w 2013 roku – 86 odmian, w 2014 – 90, w 2015 – 96, w kwietniu 2016 – 110. Udział w rejestrze odmian pochodzących z krajowej hodowli od roku 2008 utrzymuje się na poziomie 25-31%, a bez uwzględnienia odmian przeznaczonych na eksport wynosił 21-28%. Udział ten dla roku 2015 wynosi odpowiednio 25% i 23%. Zare-jestrowane odmiany pochodzą z dwóch krajowych i siedmiu zagra-nicznych firm hodowlano-nasiennych (tab. 1). W roku 2015 z Krajo-wego rejestru skreślono 10 odmian o małym lub malejącym znaczeniu w uprawie. Wśród skreślonych były 4 odmiany krajowe. Podobnie jak w Krajowym rejestrze, także w doświadczeniach rejestrowych większa była liczba odmian zagranicznych: 2011 – 56 (85%), 2012 – 70 (89%), 2013 – 75 (85%), 2014 – 67 (82%), 2015 – 70 (85%) odmian pocho-dzących z siedmiu firm hodowlanych. W roku 2016 łącznie w dwóch seriach badań uczestniczy 80 odmian, w tym 12 krajowych.

Postęp hodowlany nowo rejestrowanych odmian wyraża się po-lepszeniem ich zdrowotności oraz zwiększaniem zdolności plonotwór-czych, przy dobrej jakości technologicznej plonu (wysoka zawartość cukru, niska zawartość składników melasotwórczych). Wyniki plono-wania podlegają znacznym wahaniom w latach, przy wzrostowym trendzie w wieloleciu; średnioroczny przyrost plonów korzeni w do-świadczeniach w piętnastoleciu 2001-2015 wyniósł 4,9 dt z ha. W tym

14

okresie tylko w roku 2005 średni plon korzeni był mniejszy niż 650 dt z ha, natomiast w ośmiu latach przekroczył 750 dt z ha. Plony w pro-dukcji zwiększały się średnio aż o 17 dt z ha rocznie. Średnie plony przekraczające 500 dt z ha odnotowano w ośmiu latach omawianego wielolecia, w tym w każdym roku ostatnich siedmiu lat. Wymienione liczby świadczą o dużej dynamice wzrostu plonu z plantacji produk-cyjnych, przy tendencji do zmniejszania się wahań rocznych. Poziom plonów w doświadczeniach jest o wiele wyższy niż w produkcji, jednak przyrost plonów średnio w latach jest znacznie mniej wyraźny. W ostatnim pięcioleciu zmniejszyła się też różnica pomiędzy średnim plonem korzeni w doświadczeniach i w produkcji (rys. 1).

Efektem zwiększania plonu korzeni i dobrej jakości przerobowej jest wzrostowa tendencja plonu cukru. W omawianym okresie w do-świadczeniach odmianowych trend wzrostowy plonu cukru osiągnął wartość 1,79 dt z ha rocznie (rys. 2).

W związku z koniecznością ograniczenia zużycia pestycydów w rolnictwie, w uprawie buraka coraz większego znaczenia nabierają cechy odpornościowe odmian. Tendencje tą potwierdza fakt, że w la-tach 2009-2016 wszystkim zarejestrowanym odmianom (z wyjątkiem jednej wpisanej w roku 2012) hodowcy przypisują odporność na rizo-manię. Z roku na rok zwiększa się liczba odmian badanych przed za-rejestrowaniem i rejestrowanych o większej odporności na chwościka buraka, tolerancji na mątwika burakowego i inne patogeny (zgorzel siewek, rizoktonia korzeni). Stopień odporności, zwłaszcza na chwo-ścika buraka, jest jednak różny u poszczególnych odmian.

Wykaz i liczbową charakterystykę zarejestrowanych odmian bu-raka cukrowego podano w tabelach 1-4. Dane zamieszczone w tabe-lach 2, 3, 4 opracowano na podstawie wyników doświadczeń odmia-nowych z czterolecia 2012-2015, przy czym wyniki trzech głównych cech użytkowych (plon korzeni, zawartość cukru i plon cukru) oraz wyniki oceny porażenia przez chwościka buraka i oceny wschodów polowych podano z każdego roku badań. Wyniki odmian nowo zareje-strowanych pochodziły z innej serii doświadczeń (rejestrowej), dlatego zostały odpowiednio przetransformowane.

Przy waloryzacji cech podanych w charakterystyce opisowej no-wo zarejestrowanych odmian, stosowano porównanie z wzorcem zbio-rowym składającym się z czterech odmian, które występowały zarów-no w doświadczeniach rejestrowych, jak i porejestrowych. Poziom „średni” oznacza „zbliżony do wzorca”, niezależnie od bezwzględnej wartości liczbowej cechy.

Określenia typów użytkowych odmian podane w ich charaktery-stykach mają znaczenie orientacyjne i ogólnie informują o wartości technologicznej odmian, bez uwzględnienia zawartości składników

15

technologicznie szkodliwych. Oznaczają: typ cukrowy (C) – odmiana o zawartości cukru około 0,5% powyżej średniej z wszystkich odmian; typ plenny (P) – odmiana o zawartości cukru co najmniej 0,5% niższej od średniej i jednocześnie o dużych plonach korzeni (znaczenie w produkcji odmian typu P jest obecnie ograniczone); typ normalny (N) – odmiana pośrednia pod względem cukrowości i plenności.

Charakterystyka odmian buraka cukrowego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

(wszystkie odmiany są diploidalne, z deklarowaną odpornością na rizomanię)

BTS 2160 (d. BETA 446) Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni duży, plon cukru bardzo duży. Jakość technologiczna gorsza od wzorca; zawartość cukru śred-

nia, zawartość azotu szkodliwego i potasu dość wysoka, sodu – po-wyżej średniej.

Odporność na chwościka buraka dość mała (konieczność bar-dziej intensywnej ochrony). BTS 8840 (d. BETA 454)

Odmiana typu normalnego do normalno-plennego (N-NP). Plon korzeni i cukru duży. Jakość technologiczna średnia; zawartość cukru poniżej wzorca,

zawartość azotu szkodliwego niska, potasu powyżej średniej, sodu – średnia.

Odporność na chwościka buraka dość duża, co pozwala ograni-czyć liczbę zabiegów ochrony fungicydowej. Doppler (d. ST12442)

Odmiana typu normalnego do normalno-plennego (N-NP). Plon korzeni i cukru duży. Jakość technologiczna dość dobra; zawartość cukru poniżej

wzorca, zawartość azotu szkodliwego niska, potasu – bardzo niska, sodu – dość wysoka.

Odporność na chwościka buraka średnia.

16

Fala (d. SV1402) Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni powyżej średniego, plon cukru duży. Jakość technologiczna dobra; zawartość cukru średnia, zawar-

tość azotu szkodliwego dość niska, potasu – bardzo niska, sodu – niska Odporność na chwościka buraka średnia.

FD Taekwondo (d. FD14B2008)

Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni i cukru duży. Jakość technologiczna średnia; zawartość cukru średnia, zawartość

azotu szkodliwego dość wysoka, potasu – dość niska, sodu – średnia. Odporność na chwościka buraka średnia. Deklarowana przez hodowcę tolerancja na mątwika burakowego.

Jadeit (d. KTA1313)

Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni i cukru duży. Jakość technologiczna dość dobra; zawartością cukru średnia,

zawartość azotu szkodliwego, potasu i sodu dość niska. Odporność na chwościka buraka średnia.

Kagu (d. SV1401)

Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni powyżej średniego, plon cukru dość duży. Jakość technologiczna dość dobra; zawartość cukru średnia, za-

wartość azotu szkodliwego niska, potasu i sodu – dość niska. Odporność na chwościka buraka średnia.

Krajan (d. KTA1311)

Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni dość duży, plon cukru duży. Jakość technologiczną średnia; zawartość cukru średnia, zawar-

tość azotu szkodliwego dość niska, potasu – niska, sodu – średnia. Odporność na chwościka buraka średnia.

Lancaster (d. ST15413)

Odmiana typu plennego (P). Plon korzeni bardzo duży, plon cukru dość duży. Jakość technologiczna gorsza od wzorca: zawartość cukru

znacznie poniżej poziomu wzorca, zawartość azotu szkodliwego, po-tasu i sodu średnia.

Odporność na chwościka buraka średnia. Deklarowana przez hodowcę tolerancja na mątwika burakowego.

17

Marenka KWS (d. 3K410) Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni powyżej wzorca, plon cukru dość duży. Jakość technologiczna średnia; zawartość cukru średnia, zawar-

tość azotu szkodliwego powyżej średniej, potasu – dość niska, sodu – dość wysoka.

Odporność na chwościka buraka duża, co pozwala ograniczyć liczbę zabiegów fungicydowych. Polanin (d. PPW 5113)

Odmiana typu normalno-plennego (NP). Plon korzeni duży, plon cukru dość duży. Jakość technologiczna gorsza od wzorca; zawartość cukru poni-

żej wzorca, zawartość azotu szkodliwego, potasu i sodu – dość wysoka. Odporność na chwościka buraka średnia.

Polmar (d. MA2167)

Odmiana typu normalno-cukrowego (NC). Plon korzeni dość duży, plon cukru duży. Jakość technologiczna dobra; zawartość cukru dość wysoka, za-

wartość azotu szkodliwego i potasu dość niska, sodu – średnia. Odporność na chwościka buraka średnia.

Primabella KWS (d. 4K485)

Odmiana typu plennego (P). Plon korzeni bardzo duży, plon cukru duży. Jakość technologiczna gorsza od wzorca; zawartość cukru

znacznie poniżej poziomu wzorca, zawartość azotu szkodliwego śred-nia, potasu – dość niska, sodu – wysoka.

Odporność na chwościka buraka średnia. Deklarowana przez hodowcę tolerancja na mątwika burakowego.

Zeltic (d. MA4044)

Odmiana typu plennego (P). Plon korzeni duży, plon cukru powyżej wzorca. Jakość technologiczna gorsza od wzorca; zawartość cukru

znacznie poniżej wzorca, zawartość azotu szkodliwego, potasu i sodu dość wysoka.

Odporność na chwościka buraka duża, co pozwala ograniczyć liczbę zabiegów fungicydowych.

Deklarowana przez hodowcę tolerancja na mątwika burakowego.

18

Rys. 1. Burak cukrowy. Powierzchnia uprawy oraz plon korzeni w produkcji i doświadczeniach COBORU

Rys. 2. Burak cukrowy. Plon technologiczny i zawartość cukru w doświadczeniach COBORU

19

Tabela 1 Burak cukrowy. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiana

Rok wpisania do Krajowego

rejestru

Zachowujący/ reprezentant

(numer adresowy)

Ploidal- ność

Odporność na

patogeny (deklaracja hodowcy)

1 2 3 4 5

1 Abondamax 2013 57 2n Rh 2 Abrax x/ 2011 748 2n Rh 3 Admiral 2015 253 2n Rh 4 Agent x/ 2009 253 2n Rh 5 Agronom 2011 253 2n Rh 6 Alarm 2013 253 2n Rh 7 Aldona x/ 2006 481 3n - 8 Alegra 2012 228 2n Rh 9 Amazonia 2015 253 2n Rh

10 Ambassador x/ 2011 253 2n Rh 11 Ardan x/ 2009 57 2n Rh 12 Argument 2011 253 2n Rh 13 Balladyna x/ 2007 481 3n - 14 Basilius 2013 748 2n Rh 15 Belino 2013 57 2n Rh 16 Boryna x/ 2006 481 2n Rh 17 Bravo 2015 396 2n Rh,E,R 18 BTS 275 2015 964 2n Rh 19 BTS 350 2014 964 2n Rh 20 BTS 710 2014 964 2n Rh 21 BTS 955 2015 964 2n Rh 22 BTS 2160 2016 964 2n Rh 23 BTS 8840 2016 964 2n Rh 24 Contenta 2015 228 2n Rh,N 25 Danube x/ 2011 57 2n Rh 26 Delano x/ 2010 396 2n Rh 27 Denzel 2015 748 2n Rh 28 Desperado 2013 253 2n Rh 29 Doppler 2016 748 2n Rh 30 Dylan 2014 748 2n Rh,N 31 Elvira KWS x/ 2012 406 2n Rh 32 Fala 2016 253 2n Rh 33 Fantazja 2015 36 2n Rh 34 Farmer x/ 2010 253 2n Rh 35 Fauvette 2014 57 2n Rh 36 Favorita KWS 2013 406 2n Rh

20

cd. tabeli 1

1 2 3 4 5

37 FD Taekwondo 2016 57 2n Rh,N 38 Fighter 2012 253 2n Rh 39 Gallant 2013 396 2n Rh,A,E,R 40 Gardenia KWS 2013 406 2n Rh 41 Gellert 2013 748 2n Rh 42 Graciana KWS 2015 406 2n Rh 43 Hammond 2015 748 2n Rh 44 Hunor x/ 2012 748 2n Rh 45 Huzar 2009 481 2n Rh 46 Igloo 2014 253 2n Rh 47 Jadeit 2016 36 2n Rh 48 Jagger 2015 748 2n Rh 49 Jagusia x/ 2010 36 2n Rh 50 Jampol 2013 36 2n Rh 51 Janka x/ 2011 36 2n Rh 52 Janosik x/ 2009 36 2n Rh 53 Janowa x/ 2008 36 3n - 54 Jarysa x/ 2006 36 3n - 55 Jasiek x/ 2012 36 2n - 56 Jonas x/ 2008 748 2n Rh 57 Kagu 2016 253 2n Rh 58 Konrad 2011 748 2n Rh 59 Korab x/ 2010 481 3n - 60 Krajan 2016 36 2n Rh 61 Lancaster 2016 748 2n Rh,N 62 Lavenda KWS 2014 406 2n Rh 63 Leopard x/ 2006 253 2n Rh 64 Liberata KWS 2014 406 2n Rh 65 Lukas x/ 2008 748 2n Rh 66 Manitou 2013 253 2n Rh 67 Marenka KWS 2016 406 2n Rh 68 Marinus 2015 748 2n Rh 69 Melodia 2014 36 2n Rh 70 Mesange 2014 57 2n Rh 71 Milton 2012 396 2n Rh 72 Nancy x/ 2006 396 2n Rh 73 Narcos x/ 2012 57 2n Rh 74 Natura KWS 2012 406 2n Rh 75 Panorama KWS 2014 406 2n Rh,N 76 Piast 2014 481 2n Rh 77 Picobella KWS 2015 406 2n Rh

21

cd. tabeli 1

1 2 3 4 5

78 Pikador 2013 396 2n Rh,A,E,R 79 Polanin 2016 481 2n Rh 80 Polmar 2016 396 2n Rh 81 Polonez x/ 2002 481 2n - 82 Primabella KWS 2016 406 2n Rh, N 83 Primadonna KWS 2011 406 2n Rh 84 Primavera KWS 2013 406 2n Rh 85 Schubert x/ 2009 748 2n Rh 86 Scout x/ 2008 253 2n Rh 87 Silezja 2015 36 2n Rh 88 Silvetta x/ 2010 228 2n Rh 89 Sinan 2012 748 2n Rh 90 Sława KWS x/ 2009 406 2n Rh, N 91 Sobieski 2015 481 2n Rh 92 Sokrates 2010 748 2n Rh 93 Splendor x/ 2010 253 2n Rh 94 Sukcesja KWS 2014 406 2n Rh 95 SY Belana 2011 228 2n Rh 96 Tadeusz 2011 481 2n Rh 97 Tapir 2014 253 2n Rh 98 Tarim x/ 2012 57 2n Rh 99 Telimena 2013 481 2n Rh 100 Tipi 2014 253 2n Rh,N 101 Toleranza KWS 2015 406 2n Rh,N 102 Tuwim x/ 2011 748 2n Rh 103 Vangelis 2014 748 2n Rh 104 Vistula x/ 2012 396 2n Rh 105 Zawisza x/ 2003 481 3n - 106 Zeltic 2016 396 2n Rh,N 107 Zosia x/ 2007 481 3n -

Kol.1: x/ – odmiana niebadana w latach 2012-2015; w wykazie nie wymieniono trzech odmian przeznaczonych wyłącznie na eksport do państw trzecich Kol. 4: 2n – odmiana diploidalna, 3n – odmiana triploidalna Kol. 5: Rh, A, E, R, N – odpowiednio: deklarowana przez hodowcę duża od- porność na rizomanię (wirus BNYVV), zgorzel siewek i zgniliznę wierz- chołkową korzeni (Aphanomyces cochlioides), mączniaka prawdziwego (Erysiphe betae), brunatną plamistość liści (Ramularia beticola), nicienie

22

Tabela 2 Burak cukrowy. Plon korzeni odmian i zawartość cukru

Lp. Odmiana

Plon korzeni Zawartość cukru

polarymetryczna oczy-szczo-nego

% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 2012- -2015

1 2 3 4

Wzorzec: dt z ha, % 652 866 786 863 19,1 18,9 18,4 18,6 16,8

1 Abondamax 105 18,2 16,5 2 Admiral 104 101 18,8 18,4 16,9 3 Agronom 95 18,7 17,0 4 Alarm 94 102 18,7 18,9 17,2 5 Alegra 95 92 100 18,1 18,3 18,4 16,5 6 Amazonia 103 103 97 18,7 18,9 18,9 17,1 7 Argument 95 18,3 16,6 8 Basilius 100 100 107 18,3 18,4 18,3 16,7 9 Belino 108 17,9 16,2

10 Bravo 102 103 102 18,5 18,4 18,1 16,5 11 BTS 275 107 104 18,4 18,0 16,4 12 BTS 350 106 108 104 107 18,9 18,8 18,8 18,8 16,9 13 BTS 710 106 110 18,1 18,2 16,3 14 BTS 955 108 102 18,5 18,2 16,5 15 BTS2160* 107 106 19,3 18,9 17,2 16 BTS8840* 106 107 18,6 18,8 16,8 17 Contenta 104 106 110 18,4 18,4 17,9 16,3 18 Denzel 98 103 98 19,1 19,3 18,7 17,3 19 Desperado 107 18,0 16,3 20 Doppler* 105 105 18,9 18,6 17,0 21 Dylan 105 106 18,0 18,0 16,3 22 Fala* 103 102 19,0 19,0 17,3 23 Fantazja 100 103 101 19,1 18,7 18,6 17,1 24 Fauvette 101 104 18,3 18,3 16,7 25 Favorita KWS 103 18,6 16,6 26 FD Taekwondo* 106 103 18,9 19,3 17,3 27 Fighter 93 18,8 17,0 28 Gallant 104 18,4 16,5 29 Gardenia KWS 110 17,9 15,9

23

cd. tabeli 2

Lp. Odmiana

Plon korzeni Zawartość cukru


% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 2012- -2015

1 2 3 4

Wzorzec: dt z ha, % 652 866 786 863 19,1 18,9 18,4 18,6 16,8

30 Gellert 96 97 99 19,0 19,1 19,3 17,5 31 Graciana KWS 110 105 18,3 18,0 16,4 32 Hammond 96 107 101 19,2 19,3 18,7 17,4 33 Huzar 105 17,9 16,0 34 Igloo 106 99 97 103 18,7 18,8 19,2 19,0 17,2 35 Jadeit* 106 105 19,1 18,5 17,1 36 Jagger 100 102 98 19,5 19,3 18,9 17,6 37 Jampol 100 97 101 18,6 18,6 18,7 16,8 38 Kagu* 103 101 18,9 19,2 17,3 39 Konrad 92 102 18,2 18,2 16,5 40 Krajan* 104 103 19,2 18,9 17,3 41 Lancaster* 107 108 18,2 18,5 16,5 42 Lavenda KWS 105 108 18,4 18,6 16,5 43 Liberata KWS 105 107 18,3 18,2 16,4 44 Manitou 98 97 102 19,0 19,0 19,1 17,4 45 Marenka KWS* 103 103 18,8 18,9 17,1 46 Marinus 98 101 101 19,3 19,5 18,7 17,5 47 Melodia 102 100 102 18,7 18,9 18,5 16,9 48 Mesange 97 98 99 99 19,1 19,2 19,0 19,2 17,4 49 Milton 100 96 102 18,3 18,2 18,3 16,5 50 Natura KWS 106 101 107 18,3 18,1 18,4 16,5 51 Panorama KWS 105 107 108 104 18,9 18,8 18,5 18,6 17,0 52 Piast 106 104 104 17,9 18,2 18,1 16,3 53 Picobella KWS 102 102 18,8 18,5 17,0 54 Pikador 96 90 101 18,8 18,9 18,8 17,1 55 Polanin* 105 108 19,0 18,1 16,6 56 Polmar* 104 102 19,3 19,3 17,6 57 Primabella KWS* 106 113 18,4 18,3 16,6 58 Primadonna KWS 101 18,3 16,4 59 Primavera KWS 100 107 18,0 18,5 16,4

24

cd. tabeli 2

Lp. Odmiana

Plon korzeni

Zawartość cukru


% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 2012- -2015

1 2 3 4

Wzorzec: dt z ha, % 652 866 786 863 19,1 18,9 18,4 18,6 16,8

60 Silezja 102 103 101 19,2 19,1 18,4 17,2 61 Sinan 101 104 18,1 18,0 16,4 62 Sobieski 107 107 104 18,8 18,3 18,0 16,5 63 Sokrates 92 19,0 17,4 64 Sukcesja KWS 101 102 101 104 18,9 18,7 18,9 18,9 16,8 65 SY Belana 95 100 18,1 18,1 16,4 66 Tadeusz 97 103 18,0 18,0 16,2 67 Tapir 105 99 100 106 18,4 19,2 18,4 18,4 16,9 68 Telimena 104 101 106 17,9 18,1 18,8 16,5 69 Tipi 101 100 18,6 18,9 17,0 70 Toleranza KWS 105 107 106 19,0 18,9 18,7 17,1 71 Vangelis 99 103 18,5 18,6 16,8 72 Zeltic* 104 109 18,4 18,0 16,3 Liczba doświadczeń 10 11 9 11 10 11 9 11 42

Kol. 1: wzorzec: 2015 – Hammond, Mesange, Panorama KWS, Silezja; 2014 – Manitou, Mesange, Panorama KWS, Szach; 2013 – Manitou, Natura KWS, Sinan, Szach; 2012 – Natura KWS, Pasja, Sokrates, Szach; * – odmiana wpisana do Krajowego rejestru w roku 2016 (wyniki z serii doświad-

czeń rejestrowych)

25

Tabela 3 Burak cukrowy. Technologiczny i biologiczny plon cukru odmian

Lp. Odmiana Plon technologiczny cukru Plon biologiczny cukru

% wzorca 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012

1 2 3

Wzorzec, dt z ha 112,4 147,9 131,3 145,1 124,5 163,0 145,0 160,6

1 Abondamax 103 103 2 Admiral 103 101 103 101 3 Agronom 96 95 4 Alarm 97 104 96 103 5 Alegra 90 91 99 91 92 99 6 Amazonia 101 104 101 101 103 100 7 Argument 94 94 8 Basilius 96 101 106 97 100 105 9 Belino 104 104

10 Bravo 99 100 99 99 100 100 11 BTS 275 103 102 103 102 12 BTS 350 103 106 106 108 105 107 106 108 13 BTS 710 104 107 105 108 14 BTS 955 103 101 105 101 15 BTS2160* 106 105 107 106 16 BTS8840* 102 106 103 106 17 Contenta 98 101 105 100 102 107 18 Denzel 98 106 100 98 105 100 19 Desperado 104 104 20 Doppler* 104 103 104 103 21 Dylan 103 103 103 103 22 Fala* 103 104 103 102 23 Fantazja 100 102 102 100 102 102 24 Fauvette 101 103 100 102 25 Favorita KWS 102 103 26 FD Taekwondo* 105 106 105 105 27 Fighter 94 94 28 Gallant 102 103 29 Gardenia KWS 104 106

26

cd. tabeli 3


% wzorca 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012

1 2 3

Wzorzec, dt z ha 112,4 147,9 131,3 145,1 124,5 163,0 145,0 160,6

30 Gellert 97 101 103 97 100 102 31 Graciana KWS 105 102 106 102 32 Hammond 97 109 102 97 109 102 33 Huzar 100 101 34 Igloo 103 99 102 106 103 99 102 106 35 Jadeit* 106 102 106 102 36 Jagger 103 106 102 102 105 101 37 Jampol 98 98 101 98 98 101 38 Kagu* 102 104 102 103 39 Konrad 92 99 91 99 40 Krajan* 104 104 104 103 41 Lancaster* 101 105 102 105 42 Lavenda KWS 104 107 105 108 43 Liberata KWS 103 104 104 105 44 Manitou 98 101 105 98 100 104 45 Marenka KWS* 100 103 101 103 46 Marinus 99 106 103 99 105 103 47 Melodia 101 103 100 101 103 101 48 Mesange 97 100 103 104 97 100 102 103 49 Milton 97 95 100 97 95 100 50 Natura KWS 101 99 106 102 99 106 51 Panorama KWS 103 106 109 105 104 106 109 104 52 Piast 99 103 100 100 103 101 53 Picobella KWS 101 102 101 102 54 Pikador 96 93 103 96 93 102 55 Polanin* 103 102 104 103 56 Polmar* 106 105 105 105 57 Primabella KWS* 101 108 102 109 58 Primadonna KWS 99 100 59 Primavera KWS 97 106 98 107

27

cd. tabeli 3


% wzorca 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012

1 2 3

Wzorzec, dt z ha 112,4 147,9 131,3 145,1 124,5 163,0 145,0 160,6

60 Silezja 103 105 101 103 105 101 61 Sinan 99 101 99 101 62 Sobieski 104 102 101 105 103 101 63 Sokrates 96 94 64 Sukcesja KWS 98 99 103 104 100 101 104 106 65 SY Belana 92 97 93 98 66 Tadeusz 94 99 95 100 67 Tapir 101 100 101 105 102 100 100 105 68 Telimena 97 99 108 98 99 107 69 Tipi 102 102 102 102 70 Toleranza KWS 104 107 108 104 107 108 71 Vangelis 100 103 100 104 72 Zeltic* 99 102 100 103 Liczba doświadczeń 10 11 9 11 10 11 9 11

Kol. 1: objaśnienia jak pod tabelą 2

28

Tabela 4 Burak cukrowy. Cechy technologiczne i rolnicze odmian

Lp. Odmiana N K Na Porażenie przez

chwościka buraka

Polowa zdolność wschodów

(PZW) mval/1000g skala 9o % 2012-2015 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012

1 2 3 4 5 6

Wzorzec 16,7 37,4 2,4 8,2 8,0 7,9 6,8 86 81 82 83 1 Abondamax 18,8 34,4 2,5 6,6 77 2 Admiral 15,8 35,6 1,9 8,1 8,2 84 86 3 Agronom 16,7 35,4 2,2 6,6 82 4 Alarm 16,4 35,5 2,0 7,9 6,7 80 81 5 Alegra 17,6 38,0 2,7 8,4 8,5 7,3 78 82 84 6 Amazonia 15,6 36,2 2,1 8,4 8,3 7,6 89 88 79 7 Argument 15,8 36,5 2,2 7,3 86 8 Basilius 16,3 35,9 1,9 8,1 7,8 6,5 82 86 83 9 Belino 17,8 34,3 3,1 6,6 83

10 Bravo 17,6 37,6 2,4 8,3 8,4 7,9 87 88 85 11 BTS 275 14,8 37,5 2,9 8,3 7,9 85 84 12 BTS 350 17,7 39,8 2,9 8,1 7,8 8,1 6,8 84 80 84 83 13 BTS 710 16,1 40,6 2,3 8,0 7,4 86 85 14 BTS 955 16,6 39,9 3,2 8,0 7,8 86 80 15 BTS2160* 17,7 38,4 2,6 7,5 7,8 79 83 16 BTS8840* 15,1 38,0 2,5 8,4 8,3 81 87 17 Contenta 16,6 41,3 3,4 8,2 8,1 8,0 83 85 84 18 Denzel 15,4 36,4 2,0 8,0 8,0 7,8 86 82 83 19 Desperado 17,0 33,9 2,9 6,7 84 20 Doppler* 15,0 33,2 2,7 8,1 8,0 84 86 21 Dylan 18,2 36,7 2,3 8,0 6,4 88 87 22 Fala* 15,7 33,0 1,8 7,9 8,3 82 87 23 Fantazja 16,4 37,3 2,2 7,8 7,7 7,5 82 86 84 24 Fauvette 16,3 34,5 2,5 7,7 7,0 87 86 25 Favorita KWS 22,6 41,8 2,6 6,9 81 26 FD Taekwondo* 18,2 35,3 2,2 7,9 7,9 86 87 27 Fighter 17,8 37,1 2,0 7,1 85 28 Gallant 16,2 39,7 3,1 7,6 77 29 Gardenia KWS 21,5 40,5 2,4 7,2 80

29

cd. tabeli 4


chwościka buraka


(PZW) mval/1000g skala 9o % 2012-2015 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012

1 2 3 4 5 6

Wzorzec 16,7 37,4 2,4 8,2 8,0 7,9 6,8 86 81 82 83 30 Gellert 15,4 35,6 2,0 7,9 8,0 6,9 82 86 85 31 Graciana KWS 17,3 38,5 2,4 8,1 8,0 85 85 32 Hammond 15,1 36,5 2,0 8,1 8,1 7,9 84 86 81 33 Huzar 17,4 41,5 2,4 6,5 81 34 Igloo 16,3 37,2 2,2 8,2 8,0 7,5 6,7 88 80 84 85 35 Jadeit* 15,8 35,7 1,8 8,0 7,8 82 88 36 Jagger 14,6 33,8 2,0 8,3 8,3 7,9 88 87 86 37 Jampol 17,7 39,0 2,4 8,0 8,1 7,2 79 84 82 38 Kagu* 15,1 35,2 2,0 7,9 8,0 86 84 39 Konrad 16,9 36,1 2,1 8,3 7,2 83 85 40 Krajan* 15,4 34,8 2,2 8,1 8,0 83 91 41 Lancaster* 16,8 37,6 2,4 8,2 7,9 83 90 42 Lavenda KWS 20,2 42,7 2,7 8,0 7,6 86 78 43 Liberata 16,9 40,3 2,5 7,9 7,1 84 76 44 Manitou 15,6 35,8 2,1 8,1 7,9 6,8 81 81 82 45 Marenka KWS* 17,1 36,4 2,8 8,1 8,4 87 85 46 Marinus 15,6 36,3 2,0 8,2 7,9 8,0 90 88 86 47 Melodia 17,2 39,9 2,1 7,7 7,8 7,0 80 81 84 48 Mesange 15,7 35,6 2,1 8,2 8,1 7,6 6,9 89 84 88 86 49 Milton 16,7 37,4 2,4 8,1 8,1 7,1 83 84 85 50 Natura KWS 17,5 39,7 2,1 8,3 8,1 7,2 82 83 81 51 Panorama KWS 15,0 37,1 1,8 8,3 8,1 8,0 7,3 84 84 87 83 52 Piast 18,1 38,9 2,4 7,8 8,0 7,0 80 88 82 53 Picobella KWS 15,0 36,2 3,1 8,2 8,1 82 86 54 Pikador 16,7 36,8 2,0 8,2 7,8 7,1 84 83 79 55 Polanin* 17,3 39,2 2,8 8,3 7,9 83 89 56 Polmar* 15,4 35,3 2,2 8,3 8,2 83 86 57 Primabella KWS* 16,6 36,6 3,3 8,1 8,1 81 89 58 Primadonna KWS 16,8 40,5 2,3 7,1 83 59 Primavera KWS 16,2 40,6 2,4 8,5 8,0 84 80

30

cd. tabeli 4


chwościka buraka


(PZW) mval/1000g skala 9o % 2012-2015 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012

1 2 3 4 5 6

Wzorzec 16,7 37,4 2,4 8,2 8,0 7,9 6,8 86 81 82 83 60 Silezja 15,8 36,2 2,0 8,2 8,1 7,9 86 87 73 61 Sinan 16,2 35,9 2,3 8,0 6,7 79 86 62 Sobieski 17,6 37,9 2,5 8,3 7,7 7,8 88 85 86 63 Sokrates 15,9 33,5 2,0 6,8 82 64 Sukcesja KWS 17,5 44,1 3,2 8,2 8,0 8,1 7,0 85 82 86 87 65 SY Belana 18,0 37,5 2,8 8,5 7,6 82 78 66 Tadeusz 18,5 38,7 2,3 8,2 7,1 79 85 67 Tapir 15,5 36,9 2,1 8,4 8,3 8,1 7,0 88 84 83 87 68 Telimena 17,6 37,8 2,3 7,7 8,0 6,9 79 84 80 69 Tipi 17,9 37,4 2,4 7,9 6,7 88 87 70 Toleranza KWS 15,7 38,1 1,8 8,3 8,3 8,1 84 84 81 71 Vangelis 15,6 40,4 2,2 8,0 7,3 85 86 72 Zeltic* 17,6 38,8 2,9 8,3 8,5 84 85 Liczba doświadczeń 42 42 42 9 10 7 10 10 11 10 11 Kol. 1: objaśnienia jak pod tabelą 2 Kol. 2: N – azot α-aminowy Kol. 5: chwościk buraka – dane z warunków z ochroną chemiczną Kol. 6: ocena około 3 tygodnie po terminie pierwszych wschodów

31

Burak pastewny

Burak pastewny jest najważniejszym gatunkiem wśród pastew-nych roślin okopowych. Podstawowa wartość tej rośliny wynika z osią-gania dużych plonów korzeni (nawet powyżej 100 t z ha), przydatnych do skarmiania w postaci świeżej, w okresie od jesieni do wczesnej wiosny. Plony suchej masy (w większości łatwo strawne cukry), często osiągają około 15 t z ha. Paszę stanowią również liście (średnio 1/4-1/3 plonu korzeni).

