Çelik ve Betonun Birlikte Kullanımı

8/8/2019 Çelik ve Betonun Birlikte Kullanımı

http://slidepdf.com/reader/full/celik-ve-betonun-birlikte-kullanimi 1/19

gelikve be ton un un

birliktekullamml ?

eligin one 9IkartilmaSl gereken iis

tiinliiklerine degindikten sonra §im

di; "gelik ve betonu bir arada nasil

kullanabiliriz?" gibi teknik olarak

90k daha dogru sorular sorabiliriz

Gergekte Tiirkiye 'deki "kule "projelerinin hemen

hepsinde, servislerve yanglfl merdi venleri i9inbii

yiik bir gekirdek bOliimiiyer almaktadlL gekirdek

yapilmaslfla izin verecek boyutlardaki binalarda,

bizlergekirdegin betonarme yapilmaslfli oneriyo-

60 2010/296 AGUSTOS'Derginiz 26.'Ya;tnaa...



ile bagh oldugu r;e1ikyapl sektOril

hir;bir ge1i§me kaydetmemi§tir. Bu

konuda r;e1ikyapl sektorilndeki nadir

olange1i§me ta1ep1eri''pahahyama1

01ur,uygu1ayacak firm ada bu1amaz

slmz!"safsata1an ile balta1anml§tlr.

Ancak, ya§aml§ oldugumuz Marma

ra depremi faciasl ardmdan, k1asik

yapl sistemine olangilvencini yitiren

son kullamcl, tepkisini §iddetlendir

mi§, in§aat sektOrilnil degi§ime zor

laml§tlr. in§aat sektOril, sesini gide

rek arttJran bu istek sonucu, r;agda§bir alternatif olan r;elikyapl sistemi

ninge1i§mesigerektigini artJka1g11a

makzorundaka1ml§tJr. Gene101arak

in§aat sektOrilniln r;okgilr;liloldugu

illkemizde ise yukarlda an1atl1ande

gi§im istek1erine tepki clhz ka1ml§,

r;elikin§aat sektOril onem1i birge1i§

mekaydetmemi§tir. (:elik yapl siste

mi ile in§a edilmi§ bina1ann k1asik

yontemler1e yapllml§ in§aatlara

orantlsl ha1a slnr dilzeyindedir.

Kompoze yapl teknigi, brrakm norm

haline getiri1mi§ olmaYl, hala tam

olarak bilinmemekte ve ulusa1stan

dartlanmlzda yer a1mamaktadlr. Se

ne1ikr;elikilretimi 18milyon ton olan

illkemizde yaplsa1r;e1iktekullanl1an

slcak hadde r;elikmiktan ne yazlk ki

bu miktann %10'u kadardlr. (Bu 0

ran ingiitere'de %80 boyut1annda

dlr) CJhz olan r;elikyapl sektOrilnde

ha1akaynakh yapma prof iller aglr

hkh olarak kullanl1maktadlr. Karde

mirtaranndan ilreti1enr;elikprofiller

NPl kesit1erdir ve bun1an serisi ise

tam olarak yapl1mamaktadlr. (:e1ik

yapl sektorilm ilzilnatl11myapamama

neden1erinden biri de maa1esefbun

dankaynak1anmaktadlr.

