Cend pirsen reziman

8/3/2019 Cend pirsen reziman

1/42

end pirsn rzimana Kurd

Mrad Ciwan

Ziman Kurd ro ji her dem btir mkaneka mezin abikarhatin ji bo xwe dtiye. Bi taybet Kurmanc di droka xweya seranser de cara pn e ku bi v firehiy bikar t. Jiyanasiyas, kultur rewenbir ya Kurdan bye xwedan gellekdezgeh wasiteyn bikarhatina ziman Kurd. Di warn herm,

netew navnetew de radyo televzyonn Kurdan yan ynKurdziman dest bi wean kirine. Li welt li dervey weltapxane, komele, ensttu, weqf dezgehn dtir n Kurdan,rojname, kovar pirtkn Kurd ap dikin, civn, kongre,semner, lkoln me ahengn xwe bi Kurd dikin, li gelendamn xwe li gel dezgeh rxistinn din bi wasitn nivsk devk yn Kurd tkiliyan datnin. Li dervey welt, mkannders an dersxaneyn ziman Kurd li ber pikn Kurdan

vedibin. Ev bi xwe ra w yek tne ku gellek kes, dest bimamostetiya ziman Kurd bikin. Li bar Kurdistan, biavabna dewleta federe re, ziman Kurd di jiyana burokrat,siyas, huqq, hnkar gellek warn din de bi aktf tbikarann.

Ev yek ji aliyek de mkanan li ber ziman Kurd vedike ku ewgetir, berfirehtir bikrtir bibe, ji aliyek de j yn ku w

bikartnin, pirtir xwe muhtac w yek hs dikin ku bi xussiyet,bikrhatin dewlemendiya vi ziman ana bibin, xwe ji kmas,nezan aiyan xelas bikin. Helbet mesela dewlemendkirin,zelalkirin, kemilandin standardzekirina ziman j li meydanye. Ev hem bi xwe re w yek tnin ku ro ji demn y btirhtiyac heye ku em lkolnn zanist li ser ziman xwe bikin,hem dewlemend, meziyet, bikrhatin hostatiya w derxinmeydan, bingehn rastnivsn rastaxavtina w li ber av

kurdaxv kurdnivseran zelaltir bikin.


2/42

Hema hema tevayiya xebatkarn ku di dezgehn jiyanarewenbr kultur de xebat dikin ne pispor ziman Kurd ne,li mekteban ziman Kurd nexwendine, i fr bbin ji jiyan, jid bavn xwe, ji der dora xwe fr bne, gellek caran bimkann xwe yn exs yn km, xwendin nivsandina vziman hn bne. Ji ber hind j her endn bi piran xebatn hjadi warn zimn de bikin j gellek kmas aiyan j dikin.Meriv di radyo televzyonan de, di kitb rojnaman de rastgellek axavtinn a t. Yan di warn rziman rastnivsn rastaxavtin deatiyan dikin, yan gellek caran ji dlva peyvnku di zimn de hene bi xwe peyvan dikin. Ji ber ku bingehnziman nizanin j bi awayek a gotinan dikin. Gellek caran

meriv dibe ahid cumleyn wel ku avabna wan ne li goraprensbn avabna ziman Kurd, l li gora yn Tirk, Ereb,Faris, Rs an zimanek din in.Gelekan ji me w roka qiralek bihstiye ku teb'ayn w ksrekvedixwarin p dn dibn. Li gora rok, ew kesn ku ksrvedixwarin dn dibn xwe dn qebl nedikirin ji kesn baqilre digotin ku ew bi xwe dn in. ksrvexwir di civat de roj bi rojzde bn, wel l hat ku ji qiral der dora w ptir kesn

baqil neman, tevayiya xelk dn bn dest p kirin ji qiral der dora w re gotin ku ew dn in. Qiral nema kar xelk darebike. Ew dora xwe mecbr man ku wan j ji w ksra dnkervexwarin, hem bi hev re dn bn. Pit w qiral mkanadarekirina welt dt.

roka me j wek ya w welat ye. Hin rabne di dezgehnragihandin yn hnkariy de li gor zanna xwe, l gellek

caran a Kurd bikartnin. Ev at di nava xelq de belavdibin, xelq nizanin ku ev a in, dibjin qey bingehn rast nziman Kurd ne. Yn ku hay ji van atiyan hene eger bdengbimnin rojek w were ku piraniya xelq van atiyan wekrast qebl bikin ji rastiyan re j bjin ev a in wan redbikin.

Ji ber van sedeman j Komeleya Mamosteyn Kurd karek

gellek qenc kiriye ku semnerek bi v away li ser ziman Kurdli dar xistiye em vexwendine v der ku em karibin li gor


3/42

zann bikrhatina xwe bi hin ji pirsan mijl bibin, muhawelebikin ku bersva wan bidin, heta dereceyek hin aliyn wan zelalbikin.

Gava ez ji bo v semner hatim vexwendin, berpirsiyariyekewel li ser pita min hat dann ku ez li ser gramatka(rzimana)Kurd rawestim. Pirseka gellek muhm di cih de, l gellekdijwar... Amadekarn semner diyar nekiribn ku ez li ser kjanwarn gramer rawestim, teh'ddkirina v kar hilbijartinapirsan j dan ser miln min. Loma j mesele ji bo min girantir b.

Bi zna we ez li gor iyana xwe li ser hin xalan fikr zannn

xwe pk bikim ku bi qenaeta min di roja royn de di waraxaftin nivsn de gellek aktuel in. Pirsn ku min hilbijartineher wiha pirsin wiha ne ku heta ro zimannas li ser wanranewestiyane, an rawestiyabin j bi zelaliyek tr ew aresernekirine.

Yek ji wan pirsn ku li v der ez li ser rawestim, bikarann kirina peyvn Kurd ne. Her wek min ber j got ji ber ku rogellek kes xwe muhtac dibnin ku di gellek warn jiyan de liser gellek meseleyan bi Kurd biaxivin an binivsnin, dikevinpey tesbtkirina peyvan, heke di lehceya xwe de ew dtin dtin ,nedtin yan ji lehceyn din ziman din tnin yan j li gor xwepeyvn nuh dikin wan bikartnin. Helbet ev tit ne karekpirr ecb e di hem zimanan de heye. Lehceya resm yan jziman yekby y hem miletan ji lehceyn xwe yn cuda gotin bingehn gramer girtine, ji zimann din gotin deyn kirine xistine nava ferhenga xwe. L deynkirina gotinan ji lehceyncuda ji zimann biyan yan j durustkirin an kirina gotinnnuh di w ziman de div li gor qadeyn w ziman an wlehcey bin, nabe ku meriv hema li gor texmna xwe gotinanke.

Di xala yek de ez li ser r dirbn pkhatina gotinn Kurdrawestim, muhawele bikim pk bikim ka di ziman Kurd degotin bi i away tn kirin.