Uwzględniając typ nasion, wyróżnia się odmiany wielokiełkowe oraz genetycznie jednokiełkowe. Odmiany wielokiełkowe figurujące w roku 2016 w Krajowym rejestrze są anizoploidalne (poza odmianą Cyklamen), natomiast jednokiełkowe to zarówno diploidy, jak i triplo-idy. Pod względem typu morfologicznego odmiany różnią się kształ-tem, barwą i zagłębieniem korzeni w glebie. Z uwagi na wartość użyt-kową, różnice dotyczą plonu korzeni i liści oraz zawartości i plonu su-chej masy. Plon korzeni i zawartość suchej masy u większości odmian są ujemnie skorelowane. Odmiany jednokiełkowe mogą być wysiewa-ne punktowo, na docelowe odległości roślin, a odmiany o korzeniach bardziej zagłębionych w glebie, są ponadto przydatne do zbioru kom-bajnowego.

Obecnie w Krajowym rejestrze znajduje się siedem krajowych odmian wielokiełkowych oraz jedenaście odmian jednokiełkowych, w tym cztery zagraniczne. W ostatnim pięcioleciu skreślono z Krajo-wego rejestru trzy odmiany (Kacper, Krakus, Neptun). Wszystkie od-miany krajowe pochodzą z Małopolskiej Hodowli Roślin, która jest je-dyną firmą hodowlano-nasienną prowadzącą hodowlę twórczą i za-chowawczą buraka pastewnego w Polsce.

Hodowla buraka pastewnego uległa ograniczeniu, zarówno w Pol-sce, jak i za granicą. Przyczyną jest zastępowanie tego gatunku przez inne rośliny pastewne, zwłaszcza kukurydzę.

Wykaz i liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian bu-raka pastewnego są zawarte w tabelach 1-3. Dane zamieszczone w tabelach 2-3 opracowano na podstawie wyników doświadczeń od-mianowych z lat 2013-2015.

32

Charakterystyka odmian buraka pastewnego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2015

(wszystkie odmiany z deklarowaną odpornością na rizomanię) Cyklamen (d. MHR-PB-0212)

Odmiana wielokiełkowa, diploidalna. Plon suchej masy dość duży, plon korzeni mały, zawartość suchej

masy wysoka. Korzenie białe, jajowate, mocno zagłębione w glebie. Plon liści dość duży, skłonność do wydawania pośpiechów mała. Od-porność na chwościka buraka średnia. Solidar Bis (d. MHR-PB-0312)

Odmiana jednokiełkowa, diploidalna. Plon suchej masy średni, plon korzeni dość duży, zawartość su-

chej poniżej wzorca. Korzenie żółto-pomarańczowe, jajowate, średnio zagłębione w glebie. Plon liści i skłonność do wydawania pośpiechów średnie. Odporność na chwościka buraka średnia. Syriusz Bis (d. MHR-PB-0112)

Odmiana jednokiełkowa, diploidalna. Plon suchej masy dość duży, plon korzeni poniżej wzorca, zawar-

tość suchej masy dość wysoka. Korzenie białe, jajowate, mocno za-głębione w glebie. Plon liści, skłonność do wydawania pośpiechów i odporność na chwościka buraka średnie.

Charakterystyka odmian buraka pastewnego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

(wszystkie odmiany z deklarowaną odpornością na rizomanię)

Brick (d. FD14F9001) Odmiana jednokiełkowa, diploidalna. Plon suchej masy bardzo duży, plon korzeni mały, zawartość su-

chej masy bardzo wysoka. Korzenie białe, jajowate, dość mocno za-głębione w glebie. Plon liści średni, skłonność do wydawania pośpie-chów mała do średniej. Odporność na chwościka buraka średnia.

33

Rekord Poly Bis (d. MHR-PB-0613) Odmiana wielokiełkowa, anizoploidalna. Plon suchej masy poniżej poziomu wzorca, plon korzeni duży,

zawartość suchej masy dość niska. Korzenie czerwone, walcowato-stożkowate, średnio zagłębione w glebie. Plon liści średni, skłonność do wydawania pośpiechów średnia. Odporność na chwościka buraka mniejsza od wzorca. Ursus Poly Bis (d. MHR-PB-0513)

Odmiana wielokiełkowa, anizoploidalna. Plon suchej masy dość duży, plon korzeni duży, zawartość suchej

poniżej poziomu wzorca. Korzenie żółtopomarańczowe, walcowate, średnio zagłębione w glebie. Plon liści dość duży, skłonność do wy-dawania pośpiechów mała do średniej. Odporność na chwościka bu-raka nieco mniejsza od wzorca. Zentaur Poly Bis (d. MHR-PB-0413)

Odmiana wielokiełkowa, anizoploidalna. Plon suchej masy duży, plon korzeni poniżej poziomu wzorca,

zawartość suchej masy dość wysoka. Korzenie białe, jajowate, śred-nio zagłębione w glebie. Plon liści duży, skłonność do wydawania po-śpiechów mała do średniej. Odporność na chwościka buraka średnia.

34

Tabela 1 Burak pastewny. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiany

Rok wpisania

do Krajo-wego

rejestru

Zachowu-jący /repre-

zentant (numer

adresowy)

Ploidal- ność

Korzenie

barwa kształt zagłę- bienie (%)

1 2 3 4 5 6 7

wielokiełkowe

1 Cyklamen 2015 321 2n b 3 80 2 Rekord Poly 1973 321 2n+4n cz 9 55 3 Rekord Poly Bis 2016 321 2n+4n cz 7 40 4 Ursus Poly 1968 321 2n+4n ż 9 45 5 Ursus Poly Bis 2016 321 2n+4n żp 9 40 6 Zentaur Poly 1969 321 2n+4n b 7 60 7 Zentaur Poly Bis 2016 321 2n+4n b 3 50

jednokiełkowe

8 Brick 2016 57 2n b 3 65 9 Centurion 2009 321 2n b 5 40

10 Feldherr x/ 1993 161 3n żp 3 50 11 Krezus 2008 321 3n cz 5 60 12 Kyros x/ 1993 161 3n ż 7 55 13 Merkury x/ 2007 321 3n cz 5 50 14 Solidar 1992 321 2n żp 7 50 15 Solidar Bis 2015 321 2n żp 3 50 16 Syriusz 2006 321 2n b 3 55 17 Syriusz Bis 2015 321 2n b 3 80 18 Troya x/ 2001 161 3n ż 3 65

Kol. 1: x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015;

odmiany Lp. 1, 3, 5, 7, 8, 9, 15, 17 – deklarowana przez hodowcę odporność na rizomanię (wirus BNYVV);

Kol. 4: 2n, 3n, 2n+4n – odpowiednio: odmiana diploidalna, triploidalna, anizoploidalna Kol. 5: barwa korzeni: b – biała, ż – żółta, żp – żółtopomarańczowa, cz – czerwona Kol. 6: dominujący kształt korzeni: 3 – jajowaty, 5 – stożkowatoowalny, 7 – walcowato- stożkowaty, 9 – walcowaty Kol. 7: zagłębienie – część korzenia zagłębiona w glebie (%)

35

Tabe

la 2

B

urak

pas

tew

ny. P

lon

such

ej m

asy,

plo

n ko

rzen

i, za

war

tość

suc

hej m

asy

odm

ian

Lp.

Odm

iany

Plo

n su

chej

mas

y P

lon

korz

eni

Zaw

artość

suc

hej m

asy

% w

zorc

a %

2015

20

14

2013

20

15

2014

20

13

2015

20

14

2013

1

2 3

4

W

zorz

ec: d

t z h

a, %

135,

0 16

2,4

148,

5 94

7 12

44

1105

14

,3

13,0

13

,6

w

ielo

kieł

kow

e 1

Cyk

lam

en

102

100

108

86

80

86

16,8

16

,3

17,1

2

Rek

ord

Poly

93

10

4

12

,7

3 R

ekor

d Po

ly B

is

96

92

10

3 10

3

13,2

11

,8

4

Urs

us P

oly

99

106

13,1

5

Urs

us P

oly

Bis

104

99

10

8 99

13,6

13

,1

6

Zent

aur P

oly

109

105

14,9

7

Zent

aur P

oly

Bis

11

1 10

7

98

90

16

,1

15,3

je

dnok

iełk

owe

8 Br

ick

124

120

87

83

20,4

19

,0

9

Cen

turio

n 10

4

90

16

,5

10

Krez

us

96

100

13,8

11

So

lidar

10

1 10

2

105

102

13

,7

12,9

12

Solid

ar B

is

98

101

100

106

102

105

13,0

13

,1

12,8

13

S

yriu

sz

96

99

98

99

98

96

13,7

13

,1

13,8

14

S

yriu

sz B

is

102

101

106

98

91

97

14,8

14

,6

14,8

Li

czba

doś

wia

dczeń

6 5

6 6

5 6

6 5

6 K

ol. 1

: w

zorz

ec: 2

015

– Lp

. 1, 2

, 4, 6

, 9-1

4; 2

014

– S

olid

ar, S

yriu

sz; 2

013

– K

raku

s, S

yriu

sz

36

Tabe

la 3

B

urak

pas

tew

ny. W

ażni

ejsz

e ce

chy

roln

iczo

-uży

tkow

e od

mia

n

Lp.

Odm

iany

Pl

on liś

ci

Wsp

ółcz

ynni

k ul

istn

ieni

a Po

śpie

chow

atość

Poraże

nie

prze

z

chw

ości

ka b

urak

a %

wzo

rca

%

skal

a 9o

2015

20

14

2015

20

14

2015

20

14

2013

20

15

2014

20

13

12

34

5

Wzo

rzec

/śre

dni

252

303

0,27

0,

28

0,14

0,

08

0,09

7,

5 6,

9 7,

4

wie

loki

ełko

we

1 C

ykla

men

98

11

1 0,

31

0,33

0,

08

0,00

0,

00

7,4

7,2

7,5

2 R

ekor

d Po

ly 98

0,26

0,00

7,

3

3

Rek

ord

Poly

Bis

92

107

0,24

0,

25

0,08

0,

20

6,

9 6,

7

4 U

rsus

Pol

y 10

3

0,26

0,08

7,

5

5

Urs

us P

oly

Bis

107

100

0,27

0,

24

0,00

0,

10

7,

4 6,

7

6 Ze

ntau

r Pol

y 10

4

0,27

0,22

7,

7

7

Zent

aur P

oly

Bis

102

119

0,28

0,

32

0,08

0,

10

7,

5 7,

2

je

dnok

iełk

owe

8 Br

ick

89

115

0,28

0,

33

0,16

0,

00

7,

9 6,

5

9 C

entu

rion

97

0,

29

0,

41

7,6

10

Krez

us

113

0,

31

0,

09

7,2

11

Solid

ar

100

100

0,26

0,

24

0,16

0,

10

7,

8 6,

9

12

Solid

ar B

is 99

94

0,

25

0,23

0,

24

0,00

0,

00

7,8

6,8

7,6

13

Syriu

sz

92

100

0,25

0,

25

0,08

0,

10

0,12

7,

7 7,

0 7,

6 14

Sy

riusz

Bis

97

106

0,26

0,

28

0,25

0,

20

0,12

7,

7 7,

3 7,

2 Li

czba

doś

wia

dczeń

6 5

6 5

4 3

2 5

5 5

Kol

. 2:

wzo

rzec

: 201

5 –

Lp. 1

, 2, 4

, 6, 9

-14;

201

4 –

Sol

idar

, Syr

iusz

; wzo

rzec

w d

t z h

a; w

201

3 ro

ku n

ie o

ceni

ano

plon

u liś

ci

Kol

. 3:

wsp

ółcz

ynni

k ul

istn

ieni

a =

plon

liśc

i : p

lon

korz

eni

Kol

. 3-5

: śre

dnia

z o

dmia

n ba

dany

ch w

dan

ym ro

ku

37

ZIEMNIAK

W roku 2015 ziemniak był uprawiany w Polsce na powierzchni około 292 tys. ha (wg GUS), bez powierzchni uprawy ziemniaków w ogrodach przydomowych. W porównaniu do roku 2014 nastąpiło zwiększenie obszaru uprawy o ponad 25 tys. ha (9,2%). Szacunkowy plon w produkcji krajowej wyniósł 204 dt z ha i był niższy o 74 dt z ha w porównaniu do roku 2014.

Powierzchnia produkcji nasiennej ziemniaka w roku 2015 zwięk-szyła się w porównaniu do roku poprzedniego o 325 ha (6,2%). We-dług danych Głównego Inspektoratu Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) powierzchnia plantacji nasiennych za-kwalifikowanych polowo wyniosła ogółem 5568 ha (rys. 1), a ocenie poddanych było 213 odmian. Warto zaznaczyć, że 36,5% tej po-wierzchni zajmowały odmiany niewpisane do Krajowego rejestru (KR), pochodzące ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA).

Rys. 1. Powierzchnia uprawy ziemniaka oraz plony w produkcji krajowej i doświadczeniach COBORU w latach 2006-2015

40

Reprodukcja materiału sadzeniakowego dla 79% odmian wpisanych do KR nie przekroczyła 1% areału nasiennego. Tak mały udział planta-cji nasiennych w ogólnej powierzchni uprawy ziemniaka wyklucza moż-liwość wymiany sadzeniaków przynajmniej co 4 lata, co jest podsta-wowym warunkiem zwiększenia plonów w produkcji. Brak właściwego poziomu produkcji nasiennej powoduje, że postęp hodowlany w plen-ności i jakości reprezentowany przez nowe odmiany jest prawie zupeł-nie niewykorzystany.

W efekcie złej sytuacji na rynku nasiennym, plony w produkcji są o ponad połowę mniejsze niż uzyskiwane w doświadczeniach odmia-nowych COBORU, w których używane są sadzeniaki kwalifikowane (rys. 2).

Rys. 2. Powierzchnia plantacji nasiennych ziemniaka zakwalifikowanych polowo

w latach 2006-2015 oraz procentowy udział z KR i CCA w tej powierzchni

W roku 2015, na wniosek zachowujących, z KR skreślono sześć odmian (Jutrzenka, Hubal, Legenda, Sonda, Tetyda oraz Veronie), natomiast dla pięciu odmian (Agnes, Courlan, Marlen, Roko i Roxana) wygasł okres wpisu. Ponadto przedłużono wpis w KR na kolejny okres 10 lat dla trzech odmian: Inwestor, Jelly oraz Oman. W pierwszych czterech miesiącach 2016 roku nie skreślono żadnej odmiany, nato-miast do Krajowego rejestru wpisano dziewięć nowych odmian ziem-niaka.

41

Według stanu na 30 kwietnia 2016 Krajowy rejestr liczył 112 od-mian, a jego strukturę przedstawia poniższe zestawienie:

Typ użytkowy

Grupa wczesności Krajowe Zagra-

niczne bardzo wczesne

wcze-sne

średnio-wczesne

średnio- późne późne

liczba odmian w KR jadalne 14 22 25 8 1 41 30 przetwórstwo* 2 5 8 1 - 1 14 skrobiowe - 1 12 4 9 23 3

razem liczba 16 28 45 13 10 65 47

% 14 25 40 12 9 58 42

* - odmiany przeznaczone głównie do przetwórstwa na frytki lub czipsy

W ostatnich pięciu latach zarejestrowano 32 nowe odmiany; 22 krajowe i 10 zagranicznych. Wymiana i uzupełnienie zestawów odmian nastąpiło we wszystkich grupach wczesności i grupach użyt-kowych.

Odmiany zagraniczne ziemniaka stanowią 42% w Krajowego reje-stru. Wszystkie odmiany wpisane do KR są odporne na raka ziemnia-ka, a większość jest także odpornych na mątwika ziemniaczanego.

Informacje i wyniki zawarte w Liście dotyczą stanu prawnego od-mian, ich produkcji nasiennej, plenności i struktury plonu, właściwości konsumpcyjnych, przydatności do przetwórstwa spożywczego oraz odporności na najważniejsze choroby i szkodniki.

W tabelach zamieszczono wyniki zarejestrowanych odmian, które w ostatnim czteroleciu (2012-2015) uczestniczyły w badaniach co najmniej jeden rok (tab. 2-4). Wyniki głównych cech użytkowych od-mian podano z poszczególnych lat, a pozostałe cechy w formie odpo-wiednio uśrednionej. Ze względu na różny okres badań omawianych odmian oraz udział w różnych rodzajach doświadczeń (rejestrowych i porejestrowych) wyniki zostały odpowiednio przetransformowane.

Właściwości konsumpcyjne odmian określane są na podstawie testów, przeprowadzanych w pięciu stacjach i zakładach doświad-czalnych oceny odmian (SDOO i ZDOO) przez co najmniej trzyoso-bowe zespoły. Od roku 2014 nie przeprowadza się oceny konsump-cyjnej odmian skrobiowych. Ocena przydatności odmian do produkcji frytek i czipsów określana jest w laboratorium SDOO w Karzniczce, a cukry redukujące oznacza LCh-T w SDOO Słupi Wielkiej w próbach

42

pobranych z trzech doświadczeń. W LCh-T w Słupi Wielkiej określana jest również zawartość glikoalkaliodów. Powyższe właściwości i anali-zy wykonuje się tylko w czasie trwania 2-3 letnich badań rejestrowych. Wyniki odnosi się do odmian wzorcowych, najczęściej dwóch dla da-nej grupy wczesności. Niektóre cechy morfologiczne podano na pod-stawie badań OWT.

Oceny odporności na mątwika ziemniaczanego i podstawowe

choroby oraz właściwości odmian dokonano zarówno w oparciu o ba-dania własne, jak i innych jednostek w ramach badań statutowych lub na zlecenie COBORU:

• mątwik ziemniaczany – na podstawie badań laboratorium IHAR-PIB Radzików lub O/Bydgoszcz (dla odmian zagranicz-nych - na podstawie badań laboratorium kraju pochodzenia);

• rak ziemniaka – na podstawie badań laboratorium IHAR-PIB Radzików lub O/Bydgoszcz;

• zaraza ziemniaka – na podstawie dwuletnich doświadczeń specjalnych, przeprowadzonych w punktach doświadczalnych COBORU;

• czarna nóżka, parch ziemniaka – od 2005 roku nie prowadzi się oceny odporności; wyniki zamieszczone w opracowaniu (tab. 5) pochodzą z doświadczeń rejestrowych;

• wirusy – na podstawie badań zleconych, wykonanych przez IHAR-PIB O/Młochów (od 2005 roku nie prowadzi się laborato-ryjnej oceny odporności na wirusa M, a od roku 2014 na wirusa liściozwoju);

• stopień wrażliwości odmian na metrybuzynę stosowaną po wschodach ziemniaka – na podstawie badań Pracowni Ochrony Ziemniaka ZNiOZ IHAR-PIB O/Bonin;

• informacje dotyczące właściwości przechowalniczych odmian – na podstawie badań Zakładu Przechowalnictwa i Przetwór-stwa Ziemniaka IHAR-PIB O/Jadwisin.

43

Charakterystyka odmian ziemniaka wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Tacja (d. ZAH 21113)

Odmiana jadalna bardzo wczesna, w typie konsumpcyjnym ogól-noużytkowym, o dość dobrym smaku.

Bulwy duże, okrągłoowalne, o regularnym kształcie, oczka bardzo płytkie, skórka żółta, miąższ jasnożółty.

Plenność po 40 dniach od pełni wschodów oraz po zakończeniu wegetacji dość duża.

Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka mała. Odmia-na odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Tonacja (d. STB 20213)

Odmiana jadalna bardzo wczesna, w typie konsumpcyjnym sałat-kowym, o dość dobrym smaku.

Bulwy duże do bardzo dużych, okrągłoowalne, o regularnym kształ-cie, oczka płytkie, skórka żółta, miąższ jasnożółty.

W doświadczeniach rejestrowych badana w grupie odmian wcze-snych, dlatego tempo tuberyzacji będzie określone dopiero w do-świadczeniach PDO. Plenność po zakończeniu wegetacji duża.

Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka mała. Odmia-na odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Lawenda (d. ZAH 21113)

Odmiana jadalna wczesna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-kowym, o dość dobrym smaku.

Bulwy średniej wielkości, okrągłoowalne, o regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka jasnoczerwona, miąższ żółty.

Plenność duża, stabilna w latach badań; duży udział frakcji han-dlowej w plonie ogólnym.

Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka mała. Odmia-na odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Lady Rosetta

Odmiana jadalna wczesna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-kowym lekko mączystym, o dość dobrym smaku. Ze względu na pa-rametry jakościowe przeznaczona głównie do produkcji chipsów.

Bulwy średniej wielkości, okrągłe, o regularnym kształcie, oczka dość płytkie, skórka czerwona, miąższ jasnożółty.

Plenność słaba. Odporność na wirusa Y mała, na zarazę ziemniaka dość mała.

44

Madeleine Odmiana jadalna wczesna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-

kowym, o dobrym smaku. Bulwy bardzo duże, okrągłoowalne, o regularnym kształcie, oczka

bardzo płytkie, skórka i miąższ żółte. Plenność duża; duży udział frakcji handlowej w plonie ogólnym. Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka mała.

Manitou

Odmiana jadalna średniowczesna, w typie konsumpcyjnym sałat-kowym do ogólnoużytkowego, o dobrym smaku.

Bulwy bardzo duże, okrągłoowalne, o regularnym kształcie, oczka bardzo płytkie, skórka czerwona, miąższ żółty.

Plenność duża; duży odział frakcji handlowej w plonie ogólnym. Odporność na wirus Y mała, na zarazę ziemniaka dość mała.

Aldona (d. ZAH 21613)

Odmiana jadalna średniowczesna, w typie konsumpcyjnym ogól-noużytkowym lekko mączystym, o przeciętnym smaku.

Bulwy bardzo duże do dużych, okrągłe do okrągłoowalnych, o dość regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka żółta, miąższ ja-snożółty.

Plenność duża, stabilna; duży odział frakcji handlowej w plonie ogólnym.

Odporność na wirus Y duża, na zarazę ziemniaka średnia. Od-miana odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Lech (d. ZAH 21413)

Odmiana jadalna średniowczesna, w typie konsumpcyjnym ogólno-użytkowym do ogólnoużytkowego lekko mączystego, o dobrym smaku.

Bulwy średniej wielkości, okrągłoowalne, o bardzo regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka gładka, jasnoczerwona, miąższ jasnożółty.

Plenność dość dobra, stabilna w latach badań; duży udział frakcji handlowej w plonie ogólnym.

Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka średnia. Od-miana odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Amarant (d. STB 20813)

Odmiana skrobiowa średniopóźna. Bulwy duże, okrągłoowalne, skórka fioletowa, miąższ biały.

Plenność duża. Zawartość skrobi duża (średnio 20,2%). Odporność na wirusa Y duża; na zarazę ziemniaka dość duża.

Odmiana odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego.

45

Tabela 1 Ziemniak. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiany

Rok wpisania do Krajo-

wego rejestru

Zachowu-jący/repre-

zentant (numer

adresowy)

Powierzchnia plantacji nasiennych zakwalifikowanych polowo (wg PIORiN)

2015 2014 2013 2012 % ha

1 2 3 4 5

jadalne

- bardzo wczesne

1 *Arielle 2006 845 0,4 20,2 20,2 28,9 64,5 2 Berberx/ 2006 652 3 *Denar 1999 617 3,4 190,5 242,5 205,6 246,4 4 Frescox/ 1997 845 0,9 51,4 48,0 40,0 37,6 5 *Impala 2003 845 0,6 33,3 29,3 24,2 48,9 6 *Impresja 2015 617 7 *Ingrid 2009 652 0,2 10,0 10,9 8,4 8 Irysx/ 1975 308 0,1 5,5 6,0 4,5 22,0 9 *Justa 2006 617 0,0 1,9 10,5 4,0 4,0

10 Krasax/ 2003 749 1,2 4,2 11 *Lord 1999 617 3,1 174,9 211,2 192,3 253,9 12 *Miłek 2006 617 0,4 20,9 27,7 29,7 31,7 13 Riviera 2015 845 1,2 64,1 46,1 14 *Tacja 2016 617 15 *Tonacja 2016 308 16 *Viviana 2010 749 0,2 12,3 9,0 10,2 8,0

- wczesne

17 *Altesse 2009 308 0,1 4,1 4,7 3,4 3,5 18 *Amorax/ 2004 598 1,0 19 *Annabellex/ 2007 652 20 *Aruba 2007 617 0,1 6,9 1,4 1,0 15,2 21 *Augustax/ 2003 749 0,1 3,3 4,8 5,2 19,5 22 *Bellarosa 2006 749 1,3 72,9 104,2 114,5 113,4 23 Bilax/ 1994 617 0,1 3,5 11,0 11,5 15,9 24 *Bohun 2014 617 25 *Carrera 2006 652 0,6 31,4 38,8 34,4 50,5 26 *Cyprian 2007 308 0,1 4,0 16,8 21,6 33,9 27 *Etolax/ 2009 617 0,1 2,8 0,5 1,1 28 *Ewelinax/ 2006 749 4,0 10,6 29,6

46

cd. tabeli 1 1 2 3 4 5

29 *Gracjax/ 2002 617 30 *Gwiazda 2011 617 0,8 45,8 22,8 5,0 4,0 31 *Ignacy 2012 308 0,4 24,1 11,0 1,0 32 *Innovatorx/ 2002 652 9,8 547,0 475,4 426,5 441,4 33 *Lady Clairex/ 2001 239 1,7 96,5 79,7 77,3 54,2 34 Lady Rosetta 2016 1028 3,2 180,9 173,0 139,1 145,8 35 Latonax/ 1997 652 36 *Lawenda 2016 617 37 *Madeleine 2016 845 0,6 35,5 27,3 19,7 5,2 38 *Magnolia 2015 308 0,0 0,1 39 *Michalina 2010 617 0,4 20,4 29,3 12,7 6,0 40 *Oman 2005 617 0,1 3,0 9,7 15,8 28,0 41 *Owacja 2006 308 0,6 34,0 82,1 61,2 103,8 42 *Rosalindx/ 2001 749 0,0 1,0 9,0 8,7 9,5 43 *Vineta 1999 749 7,9 437,4 501,4 483,6 607,5

- średniowczesne

44 *Aldona 2016 617 45 Almerax/ 2008 845 5,6 46 *Ametyst 2009 308 0,1 4,5 5,2 3,6 17,3 47 Asterixx/ 2002 652 0,3 18,7 14,3 19,3 12,4 48 *Bogatka 2013 617 0,0 1,1 4,2 1,8 49 *Cekin 2004 308 0,3 16,4 15,7 11,7 21,7 50 Couragex/ 2006 652 1,5 51 *Dali 2006 652 0,1 4,9 7,0 32,6 57,0 52 *Dittax/ 2000 845 0,1 7,2 6,2 8,6 9,0 53 *Etiudax/ 2011 617 0,1 2,8 0,7 1,6 54 *Finezja 2007 617 0,1 7,8 9,0 9,5 19,1 55 *Folva 2003 891 11,0 56 *Gawin 2010 308 0,1 5,0 18,6 12,3 31,6 57 *Honorata 2012 749 0,1 4,7 2,8 1,1 58 Irgax/ 1987 308 1,3 72,3 79,8 59,6 71,9 59 *Jurata 2011 749 0,0 1,9 2,5 3,5 1,8 60 *Jurek 2012 617 0,0 0,9 1,7 61 *Laskara 2013 308 0,1 3,0 0,5 0,1 62 *Lavinia 2013 749 0,0 0,1 1,4 63 *Lech 2016 617

47

cd. tabeli 1 1 2 3 4 5

64 *Malaga 2013 617 0,2 11,2 5,7 2,0 65 *Manitou 2016 845 0,0 2,5 2,3 4,4 4,5 66 *Mazur 2014 308 0,0 0,4 0,1 67 *Oberon 2012 617 0,1 6,9 4,8 5,0 2,5 68 *Orchestrax/ 2009 239 0,2 11,0 5,1 69 *Otolia 2014 749 0,0 0,1 70 *Sagitta 2009 652 0,5 25,4 23,6 18,1 20,3 71 Santex/ 1997 845 0,2 8,8 6,6 9,4 17,0 72 *Satina 2000 739 1,7 94,7 117,1 134,0 169,9 73 *Stasia 2010 617 0,1 6,2 10,4 9,2 19,7 74 *Tajfun 2004 308 3,1 172,9 188,7 171,7 193,1 75 *Victoriax/ 2002 652 0,2 11,6 14,8 11,0 13,1 76 *VR 808x/ 2012 406 1,6 91,4 63,0 41,1 13,4 77 Bryzax/ 1976 308 0,3 16,2 15,8 12,5 5,4 78 *Cecilex/ 2007 652 79 *Eurostar 2013 406 80 *Fiannax/ 2000 845 81 *Gustaw 2010 308 0,1 3,0 4,2 4,7 3,0 82 *Jelly 2005 749 1,3 72,3 104,8 105,9 104,6 83 *Mondeo 2013 406 0,0 0,5 3,0 2,0

- średniopóźne

84 *Syrena 2002 308 0,0 1,1 1,2 1,2 1,7 85 *Zenia 2010 617 1,0 2,0 3,9

- późne

86 *Zagłoba 2007 617 0,0 1,0 1,0 1,2

skrobiowe - wczesne

87 *Cedronx/ 1997 617 0,2 9,6 11,2 19,9 8,9

- średniowczesne

88 *Boryna 2012 308 0,1 7,1 2,0 1,0 89 *Glada 1994 308 1,8 98,9 59,8 68,5 55,6 90 Harpun 1993 308 1,0 53,1 30,1 78,9 57,0 91 *Jubilat 2011 308 1,1 63,9 16,5 2,2 3,8 92 *Kaszub 2012 308 0,2 13,7 2,0 4,0 1,0

48

cd. tabeli 1 1 2 3 4 5

93 *Kubax/ 1999 617 2,0 112,9 89,2 98,4 116,6 94 *Mieszko 2015 308 0,1 3,1 95 *Pasat 2002 308 0,7 38,7 45,2 34,1 64,7 96 *Rumpel 2000 308 0,1 3,0 2,6 1,0 30,5 97 *Szyper 2014 308 0,1 2,8 0,7 98 *Widawa 2015 617 99 *Zuzanna 2007 749 1,7 94,5 46,1 42,7 28,8

- średniopóźne

100 *Amarant 2016 308 101 *Danuta 2009 749 0,1 4,0 9,85 9,8 3,1 102 Ikarx/ 1996 308 0,2 10,9 22,2 18,0 18,1

103 *Pasja Pomorska 2000 308 0,1 4,0 16,4 35,8 19,1

- późne

104 Bzurax/ 1986 617 105 *Gandawax/ 2004 617 0,3 19,1 12,2 2,8 9,7 106 *Hinga 1996 308 1,3 70,4 49,8 39,8 39,3 107 *Inwestor 2005 308 1,0 57,7 79,9 73,2 37,4 108 *Jasiax/ 1999 617 1,4 77,6 41,5 42,2 57,5 109 *Kuras 2007 845 0,8 45,0 39,3 30,5 9,6 110 *Pokusa 2006 308 0,2 10,4 1,8 3,5 9,0 111 *Rudawax/ 2002 617 0,9 48,0 37,8 69,0 57,1 112 *Skawax/ 2000 617 1,7 93,2 39,2 86,9 75,0

Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (ha) 5567,1 5243,3 4758,9 5330,7

Kol. 1: * - odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy x/ - odmiana niebadana w latach 2012-2015

49

Tabela 2 Ziemniak – odmiany jadalne bardzo wczesne. Plon ogólny 40 dni od wschodów

Lp. Odmiana

Plon ogólny

2015 2014 2013 2012

% wzorca 1 2

Wzorzec, dt z ha 227 210 205 218

1 Arielle 116 89 118 115

2 Denar 93 101 85 102

3 Impala 95 100 94 99

4 Impresja 98 101

5 Ingrid 85

6 Justa 92 83 85

7 Lord 103 107 104 108

8 Miłek 100 105 106 109

9 Riviera 101 109 130

10 Tacja 94 103

11 Tonacja - -

12 Viviana 95 107 111 97

Kol. 1: wzorzec – średnia z wszystkich odmian badanych w danym roku w doświadczeniach porejestrowych Kol. 2: „-" – w latach 2014 i 2015 odmiana badana w grupie wczesnej

50

Tabe

la 3

Zi

emni

ak –

odm

iany

jada

lne.

Plo

n, fr

akcj

a ha

ndlo

wa

i zaw

artość

skr

obi w

bul

wac

h

Lp.