Boy1ece stabilite e1eman1anmn

lSlnmaza1tlhrken, yapmm sismik

r1amak ver;e1iktii

ni aza1tllmako1anagle1deedi1

ktedir. Aynca yapmm top1am

gl ha1asalt betonarmeden ha1a

%50dil§ilktiir.Tabiibusistemin

lemimariye bag11oldugu apk

ve ozellikle narin1ikkatsaYlSlyilk

bina1ar1avekilr;ilk r;ekirdeklerde

fnkemizdeki l;elik Yapl

Sektorii

Budonemde,genr;le§ennilfusun ver

digi ivmei1e bir1ikteekonomimizdeki

hlZhge1i§me, illkemizdekonut talebi

pat1amasma neden olmu§, in§aat

sektOril, u1usa1smlr1anmlZir;erisin

de oldukr;a gilr;lenmi§tir. Gilr;lenenbusektOrdek1asikyapl yon temi olan

betonarmesistemi "wet trade" daha

dageli§irken modern in§aat sistemi

olan yaplsa1r;e1ik yontemi, do1aYlsl

DIZAYNko_ 2010/296 AGUSTOS 61

I I

III,

I

I

I



TURK YAPISAL

<;ELiK STANDARTLARI

Kar$lKorunmasl- BoJiim 2: gevrenin

SmJf7andm/masl

Boyalarve VemikJer-ge/ik Yapllann

Koruyucu BoyaSistemJeriye Korozyona

Kar$lKorunmasl- Bo/iim 3:Tasanm

Boyalarve VemikJer-gelik Yapl1ann

Koruyucu Boya Sistem/eri yeK orozyona

Kaf$lKorunmasl-BoJiim4: YiizeyTipleri ve

YiizeyHazu/ama

Boyalarve VemikJer-gelik YapJlann

Koruyucu Boya SistemJeriyeKorozyona

Kar$lKorunmasl- BoJiim5:Koruyucu

BoyaSistem1eri

Boyalarve VemikJer-ge1ik YapJlann

Koruyucu Boya SistemJeriyeKorozyona

Kar$lK orunmaSl- BoJiim 6:Laboratu varPerformansl Deney Metot1an


Koruyucu Boya SistemJeriye Korozyona

Kar$lKorunmaSl- BoJiim 7:Boyama

i$lem1erinin Uygu1anmaslveDenetimi


Koruyucu BoyaSistemJeriyeKorozyona

Kar$lKorunmasl-BOliim 8:Yeni 9a1J$mave

BakJm iginOzeJ1ikJerinGe1i$tiriImesi

KatodikKoruma-KJYJdan Uzak Sabit

<;elikYapllar

KatodikKoruma-KJYldan Uzak Yiizen

gelik Yapl/an

Boyalarve VemikJer-KoruyucuBoya

Sistem1eriiJegelik Yapl1arlflKorozyona

Kar$lKorunmasl- Denetgi1erinNite/ikleri

Petrol veDoga1GazSanayii -Aglk Deniz

Platform/arl- BoJiim 2:SabitgeJik Yapllar

Direktif: 89/686/EEC

Boyalar Epoksi RegineEsaslJ

<;elikYapllardaKuJIanl1an

BoyalarEpoksi RegineEsaslJ

<;elikYapl/ardaKuJ/afll/an

BoyalarEpoksi RegineEsaslJ

ge/ik YapllardaKul/afll1an

TS498 YclPlE/emanlannm Boyut/andmJmasmda

A/macak YiikJerinHesapDeger/eri

TS498/T1 YclPlE/emanJannmBoyut/andm/masmda TSENISO 12944-3

A/macak YiikJerinHesap Deger/eri

TS7046 YclpJlannTasanml igin Esas/ar

TS4561 <;elikYaplJannP/astik TeoriyeGore TSENIS012944-4

hesapKuraJ/an

TS648 gelikYaplJannHesapve YaplmKuraJIan

TS3357 gelik Yapl/ardaKaynak/l Bir/e$imJerin

Hesapve YaplmKuraJIan TSENISO 12944-5

TS J1372 ge/ik YapJlar- Hafif -Sogukta $ekil VeriJmi$

Profi //er/eO/u$turu1an- Hesap K uraJIan

TS11590 BoyaJarEpoksi RegineEsaslJ-ge/ik

Yclpl/ardaKuJ/anl1an TSENISO 12944-6

S4359 Koruyucu Kap/amalar - Atmosfer Etkisinde

Kalange/ik Yapl1ariginSEN20898 Bag/amaE/emanlannm-Mekanik

OzeJ/ikJeriKJslm 7:Anma 9ap1an 1mm- JO TSENI SO 12944-7

mm 01anCivataJariginBuru1maDeneyi ve

EnKiigiikMomender

SENV 1090-1 ge/ikYapl/ar-BoJiim 1:Gene/Kural/arve

in$aKuraJIan TSENISO /2944-8

ENV 1993-1-1+AC+A/+A2 Eurocode3:gelik Yapl/ann

Proje/endiri/mesiBoJiim /-/ :Gene/

K uralJarveBina KuraJIarl

1993-/-2 Eurocode3:ge/ik Yapl/ann TSEN /2495

Proje/endiri1mesi Bo1iim 1-2:Gene/KuraJIar

-YaplsaJ,YangmProje1endiriImesi TSEN13173

ENVI993-1-3 Eurocode3:gelikYapl1ann

ProjelendiriJmesiBoJiim /-3:Gene/KuraJIar TSENV12837

-SoguktaBigimJendirilmi$ince 01giiJii

E1emanJarveSaglaKap1amaigin

SENV1993-1-4 Eurocode3:gelikYapl/ann TSISO/38/9

Projelendirilmesi BoJiim 1-4:GenelKurallar

- Pas/anmaz gelik iginEk KuraJIar

SENV1090-3 <;elikYapliar-BoJiim3: YiiksekDayanJmJl TS11590/T1

geJikler igin Ek Kurallar

12944-1 Boyalarve VemikJer-gelik Yapl1arlfl TS11590/T2

KoruyucuBoya SistemJeriyeKorozyona

Kar$lKorunmaSl- BoJiim1:Gene1Bi1gi1er .TS11590/T3

12944-2 Boyalarve VemikJer-gelik Yapl1ann

KoruyucuBoya SistemJeriyeKorozyona

2010/296 AGUSTOS 63



<;ELiKKONSTRUKSiYON

YAPI ESASLARI

Atrium fabsmda Uf

banth baglanb

irbina projelendirilirken, ~ekilsel, i~levsel ve statik yaplsal ozellikleruyum igeri.

sinde bir araya toplanmahdlr. Kural olarak, dizayn ve fonksiyon, ta~lYlcltesisin

konseptini belirler. Ta~lYlclyaplda kullamlan malzeme ve sistemler, ge1ik,beto·

narme veah~ap yapl sistemidir. Farkh yapl malzemeleri birbiriylekombineedile

rekkullamhrsa, kan~lkyapl tUrtiolu~ur.<;elik-Bile~ikyapIin~aatlannda, gelikve

beton yapl malzemeleri, ortakla~aolarak ta~lYlclelemanlan olu~tururlar. Ta~lYlclkonseptge-

<;elik baglantlin§aatl- iskelet

64 20JO/296 AGUSTOSDIZAYN-- 'Der;giniz 26.YGfmaa...



________ ~eliK KonstruKsiyon yo

1Tipilq:elildskeletyapi

mmerzbank binasl,

Resim 2-Frankfurtam Main 'de Resim3-Bann'dapastane

Dl§arlda duran mega bile§ik kalanlar binasl

apl tarZInl belirler. Aynca, bag

I1ar, baglantl noktalan, yataklar

bunlann teknolojik donti§timleri,

yapldan olur.§lYlClyapl konseptinin ba§ka bir

akteristigi de,ana ta§lYlcleleman

tUriintive ytik ta§lYlclhgInl ta

lamasldlr. Eger bina aglrltklt ola-

rak ta§lYlClve stabilize duvarlardan

ve kat tabakalanndan olu§uyorsa; 0

zaman birkafes binayastatiketkili §e

kilde uygun olan birduvaryapl §eklinden sozedebiliriz.

Eger bina aglfhkh olarak kolonlar

dan, kiri§lerden vedo§emekatmanla

nndan olu§uyorsa; 0 zaman da bir is-

kelet yapl sisteminden (BaklfllZ §e1dl

1)sozedebiliriz.