4/42

Xala duduyan a ku ez li ser rawestim, mesela tewandina navane di ziman Kurd de. ro gava Kurd t axaftin nivsnatiyek ji wann her mezin ku tn kirin tewandina navan e.Gellek ji wan hay j nnin ku xussiyeteka tewandin di navnKurd de heye, loma j nizanin ku nav keng bi i away divbn tewandin.

Xala sisiyan mesela cnavn(pronomen-zamrn) Kurd ye.Wek t zann, cnav di Kurd de bi du awayan derdikevinpber me ku zimanzanan heta niha ew bi du grb cnav danedabekirin.

Meseleyeka din j mesela rola artikelan(herfa tarf- veqetandek)e di Kurd de. Rola artkelan heta niha ba nehatiye zelalkirin,loma j yan em di bikarann de wan nabnin yan a bikartninyan j bikar naynin.

Meseleyeka din a ku ez li ser rawestim mesela diyar nediyariya navan e di Kurd de. Bi v re min div ez li sertarfkariya navan j rawestim.

Di xala dawn de ez li ser avakirina cumleyn Kurd rawestim.Ev j di roja me ya royn de pirseka girng e. Gelek caran emrast cumleyn wel tn ku er gotinn wan bi Kurd ne lavabna wan wek cumleyn Tirk, Ereb, Faris, Rs anzimanek din in.

Heke me wext dt, em li ser van xalan rawestiyan, pitrebedarn hja heke bikaribin i di van xalan de, i j di hin xaln

din yn gramer de pirsn xwe bikin eger dtinn wan n cudahebin ji kerema xwe re wan li v der pk bikin em kfxwe bibin. W ji bo min kfxweiyeke mezin be eger bitaybet ev pirsn pkkir bn munaqeekirin.

Durustkirina peyvanLi gor avabna xwe peyvn Kurd dibin s be :a) Peyvn bast

b) Peyvn pkhatc) Peyvn hevedudan


5/42

PEYVN BAST

Peyvn bast ew peyv in ku di ziman de bi haln xwe yn eslnch digrin, ji bal tu p- an papirtikan(prefks sufksan) ji nuh

ve nehatine pkann, ne pkhatiyn ji du an zdetir gotinnyekby ne.

Her wek:dar, ber, av, iya, zev, re, kurt,a, bir,hat, meriv, jin, zarok, mam h.w.d.

kirina gotinn bast hema hema ne mumkun e, imk ew ji

ber de di nava zimn de hene. L li gor lazimiy ji zimann dintn deynkirin bi orjnaliya xwe yan j bi guhertineke pik berbi deng an formn Kurd ve, tn bikarann. Ew gotinn bast nku ji Ereb, ji zimann cnar n din ji yn gellek miletndinyay bi v away dikevin nava ziman me w dewlemenddikin. Dn, pywendiyn kultur yn cnart pdenn ilm teknk hin sedem in ku peyvn biyan dikevin nava ziman me.Sedemek din j siyaseta qedexekirin asmlekirina miletnserdest e. Bi v away ziman me nay bikarann, naypdexistin, qels dibe mecbr dibe ku ji zimann milletnserdest gotinan deyn bike. Helbet diyardeyeka wiha ne teb yeku ziman pde bixe, bileks xerakirineke zde di ziman de pktne, loma j div meriv li hember v diyardey derkeve. Kurdbi israr li hember siyaseteke wiha ovenst texrbkar in diseranser drok de li ber xwe dane, ziman xwe parastine, bikaranne.

PEYVN PKHAT

Peyvn pkhat ew peyv in ku yan ppirtikek(prefiks) yanpapirtikek(sufks) yan j herdu bihevre wergirtine bnepeyvn nuh.a) Pkanna peyvan bi saya ppirtikan(prefksan): Peyvnwiha, gava yek ji ppirtikn(prefksn) li-, bi-, b-, di-, da-, hil-, ra-, der-, ve-, wer-, l-, j-, p- v- yan j ji edatn b, ne, na-,

ni-, me b piya peyvek dibin.


6/42

Her wek:li-: likar, lir

bi-:

a) T ber navek hevalnavek(adjektiv-sifet) durust dike:bibext, bikr, biber, bixret, bibav, binsaf, bijahr, birn,biekir...

b) T ber karek(filek) hal ferman y ern(poztv) durustdike:bike, bibje, bixwe, binivse, bilze, bine, bibe...

b-: bbext, bkr, bber, bxret, bbav, bnsaf, bjahr, brn,bekirdi-: die, di, dinivse, dinivs, dikeveda-: daket, daikand,daweriv, dageriya, dagerandhil-: hilkiiyan, hilavstin, hildan, hilgirtin, hilperikn,hilperikandinra-: rahje, raxe, rapelike, rapelikne, razan, rapern, radan,rawestin

ve-: veke, vedan, vexwar, venitin, veriiyan, vegeriyan,vegirtin, vekotin, veketin

Di lehceya Behdn de ev pirtik dibe papirtik(sufks) li paiybikar t: hateve, daneve, gotineve, girtineve, ketineve...wer-: wergirtin, wergerandin, wergeriyan, werann, [t]werdander-: derann, derkirin, derxistin, derbn, derketin...l-: lkirin, lhatin, ldan, lkolan, lbn, lann, lkeftin

j-: jkir, jb, jxistin, jketin, jbir, jhat...p-: pbn, pkirin, pxisin, pketin, pxwarinv-: vxistin, vketin

b:a) ji hevalnavek(adjektivek-sifetek) bi negatfiya xwehevalnavek din dike.Her wek:neyar, nexwe, nerast, neba...


7/42

b) T ber fileke kayya dema buhur maneyeka bi eks wdide fil.Her wek:ne, nexwar, negot, nenivs...

na-: Bi v edat hin filn dema niha tn kan ku mahnanebn(negatfiy) didide wan:nae, nabje, naxwe, nagir, nanivse...

ni-: T ber hin filn demn niha ku mahneyeka negatf didewan:nikare, nizane...

me- :Hal ferman y fil ye ku fermaneka bi mehna negatfiydurust dike:meke, mebje, mexwe, menivse, melze, mene, mebe...

B) Pkanna peyvan bi saya papirtikan(sufiksan): Gava merivpapirtikek bne dawiya peyvek bi v away peyveka nuhdurust bike, ew dibe peyveka pkhat bi saya papirtik:Papirtikn ku peyvn nuh durust dikin ev in: -ik, -ek, -ok. -k, -

/-y, -dar, -van, -baz, -bend, -ewar, -ewer, -saz, -mend, -istan, -dan, -dan+k, -geh, -in/-yin, -an/-yan, -n, -iyan, -k, -w, -h, -ay/-ah, -an, -ane, -t, -[y], -[y]in, -[y]em, -[y]emn, -tir, -tirn,-gn, -otank, -olek, -olk, -ok

Her wek:-ik:a)Ev papirtik t paya navek mehneya pikkirin dide w:

berxik, keik, kurik, malik, gulik, girik, jinik, mrik, bkik,karik...

b) An t paiya hevalnavek(adjektvek) cardin mahneyekapikkirin an sempatkkirin dide w gotin:hrik, girik, nik, reik, xweik, rindik, psik, kevnik, germiknermik...