Odm

iany

P

lon

ogól

nyP

lon

hand

low

yFr

akcj

a ha

ndlo

wa

Zaw

artość

sk

robi

20

15

2014

20

13

2012

20

15

2014

20

13

2012

%

wzo

rca

%

12

34

5

ba

rdzo

wcz

esne

W

zorz

ec, d

t z h

a41

148

5 39

550

538

846

136

448

3

1 Ar

ielle

10

8 94

11

2 10

3 10

9 95

11

4 10

4 95

12

,8

2 D

enar

10

5 11

1 96

11

1 10

4 10

9 95

11

2 94

12

,0

3 Im

pala

10

2 10

6 10

2 10

6 10

2 10

4 10

0 10

5 94

11

,7

4 Im

pres

ja

10

8 10

2

10

8 10

2

94

9,8

5

Ingr

id

81

80

92

12,5

6

Just

a

86

81

88

86

81

88

94

13

,5

7 Lo

rd

111

112

111

117

111

114

113

118

94

12,4

8

Miłe

k 94

95

99

10

1 92

93

97

10

0 92

14

,8

9 R

ivie

ra

92

91

98

92

92

98

96

11,1

10

Ta

cja

92

96

90

94

92

12,2

11

To

nacj

a 97

10

3

98

10

4

96

11

,7

12

Vivi

ana

88

97

99

93

88

97

99

93

94

12,3

w

czes

ne

W

zorz

ec, d

t z h

a42

149

8 41

951

939

646

939

150

0

1 Al

tess

e 10

6 93

98

82

10

4 91

94

81

93

13

,3

2 Ar

uba

99

98

95

16,2

3

Bella

rosa

91

87

94

10

0 94

84

97

99

96

13

,0

4 Bo

hun

100

111

97

108

93

12,5

51

cd. t

abel

i 31

2 3

4 5

cd

. wcz

esne

5 C

arre

ra

10

2

104

97

10,8

6

Cyp

rian

96

99

97

100

96

13,5

7

Gw

iazd

a 10

6 10

5 10

7 10

5 10

8 10

7 10

8 10

6 95

12

,8

8 Ig

nacy

11

4 11

4

11

5 11

5

95

12

,6

9 M

agno

lia

97

99

99

98

96

16,2

10

M

icha

lina

112

110

107

117

113

112

107

118

96

13,1

11

O

man

88

91

86

92

88

92

83

91

94

14

,1

12

Lady

Ros

etta

82

88

81

87

92

17

,5

13

Law

enda

10

3 10

8

10

3 10

4

91

13

,3

14

Mad

elei

ne

117

98

118

100

95

12,0

15

O

wacja

10

1 10

1 11

1 10

6 10

0 10

2 11

0 10

6 95

13

,7

16

Vine

ta

102

99

101

98

103

98

103

98

96

13,2

śr

edni

owcz

esne

W

zorz

ec, d

t z h

a43

352

1 49

254

840

448

445

552

1

1 Al

dona

10

9 10

9

10

8 11

1

93

12

,6

2 Am

etys

t

127

127

115

12

3 12

3 11

3 92

15

,1

3 Bo

gatk

a

95

97

91

94

90

13

,0

4 C

ekin

101

93

95

10

3 95

97

96

15

,7

5 D

ali

89

88

93

12,8

6

Fine

zja

101

94

104

104

101

93

106

103

94

16,5

7

Folv

a

10

0

100

93

14

,7

8 G

awin

10

4 94

97

93

10

3 92

94

91

93

17

,1

52

cd. t

abel

i 3

1 2

3 4

5

cd

. śre

dnio

wcz

esne

9 H

onor

ata

94

88

97

88

97

16,7

10

Ju

rata

93

94

94

15

,7

11

Jure

k

10

1 11

0

10

4 11

2 96

13

,6

12

Lask

ara

104

95

104

96

95

16,2

13

La

vini

a

95

94

93

16

,7

14

Lech

96

96

93

93

89

14

,6

15

Mal

aga

86

96

93

105

84

94

90

102

92

13,1

16

M

anito

u 10

3 96

10

4 98

94

12

,9

17

Maz

ur

97

102

100

103

97

15,8

18

O

bero

n 93

93

94

10

9 89

92

94

10

9 93

14

,0

19

Oto

lia

95

100

98

103

97

14,4

20

Sa

gitta

90

10

1

89

10

0 93

14

,8

21

Satin

a 10

6 10

5 11

0 10

4 10

7 10

8 11

1 10

7 96

14

,0

22

Stas

ia

95

106

106

84

93

105

106

83

94

14,8

23

Ta

jfun

112

106

105

103

114

109

107

105

97

16,9

śr

edni

opóź

ne i

późn

e

W

zorz

ec, d

t z h

a43

252

8 48

853

441

049

946

850

5

1 Eu

rost

ar

95

95

95

14,6

2

Gus

taw

98

88

88

98

87

88

95

17

,0

3 Je

lly

90

97

102

93

91

97

102

95

96

14,3

4

Mon

deo

107

109

111

110

108

111

111

112

96

14,8

5

Syr

ena

103

97

11

0 10

1 94

109

93

14,8

6

Zagł

oba

11

5

116

95

11,9

7

Zeni

a

95

93

92

14

,5

Kol. 1

: wzo

rzec

– śr

ednia

z ws

zystk

ich o

dmian

bad

anyc

h w

dany

m ro

ku w

dan

ej (o

kreś

lonej)

gru

pie w

czes

nośc

i w d

oświ

adcz

eniac

h po

rejes

trowy

ch

53

Tabe

la 4

Zi

emni

ak –

odm

iany

skr

obio

we.

Plo

n bu

lw, p

lon

skro

bi, z

awar

tość

skr

obi

Lp.

Odm

iany

P

lon

ogól

ny b

ulw

P

lon

skro

bi

Zaw

artość

skr

obi

2015

20

14

2013

20

12

2015

20

14

2013

20

12

2015

20

14

2013

20

12

% w

zorc

a %

1 2

3 4

śr

edni

owcz

esne

Wzo

rzec

, dt z

ha

335

391

402

493

68,5

75,5

80,1

98,3

20,5

19,3

20,0

19,8

1B

oryn

a10

1

102

20,9

2

Gla

da10

010

310

6 10

695

9710

511

019

,418

,119

,920

,3

3H

arpu

n10

196

87

9996

8820

,119

,020

,0

4Ju

bila

t93

109

10

297

114

106

21,3

20,1

20,7

5

Kas

zub

9993

10

510

421

,621

,4

6M

iesz

ko10

210

210

5 10

310

110

620

,819

,120

,8

7P

asat

105

105

9710

110

395

18,6

19,8

19,3

8

Rum

pel

99

9319

,3

9S

zype

r10

7 99

109

105

21,1

20,9

10

Wid

awa

9510

6 10

110

518

,720

,4

11Zu

zann

a10

592

103

107

106

8910

310

720

,618

,520

,120

,0

śr

edni

opóź

ne i

późn

e

Wzo

rzec

, dt z

ha

363

460

484

524

72,4

86,7

95,8

107,

220

,018

,820

,020

,4

1A

mar

ant

9610

2

9710

820

,319

,9

2D

anut

a97

93

9192

17,8

20,0

3

Hin

ga98

9890

99

106

112

9611

121

,521

,221

,222

,8

4In

wes

tor

9187

96

9493

9099

9820

,319

,320

,621

,1

5K

uras

115

109

112

110

110

106

111

106

19,1

18,3

19,6

19,8

6

Pas

ja P

omor

ska

9695

94

9290

9419

,118

,420

,0

7P

okus

a11

510

8 11

310

910

110

617

,818

,619

,2

Kol. 1

: wzo

rzec

– śr

ednia

z ws

zystk

ich o

dmian

bad

anyc

h w

dany

m ro

ku w

dan

ej (o

kreś

lonej)

gru

pie w

czes

nośc

i w d

oświ

adcz

eniac

h po

rejes

trowy

ch

54

Tabe

la 5

Zi

emni

ak. O

dpor

ność

na

pods

taw

owe

chor

oby

oraz

inne

właśc

iwoś

ci o

dmia

n

Lp.

Odm

iany

Wiru

sy

Zara

za

ziem

niak

a(liśc

ie)

Cza

rna

nóżk

a P

arch

zw

ykły

Por

ażen

ie

chor

obam

i pr

zech

o-w

alni

czym

i

Prz

echo

-w

ywal

- ność

Okr

es

spo-

cz

ynku

bu

lw

Wrażl

iwość

na

m

etry

bu-

zynę

Y

liś

cio-

zwoj

uM

skal

a 9-

stop

niow

a1

2 3

4 5

6 7

8 9

jada

lne

- b

ardz

o w

czes

ne

1 Ar

ielle

3-

4 5-

6 •

2 •

7,6

• •

5 pw

2

Berb

er

3-4

5-6

• 3

• •

• •

1 św

3

Den

ar

7 7

4-5

3 5

7,7

6 7

2 św

4

Fres

co

5 5

4 3

5 •

• •

1 bw

5

Impa

la

4 6

2 2

6 7,

9 •

• 1

• 6

Impr

esja

3-

4 •

• 2

• •

• •

• •

7 In

grid

3-

4 5-

6 •

2 •

7,1

7*

9 •

św

8 Iry

s 5-

6 4

3-4

3 2

• 6

6 6

pw

9 Ju

sta

5-6

5-6

• 3

• 7,

7 5

5 3

św

10

Kras

a 4

6 5

3,5

4 •

4 3

1 bw

11

Lo

rd

7 7

4 3

6 7,

7 6

8 2

mw

12

M

iłek

7 5-

6 •

2 •

8,3

7 9

1 św

13

R

ivie

ra

8 •

• 2

• •

9 9

• •

14

Tacj

a 8

• •

3 •

• •

• •

• 15

To

nacj

a 8

• •

3 •

• •

• •

• 16

V

ivia

na

5-6

5-6

• 2

• 7,

5 7*

9

8*

bw

55

cd. t

abel

i 5

1 2

3 4

5 6

7 8

9

-wcz

esne

17

Alte

sse

3-4

3-4

• 3

• 7,

3 7

9 8

mw

18

Am

ora

4 6-

7 3

3 5,

5 •

••

• •

19

Anna

belle

3-

4 5-

6 •

2 •

• •

•4

pw

20

Arub

a 8

5-6

• 4

• 8,

1 7

8 7

św

21

Augu

sta

5 8

3 3

6 •

7 9

• św

22

Be

llaro

sa

5-6

8 •

2 •

8,1

6 9

9 m

w

23

Bila

7

6 4

3 5,

5 8,

1 7

8 1

św

24

Bohu

n 3-

4 5-

6 •

3 •

• 9

9 •

pw

25

Car

rera

3-

4 3-

4 •

3 •

• 6*

8*

9*

św

26

C

ypria

n 5-

6 5-

6 •

5 •

7,6

7 8

9 św

27

E

tola

5-

6 5-

6 •

4 •

7,4

7*

9*

8*

mw

28

E

wel

ina

3-4

7 •

3 •

7,9

7 9

9*

mw

29

G

racj

a 7

6-7

3 3

6 •

7 9

8 św

30

G

wia

zda

7 7

• 3

• 8,

1 7*

7*7*

św

31

Igna

cy

7 7

• 3

• 8,

0 •

••

św

32

Inno

vato

r 4

5-6

3 3

5,5

• 6

9 1

pw

33

Lady

Cla

ire

4 4

2 2

5 •

7*

8*

•św

34

La

dy R

oset

ta3-

4 •

• 3

• •

• •

• •

35

Lato

na

5 6

4 3

6 •

••

1 •

36

Law

enda

8

• •

4 •

• •

• •

• 37

M

adel

eine

8

• •

2,5

• •

• 9*

•

mw

38

M

agno

lia

8 •

• 4,

5 •

• 9

99

mw

39

M

icha

lina

7 3-

4 •

3 •

7,6

6*8*

1*

św

40

Om

an

5-6

5-6

• 3

• 7,

9 6

9 7

•

56

cd. t

abel

i 5

1

2 3

4 5

6 7

8 9

-c

d. w

czes

ne

41

Ow

acja

9

7 •

4 •

8,0

7 9

7 św

42

R

osal

ind

5-6

6 3-

4 2

5,5

7,5

7 8

5 pw

43

Vi

neta

7

8 4

2 6

8,1

7 9

3 pw

-ś

redn

iow

czes

ne44

Al

dona

8

• •

5 •

• •

• •

• 45

A

lmer

a 3-

4 3-

4 •

3 •

7,8

7*

8 9

św

46

Amet

yst

9 5-

6 8R

m

6 •

7,8

4*

3 6*

m

w

47

Aste

rix

5 3-

4 2-

3 3,

5 7

8,0

8 8

4 św

48

Bo

gatk

a 8

5-6

• 3,

5 •

• 7

8 3

św

49

Cek

in

5 5-

6 3

4 7

7,8

7 9

9 pw

50

C

oura

ge

3-4

5-6

• 3

• •

••

9 m

w

51

Dal

i 5-

6 5-

6 •

3 •

• •

• 9

mw

52

D

itta

5-6

7 4

3 6

• 6

9 9

św

53

Etiu

da

8 5-

6 •

4 •

7,7

7*6

•m

w

54

Fine

zja

9 7

8Rm

4,

5 •

7,8

7 8

9*

• 55

Fo

lva

4-5

5-6

3 3,

5 7

• •

••

mw

56

G

awin

7

7 •

3 •

7,8

•8

9*

św

57

Hon

orat

a 5-

6 5-

6 •

3 •

7,4

6*9

•św

58

Irg

a 7

8 5

2 5,

5 •

3 2

8 pw

59

Ju

rata

8

5-6

• 3

• 8,

0 •

••

• 60

Ju

rek

8 5-

6 •

4,5

• 7,

8 8*

8•

św

61

Lask

ara

5-6

5-6

• 4,

5 •

• 7

9 9

mw

62

La

vini

a 8

5-6

• 3

••

••

••

63

Lech

8

• •

5 •

• •

• •

•

57

cd. t

abel

i 5 1 2

3 4

5 6

7 8

9

-cd.

śre

dnio

wcz

esne

64

Mal

aga

8 7

• 3,

5 •

•9

9 6

św

65

Man

itou

3-4

• •

4 •

• •

9*

• m

w

66

Maz

ur

7 7

• 3

• •

• •

• m

w

67

Obe

ron

8 5-

6 •

3,5

• 8,

2 8*

8•

św

68

Orc

hest

ra

8 3-

4 •

2 •

7,7

• •

• m

w

69

Oto

lia

7 7

• 4,

5 •

• •

• •

mw

70

S

agitt

a 8

3-4

• 4

• 7,

9 5*

7

• św

71

Sa

nte

9 6

3 4

6 •

• •

2 pw

72

Sa

tina

5 7

4 3

6 8,

2 7

8 7

nw

73

Stas

ia

8 7

• 4

• 8,

3 5*

66*

pw

74

Ta

jfun

7 7

2-3

5 7

7,9

6 8

9 św

75

Vi

ctor

ia

4 5-

6 4

3 6

7,3

6 8

9 •

76

VR 8

08

3-4

3-4

• 3

• 8,

1 6*

9•

św

-ś

redn

iopó

źne

77

Bryz

a 5

7 5

4 3

• 4

2 5

mw

78

C

ecile

3-

4 3-

4 •

5 •

• •

• •

mw

79

E

uros

tar

3-4

5-6

• 4

• •

8 9

• pw

80

Fi

anna

5

7 5

5 5

7,5

6 8

• św

81

G

usta

w

9 7

8Rm

5

• 8,

1 5*

69*

św

82

Jelly

5

5 •

5 •

7,9

4 2

9 św

83

M

onde

o 3-

4 3-

4 •

4 •

• 6

9 •

św

84

Syr

ena

8 5

3 5

5,5

7,6

5 5

8 m

w

85

Zeni

a 9

3-4

• 4

• 7,

7 6*

74*

pw

58

cd. t

abel

i 5

1 2

3 4

5 6

7 8

9

-póź

ne86

Za

głob

a 5-

6 5-

6 •

5 •

7,5

5 5

9*

• sk

robi

owe

-wcz

esne

87

Ced

ron

6-7

6-7

3 3

5 •

• •

5 •

-śre

dnio

wcz

esne

88Bo

ryna

7

7 •

5,5

•8,

3 9*

7

•św

89

Gla

da

7 5-

6 3

5 7

8,0

8 7

1 św

90

Har

pun

7 7

5 4

5 •

4 3

4 •

91Ju

bila

t 7

5-6

• 5

• 8,

2 9*

9*9*

św

92Ka

szub

7

7 •

5 •

7,9

8*6

• św

93

Kuba

9

6-7

5 5

6 7,

9 6

7 8

mw

94

Mie

szko

8

• •

6 •

• 7

9 4

• 95

Pasa

t 9

5 4

5 6,

5 7,

7 2

1 4

bw

96R

umpe

l 9

6-7

3-4

5 6

8,2

2 1

8 św

97

Szyp

er

8 5-

6 •

5 •

• •

• •

św

98W

idaw

a 8

••

6 •

•9

9 5

• 99

Zuza

nna

9 5-

6 •

3 •

8,4

6 7

9 nw

-ś

redn

iopó

źne

100

Amar

ant

8 •

• 6,

5 •

• •

• •

• 10

1D

anut

a8

5-6

• 5

•8,

06*

9*•

św

102

Ikar

75-

63-

4 5,

55,

57,

92

14

mw

10

3Pa

sja

Pom

orsk

a8

7 2

5 5

8,2

2 1

1 św

59

cd. t

abel

i 5

1

2 3

4 5

6 7

8 9

- p

óźne

10

4Bz

ura

9 5

3-4

8 4

• 5

3 •

• 10

5G

anda

wa

8 6-

7 3

6 6,

5 •

5 4

3pw

10

6H

inga

9

5-6

2 7

5 8,

1 4

4 6

św

107

Inw

esto

r 7

5-6

• 7

• 8,

3 6

5*

6 św

10

8Ja

sia

9 7

4 7

4 8,

0 6

8 6

św

109

Kura

s 9

3-4

• 8

• 7,

8 6

6 9

św

110

Pok

usa

7 5-

6 •

4 •

7,5

• •

9 pw

11

1R

udaw

a 9

6-7

3-4

6 5,

5 8,

3 5

6 6

mw

11

2Sk

awa

9 7

3 6

4 8,

5 5

5 7

mw

K

ol. 2

: w

ynik

i opr

acow

ane

na p

odst

awie

bad

ań z

leco

nych

wyk

onan

ych

prze

z IH

AR

-PIB

o/Mło

chów

; ska

la 9°:

9 –

odp

orność

bard

zo d

uża,

Rm

– o

dmia

na re

aguj

e ne

krot

yczn

ie n

a sz

czep

ieni

e PV

M, c

o w

skaz

uje

na o

becn

ość

genu

Rm

5 –

odpo

rność śr

edni

a, 1

– o

dpor

ność

bar

dzo

mał

a K

ol. 2

-9: •

– b

rak

dany

ch

Kol

. 6-8

: * –

bad

ania

w to

ku, i

nfor

mac

ja m

oże

ulec

zm

iani

e K

ol. 7

: pr

zech

owyw

alność

(wg

Zakł

adu

Prz

echo

wal

nict

wa

i Prz

etw

órst

wa

Ziem

niak

a IH

AR

-PIB

) ozn

acza

sum

ę st

rat w

cią

gu

6

mie

sięc

y pr

zech

owyw

ania

(uby

tki n

atur

alne

+ p

oraż

enie

cho

roba

mi p

rzec

how

alni

czym

i + k

iełk

i) K

ol. 8

: sk

ala

9°: 9

– dłu

gi o

kres

spo

czyn

ku, 1

– k

rótk

i okr

es s

pocz

ynku

K

ol. 9

: st

opień

wrażl

iwoś

ci o

dmia

n na

met

rybu

zynę

sto

sow

aną

po w

scho

dach

zie

mni

aka

(na

pods

taw

ie b

adań

Pra

cow

ni

O

chro

ny Z

iem

niak

a ZN

iOZ

IHA

R-P

IB O

/Bon

in):

nw –

nie

wrażl

iwa,

mw

– m

ało

wrażl

iwa,

św

– ś

redn

io w

rażl

iwa,

pw –

dość

wrażl

iwa,

bw

– b

ardz

o w

rażl

iwa

60

Tabe

la 6

Zi

emni

ak. O

dpor

ność

odm

ian

na p

atot

ypy

raka

zie

mni

aka

i mąt

wik

a zi

emni

acza

nego

Lp.

Odm

iany

R

ak z

iem

niak

a (p

atot

ypy)

Mąt

wik

zie

mni

acza

ny (p

atot

ypy)

; ska

la 9°

1(D

1)2(

CH

18(

F1)

2(G

1)3(

M1)

6(O

1)18

(T1)

Ro1

R

o2

Ro3

R

o4

Ro5

P

a1

Pa2

P

a3

1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

12

13

14

15

16

ba

rdzo

wcz

esne

- jad

alne

1

Arie

lle

+

+

2

Berb

er

+

+

3

Den

ar

+

+

2 8

9 1

1 1

1 4

Fres

co

+

+

5

Impa

la

+

+

6

Impr

esja

+

9

7 In

grid

+

+

8 Iry

s +

1 1

1 1

1 1

1 1

9 Ju

sta

+

+

3 6

9 2

1 1

1 10

K

rasa

+

+

11

Lord

+

+ 9

9 5

4 1

1 1

12

Miłe

k +

+ 4

9 9

2 2

1 1

13

Riv

iera

+

+

14

Tacj

a +

9

15

Tona

cja

+

9

16

V

ivia

na

+

+

61

cd. t

abel

i 6

1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

12

13

14

15

16

- w

czes

ne

17A

ltess

e +

+

+

18A

mor

a +

+

19An

nabe

lle

+

+

20

Arub

a +

+ 6

8 9

3 1

1 1

21A

ugus

ta

+

+

22

Bella

rosa

+

+

23Bi

la

+

1 1

1 3

1 1

1 24

Bohu

n +

+

25C

arre

ra

+

+

26

Cyp

rian

+

9

1 9

9 1

1 1

7 27

Etol

a +

+ 2

6 9

3

1 1

28E

wel

ina

+

+

29

Gra

cja

+

+

30

Gw

iazd

a +

+ 2

8 9

2 1

1 1

31Ig

nacy

+

+

32In

nova

tor

+

+ 33

Lady

Cla

ire

+

+

34

Lady

Ros

etta

+

35La

tona

+

+

36La

wen

da

+

9

37

Mad

elei

ne

+

38

Mag

nolia

+

9

39M

icha

lina

+

+

3 9

9 1

1

1

62

cd. t

abel

i 6

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

11

12

13

14

15

16

- c

d. w

czes

ne

40O

man

+

+

41O

wac

ja

+

+

5 8

9 2

1 1

1 42

Ros

alin

d +

+

43Vi

neta

+

+

- ś

redn

iow

czes

ne

44Al

dona

8

45A

lmer

a +

+

46Am

etys

t +

+ 2

8 9

1 1

1 1

47A

ster

ix

+

+

48

Bog

atka

+

+

49C

ekin

+

+

+ +

+ +

9 1

1 9

1 1

1 2

50C

oura

ge

+

+

51

Dal

i +

+

52D

itta

+

+

53

Etiu

da

+

+

9

9

1

54

Fine

zja

+

+

3 3

9 2

1 1

5 55

Folv

a +

+

56G

awin

+

9 3

9 9

1 1

1 1

57H

onor

ata

+

+

+

58

Irga

+

9

2 5

9 1

1 1

1 59

Jura

ta

+

+

+

60

Jure

k +

+

61La

skar

a +

+

63

cd. t

abel

i 6

1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

12

13

14

15

16

- c

d. ś

redn

iow

czes

ne

62La

vini

a +

+

+

63Le

ch

+

9

64

Mal

aga

+

+

65

Man

itou

+

66

Maz

ur

+

+

67

Obe

ron

+

+

68

Orc

hest

ra

+

+

69

Oto

lia

+

+

+

70

Sag

itta

+

+

71

Sant

e +

+

72Sa

tina

+

+

73

Sta

sia

+

+

74

Tajfu

n +

+

75V

icto

ria

+

+

76

VR 8

08

+

+

- śre

dnio

późn

e 77

Bryz

a +

+ 3

9 9

2 1

1 1

78C

ecile

+

+

79E

uros

tar

+

+

+

+ 80

Fian

na

+

+

81

Gus

taw

+

9 3

8

2

1

82Je

lly

+

+

83

Mon

deo

+

+

64

cd. t

abel

i 6

1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

12

13

14

15

16

- c

d. ś

redn

iopó

źne

84S

yren

a +

+

85Ze

nia

+

+

2 8

8 1

1

2

- póź

ne

86Za

głob

a +

+ +

+ +

+ +

+ 6

9 9

3 1

1 1

sk

robi

owe

- w

czes

ne

87C

edro

n +

+ 3

8 9

2 1

1 1

- ś

redn

iow

czes

ne

88Bo

ryna

+

+

89G

lada

+

+ 1

1 1

1 1

1 1

90H

arpu

n +

+ 3

8 9

2 1

1 1

91Ju

bila

t +

+ 8

9 9

3 1

1 1

92K

aszu

b +

+

93Ku

ba

+ +

+ +

+ +

+ +

4 9

9 2

1

1 94

Mie

szko

+

9

95P

asat

+

+

96R

umpe

l +

+

97Sz

yper

+

+

98W

idaw

a +

9

99Zu

zann

a +

+

65

cd. t

abel

i 6

1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

12

13

14

15

16

- ś

redn

iopó

źne

100

Amar

ant

+

9

10

1D

anut

a +

+

+

102

Ikar

+

+ +

+ +

+ +

103

Pasj

a +

- p

óźne

10

4B

zura

+

+ +

+ +

+ +

105

Gan

daw

a +

+ +

+ +

+ +

9 3

8 9

1 2

1 1

106

Hin

ga

+

+

2 1

2 1

1 1

2 10

7In

wes

tor

+

+

3 9

9 1

2 3

1 10

8Ja

sia

+

9

3 9

9 3

1 1

6 10

9K

uras

+

+

110

Poku

sa

+

+

5 8

9 2

1 1

5 11

1R

udaw

a +

+

+

+

112

Skaw

a +

9 4

8 9

4 1

1 1

Kol

. 2-8

: +

– od

mia

na o

dpor

na

Kol

. 9-1

6: o

dpor

ność

w s

kali

9°: 9

– b

ardz

o duża

, 5 –

śre

dnia

, 1 –

bar

dzo

mał

a; +

– o

dmia

na o

dpor

na, l

ecz

stop

ień

odpo

rnoś

ci

ni

e je

st o

kreś

lony

w s

kali

9°; w

ynik

i opr

acow

ane

na p

odst

awie

bad

ań IH

AR

-PIB

Rad

zikó

w

66

Tabe

la 7

Zi

emni

ak. C

echy

mor

folo

gicz

ne i

ocen

a właśc

iwoś

ci k

onsu

mpc

yjny

ch o

dmia

n

Lp.

Odm

iany

Barwa kwiatów

Kształt bulw

Ocena regularnościkształtu Ocena głębokości oczek

Wielkość bulw

Barwa skórki

Barwa miąższu

Smak

Typ konsumpcyjny

Prz

ydat

ność

do

prz

etw

órst

wa

frytki

czipsy

skal

a 9o

skal

a 9o

1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

12

jada

lne

- b

ardz

o w

czes

ne

1 Ar

ielle

b

ow

7,5

7 8

ż jż

7,

5 B

2

Ber

ber

czf

oow

7,

5 7,

5 7

ż jż

7,

5 B

3

Den

ar

b oo

w

7 7

9 ż

jż

7 A

B

4 Fr

esco

b

oow

7

7 7

ż jż

7

B +

5

Impa

la

b ow

8

7,5

9 ż

jż

7 A

B

6 Im

pres

ja

b oo

w

7,5

7,5

7 ż

jż

7 A

-AB

7

Ingr

id

b oo

w

7,5

7,5

7 ż

jż

7 B

8 Iry

s b

pow

7

6,5

6 ż

b 7

B

9

Just

a b

oow

7

7 8

ż ż

7 B

-BC

+ 10

Kr

asa

czf+

oo

w

7 7

9 ż

ż 7

B

11

Lo

rd

b oo

w

6,5

7 8

ż jż

7

AB

12

M

iłek

b oo

w

7 6,

5 8

ż jż

6,

5 B

C

13

Riv

iera

jc

zf

o 7,

5 7,

5 7

ż jż

6,

5 A

-AB

14

Ta

cja

b oo

w

7,7

7,7

7 ż

jż

6,6

B

15

Tona

cja

b oo

w

7,5

7,7

8 ż

jż

6,7

AB

16

V

ivia

na

jczf

oo

w

7,5

7,0

8 ż

jż

7 A

B

67

cd. t

abel

i 7

1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

11

12

-wcz

esne

17A

ltess

eb

ow

7,5

7,5

8jbż

ż7

AB

18

Amor

ab

oow

7

78

żjż

7B

-BC

+

19An

nabe

lleb

p 7

7,5

3ż

ż7,

5A

B

20Ar

uba

bow

7,

57,

56

żkr

6,5

B

21A

ugus

tacz

foo

w

7,5

7,5

8ż

ż7

BC

+ 22

Bella

rosa

czf

oow

7,

57

9cz

ż7

B

23B

ilacz

f+oo

w

77

9ż

ż7

B

24Bo

hun

boo

w

76,

57-

9ż

jż7,

1B

25

Car

rera

czf

oow

7,

57,

59

żjż

7B

26

Cyp

rian

boo

w

6,5

78

żjż

7B

27

Eto

lacz

f+o

76,

59

żż

7B

-BC

+ 28

Ew

elin

ab

oow

7

7,5

8ż

ż7

BC

29

Gra

cja

bow

7,

57,

57

żjż

6,5

BC

+ 30

Gw

iazd

ab

oow

7

79

żjż

-ż7

B

31Ig

nacy

jczf

oow

6,

56,

58

żjż

6,5

B

32In

nova

tor

bpo

w

7,5

7,5

9ż

kr7

B+

33

Lady

Cla

ireb

ow

7,5

7,5

8ż

jż7

BC

+ 34

Lady

Ros

etta

czf

o 7,

26,

57

czjż

6,8

BC

-C+

35La

tona

bow

7,

57,

58

żż

6,5

B

36La

wen

dajc

zfoo

w

7,2

7,4

7cz

ż6,

6B

37

Mad

elei

neb

oow

7,

57,

79

żż

6,7

B

38M

agno

liacn

oow

7

78

jbż

jż7

B-B

C

39M

icha

lina

boo

w

76,

59

żjż

6,5

B

40O

man

bow

7

7,5

7ż

jż7,

5B

41

Ow

acja

boo

w

77

9ż

jż7

B-B

C

42R

osal

ind

-oo

w

7,5

78

czż

7B

43

Vine

tab

oow

7

78

żż

7A

B

68

cd. t

abel

i 7

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

11

12

- ś

redn

iow

czes

ne

44A

ldon

ajc

zfo-

oow

6,

87,

09

żjż

6,4

BC

45

Alm

era

czf

pow

7,

57,

58

żjż

7A

B

46Am

etys

tb

oow

6,

57

8jbż

kr6

BC

47

Ast

erix

czf+

ow

7,5

7,5

7cz

jż7

B+

48

Bog

atka

bjcz

fow

6,

58,

08

żjż

6,8

B

49C

ekin

boo

w

77

8ż

jż7

BC

-C

50C

oura

gecz

foo

w

6,5

6,5

7cz

jż7

BC

+ 51

Dal

ib

ow

7,5

87

żjż

7A

B-B

52

Ditt

ab

ow

88

7ż

ż7

B

53Et

iuda

cz

f o

7 6

9 jb

eż

kr

6,5

C-C

D

+

54Fi

nezj

acz

foo

w

77

8ż

jż6,

5B

C+

55

Folv

acz

f+oo

w

7,5

7,5

9ż

ż7

B

56G

awin

czf

oow

7

6,5

7ż

jż6,

5B

-BC

+

57H

onor

ata

boo

w

6,9

6,5

7jbż

jż6,

7B

C+

58Irg

ab

oow

7

76

róż

kr6,

5B

59

Jura

tab

oow

/ow

7

7,5

7ż

kr6,

5B

-BC

+

60Ju

rek

boo

w

6,5

6,8

9ż

ż7,

2B

-BC

61

Lask

ara

boo

w

7,0

7,0

9ż

jż6,

7B

-BC

62

Lavi

nia

-oo

w

7,0

7,0

6ż

jż6,

7B

+ 63

Lech

boo

w

7,4

7,4

6cz

jż7,

0B

-BC

64

Mal

aga

cnf

ow

7,0

7,5

8ż

jż6,

4B

-BC

65

Man

itou

jczf

oow

7,

27,

79

czż

6,9

AB

-B

66M

azur

bow

6,

96,

69

żjż

6,6

AB

67

Obe

ron

bow

6,

66,

88

czjż

7,0

AB

68

Oto

liajc

zfow

7,

67,

88-

9ż

ż7,

0B

C

69O

rche

stra

boo

w

77,

59

żjż

6,5

AB

70

Sag

itta

czf+

ow

77,

59

żjż

7B

69

cd. t

abel

i 7

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

11

12

-cd.