Esasen bu tUryapllar statik yonden

dayamkh binaolarakkullamhrlar. iskeletyapl sisteminin, binastabilizas

yonuna gore c;e§itlilik gosteren c;ok

saYlda alt grubu mevcuttur. Bunlar

ic;erisindeozell iklec;erc;eveyapl tUrti,

Fark11kolon ayarlanmnyararlan vezararlan

yararlan

-Bina cephesinin birimsel alarak san derece

baskm elemam

-BaZlyangm gii venIik onlemleri nden

vazgerilebilir

-Cephe veta§IYIClsisteminaynml

-Kalanlar irmekam rahatslz etmemekte

- artakslcakhkdiizeyi

-ISIkopriisii almamaSl

-cephe ve ta§lYlclsistemin aymm

-karozyan etkisi yak

-kalanlar ir mekanl dara/tmlyar-daha azyangm giivenlik onlemi, riinkii

sadece ir fJan§1karumak gerek-mekan kuJJanlmmm enefektif roziimii

zararlan

-ir vedl§ kanstriiksiyan arasmdafarkh

slcakhklara bag1Jdefarmasyan Jar

-ISIkopriiJeri

-cephekesitindeozel ya1JtJlnon/emleri

- kalan/ar irmekandan almakta

-genellikle pasif yangm karuma

onlemleri F90a kadar gerekmekte

- bolme duvar uygulamasmda slmr/amalar

-kalanlarm birbirinden farkiJ slcak1Jk

etki /enme/eri (ir-d1§)kalanlann egi/me

zarlanmalannayal apyar-cephe bag/antI yer/erinde yaiJtlm

prob/emleri

-pahall ya1JtImroziimleri

D!ZAYNko_ 2010/296 AGUSTOS 65



:1"~ti"i;-t"r-:-ri' ITtii'mt111'1 I , I I, I' ,11,11' II

I I I , , I , , I I I "w-W-L..1J ....-W"'1111 ,,"1,11,11n"r',"rrl"r' I I I I I I I I I I I1'1', I ',' I I 111'1 +++' 1'1 I'I I 'I ,...0-,-";-<>-;-' 't'itTI"" I, I I' II' 'II II" J I1 'I I I • 'I I I I I1"-;-"'1 I," I ' I I I I I I I I, I I I '.....;oT-I~I~I-TO+-t,oT

~- -j .~,",.j

I

c:::

,..,.,

I--

.

O~

Resim 5-Farkll kolon lzgarasistemleriesim 4-Katelemanlan, Ana

veyan t8!j1YICllar,kolonlar

t riii(~.

- .11 ~•.Resim (Solda)- 6

Birasla yapI sistemi

Resim (Sagda)-8

Betonarme-gelik kesitlerinin kar§11a§tmlmaSI

Resim (Solda)- 7

HannoverNorConevi

kafes yapl tUrU,~ekirdek yapl sistemi ve tUpyapl sistemini

ve de bunlannkom binasyonlanm sayabiliriz.

100 metreden daha yUksek binalarda, birka~ senedir Mega

Yapl denilen yeni bir sUre~ gorUlmektedir. B urada iki fark-

66 2010/296 AGUSTOS

11 tUrde uygulama mevcuttur. Birinci modelde baglanttla

nn statik ve kimi zaman i§levsel olarak birbirinden aynla

bilen bina boliimlerinden ($eki13)olu§maSl baz almmak

tadlf. Boylelikle aym ta§lYlcl yaplya sahip makro stUrtik-

'1JeTEiniz 26.Ya;uufa ...



.-t.

0Kolon kesitleri

ler olu~turabilmektedir. Buna alternatif modelde ise,

ta~lYIClistem, az saYldabliylik boyutlu elemanlardan

2) olu~acak ~ekilde kurulmu~tur. Boylelikle sliper

(Megakolonlar, Outriggerler )~ef(;,eveve/veyaka

eklinde yapI1arakbinamn blitlinstabilitesini lizer

ne ahrlar.

Resim-ll Bilefjikkolon kesitleri

Bir ana/yan ta~lYlclsistem soz konusuysa, dl~kolonlann

diizenlenmesi ana ta~lYlcI1annkonumuna gore bel irIenir.

Koionlaraksian dogrultusunda istenildigi gibi diizenlene

bilir. Eger kolon a~lkhklan 1,5-3,Om. gibi kIsa se~iIirse

Resim-l20mek Kolonyaplmlan

Kolonlar

lonlann kurulumu

likyapl aglrhkh olarakelemanlaraaynlml~ biryapl ~ek

r vebu dayapl strliktiirlinli belirgin bir lzgara olu~tur

Sllla neden olur. i~levsel ama ouna ragmen efektifbir

anlama binanlll belirleyicisi oncelikle do~eme sistemi

r.Buradanolu~ankolona~lkhklan, ana veyan ta~lYlclla

bunauygun~ekiidedlizenlenmesineyola~arlar. (Resim

<;elik bina- Ana katlarnlann kolon arahklan, hem kullamm a~lsllldan (oIabiI

gince bliylikkolon vemekanlar), hem ekonomik yonden

gerlendirmekgerekir. Kolon arahklan yliksekmaliyete

den olm.Do~emepIakaIan yamonolitik olarak imal edi

ler, yada~elik-,hafifbeton -veya prefabrike ongerilmeli

on elemanlar olarak monte edilirler.

zaman slk yerle~tirilen ongerilmeli bo~Iuklu beton do

12m.A~Ikhga ula~abilir.Do~emedenkiri~lere veko

lara ylik aktarlmmm tarzl, net striiktliel, ~ogunlukla dadortgen bir kolon lzgara sistemi ortaya ~lkanr. (Resim

MafsalIJ kolon ayak baglantlsl

derz montajdan sonra hargla kapatl IJr

Egilmemukavemetli kolon ayagl

2010/296 AGUSTOS 67

III,I

I



yan ta§lytcl1ara gerek kalmayabilir.

Do§emey i ta§tyan ku§ak 0 zaman dog

rudan dl§ kolonlara baglamr. yelik

konstriiksiyonlarda 12m.nin iizerin

deki ku§ak a<;lkhklan ekonomik 01

maktadlr.i<; kolonlan nkon urn uana ta

§tYlcllann konumuna ve i§levsel me

kan boltimlenmesine baglldtr.

i<;ve dl§ kolonlar genel olarak dogru

sal bir<;izgi iizerinde olmah ve temele

en klsa §ekilde yiik aktanmml sagla

malldtr. Bunun gibi kath in§aatlarda,

en iistkattan temele kadar kolonlarek

senel §ekilde uygulanmahdlr.