-ek:a)Ev papirtik t dawiya peyvek ku nav e peyveka nuh durust


8/42

dike ku hevalnav(adjektiv) e:virek, serek, dizek, ilek, kulek, bizdonek, gezek...

b) Yan t dawiya koka 1-(pitre em behsa kokn filan bikin );

koka dema y ya hin filn transtf peyveke nuh durust dikeku nav e:birrek, qeltek, xurek...

c) Yan j t dawiya navan wan dixe hal nediyariy:malek, merivek, jiyanek, bizdonekek, gezek/pariyek, gezekek...

-ok: gerrok, feqrok, xapnok, revok/bezok, gezok, bhnok,

qelnok, sarincok, lstok, xelasok, keribok...-k: rerek, xaxak, irirk, serok...

-/-y:a) T paiya navek, j hevalnavek durust dike:av, bej, nay,havn, zivistan, payz...

b) T paiya hevalnavek j navek durust dike:

re, xwe, germ, sar, erzan, dirj, y, qenc...Yan jxulam, tiral, hemal, agird, hostay, zrek, gj, xv...

c) T paiya nav miletek j nav ziman w milet durustdike. Bi v away xwe ev papirtikek e ku ji ziman Ereb ketiyenav ziman Kurd. kirina nav zimanan ji nav miletan bipapirtikeke Kurd pitre em bibnin:

Tirk, Kurd, Ereb, ngilz, Faris, Alman...

) T paiya nav welat, herm, bajar, gund, er an siyast, dn,mezheb an terqetek mensbiyeta ji wan dide nandan:Tirkiyey, Kurdistan, Almanyay, Erebistan, MisirAnadoluy, Serhed, binxet, iyay, det, gund, bajar:Diyarbekir, Wan, Drsim, Silmaniyey, MehabadLicey, Qereqoan, Amd, Amediyey, Helebey

Gundik, Banq, Zoravay, PerepereyErt, Goy, Zbar, Etman, Kk, Beraz, Xormek, Quran


9/42

PDK-y, PKK-y, PSK-y, YNK-yslam, zd, Zerdet, Hanef, Alew, , Ortodoks,Katolk,Neqbend, Qadir, sml...

T paiya hin navan ji wan hin navn din durust dike:av, dest...

-dar:Papirtikek e ku mahneyeke xwedtiy dide:birndar, evndar, guhdar, sermiyandar, dengdar, ilimdar,serdar...

-van: dergevan, ivan, gavan, berxvan, nrvan, brvan...

-baz: rimbaz, canbaz, flbaz, sihrbaz, kufurbaz, hlebaz...

-bend: sazbend, nalbend, solbend, bazbend...

-war: xwendewar, bextewar...

-ewer: brewer, kurdewer...

-saz: didansaz, eksaz, dermansaz...

-mend: karmend, hunermend, siyasetmend, aqilmend,dewlemend...

-istan: Kurdistan, Turkistan, Afganistan, daristan, gulistan,gorristan, aristan, berristan...

-dan: kevdan, guldan, derdan...-dan+k: Ev ji du papirtikan pk hatiye. Papirtika -dan' -ik'apikkirin.xweldank, xwdank, derzdank, guldank...

-geh: wargeh, argeh, nangeh, kargeh, havngeh...

-[y]in: Ev papirtik t paiya koka yek ya hin filan wan dixehal mesderiy(nfntvy):hatin, gotin, tin, yin, byin, zayin...


10/42

-[y]an:a) T paiya koka yek ya hin filan wan dixe hal mesderiy:razan, kolan, jyan...

b) t paiya reqemn pirhejmar wan dike hejmarnavn rz:duduyan, aran, dehan, sedan, hetyan...

c)T dawiya navn yekhejmar pirhejmariy dide wan:karan, berxan, pirtkan, riyan...

-n:a) T dawiya koka yek ya hin filan hal mesderiy dide wan:

irrn, dirrn, birrn zivirrn, seridn...b)T dawiya hin navn cins wan dike hevalnavn(adjektvn)adyet:kevirn, hesinn, darn, gotn, zrn, kaxetn...

-andin: nivsandin, razandin, irrandin, xemilandin, gurandin...

-k:

a)T paiya navn millet yan eran, p nav ziman wan durustdike:Kurdk, Tirkk, Erebk, Zazak, Dimilk...

b) T dawiya hin nav an hevalnavan hevalkarek(zerfek-adverbek) durust dike ku mahneya uslba wan did:kevirk, devk, nivsk, dnk, serserk, xulamk, axak,kurmanck, bajark, berrvank...

-w: baw, rw, kmyew...

-h: ah, valah...

-ay/-ah: ronay/ronah, reay/reah, soray/sorah,beray/berah...

-an: mran, jinan, piran...

-ane: jinane, mrane...


11/42

-t: doktort, hostat, mrt, jint, zarokt, hevalt, birat,cnart/crant...

-[y]: dawiy, paiy, piy, dudiy, ar

-[y]in: merivin, karin, cyin, bayin-[y]em: yekem, duyem, dehem, sedem-[y]emn: pncemn, heftemn, dehemn-tir: qenctir, mezintir ,ztir, rindtir, berztir...

-tirn: qenctirn, mezintirn, ztirn, rindtirn, berztirn...

-gn: xwazgn, lezgn...

-otank: reotank...

-olek: reolek, nolek, keskolek...

-olk: sipolk...

-ok: qirjok, peritok, zeliqok, emetok, zerikok, reikok,kevnikok, pembekok...

Avakirina peyvn Ewrp bi pirtikan(afksan)

Gava me gotinn zimann Ewrp deyn kirine, helbet me sufks prefksn wan j girtine nava ziman xwe. Pirran ev afks bigotinn biyan re tn gotinn n yn ku durust dikin j biyanne. L gellek km be j ev carna ji gotinn ziman me bi xwe jgotinn n durust dikin.Durustkirina gotinan bi afksn Ewrp:

a) Bi ppirtikan(prefksan):ant-: antemperyalst, antfast, antbyotk, antfrz, anttank...oto-: otomatk, otomobl, otobus, otobyograf...ko-: kooperatf, koordne, koordnasyon...kontr-: kontrgerlla, kontrakt, kontratak, kontrpart,kontrstxbarat...de-: demode, desentralze, defre, demoralze, demltarze...dez-:(ji dis-'a ngilz) dezavantaj, deznformasyon...

hper-: hperaktf, hpertansyon...nter-/enter-: nternet, enternasyonal/nternasyonal...