śre

dnio

wcz

esne

71Sa

nte

boo

w

77,

58

żjż

7B

72

Satin

ab

oow

7,

57,

59

żż

7,5

B

73S

tasi

ab

oow

7

79

żż

6,5

B

74Ta

jfun

bow

7

79

żż

7B

-BC

75

Vic

toria

bow

7,

58

8ż

ż7

B+

76

VR

808

nfo

7,4

7,2

7ż

ż6,

2B

C+

-śre

dnio

późn

e77

Bry

zacz

fo

6,5

68

żż

7,5

BC

78

Cec

ilecz

fpo

w

6,5

73

żkr

7A

B

79E

uros

tar

boo

w

77

9ż

jż7,

2B

-BC

+

80Fi

anna

bow

8

7,5

8ż

kr6,

5B

C+

81

Gus

taw

czf

oow

7

6,5

9ż

kr6

BC

82

Jelly

bow

8

7,5

9ż

ż7,

5B

83

Mon

deo

boo

w

77

9ż

kr6,

7B

-BC

84

Syr

ena

bo w

7

79

żż

7B

85

Zeni

a b

oow

7

7,5

8 ż

ż 6,

5 A

B-B

-póź

ne86

Zagł

oba

b oo

w

7 6,

5 9

ż z

7 B

skro

biow

e- w

czes

ne

87C

edro

nb

ow

76,

56

żż

6B

C+

- śre

dnio

wcz

esne

88

Bor

yna

nfo

6,5

6,2

8cz

b5,

8C

-CD

+ 89

Gla

dacz

f+oo

w

6,5

67

żjż

6C

70

cd. t

abel

i 7

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

11

12

- c

d. ś

redn

iow

czes

ne

90H

arpu

nb

oow

6

67

żkr

6C

91

Jubi

lat

boo

w

77

7jb

eżkr

5,5

C-C

D

92K

aszu

bcn

fo

7,3

6,9

7o

ż6,

1C

-BC

93

Kuba

boo

w

76,

57

żż

6,5

C+

94M

iesz

kocn

oow

•

•7

żjż

nbnb

95

Pasa

tb

oow

6,

56,

58

żkr

6,5

C

96R

umpe

lb

oow

6,

56

8jc

zb

••

+ 97

Szyp

ercz

foo

w

6,6

6,8

7-8

jbż

jż6,

5C

-BC

98

Wid

awa

bo

••

8ż

krnb

nb

99Zu

zann

ab

o 7

6,5

7ż

jż•

CD

-ś

redn

iopó

źne

100

Am

aran

t cz

f oo

w

••

8ni

ebb

nbnb

10

1D

anut

anf

oow

7,

57,

58

żż

6,5

C

102

Ikar

cz

f+

oow

5,

5 5,

5 7

ż kr

•

•

103

Pasj

a P

omor

ska

b oo

w

7 6,

5 7

ż ż

• •

-póź

ne

104

Bzur

a b

oow

6,

5 6

8 ż

jż

6 BC

105

Gan

daw

ab

o w

6,5

6,5

8ż

kr•

•

106

Hin

ga

czf+

ow

6

5,5

7 ż

jż

••

10

7In

wes

tor

boo

w

6,5

6,5

6ż

kr6,

5C

10

8Ja

sia

b oo

w

6,5

6 8

ż jż

6,

5 B

C

10

9Ku

ras

bo

6,5

69

żkr

•C

11

0 Po

kusa

cz

f oo

w

7 7

8 ż

jż

7 BC

+

11

1R

udaw

acz

f+oo

w

6,5

6,5

7ż

kr•

•+

112

Skaw

a nf

+ o

7 6,

5 8

ż jż

•

•

,

71

Obj

aśni

enia

do

tabe

li 7

Kol

. 2: B

arw

a kw

iató

w:

Kol

. 7: B

arw

a sk

órki

: b

–

biał

a

ż

– żółta

cz

f –

czer

won

ofio

leto

wa

róż

– r

óżow

a bj

czf

– ba

rdzo

jasn

a cz

erw

onof

iole

tow

a jc

z –

jasn

ocze

rwon

a jc

zf

– ja

snoc

zerw

onof

iole

tow

a

jbż

– ja

snob

eżow

a f

– fio

leto

wa

cz

– cz

erw

ona

jf

– ja

snof

iole

tow

a

nf

– ni

ebie

skof

iole

tow

a K

ol. 8

: Bar

wa

miążs

zu:

cnf

– ci

emno

nieb

iesk

o-fio

leto

wa

b –

biał

a +

–

wys

tępo

wan

ie b

iały

ch k

ońcó

w pła

tków

kr

– kr

emow

a

jbż

– ja

snob

eżow

a K

ol. 3

: Ksz

tałt

bulw

: jż

–

jasn

ożół

ta

o –

okrągły

ni

eb –

nie

bies

ka

oow

–

okrą

głoo

wal

ny

ż

– żółta

ow

–

owal

ny

p

– po

dłuż

ny

K

ol. 9

: Sm

ak (s

kala

9o ):

pow

–

podł

użno

owal

ny

1

– ba

rdzo

zły

9

– w

ybitn

ie d

obry

K

ol. 4

: Reg

ular

ność

ksz

tałtu

(ska

la 9

o ): •

–

brak

oce

ny s

mak

u i t

ypu

kons

umpc

yjne

go

1

– w

ybitn

ie z

defo

rmow

any

ozna

cza,

że

odm

iana

nie

jest

zal

ecan

a

9 –

ide

alny

do b

ezpośr

edni

ego

spoż

ycia

nb

– ni

e ba

dano

K

ol. 5

: Głę

bokość

ocz

ek (s

kala

9o ):

1 –

bard

zo głę

boki

e K

ol. 1

0: T

yp k

onsu

mpc

yjny

: 9

– ba

rdzo

pły

tkie

AB

–

sała

tkow

y

B

– og

ólno

użyt

kow

y K

ol. 6

: Wie

lkość

bulw

(ska

la 9

o ): B

C

– le

kko

mąc

zyst

y

3 –

do 2

0% fr

akcj

i bul

w p

owyż

ej 5

0 m

m

C

– mąc

zyst

y 4

– 21

-30%

frak

cji b

ulw

pow

yżej

50

mm

C

D

– mąc

zyst

y do

bar

dzo

mąc

zyst

ego

5 –

31-4

0% fr

akcj

i bul

w p

owyż

ej 5

0 m

m

nb

–

nie

bada

no

6 –

41-5

0% fr

akcj

i bul

w p

owyż

ej 5

0 m

m

7 –

51-6

0% fr

akcj

i bul

w p

owyż

ej 5

0 m

m

Kol

. 11,

12: „

+” –

odm

iana

prz

ydat

na d

o pr

zetw

órst

wa

8 –

61-7

0% fr

akcj

i bul

w p

owyż

ej 5

0 m

m

sp

ożyw

czeg

o na

wsk

azan

y ki

erun

ek

9 –

pow

yżej

70%

frak

cji b

ulw

pow

yżej

50

mm

72

Rzepak. Wstęp

Rzepak jest najważniejszą rośliną oleistą uprawianą w Polsce, zwłaszcza jego forma ozima. Dostarcza surowca do produkcji oleju z przeznaczeniem na cele spożywcze i biopaliwowe. Produkty uzy-skiwane po wydobyciu oleju, tj. makuch (tłoczenie) i śruta poekstrak-cyjna (tłoczenie i ekstrakcja), są cenionymi komponentami wysoko-białkowymi wykorzystywanymi do produkcji przemysłowych pasz tre-ściwych dla zwierząt.

W uprawie znajdują się dwie formy: ozima, wysiewana w drugiej połowie sierpnia i zbierana w lipcu następnego roku, oraz jara, o wczesnowiosennym terminie siewu i zbiorze w sierpniu. Forma jara, ze względu na mniejszy system korzeniowy oraz krótszy okres wege-tacji, ma nieco większe od formy ozimej wymagania glebowe i wodne, ponadto charakteryzuje się większą zawodnością plonowania, zwłaszcza w suche i upalne lata. Rzepak jary zyskuje na znaczeniu w przypadku niewykonania planu zasiewów rzepaku ozimego oraz wtedy, gdy jest alternatywnie wysiewany po wymarzniętych uprawach formy ozimej. Taka sytuacja miała miejsce w latach 2012 i 2016, kiedy zasiewy formy jarej rzepaku zdecydowanie wzrosły. W przypadku przesiewu, pole należy odpowiednio przygotować, a rośliny które przezimowały zniszczyć. Rzepaku jarego nie można używać do wio-sennego przesiewu placowych braków roślin rzepaku ozimego ze względu na przesunięty w czasie o około jeden miesiąc przebieg faz kwitnienia i dojrzewania (rys. poniżej).

Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej odmian rzepaku jarego i rzepaku ozimego

74

Średni plon nasion badanych odmian rzepaku jarego w ostatnim pięcioleciu w doświadczeniach realizowanych w systemie Porejesto-wego doświadczalnictwa odmianowego (PDO) stanowił 62 procent plonu odmian rzepaku ozimego. Nasiona odmian rzepaku jarego od-znaczają się jednak dobrą jakością. Zawierają przeciętnie więcej biał-ka ogólnego, a mniej włókna i glukozynolanów, przy czym mają nieco mniejszą zawartość tłuszczu niż nasiona rzepaku ozimego (zestawie-nie poniżej).

Porównanie plonowania oraz niektórych cech jakościowych nasion

odmian rzepaku jarego i rzepaku ozimego (wyniki doświadczeń PDO z lat 2011–2015)

Wyszczególnienie Rzepak jary

Rzepak ozimy

Relacja jary/ozimy

(%) Plon nasion (dt z ha) 28,3 45,8 62 Plon tłuszczu (dt z ha) 11,8 20,0 59 Zawartość tłuszczu (w % s.m.) 45,8 47,7 96 Zawartość glukozynol. (μM/g nasion) 8,6 10,0 86 Zawartość białka (w % smb)* 41,3 38,1 108 Zawartość włókna (w % smb)* 8,3 9,0 92

* – wyniki pochodzą z doświadczeń rejestrowych Obie formy rzepaku mają także istotne znaczenie w zmianowa-

niu. Rzepak dobrze wkomponowuje się w płodozmian ze zbożami, a jednocześnie jest dla nich jednym z najlepszych przedplonów, który m.in. ogranicza nasilenie chorób. Jest również najczęściej uprawiany po zbożach, zwłaszcza jęczmieniu i pszenicy. Takie następstwo może jednak powodować spiętrzenie prac i w konsekwencji konieczność uproszczeń w pożniwnej uprawie roli oraz w zabiegach doprawiają-cych glebę przed siewem.

Z uwagi na duże znaczenie gospodarcze, rzepak jest przedmio-tem intensywnych prac hodowlanych, czego efektem jest znaczny postęp w jego udoskonalaniu. Badania dotyczą zarówno cech użyt-kowych (głównie jakościowych), m.in. zawartości i składu kwasów tłuszczowych, zawartości białka i włókna, jak również cech rolniczych,

75

tj. wymagań glebowych, potrzeb nawozowych oraz odporności na choroby i na warunki stresowe (np. okresy suszy, niskie temperatury), a także na osypywanie nasion. Obejmują również cechy morfologicz-ne, np. zmianę pokroju rośliny, wydłużenie systemu korzeniowego. Postęp hodowlany dotyczy przede wszystkim wzrostu plonowania, a to w głównej mierze dzięki tworzeniu nowych odmian mieszańcowych.

Hodowla odmian mieszańcowych odznacza się dużym postępem ze względu na wykorzystywanie efektu heterozji. Przejawia się on zwłaszcza bujniejszym wigorem roślin, często szybszym rozwojem, a przede wszystkim większym plonem nasion. W ostatnich latach nastąpiło także wyraźne zwiększenie udziału odmian mieszańcowych w uprawie. W ofer-cie handlowej nasiona tych odmian są powszechnie dostępne. Odmiany mieszańcowe cechują się przede wszystkim większym potencjałem plo-nowania. W ostatnich latach badań, w doświadczeniach PDO rzepaku ozimego, odmiany mieszańcowe plonowały średnio od kilku do kilkunastu procent (6-13%) lepiej od odmian populacyjnych. W sezonach wegeta-cyjnych, w których wystąpiły w większym nasileniu niekorzystne zjawiska atmosferyczne, np. w roku 2011, reagowały przeważnie mniejszym spadkiem plonowania. Większość odmian mieszańcowych lepiej spraw-dzała się w przypadku opóźnionych siewów, ze względu na szybszy rozwój początkowy. Rośliny wytwarzają silniejszy, bardziej rozrośnięty system korzeniowy, przez co mogą lepiej pobierać wodę i składniki po-karmowe. Dobór odmian mieszańcowych jest coraz liczniejszy i bardziej zróżnicowany. W ogóle, odmiany mieszańcowe są głównym źródłem postępu hodowlanego w uprawie rzepaku. Tworzy się odmiany o specy-ficznej odporności/tolerancji na porażenie kiłą kapusty. W ofercie znajdują się także odmiany półkarłowe, a ostatnio hodowane są odmiany toleran-cyjne na substancję czynną imazamoks (należącą do imidazolinonów), zastosowaną w herbicydzie do zwalczania wielu chwastów, w tym rów-nież kapustowatych. Szczególnie ważna jest dostępność odmian toleran-cyjnych na kiłę kapusty, gdyż obszar występowania tego groźnego pato-gena w naszym kraju sukcesywnie się zwiększa. Materiał siewny odmian mieszańcowych jest droższy niż odmian populacyjnych. Mimo wielu zalet odmian mieszańcowych, również przydatność odmian populacyjnych do różnych warunków gospodarowania jest dobrze oceniana przez rolników,

76

którzy nadal dość często je uprawiają. Niestety, dobór tych odmian bę-dzie w najbliższych latach coraz mniej liczny i mniej konkurencyjny wobec odmian mieszańcowych. Odmiany populacyjne z reguły są mniej wyma-gające pod względem stanowiska. Ich podstawową zaletą jest stosunko-wo łatwy zbiór, ze względu na mniejszą masę roślin, a to z kolei mniej obciąża pracę kombajnu.

Wartość gospodarcza odmian rzepaku określana jest przez wiele cech i właściwości, wśród których zasadnicze znaczenie ma wielkość i jakość plonu. Odmiany rzepaku przeważnie niejednakowo reagują na zróżnicowane warunki siedliskowe i agrotechniczne. Niektóre od-miany plonują na podobnym poziomie w całym kraju, inne w jednych rejonach kraju plonują relatywnie lepiej, natomiast w innych gorzej. Reakcja rejonowa w dużym stopniu modyfikowana jest warunkami atmosferycznymi, różnymi w poszczególnych latach. Obecnie w oce-nie odmian rzepaku ozimego obowiązuje podział kraju na sześć rejo-nów. Uwzględnia on podział administracyjny kraju i pewne podobień-stwo agroklimatyczne województw. Rejonowe wyniki plonowania pre-zentowane są w ramach innych serii wydawniczych COBORU, takich jak: Wstępne wyniki plonowania odmian w doświadczeniach poreje-strowych (WWP) oraz Wyniki porejestrowych doświadczeń odmiano-wych (WPDO).

Przy wyborze odmiany do uprawy warto, oprócz plonu, uwzględ-nić także inne cechy, zwłaszcza zimotrwałość (rzepak ozimy), zdro-wotność i odporność na wyleganie, a także inne. Wysiew odmian o gor-szej zimotrwałości, w niektórych rejonach kraju, może istotnie zwięk-szyć ryzyko uprawy. Przeważnie odmiany wykazują zróżnicowaną odporność na poszczególne choroby. Najczęściej przejawiają większą odporność tylko na jednego patogena, jakkolwiek można wyodrębnić również odmiany o ogólnie lepszej, bądź gorszej zdrowotności. Spo-śród badanych odmian należy polecać również te, które cechują się mniejszą podatnością na wyleganie.

Wszystkie odmiany rzepaku badane w doświadczeniach urzędo-wych spełniły przed wpisaniem do Krajowego rejestru obowiązujący w Polsce wymóg zawartości sumy glukozynolanów alkenowych i indo-lowych w nasionach ze zbioru doświadczeń (poniżej 15 mikromoli na

77

1 g nasion) oraz udziału kwasu erukowego (poniżej 1,0%). Zawartość glukozynolanów w nasionach ma zasadnicze znaczenie z uwagi na wymagania jakościowe, w tym zdrowotne, paszy produkowanej z do-datkiem makuchu i śruty poekstrakcyjnej. Spośród ocenianych wła-ściwości odmian dużą uwagę zwraca się na zawartość tłuszczu w nasionach, co ma szczególne znaczenie dla zakładów tłuszczowych.

Od roku 2013 w krajach Unii Europejskiej maksymalna zawartość glukozynolanów w kwalifikowanych nasionach siewnych rzepaku nie może przekraczać 18 mikromoli (w Polsce od ponad 20 lat obowiązuje wymóg 15 mikromoli). W UE dąży się również do zaostrzenia i ujedno-licenia normy zawartości glukozynolanów w surowcu przemysłowym. W nasionach ze zbioru doświadczeń z reguły odmiany spełniają obo-wiązujący u nas wymóg zawartości glukozynolanów. W przypadku pojedynczych odmian stwierdzono jednak większe lub mniejsze prze-kroczenie tego progu już po wpisaniu do Krajowego rejestru.

Z kolei od roku 2014 obowiązuje dyrektywa UE dotycząca ko-nieczności wprowadzenia integrowanej ochrony roślin rolniczych, w tym rzepaku. Oznacza to potrzebę hodowania, a następnie testo-wania i wdrażania odmian najbardziej odpowiednich do nowych sys-temów uprawy. Odmiany takie powinny cechować się dużą efektyw-nością w warunkach ograniczonego stosowania środków produkcji, zwłaszcza zmniejszonego stosowania pestycydów.

W przypadku szkodników, w uprawach rzepaku przeważnie nie-zbędna jest ochrona chemiczna roślin. Do roku 2013 podstawowym elementem tej ochrony było zaprawianie nasion preparatami zawiera-jącymi środki owadobójcze, przede wszystkim przeciwko licznie wystę-pującym szkodnikom w pierwszych fazach rozwoju. Od 1 grudnia 2013 roku obowiązuje zakaz stosowania i sprzedaży nasion zaprawionych środkami ochrony roślin zawierającymi następujące substancje czyn-ne: klotianidyna, tiametoksam i imidachlopryd. Zmiana została wpro-wadzona rozporządzeniem wykonawczym Komisji Europejskiej (UE) nr 485/2013, ograniczającym zakres stosowania środków ochrony roślin zawierających ww. substancje czynne. W konsekwencji nie moż-na stosować zapraw zawierających insektycydy, które były zarejestro-wane w Polsce i powszechnie używane w ochronie rzepaku ozimego

78

i jarego przed wejściem w życie wymienionego rozporządzenia. Nieste-ty, aktualnie brakuje jakichkolwiek innych zapraw mogących zastąpić wcześniej stosowane. Powoduje to konieczność powschodowej ochro-ny rzepaku przed szkodnikami, a to skutkuje zwiększeniem chemizacji upraw. Jak dotychczas, nie ma dostępnych odmian rzepaku, które byłyby odporne na któregokolwiek szkodnika tej rośliny.

Obecnie czynnikiem dalszego wzrostu plonów w produkcji może być przede wszystkim zwiększenie powierzchni uprawy wysokopro-duktywnych odmian mieszańcowych, a tym samym zmniejszenie are-ału uprawy odmian populacyjnych. Na znaczeniu zyskują również skutecznie wykonywane zabiegi uprawowe i pielęgnacyjne, umożliwia-jące szybkie i równomierne wschody roślin oraz zapewniające ich dobry wzrost i rozwój przed zimą, a w konsekwencji lepsze przezimo-wanie i większe plonowanie. Warto także wykorzystywać beznakła-dowe czynniki technologii produkcji rzepaku, czego przykładem jest zoptymalizowanie obsady roślin. Równomierna i umiarkowana obsada roślin (dla rzepaku ozimego przeważnie 40-50 szt./m2) umożliwia wy-tworzenie silnych łodyg oraz odpowiedni rozwój pędów bocznych. Innym ważnym czynnikiem jest termin siewu rzepaku ozimego, który w dużym stopniu warunkuje wzrost i rozwój rozety liściowej przed zimą. Chcąc uzyskać właściwy rozwój roślin należy dążyć do zachowania od-powiedniego dla danego rejonu terminu siewu.

W badaniach i ocenie odmian wyniki odnoszone są do wzorca, którym jest średnia z kilku wybranych odmian. W danym sezonie we-getacyjnym wzorzec jest ten sam dla różnych rodzajów doświadczeń (rejestrowych, porejestrowych, rozpoznawczych), przy czym w publi-kacjach dotyczących PDO plon nasion przedstawiany jest w odniesie-niu do wszystkich zarejestrowanych odmian populacyjnych badanych w danym roku.

Przedstawione wyniki porejestrowych (PDO) i rejestrowych do-świadczeń polowych pochodzą z lat 2013-2015. Stanowią one syntezę wyników kilku serii doświadczeń, różniących się zestawem badanych odmian. Od roku zbioru 2013 doświadczenia porejestrowe z rzepakiem ozimym realizowane są w jednej serii. W przypadku odmian nowo za-rejestrowanych wyniki pochodzą tylko z doświadczeń rejestrowych,

79

a dla odmian wpisanych do Krajowego rejestru przed rokiem lub dwo-ma laty, wyniki są kompilacją ocen z obu serii doświadczeń. Wyniki głównych cech użytkowych odmian (plon nasion, zawartość tłuszczu oraz zawartość glukozynolanów – rzepak ozimy) podano z poszcze-gólnych lat badań, a dla pozostałych cech w postaci uśrednionej. Rzepak jary

W latach 2000-2014 powierzchnia uprawy wahała się od 20 do 95 tys. ha, natomiast w roku 2015 wyniosła 63 tys. ha (dane GUS). Więk-szy areał uprawy tej formy rzepaku w latach 2003 i 2012 (oraz zapew-ne w roku 2016) był skutkiem wymarznięcia plantacji rzepaku ozimego w niektórych rejonach kraju. Wiele pól po wymarzniętym rzepaku ozi-mym, a zwłaszcza te, potraktowane herbicydami wykluczającymi uprawę zbóż jarych, zostało przesianych odmianami rzepaku jarego. Forma jara rzepaku wymaga dobrych gleb i udaje się najlepiej w rejo-nach o zwiększonej ilości opadów w okresie wegetacji. Są to przede wszystkim rejony Polski północnej, wschodniej i południowej. Najwię-cej rzepaku jarego uprawia się w województwach zachodniopomor-skim i warmińsko-mazurskim, a także lubelskim, podkarpackim i wiel-kopolskim. Łączny areał zasiewu w tych województwach stanowił 60-80% ogólnej powierzchni uprawy w kraju.

Według danych Głównego Inspektoratu PIORiN, w roku 2015 za-kwalifikowano 30 ha plantacji nasiennych tylko jednej odmiany rzepa-ku jarego pochodzącej ze wspólnotowego katalogu CCA.

W roku 2016 do Krajowego rejestru wpisano dwie odmiany rze-paku jarego, jedną populacyjną – Karo, i jedną mieszańcową – Lu-men. Aktualnie zarejestrowanych jest 29 odmian: 15 populacyjnych i 14 mieszańcowych. Odmiany stanowiące składniki mieszańca złożo-nego Jura nie były oceniane w zakresie wartości gospodarczej i nie znalazły się w wykazie zarejestrowanych odmian (tab. 1). Wpisane do Krajowego rejestru odmiany wykazują zróżnicowanie ważniejszych cech wartości gospodarczej, takich jak plon nasion oraz jego jakość, a także wczesność, wysokość roślin, odporność na wyleganie oraz

80

porażenie przez zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych. Ich liczbo-wą ocenę zamieszczono w tabelach 2-3.

Dwanaście odmian (Lennon, Delight, Doktryn, Gandalf, Kaliber, Legolas, Tamarin, Dodger, Fenja, Larissa, Markus, Mirakel) znalazło się na Liście odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw w roku 2016.

Poniżej przedstawiono charakterystyki odmian nowo zarejestro-wanych, które zostały opracowane na podstawie wyników doświad-czeń rejestrowych, przeprowadzonych w latach 2014-2015.

Charakterystyka odmian rzepaku jarego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Karo (d. MAH 3314)

Odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyj-

nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poni-żej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion większa od średniej.

Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośli-ny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odpor-ność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia. Lumen (d. DLE 1484)

Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach większa

od średniej, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia.

Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcze-śniejszy od średniego. Rośliny średniej wysokości, o nieco większej od średniej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na czerń krzyżowych średnia.

81

Tabela 1 Rzepak jary. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiany

Rok wpisania

do Krajo- wego

rejestru

Zacho-wujący/

reprezen-tant

(numer adresowy)

Udział w kwalifikacji polowej (%)

2015 2014 2013 maks. przed rokiem 2013

1 2 3 4

populacyjne

1 *Agra 2015 1053 2 *Bios x/ 2005 611 32,0 3 *Clipper 2007 399 16,4 57,0 4 *Feliks 2007 611 23,3 5 *Fenja 2010 556 22,2 7,2 6 *Heros x/ 2001 904 26,0 7 *Huzar x/ 2004 611 13,9 8 *Karo 2016 611 9 *Larissa 2008 904

10 Lennon 2013 1053 11 *Markiz x/ 2005 611 21,7 12 *Markus 2010 611 28,9 13 *Proximo 2010 904 9,8 14 SW Svinto x/ 2007 1053 13,2 15 *Tamarin 2010 1053

mieszańcowe

16 Belinda F1 2010 904 17 Delight F1 2010 904 18 Dodger F1 2014 904 19 Doktrin F1 2013 556 20 Jura x/

F1z 2001 965 21 Kaliber F1 2009 556 22 Legolas F1 2014 1053 23 Lumen F1 2016 556 24 Makro F1 2012 556 25 Mandela F1 2015 556 26 Medicus F1 2015 556 27 Menthal F1 2015 556 28 Mirakel F1 2012 556 29 Osorno F1 2011 556 Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (ha) 30 45 152 362

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015 F1 – odmiana mieszańcowa zrestorowana

F1z – odmiana mieszańcowa złożona (populacja składająca się z roślin mieszańca męskosterylnego oraz męskopłodnych roślin zapylacza będącego niezbędnym źródłem pyłku)

Kol. 4: wg danych PIORiN; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnoto- wego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

82

Tabela 2 Rzepak jary. Plon nasion oraz zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach odmian

Lp. Odmiany

Plon nasion Zawartość tłuszczu Zawar-tość glu-

kozy-nola-nów

2013- -2015 2015 2014 2013 2013-

-2015 2015 2014 2013

dt z ha; % wzorca % s.m. μM/g 1 2 3 4

Wzorzec/ średnia 27,4 27,5 26,3 28,3 46,2 45,0 46,7 47,1 8,9

populacyjne

1 Agra 106 108 106 104 45,6 44,2 45,6 47,1 7,3 2 Clipper 93 91 94 95 47,7 45,3 48,6 49,2 10,4 3 Feliks 91 94 44,7 45,6 8,2 4 Fenja 103 98 106 104 48,1 46,4 48,2 49,7 7,1 5 Karo 106 103 45,2 47,5 7,6 6 Larissa 97 93 98 99 45,3 43,9 46,1 45,9 9,9 7 Lennon 105 105 108 104 46,2 44,5 47,2 47,1 11,3 8 Markus 102 104 99 103 45,6 44,7 45,8 46,4 9,1 9 Proximo 100 107 98 94 45,9 44,9 46,5 46,2 8,6

10 Tamarin 100 95 102 104 44,8 44,1 44,4 46,0 8,3 mieszańcowe

11 Belinda 108 109 114 100 45,2 45,0 45,4 45,1 10,0 12 Delight 108 106 114 104 45,9 45,5 45,9 46,3 10,3 13 Dodger 110 104 116 112 46,4 45,1 46,4 47,7 9,6 14 Doktrin 109 106 111 110 46,2 45,2 46,3 47,1 9,8 15 Kaliber 107 106 109 107 46,3 44,6 47,1 47,3 9,8 16 Legolas 111 109 111 113 46,7 45,2 47,2 47,7 10,6 17 Lumen 124 119 46,3 47,5 7,0 18 Makro 111 111 45,3 47,6 14,8 19 Mandela 128 120 47,8 47,9 5,7 20 Medicus 118 110 128 118 46,9 45,4 47,5 47,7 5,8 21 Menthal 120 114 125 121 46,3 44,7 46,8 47,3 7,3 22 Mirakel 107 111 45,5 47,4 6,1 23 Osorno 108 106 46,9 46,7 9,5 Liczba doświadczeń 33 9 12 12 18 6 6 6 9

Kol. 2: Wzorzec (plon nasion): 2015, 2014, 2013 – średnia z odmian populacyjnych badanych

w doświadczeniach PDO danego roku

83

Tabela 3 Rzepak jary. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian

Lp. Odmiany

Wyso- kość roślin

Wyle- ganie

Termin Porażenie

początku kwit-

nienia

dojrza- łości tech-

nicznej

zgniliznątwardzi-

kową

czernią krzyżo- wych

cm % data; dzień roku % skala 9o 1 2 3 4 5 6 7

Średnia 126 21 7.06 1.08 5 7,0

populacyjne

1 Agra 124 22 158 212 5 7,3 2 Clipper 130 25 160 215 6 7,4 3 Feliks 128 24 159 213 7 6,8 4 Fenja 123 24 157 213 4 6,7 5 Karo 126 22 158 212 4 6,8 6 Larissa 124 18 159 213 8 7,4 7 Lennon 125 20 158 213 4 6,9 8 Markus 125 26 158 213 9 6,7 9 Proximo 117 20 157 211 7 6,9

10 Tamarin 124 18 158 213 4 6,5 mieszańcowe

11 Belinda 118 21 156 211 3 7,4 12 Delight 119 19 156 211 4 7,4 13 Dodger 128 20 158 212 7 7,0 14 Doktrin 124 19 157 212 5 7,2 15 Kaliber 125 20 158 213 5 7,3 16 Legolas 123 16 160 213 4 6,8 17 Lumen 125 17 157 212 3 7,0 18 Makro 132 20 159 214 4 6,7 19 Mandela 138 20 160 215 0 7,3 20 Medicus 132 22 159 214 3 7,2 21 Menthal 132 18 159 214 2 6,9 22 Mirakel 126 18 157 212 6 7,3 23 Osorno 121 23 158 213 7 6,9

Liczba doświadczeń 33 22 32 29 8 19 Kol. 3: wyleganie – cecha określana jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin w % [100 – (wysokość łanu / wysokość roślin x 100)]; mniejsza wartość oznacza mniejsze wyleganie

84

Rzepak ozimy

Powierzchnia uprawy rzepaku ozimego w naszym kraju, według danych GUS, wynosiła w ostatnich latach 635-900 tys. ha (rys. 1). W roku 2015 areał uprawy tej rośliny wyniósł 884 tys. ha i był nieco większy niż w roku poprzednim. Najwięcej rzepaku ozimego uprawia się w województwach dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, wielkopol-skim i zachodniopomorskim. Sprzyjają temu warunki glebowe oraz większa liczba gospodarstw wielkoobszarowych, w których skoncen-trowana jest produkcja. Dużą powierzchnię uprawy rzepak ozimy zaj-muje także w województwach pomorskim, opolskim, warmińsko-mazurskim i lubelskim. Szacunki wskazują, że powierzchnia uprawy rzepaku ozimego może w przyszłości wzrosnąć do około 1 mln ha. O ewentualnym zwiększeniu areału uprawy może zdecydować głów-nie zapotrzebowanie na olej rzepakowy zużywany do produkcji bio-komponentów (estrów).

Rys. 1. Rzepak ozimy. Powierzchnia uprawy oraz plon nasion

w produkcji i w doświadczeniach COBORU w latach 2005-2015

85

Rzepak ozimy jest bardzo ważną rośliną w płodozmianie, zwłasz-cza w tych gospodarstwach, w których w strukturze zasiewów dominu-ją zboża. Jego uprawa stanowi istotny element fitosanitarny dla róż-nych agrofagów zbożowych. Silny i głęboko sięgający system korze-niowy rzepaku ozimego wykorzystuje składniki pokarmowe z niższych warstw gleby. Ponadto, resztki pożniwne mają dużą wartość nawozo-wą i są źródłem masy organicznej. Również zboża są głównym przedplonem rzepaku ozimego, a przeważnie jest nim pszenica i jęczmień. Takie następstwo powoduje niestety spiętrzenie prac zwią-zanych z uprawą pola przed siewem, a często konieczność jej upraszczania.

W przypadku tej rośliny obserwuje się dość dużą zmienności plo-nowania w latach, a także w rejonach kraju. Przeważnie jest to skutek niesprzyjającego przebiegu warunków pogodowych, a zwłaszcza wy-stąpienia niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. Taką zależność odnotowano w ostatnich latach. Przykładowo, plon rzepaku ozimego w roku 2011 był jednym z najniższych w wieloleciu. Z kolei po zimie 2011/2012 oraz 2015/2016 liczne uprawy zostały zlikwidowane, ze względu na wymarznięcia roślin wielu odmian. Natomiast w roku 2014, w którym prawie przez cały okres wegetacji warunki były sprzy-jające, zebrano bardzo duży plon. Ostatni sezon wegetacyjny cecho-wał się deficytem opadów, stąd mniejsze plonowanie rzepaku.

Według danych Głównego Inspektoratu PIORiN, w roku 2015 za-kwalifikowano 300 ha plantacji nasiennych ośmiu odmian rzepaku ozimego wpisanych do Krajowego rejestru, tj. Monolit – 39% po-wierzchni zakwalifikowanej, Brendy – 12%, Metys – 8%, Konkret i Sidney – 7%, Starter – 5%, DK Cadet i Harry – 3%, oraz czterech odmian ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA). W Polsce rozmnażane są głównie odmiany krajowe, które w roku 2015 zajmowały powierzchnię 243 ha, czyli 81% całego areału. Mate-riał siewny odmian zagranicznych jest prawie w całości wytwarzany poza granicami naszego kraju, a następnie importowany i oferowany do sprzedaży, w dużej części z zapasów poprzedniego roku.

W roku 2016 do Krajowego rejestru wpisano dwadzieścia nowych odmian, osiem populacyjnych i dwanaście mieszańcowych. Wśród nich dwie odmiany – Archimedes i DK Platinium, wykazujące dużą odporność/tolerancję na rasy kiły kapusty Plasmodiophora brassicae

86

najczęściej występujące w Polsce oraz odmianę Polka, która cechuje się zmienioną proporcją składu kwasów tłuszczowych nasion – pod-wyższoną zawartością kwasu oleinowego i obniżoną zawartością kwasu linolowego. Olej z takich nasion cechuje się dobrymi parame-trami dietetycznymi, wykazuje dużą odporność na wysoką temperatu-rę i wolniej się utlenia. Charakterystykę wszystkich odmian opracowa-no na podstawie dwu- lub trzyletnich wyników doświadczeń rejestro-wych, przeprowadzonych w latach 2013-2015. Nowe odmiany rzepa-ku ozimego, obok dużego plonu nasion, powinny charakteryzować się odpowiednimi cechami jakościowymi. Najlepiej, gdy nasiona zawierają dużo tłuszczu i białka, a mało glukozynolanów i włókna. Rośliny po-winny cechować się dobrą zimotrwałością, w tym zwłaszcza dużą wytrzymałością na mróz oraz dobrą odpornością na wyleganie i głów-ne choroby rzepaku: zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapust-nych, choroby podstawy łodygi, czerń krzyżowych i szarą pleśń.