Onemli nokta :DI§kolonolarak tamm

lananlar, do§eme-kenar kIsmmda yer

alan tUrnkolonlardtr.B un lann yapl ka

bugunun i<;inde ya da dt§mda olmasl

bir §ey degi§tirmez. i<;kolonlar, yapt

kesitinin i<;inde, dl§ kolonlarm arasm

dayerahr.

i§levsel ve konstriiktif a<;ldan, dl§ ko

lonlann yapi kabuguna gore yerle§ti

rili§i olduk<;aanlamhdlr. Burada ii<;se

<;enek goriilebil ir. :DI§ kolonlar, yapi

kabugunun i<;inde ya da dl§mda dura

biIirveyadogrudan yapt kabugunaen

tegre olabil ir. Hangi se<;enegin tercih

edilecegi, daha<;ok estetik kaygilarla

belirlenmektedir.

Planlamada farklt kolon diizenlemelerin ingetirecegi fayda ve zararlan go

zoniine almak gerekir. Bu durumu

Tablo 1.de gorebiliriz.

Kolonlann olu§turulmasl

iskelet yaptda kolonlann gorevi, sii

rekli vekIsa vadel ietkileri miirnkiin 01

dugunca dii§ey yonde yere iletmektir.

ZorJamalar daha <;okbastn<; ve egi lmekombinasyonlan olarak ortaya<;lkar.

yel ik kolonlar, uygun kesit se<;imi ve

Kesmekuvveti baglantlsl (mafsallI)

<;ekme levhah, rijit baglantl

Ask! IFB ta§IYlcl

Ko§ebentl ibaglantl

Resim-13 Bag/antl segenekleri

A~11Iprofil Uzerindenkesme

kuvveti baglantlsl (mafsallI)

Esnek alm plak baglantl1an

Aim baglantl detaYl

Dogrudan yerle§tirme

68 2010/296 AGUSTOSDIZAYN•......•.•..•..

'lJerginiz 26. 'YfJfmaa ...



Resim-13 KatlJ rerrevesistemleri

69

,.

2010/296 AGUSTOS

flan§lann farkh kal mhk ve yiizey

oranlan, bunaait profil serileriHE-A

HE-B ve HE-M taraflndan tanlmlan~

maktadir.

Buna kar§m IPE profilleri kolonlarda

ancak smirli olarak kullanlhr. Dar

flan§ geni§likleri, bu profillere zaYIf

aks yoniinde olduk<;:a dii§iik rijitlik

sagiamaktadir. Bu nedenle bunlann

kullalllml baglantl ve yatak noktalan

gibi yerlerde ozel bir dikkat gerekti r

mektedir. Dii§iik ta§IYlclllk kapasite

si, daha kii<;:iikbir kolon Izgara sistemi

gerektirmekte, bu da maliyeti artlr

maktadlr.

Dikdortgen veyadairekesitli bo§1uklu

ve dolu profiller, en uygun statik ozel

liklere sahiptir. Minimal kolon kesit

lerinde en yiiksek ta§IYIcIhk dolu pro

fillerle elde edilir. Baglantl noktalan

<;:ogunlukla yiiksek maliyetli kaynak

konstriiksi yonlarla 0 Iu§turu Iabi Iir.

iskelet yaplda bo§lukl u profillerle ya

pilan bagiantl vediigiim noktalannda

ozellikle bo§lukkesitinin slmrh stabi~

Iites ini sag lamakgerek ir.Buradastan

dartlara uygun kullalllm kriterleri soz

konusudur.

Kolon profillerinin bir ba§ka biiyiik

gurubu, bir araya getirilmi§ veya kay

naklanml§ kesitlerden olu§ur. Bunlar

DIZAYNko_

,

.

YerGereksinimi

<;eligin betona gore <;:okyiiksek elasti

sitemodillii ve yiiksekmukavemeti 01

maSI nedeniyle, <;:elikkolonlar beto

narme kolonlardan <;:okdaha az yer

kapiamaktadir. (Resim 8) Katlara gore

degi§en zorIamalar, kesit ve malzeme

kalitesinde yapilan degi§iklerle ko

layca kar§I1anab ilmektedir.

':

Kolon Profilleri, Kolonkesitleri

Profil se<;:iminietkileyen bir<;:okfaktor

vardlr. Bi<;:imsel kaygI1ar onemli bir

rol oynar. Statik olarak baklldlgmda,

zorlamallln(gerilmenin) tiirii ve bii

yiikli.igii, ekonomik yonden farkh mo

difikasyonlara yol a<;:acak<;:oziimlere

gotiirrnektedir. (Resim 9)<;elik kolon

lar i<;:intipik kesit formlan I-profil

ler,kutu ve bo§luklu boru profillerve

dolu profillerdir. Aynca kaynaklan

ml§ profiller,I -kesitli, veyahadde pro

filden mamul kesi§en I-profiller veya

kutu kesitleri de kullalllimaktadir.

(ResimlO)

Tipikkolon profilleri HE-serisine ait

hadde profillerdir. Bunlann geni§

flan§lan ve bu nedenleiki yondede bii

yiik bir burkulma stabiliteleri vardir.

AYlll profil yiiksekliginde govde ve

sim-13 Kafessistem bagJantlJan

alzeme kalitesiyle her bir katdiizle

inin taleplerineiyi uyum saglar.

sim 6 da gorillen asma yapilar diye

landmlan yapLlarda, betonarme ve

<;:elikkolonlardan olu§an merkezi

<;:ekirdek, yapi stabilizasyonunun

myiik aktanm Inl iistlenir. Katlar, asdireklerle, kolonlar ve <;:ekirdekle

bitlenen, <;:okrijit bir konsol konst

iksiyona baglamrlar.(Resim 7) Her

r katm in§asl, kalan iskelet yaplya

m saglar. Bu askl <;:ubuklar, litera

rde askl kolonlar olarak da talllmla

. Burada<;:ekme<;:ubuklan soz konu

edildiginden, ol<;:iimlendirmede

abilite durumlan gozoniine ahnma

a gerek kalmaz. Sonu<;:olarakdolu

sitli gayet narin <;:ubuklarelde edilir.