12/42

makro-: makropoltk, makroekonom...mkro-: mkropoltk, mkroekonom, mkroskop, mkroflm...mega-: megaproje, megabayt, megaton...mn-: mnbus...mono-: monopol, monoltk...mult-: multmedya, multmlyoner, multpartt, multnasnonal...neo-: neonaz, neofast, neokolonyalzm...para-: paramlter, paraut, parametr...pre-: prefabrk, prefks...pro-: proamerkan, prokomunst...re-: reform, reaksiyon, reaktor, reorganze...selv-: selvservs, selvdetermnasyon...

sem-: semfnal...super-: supermen, supermarket...tele-: telefon, telekomunkasyon, televzyon...trans-: transfer, transatlantk, transkafkas...ultra-: ultravole, ultranasyonalst...

b) Bi papirtikan(sufksan):-aj: (ji -age Fransiz)bagaj, garaj, tonaj...

-el/-al: aktuel, nasyonal, fnal, rasyonel, krmnel...-ans: (ji -ance) balans, stmulans,tolerans..-ant: tolerant, reprezentant...-siyon: (ji -tion'a Fransiz) fraksiyon, stasiyon, kolonzasyon,kreasiyon, svlzasiyon...-k: olkolk, krtk, ekonomk, gramatk, fonetk...-loj: sosyoloj, byoloj, kurdoloj, fzyoloj...-log: sosyolog, antropolog, kurdolog...

-zm: nasyonalzm, romantzm, realzm, sofzm...-st: nasyonalst, fast, sosyalst, kaptalst...-te: aktualte, mentalte, formalte...ze: terorze, mltarze, sosyalze...kirina hevalnavan bi alkariya koka dema y(pit re emwerin ser v mesel) papirtika -'/-y'y.Herwek:vekir, girt, soht, paht, got, ewit, xwar, xelaskir, xelasby,

kir, by, ikest, xwend, mir, kut...


13/42

kirina hevalnavan bi alkariya edata nebn(ne), koka demay(pit re em werin ser v mesel) papirtika -/-y'y.Herwek:venekir, negirt, nesoht, nepaht, negot, neewit, nexwar,xelasnekir, xelasneby, nekir, neby, neikest,nexwend, nemir, nekut...

PEYVN HEVEDUDAN

Peyvn hevedudan ew peyv in ku ji du an zdetir gotinan pktn peyveka nuh durust dikin.

1- Peyvn hevedudan yn ku ji navan pk tn.Her wek:a) Yn ku navan dikin:darsimaq, darhinar, jinbira, pismam, kurap, kurmam, dotmam,keap, kundirmast, orber, avdew, gullan...

b) Yn ku hevalnavan(adjektfan, sifetan) dikin:gerdenbilr, bejnrihan, devikeft, devgirz, devorbe, pozberan,serker, ziktorbe, diranbef, avxezal, cgerxwn...

2- Peyvn hevedudan yn ku ji nav hevalnavan durust dibin.a) Peyvn ku ji nav+hevalnavan pk tn:mrxas, pozbilind, enbe, dilre, serhik, kezzer, xwngerm,bextre, zimandirj, sergir, bejnbilnd, qamqutik, kfxwe...

b) Peyvn ku ji hevalnav+navan pk tn:sorgul, bedbext, germav, bilindwar, kmeref, kmxw, trxw,

trav, kmaqil, xwemr, dudil, heftreng, arp...c) Hevalnavn ku ji hevalnav hevalnavan pktn:Her wek:rebelek, sorbelek, giregir...

3- Peyvn hevedudan yn ku ji nav an hevalnav kokn filanpk tn.Ji bo ku ev mesele b fmkirin div piy em li ser koka filan

rawestin. Heta niha zimannasn Kurd bi v away li ser v


14/42

mesel ranewestiyane.Di Kurd du kokn filan hene ku dihlin meriv bi alkariya wanfilan li gor zemanan bitewne(deklne) bike. Kokek j nav wkoka dema niha ye ku di demn niha, yn may yn ferman detn bikarann.Ya din nav w koka dema y ye ditewandina filan de jibo demn y t bikaranin.Her wek:

Koka demayEz di-b-mMin di-kir

Min di-tMin di-xwarEz di-rev-yamMin di-revand

Koka demamaydi-b-imdi-k-im

di-o-mdi-xw-imdi-rev-imdi-revn-im

hal mesderbn/byinkirin

tinxwarinrevn/reviyanrevandin

end msaln din:

Hal mesderjiyanxistinkirrnkutinfirotingotin

Koka demay

xistkirrkutfirotgot

Koka demamay

xkirrkujfirobj

Pit v rovekirin em dikarin vegerin ser pirsa xwe ya esasn;mesela kirina peyvan.

a) Bi riya nav, hevalnav(adjektiv) yan ji zamra "hev" an "xwe" koka dema may ya fila transtf meriv dikarehevalnavn(edjektvn-sifetn) nuh durust bike:

kerxesn, xwexesn...dilrevn, xemrevn, xewrevn, kerevn, mirovrevn, kulrevn,


15/42

kesrevn, tirsrevn, keserrevn....kfirrn, xwefirrn, tirs[t]firrn...xrxwaz, dilxwaz, jinxwaz, azadxwaz, mafxwaz...karker, zrker, zvker...mrkuj, jinkuj, birakuj, xwekuj, agirkuj...rbirr, darbirr, agirbirr, porrbirr...dengbj, rokbj, nebj...kedxur, mratxur, bertlxur, hevxur...dravj, kurtavj, bombavj...drbn, tengbn, hrbn, kurtbn, bedbn, xwebn...pitgir, qedirgir, algir, avgir...nanpj, apj...

kebabbirj, gotbirj...cigarek, rk, zehmetk...xewhn, karhn, zerarhn...karder, zerarder, bhnder, der...eljimr, rojjimr, demjimr...bapv, tnpv...tnkn, dijminikn, camikn...

b) Peyvn ku bi alkariya nav/hevalnav koka dema y ya hinfiln transtf(ev gellek stsna ne)dibin:rohat, nhat, zhat...

c) Peyvn ku bi alkariya nav/hevalnav koka dema y ya hinfiln ntranstf(ev gellek stsna ne)dibin:rastgo, xwego, karkir, xwnxwar, rekir...

) Peyvn ku bi alkariya nav, koka dema y ya hin filan papirtika -'y dibin:perikest, milikest, guhjkir, devvekir, kincdiryay,serjby, milfiriyay, tnikest...Esas ev, prensb kirina peyveke hevedudan ye ku ji nav hevalnevek durust dibe:per(nav)+ikest(hevalnav)=perikest

d) Peyvn ku ji nav, edatn bi, li ji cardin nav yan j

cnav(zamr) "hev" dibin.