Obecnie w Krajowym rejestrze znajduje się 121 odmian rzepaku ozimego (41 populacyjnych i 80 mieszańcowych). W tej liczbie jest 16 odmian krajowych i 105 zagranicznych. Ponad połowę zarejestrowanych odmian stanowią odmiany nowe, wpisane do rejestru w ostatnich pięciu latach. W roku 2015 skreślono z Krajowego rejestru na wniosek zachowujących osiem odmian (Adam, Dual, Gloria, Juliana, NK Petrol, Skater, Tactic, Wallery), a dwie odmiany (Castille i Exgold) z powodu wygaśnięcia okresu wpisu w KR. Materiał siewny odmian skreślonych z KR może znajdować się w obrocie jeszcze przez trzy lata po roku skreślenia. Wykaz wszystkich odmian rzepaku ozimego wpisanych do Krajowego rejestru podano w tabeli 1. Zawiera ona także informację, które z nich są chronione krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy. Odmiany podzielono na dwie grupy, tj. populacyjne i mieszańcowe. Szesnaście odmian nie było badanych od ponad 3 lat w doświadczeniach porejestrowych ze względu na ich mniejszą war-tość (głównie niezadowalające plonowanie). W tabelach 2-4 podano wyniki ważniejszych cech rolniczo-użytkowych odmian, pochodzących zarówno z doświadczeń PDO, jak i doświadczeń rejestrowych. W przy-padku procentu martwych roślin, oceny dla odmian pochodzą z ob-serwacji po zimach 2011/2012 i 2015/2016, w trakcie których wystąpiły niekorzystne warunki atmosferyczne (bardzo niska temperatura po-wietrza przekraczająca -20÷25oC, przy jednoczesnym braku pokrywy

87

śnieżnej). Takie warunki spowodowały całkowite lub częściowe wy-marznięcie roślin większości odmian. W doświadczeniach, w których straty roślin były średnie lub duże, a ponadto zróżnicowane odmiano-wo, uzyskane wyniki pozwoliły ocenić zimotrwałość badanych odmian. W sezonach wegetacyjnych 2012/2013, 2013/2014 i 2014/2015 okre-sy zimowe były stosunkowo łagodne, bez żadnego efektu wymarza-nia, w związku z czym, wyników nie włączono do średniej z lat badań.

W roku 2016 na Liście odmian zalecanych do uprawy na obsza-rze województw (LOZ) znajduje się łącznie 41 odmian rzepaku ozime-go. Przeważają odmiany mieszańcowe – 30. Czternaście odmian otrzy-mało rekomendację do uprawy na terenie czterech i więcej wo-jewództw. Odmiana Sherlock rekomendowana jest w największej licz-bie województw, tj. w 10, odmiana DK Exquisite w 8, natomiast odmia-ny Arsenal, Lohana, Marcopolos, NK Kolumb, Visby i DK Exstorm, Monolit oraz Pamela odpowiednio w 7 i 6 województwach. Ponad po-łowa odmian z Listy zalecana jest do uprawy tylko w jednym-trzech województwach.

Plonowanie odmian jest wypadkową wielu czynników, zwłaszcza glebowych, agrotechnicznych i pogodowych, które charakteryzują się określoną specyfiką w regionach kraju, a w przypadku warunków atmosferycznych także dużą zmiennością w latach. Spośród wymie-nionych czynników, rolnik ma bezpośredni wpływ jedynie na agro-technikę. Dlatego tak ważny jest np. prawidłowy płodozmian, wybór odpowiedniej odmiany, stosowanie do siewu kwalifikowanego mate-riału siewnego, przestrzeganie właściwego terminu siewu, terminowe i precyzyjne wykonywanie zabiegów itp. Aspekt agrotechniczny jest tym bardziej istotny, że przy zwiększającym się areale uprawy rze-paku ozimego nasilają się problemy związane m.in. z samosiewami, kompensacją niektórych chwastów, czy też częstszym występo-waniem wielu chorób, np. kiły kapusty i szkodników, m.in. chowaczy czy ostatnio śmietki kapuścianej. Producentowi znana jest także jakość gleby, na której planuje uprawę rzepaku. Im jest ona lepsza, tym plonowanie powinno być większe. Niemniej, można stwierdzić ogólnie, że w ostatnich latach odmiany mieszańcowe częściej niż populacyjne plonowały lepiej na glebach gorszych.

88

Charakterystyka odmian rzepaku ozimego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Bazalt (d. BKH 4213) Odmiana populacyjna. Plon nasion zbliżony do najlepiej plonujących odmian populacyj-

nych. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach mniejsza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej poniżej średniej. Masa 1000 nasion średnia.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia. Birdy (d. MAH 07 BD 018)


nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów więk-sza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej poniżej średniej. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej

Zimotrwałość roślin mała. Rośliny średniej wysokości, o przecięt-nej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego.

Odporność na czerń krzyżowych większa od średniej, na zgnili-znę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia. Chrobry (d. MAH 7113)

Odmiana populacyjna. Plon nasion zbliżony do najlepiej plonujących odmian populacyj-

nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów mniej-sza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.

Zimotrwałość roślin duża. Rośliny średniej wysokości, o przecięt-nej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.

89

Marcelo (d. BOH 6613) Odmiana populacyjna. Plon nasion zbliżony do najlepiej plonujących odmian populacyj-

nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów więk-sza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej powyżej średniej. Masa 1000 nasion większa od średniej.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej. Polka (d. PN1514)

Odmiana populacyjna. Plon nasion dość mały. Zawartość tłuszczu w nasionach mniejsza

od średniej, glukozynolanów powyżej średniej. Cechuje się zmienioną proporcją składu kwasów tłuszczowych – podwyższoną zawartością kwasu oleinowego i obniżoną zawartością kwasu linolowego, tj. od-powiednimi właściwościami oleju do niektórych zastosowań spożyw-czych i technicznych. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczo-wej duża. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej. SY Ilona (d. SWO 29596)


nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poni-żej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion dość duża.

Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej nieco późniejszy od średniego.

Odporność na zgniliznę twardzikową, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia, na suchą zgniliznę kapustnych mniejsza od średniej.

90

SY Rokas (d. SWO 295245) Odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyj-

nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów mała. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości tech-nicznej średni.

Odporność na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy ło-dygi większa od średniej, na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia.

Vapiano (d. SWO 2075)

Odmiana populacyjna. Plon nasion zbliżony do najlepiej plonujących odmian populacyj-

nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów dość mała. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej. Masa 1000 nasion średnia.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość niskie, o przeciętnej od-porności na wyleganie. Termin początku kwitnienia nieco wcześniej-szy od średniego, dojrzałości technicznej średni.

Odporność na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych większa od średniej, na zgniliznę twardzi-kową średnia. Acapulco (d. LE12/239)

Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w na-

sionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.

Zimotrwałość roślin dość mała. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia. Archimedes (d. LE12/252)

Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasio-

nach średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość duża. Masa 1000 nasion średnia.

91

Zimotrwałość roślin przeciętna. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej. Odmiana o dużej odporności na kiłę kapusty, w zakresie ras Plasmodiophora brassicae najczęściej występujących w Polsce.

DK Expiro (d. CWH286)

Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach śred-

nia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej ma-sie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość wysokie, o nieco mniej-szej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową i suchą zgniliznę kapustnych większa od średniej, na choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia.

DK Expression (d. CWH253)


nia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o nieco mniejszej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwit-nienia i dojrzałości technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową średnia, na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych mniejsza od średniej. DK Extract (d. CWH301)


nia, glukozynolanów dość duża. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o nieco mniejszej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwit-nienia i dojrzałości technicznej średni.

Odporność na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy ło-dygi większa od średniej, na zgniliznę twardzikową średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.

92

DK Platinium (d. CWH298) Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glu-

kozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie bez-tłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.

Zimotrwałość roślin przeciętna. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzało-ści technicznej średni.

Odporność na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia, na zgniliznę twardzikową mniejsza od średniej. Odmiana o dużej odporności na kiłę kapusty, w zakresie ras Plasmodiophora brassicae najczęściej występujących w Polsce. ES Cesario (d. ESC13024)

Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w nasio-

nach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej. Masa 1000 średnia.

Zimotrwałość roślin duża. Rośliny średniej wysokości, o przecięt-nej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego.

Odporność na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy ło-dygi i czerń krzyżowych średnia, na zgniliznę twardzikową mniejsza od średniej.

ES Imperio (d. ESC13017)


nach średnia, glukozynolanów dość duża. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion większa od średniej.

Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.

Odporność na choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych śred-nia, na zgniliznę twardzikową i suchą zgniliznę kapustnych mniejsza od średniej. Hamilton (d. SLM 1307)


nach dość duża, glukozynolanów dość mała. Zawartość białka w su-chej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion poniżej średniej.

93

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzało-ści technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych średnia, na choroby pod-stawy łodygi mniejsza od średniej. Panama (d. LSF 1332)


nach dość duża, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej.

Zimotrwałość roślin mała. Rośliny dość wysokie, o średniej od-porności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości tech-nicznej nieco późniejszy od średniego.

Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia.

Taifun (d. WRH 420)

Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glu-

kozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie bez-tłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.

Odporność na suchą zgniliznę kapustnych większa od średniej, na zgniliznę twardzikową, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżo-wych średnia.

Tigris (d. DMH303)


nach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 na-sion średnia.

Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość wysokie, o nieco mniej-szej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.

Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.

94

Tabela 1 Rzepak ozimy. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiany

Rok wpisania

do Krajo- wego

rejestru

Zacho-wujący/ repre-

zentant (nr adre-

sowy)


2015 2014 2013

maks. przed rokiem 2013

1 2 3 4

populacyjne

1 *Adriana 2008 429 2 *Aixer 2014 904 3 * Ametyst 2013 228 4 *Arot 2010 556 5 *Bakara x/ 2007 618 7 8 10 6 *Bazalt 2016 618 7 *Bazyl x/ 2001 618 6 11 13 8 * Bellevue 2008 904 2 9 * Birdy 2016 406

10 *Bogart 2008 611 3 6 11 *Bojan 2004 611 2 16 12 *Bosman x/ 2002 611 3 7 13 *Brendy 2013 618 12 26 1 14 * Cadeli x/ 2007 431 15 *Californium x/ 2002 431 29 16 Casoar x/ 2007 431 13 17 * Catana x/ 2009 431 5 18 * Chagall 2009 1053 12 19 *Chrobry 2016 611 20 *Digger x/ 2003 406 3 21 * DK Cadet 2012 431 3 3 22 * ES Alegria 2010 965 8 4 23 * ES Astrid x/ 2006 965 24 * ES Beata 2011 965 25 ES Scarlett 2013 965 26 *ES Valegro 2014 965 27 * Harry 2013 428 3 1 3 28 Kana x/ 1997 611 4 29 * Lohana 2012 429

95

cd. tabeli 1

1 2 3 4

cd. populacyjne

30 * Marcelo 2016 611 31 *Metys 2014 611 8 32 *Monolit 2008 611 39 29 27 47 33 * Pamela 2011 429 34 Polka 2016 10 35 * Quartz 2013 406 36 * Sherlock 2010 406 37 * Sidney 2014 428 7 38 *Starter 2011 611 5 10 39 SY Ilona 2016 228 40 SY Rokas 2016 228 41 * Vapiano 2016 228

mieszańcowe

42 Abakus F1 2009 556 43 Acapulco F1 2016 429 44 Alessio F1 2012 429 45 Alvaro KWS F1 2015 406 46 Amazon F1 2015 429 47 Anderson F1 2015 429 48 Arango F1 2014 556 49 Archimedes k/ F1 2016 429 50 Arsenal F1 2013 429 51 Artoga F1 2010 429 52 Atora F1 2015 556 53 Bonanza F1 2012 388 54 DK Exalte F1 2015 431 55 DK Example x/ F1 2010 431 56 DK Exclusiv F1 2013 431 57 DK Exedo F1 2015 431 58 DK Exfile x/ F1 2011 431 59 DK Expiro F1 2016 431 60 DK Expression F1 2016 431 61 DK Exquisite F1 2011 431 62 DK Exsor F1 2015 431

96

cd. tabeli 1

1 2 3 4

cd. mieszańcowe

63 DK Exssence F1 2014 431 64 DK Exstorm F1 2012 431 65 DK Extract F1 2016 431 66 DK Impression CL F1 2013 431 67 DK Platinium k/ F1 2016 431 68 Dobrava F1 2011 429 69 Elektra F1 2005 904 70 ES Cesario F1 2016 965 71 ES Domino F1 2010 965 72 ES Imperio F1 2016 965 73 ES Kamillo F1 2011 965 74 ES Mercure x/ F1 2009 965 75 Exotic x/ F1 2008 431 76 Extend x/ F1 2006 431 10 77 Finesse F1 2009 904 78 Garou F1 2013 556 79 Gladius F1 2010 228 80 Graf F1 2014 431 81 Hamilton F1 2016 556 82 Herkules F1 2005 904 83 Hycolor x/ F1 2007 431 84 Inspiration F1 2011 399 85 Konkret F1 2013 611 7 13 5 86 Kuga F1 2015 556 87 Marathon F1 2012 399 88 Marcopolos F1 2012 406 89 Mentor k/ F1 2015 556 90 Mercedes F1 2013 556 91 Minerva F1 2013 399 92 Nimbus F1 2015 556 93 NK Technic F1 2009 228 94 Oriolus F1 2014 399 95 Panama F1 2016 556 96 Popular F1 2014 399

97

cd. tabeli 1

1 2 3 4

cd. mieszańcowe

97 Poznaniak F1 2009 611 6 10 10 98 Primus F1 2010 399 99 Rohan F1 2008 556

100 Rumba F1 2011 399 101 Sherpa F1 2012 556 102 Shrek F1 2014 556 103 SY Alister k/ F1 2014 228 104 SY Alistorm k/ F1 2015 228 105 SY Carlo F1 2012 228 106 SY Cassidy F1 2011 228 107 SY Florida F1 2015 228 108 SY Kolumb F1 2010 228 109 SY Marten F1 2013 228 110 SY Medal F1 2015 228 111 SY Polana F1 2014 228 112 SY Samoa F1 2014 228 113 SY Saveo F1 2014 228 114 Taifun F1 2016 399 115 Thure pk/ F1 2015 556 116 Tigris F1 2016 431 117 Tores F1 2012 228 118 Trumpf F1 2014 556 119 Vectra F1 2005 904 120 Visby F1 2008 556 121 Xenon F1 2010 556

Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (ha) 300 403 580 4798

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy; k/ – odmiana odporna/tolerancyjna na kiłę kapusty; pk/ - odmiana półkarłowa; x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015 lub badana w pojedynczych

doświadczeniach F1 – odmiana mieszańcowa

Kol. 4: w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

98

Tabela 2 Rzepak ozimy. Plon nasion odmian przy 9% wilgotności oraz zawartość tłuszczu

Lp. Odmiany

Plon nasion (w % wzorca)

Zawartość tłuszczu w % s.m.

2013--2015 2015 2014 2013 2013-

-2015 2015 2014 2013

1 2 3

Wzorzec; dt z ha/ średnia

47,6 45,0 52,7 45,2 48,7 47,5 49,4 49,2

populacyjne

1 Adriana 101 105 100 97 49,5 48,7 50,0 49,7 2 Aixer 94 94 48,8 51,8 3 Ametyst 101 99 50,9 50,8 4 Arot 108 105 50,5 49,8 5 Bazalt 102 107 46,8 48,4 6 Bellevue 97 95 97 99 48,4 46,8 49,4 49,1 7 Birdy 109 108 48,3 49,6 8 Bogart 95 95 94 97 48,4 47,5 48,3 49,5 9 Bojan 97 47,0

10 Brendy 98 97 95 103 48,6 47,4 48,9 49,6 11 Chagall 96 100 48,8 49,0 12 Chrobry 104 106 46,8 49,3 13 DK Cadet 98 104 47,4 48,1 14 ES Alegria 97 49,0 15 ES Beata 96 48,9 16 ES Scarlett 102 102 102 102 48,5 46,3 49,9 49,2 17 ES Valegro 105 107 107 101 49,9 48,7 50,7 50,4 18 Harry 101 107 99 98 48,3 47,1 48,9 48,9 19 Lohana 104 104 106 103 48,2 47,1 48,9 48,6 20 Marcelo 106 103 47,4 49,1 21 Metys 97 101 46,5 48,5 22 Monolit 98 100 96 98 49,0 47,9 49,0 50,1 23 Pamela 104 105 105 102 47,8 46,6 48,8 47,9 24 Polka 86 82 46,7 47,8

99

cd. tabeli 2

1 2 3

cd. populacyjne

25 Quartz 98 96 101 97 48,3 46,8 48,2 50,0 26 Sherlock 104 106 104 103 48,3 47,4 48,4 49,2 27 Sidney 105 104 105 104 47,5 46,4 47,8 48,2 28 Starter 91 49,2 29 SY Ilona 106 107 47,7 49,8 30 SY Rokas 107 107 47,7 50,3 31 Vapiano 107 111 101 111 49,1 48,2 48,6 50,5

mieszańcowe

32 Abakus 109 109 110 110 48,3 47,2 48,7 49,1 33 Acapulco 125 118 47,8 49,5 34 Alessio 105 105 49,4 48,9 35 Alvaro KWS 118 121 117 116 48,7 47,8 49,3 49,0 36 Amazon 116 121 116 112 48,5 47,8 49,2 48,6 37 Anderson 109 115 108 104 48,2 47,5 48,7 48,4 38 Arango 110 110 109 110 48,6 46,6 49,9 49,3 39 Archimedes 117 115 47,4 48,5 40 Arsenal 111 115 111 108 49,0 48,0 50,2 48,9 41 Artoga 108 108 111 106 48,7 47,4 49,8 48,8 42 Atora 120 122 116 121 50,1 48,7 50,8 50,9 43 Bonanza 112 117 112 106 49,0 48,1 50,1 48,7 44 DK Exalte 119 123 116 117 49,1 48,2 49,9 49,1 45 DK Exclusiv 111 115 110 109 48,9 47,6 49,9 49,2 46 DK Exedo 117 119 115 116 48,2 47,0 48,7 48,8 47 DK Expiro 127 124 48,0 49,6 48 DK Expression 128 122 48,3 49,8 49 DK Exquisite 113 112 115 111 49,3 48,1 50,9 48,9 50 DK Exsor 116 122 112 115 49,4 48,6 49,7 49,8 51 DK Exssence 112 118 108 112 49,4 48,1 49,8 50,2 52 DK Exstorm 112 118 113 106 49,0 48,4 50,1 48,5

100

cd. tabeli 2

1 2 3

cd. mieszańcowe 53 DK Extract 125 123 47,4 49,2 54 DK Impression CL 110 108 111 109 48,9 47,8 50,2 48,7 55 DK Platinium 118 115 47,7 48,9 56 Dobrava 103 48,0 57 Elektra 101 49,7 58 ES Cesario 126 117 46,9 49,2 59 ES Domino 106 49,0 60 ES Imperio 130 117 47,3 48,5 61 ES Kamillo 107 109 49,7 49,6 62 Finesse 106 105 49,7 48,7 63 Garou 111 112 111 111 49,1 47,9 50,0 49,5 64 Gladius 111 110 111 112 48,4 47,1 49,2 48,8 65 Graf 114 111 46,8 48,9 66 Hamilton 129 118 48,6 50,0 67 Herkules 102 48,5 68 Inspiration 111 115 112 105 48,9 47,7 50,0 49,0 69 Konkret 101 102 49,4 48,6 70 Kuga 120 126 115 119 49,3 48,3 50,0 49,6 71 Marathon 111 108 111 112 48,0 46,8 49,1 48,3 72 Marcopolos 111 111 113 110 48,6 47,6 49,8 48,6 73 Mentor 103 99 105 105 50,2 48,7 51,0 51,1 74 Mercedes 110 111 110 109 50,3 48,7 51,6 50,6 75 Minerva 108 109 108 108 50,6 49,2 51,6 51,1 76 Nimbus 118 123 116 115 49,0 47,7 49,6 49,8 77 NK Technic 110 110 111 108 48,2 47,2 48,8 48,5 78 Oriolus 109 106 110 111 47,9 46,2 49,0 48,6 79 Panama 125 122 48,0 50,7 80 Popular 111 110 115 108 50,4 48,8 51,4 51,0 81 Poznaniak 102 101 102 102 48,1 46,9 49,0 48,5

101

cd. tabeli 2

1 2 3

cd. mieszańcowe

82 Primus 107 49,6 83 Rohan 108 107 108 109 48,7 47,3 49,4 49,3 84 Rumba 110 109 109 111 48,1 46,5 49,2 48,6 85 Sherpa 110 108 111 110 48,8 47,8 49,2 49,5 86 Shrek 112 114 112 111 49,0 47,6 49,4 50,1 87 SY Alister 96 103 48,1 49,1 88 SY Alistorm 103 102 101 106 47,6 46,4 47,9 48,3 89 SY Carlo 110 108 111 111 48,6 47,9 48,9 49,1 90 SY Cassidy 112 109 116 111 48,2 46,6 49,1 49,0 91 SY Florida 118 122 117 115 48,7 48,1 49,8 48,1 92 SY Kolumb 111 109 114 112 48,5 47,5 49,0 49,0 93 SY Marten 108 106 108 111 48,5 46,7 49,3 49,4 94 SY Medal 113 109 113 117 48,7 47,0 49,7 49,3 95 SY Polana 113 115 113 110 48,6 47,5 48,7 49,7 96 SY Samoa 111 111 112 109 48,3 46,9 48,7 49,2 97 SY Saveo 109 109 109 109 49,2 47,6 49,9 50,2 98 Taifun 115 120 110 117 49,0 48,5 49,8 48,8 99 Thure 111 108 108 117 48,0 46,3 48,8 48,9

100 Tigris 125 121 47,8 50,0 101 Tores 111 111 112 110 47,5 46,7 48,1 47,8 102 Trumpf 110 110 109 111 47,6 46,2 47,8 48,8 103 Vectra 102 103 47,1 47,5 104 Visby 110 109 112 110 48,5 47,8 48,8 48,9 105 Xenon 106 104 106 107 49,5 48,1 50,2 50,3

Liczba doświadczeń 81 24 29 28 15 5 5 5

Kol. 2: Wzorzec (plon nasion): 2015 – średnia z 18 badanych odmian populacyjnych w doświadczeniach PDO; 2014 – średnia z 20 badanych odmian populacyjnych w doświadczeniach PDO; 2013 – średnia z 23 badanych odmian populacyjnych w doświadczeniach PDO

102

Tabela 3 Rzepak ozimy. Zawartość glukozynolanów w nasionach oraz przezimowanie odmian

Lp. Odmiany

Zawartość glukozynolanów w nasionach

Martwe rośliny po zimie

Stan roślin

po zimie μM/g nasion % skala 9o

2013- -2015 2015 2014 2013 2015/

2016 2011/2012

2013- -2015

1 2 3 4

Średnia 10,3 11,8 10,0 9,4 27 40 7,9 populacyjne

1 Adriana 9,3 9,8 8,8 9,2 18 28 7,9 2 Aixer 10,7 4,7 19 11 7,8 3 Ametyst 9,3 6,8 • 45 7,8 4 Arot 10,3 11,3 • 27 7,8 5 Bazalt 11,1 8,5 32 • 7,9 6 Bellevue 13,5 12,7 13,3 14,6 29 57 7,8 7 Birdy 12,9 11,5 58 • 7,7 8 Bogart 9,4 10,4 9,1 8,6 • 31 7,9 9 Bojan 8,6 • • 8,0

10 Brendy 12,0 14,2 12,1 9,7 22 35 7,9 11 Chagall 10,2 11,0 • 52 7,8 12 Chrobry 11,2 9,1 20 • 7,6 13 DK Cadet 11,1 9,9 • 37 7,8 14 ES Alegria 9,2 • 70 7,8 15 ES Beata 6,5 • 54 7,7 16 ES Scarlett 12,5 14,5 11,6 11,4 • 54 7,9 17 ES Valegro 10,1 11,8 10,2 8,3 26 36 7,9 18 Harry 10,1 11,9 10,3 7,9 33 43 8,0 19 Lohana 10,2 11,4 10,2 9,1 29 51 7,8 20 Marcelo 12,8 10,9 33 • 7,9 21 Metys 13,6 7,1 31 40 8,0 22 Monolit 8,5 9,7 7,9 7,8 20 22 7,9 23 Pamela 10,7 12,6 10,3 9,3 41 58 7,8

103

cd. tabeli 3

1 2 3 4

cd. populacyjne 24 Polka 13,1 10,7 • • 7,5 25 Quartz 9,8 11,2 11,4 7,0 17 33 7,9 26 Sherlock 10,0 11,2 10,3 8,6 21 44 7,9 27 Sidney 8,2 9,9 8,0 6,7 41 28 8,0 28 Starter 6,4 • 49 7,6 29 SY Ilona 10,9 9,8 22 • 7,5 30 SY Rokas 8,2 6,4 32 • 7,5 31 Vapiano 9,1 10,6 9,3 7,4 • • 8,1

mieszańcowe

32 Abakus 8,7 9,7 8,5 7,9 16 27 7,9 33 Acapulco 13,5 10,3 47 • 8,0 34 Alessio 11,6 12,3 • • 7,9 35 Alvaro KWS 10,8 10,7 10,5 11,1 24 • 7,9 36 Amazon 11,0 11,3 9,6 12,1 27 • 8,0 37 Anderson 11,7 13,1 11,3 10,5 19 9 7,9 38 Arango 7,7 9,5 7,8 5,9 15 26 8,0 39 Archimedes 12,5 8,3 40 • 7,7 40 Arsenal 9,2 10,6 9,2 7,7 21 33 8,1 41 Artoga 10,6 12,6 9,5 9,8 • 40 7,9 42 Atora 8,9 10,4 8,5 7,9 19 • 8,0 43 Bonanza 11,4 11,9 10,6 11,7 28 38 7,9 44 DK Exalte 12,1 12,9 11,9 11,5 25 • 7,9 45 DK Exclusiv 12,6 13,6 13,0 11,2 • 55 7,8

46 DK Exedo 10,8 11,2 10,1 11,2 • • 8,0

47 DK Expiro 13,4 9,4 24 • 7,9

48 DK Expression 14,1 9,8 31 • 7,8

49 DK Exquisite 11,3 11,2 10,3 12,5 19 29 7,9

50 DK Exsor 13,4 13,7 13,6 13,0 • • 8,0

51 DK Exssence 11,1 12,5 11,5 9,3 40 63 7,9

104

cd. tabeli 3

1 2 3 4

cd. mieszańcowe

52 DK Exstorm 11,8 12,6 11,2 11,6 27 33 7,8 53 DK Extract 14,6 10,7 25 • 8,0 54 DK Impression CL 10,3 12,2 9,8 9,0 • 27 7,8 55 DK Platinium 12,8 11,0 37 • 7,9 56 Dobrava 13,4 • 56 7,8 57 Elektra 7,6 • • 7,9 58 ES Cesario 13,4 10,1 19 • 8,0 59 ES Domino 16,7 • 61 7,9 60 ES Imperio 14,4 11,8 23 • 7,9 61 ES Kamillo 12,2 14,4 • 60 8,0 62 Finesse 11,2 12,6 • • 7,8 63 Garou 9,3 11,4 9,2 7,3 16 20 8,0 64 Gladius 11,2 12,5 10,4 10,8 • 41 7,9 65 Graf 12,4 9,0 39 67 7,9 66 Hamilton 9,7 7,9 26 • 7,9 67 Herkules 7,6 • 45 7,8 68 Inspiration 12,9 12,7 13,1 13,0 25 37 7,8 69 Konkret 10,9 8,3 • 34 7,8 70 Kuga 8,2 8,8 8,7 7,1 13 • 8,1 71 Marathon 10,6 10,9 10,6 10,4 34 41 7,9 72 Marcopolos 7,9 8,9 7,1 7,8 23 49 7,8 73 Mentor 10,5 10,9 10,9 9,7 19 • 7,9 74 Mercedes 10,4 12,7 10,5 8,1 17 19 8,0 75 Minerva 9,4 11,4 9,9 6,8 12 15 8,1 76 Nimbus 9,0 9,5 9,4 8,0 27 • 8,0 77 NK Technic 10,4 12,1 9,3 9,7 • 49 7,9 78 Oriolus 10,5 12,4 10,4 8,8 24 47 8,0 79 Panama 10,6 8,4 63 • 7,8 80 Popular 8,5 10,1 8,2 7,3 16 19 8,0

105

cd. tabeli 3

1 2 3 4

cd. mieszańcowe

81 Poznaniak 8,3 9,8 7,6 7,4 • 36 7,8 82 Primus 10,5 • 48 7,8 83 Rohan 8,5 9,6 8,7 7,2 17 33 8,0 84 Rumba 10,6 11,2 10,6 10,0 29 51 7,9 85 Sherpa 11,2 13,5 10,3 9,7 23 • 7,9 86 Shrek 11,2 13,3 10,7 9,6 33 32 8,1 87 SY Alister 11,9 7,8 • 41 7,9 88 SY Alistorm 10,6 11,8 11,2 8,7 • • 7,7 89 SY Carlo 10,8 12,3 10,2 10,0 • 52 7,9 90 SY Cassidy 9,1 10,5 8,3 8,5 37 60 7,8 91 SY Florida 11,7 12,3 10,2 12,6 31 • 8,1 92 SY Kolumb 8,2 9,3 7,4 7,9 30 53 8,0 93 SY Marten 10,6 13,3 10,5 8,1 • 26 7,8 94 SY Medal 11,5 13,8 11,3 9,5 29 • 7,8 95 SY Polana 9,6 12,1 8,8 8,0 33 49 7,9 96 SY Samoa 10,5 12,3 9,7 9,6 • 31 8,0 97 SY Saveo 9,9 12,1 9,3 8,4 33 36 7,8 98 Taifun 9,7 11,2 9,3 8,7 • • 8,0 99 Thure 11,6 13,5 11,6 9,7 28 • 7,8 100 Tigris 11,4 8,6 25 • 8,1 101 Tores 10,5 13,2 8,2 10,0 • 37 7,9 102 Trumpf 10,8 12,9 10,2 9,1 26 26 8,1

103 Vectra 10,1 8,8 • 52 7,9

104 Visby 9,2 10,6 8,8 8,1 20 30 7,9 105 Xenon 12,7 14,5 11,8 11,9 25 26 8,0 Liczba doświadczeń 15 5 5 5 12 17 72

Kol. 3: procent martwych roślin – oceny pochodzą z lat 2012 i 2016;

w latach 2013, 2014 i 2015 straty roślin po zimie były bardzo małe (2013 – średnio do 3%, 2014 – średnio do 1%, 2015 – średnio do 3%); „•" – brak danych

106

Tabela 4 Rzepak ozimy. Ważniejsze cechy rolnicze odmian

Lp. Odmiany

Wyso-kość roślin

Wyle-ganie

Termin Porażenie przez choroby

po- czątku kwit-

nienia

dojrza-łości tech- nicz- nej

zgni-lizna twar-dziko-

wa

sucha zgni-lizna kap.

choroby

podstawy łodygi

czerń krzy- żo-

wych

cm % dzień roku; data % roślin porażonych skala 9o

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Średnia 156 17 29.04 8.07 11 9 15 7,5 populacyjne

1 Adriana 153 17 118 189 11 9 11 7,7

2 Aixer 151 14 120 189 11 10 12 7,9

3 Ametyst 149 15 120 188 10 9 13 7,4

4 Arot 149 8 120 190 8 10 10 7,3

5 Bazalt 157 18 120 189 9 11 14 7,3

6 Bellevue 159 17 121 190 11 9 14 7,6

7 Birdy 158 15 122 190 9 11 16 8,1

8 Bogart 163 28 122 190 11 10 16 7,3

9 Bojan 160 24 122 190 12 8 14 7,2

10 Brendy 161 23 121 189 10 8 14 7,5

11 Chagall 155 19 119 189 12 10 14 7,4

12 Chrobry 150 17 120 189 7 11 15 7,2

13 DK Cadet 148 25 118 188 11 10 18 7,3

14 ES Alegria 150 18 118 187 15 12 14 7,1

15 ES Beata 154 21 119 188 15 5 21 7,6

16 ES Scarlett 155 18 121 190 10 7 14 7,5

17 ES Valegro 151 19 122 190 10 9 12 7,5

18 Harry 147 19 118 188 15 12 22 7,1 19 Lohana 152 20 119 190 10 10 10 7,4 20 Marcelo 155 22 119 188 11 15 21 7,3 21 Metys 150 18 119 189 14 11 15 7,6

107

cd. tabeli 4

1 2 3 4 5 6 7 8 9

cd. populacyjne 22 Monolit 151 31 121 189 11 8 16 7,2 23 Pamela 155 20 120 190 10 10 10 7,5 24 Polka 149 21 119 188 8 9 16 7,2 25 Quartz 146 15 120 189 16 11 19 7,4 26 Sherlock 155 21 118 189 10 8 13 7,4 27 Sidney 153 25 120 189 9 8 11 7,2 28 Starter 144 34 117 188 19 12 24 7,0 29 SY Ilona 152 15 121 190 10 15 13 7,7 30 SY Rokas 144 9 119 189 10 9 11 7,7 31 Vapiano 147 15 118 188 12 7 8 7,8

mieszańcowe 32 Abakus 153 14 118 188 14 9 19 7,3 33 Acapulco 164 17 120 189 10 11 14 7,5 34 Alessio 157 14 118 188 15 8 17 7,2 35 Alvaro KWS 162 15 119 188 12 9 17 7,6 36 Amazon 158 16 119 188 10 10 16 7,4 37 Anderson 158 17 119 189 12 9 10 7,8 38 Arango 153 16 119 188 11 10 15 7,7 39 Archimedes 158 14 119 188 12 12 16 7,2 40 Arsenal 159 19 117 187 15 13 18 7,5 41 Artoga 157 17 119 188 12 11 16 7,6 42 Atora 163 14 119 189 12 8 12 7,8 43 Bonanza 163 14 122 190 10 7 13 7,9 44 DK Exalte 162 17 120 189 11 12 12 7,4 45 DK Exclusiv 155 21 119 189 13 10 14 7,2 46 DK Exedo 163 23 120 188 13 6 12 7,4 47 DK Expiro 164 24 119 188 7 8 13 7,7 48 DK Expression 160 23 118 189 11 14 18 7,2 49 DK Exquisite 164 17 121 189 10 6 12 7,6

108

cd. tabeli 4

1 2 3 4 5 6 7 8 9

cd. mieszańcowe

50 DK Exsor 166 17 122 189 11 12 13 7,3 51 DK Exssence 159 22 118 188 20 10 20 7,3 52 DK Exstorm 160 19 119 189 12 8 17 7,5 53 DK Extract 164 21 119 188 11 9 13 7,2 54 DK Impression CL 162 16 121 189 10 9 12 7,9 55 DK Platinium 162 13 120 189 13 10 17 7,4 56 Dobrava 160 18 119 189 14 6 16 7,1 57 Elektra 151 16 117 188 14 7 19 7,3 58 ES Cesario 154 15 118 188 17 10 14 7,3 59 ES Domino 162 14 119 190 11 9 10 7,6

60 ES Imperio 160 16 119 189 15 13 14 7,5 61 ES Kamillo 161 25 118 188 12 9 15 7,3

62 Finesse 160 13 119 189 11 9 11 7,7

63 Garou 156 16 119 189 10 8 11 7,3 64 Gladius 153 16 118 189 10 9 16 7,5

65 Graf 158 23 118 188 14 10 16 7,2

66 Hamilton 161 12 119 189 9 10 18 7,8 67 Herkules 153 22 118 189 13 12 15 7,3

68 Inspiration 162 15 120 189 13 10 16 7,5

69 Konkret 154 17 120 188 14 10 20 7,3 70 Kuga 157 14 118 189 11 8 17 7,5

71 Marathon 148 13 117 189 10 9 13 7,6

72 Marcopolos 160 17 121 190 11 10 15 7,7 73 Mentor 157 10 119 189 9 8 12 8,0

74 Mercedes 157 15 120 189 10 10 14 7,7

75 Minerva 155 15 119 188 13 9 16 7,4 76 Nimbus 160 13 119 189 10 10 9 8,0

77 NK Technic 160 18 119 188 9 7 15 7,6

78 Oriolus 151 19 117 188 11 10 14 7,6

109

cd. tabeli 4

1 2 3 4 5 6 7 8 9

cd. mieszańcowe 79 Panama 168 14 121 190 9 9 14 8,1 80 Popular 156 13 118 189 9 7 14 8,0 81 Poznaniak 155 20 121 189 15 12 20 7,3 82 Primus 151 11 117 189 8 4 14 7,7 83 Rohan 149 15 117 188 12 10 18 7,4 84 Rumba 151 13 117 189 10 9 13 7,5 85 Sherpa 154 15 119 189 9 9 12 7,5 86 Shrek 158 12 118 189 12 11 13 7,8 87 SY Alister 154 15 118 189 13 9 15 7,3 88 SY Alistorm 154 17 119 188 13 11 16 7,4 89 SY Carlo 154 16 117 189 11 9 14 7,6 90 SY Cassidy 160 15 120 190 10 5 12 7,7 91 SY Florida 160 18 118 188 11 13 17 7,6 92 SY Kolumb 157 17 118 188 11 9 15 7,6 93 SY Marten 151 15 117 189 11 10 11 7,5 94 SY Medal 155 18 119 189 9 9 13 7,7 95 SY Polana 156 15 118 189 12 12 16 7,6 96 SY Samoa 156 22 119 189 13 9 15 7,5 97 SY Saveo 155 16 118 189 12 10 12 7,5 98 Taifun 153 18 119 188 12 7 14 7,6 99 Thure 141 11 121 189 12 8 16 8,0

100 Tigris 163 24 118 188 11 10 16 7,3 101 Tores 157 17 118 189 12 9 12 7,5 102 Trumpf 151 16 117 188 11 9 16 7,5 103 Vectra 153 23 118 188 12 10 18 7,4 104 Visby 155 16 119 188 11 9 17 7,5 105 Xenon 156 13 117 188 12 8 17 7,6 Liczba doświadczeń 83 59 81 77 31 13 24 34

Kol. 3: wyleganie – cecha określana jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin, w procentach [100 – (wysokość łanu / wysokość roślin x 100)]; mniejsza wartość oznacza mniejsze wyleganie

110

BOBOWATE GRUBONASIENNE. WSTĘP

Dane publikowane w różnych źródłach z lat 2014 i 2015 dotyczące bobowatych grubonasiennych (strączkowych) potwierdzają długo oczekiwane ożywienie na krajowym rynku nasion. Podobna pozytywna tendencja dotyczy areału uprawy, który rośnie. Udział procentowy w strukturze zasiewów gatunków z tej grupy nadal kształtuje się na niskim poziomie, a potrzeba wzbogacenia płodozmianów opartych głównie na roślinach towarowych, jest coraz większa.