Resim-16 KatiJr ;Levhas tabilizasyonu Levha yerle~tirme ornekleri

Reslln-18Bina r;ekirdegidiizenlemeornekleri

Resim-17 (:ekirdekstabilizasyonu mai~lemi yaonceden, ya~antiyedeve

ya kolonlann in~aslOdan soma yapI1

mahdlf.

sac veya hadde profilden yaplhr. Bun

lar bir yandan taleplerin optimizasyo

nunu saglarken, biryandandamimar

lara SlOlrSIZ bi<;:imlendirme olanagl

saglarlar. <::aprazI, kutu ve petek kesit

ler, kaynaklanml~ profil kesitlerinin

tipi k ornekleridir.

Bile§ikKolonlar

iskelet yaplda kolonlarla ilgili en an

lamhgrup, bile~ikkolonlardlr. (resim

ler 9,11) B unlar, <;:eligin en onemli

avantaj l(yUksekrijitlik) ile betonunen

onemli avantajl (yUksek yanglO gU

venligi)ni bUnyelerinde birle~tirmi~

lerdi r.DI~kesiWl<;:Umleri, saf<;:elikko

lonlann altmda degerler vermektedir

<;:UnkU,ile~ikkolonlann yUksekrijit

1igi daha yUksek bir burkulma stabili-

70 20I0/296 AGUSTOSDIZAYN--

tesine yol a<;:ar.Baglantllar yapl <;:eligi

ol<;:iilerine gore yaplhr. Boylelikle

monta jda<;:elikyapi toleranslanna ula

~lhr.

Bile~ik kolonlar aglrhkh olarak beton

doldurulmu~ bo~luklu profillerden

veyabetonlanml~I profillerinden olu

~ur. Beton ve <;:elikaraslOdaki baglanttgUvenligi, a<;:lkprofillerde ba~hkh CI

vata diibelleriyle veya <;:ubugakayna

tllml~etriyedonatlsl ile ger<;:ekle~tiril

mektedir. Beton doldurulmu~ bo~luk

lu profiller belliko~ullarda bir baglan

tt araClOa ihti ya<;:du ymazlar. Ek bir bo

yuna donatl ancak yanglO diren<;:slmfI

30(F 30) oldugundaongoriilebilir.

i<;:odaclklan betonla doldurulmu~ I

profillerenazDIN 1045-1 standardlOa

gore donattlandmlmahdlr. Betonla-

BAGLANTINOKTALARI

Ayaklar

<::elik iskelet yapldakolonlann dikey

yiikleri, genel olarak yUk dagltan ma

sifplakayaklarUzerinden temel konst

rUksiyona iletilir. Mafsalh baglantllarda yeterli kesme kuvveti ve yerle§

tirme emni yeti saglanrnak zorunda 01

dugundan, bUkiilmeye dayamkll ayak

noktalan olduk<;:amasrafh yUk iletim

konstrUksiyonu talep ederler. Egilme

momentleri, temeller , betonlanml§

<;:eliktenbiti~ baglantt konstriiksiyon

Ian veya derine betonlanarak gomUI

mii~ ankraj demirine kar~l kendilerini

destekleyen <;:eki<;:a~h CIvatalarla, ak

tanlabilirler .(Resim 12)Dikeyayarla-

1JeTginiz 26.'Y~tnaa ...



Resim-19 Deli}di nerviirlii ta$lY1C1

a, genelde levhalar ve kamalarla ya

lon baglantI1an

olonlar kat kat veya kath bir yapmm

erine monte edilirler. Kolon baglan

an <;:ogunlukla do§emeye a<;:lk<;:ao

nmeyecek §ekilde yerle§tirilir. Aimlak baglantl1an veya ozel durumlar

a kullamlan bag levhalan kullamilr.

;:lk<;:aozUkUr durumda olan dl§ ko-

Resim-22 Bile$ik ta$lY1c1lar

Resim-20 Kafeskiri$ ta$lY1C1

Resim-21 Apkmekan uzay kafes ortii-iiyJii kemerbaglantI

lonlar, kiit bi<;:imde sonlanmakta ve neahnmahdir.

kaynakianmaktadir. Siirekli devam

etmeyenkolonlarda<;:elikkolonlar ka- Ta§lYlcl baglantI1an

bado§emeyedUbellenir.Ongoruleny- Ta§IYIcl baglantIlanm ol<;:iimi<;:kuv

er do§emesi ses kopriilerini engelle- vetlerine gore 01u§turmalIdlr. Once

melidirve ayak plagmm iistiinU tama- likle egilme rijitligi olan(momentler

men ortmelidir. Montaj masrafml dii- aktanlabilir)baglantIlar ve mafsallI

§iik tutabilmek i<;:in,do§eme donatIsl- bag lantI1ar arasmda aynm soz kon u

nm yerle§tirilmesindekolon baglantl- sudur. Baglantl1ar i<;:inbir ol<;:iimyon

Sli<;:ingereken ankraj bulonu goz onii- temi hazlrlanml§ olup, esnek bir bag-

2010/296 AGUSTOS 71



Resim 23: FilgranplakaHoloribsac

lantmmkIsm ita§lma yeteneginin momenttalepleri yonUn

den degerlendirilmesine izin verir. (Resim 13)

Egilme rij itligi olan baglantl1arfarkh §ekillerde uygulana

bilir. Kural olarakkath yapl1arda bu baglanttlarUst baglan

tllardager<rekle§tirilir. Daha seyrek olanlarise moment ta

§lYlclllgml Ustlenebilmek i<rintamamen kaynaklanml§ku

§ak baglantllandlr. Egilmerijitligi olan baglantl1ann olu§turulmasl<rok masrafh olup, bUyUkol<rUdeelyaplml <rah§

maya baglmhdu. Bunlar bu nedenle son derece masrafh

dlr.

MafsallI ta§lYlcl baglanttlar, katli yaplda aguhkh kIsml

olu§turur. Bunlar dUgUmler ve levhalarla, ko§e profilleri

veya ko§ebentlerle olu§turul ur. B unlann olu§turulmasl

ger<rekten sorunsuz ve az masrafhdu.