16/42

Herwek:devbixwn, rbimast, kincbiqul, devbiken....devliken, avlikar, avligot, bejnlihev, tevlihev...devjihev, destjihev, avjihev...

e) Peyvn ku bi tekrarkirina navan papirtika -'y dibin.Herwek:gulgul, qulqul, xelekxelek, gincirgicir, kerker, pereperey,xalxal, deqdeq...

) Peyvn ku bi tekrarkirina hevalnavan dibin tekraraduduyan deng xwe y ser bi deng "m" y diguhere.

Herwek:soromoro, reomeo, nomno, kevnomevno, psomso...

4- Peyvn ku ji hal mesder filn hevedudan pk tn: DiKurd de hal mesder n filan her wiha dibin nav. Gava filnhevedudan wek nav bn bikarann dibin gotinek:Her wek:sertin, serjkirin, belavkirin, berbakirin...

BALKHer wek t zann peyvn hevedudan dikarin bi alkariya ji yekzdetir papirtik ppirtikan, an ji kombnezona herduyan bnkirin.Her wek:venegirtin, xrnexwaz, pismamt, hilperikandin, mrnelmalk,rastnego, xebatnekir...

kirina filan ji navanHer wek:

navbezjwe

navdeq

fila ntranstfbeziyanjiyanweiyan

fila ntranstfdeqiyan

fila transtfbezandinjandinweandin

fila transtfdeqandin


17/42

gerlezlivxur

geriyanleziyanliviyanxuriyan

gerandinlezandinlivandinxurandin

Yn yek-hece ku bi bdengek(konsonantek) xelas dibin.

Her wek:

nav

bex

birqderzfetlqel

fila ntranstf

bexin

biriqnderiznfetilnqelin

fila transtf

bexiandin

biriqandinderizandinfetilandinqeliandin

Yn pirhece

Herwek:

nav

azarfelatheramcemed

fila ntranstf

azirnfelitnherimncemidn

fila transtf

azirandinfelitandinherimandincemidandin

yan jHerwek:

nav

buhurirsk

niqu

filantranstf

buhurn

irsn

fila transtf

buhurandinirsandin

niquandin


18/42

niqun

kirina filan ji olana buyeran:

Herwek:

nav

gurmeq

xuzirewtqjbahr

fila ntranstf

gurmiyaneqiyan

xuiyanziriyanewtiyanqjiyanbahriyan

fila transtf

gurmandineqandin

xuandinzirandinewtandinqjandinbahrandin

kirina filn hevokn

Filn hevokn bi alkariya edatan cnav exs sisiyn y

yekejimar an cnav "hev" dibin. Her wek t zann diaxaftin de edat cnavn sisiyan yn yekejimarn tewandbihev keliyane gotinek pk anna:

Her wek:

ji dlva

li w/wli hev

bi w/w.

bi hev

ji w/w

pkve

le-lihev.

p.

pev.

fila hevokn

ldan, lbn, lkirin, lxistin, lketin,lhatin, ln...lihev dan, lihev kirin, lihev bn, lihevketin..

pdan, pbn, pkirin, pxistin, pketin...

pevn, pevkirin, pevxistin, pevketin...-

bn, jkirin, jxistin, jketin, jhatin


19/42

ji hev

di w/w

di hev

bi w/wda

ihev

t

tev

pda

ihevbn, jihevkirin, jihevxistin,ihevn...

tdan, tdakirin, twerdan, twerbn,

tfirandin, tgeriyan...

tevdan, tevbn, tevkirin...

pdakirin...

kirina filan bi alkariya nav, hevalnav an filan

a)nav filHer wek:deng dan, deng vedan, ser jkirin, deng ketin, deng xistin, devjberdan, av lgerandin, bawer pann, ser hildan, pirs kirin,bersv dan, bejn vedan...

b) hevalnav fil

Her wek:sor bn, re kirin, dirj kirin, bhz xistin, zelal kirin, bhvbn, bawer kirin, bserop bn, bpar hitin, yek bn, yekkirin...

BALK:Gotinek heye ku ji bal TV-ya MED kesn der dora wgellek caran bikar t, l bi tevay a e: "jn bn". T gotin "jndibe" yan "jn bye". Ev gotin bi i away getiye nava ferhengawan ez nizanim. L gava meriv bala xwe bide mara Ey Reqb aKurmanc, t dtin ku di wir de j ew gotin bi w away bikar t:

K dib Kurd miriye, Kurd jn dibe.

Em dizanin ku orjnal v mar bi Soran ye esl rza jornbi v away ye:

K del Kurd mirdwa, Kurd zndwa.


20/42

Kurmanciya v dikare wiha be:K dib Kurd mir ye, Kurd zind ye.

L xwiya ye, y ku ev mar kiriye Kurmanc, Soraniya w bafahm nekiriye gotiye "Kurd jn dibe". Pitre ev ketiye serziman xebatkarn TV-ya MED. Li na w gotinaabikarhat div meriv bibje: "dij". imk "jn" li v der heriqas nav be j, navek e ku ji hal mesder y filek pk hatiye:"jiyn". Wan navn ku ji haln mesder n filan pk tn bi waway ku me li jor nivs peyvan durust nakin. Esas "jn" jigotina "j"(umr) durust bye. Esas pirtirn "bn"pirtir t dawiya

hevalnavan(sifetan) ne ku navan:sor bn, mezin bn, pik bn...L ev gotin bi rehet dikare were piya navan:b jn, b mirin, b kevir, b^dar, b bk...

c) fil fila) dan kirin, dan andin, dan serjkirin, dan revandin....b) hatin kirin, hatin andin, hatin revandin, hatin hilavtin

hatin pahtin, hatin birrn...

TEWANDINA NAVANHer wek t zann di Kurd de nav tn tewandin. S awetewandin hene di Kurd de.

1-Yek j ji bo yekejimar pirejimariya navan e.Herwek

yekejimar

defterberxiyawelatAhmedZelal

ivan

pirejimar

defteranberxaniyayanwelatanAhmedanZelalan

ivanan


21/42

2- Ya din ji bo diyar nediyariya navan e. Diyar nediyariyanavan j hem di hal yekejimariy de, hem j di hal pirejimariyde pk t.

Her wek:

yekejimar

pirejimardiyar

nediyar

diyar

nediyarzarok

zarokekzarok/zarokanzarokin/zarokinanberx

berxekberx/berxanberxin/berxinankitb

kitbekkitb/kitban kitbin/kitbinan


22/42

3- Tewandina sisyan j tewandineke taybet ye ku ez nizanimgelo di tu zimanek din de heye an na. Her wiha zimannasnziman Kurd heta ro zelal j nekirine ku fonksiyona vtewandin di ziman kurd de iye. V tewandin ew yek bi xwere aniye ku di ziman Kurd de du awe/du grp cnav(zamr-pronav) an du hal wan di Kurd de hebin:

Her wek:eztuewem

hnewmintew/wmewewan

Pitre em vegerin ser van haln cnavan(zamran/pronavan)

Li ser rola v tewandina navan hinan gotine ku gava nav dicumleyek de lker(subjekt) bin bi ser xwe ne gavabireser(objekt) bin tewand ne. L di wan msalan de ku ez niha bidim, diyar dibe ku ne wiha ye.