Niestety statystyczne zestawienia publikowane przez GUS pozwala-ją uchwycić jedynie pewne tendencje dla całej grupy bobowatych, bo w ograniczonym zakresie pokazują zestawienia dla poszczególnych ga-tunków. Ostatnie dane podają, że powierzchnia zasiewów bobowatych pastewnych na nasiona wynosiła 313 tys. ha, a więc w porównaniu do roku 2014 wzrosła o 100%. Powierzchnia zasiewów bobowatych pa-stewnych na zielonkę – 37,1 tys. ha, a więc wzrosła o ponad 40%. Wy-siano także 91 tys. ha (o 46% więcej względem roku 2014) bobowatych jadalnych (jednak do grupy tej dołączono także gatunki warzywne). Po-wierzchnia uprawy łubinu gorzkiego na nasiona (2,8 tys. ha) była zdecy-dowanie niższa, stanowiąc jedynie 28% w porównaniu do zasiewów z roku 2014. Mieszanki bobowatych i bobowatych ze zbożami wysiano na powierzchni 58 tys. ha, zbliżonej do tej z roku 2014.

Zatem szacunkowa powierzchnia uprawy bobowatych w roku 2015 wynosiła blisko 333 tys. ha, wraz z areałem grochu jadalnego, który w pewnej części może być zwiększony o uprawę gatunku wa-rzywnego, na zielone nasiona. W porównaniu do wcześniejszego sezonu wzrosła ona o 75%.

Według PIORiN areał kwalifikowanych plantacji nasiennych całej grupy bobowatych grubonasiennych wynosił 22,7 tys. ha. W porówna-niu do roku 2014 areał ten wzrósł o ponad 100%, a względem 2013 roku – trzykrotnie. W przeszłości po załamaniu się rynku nasiennego bobowatych grubonasienych, potrzebnych było kilka lat, by sytuacja uległa pozytywnej zmianie. Jest ona między innymi skutkiem promocji uprawy bobowatych wśród producentów i upowszechniania udosko-nalonych technologii uprawy, badań naukowych nad skutecznością wielokierunkowego wykorzystania ich nasion, a następnie jego propa-gowania. Jednym z najistotniejszych aspektów popularyzacji są stra-tegie wsparcia finansowego dla rolników (dopłaty). Choć w latach wcześniejszych ich wysokość była zadowalająca, to w roku 2015 rol-

112

nicy odczuli znaczący spadek wielkości dopłaty z powodu dużego wzrostu areału uprawy. Większe zapotrzebowanie na nasiona wynika-ło też z wdrożenia w naszym kraju, jak i w innych krajach UE, progra-mu zazieleniania, a zasiewy między innymi bobowatych grubonasien-nych pozwalają na spełnienie tego wymogu. Znaczenie ma także wzrastająca świadomość rolników, że w obliczu przeważającego udziału zbóż w strukturze zasiewów (70%), konieczne jest wprowa-dzenie do uprawy gatunków poprawiających dobrostan gleby.

W roku 2015 reprodukcja nasion wzrosła we wszystkich gatunkach bobowatych grubonasiennych uprawianych w Polsce, także tych ni-szowych – wyce kosmatej i siewnej oraz łubinie białym. Zmieniają się wzajemne proporcje rozmiarów produkcji nasiennej między poszcze-gólnymi gatunkami, wskazujące na zmianę ich ważności, którą noto-wano już rok wcześniej. Obecnie najwięcej reprodukuje się nasion łubinu wąskolistnego, podczas gdy w przeszłości gatunkiem dominu-jącym był groch siewny. Aktualnie jego reprodukcja jest na podobnym poziomie jak soi, której produkcja kwalifikatów dynamicznie rośnie. Podwoiła się natomiast powierzchnia kwalifikowanych plantacji bobi-ku, a także wyki (rys. 1).

Razem 22 740 ha

Rys. 1. Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych bobowatych grubonasiennych w roku 2015, wg PIORiN

113

W opracowaniu przedstawiono zestawienia tabelaryczne najważ-niejszych cech dla gatunków bobowatych grubonasiennych, z którymi prowadzono doświadczenia w ramach PDO (bobik, groch siewny, łubin wąskolistny, łubin żółty, soja i wyka siewna).

W tabeli 1 dla każdego zamieszczonego w opracowaniu gatunku, przedstawiono dodatkowo ważniejsze cechy morfologiczne odmian. Podano w niej wszystkie aktualnie zarejestrowane odmiany. W da-nych dotyczących udziału w kwalifikacji polowej miejsce puste ozna-cza, że w danym roku na terenie Polski nie zakwalifikowano plantacji nasiennych danej odmiany, bądź odmiana nie była zgłoszona do kwa-lifikacji.

Tabele z wynikami plonowania zawierają dane z czterolecia 2012-2015, ze względu na dużą zmienność plonowania tej grupy ro-ślin. W ten sposób informacja dotycząca poszczególnych odmian jest pełniejsza, a możliwość jej oceny bardziej obiektywna. Średnie plony natomiast uwzględniają okres trzyletni. W nielicznych przypadkach były wyjątki, wtedy wyniki dla odmian pochodziły z trzech lub dwóch lat. Tak było w przypadku wyki siewnej (dane z dwulecia), bo wcze-śniej nie realizowano doświadczeń z tym gatunkiem. Brak danych dotyczących plonu odznacza, że odmiana nie była badana w danym roku, a średnie wartości cech dla tych odmian odpowiednio przeliczo-no. Obok plonu nasion umieszczono także plon białka ogólnego z tych samych lat. Jest to istotny parametr, który świadczy o przydatności odmian w obrębie poszczególnych gatunków roślin białkowych.

W dalszych tabelach przedstawiono ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian. Wyniki pochodzą z trzylecia (lata 2013-2015), wy-jątkowo z krótszego okresu (wyka siewna). Na średnią dla cech wyra-żanych w skali dziewięciostopniowej, składają się wyniki tylko z tych punktów doświadczalnych, w których dane zjawisko wystąpiło. Nie włączono do średniej wyników, które nie różnicowały odmian lub, gdy zjawisko oceniono na 9. W związku z tym nie ilustrują one występo-wania zjawiska, ale za to lepiej pokazują różnice między odmianami. Wyniki cech jakościowych nasion pochodzą z trzech ostatnich lat ba-dań, poza bobikiem dla którego przedstawiono wyniki dwuletnie.

W tabelach wynikowych uwzględniono te odmiany z Krajowego rejestru (KR), które w ostatnich czterech latach były badane choćby jeden rok w doświadczeniach PDO lub w roku bieżącym zostały zare-jestrowane (wyniki z doświadczeń rejestrowych).

114

Bobik

Bobik jest rodzimym gatunkiem mającym duże możliwości plonowa-nia, ale wymagającym żyznych gleb i znacznej ilości opadów. Najbardziej odpowiednimi rejonami jego uprawy są: północna i południowa część Polski. W latach 2007-2013 nie było zgłoszeń nowych odmian do urzę-dowych badań, a ostatni raz nową odmianę (Amulet) zarejestrowano w 2008 roku. W ostatnich trzech sezonach wegetacyjnych obserwuje się zmiany, gdyż pojawiają się zgłoszenia i nowe odmiany trafiają do urzę-dowych badań. Odmiany te pochodzą zarówno z polskiej hodowli, w któ-rej wznowiono zawieszoną okresowo hodowlę twórczą, jak i z firm zagra-nicznych. Na początku roku 2016 wpisano do Krajowego rejestru (KR) dwie nowe krajowe odmiany niesamokończące niskotaninowe (Amigo i Fernando).

Choć uprawa bobiku w Polsce w ciągu kilku ostatnich lat miała małe znaczenie, to stopniowo wzrasta powierzchnia plantacji kwalifi-kowanych także tego gatunku, uważanego za niszowy. W przeciągu tych kilku lat powierzchnia plantacji nasiennych wzrosła od niecałych 200 ha do nieco ponad 2 tys. ha. Udział bobiku w stosunku do ogólnej powierzchni bobowatych grubonasiennych objętych kwalifikacją polo-wą wzrósł z 3% do 9%. Choć znaczenie bobiku z powodu jego dużych wymagań siedliskowych zawsze będzie umiarkowane, jest szansa, że na polach będzie się częściej pojawiał.

Obecny stan KR to 11 odmian, które dzielą się na trzy grupy, w za-leżności od cech morfologiczno-użytkowych roślin: sześć form niesa-mokończących o niskiej zawartości tanin, cztery niesamokończące o znacznej zawartości związków antyodżywczych i tylko jedna odmia-na samokończąca o znacznej zawartości tanin. Pomimo cennej cechy jaką jest samokończenie wegetacji, liczba odmian tego typu w ostat-nich latach zmniejszyła się do minimum. Wynika to głównie z większej podatności na choroby i mniejszego potencjału plonowania. Odmiany krajowe Ashleigh, Oena i Sonet nie były badane w ostatnich czterech latach.

Wykaz odmian znajdujących się w KR w roku 2016 podano w ta-beli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabelach 2 i 3.

115

Charakterystyka odmian bobiku wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Amigo (d. STH 2313) Odmiana niesamokończąca (tradycyjna), niskotaninowa, przydat-

na do uprawy na zbiór nasion paszowych. Plon nasion duży, białka dość duży. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania dość wczesny do

średniego. Okres kwitnienia dość długi. Wysokość roślin średnia. Wyleganie w fazie końca kwitnienia

i przed zbiorem bardzo małe. Podatność na choroby powodowane przez patogeny pochodzenia grzybowego (czekoladową plamistość, zgorzelową plamistość i rdzę) średnia do małej. Równomierność dojrzewania dość dobra. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała.

Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość białka ogólnego w nasionach średnia, zawartość włókna surowego mała, zawartość tanin znikoma. Zabarwienie okrywy nasiennej jasne.

Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 50 szt./m2. Fernando (d. STH 2513)

Odmiana niesamokończąca (tradycyjna), niskotaninowa, przydat-na do uprawy na zbiór nasion paszowych.

Plon nasion i białka bardzo duży. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania średni. Okres kwit-

nienia dość długi. Wysokość roślin średnia. Wyleganie w fazie końca kwitnienia bar-

dzo małe, przed zbiorem dość małe. Podatność na choroby powodo-wane przez patogeny pochodzenia grzybowego (czekoladową plamis-tość, zgorzelową plamistość i rdzę) średnia do małej. Równomierność dojrzewania dość dobra. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała.

Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasio-nach duża, zawartość włókna surowego dość mała, znikoma zawar-tość tanin. Zabarwienie okrywy nasiennej jasne.

Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 50 szt./m2.

116

Tabe

la 1

B

obik

. Wyk

az o

dmia

n za

reje

stro

wan

ych

Lp.

Odm

iany

Rok

wpi

sani

a do

Kr

ajow

ego

reje

stru

Zach

owując

y (n

umer

adr

esow

y)Ba

rwa

nasi

on

po z

bior

ze

Udz

iał w

kw

alifi

kacj

i pol

owej

(%)

2015

20

14

2013

m

aks.

prz

ed

roki

em 2

013

1

2 3

4 5

ni

esam

okoń

cząc

e w

ysok

otan

inow

e 1

*Ash

leig

h x/

2004

15

3 beż

1,9

0,3

0,

6 2

*Bob

as

2002

15

3 beż

31,0

22

,0

40,7

45

,6

3 *O

ena

x/20

04

153

beż

0,5

0,1

1,

5 4

Sone

tx/

1995

10

beż

1,3

13,5

nies

amok

ończąc

e n

isko

tani

now

e 5

*Alb

us

2002

61

1 bs

z 34

,9

33,7

26

,3

37,1

6

*Am

igo

2016

61

1 sz

beż

7 *A

mul

et

2008

61

1 sz

beż

9,4

15,6

21

,0

27,4

8

*Fer

nand

o 20

16

611

szbeż

9 *K

aszt

elan

20

06

611

szbeż

1,7

34,6

10

*O

lga

2003

61

1 bs

z 11

,2

1,

3 35

,5

sa

mok

ończąc

a w

ysok

otan

inow

a 11

*G

rani

t 20

06

611

beż

6,9

17,6

8,

9 23

,3

Pow

ierz

chni

a za

kwal

ifiko

wan

ych

plan

tacj

i nas

ienn

ych

(tys.

ha)

2,

10

0,90

0,

56

31,3

3 K

ol. 1

: * –

odm

iana

chr

onio

na k

rajo

wym

lub

wsp

ólno

tow

ym w

yłąc

znym

pra

wem

hod

owcy

,

x/ –

odm

iana

nie

bada

na w

lata

ch 2

012-

2015

K

ol. 4

: beż

– b

eżow

a, b

sz –

biało

szar

a, s

zbeż

– s

zaro

beżo

wa;

na

pods

taw

ie b

adań

OW

T K

ol. 5

: wg

dany

ch P

IOR

iN; w

lata

ch 2

013-

2015

kw

alifi

kacją

obję

to ró

wni

eż o

dmia

ny z

e W

spól

noto

weg

o ka

talo

gu o

dmia

n rośl

in

ro

lnic

zych

(CC

A)

117

Tabe

la 2

B

obik

. Plo

n na

sion

i bi

ałka

ogó

lneg

o od

mia

n (%

wzo

rca)

Lp.

Odm

iany

Pl

on n

asio

n (d

t z h

a)

Plon

białk

a og

ólne

go (k

g z

ha)

2013

-201

5 20

15

2014

20

13

2012

20

14-2

015

2015

20

14

1

2 3

W

zorz

ec

46,2

42

,5

52,1

44

,1

45,4

11

95

1046

13

43

ni

esam

okoń

cząc

e w

ysok

otan

inow

e

1 Bo

bas

101

98

104

101

111

102

101

103

ni

esam

okoń

cząc

e n

isko

tani

now

e 2

Albu

s 10

3 10

1 10

4 10

5 10

3 10

3 10

1 10

4 3

Amig

o 10

4 10

4

102

4

Amul

et

99

100

106

91

108

104

101

107

5 Fe

rnan

do

107

104

10

8

6 Ka

szte

lan

91

87

10

1

92

7

Olg

a 10

2 95

99

11

3 97

98

95

10

0

sa

mok

ończąc

a w

ysok

otan

inow

a

8 G

rani

t 10

7 10

6 10

8 10

8 95

10

2 10

2 10

1

Licz

ba d

ośw

iadc

zeń

32

12

12

8 9

24

12

12

Kol

. 1: w

zorz

ec– śr

edni

a z

wsz

ystk

ich

odm

ian

bada

nych

w d

anym

roku

w d

ośw

iadc

zeni

ach

PD

O

118

Tabe

la 3

B

obik

. Waż

niej

sze

cech

y ro

lnic

zo-uży

tkow

e od

mia

n

Lp.

Odm

iany

W

ysok

ość

rośl

in

Wyl

egan

ie

Dłu

gość

okr

esu

od s

iew

u do

: Dłu

gość

fa

zy

kwitn

ieni

a

Rów

no-

mie

rność

dojrz

ewan

ia

po z

akoń

- cz

eniu

kw

itnie

nia

prze

d zb

iore

m

począt

ku

kwitn

ieni

a do

jrzał

ości

te

chni

czne

j

cm

skal

a 9º

lic

zba

dni

skal

a 9º

1 2

3 4

5 6

7 8

Śr

edni

a 12

9 7,

9 7,

1 64

12

5 25

7,

7

ni

esam

okoń

cząc

e w

ysok

otan

inow

e 1

Boba

s 13

5 7,

7 6,

8 64

12

4 24

7,

8

nies

amok

ończąc

e n

isko

tani

now

e 2

Albu

s 12

8 8,

1 7,

5 63

12

4 25

7,

7 3

Amig

o 12

9 8,

3 7,

5 64

12

5 25

7,

6 4

Amul

et

132

7,9

7,0

63

126

25

7,5

5 Fe

rnan

do

130

7,9

7,2

63

126

26

7,6

6 K

aszt

elan

13

2 8,

1 7,

2 64

12

5 25

7,

7 7

Olg

a 12

9 8,

1 7,

5 63

12

5 26

7,

7

sa

mok

ończąc

a w

ysok

otan

inow

a

8 G

rani

t 11

3 7,

7 7,

2 62

12

0 23

8,

0 Li

czba

dośw

iadc

zeń

31

12

25

32

31

31

26

119

cd. t

abel

i 3

Lp.

Odm

iany

Poraże

nie

prze

z ch

orob

y U

szko

dze-

ni

a na

sion

pr

zez

strą

kow

ca

Mas

a 10

00

nasi

on

Zaw

artość

czek

ola-

do

wa

plam

istość

as

ko-

chyt

oza

rdza

bi

ałka

og

ólne

go

włó

kna

suro

weg

o

tani

n sk

onde

nso-

w

anyc

h

w n

asio

nach

z

okry

wą

skal

a 9º

%

g

% s

.m.

mg/

g s.

m.

1

9 10

11

12

13

14

15

16

Śr

edni

a 7,

1 7,

1 7,

5 3,

2 45

6 29

,8

9,3

0,06

7

nies

amok

ończąc

e w

ysok

otan

inow

e 1

Boba

s 7,

2 7,

3 7,

7 2,

5 48

4 30

,0

8,8

0,78

8

nies

amok

ończąc

e n

isko

tani

now

e 2

Alb

us

7,2

6,9

7,3

3,6

470

30,0

9,

5 0,

070

3 Am

igo

7,3

7,3

7,4

3,4

483

29,4

9,

3 0,

066

4 A

mul

et

7,3

7,2

7,5

3,0

452

30,1

9,

4 0,

064

5 Fe

rnan

do

7,3

7,4

7,5

3,3

450

30,2

9,

4 0,

068

6 K

aszt

elan

6,

9 7,

1 7,

3 2,

6 44

3 29

,9

9,5

0,06

8 7

Olg

a 7,

3 7,

0 7,

6 3,

6 44

6 29

,8

9,4

0,06

6

sam

okoń

cząc

a w

ysok

otan

inow

a 8

Gra

nit

6,6

6,9

7,3

3,8

483

28,1

8,

8 0,

848

Licz

ba

dośw

iadc

zeń

29

24

23

24

31

14

10

10

Kol

. 14-

16: c

echy

jakośc

iow

e na

sion

z la

t 20

14 i

2015

K

ol. 1

6: ś

redn

ia z

odm

ian

nisk

otan

inow

ych

120

Groch siewny

Urzędowe dane kwalifikacji plantacji nasiennych wskazują pewne tendencje co do zapotrzebowania na nasiona grochu siewnego na rynku nasiennym. W roku 2015 powierzchnia kwalifikatów w porówna-niu do sezonu wcześniejszego wzrosła o 150% i wynosiła blisko 5 tys. ha. Mimo to, nie dorównuje ona rosnącej szybko powierzchni objętych kwalifikacją polową łubinów (wąskolistnego, żółtego i białego), która sięgnęła 10 tys. Na pewne tendencje wskazuje też fakt, że areał plan-tacji nasiennych grochu siewnego był już o 2 tys. ha mniejszy niż łubi-nu wąskolistnego, był również jedynie nieznacznie większy w porów-naniu do soi, której produkcja nasienna rośnie bardzo dynamicznie (w minionym roku – nieco ponad 4 tys. ha).

Dane GUS-u dotyczące powierzchni uprawy pokazują, że areał grochu siewnego uprawianego na nasiona lub na zielonkę wynosił 51 tys. ha (część areału może stanowić groch na zielone nasiona), a łubinu czterokrotnie więcej (ponad 232 tys. ha).

W ostatnim dziesięcioleciu widoczna jest wyraźna redukcja liczby odmian będących w KR, wynosząca niespełna 60%. W przeszłości ruch odmianowy był większy - więcej zgłoszeń do badań urzędowych, a co za tym idzie częstsze były ich rejestracje. Mimo spadku ogólnej liczby od-mian grochu w KR, wzrósł stopień wykorzystania poszczególnych z nich na rynku nasiennym. Aktualny stan KR to 13 odmian ogólnoużytkowych białokwitnących, o żółtych nasionach oraz 8 odmian pastewnych o barwnych lub białych kwiatach i nasionach kolorowych lub żółtych. Zde-cydowana większość odmian w KR pochodzi z krajowych hodowli. Z danych publikowanych przez PIORiN wynika, że reprodukowanych jest zdecydowana większość odmian ogólnoużytkowych z KR i wszystkie odmiany pastewne. W ostatnich latach zgłaszane są do kwalifikacji także plantacje odmian pochodzących z ka-talogu wspólnotowego CCA. W roku 2015 było ich siedem, co świadczy o większym zainteresowaniu sprzedażą nasion grochu w Polsce przez firmy zagraniczne.

Począwszy od sezonu wegetacyjnego 2015 odmiany ogólnoużyt-kowe i pastewne grochu siewnego są testowane w ramach tej samej serii doświadczeń. Podejście całościowe do tego gatunku daje możli-wość pełnego porównania odmian, niezależnie od przynależności do grupy użytkowej. Dzięki temu możliwe jest wskazanie ich walorów prze-kładające się na sposób wykorzystywania w szerokiej praktyce. Z regu-ły odmiany ogólnoużytkowe białokwitnące są plenniejsze i ze względu na jasne i gładkie nasiona nadają się zarówno na paszę jak i na cele kulinarne. Formy o kolorowych kwiatkach cechują się nieco większą zawartością białka w nasionach, które są barwne dlatego ich główne przeznaczenie to wykorzystanie do komponowania pasz.

121

Nieodwracalnym kierunkiem hodowli celem udoskonalenia odmiany jest ich wąsolistność. W grupie odmian ogólnoużytkowych nie ma już form liściastych, a wśród pastewnych pozostały jedynie dwie od dawna będące w KR. Producentowi oferuje się w ten sposób odmianę o wyraź-nie lepszej sztywności i łatwiejszą w zbiorze. Dodatkowo, widoczną ten-dencją jest skłócenie łodygi. Jedynie odmiana pastewna wąskolistna – Muza cechuje się nieco wyższymi roślinami, gdyż jej hodowla uwzględ-niała zapotrzebowanie na odmianę, która nadaje się jako komponent do mieszanek. Utrzymanie w KR tego typu form jest uzasadnione ze wzglę-du na ich przydatność do zasiewów mieszankowych (głównie ze zboża-mi), nadal dość popularnego sposobu uprawy bobowatych w naszym kraju, zwłaszcza w małych gospodarstwach. Odmiana Roch (liściasta) cechuje się także wysokimi roślinami, ale nie badano jej w ostatnich latach.

W okresie od ostatniego wydania niniejszej publikacji skreślono dwie odmiany ogólnoużytkowe: Boruta i Santana. W ostatnich czte-rech latach w doświadczeniach porejestrowych nie badano odmian: Pomorska, Roch i Wenus.

Na początku roku 2016 do KR wpisano jedną krajową odmianę ogólnoużytkową Starski. Wykaz odmian znajdujących się w KR poda-no w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabelach 2-5, z wyodrębnionym podziałem odmian zgodnie ze sposobem ich wykorzystania.

Charakterystyka odmiany grochu siewnego wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016

Starski (d. WTD 6413)

Odmiana ogólnoużytkowa, wąsolistna, o białych kwiatach, prze-znaczona do uprawy na suche nasiona do wykorzystania na paszę i konsumpcję.

Plon nasion dość duży, stabilny w latach badań. Plon białka duży. Termin kwitnienia i dojrzewania średni, okres kwitnienia średni do

dość długiego. Rośliny średniej wysokości. Odporność na wyleganie w czasie kwitnienia duża, a przed zbiorem dość duża do średniej. Dość odporna na mączniaka rzekomego i prawdziwego, fuzaryjne więd-nięcie i zgorzelową palmistość grochu. Równomierność dojrzewania średnia. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała.

Nasiona barwy żółtej, o średniej masie 1000 nasion, i o średniej zawartości białka ogólnego. Zawartość włókna surowego dość mała. Nasiona dobrze rozgotowują się.


122

Tabe

la 1

G

roch

sie

wny

. Wyk

az o

dmia

n za

reje

stro

wan

ych

Lp.

Odm

iany

Rok

w

pisa

nia

do

Kra

jow

ego

reje

stru

Zach

owując

y/

repr

ezen

tant

(n

umer

ad

reso

wy)

Typ

ulis

tnie

nia

Barw

a kw

iató

w/

nasi

on

Udz

iał w

kw

alifi

kacj

i pol

owej

(%)

2015

20

14

2013

m

aks.

pr

zed

roki

em

2013

1

23

45

6

og

ólno

użyt

kow

e 1

*Ako

rd

2012

1

SL

b/ż

2,0

3,1

1,1

0,1

2 *A

rwen

a 20

15

153

SL

b/ż

3 *A

udit

2014

42

9 SL

b/ż

1,7

2,2

0,4

4 *B

atut

a 20

09

153

SL

b/ż

9,7

15,5

24

,5

12,4

5 *C

yste

rski

20

08

1 SL

b/ż

3,3

2,1

8,0

13,3

6 *E

zop

2004

15

3 SL

b/ż

2,6

6,7

4,5

17,2

7 *L

asso

20

08

611

SL

b/ż

3,8

8,6

1,6

12,6

8 *M

ecen

as

2012

61

8 SL

b/ż

6,1

1,9

2,0

0,4

9 *M

edal

20

07

618

SL

b/ż

5,

1 4,

0 14

,9

10

*Men

tor

2011

61

8 SL

b/ż

4,9

4,5

2,5

3,4

11

*Sta

rski

20

16

1 SL

b/ż

12

*Tar

chal

ska

2004

15

3 SL

b/ż

7,5

20,3

31

,0

54,5

13

*Wen

us x/

20

03

153

SL

b/ż

3,3

6,9

3,6

17,9

123

cd. t

abel

i 1

1

23

45

6

pa

stew

ne w

ysok

ie

14

*Muz

a N

20

09

618

SL

b/ż

2,0

12,4

10

,9

12,6

15

*R

och

x/

NZ

2000

1

LPP

cz

p/w

0,

8 0,

2

10,0

pa

stew

ne ś

redn

iow

ysok

ie

16

*Hub

al

N

2005

15

3 LP

P

czp/

bz

5,6

22,5

18

,4

16,0

17

*Milw

a N

20

05

618

SL

róż/

br

12,9

34

,0

34,4

47

,1

18

*Mod

el

N

2011

61

8 SL

cz

p/bz

4,

9 15

,3

8,4

1,9

19

*Pom

orsk

a x/

N

2000

1

SL

czp/

w

0,3

6,4

6,3

21,2

20

*Sok

olik

N

20

01

1 SL

cz

p/bz

4,

5 3,

6 4,

6 16

,5

21

*Tur

nia

N

2011

1

SL

czp/

br

5,8

5,6

4,8

1,7

Pow

ierz

chni

a za

kwal

ifiko

wan

ych

plan

tacj

i nas

ienn

ych

(tys.

ha)

4,

98

1,97

1,

33

45,4

2 K

ol. 1

: * –

odm

iana

odm

iana

chr

onio

na k

rajo

wym

lub

wsp

ólno

tow

ym w

yłąc

znym

pra

wem

hod

owcy

,

x/ –

odm

iana

nie

bada

na w

lata

ch 2

012-

2015

, N –

odm

iana

nas

ienn

a, N

Z –

odm

iana

nas

ienn

o-zi

elon

kow

a K

ol. 4

: SL

– wąs

y cz

epne

zam

iast

list

ków

(typ

afil

a), L

PP

–lisśc

ie p

arzy

sto-

pier

zast

e K

ol. 5

: b –

biała

, cz

p –

czer

won

opur

puro

wa,

róż

– r

óżow

a/ ż

– ż

ółta

, br

– b

rązo

wa,

bz

– brąz

owoz

ielo

na,

w –

w

ielo

barw

na,

na

pods

taw

ie b

adań

OW

T K

ol. 6

: wg

dany

ch P

IOR

iN;

w l

atac

h 20

13-2

015

kwal

ifikac

ją o

bjęt

o ró

wni

eż o

dmia

ny z

e W

spól

noto

weg

o ka

talo

gu o

dmia

n rośl

in

ro

lnic

zych

(CC

A)

124

Tabe

la 2

G

roch

sie

wny

– o

dmia

ny o

góln

ouży

tkow

e. P

lon

nasi

on i

biał

ka o

góln

ego

odm

ian

(% w

zorc

a)

Lp.