RiJiTLEME SiSTEMLERi

<;er~eveler

<;er<reveler kolon ve kiri§ler arasmda egilmeye mukavim

baglanttlarla ger<rekle§tirilir. Hedeflenen yatay rijitlik,

<rer<reveetkisi olarak tammlamr ve katlI yap Ida stabilize

onlemlerinin onemli bir ogesidir. Bu konstrUksiyonun bir

avantajl, duvar ve duvar a<rlkhklannm esnek birdUzenle

meye imkan vermesidir. Egilmeye dayamm II<rer<reveko§elerinin olu§turulmasl, bUyUk bir konstrUktif <rabaylaba

gmtth olup, aynl zamanda masrafhdlr. Bunun dl§mda ko

lonlar, mafsallI kolonlar Uzerinden daha bUyUk bir boyut

landlrma talep eden, plan dahil inde biregilmeyi i<rerirler.

Kurulum masrafl bu nedenledaha yUksektir.

"Portal Frame" olarak adlandmlan list Uste gelen <rer<reve

lerle, New York'taki Empire State Building gibi 100kata

kadaryUksekyapl1arolu§turulur. (Resim 14)

B ir iskelet yapmm ta§1YICIsistemi, birbirine baglanml§ ve

rijitlenmi§ bir kolon-kiri§ konstrUksiyonu ile birdo§eme

katmamndan olu§ur. Olasl rijitleme ilkeleri : <rer<reveler,

uzay kafes sistem, kaymamodUllU katmanlarveyastabil

<rekirdek.

KatlI <relikyapllardado§eme katmam iki i§levi yerine geti

nr.

1.DU§ey yUklerin ta§mmasl

2. yatay stabilizasyon ile rlizgar ve egimli kolon dUzenle

melerinin getirdigi yatay yUklerin dagillmi

72 2010/296 AGUSTOS

Kafes Sistemler

Kafes sistemler bina stabilizasyonunun ba§ka birse<rene

gini olu§turmaktadlrlar. (Resim 15) Bunlar temel olarak

kolon, kiri§ ve <rapraz baglantl <rubuklanndan olu§an stabil

U<rgenlerden olu§ur. Normalkuvvetlerin altmdaki kolon

lar, <rer<revekolonlardan <r0kdaha narin olabilir. Kiri§ler

sIk11kla bile§ik dlibellerle (omegin ba§IIk11bulon) do§eme

katmamna baglamrlar. Boy lelikle burulma egimi az olan

rijit bir bile§ikta§lYlcl olu§ur.

Mafsalh baglantIlan konstrUktif olarak gayet basit bir §e

kildeol u§turmakmUmkUnd Ur.En basitdolgu duvar, yalmz

'lJerginiz 26. 'Yapnaa ...



Resim 24:Ongerilmeli beton

danbo~IukluplakalJgelikyassl

do~emeResim 25: Hoesch additiv

do~eme

Resim26: Slimdek-yassl

do~emesistem

dan veya~antiye betonundan olu~turulabilirler. iskeJet ya

pI i~ingereken bagiantl konstri.iksiyonlan(ba~hkh Jevha

lar, gergi ~ubugu), benzer§ekilde levhada daankrajlanma

IIdif.

<;ekirdekler

iskeletyaplda~ekirdek olarak tamrnlananlar boru ti.iri.inde,

narin, rnekansal stri.ikWrlerdir.Yi.iksekegiJme, itme ve tor

siyon mukavernetleri nedeniyle kIsrnen veya tarnamen bi

na stabilizasyonundarol oynafl ar.(Resim J 7)YapIplanma

yerle~tirilmeleri i~levsel oJarak belirlenir. Fakat Wm ta~J

YICIsistem konsepti benzer~ozi.imlerezorlayabilir.

Almanya'da kath ~elik yapIlarda stabilizasyon ~ekirdek

leri,genelde~anti yebetonu, nadiren deprefabrik beton ele

manlarla(klsa in~azarnam) ger~ekle~tirilir. SOdenfazlakat

sayJlannda gelik kafes kiri~lerden veya gelik ger~eveler

den ya da bunlann kornbinasyonlanndan olu~turulan ~e

kirdeklerekonomik ve anlamhdlf. Smlrlayan gelik iskele

tin baglantJlan, statik-konstri.iktifyonden stabilizasyonkuvvetleriyle uyum i~indeolmahdlr.(Resim 18)

~ekrneye ~ah~an ve bu nedenle ~~k narin uygulanabilen

9apraz diyagonallerdir. Digerforrnlar, ornegin K-baglan

tiSIbasmca dayammh oJacak~ekilde uygulanrnahdir.

Kafes sistemJer genelde ~en;evelerden hafiftir; daha bii

yiikbir rijitlige sahip olduklanndan daha az deforme olur

lar.Diyagonal ~ubuklar(ornegin ince yuvarlak ~elik

)duvarkaplamasmasorunsuzolarak entegreolabilmek

fes kiri~bagiantilarnormaide merdiven evi duvarlann

asansor bo~luklannda vebo~luksuzdI~ duvarlardakul

hrlar.Fakat bunun dI~Indabi9irnselbirstilelernam (Ro

n sis temi, De tan sistemi ... vb.)olarakdagoriiniirkalabi

irler. Bolrne duvan ve koridorlarda kullamirnasl da an

halar, biiyiik itrne rnukavemetleriyle yiizeylerini etki

yatay kuvvetleri kar~Ilayan stabilizasyon elernanlan

r.(Resim 16)Kath yapilarda levhalar, kamburla~rnayayamkh gelik levhalardan, prefabrik betonarme plaklar-

2010/296 AGUSTOS 73

Ii,

I



KATnO§EMELERi

<::ekirdekler ozellikle merdi yen evleri, asansor bo§luklan,

tesisat§aftlan is.;inuygundur.