Her wek:

ivan berx tne.Li vir ivan lker(subjekt) e netewand ye. "Berx"bireser(objekt) e tewand ye.

ivan berx an.Yan j:ivn berx an.

Di v cuml de ivan cardin lker(subjekt) e l bi eks cumleyaber tewand ye berx cardin bireser(objekt) e, l ew j


23/42

netewand ye. Nexwe mesele ne mesela ebjektiy subjektiyye.Di zimn de ji v away tewandin re hin qade hene bi sayawan em dikarin bjin ku kjan nav di kder de i mahney dide,li gor van tewandinan diyar dibe ku tarfkariya navan div awabin hetta filn cumleyan div awa bn bikarann.L titek din j heye ku ev pirensb tewandin ji wanpirensban e ku di ziman Kurd de her pirr hatiye texrbkirin her pirr a t bikarann. Ne ku ten Kurdaxvn normal wa bikartnin, hema hema tevayiya nivskar zimannasan j wdi axaftin nivsandinn xwe de a bikar tnin.

Em werin ser mesela v tewandin. Tewandin di navn nr yn m de cuda ne.

a)Tewandina navn m di yekhejmariy de bi w away tnekirin ku meriv papirtika (-) ya tewandin tne dawiyapeyveka m. Di hal pirhejmariy de papirtika (-an) ku navandike pirhejmar w rola tewandina bi v away j dileyize.

Herwek:yekejimarpirejimar

diyarxweser/tewandav/avdar/darjin/jinnediyarxweser/tewandavek/avekdarek/darekjinek/jinekdiyarxweser/tewandav/avandar/daran


24/42

jin/jinannediyarxweser/tewandavin/avinandarin/darinanjinin/jininan

b)Tewandina navn nr bi du awayan tn ekirin.1- Di hal yekejimariy de meriv papirtika (-) ya tewandintne dawiya peyveka nr. Di hal pirhejmariy de papirtika (-an) ku navan dike pirhejmar w rola tewandina bi v away jdileyize.

Herwek:yekejimarpirejimar

diyarxweser/tewandber/ber

kur/kurnan/nannediyarxweser/tewandberek/berekkurek/kureknanek/nanekdiyar

xweser/tewandber/berankur/kurannan/nanannediyarxweser/tewandberin/berinankurin/jurinan

nanin/naninan


25/42

2-Wan navn nr yn ku deng "e" "a" di wan de hene "a" an"e"ya dawiy bi deng "" t guherandin bi v away ttewandin. Ev awe tewandin ten di tewandina navn diyar dekare b bikarann. Tewandina navn nediyar cardin wek awayyek pkt.

Herwek:yekejimardiyarxweser/tewandAhmed/AhmdZinar/Zinr

Soro -kevir/kvirivan/ivnnediyarxweser/tewandAhmedek/AhmedekZinarek/ZinarekSoroyek/Soroyek

kevirek/kevirekivanek/ivanek

Ev away tewandina navan di hal pirejimariy de her wekaway be pn e.

pirejimar

diyar

xweser/tewandAhmed/AhmedanZinar/ZinaranSoro/Soroyankevir/keviranivan/ivanan

nediyar

xweser/tewandAhmedin/Ahmedinan


26/42

Zinarin/ZinarinanSoronin/Soroninakevirin /kevirinanivanin/ivaninan

Niha j em werin ser w yek ku nav li ku der di kjan halan detn tewandin.

a) Di dema tarfkariya navan de hergav nav ku tarf diketewand ye nav ku t tarfkirin xweser e.

Her wek:

roja welat/roja weltkur jinkea bav/kea bvdewra zal/dewra zlpariy nan/pariy nntasa avgot mirk

b) Gava nav bi edatn li, li gel, ji, ji bo, bi, ji .... re, ji ... de, ji ...

ve, bi ... re, bi ... ve, bi ...de, di ... re, di ... re, di .... de hw din rebi kar bn tn tewandin.

Her wek:li malli gel Azad/li gel Azdji bo Zelalji welat/ji welt

bi nan/bi nnbi xwji iyay de/ji iy deji Kemal re/ji Keml rebi van re/bi ivn re

c) Gava nav di cumleyek de t bikarann li gor w yek t annay tewandin ku ka fila w cuml fileka transtf e yan

ntranstf e, her wiha ew nav lker(subjekt) e yan


27/42

bireser(objekt) e ya din j cumle ji bo kjan zeman hatiyegotin. Prensbn bikaranna navn xweser tewand wiha ne:

1- Gava fila cuml ntranstf be;

Di hem deman de nav ku lker(subjekt) e xweser e. Jiber kufil ntranstf e biresera(objekta) cuml nne. Di cumleyek wihade ,heke hebe, nav li gel adverbala(tumle) cuml li gor herduprensbn pn(a b) tewand ye. Kana fila w cuml li gorzeman cuml li gor subjekta cuml t guhern. Ji ber kusubjekt xweser e, heke pirejimar j be papirtika pirejmariywernagire. Yekejimar pirejimariya subjekt bi fil tdiyarkirin.

Her wek:

Subjekt yekejimar e:Azad d bie bo mal.Azad die bo mal.Azad bo mal.ivan die ber pez.ivan ber pez.Subjekt pirejimar e:Azad d biin bo malAzad diin bo mal.Azad n bo malivan diin ber pez.ivan n ber pz.

2- Gava di cumley de fil transtf be:

a) Di dema niha, yn may ya fireh de:Subjekta ku nav e xweser e, objekta ku nav e tewand ye. Ji boku subjekt xweser e nabe pirhejmar. Pirhejmar yekhejmariyaw bi fil diyar dibe. Her wiha fl li gora exs subjekt tguhern.

Her wek:

Ahmed kitb binivse.Azad kitb dixwne.


28/42

Zelal d kitb bixwne.Zelal kitban dinivse.Zarok rokan dibjin.

b) Di hem demn bor de:Nav ku subjekt e tewand ye. Nav ku objekt e xweser e Ji berku objekt xweser e papirtika pirejmariy wernagire. Loma jyekejimar an pirejimariya objekt bi saya fila cuml t zann.

Her wek:

Keik kitb nivs.

Azad kitb nivs.Azad kitb nivsnNivskaran kitb nivs.Yaar Kemal kitb nivsn.ivan berx bir.ivanan berx bir.ivan berx birin.