Odm

iana

P

lon

nasi

on (d

t z h

a)

Plo

n bi

ałka

ogó

lneg

o (k

g z

ha)

2013

- -2

015

2015

20

14

2013

20

12

2013

- -2

015

2015

20

14

2013

20

12

12

3

W

zorz

ec

53,1

50

,6

59,5

49

,1

49,3

98

2 96

1 10

97

889

979

1 A

kord

97

10

1

94

96

102

96

100

94

94

100

2 A

rwen

a 10

5 10

5

105

105

10

4 10

3 10

5 10

3

3 Au

dit

104

98

104

111

108

108

103

108

114

110

4 B

atut

a 10

6 10

2

109

108

104

108

103

113

107

107

5 C

yste

rski

96

91

10

4

93

90

10

3 6

Ezo

p 97

92

98

10

2 97

10

1 95

10

3 10

5 10

2 7

Lass

o 10

2 10

4

102

101

104

100

102

99

98

100

8 M

ecen

as

102

102

10

2 10

1 10

2 10

3 10

3 10

5 10

2 10

2 9

Med

al

86

91

95

88

92

92

10

Men

tor

98

101

98

96

98

97

98

98

96

96

11

S

tars

ki

10

3 10

0

104

10

3

12

Ta

rcha

lska

10

3 10

1

103

105

102

101

97

103

103

100

Licz

ba d

ośw

iadc

zeń

56

24

18

14

17

56

24

18

14

17

Kol

. 1:

wzo

rzec

: 201

5 – śr

edni

a z

wię

kszośc

i odm

ian

ogól

nouż

ytko

wyc

h i p

aste

wny

ch; 2

014

– A

udit,

Ako

rd, E

zop,

Mec

enas

,

Men

tor,

Tarc

hals

ka; 2

013,

201

2 –

Ako

rd, E

zop,

Mec

enas

, Men

tor,

Tarc

hals

ka

125

Tabe

la 3

G

roch

sie

wny

– o

dmia

ny o

góln

ouży

tkow

e. W

ażni

ejsz

e ce

chy

roln

iczo

-uży

tkow

e

Lp.

Odm

iana

Wys

o-

kość

rośl

in

Wyl

egan

ie

Dłu

gość

okr

esu

od

siew

u do

: Dłu

gość

fa

zy

kwitn

ieni

a

Rów

no-

mie

rność

dojrz

e-w

ania

Poraże

nie

prze

z ch

orob

y

fuza

ryjn

e w

iędn

ięcie

zgor

zelo

-w

a pl

ami-

stość

mąc

znia

k pr

awdz

iwy

mąc

znia

k rz

ekom

y po

za

koń-

czen

iu

kwitn

ieni

a

prze

d zb

iore

m

po-

cząt

ku

kwit-

nien

ia

dojrz

a-łośc

i te

ch-

nicz

nej

cm

skal

a 9º

lic

zba

dni

skal

a 9º

1

23

4 5

67

89

1011

12

Śr

edni

a 89

7,

8 6,

1 64

10

6 15

8,

1 7,

9 7,

6 7,

9 8,

1

1A

kord

90

7,

6 5,

8 63

10

5 16

8,

2 7,

8 7,

6 8,

0 8,

0 2

Arw

ena

81

7,9

6,2

64

107

15

7,7

8,1

7,6

7,8

8,2

3A

udit

94

7,9

6,4

64

105

16

8,2

7,9

7,8

7,9

8,2

4B

atut

a 92

8,

0 6,

2 68

10

7 15

7,

6 8,

5 7,

9 7,

9 8,

5 5

Cys

ters

ki

78

7,3

5,2

61

103

16

8,6

7,7

7,4

7,8

7,6

6E

zop

92

8,0

6,1

66

107

14

7,7

8,2

7,9

7,8

8,1

7La

sso

93

7,5

5,8

63

105

15

8,2

7,9

7,6

7,8

8,4

8M

ecen

as

92

7,9

6,6

65

105

12

8,4

7,8

7,7

7,9

8,2

9M

edal

84

7,

6 5,

9 64

10

5 14

8,

1 7,

8 7,

2 7,

8 7,

6 10

Men

tor

94

7,9

6,2

65

106

14

8,1

7,9

7,7

7,9

8,3

11St

arsk

i 90

8,

0 6,

5 63

10

5 16

8,

1 7,

6 7,

3 7,

7 8,

1 12

Tarc

halsk

a 90

7,

9 6,

4 64

10

6 15

7,

9 8,

0 7,

8 7,

9 8,

0 Li

czba

dośw

iadc

zeń

62

40

55

60

58

62

49

11

27

19

11

126

cd. t

abel

i 3

Lp.

Odm

iana

Mas

a 10

00

nasio

n

Udz

iał n

asio

n Za

war

tość

In

tens

ywność

pob

iera

nia

wod

y –

przy

rost

mas

y

nasio

n po

okr

eślo

nym

cza

sie

moc

zeni

a (w

god

zina

ch)

bard

zo

duży

ch

(ø

>7 m

m)

duży

ch

(ø

6-7

mm

)bi

ałka

og

ólne

go

włó

kna

suro

weg

o 1

3 5

7 24

g %

%

s.m

. %

1 13

14

15

16

17

18

Śr

edni

a 24

4 14

63

21

,9

5,8

16

47

67

79

106

1 Ak

ord

245

14

65

22,0

5,

8 17

49

71

83

11

0 2

Arw

ena

234

8 59

21

,6

5,8

15

45

64

74

101

3 Au

dit

249

15

67

22,1

5,

7 15

51

72

83

10

8 4

Batu

ta

249

14

69

22,0

5,

9 15

44

62

73

10

4 5

Cys

ters

ki

229

4 56

21

,4

5,9

18

53

72

82

107

6 Ez

op

274

28

62

22,5

5,

7 17

51

69

79

10

2 7

Lass

o 24

0 9

64

21,2

5,

8 18

55

76

88

11

3 8

Mec

enas

23

9 11

66

22

,2

5,5

13

41

62

76

110

9 M

edal

24

1 23

57

22

,2

6,0

16

44

63

75

104

10M

ento

r 22

1 10

60

21

,6

5,9

14

44

65

76

104

11St

arsk

i 25

1 10

65

22

,2

6,1

15

50

72

84

112

12Ta

rcha

lska

260

18

66

21,4

5,

8 14

41

60

71

10

1 Li

czba

dośw

iadc

zeń

58

35

36

31

15

15

127

Tabe

la 4

G

roch

sie

wny

– o

dmia

ny p

aste

wne

. Plo

n na

sion

i bi

ałka

ogó

lneg

o od

mia

n (%

wzo

rca)

Lp.

Odm

iany

P

lon

nasi

on (d

t z h

a)

Plon

białk

a og

ólne

go (k

g z

ha)

2013

- -2

015

2015

20

14

2013

20

12

2013

- -2

015

2015

20

14

2013

20

12

1

2 3

W

zorz

ec

47,7

50

,6

50,0

42

,6

40,8

91

3 96

1 98

7 79

2 83

4

w

ysok

ie

1 M

uza

88

81

92

92

88

•

91

91

87

śr

edni

owys

okie

2 H

ubal

10

2 97

10

3 10

7 10

3 10

7 10

4 10

4 11

3 10

5

3 M

ilwa

98

98

93

102

92

99

101

94

102

91

4 M

odel

98

96

10

1 96

11

2 10

1 10

2 10

4 98

11

0

5 So

kolik

97

91

10

0

99

94

99

6 Tu

rnia

10

3 99

10

6 10

4 10

7 98

96

99

10

0 10

0

Licz

ba d

ośw

iadc

zeń

55

24

16

15

15

55

24

16

15

15

Kol

. 1: w

zorz

ec: 2

015

– śr

edni

a z

wię

kszośc

i odm

ian

ogól

nouż

ytko

wyc

h i p

aste

wny

ch, 2

014,

201

3, 2

012

– śr

edni

a od

mia

n

past

ewny

ch ś

redn

iow

ysok

ich

Kol

. 3: •

– b

rak

dany

ch

128

Tabe

la 5

G

roch

sie

wny

– o

dmia

ny p

aste

wne

. Waż

niej

sze

cech

y ro

lnic

zo-uży

tkow

e

Lp.

Odm

iana

W

ysok

ość

rośl

in

Wyl

egan

ie

Dłu

gość

okr

esu

od s

iew

u do

: Dłu

gość

fazy

kw

itnie

nia

Rów

no-

mie

rność

dojrz

ewan

ia

po

zakońc

zeni

u kw

itnie

nia

prze

d zb

iore

m

począt

ku

kwitn

ieni

a do

jrzał

ości

te

chni

czne

j

cm

skal

a 9º

lic

zba

dni

skal

a 9º

1

23

45

67

8

Śr

edni

a 94

7,

9 6,

1 66

10

7 15

7,

9

w

ysok

ie

1M

uza

115

8,6

6,9

70

111

18

7,3

śr

edni

owys

okie

2H

ubal

95

6,

7 5,

0 66

10

6 14

7,

9

3M

ilwa

80

8,1

6,3

64

104

15

8,3

4M

odel

92

8,

6 7,

5 64

10

6 15

8,

1

5S

okol

ik

88

7,8

5,4

67

107

13

7,9

6Tu

rnia

92

7,

7 5,

3 63

10

6 16

8,

0

Licz

ba

dośw

iadc

zeń

62

40

55

60

58

62

49

129

cd. t

abel

i 5

Lp.

Odm

iany

Poraże

nie

prze

z ch

orob

y M

asa

10

00

nasi

on

Zaw

artość

fu

zary

jne

wię

dnię

cie

zgor

zelo

wa

plam

istość

mąc

znia

k pr

awdz

iwy

mąc

znia

k rz

ekom

y bi

ałka

og

ólne

go

włó

kna

suro

weg

o sk

ala

9º

g %

s.m

.

1 9

10

11

12

13

14

15

Śr

edni

a 8,

0 7,

8 7,

9 8,

1 23

5 22

,1

5,9

w

ysok

ie

1 M

uza

8,1

7,9

7,9

8,3

209

21,5

5,

8

śr

edni

owys

okie

2 H

ubal

8,

0 7,

7 7,

7 7,

4 25

8 22

,8

5,7

3 M

ilwa

7,7

7,6

7,9

7,8

244

22,2

6,

2

4 M

odel

8,

1 7,

7 7,

7 8,

9 24

7 22

,6

5,7

5 So

kolik

8,

3 7,

8 8,

0 7,

8 22

5 22

,4

6,2

6 Tu

rnia

7,

9 7,

8 8,

0 8,

4 22

9 20

,9

5,9

Licz

ba

dośw

iadc

zeń

11

27

19

11

58

31

15

130

Łubin wąskolistny

Małe wymagania glebowo-wilgotnościowe łubinu wąskolistnego sprawiają, że może być wysiewany w wielu rejonach kraju. Jest gatun-kiem odpowiednim do uprawy na glebach średnich i dość lekkich, które w Polsce dominują. W roku 2015 odmiany łubinu wąskolistnego były reprodukowane na powierzchni blisko 7 tys. ha i w porównaniu do roku wcześniejszego powierzchnia ta wzrosła o prawie 100%. W po-równaniu do grochu siewnego, który w przeszłości wśród bobowatych, był uznawany za gatunek o największym znaczeniu gospodarczym, reprodukcja nasion kwalifikowanych była większa o 1,5 tys. ha. Nasio-na większości odmian wpisanych do Krajowego rejestru (KR) są co-rocznie namnażane, przy czym wskazać można odmiany dominujące w reprodukcji. Wśród odmian niesamokończących duży udział w re-produkcji miały niedawno zarejestrowana odmiana Tango, a także Zeus (od dawna w KR), a wśród odmian samokończących odmiana Regent. Utrzymywana jest też na pewnym poziomie reprodukcja od-mian o wysokiej zawartości alkaloidów (w ostatnich latach głównie Karo), gdyż są one szczególnie przydatne do zasiewów poplonowych na przyoranie, ponieważ nie są niszczone przez dziką zwierzynę. Reprodukcja wielu odmian, zwłaszcza tych najnowszych, pozwala pro-ducentowi na optymalny wybór odmiany adekwatnie do potrzeb. W ostat-nich latach obserwuje się duży postęp hodowlany. Nowo rejestrowane odmiany cechują się znaczącą poprawą cech gospodarczych, zwłasz-cza potencjału plonowania i cech jakościowych nasion, a także zdro-wotności. Jest to jedyny gatunek wśród bobowatych grubonasiennych, w którym liczba odmian zarejestrowanych w ostatnim dziesięcioleciu podwoiła się.

W KR są aktualnie 24 odmiany, różniące się pod względem wielu cech morfologicznych (typ wzrostu, barwa kwiatów, liści i nasion) oraz cech ważnych z punktu widzenia uprawy i wykorzystania (np. za-wartość alkaloidów, białka ogólnego, tłuszczu, włókna i inne). Po raz pierwszy mamy do czynienia z sytuacją, w której liczba odmian w KR tego gatunku jest większa niż u grochu siewnego. Większość stano-wią odmiany krajowe, a tylko jedna odmiana samokończąca, nie-termoneutralna Boruta pochodzi z zagranicy, ale jest zachowywana na terenie naszego kraju. Zdecydowana większość odmian (18) to formy o niskiej zawartości alkaloidów i niesamokończącym typie wzro-stu, różniące się potencjałem plonowania, jakością nasion oraz tem-

131

pem wzrostu roślin. Grupę o samokończącym typie wzrostu stanowią trzy odmiany (Boruta, Regent, Sonet). Ich zasadniczym walorem jest wczesne i równomierne dojrzewanie, mały udział roślin zielonych w ła-nie przed zbiorem oraz większa odporność na wyleganie. Mimo mniej-szego potencjału plonowania w porównaniu do form niesamokoń-czących, są cenione przez wielu rolników. W gatunku tym, jako jedy-nym wśród rodzimych gatunków łubinów, dostępne są też trzy formy o wysokiej zawartości alkaloidów.

Stan KR w okresie od opublikowania poprzedniego wydania LOO zwiększył się o cztery nowe odmiany pastewne, niesamokończące (Bolero, Jowisz, Koral i Tytan), pochodzące z dwóch różnych hodowli krajowych. W ostatnich kilku latach w doświadczeniach PDO nie badano odmiany Mirela o dużej zawartości alkaloidów (gorzka). Po-nadto od roku nie testuje się pozostałych odmian o wysokiej zawar-tości alkaloidów (Karo i Oskar), gdyż nie ma w tej grupie użytkowej ruchu odmianowego. Nie badano także odmiany o niskiej zawartości alkaloidów i niesamokończącym wzroście – Kadryl.

Wykaz odmian znajdujących się w KR podano w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabelach 2 i 3.

Charakterystyka odmian łubinu wąskolistnego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Bolero (d. WTD 2513)

Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do upra-wy na nasiona paszowe.

Plon nasion i białka bardzo duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia i termin dojrzewania roślin dość wczesny do

średniego. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średnie do dość wysokich, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia i przed zbiorem średnie. Dość duża odpor-ność na na fuzaryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłon-ność do pękania strąków i osypywania nasion mała.

Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość białka ogólnego w na-sionach duża, tłuszczu surowego mała, włókna surowego bardzo ma-ła. Zawartość alkaloidów mała.

132

Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żyt-niego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasio-na około 100 szt./m2. Jowisz (d. PRH 224/13)


Plon nasion i białka bardzo duży. Termin kwitnienia roślin wczesny, termin dojrzewania roślin dość

wczesny. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średnie do dość wysokich, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia i przed zbiorem bardzo małe. Dość duża od-porność na choroby pochodzenia grzybowego, szczególnie na fuza-ryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała.

Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasio-nach dość duża, tłuszczu surowego mała, włókna surowego bardzo mała. Zawartość alkaloidów bardzo mała.

Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żyt-niego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasio-na około 100 szt./m2. Koral (d. PRH 578/13)


Plon nasion i białka bardzo duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia roślin dość wczesny do średniego, termin doj-

rzewania dość wczesny do średniego. Okres kwitnienia średniej dłu-gości. Rośliny dość wysokie, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia i przed zbiorem bardzo ma-łe. Duża odporność na choroby pochodzenia grzybowego, szczegól-nie na fuzaryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała.

Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasio-nach bardzo mała, tłuszczu surowego duża, włókna surowego dość duża. Zawartość alkaloidów dość mała.

Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 100 szt./m2.

133

Tytan (d. PRH 146/13) Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa, przydatna do upra-

wy na nasiona paszowe. Plon nasion bardzo duży, stabilny w latach badań. Plon białka

bardzo duży. Termin kwitnienia roślin dość wczesny. Termin dojrzewania roślin

dość wczesny do średniego. Okres kwitnienia średniej długości. Ro-śliny dość wysokie, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wylega-nie roślin w fazie końca kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem małe.

Duża odporność na choroby pochodzenia grzybowego, szczegól-nie na fuzaryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała.

Masa 1000 nasion dość mała do średniej. Zawartość białka ogól-nego w nasionach dość mała, tłuszczu surowego mała, włókna suro-wego duża. Zawartość alkaloidów mała.

Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żyt-niego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasio-na około 100 szt./m2.

134

Tabe

la 1

Łu

bin

wąs

kolis

tny.

Wyk

az o

dmia

n za

reje

stro

wan

ych

Lp.

Odm

iany

R

okw

pisa

nia

do K

rajo

weg

o re

jest

ru

Zach

owując

y (n

umer

adr

esow

y)

Barw

a kw

iató

w

Udz

iał w

kw

alifi

kacj

i pol

owej

(%)

2015

20

14

2013

m

aks.

prz

ed

roki

em 2

013

12

34

5ni

esam

okoń

cząc

e w

ysok

oalk

aloi

dow

e1

*Kar

o20

011

nieb

10,6

11,9

11,6

14,3

2

Mire

lax/

1981

618

róż

33,3

3

*Osk

ar

2012

618

nieb

-b1,

92,

92,

60,

2 ni

esam

okoń

cząc

e ni

skoa

lkal

oido

we

4*B

ojar

2007

618

nieb

1,4

2,3

5,7

5*B

oler

o20

161

nieb

6

*Dal

bor

2011

618

nieb

9,1

13,0

9,6

4,2

7*G

raf

2004

618

jróż

3,8

1,1

3,0

13,4

8

*Her

os20

1161

8ni

eb-b

2,8

0,9

0,1

9

*Jow

isz

2016

618

nieb

10

*Kad

ryl

2010

1ni

eb3,

01,

30,

70,

1 11

*Kal

if20

0661

8b

1,1

2,0

8,5

13,8

12

*Kor

al20

1661

8róż

13

*Kur

ant

2014

1ni

eb0,

10,

0

14*L

azur

2015

618

nieb

0,3

15

*Nep

tun

2009

618

nieb

2,1

3,9

1,4

7,8

16*R

umba

2015

1b

0,1

17

*Sal

sa20

151

b0,

3

18*T

ango

2012

1b

21,1

5,4

0,7

0,6

19*T

ytan

2016

618

b

20*W

ars

2014

618

nieb

1,7

0,9

21

*Zeu

s20

0261

8bj

róż

12,7

18,0

16,1

24,7

sa

mok

ończąc

e ni

skoa

lkal

oido

we

22*B

orut

a20

0261

8b

2,9

4,4

6,0

5,5

23*R

egen

t20

0961

8ni

eb11

,612

,613

,69,

7 24

*Son

et19

991

nieb

8,7

14,3

19,9

42,9

P

owie

rzch

nia

zakw

alifi

kow

anyc

h pl

anta

cji n

asie

nnyc

h (ty

s. h

a)6,

923,

502,

5812

,35

Kol

. 1: *

– o

dmia

na c

hron

iona

kra

jow

ym lu

b w

spól

noto

wym

wyłąc

znym

pra

wem

hod

owcy

, x/ –

odm

iana

nie

bada

na w

lata

ch 2

012-

2015

K

ol. 4

: b –

biała

, bjróż

– ba

rdzo

jasn

oróż

owa,

jróż

– ja

snor

óżow

a, róż

– różo

wa,

nie

b –

nieb

iesk

a, n

ieb-

b –

nieb

iesk

obiała

; na

pods

taw

ie b

adań

OW

T K

ol. 5

: wg

dany

ch P

IOR

iN; w

lata

ch 2

013-

2015

kw

alifi

kacją

obję

to ró

wni

eż o

dmia

ny z

e W

spól

noto

weg

o ka

talo

gu o

dmia

n rośl

in ro

lnic

zych

(CC

A)

135

Tabe

la 2

Łu

bin

wąs

kolis

tny.

Plo

n na

sion

i bi

ałka

ogó

lneg

o od

mia

n (%

wzo

rca)

Lp.

Odm

iany

P

lon

nasi

on (d

t z h

a)Pl

on b

iałk

a og

ólne

go (k

g z

ha)

2013

-201

520

15

2014

2013

2012

2013

-201

520

1520

1420

1320

12

12

3W

zorz

ec31

,928

,1

35,0

32,5

31,2

844

719

941

871

845

nies

amok

ończąc

e w

ysok

oalk

aloi

dow

e1

Kar

o

102

9910

810

096

104

2O

skar

93

106

93

9411

195

ni

esam

okoń

cząc

e ni

skoa

lkal

oido

we

3B

ojar

90 8

0

9695

101

8677

9191

97

4B

oler

o13

1

115

132

116

5

Dal

bor

97

89

99

104

105

100

9110

310

610

6 6

Gra

f99

9

8

9610

3 92

10

210

399

105

98

7H

eros

105

98

10

4 11

2 10

5 10

498

104

111

102

8Jo

wis

z11

2

113

111

116

9

Kad

ryl

96

97

88

9799

92

10K

alif

103

103

97

108

107

9999

9410

310

3 11

Kor

al12

4 11

511

811

2

12K

uran

t10

1 10

1 10

010

210

410

110

098

105

106

13La

zur

103

100

107

102

9792

101

99

14N

eptu

n10

1 98

10

3 10

3 10

5 10

610

310

810

611

1 15

Rum

ba10

8 10

8 10

910

711

111

011

011

3

16S

alsa

103

101

100

107

104

102

102

107

17

Tang

o10

6 10

7 99

112

105

110

110

101

119

110

18

Tyta

n11

7 10

911

510

7

19W

ars

107

106

10

511

1 10

610

510

410

410

710

1 20

Zeus

98

93

10

210

0 10

5 99

9310

410

010

4 sa

mok

ończąc

e ni

skoa

lkal

oido

we

21B

orut

a97

9

5

9996

95

97

9799

95

93

22R

egen

t10

4 10

4

111

97

100

103

105

109

96

94

23S

onet

86

88

94

75

89

8184

9070

84

Li

czba

doś

wia

dczeń

3713

13

1111

3713

1311

11

‘ Kol

. 1:

wzo

rzec

– ś

redn

ia z

wsz

ystk

ich

lub

wię

kszośc

i odm

ian

zare

jest

row

anyc

h ni

skoa

lkal

oido

wyc

h ba

dany

ch

w

doś

wia

dcze

niac

h P

DO

dan

ego

roku

136

Tabe

la 3

Łu

bin

wąs

kolis

tny.

Waż

niej

sze

cech

y ro

lnic

zo-uży

tkow

e

Lp.

Odm

iany

Wys

o-kość

rośl

in

Wyl

egan

ie

Dłu

gość

okr

esu

od s

iew

u do

:Dłu

gość

fa

zy

kwitn

ieni

a

Rów

no-

mie

rność

dojrz

ewan

ia

Udz

iał r

oślin

zi

elon

ych

pr

zed

zbio

rem

je

dnof

azow

ym

poza

końc

zeni

u kw

itnie

nia

prze

d zb

iore

m

począt

ku

kwitn

ieni

a do

jrzał

ości

te

chni

czne

jcm

skal

a 9º

lic

zba

dni

skal

a 9º

%1

23

45

67

89

Śred

nia

657,

77,

762

111

188,

12,

7 ni

esam

okoń

cząc

e w

ysok

oalk

aloi

dow

e1

Kar

o68

8,3

8,3

6511

117

8,2

3,7

2O

skar

698,

08,

064

112

188,

02,

2 ni

esam

okoń

cząc

e ni

skoa

lkal

oido

we

3B

ojar

628,

38,

163

111

188,

22,

2 4

Bol

ero

666,

96,

962

111

178,

23,

3 5

Dal

bor

608,

28,

261

110

188,

42,

1 6

Gra

f66

7,2

7,5

6411

317

8,0

2,9

7H

eros

577,

97,

861

111

188,

31,

6 8

Jow

isz

648,

48,

260

110

178,

33,

8 9

Kad

ryl

717,

27,

364

113

187,

92,

4 10

Kal

if64

7,5

7,8

6311

319

7,6

4,9

11K

oral

678,

28,

264

113

188,

03,

9 12

Kur

ant

696,

97,

162

112

167,

73,

1 13

Lazu

r62

7,3

7,4

6110

917

8,3

2,2

14N

eptu

n62

6,9

6,9

5910

918

8,5

1,3

15R

umba

697,

47,

263

113

187,

74,

5 16

Sal

sa67

6,9

7,0

6311

119

8,4

1,1

17Ta

ngo

707,

47,

363

114

197,

55,

2 18

Tyta

n67

8,5

7,8

6311

219

8,1

2,9

19W

ars

648,

28,

263

112

178,

02,

9 20

Zeus

717,

67,

761

111

198,

31,

5 sa

mok

ończąc

e ni

skoa

lkal

oido

we

21B

orut

a66

7,4

7,7

6411

119

8,3

3,0

22R

egen

t62

7,8

8,0

6010

918

8,4

1,8

23S

onet

607,

77,

860

105

178,

90,

3 Li

czba

doś

wia

dczeń

3910

1739

3638

2519

137

cd. t

abel

i 3

Lp.

Odm

iany

Por

ażen

ie p

rzez

cho

roby

M

asa

10

00

nasi

on

Zaw

artość

fuza

rioza

an

trakn

oza

biał

ka

ogól

nego

włó

kna

suro

weg

o al

kalo

idów

tłu

szcz

u su

row

ego

term

in II

te

rmin

III

skal

a 9º

g

% s

.m

1 10

11

12

13

14

15

16

17

Śr

edni

a7,

78,

5 8,

115

231

,015

,50,

018

6,9

nies

amok

ończąc

e w

ysok

oalk

aloi

dow

e1

Kar

o7,

28,

5 7,

618

030

,316

,01,

166

6,7

2O

skar

7,7

8,5

7,6

144

31,9

15,9

0,95

77,

0 ni

esam

okoń

cząc

e ni

skoa

lkal

oido

we

3B

ojar

7,7

8,3

7,9

161

29,7

15,8

0,01

47,

2 4

Bol

ero

7,8

8,3

8,0

178

31,2

14,8

0,01

76,

5 5

Dal

bor

7,4

8,8

8,3

135

31,9

14,7

0,01

76,

8 6

Gra

f8,

18,

3 7,

613

632

,115

,90,

018

6,8

7H

eros

7,5

8,7

8,2

125

31,1

15,6

0,01

86,

5 8

Jow

isz

7,6

8,5

8,3

162

31,3

14,5

0,01

06,

5 9

Kad

ryl

8,0

8,3

8,0

146

31,7

15,8

0,02

06,

7 10

Kal

if8,

08,

5 8,

214

930

,015

,90,

017

7,3

11K

oral

8,1

8,6

8,3

164

30,0

16,0

0,02

37,

2 12

Kur

ant

7,5

8,3

8,0

162

31,1

15,5

0,02

16,

8 13

Lazu

r7,

68,

6 8,

415

229

,515

,50,

012

7,4

14N

eptu

n7,

28,

1 7,

915

432

,514

,60,

016

7,0

15R

umba

8,0

8,4

8,2

156

32,0

15,3

0,03

06,

9 16

Sal

sa7,

28,

3 8,

114

231

,515

,10,

018

6,9

17Ta

ngo

7,9

8,6

8,4

162

32,3

15,8

0,02

66,

9 18

Tyta

n8,

38,

4 8,

115

730

,416

,30,

015

6,5

19W

ars

7,7

8,4

8,2

147

30,4

15,7

0,01

36,

8 20

Zeus

7,5

8,7

8,5

148

31,3

15,1

0,01

67,

4 sa

mok

ończąc

e ni

skoa

lkal

oido

we

21B

orut

a8,

08,

5 8,

114

231

,315

,60,

019

6,9

22R

egen

t8,

18,

6 8,

414

230

,915

,40,

012

7,2

23S

onet

6,8

8,6

8,4

148

29,4

15,9

0,02

26,

7 Li

czba

doś

wia

dczeń

139

1037

3215

1521

K

ol. 1

1: o

bser

wac

ję p

rzep

row

adzo

no w

fazi

e za

wią

zany

ch s

trąkó

w n

a pę

dzie

głó

wny

m

Kol

. 12:

obs

erw

ację

prz

epro

wad

zono

w fa

zie

dojrz

ewan

ia s

trąkó

w n

a pę

dzie

głó

wny

m

Kol

. 16:

śre

dnia

z o

dmia

n ni

skoa

lkal

oido

wyc

h

138

Łubin żółty

Łubin żółty jest typową rośliną gleb lekkich i bardzo lekkich. Dobór gatunków do uprawy na takich stanowiskach jest bardzo ogra-niczony, dlatego możliwość wprowadzenia łubinu żółtego do zmiano-wania zapewnia utrzymanie produktywności pól i pozwala na poprawę warunków mało urodzajnego stanowiska dla roślin następczych. Pod względem potencjału plonowania ustępuje on łubinowi wąskolistnemu, ale znacznie lepiej toleruje słabsze gleby. W roku 2015 odmiany łubinu żółtego reprodukowano na areale prawie 3,0 tys. ha, czyli o 1 tys. ha większym niż w roku 2014.

Hodowla odmian tego gatunku w porównaniu do łubinu wąsko-listnego jest trudniejsza, stąd też jest mniej zgłoszeń i rejestruje się mniej odmian. Przez ostatnie dziesięć lat liczba odmian w KR utrzymy-wała się na podobnym poziomie, choć również w tym gatunku odnoto-wano postęp hodowlany. Nowe odmiany charakteryzuje dobra plen-ność i wczesność, a więc są mało wrażliwe na opóźnienie terminu sie-wu. Należy jednak pamiętać, że potencjał plonotwórczy łubinu żółtego jest ograniczony, gdyż sieje się go na słabych glebach; ale za to do wzrostu starcza mu stanowisko takie, na którym dobór gatunków do siewu bywa trudny. Łubin żółty w porównaniu do łubinu wąskolistnego cechuje się większą podatnością na antraknozę – groźną chorobę pojawiającą się w fazie kwitnienia roślin. Dotychczas nie znaleziono genetycznego źródła odporności roślin na tę chorobę.

Krajowy rejestr obejmuje osiem polskich odmian, w tym dwie sa-mokończące wegetację – Taper i Perkoz. Wszystkie odmiany cechują się niską zawartością alkaloidów w nasionach. Podobnie jak w latach wcześniejszych, największy procentowy udział w reprodukcji, utrzymu-jący się od wielu lat, miała niesamokończąca odmiana Mister, choć coraz większe znaczenie na rynku nasion ma niedawno rejestrowana odmiana Baryt. Stan KR w okresie od opublikowania poprzedniego wydania LOO nie zmienił się. W ostatnich czterech latach nie badano najpóźniej dojrzewającej odmiany niesamokończącej Parys.

Wykaz odmian znajdujących się w KR zamieszczono w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabe-lach 2 i 3.

139

Tabe

la 1

Łu

bin żółty

. Wyk

az o

dmia

n za

reje

stro

wan

ych

Lp.

Odm

iany

Rok

w

pisa

nia

do

Kra

jow

ego

reje

stru

Zach

owu jąc

y (n

umer

ad

reso

wy)

Term

in

twor

zeni

a pę

du

głów

nego

Barw

a U

dział w

kw

alifi

kacj

i pol

owej

(%)

kwia

tów

na

sion

20

15

2014

20

13

mak

s.

prze

d

roki

em

2013

1 2

3 4

5 6

7

ni

esam

okoń

cząc

e 1

*Bar

yt

20

11

1 •

pżół

•

25,1

14

,3

10,2

0,

9 2

*Bur

szty

n

2014

1

• pż

ół

• 0,

5 0,

1

3

*Duk

at

20

06

1 w

cz

pżół

bc

z

0,

7 12

,3

4 *L

ord

20

06

618

śr-p

óź

pżół

bc

z 4,

0 2,

4 2,

8 6,

9 5

*Mis

ter

20

03

1 w

cz

pżół

bc

z 59

,1

70,4

64

,2

77,5

6

Pary

s x/

GR

1988

61

8 póź

pżół

bc

z 1,

6 0,

1 4,

3 29

,2

sa

mok

ończąc

e 7

*Per

koz

20

08

618

wcz

pż

ół

b 6,

7 6,

5 7,

7 5,

2 8

*Tap

er

20

02

1 bw

cz-w

cz

pżół

b

1,6

5,9

8,0

11,0

Pow

ierz

chni

a za

kwal

ifiko

wan

ych

plan

tacj

i nas

ienn

ych

(tys.

ha)

3,

04

1,85

1,

61

30,9

4 K

ol. 1

: * –

odm

iana

chr

onio

na k

rajo

wym

lub

wsp

ólno

tow

ym w

yłąc

znym

pra

wem

hod

owcy

, GR

– o

dmia

na z

dom

inując

ym

udz

iałe

m a

lkal

oidu

gra

min

a, x/

– o

dmia

na n

ieba

dana

w la

tach

201

2-20

15

Kol

. 4: b

wcz

– b

ardz

o w

czes

ny, w

cz –

wcz

esny

, póź

– p

óźny

, śr-p

óź. –

śre

dnio

późn

y; n

a po

dsta

wie

bad

ań O

WT

Kol

. 5 i

6: pżół –

pom

arań

czow

o-żółta

, bcz

– b

iało

-cza

rna,

b –

biała

, „•”

– b

rak

dany

ch; n

a po

dsta

wie

bad

ań O

WT

Kol

. 7: w

g da

nych

PIO

RiN

w ro

ku 2

015

kwal

ifika

cją

obję

to ró

wni

eż o

dmia

ny z

e W

spól

noto

weg

o ka

talo

gu o

dmia

n rośl

in

ro

lnic

zych

(CC

A)

140

Tabe

la 2

Łu

bin żółty

. Plo

n na

sion

i bi

ałka

ogó

lneg

o od

mia

n (%

wzo

rca)

Lp.