Do§eme plaklan, katdlizlemlerinin yatay mekan smulaYl

cllandlr. Do§eme plaklannm yatay ve dli§ey etkilerden

kaynaklanan kuvvetleri, do§eme ta§lYICllan vaya dogru

dan kolonlar lizerinden noktasal veya dogrusal olarak ta§l

mr. Kat do§emeleri, §antiye betonu, prefabrik olarak veya

s.;eliklevhalar, fligran plaklar olarak uygulanabilir. <::izgi

sel bis.;imli bir yerle§tirmede, do§eme plaklan ve do§eme

ta§IYlcllan benzer baglantl aras.;lanyla bir arayagetirildiy

se, bile§ik ta§IYlcl do§emeden soz edebiliriz. <::elik- yassl

do§emesistemleri birlikte ve baglantl etkisi olmadan gitgi

de daha fazla uygulanmaktadlr.

statik -konstrliktif talepler goz online ahnmaktadu. Doz

kafes kiri§ list ve alt gergilerden ve bunun arasmda yer alan

dti§ey veya diyagonal s.;ubuklardan olu§ur. Kafes kiri§ te

orisine gore dliglimler mafsal olarak olu§turulmahduve

dl§ ylikler yalmz dtiglim noktalanna aktanlmahdlr. Fakat

pratikte durum biraz farkh gozlikmektedir. <::linklikafes

kiri§lerde s.;ogunlukla s.;ubuk baglantl Ols.;limlerini etkile

yebilecek yan gerilimler olu§ur. Dli§ey s.;ubuk ylikleri ne

deniyle list ve alt gergi arasmda olu§an bir egilme de gaz

ontine ahnmahdu. Daha btiylikas.;lkhklankolonsuzolarak

ges.;ebilmekis.;in lis.;lliveyadortlli gergiden olu§ankafeski

ri§leri kullanmak ekonomiktir. Prefabrik -standart- kafes

kiri§lermontaj stiresini btiytikols.;lide kIsaltlr.

Bile§ik ta§lYlcldo§emeler

Betonarme do§eme p!agl, kesme kuvvetlerine dayamklI

bir §ekilde, s.;elikta§lYICIya baglamrsa, buna bile§ik ta§lYl

Cldiyebiliriz. Bunlann yan yana sualanmasl yla bile§ik ta

§lYlcldo§emelerolu§Uf. (Resim22) KatlI yapllardabu bag

lantmm gers.;ekle§tirilmesi s.;ogunlukla ba§lIkh clvatalarla

olmaktadlr. Bunlar atelyede veya dogrudan in§aat yerinde

s.;elik ta§l Ylcllara ka ynaklanmaktadu. Bir ba§ka yontem

angloamerikan lilkelerde kullamlmaktadlr. B urada ba§

lIkh Clvata, lev ha profilinin is.;inden ta§lYICIs.;elikgergi yIe

ka ynaklanmaktadlr.

Bile§ik ta§lYlcllarla, beton(aguhkh olarak basms.;),ves.;e

lik(aglrhkh olarak s.;ekme)arasmda, pozitif moment geril

meleri is.;indahaetkili bir gerilme dagtllml olu§turulabilir.

Kolomzgarasistemi ve bile§ikta§l YICIas.;lkhgma bagh ola

rak, IPE veya HE serilerinin hadde profilleri yerle§tirilir.

Kenan tamamlayan ta§lYlcl olarak U ve UPE serilerinin

profilleri veyako§ebentler tercih edilir.

Ta§lYlcl baglantllan tipiks.;elikyapl baglantllandlr. Yakes

me kuvveti baglantI1an olarak, ya da egilmeye dayamkll

olarak olu§turulurlar.

Bile§ikdo§emeler

Butip do§emeler, s.;elikbile§ik yapl olarak ta§lYICls.;eliksac

lar ve kaymayacak §ekilde doklilmli§ §antiye betonundan

meydanagelmektedir. Tipik temsilcileri, Holorib-, Ho

esch-, Haircol- ve Cofrasta-bile§ik do§emeleridir.

Klis.;liks.;lkmtllar, yivlerve delikleryada sacm sahi p oldugu

'lJerginiz 26.'Ya,5maa...IZAYNkonstziiksiyon010/296 AGUSTOS

Do§eme ta§lYlcl1an -Dolu govdeli ta§lYlcl1ar

<::elikkatll yapldati pik do§emeta§lYlclSl, dolugovdeli ta§l

YlcI1ardlr. Burada ta§lYlcl olarak hadde profil uygun mali

yetiyle kendini gostermektedir. Kaynakh profiller konst

rliktiftaleplere daha iyi uyum saglarlar. Fakat maliyetleri

fazladlr. HE ve IPE serilerininI profilleri do§eme ta§1Ylcislolarak en uygun profil bis.;imleridir.

KathyapI1ardayeni olan biqey basitsimetrikI profilleri

dir. Bunlann geni§ altkemeri, profillis.;eliklevhalann, fi

ligran do§emelerin ve bo§luklu ongerilmeli beton plakla

nnkolayca yerle§tirilmesini saglamaktadlr.

Ozellikleyogun tesisatlOlan binalarda bo§luklunervlir ki

ri§lerinkullamml s.;okuygundur.(Resim 19)

Do§eme ta§lYlcl1an - Kafes ta§lYlcl1ar

Kafes sistemi, filigran ve saydam bis.;imiyIe dolu govdeli

ta§l YlcllarlakI yaslandlgmda bazl avantaj lara sahiptir. Ge

neldedahaazolan kafes kiri§ aglrhgl, altkonstrliksi yond an

temele kadar yapllan tUrns.;alI§may101urn lu etkilemekte

di r.Kafes sistem geometrisi, kath yapI1arm do§eme ta§lYl

cllannda tesisat uygulamasmm karma§lkla§masmaneden

olur. Buna ragmen kaths.;elikyapllardakafes kiri§ ta§lYlcl

larazdaolsarol oynamaktadu. Olumsuzyontiimalatve ba

bm masraflannm yliksek olmasldlr.