CNAVN KURD

Her wek t zann di ziman Kurd de du awe cnavn exshene.Wek:eztuewemhn

ewmintew/wmewewan

Gelo ima ji bo her exsek du cnav hene, heta ro ev yek j jibal zimanzanan nehatiye zelalkirin. Hin hene ku gotine grba


29/42

duduyan a van cnavan cnavn mulk ne(posessiva pronom-mulkyet zamr).

Her wek:

KurdmintewwIngilzmyyour

hisherTirkbenimseninonunonun

L ev ne rast e ev awe cnav/zamr (pitre em firehtir li serrawestin) ne cnavn/zamrn mulk ne, gellek caran ev awewek lker(subjekt) an bireseran(objektan) di cuml dederdikevin pber me.

Her wek:

Min kitbek xwend.Min qelemek kirr.

Te svn xwe firotinW rokek gotW kinc tin.Ew w dibe mal.Me u nev.Ez ji te hez dikim.Min tu divy.

Yn ku pirtir li ser v mesel ser xwe andine nzkay limesel kirine, avaker alfabe rzimana Kurd Celadet Al


30/42

Bedirxan, zimannas Kurd Prof. Dr. Qanat Kurdo ne. L wanbixwe j firsend nedtine ku mesel bi tevay zelal bikin.Gava cara pn ez li ser rzimana Kurd xebitm min j gellekxwe bi v mesel mijl kir ez gihtim encamek ku ev zamrne ku du grp zamr in, l be duduyan zamran hal tewandy zamrn yekem in.Her wek t zann ku cnav dikevin na navan, ji ber w dizimann ewrp de ji wan re pronom tne gotin. Yan yn kudikevin cih navan. Piraniya zimannasn Kurdn soran j biKurd ji van re dibjin" cnaw". Ji ber ku ev term di navaKurdan de muterek be min j di kitba xwe de ji wan re got"cnav".

Nexwe pit ku ew ciyn navan digrin wek ber me bahs kirnavn Kurd xwedan du hala ne; hal "xweser" hal"tewand", div cnav j ji du halan pk bn ku karibin cih herdu haln navan bigrin.

Yanhal xweserez

tuewewemhnewhal tewandmin

tewwmewewan

Yan:

ivan hat.ivan got.


31/42

Brvan mih didoe.Brvan mh dot.Ew hat.W got.Ew w didoe.W ew dot.

Prensbn bikaranna hal xweser y tewand y cnavan herwek wan s prensbn bikaranna hal xweser y tewand ynava ne. Di cumleyek de li k der nav xweser bi kar b gavacnav were na w div cnav hal xweser be. Li cih navtewand j cnav tewand bikar t.

Her wek:Azad d bie bo mal..Azad d biin bo mal.Azad bo mal.Azad n bo malivan die ber pez.ivan diin ber pez.

ivan n ber pz.Ez kitb binivsim.Azad kitb dinivse.Zelal d kitb binivse.Zelal kitb dinivsin.rokbj rokan dibjin.

Azad kitb nivs.

Azad kitb nivsn.Me kitb nivs.Me kitb nivsn.ivan berx bir.ivanan berx bir.ivan berx birin.Ew d bie bo w der.Ew d biin bo w der.

Ew bo w der.


32/42

Ew n bo w der.Ew die ber wEw diin ber wEw n ber w.

Ez w binivsimEw w dinivse.Ew d w binivse.Ew w dinivsinEw wan dibjin.

W ew nivs.

W ew nivsn.Me ew nivs.Me ew nivsn.W ew bir.Wan ew bir.W ew birin.

end nimnn abikarhnay rastiya wan.

Her wek:

aTe min kut.Min te bir.Min wan an.Me we bir.

Min kitban xwend.ivan berxan an.Tma taybet gundiyan kut.rastTe ez kutim.Min tu bir.Min ew ann.Me hn birin.


33/42

Min kitb xwendin.ivan/ivn berx ann.Tma taybet gund kutin.

Div li v der ez bala bedaran biknim ser w yek ku neten cnavn exs, l hem cnav xwedan hal xweser ytewand ne. L li v der mijara me ne binavkirina hemcnavan e, loma j em li ser wan ranawestin.Ber ku em be li ser cnavan xelas bikin div ez v yek jbibjim ku cnavn mulk(mlkiyet zanirleri/possesiv pronom) biser xwe di Kurd de nnin. Cnavn mulk di Kurd de bialkariya herfa tarifan(veqetandekan/artikelan) hal tewand y

cnavn exs dibin:

Her wek:ji bo myekejimarya minya teya w

ya wya meeya weya wanji bo nryekejimary miny te

y wy wy mey wey wanji bo pirejimarnher du cinsanyn min

yn teyn w


34/42

yn wyn meyn weyn wan

MESELA DIYAR NEDIYARIYA NAVAN DI KURD DEDi dema axaftin de ew navn ku ji al bjer guhdar ve tnnasn ji wan re tn gotin navn diyar, ew navn ku ji al bjer guhdar ve nayn nasn ji wan re tn gotin navn nediyar.

Her wek:

Meriv hat.Min berx an.Ez kitb dixwnim.Ez kitban dixwnim.

Di vir de hem bjer hem j guhdar dizanin ku behsa kjan meriv,kjan berx, kjan kitb an kitban t kirin. Ev navn diyar in.L heke em binivsin ku:

Merivek hat.Min berxek an.Ez kitbek dixwnim.Ez kitbina[n] dixwnim.

Di vir de nay zann ku behsa kjan meriv, kjan berx,kjankitb an kitban t kirin. Ev, navn nediyar in. Navndiyar nediyar hem di hal yekejimariy hem j di hal

pirejimariyde dibin dikarin xweser an tewand bin.Her wek:xweser:diyaryeke-/pirejimar

deftermeriv

ala


35/42

iyapalemelagundnediyaryekejimar/pirejimar

defterek/defterinmerivek/merivinalayek/alayiniyayek/iyayinpaleyek/paleyin

melayek/melayingundek/gundin

tewand:diyaryekejimar/pirejimar

defter/defteranmeriv/merivanalay /alayaniyay /iyayanpaley/paleyanmelay/melayangund /gundiyannediyar

yekejimar/pirejimar

defterek/defterinanmerivek/merivinanalayek/alayinaniyayek/iyayinanpaleyek/paleyinanmelayek/melayinan

gundek/gundinan


36/42

DI KURD DE HERFA TARIF YAN JARTIKEL/VEQETANDEK

Artkel di Kurd de ew in ku bi gellek roln xwe navan tarif

dikin, fonksyona bikrhatin didin wan, cinsiyet pirejimar anyekejimariya wan diyar dikin, an dibin ghaneka navbera navnku hev din tarf dikin an ji bal hevdu ve tn tarfkirin.