Odm

iany

P

lon

nasi

on (d

t z h

a)

Plo

n bi

ałka

ogó

lneg

o (k

g z

ha)

2013

- -2

015

2015

20

14

2013

20

12

2013

- -2

015

2015

20

14

2013

20

12

1

2 3

W

zorz

ec

20,4

18

,7

21,8

20

,7

20,4

73

8 68

8 79

2 73

3 70

6

ni

esam

okoń

cząc

e

1 Ba

ryt

107

105

110

107

105

110

106

112

112

108

2 B

ursz

tyn

106

106

106

107

105

112

110

112

115

112

3 D

ukat

10

2 10

8 10

8

10

3 10

6 10

9

4 Lo

rd

96

101

93

95

105

99

102

96

99

107

5 M

iste

r 10

2 94

10

3 10

8 10

6 10

2 95

10

3 10

8 10

8

sa

mok

ończąc

e

6 Pe

rkoz

95

10

1 95

90

92

90

96

88

86

86

7 Ta

per

92

93

91

91

87

89

91

87

88

85

Licz

ba d

ośw

iadc

zeń

38

15

15

8 11

38

15

15

8

11

Kol

. 1: w

zorz

ec: ś

redn

ia z

wsz

ystk

ich

odm

ian

bada

nych

w d

ośw

iadc

zeni

ach

PD

O w

dan

ym ro

ku; G

R –

odm

iana

z d

omin

ując

ym

ud

ział

em a

lkal

oidu

gra

min

a

141

Tabe

la 3

Łu

bin żółty

. Waż

niej

sze

cech

y ro

lnic

zo-uży

tkow

e

Lp.

Odm

iany

W

ysok

ość

rośl

in

Wyl

egan

ie

Dłu

gość

okr

esu

od s

iew

u do

:Dłu

gość

fa

zy

kwitn

ieni

a

Rów

no-

mie

rność

dojrz

ewan

ia

Udz

iał r

oślin

zi

elon

ych

prze

d zb

iore

m

jedn

ofaz

owym

po z

akoń

-cz

eniu

kw

itnie

nia

prze

d zb

iore

m

począt

ku

kwitn

ieni

a do

jrzał

ości

te

chni

czne

j

cm

skal

a 9º

lic

zba

dni

skal

a 9º

%

1 2

3 4

5 6

7 8

9

Śr

edni

a 70

7,

7 7,

3 68

11

4 19

8,

1 5,

9

ni

esam

okoń

cząc

e

1 Ba

ryt

69

8,0

7,5

68

115

21

7,9

8,4

2 B

ursz

tyn

71

7,1

7,6

69

115

21

7,7

8,4

3 D

ukat

71

7,

1 6,

7 69

11

5 20

7,

9 7,

3

4 Lo

rd

70

8,1

7,5

69

116

21

7,7

10,1

5 M

iste

r 70

8,

3 7,

8 68

11

5 20

8,

1 5,

6

sa

mok

ończąc

e

6 P

erko

z 74

7,

0 6,

5 67

11

1 13

8,

6 0,

7

7 Ta

per

68

8,2

7,7

65

109

14

8,8

0,5

Licz

ba

dośw

iadc

zeń

42

20

24

40

38

44

27

18

142

cd. t

abel

i 3

Lp.

Odm

iany

Por

ażen

ie p

rzez

cho

roby

M

asa

1000

na

sion

Zaw

artość

fuza

rioza

an

trakn

oza

biał

ka

ogól

nego

włó

kna

suro

weg

otłu

szcz

u su

row

ego

alka

loid

ów

II te

rmin

III

term

in

skal

a 9º

g

% s

.m.

1

10

11

12

13

14

15

16

17

Śr

edni

a 8,

3 8,

1 7,

5 13

2 42

,7

16,1

6,

2 0,

015

ni

esam

okoń

cząc

e

1 Ba

ryt

8,4

8,2

7,7

128

43,7

16

,1

5,8

0,01

3

2 B

ursz

tyn

8,3

8,1

7,5

130

45,1

16

,3

5,6

0,01

7

3 D

ukat

8,

2 8,

1 7,

5 13

1 42

,4

15,7

6,

3 0,

018

4 Lo

rd

8,3

7,6

6,9

127

43,6

16

,2

5,8

0,01

2

5 M

iste

r 8,

2 8,

4 7,

7 13

6 42

,7

16,2

6,

1 0,

014

sa

mok

ończąc

e

6 P

erko

z 8,

4 7,

8 7,

2 13

8 40

,2

16,6

7,

3 0,

014

7 Ta

per

8,4

8,4

7,8

131

41,3

15

,6

6,2

0,02

0

Licz

ba

dośw

iadc

zeń

8 20

26

40

27

15

21

15

K

ol. 1

1: o

bser

wac

ję p

rzep

row

adzo

no w

fazi

e za

wią

zany

ch s

trąkó

w n

a pę

dzie

głó

wny

m

Kol

. 12:

obs

erw

ację

prz

epro

wad

zono

w fa

zie

dojrz

ewan

ia s

trąkó

w n

a pę

dzie

głó

wny

m

143

Soja

Jest to nierodzimy gatunek wśród roślin bobowatych grubona-siennych, zaliczany do oleistych i w ten sposób użytkowany na świe-cie, a śruta poekstrakcyjna wykorzystywana jako produkt białkowy. Mimo, że do niedawna reprodukcja nasion i uprawa soi w Polsce wła-ściwie nie istniała, w ostatnich kilku latach obserwuje się wzrost zain-teresowania tym gatunkiem. Pierwsze oznaki ożywienia i próby upra-wy pojawiły się w 2010 roku. Nastąpił dynamiczny wzrost areału kwali-fikacji i liczby odmian reprodukowanych w kraju, choć pochodzących głównie z CCA. Z roku na rok zwiększa się liczba odmian zgłaszanych do badań urzędowych (rys. 1). W sezonie wegetacyjnym 2016 w ra-mach badań urzędowych testowanych jest 13 nowych odmian, poza wcześniej zarejestrowanymi i z CCA. Duże znaczenie ma poszerzanie doboru odmian, których rodowód jest związany z hodowlą w naszym kraju, bądź są zaaklimatyzowane do warunków przyrodniczych Polski. Dzięki temu zwiększa się dostępność nasion soi na polskim rynku. Uprawa odmian z CCA wymaga szczególnego rozpoznania ich wła-ściwości, przede wszystkim terminu osiągnięcia dojrzałości żniwnej, bądź też reakcji na okresy długotrwałej suszy.

Począwszy od roku 2010 obserwuje się skokowy wzrost po-wierzchni zasiewów plantacji objętych kwalifikacją polową. W roku 2014 wynosiła ona prawie 2 tys. ha, a w roku 2015 – już ponad 4 tys. ha, natomiast zaledwie kilka lat temu (2009 rok) plantacji nasiennych prawie nie było (2 ha). W roku 2015 reprodukowano 18 odmian soi, z których większość (72%) pochodziła z CCA.

W opracowaniu zamieszczono wyniki badań sześciu odmian za-rejestrowanych w Polsce. Jedną z nich, zagraniczną średniowczesną odmianę Abelina wpisano do KR na początku roku 2016.

Wykaz odmian znajdujących się w KR podano w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabelach 2 i 3.

144

Rys. 1. Liczba odmian soi w badaniach urzędowych w Polsce w latach 2010-2016

Charakterystyka odmiany soi wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016

Abelina (d. SJ1022_1197)

Odmiana średniowczesna. Plon nasion i białka duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia roślin średni, okres kwitnienia długi. Początek

dojrzewania i dojrzałość techniczna średniowczesna. Rośliny wysokie, najniższe strąki osadzone dość wysoko. Wyleganie w fazie początku kwitnienia nie występuje, w końcu kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem dość małe. Odporność na bakteryjną ospowatość powyżej średniej. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków dość mała.

Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasio-nach średnia, tłuszczu surowego bardzo duża, włókna surowego dość mała.

Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych i żyt-niego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin około 70-80 szt./m2.

145

Tabela 1 Soja. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiana

Rok wpisania

do Krajowego

rejestru

Zachowu-jący/

reprezentant(numer

adresowy)

Typ odmiany

Barwa znaczka


2015 2014 2013 maks. przed rokiem 2013

1 2 3 4 5 6

1 *Abelina 2016 428 św cz 2,9

2 Aldana 1992 611 w c-br 0,3 0,2 2,4 100,0

3 *Aligator 2015 965 bp c-br 1,0

4 Augusta 2002 17 bw c-br 1,0 0,3 1,3 50,0

5 *Madlen 2015 966 p j-br 6,3

6 *Mavka 2013 966 śp żół 25,8 36,7 26,2 1,5

Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 4,07 1,98 0,60 0,46

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy Kol. 4: bp – bardzo późna, bw – bardzo wczesna, p – późna, śp – średniopóźna,

św – średniowczesna, w – wczesna Kol. 5: barwa znaczka: żół – żółta, c-br – ciemnobrązowa, cz – prawie czarna,

j-br – jasnobrązowa; na podstawie badań OWT Kol. 6: wg danych PIORiN; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

146

Tabe

la 2

So

ja. P

lon

nasi

on i

biał

ka o

góln

ego

odm

ian

(% w

zorc

a)

Lp.

Odm

iana

P

lon

nasi

on (d

t z h

a)

Plo

n bi

ałka

ogó

lneg

o (k

g z

ha)

2013

- -2

015

2015

20

14

2013

20

12

2013

- -2

015

2015

20

14

2013

20

12

1

2 3

W

zorz

ec

25,8

19

,3

31,2

26

,8

27,1

77

7 64

9 94

0 74

3 73

9

1 Ab

elin

a

109

112

10

8 11

1

2 Al

dana

96

93

97

97

11

0 97

92

99

99

10

9

3 Al

igat

or

115

104

121

121

11

5 10

2 12

1 12

3

4 A

ugus

ta

89

88

87

91

90

89

88

88

92

91

5 M

adle

n 99

94

99

10

4

101

95

98

109

6 M

avka

10

8 10

9 10

3 11

1 11

1 10

5 10

5 10

1 10

9 11

0

Licz

ba d

ośw

iadc

zeń

44

14

16

14

8 44

14

16

14

8

Kol

. 1: w

zorz

ec: 2

015

– w

ięks

zość

odm

ian

zare

jest

row

anyc

h; 2

014

– A

ldan

a, M

avka

; 201

3 –

Ald

ana,

Aug

usta

, Mav

ka,

201

2 –

Ald

ana,

Aug

usta

147

Tabe

la 3

So

ja. W

ażni

ejsz

e ce

chy

roln

iczo

-uży

tkow

e od

mia

n

Lp.

Odm

iana

Wys

okość

W

yleg

anie

Dłu

gość

okr

esu

od s

iew

u do

: Dłu

gość

fa

zy

kwitn

ieni

a

Rów

no-

mie

rność

dojrz

ewan

ia

rośl

in

osad

zeni

a na

jniż

szyc

h st

rąkó

w

po

zakońc

zeni

u kw

itnie

nia

prze

d zb

iore

m

począt

ku

kwitn

ieni

ado

jrzał

ości

te

chni

czne

jdo

jrzał

ości

żn

iwne

j

cm

skal

a 9º

lic

zba

dni

skal

a 9º

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

Śr

edni

a 81

10

,9

8,0

7,4

60

127

133

26

7,9

1 Ab

elin

a 89

11

,8

8,0

7,4

57

125

132

29

7,9

2 Al

dana

73

8,

9 8,

4 8,

1 59

12

2 12

7 23

8,

1

3 Al

igat

or

81

11,6

8,

7 8,

2 59

13

3 13

8 26

7,

7

4 Au

gust

a 74

10

,0

7,0

6,6

60

121

126

25

8,1

5 M

adle

n 73

11

,0

7,6

6,3

64

130

137

23

7,4

6 M

avka

93

12

,1

8,0

7,5

61

129

136

28

7,9

Licz

ba

dośw

iadc

zeń

44

43

14

26

41

40

25

39

30

148

cd. t

abel

i 3

Lp.

Odm

iana

Licz

ba liśc

i poz

ostały

ch

na rośl

inac

h:

Bak

tery

jna

ospo

wat

ość

Pęka

nie

strą

ków

Mas

a

1000

na

sion

Zaw

artość

biał

ka

ogól

nego

włó

kna

suro

weg

o tłu

szcz

u su

row

ego

w p

oczą

tku

dojrz

ewan

ia

prze

d

zbio

rem

%

sk

ala

9º

g %

s.m

.

1 11

12

13

14

15

16

17

18

Śr

edni

a 54

4,

8 8,

2 8,

5 16

6 35

,9

8,4

23,5

1

Abel

ina

56

3,4

7,9

8,0

159

35,5

8,

4 24

,8

2 Al

dana

40

1,

5 8,

0 8,

8 17

3 36

,3

9,0

23,9

3

Alig

ator

65

6,

4 8,

6 8,

9 18

3 35

,9

8,3

24,2

4

Aug

usta

41

2,

0 7,

7 7,

6 13

5 36

,2

8,2

22,9

5

Mad

len

64

9,8

8,5

8,8

166

36,5

8,

0 21

,2

6 M

avka

57

5,

7 8,

3 8,

9 17

8 35

,1

8,4

24,2

Licz

ba

dośw

iadc

zeń

33

20

11

20

41

27

19

22

149

Wyka siewna

Gatunek ten jest uprawiany bądź w mieszankach z przeznacze-niem na zielonkę, podobnie jak wyka kosmata, bądź w czystym siewie lub mieszankach na nasiona paszowe. Sposób wysiewu w mieszance z innym gatunkiem stanowiącym podporę, pozwala na ograniczenie wylegania roślin. Wyka siewna ma wiotką łodygę, dlatego to nieko-rzystne zjawisko występuje bardzo często. Innym sposobem ograni-czenia podatności roślin na wyleganie jest hodowla odmian o samo-kończącym typie wzrostu. Wśród pięciu zarejestrowanych dwie z nich charakteryzują się takim typem wzrostu. Odmiana Ina cechuje się podwyższoną zawartością związków cyjanogennych w nasionach, a dru-ga nowo zarejestrowana Greta ma tych związków wyraźnie mniej. Pozostałe trzy formy są niesamokończące. W gatunku tym przez wiele lat nie realizowano doświadczeń PDO, gdyż brakowało zgłoszeń no-wych odmian. Obecnie w związku z wpisaniem nowej odmiany do KR wszystkie są badane w doświadczeniach porejestrowych.

Wykaz odmian znajdujących się w KR zamieszczono w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabe-lach 2 i 3.

Charakterystyka odmiany wyki siewnej

wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016

Greta (d. DS111W) Odmiana samokończąca, o niskiej zawartości związków cyjano-

gennych. Plon nasion i białka bardzo duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania wczesny, okres

kwitnienia dość krótki. Rośliny dość niskie. Odporność na wyleganie w początku kwitnienia dość mała do średniej, w końcu kwitnienia średnia, a przed zbiorem bardzo mała do małej. Dość odporna na zgorzelową plamistość i mączniaka prawdziwego, średnio odporna na rdzę. Dojrzewa równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypy-wania nasion mała. Masa 1000 nasion średnia do dość dużej. Zawar-tość białka ogólnego w nasionach dość duża, włókna surowego śred-nia. Zawartość glukozydów cyjanogennych mała do bardzo małej.


150

Tabela 1 Wyka siewna. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiana

Rok wpisania

do Krajowego rejestru

Zachowujący(numer

adresowy) Typ

wzrostu Barwa nasion


2015 2014 2013

1 2 3 4 5 6

1 *Greta 2016 153 sk sz-ziel 2 Hanka 2001 1102 nk sz-brąz 65,1 83,5 68,7 3 *Ina 1996 153 sk/cy b 0,8 0,4 1,5 4 Jaga 1972 153 nk sz-brąz 23,6 15,6 11,5 5 Kwarta 1986 153 nk sz-brąz 3,8 0,5 12,1

Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 1,55 0,71 0,34

Kol. 1: *- odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy Kol. 4: nk – niesamokończący, sk – samokończący, cy – wysoka zawartość związków

cyjanogennych; na podstawie badań OWT Kol. 5: b – biała, sz-brąz – szarobrązowa, sz-ziel – szarozielona; na podstawie badań OWT Kol. 6: wg danych PIORiN; w latach 2013 i 2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) Tabela 2 Wyka siewna. Plon nasion i białka ogólnego odmian (% wzorca)

Lp. Odmiana Plon nasion (dt z ha) Plon białka ogólnego (kg z ha)

2014-2015 2015 2014 2014-

2015 2015 2014 1 2 3

Wzorzec 42,1 44,1 40,1 1109 1160 1058 niesamokończące 1 Hanka 88 89 86 91 92 89 2 Jaga 102 97 106 101 96 105 3 Kwarta 105 106 103 103 103 103 samokończące 4 Greta 111 110 112 114 113 115 5 Ina 106 107 105 106 108 103 Liczba doświadczeń 7 3 4 7 3 4

Kol. 1: wzorzec: odmiany zarejestrowane;

151

Tabe

la 3

W

yka

siew

na. W

ażni

ejsz

e ce

chy

roln

iczo

-uży

tkow

e od

mia

n

Lp.

Odm

iana

Zaw

artość

W

ysok

ość

rośl

in

Mas

a

1000

na

sion

Dłu

gość

okr

esu

od s

iew

u do

Dłu

gość

fa

zy

kwitn

ieni

a

Udz

iał

rośl

in

ziel

onyc

h

biał

ka

ogól

nego

włó

kna

suro

weg

o

gluk

ozyd

ów

cyja

noge

-nn

ych

począt

ku

kwitn

ieni

a do

jrzał

ości

te

chni

czne

j

% s

.m.

mg%

s.m

. cm

g

liczb

a dn

i %

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

Śr

edni

a 31

,2

4,8

3,3

118

59

76

123

24

4,3

ni

esam

okoń

cząc

e

1 H

anka

32

,0

4,7

4,3

127

57

78

125

26

5,4

2 Ja

ga

30,8

4,

9 3,

7 13

0 60

77

12

4 26

5,

3 3

Kw

arta

30

,6

4,9

2,7

125

57

77

125

26

6,2

sa

mok

ończąc

e

4 G

reta

31

,9

4,7

2,6

102

64

75

121

22

4,8

5 In

a

30,9

4,

6 9,

3 10

5 58

73

11

9 22

0,

0 Li

czba

dośw

iadc

zeń

7 7

6 8

8 8

8 8

3 K

ol. 4

: śre

dnia

z p

omin

ięci

em o

dmia

ny o

wys

okie

j zaw

artośc

i glu

kozy

dów

cyj

anog

enny

ch

152

cd. t

abel

i 3

Lp.

Odm

iana

Wyl

egan

ie

Rów

no-

mie

rność

dojrz

ewan

ia

Pęka

nie

strą

ków

Cho

roby

w p

oczą

tku

kwitn

ieni

a po

za

końc

zeni

u kw

itnie

nia

prze

d

zbio

rem

zg

orze

low

a pl

amis

tość

mąc

znia

k pr

awdz

iwy

rdza

skal

a 9º

1 11

12

13

14

15

16

17

18

Śr

edni

a 6,

5 4,

9 1,

8 8,

3 7,

2 7,

7 8,

2 6,

8

nies

amok

ończąc

e 1

Han

ka

6,5

5,3

2,0

8,3

7,3

8,2

8,3

7,5

2 Ja

ga

6,4

5,0

1,9

8,2

7,5

7,9

8,5

7,8

3 K

war

ta

6,6

5,1

1,8

8,2

7,6

8,3

8,4

8,0

sa

mok

ończąc

e 4

Gre

ta

6,7

4,7

2,0

8,0

7,0

7,8

8,0

5,5

5 In

a

6,4

4,2

1,5

8,9

6,4

6,4

8,0

5,2

Licz

ba

dośw

iadc

zeń

7 8

5 6

4 3

2 1

153

WIECHLINOWATE. WSTĘP

Znaczenie roślin pastewnych, w tym wiechlinowatych, w bilansie paszowym jest duże i niekwestionowane, a powierzchnia uprawy wskazuje na szerokie ich wykorzystanie. Łąki i pastwiska stanowią około 9,9% całej powierzchni naszego kraju. Według danych GUS w strukturze użytków rolnych, użytki zielone zajmują 21,3% ich obsza-ru. Powierzchnia łąk trwałych wynosiła 2658,1 tys. ha i w porównaniu do roku 2014 była większa o 24,1 tys. ha. Areał pastwisk trwałych wynosił 434,7 tys. ha i w porównaniu do roku 2014 zmalał o 50,3 tys. ha. Począwszy od roku 2010 powierzchnia trwałych użytków zielonych corocznie nieznacznie maleje (rys. 1).

Rys. 1. Powierzchnia trwałych użytków zielonych w latach 2010-2015

W roku 2015 areał uprawy na kwalifikowane nasiona odmian traw w Polsce był większy o 12% w porównaniu do roku 2014 i wynosił 14908 ha. Wzrost areału upraw na nasiona odnotowano w następują-cych gatunkach: życicy trwałej o 604 ha, kostrzewie czerwonej o 472 ha, życicy mieszańcowej o 272 ha, życicy westerwoldzkiej o 213 ha, kup-kówce pospolitej o 102 ha. Mało nasion kwalifikowanych odmian wy-produkowano w obrębie wiechliny łąkowej, festulolium, kostrzewy trzcinowej. Natomiast podobnie jak w latach ubiegłych, największą część upraw nasiennych stanowiły odmiany życicy trwałej, życicy wielokwiatowej, kostrzewy czerwonej (rys. 2).

154

Rys. 2. Zakwalifikowana powierzchnia uprawy odmian traw na nasiona w 2015 r. wg PIORiN

Kostrzewa łąkowa

Kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis Huds.) należy do najwarto-ściowszych gatunków traw, chociaż średnio trwałych. Na zmniejszenie jej trwałości w runi wpływa przede wszystkim wysoka temperatura powietrza i niewielka tolerancja roślin na suszę. Jest też gatunkiem porażanym przez choroby (najczęściej przez mączniaka prawdziwego i bakteryjne więdnięcie traw), co znacznie osłabia trwałość. Do pełni rozwoju wymaga gleb żyznych, średnio zwięzłych i umiarkowanie wilgotnych. Wobec małej konkurencyjności łatwo ulega zachwaszcze-niu. Toleruje niskie koszenie, jak i wypasanie, stanowiąc cenny kom-ponent prawie każdej mieszanki do zakładania łąk i pastwisk. Zielonka charakteryzuje się bardzo wartościowym składem chemicznym, wy-różnia się wysoką koncentracją cukrów rozpuszczalnych w wodzie i białka. Zbierana zbyt późno może jednak zawierać związki decydują-ce o obniżeniu strawności paszy, tj. ligniny, celulozę i hemicelulozy oraz glukozydy cyjanogenne. Wyhodowane nowe odmiany są często stosowane w mieszankach z bobowatymi drobnonasiennymi w krótko-

155

trwałej uprawie polowej. Obecnie w Krajowym rejestrze znajduje się 16 odmian kostrzewy łąkowej. W porównaniu do roku 2008 po-wierzchnia upraw nasiennych kostrzewy łąkowej w roku 2015 zmalała o 38%. Największy areał uprawy na nasiona zajmuje od kilku lat od-miana Pasja (32-34%). W ostatnim roku na dużej powierzchni repro-dukowano też odmianę Wanda (46%).

W 2016 roku do Krajowego rejestru wpisano polską odmianę – Kaskada, skreślono natomiast jedną odmianę zagraniczną.

Charakterystyka odmiany kostrzewy łąkowej wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016

Kaskada Odmiana pastewna, diploidalna, o średniowczesnym terminie kło-

szenia się roślin. Plenność bardzo dobra w obu latach użytkowania, zwłaszcza pierw-szym pokosie. Zimotrwałość dobra, szybkie tempo odrastania roślin po zbiorze kolejnych pokosów. Duża odporność na wyleganie roślin.

Przeznaczona do użytkowania kośnego polowego. Zachowujący: 321 Tymotka łąkowa

Tymotka łąkowa (Phleum pratense L.) jest gatunkiem trwałym, wymagającym jednak umiarkowanego użytkowania. Po zasiewie ro-śliny rozwijają się powoli, a w latach pełnego użytkowania wolno odra-stają. Wegetację wiosną i kwitnienie rozpoczynają późno (kłoszenie się roślin w czerwcu, a kwitnienie dopiero na początku lipcu). Pełnię rozwoju osiągają dopiero w 2-3 roku użytkowania. System korzeniowy tymotki jest słabo rozwinięty, płytko rozrastający się w przypowierzch-niowej warstwie gleby. Toleruje tylko umiarkowane koszenie. Wielo-krotne ścinanie na niskiej wysokości wyraźnie może zmniejszyć ży-wotność roślin, co w konsekwencji może być przyczyną obniżenia plonowania, a także ustępowania z runi. Jest gatunkiem o dużych zdolnościach przystosowawczych do trudnych warunków siedlisko-wych, dzięki czemu dobrze utrzymuje się nawet na glebach organicz-

156

nych. Rośliny tymotki łąkowej nie tolerują, nadmiaru wody w glebie oraz stagnującej po zalewach, jednak nie są odporne na suszę. W porównaniu z życicą trwałą i wielokwiatową odznacza się lepszą zimo-trwałością i wytrzymuje ostre zimy. Jest umiarkowanie odporna na udeptywanie. Duża zawartość cukrów rozpuszczalnych w wodzie spra-wia, że w praktyce nazywana jest „trawą słodką”. Zielonka i siano są chętnie zjadane przez konie i owce. Kumuluje niewielkie ilości azotu azotanowego, dlatego też jest trawą bezpieczną w żywie-niu zwierząt. Jest bardzo cennym składnikiem mieszanek na krótko-trwałe użytki zielone. Ze względu na małą konkurencyjność i powolny rozwój roślin, powinna być stosowana w ilości nie mniejszej niż 10% masy nasion mieszanki na łąkach organicznych, a 5% na glebach mineralnych. W mieszankach pastwiskowych na glebach organicz-nych posusznych należy stosować ją w udziale przynajmniej 10% masy nasion mieszanki. W rejonach o większej ilości opadów, na glebach zwięzłych w uprawie polowej dobrze plonuje w mieszance z lucerną i koniczyną łąkową. Należy ją wtedy wysiać w ilości od 15 do 30% masy nasion mieszanki z tymi gatunkami bobowatych. W porów-naniu do roku 2008 powierzchnia upraw nasiennych tymotki łąkowej w roku 2015 zmalała o 20%. Największy areał uprawy na nasiona zajmuje od kilku lat odmiana Kaba (45-60%).

W Krajowym rejestrze obecnie znajduje się 15 odmian tymotki łą-kowej. W 2016 roku do Krajowego rejestru wpisano polską odmianę – Tamiza, skreślono natomiast jedną odmianę krajową.

Charakterystyka odmiany tymotki łąkowej wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016

Tamiza Jest odmianą pastewną, heksaploidalną, o średniowczesnym

terminie kłoszenia się roślin. Cechuje się dużą plennością, zwłaszcza w pierwszym pokosie. Cha-rakteryzuje się także dobrą zimotrwałością oraz dobrym odrastaniem roślin wiosną i po zbiorze kolejnych pokosów.

Przeznaczona do użytkowania kośnego polowego. Zachowujący: 321

157

Życica wielokwiatowa

Życica wielokwiatowa (Lolium multiflorum Lam.) zaliczana jest do traw wysokich. Cechuje się dużą konkurencyjnością, co w połączeniu z szybkim wzrostem i rozwojem roślin sprawia, że rzadko jest wykorzy-stywany w mieszankach wielogatunkowych. Rośliny są wrażliwe na stres termiczny i wilgotnościowy. Źle znoszą susze letnie, a także bar-dzo szybko wymarzają w ostre i bezśnieżne zimy. Jest gatunkiem cie-pło- i światłolubnym. Wyróżnia się największą zawartością cukrów rozpuszczalnych w wodzie i niewielkim udziałem lignin, celulozy i he-miceluloz. Wymaga stanowisk żyznych, intensywnego nawożenia azo-towego i nawadniania. Życica wielokwiatowa zaliczana jest do traw i pasz o największej strawności i smakowitości. Jest przeznaczona przede wszystkim na krótkotrwałe 1-2 letnie użytki kośne, lub pastwi-ska polowe. Wsiewana w zboża ozime, zwłaszcza żyto, dostarcza bardzo duże plony zielonki o dobrej jakości. Jest cennym komponentem w mieszankach z koniczyną łąkową lub lucerną oraz w mieszance go-rzowskiej z inkarnatką i wyką ozimą.

W porównaniu do roku 2008 powierzchnia upraw nasiennych ży-cicy wielokwiatowej w roku 2015 zwiększyła się prawie trzykrotnie. Największy areał uprawy na nasiona zajmuje od kilku lat odmiana Turtetra (47-57%). W Krajowym rejestrze obecnie znajduje się 13 od-mian życicy wielokwiatowej. W 2016 roku do Krajowego rejestru wpi-sano polską odmianę – Bakus, skreślono natomiast dwie odmiany zagraniczne.

Charakterystyka odmiany życicy wielokwiatowej wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016

Bakus Jest odmianą pastewną, tetraploidalną, o średniowczesnym ter-

minie kłoszenia się roślin. Plenność bardzo dobra, zwłaszcza w pierwszym pokosie. Bardzo dobry rozkład plonowania w całym okresie wegetacji. Bardzo dobrze odrasta wiosną i po zbiorze kolejnych pokosów. Na uwagę zasługuje mała podatność roślin na wyleganie.

Przeznaczona do użytkowania kośnego polowego. Zachowujący: 824

158

LISTA ZACHOWUJĄCYCH ODMIANY ORAZ REPREZENTANTÓW ZACHOWUJĄCYCH

Identy-fikator Nazwa Adres

1 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Kasztanowa 5 PL-63-004 Tulce

10 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy

Radzików PL-05-870 Błonie

17 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu ul. Wojska Polskiego 28 PL-60-637 Poznań

36 Kutnowska Hodowla Buraka Cukrowego sp. z o.o.

Straszków 12 PL-62-650 Kłodawa

57 SAS Florimond Desprez Veuve & Fils B.P. 41 FR-59242 Cappelle-en-Pevele

153 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27 PL-64-000 Kościan

161 DLF Seeds A/S Hoejerupvej 31 DK-4660 Store Heddinge

228 Syngenta Polska sp. z o.o. ul. Szamocka 8 PL-01-748 Warszawa

239 C. Meijer B.V. P.O. Box 33 NL-4416 ZG Kruiningen

253 SESVANDERHAVE Poland sp. z o.o.

ul. Warszawska 43 PL-61-028 Poznań

308 Pomorsko-Mazurska Hodowla Ziemniaka sp. z o.o. z siedzibą w Strzekęcinie

Strzekęcino 11 PL-76-024 Świeszyno

321 Małopolska Hodowla Roślin Spółka z o.o. ul. Zbożowa 4 PL-30-002 Kraków

388 RAGT Semences Polska sp. z o.o. ul. Sadowa 10A PL-87-148 Łysomice

396 Maribo Seed Poland sp. z o.o. ul. Świętokrzyska 20 PL-00-002 Warszawa

399 DSV Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70 PL-62-100 Wągrowiec

159


406 KWS Polska sp. z o.o. ul. Chlebowa 4/8 PL-61-003 Poznań

428 Saatbau Polska sp. z o.o. ul. Żytnia 1 PL-55-300 Środa Śląska

429 Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce

ul. Ks. Piotra Wawrzyniaka 2 PL-62-052 Komorniki

431 Monsanto Polska sp. z o.o.

ul. Domaniewska 49 PL-02-672 Warszawa

481 Wielkopolska Hodowla Buraka Cukrowego sp. z o.o.

ul. Kopanina 28/36 PL-60-105 Poznań

556 Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70 PL-62-100 Wągrowiec

598 Schaap Holland B. Schaap B.V.

Postbus 7 NL-8256 ZG Biddinghuizen

611 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR

ul. Główna 20 PL-99-307 Strzelce

617 "Hodowla Ziemniaka Zamarte" sp. z o.o. - Grupa IHAR

Zamarte, ul. Parkowa 1 PL-89-430 Kamień Krajeński

618 "Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR"

Smolice 146 PL-63-740 Kobylin

652 HZPC Polska sp. z o.o. ul. Bałtycka 6 PL-61-960 Poznań

739 Solana Polska sp. z o.o. Zduny 25 PL-99-440 Zduny

748 Strube Polska sp. z o. o. ul. Ostrowskiego 9 PL-53-238 Wrocław

749 Europlant Handel Ziemniakami sp. z o.o.O/Laski Koszalińskie

Laski Koszalińskie 3A PL-76-039 Biesiekierz

824 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR

Bartążek, ul. Warmiński Las 66 PL-10-687 Olsztyn

845 Agrico Polska sp. z o.o. ul. Staromiejska 7A PL-84-300 Lębork

160


891 HaGe Polska sp. z o.o. ul. dr A. Schmidta 1, Żołędowo PL-86-031 Osielsko k. Bydgoszczy

904 Bayer sp. z o.o.

Al. Jerozolimskie 158 PL-02-326 Warszawa

964 Betaseed GmbH Friedrich-Ebert-Anlage 36 DE-60325 Frankfurt am Main

965 Euralis Nasiona sp. z o.o. ul. Wichrowa 1a PL-60-449 Poznań

966 Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o.

ul. Kordeckiego 20 PL-37-420 Rudnik nad Sanem

1028 LIND sp. z o.o. Kędrzyno 24 PL-78-133 Drzonowo

1053 Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a LV-3002 Jelgava

1102 Firma Nasienna ”GRANUM” J. Manias, S. Menc, J. Szymański sp. j.

PL-98-105 Wodzierady 81

161

Documents

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych · ProDruk Poznań N 750 egz. Od Redaktora ... (SDOO) i zakładów (ZDOO) doświadczalnych oceny odmian (rys. 1), natomiast doświadczenia