STANDARDIZACIJA CEMENTA

TEHNOLOGIJA BETONA Page 1

JAVNI ZNAČAJ

Kako se portland cement smatra proizvodom od posebnog interesa on podleže obaveznoj kontroli kvaliteta, koja se sastoji od niza mera i propisa. U Srbiji se primenjuju odredbe Naredbe o obaveznom atestiranju cementa, ("Službeni list SFRJ br. 34/85 i 67/86”).

VRSTE CEMENTA

Takav sistem mera i propisa obuhvata definisanje vrsta cemenata kao i uslova kvaliteta za pojedine vrste. Grubo, cementi se mogu podeliti u dve osnovne grupe, na cemente na bazi portland cementnog klinkera i na ostale specijalne vrste cementa, što je definisano sledećim srpskim standardima:

SRPS B.C1.009:1982 – Cement-Beli portland cement-Definicija, klasifikacija, uslovi kvaliteta i ispitivanje beline cementa,

SRPS B.C1.011:2001 – Cement-Portland cement, Portlan-kompozitni cement, metalurški cement, pucolanski cement, kompozitni cement – Definicije, klasifikacija i tehnički uslovi,

SRPS B.C1.013:1980 – Cement niske toplote hidratacije – Definicija, klasifikacija, tehnički uslovi i primena, SRPS B.C1.014:1982 – Cementi-Sulfatnootporni cementi-Portland cement-Metalurški cement-Definicije,

klasifikacija i uslovi kvaliteta, SRPS B.C1.015:1982 – Cement-Aluminatni cement-Definicija, klasifikacija i tehnički uslovi.

TEHNOLOGIJA BETONA Page 2

OBIČAN CEMENT

Prema srpskom standardu SRPS B.C1.011:2001, kojim se utvrđuju definicije, klasifikacija i tehnički uslovi za obične cemente proizvedene od portland-cementnog klinkera i obične cemente proizvedene od portland cementnog klinkera, zgure, pucolanskih materijala, krečnjaka i punila, obični cementi su podeljeni na sledećih pet glavnih vrsta:

CEM I portland-cement CEM II portland-kompozitni cement CEM III metalurški cement CEM IV pucolanski cement CEM V kompozitni cement

Sastav navedenih pet glavnih vrsta cementa po pojedinim tipovima prikazan je u tabeli 1.

KLASE CEMENTA

Cementi se prema standardnim čvrstoćama dele u tri klase i to:

klasa 32,5 klasa 42,5 klasa 52,5

Za svaku klasu standardne čvrstoće definisane su dve klase početne čvrstoće:

klasa sa običnom početnom čvrstoćom – N klasa sa visokom početnom čvrstoćom - R

OZNAČAVANJE

U tehničkoj, komercijalnoj i drugoj dokumentaciji, kao i na vrećama, cementi se prema srpskom standardu SRPS B.C1.011:2001 označavaju sledećom oznakom: X Y, SRPS B.C1.11 gde je:

X - tip cementa Y - klasa cementa

i oznakom evropskog standarda EN 197-1:2000. Veza između označavanja tipova cementa prema SRPS B.C1.011 i EN 197-1 prikazana je u tabeli 2.

SPECIJALNI CEMENTI

U specijalne vrste cementa se ubrajaju:

beli portland cement, aluminatni cement, sulfatnootporni cement, cement niske toplote hidratacije.

ISPITIVANJE KVALITETA

Karakteristike kvaliteta običnih portland cemenata za obavezno ocenjivanje usaglašenosti ispituju se primenom metoda utvrđenih u sledećim srpskim standardima:

SRPS EN 196- 1:2008 Metode ispitivanja cementa - Deo 1: Ispitivanje čvrstoće SRPS EN 196-2:2008 Metode ispitivanja cementa - Deo 2: Hemijske analize cementaSRPS EN 196-3:2010 Metode ispitivanja cementa - Deo 3: Određivanje vremena vezivanja i stalnosti

TEHNOLOGIJA BETONA Page 3

zapremine

SRPS EN 196-5:2007 Metode ispitivanja cementa - Deo 5: Određivanje pucolanske aktivnosti za pucolanske cemente

SRPS EN 196-6:1995 Metode ispitivanja cementa – Deo 6: Određivanje finoće mliva

SRPS EN 196-7:2010 Metode ispitivanja cementa – Deo 7: Metode uzimanja i pripreme uzoraka cementa

SRPS EN 196-8:2008 Metode ispitivanja cementa - Deo 8: Toplota hidratacije - Metoda rastvaranja

SRPS EN 196-9:2008 Metode ispitivanja cementa - Deo 9: Toplota hidratacije - Semiadijabatska metoda

SRPS EN 196-10:2010Metode ispitivanja cementa – Deo 10: Određivanje sadržaja hroma (VI) rastvorljivog u vodi, u cementu

SRPS ENV 196-4:1995 Metode ispitivanja cementa – Deo 4: Kvantitativno određivanje sastojakaSRPS B.C8.023:1997 Cement - Određivanje zapreminske maseSRPS B.C8.025:1979 Cement - Autoklavno širenje cementaSRPS B.C8.027:1975 Cementi - Određivanje toplote hidratacije cementa metodom termos-boce

SRPS B.C8.028:1975 Cementi - Određivanje toplote hidratacije portland-cementa i cemenata sa dodacima metodom rastvaranja

SRPS B.C8.029:1979 Cement - Skupljanje cementnog maltera usled sušenjaSRPS B.C8.050:1981 Određivanje sadržaja vazduha u cementnom malteru

TABELA 1 – VRSTE CEMENTA I NJIHOV SASTAV

TABELA 2 – VEZA IZMEĐU OZNAČAVANJA TIPOVA CEMENTAJUS B.C1.011:2001 EN 197-1:2000 Tip cementa

PC CEM I Portland cementPC 20S CEM II/A-S Portland cement sa dodatkom

zgure visoke pećiPC 35S CEM II/B-SPC 20P CEM II/A-P

Portland cement sa dodatkom prirodnog pucolana

PC 35P CEM II/B-PPC 20Q CEM II/A-QPC 35Q CEM II/B-QPC 20V CEM II/A-V

Portland cement sa dodatkom letećeg pepelaPC 35V CEM II/B-VPC 20W CEM II/A-WPC 35W CEM II/B-WPC 20L CEM II/A-L

Portland cement sa dodatkom krečnjakaPC 35L CEM II/B-LPC 20M CEM II/A-M

Portland kompozitni cementPC 35M CEM II/B-MM 35K CEM III/A

Metalurški cementM 20K CEM III/BM 5K CEM III/CP 35 CEM IV/A

Pucolanski cementP 55 CEM IV/B

MP 30 CEM V/AKompozitni cement

MP 50 CEM V/BNAPOMENA: Sastav cementa prikazan u tabeli 1 identičan je sa komponentnim sastavom cemenata prema evropskom standardu EN 197-1:2000.

TEHNOLOGIJA BETONA Page 4