Artikeln Kurd ev in:

Di navn diyar de:ji bo navn nr n yekejimar [y]

ji bo navn m yn yekejimar [y]aji bo pirejimara herdu cinsan [y]n

Her wek:

kur jinikkea jinikkurn jinik/ken jinik

navn nediyarjibo nav nr yekejimar ji bo nav m y yekejimar a yan j eji bopirejimariya her du cinsan n yan j e ye.

Her wek:keeka jinikKurek jinikKurinn jinik/kurine jinik

Ber di Kurd de ev artkel bi v away jrn bn.

Di navn diyar deji bo navn nr n yekejimar [y] diji bo nav m y yekejimar [y]a diji bo pirejimara herdu cinsan [y]n di

Her wek:kur di jinik


37/42

kea di jinikkurn di jinikj/ken di jinik

navn nediyar

jibo nav nr yekejimar diji bo nav m y yekejimar a di yan j e diji bopirejimariya her du cinsan n di yan j e di ye.

Her wek:keeka di jinikKurek di jinikKurinn di jinik/kurine di jinik

L ev awe ro di gellek devokan de rabye, bi hin guhertinanmeriv dikare di Behdn de opa w bibne.Herwek "zarokn di jinik" bye "xarokd jinik" heta ew jguheriye bye "zarokt jinik"Ev artkel her wek me di behsa cnavn mulki de j got hevokncnav mulk an adyeta li gel navan j durust dikin:

Her wek:

ya minya teya wya wya meya weya wany min

y tey wy wy mey weey wanyn minyn te

yn w


38/42

yn wyn meyn weyn wan

yan jya Azadya ivnya keikya Zelalya Goyiyanya Kurdan

y Azady ivny keiky Zelaly Goyiyany Kurdanyn Azadyn ivn

yn keikyn Zelalyn Goyiyanyn Kurdan

Ev artkel dikare wek cnav/zamr tkeve na navan :

Her wek:Ji dlva ku meriv bibje: Sva sor rn e, l sva kesk tir e.Meriv di bibje: Sva sor rn e, l ya kesk tir e.Ji dlva ku meriv bibje: Xaniy zer yek qat e, l xaniy sip duqet e. Meriv di bibje: Xaniy zer yek qat e, l y sip du qate.

Meriv dikare deyne ber navan, diyar yekejimar anpirejimariya wan diyar bike.

Herwek:


39/42

y Kurdya seflyn Kurdyn sefl

Di hin devokn Kurmanc de(wek devoka Bahdn pirtir j yaxan) Di cumleyan de bi awayek wel tn pitlkeran(subjektan) ku cinsiyeta wan diyar dikin:Ez ya hatim: (Li vir diyar dibe ku ya ku dibje "ez hatim" jin e.)Ez y hatim. (Li vir diyar dibe ku y ku dibje "ez hatim" mre.)Tu ya hat.(jin)

Tu y hat.(mr)Ew ya hat.(jin)Ew y hat.(mr)

Di devoka dora Afrn de j ev bingeh heye l guhertinek t debye; ji dlva y ya'y peyda bye:Ez hatim.Min got.

Te y got.Esas guherna bi v away li gor prosesa pvena ziman e. DiSoran de j ev artkel guheriye. Artkela ()hem ji bo cins m hem j ji bo y nr t bikarann:Kur min.Ki min.

DI KURD DE TARFKAR

Tarfkar bi w away derdikeve hol ku kombnezona ku pk t,bi hin awayan, ji hin aliyan ve mahneyeka zde dide wangotinan ku nav in an ji cins nava ne. Di tarfkariy de s behene; gotina tarfby, gotina tarfkir veqetandeka(herfa tarfa)ku herdu bean bi hev gir dide:Her wek:dara svLi vir "dar" gotina tarfby, "sv" gotina tarfkir (-

a)veqetandek e ku her du ben pn bi hev ve girdide. S


40/42

awe tarfkar hene:1- Tarfkariya navan2- Tarfkariya hevalnavan3- Tarfkariya cnavan

Di tarfkariy de hem caran nav tarfby xweser e, naytewandin gava di na nav de cnav(zamr) j b ew di halxwe y xweser de t. Ya tarfkir heke nav an cnav be ttewandin heke hevalnav(adjektf) be, ji ber ku hevalnav nayntewandin bi esl xwe dimne.Di tarfkariya navan de gava tarfkir yekejimar diyar be, ewtarfkar diyar e.

Her wek:nivskar rok: Li vir roka ku t binavkirin ji bal me ve tzann ku kjan rok e. Qesd rokeke diyar e. Bi Tirk merivdikare wiha tercume bike: "hikayenin yazar"

nivskar rokan: Li vir behsa tu rokn diyar nay kirin, qesdew e ku nivskar, nivskar rokan e. Bi Tirk meriv dikare wihatercume bike: "hikaye yazar".

Awayn tarfkariya navan ev in:navn mkoka darkokeka darkokn darsvine darkoka darankokeka daran

kokn daransvine darankoka darekkokeka darekkokn darekkokine darekkoka darinakokeka darina

kokn darinakokine darina


41/42

navn nrdar ivandarek ivandarn ivandarine ivandar ivanandarek ivanandarn ivanandarine ivanandar ivanekdarek ivanekdarn ivanek

darine ivanekdar ivaninadarek ivaninadarn ivaninadarine ivanina

Tarfkariya bi cnavan:dar min dar te dar w dar wan...

Tarfkariya bi hevalnavan(adjektvan):sva sor sva mezin sva tir sva kurm...

Di tarfkariy de hin bikarannn a rastiya wan:

a

Cizra BotanKomeleye KurdistanZebe DiyarbekirYek GulanLeyla heval-RastCizra Botan

Komeleya KurdistanZebe Diyarbekir


42/42

Yek GulanHavala Leyla(Leyla arkada)hevala Leylay(Leyla'nn arkada)

PIRSA AVAKIRINA CUMLEYN AEv s cumle min ji hin deran girtine ku bi baweriya min a,heta li gor avakirina cumleyn Tirk hatine avakirin:a:Amerka di hevdtinn xwe yn bi Celal Teleban MesdBarzan re de w nerazbna xwe bne zimnRastAmerka di hevdtinn xwe de ku bi Celal Teleban Mesd

Barzan re dike w nerazbna xwe bne zimn.a:Ew dixwazin federasyonek ku navenda w li Diyarbekir yeava bikin.RastEw dixwazin federasyonek ava bikin ku navenda w liDiyarbekir be.a:

L komeley xebata xwe li gora armanca ku di destra w yaresm de hatib nivsandin bi snor nedikir.Rast:L komeley xebata xwe li gora w armanc bi snor nedikir kudi destra w ya resm de hatib nivsandin.a:Ez dixwazim li ser hin aiyn ku ji btecrubetiya DDKO'ydihatin, rawestim.

Rast:Ez dixwazim li ser hin aiyan rawestim ku ji btecrubetiyaDDKO'y dihatin.

Documents

Cend pirsen reziman