Kafes kiri§ s.;ubuklanmn geometrisi ve profil ses.;iminde

74



lirli geometrik yapl, <;eliksac ve gro beton arasmdaki gii-

nilir yapl§mamn ger<;ekle§mesini saglar. Ta§lma kapa

esi ve yangm dayamml, do§eme paket kalmhgl ve gere

se ek donatI ile belirlenir. Sac, montaj suasmdakahp

arak kullam hr ve betonun sertle§mesi sonrasmda egil

ede <;ekmedonatIsmmfonksi yonunu tistlenir. Profil sac

, olduk<;a hafif olduklanndan ve 18m uzunluga kadar

vk edilebildiklerinden dolaYI stirekli kiri§ olarak, vin<;

llammma gerek kalmadan <;oksaYldaki alan tizerinde

§enebilir. Do§eme a<;Ikhkgeni§ligine gore, ek yardimci

lonlar kullamlu. Belirli profillerde (am.Rolorib), hafif

asI1ml§ donammlann veya do§emelerin saclara ankraj

masl miimkiindiir.

ligran plaka ve §anti ye betonu ile bile§ik do§eminin ba§

bir §eklinin olu§turulmasl mtimktindiir. Filigran plaka

sim 23), monteli alt egilme donatIsl bulunun 4 ile 5 cm

asmda kahnhga sahip betonarme kahptan meydana gel

ektedir. Onceden hazlrlanml§ ve sonradan betonlanml§

tmanlar arasmdaki lzgara ta§IYlcllar, kaymaYl onleyici

a yapi olarak hizmet verirken aym zamanda da iist donatl

;inpas paYI elemam olarak gorev yaparlar. Bile§ik <;elik

farkh olarak, burada bile§ik beton yapi soz konusudur.

katetki §ekli aymdu. Filigran plaka, aymzamandakahp

arak da kullamhr. Betonun sertle§mesinden soma tUrn

eme paketi, bile§ik do§eme 0larak yiikleri azal tIr.

tiye beton do§eme

§eme ta§IYlclSI ile bile§ik §antiye beton do§eme, kahp

sraflan <;okyiiksek oldugundan ve in§aat<;ah§masl, ha

durumundan etkilendiginden artlk <;okfazla kullaml

maktadlf. Bunakar§mAlmanya'dakolon mesnetli be

arme yassl do§emeler geni§ ol<;iide kullamlmaktadu.

rlanmaya, kolon lzgara veya yangm dayamm siiresine

gh olarak do§eme paket yiikseklikleri <;okkii<;iikdeger

de olabilir.

efabrike plaka do§eme

efabrike plaka do§eme, in§aat siiresini kIsaltlr ve in§aat

asmda daha az nemlenme olmasml saglar. Betonarme

pllar (genellikle ongerilmeli betondan bo§luklu plaka),

do§eme plakalanmn tipik temsilcileridir (Resim 24).

ni§ a<;1kllkarahklannda olduk<;a yiiksek ta§lma kapasi-

tesine sahiptirler (12m' ye kadar). Do§eme paket yUksek

liklerinin as gari degerde tutulabilmesi i<;inongerilmeli be

tondan bo§l uklu plakalann yerle§tirilmesi amaclY la, geni§

alt flan§lan bulunan basit simetrik 1-Profilleri teklif edil

mektedir. C;elik ta§lYlcl ve ongerilmeli betondan bo§luklu

plaka arasmdaki bile§ik etki, hesaba katIlmamahdlr, zira

buradan elde edilecek enine zorlama degeri kabul edile

mez. Ongerilmeli betondan bo§luklu plakamn dogru kul

lamml ile ilgili olarak AvrupaKonvasyonunun C;elik Yap I

ileilgili 13. noluDirektifi bulunmaktadu. Budo§emesiste

minin ekonomikligi, vin<;kullamml ile ol<;UlmU§ttir.

C;elik -yassl do§emeler

C;elik yassl do§eme tammmdan, do§eme kiri§leri btiytik 01

<;Udedo§eme yiizeyine entegre edilmi§ do§eme-ta§IYlcl

sistemleri anla§llmaktadlr. Admdan da anla§llacagl Uzere,

bu §ekilde mUmkUn oldugunca asgari degerde do§eme pa

ket yUkseklikleri elde edilir. Bile§ik kiri§li ve bile§ik kiri§

siz varyasyonlan mevcuttur.

Roesch Additi v Do§emeleri (Resim 25) kath otopark bina

lannda olduk<;a slk kullamlmaktadu. Bu sistem aym za

manda <;elik kat in§aatl i<;inilgin<; bir do§eme alternatifi

sunmaktadu. Bunlar, I-do§eme ta§IYlcllan Uzerine <;elik

ara par<;alan yardlmlyla yerle§tirilen derin oluklu sac1ar

dan meydana gelmektedir. Ek olarak do§eme ta§l YlcI1an

iizerindeki kesik ba§lI Clvata dUbeli, gerekli bile§ik kiri§

yapIsmm olu§turulmasml saglar. Do§emenin ta§lmakapa

sitesi, <;eliksacm ve betondan yiv Iido§emelerin tek tek ta

§lma yeterliliklerinin toplammdan elde edilir.

ingiliz Slimdek -Sisteminde (Resim 26) Uzerinde ozel ola

rak delikler a<;I1ml§derin 01uklu saclar, simetrik I-do§eme

ta§lYlcllanmn geni§ alt baglantl kollan Uzerine yerle§tiri

IiI. B unlar daha sonra gU<;lendirilip beton dokUlUr. B u §e

kilde sac ve beton arasmda bile§ik do§eme elde edilmi§

olur. Do§eme ta§lYlcllannm, kesik ba§h Clvata dtibeli ile

donatI1masl halinde, matematiksel olarak hesaplanabilen

bi1e§ik ta§lYICIsayesinde ek birta§lmakuvveti elde edi lmi§

olunur.

Basitsimetrik I-ta§IYlcllannm, ongerilmeli betondan bo§

luklu p lakalarveyaFiligran plakalardan olu§ankombinas

yonlan da yassl do§eme sistemlerinden kabul edilmekte

dir.

2010/296 AGUSTOS 75



Resim 27: Kalan mahfazada manta}

Resim28: Manta} ic;inkiri§de/ik/eri

beton tabakaSl ile ilgili bazl gerekliliklersozkonusudur.

Ta§lYICIc;;eliksaclJ do§eme plakalarmda, slcak olc;;Umi§le

mi ic;;inc;;eliksac aC;;lgaC;;lkanltr, yani UstUtemizlenir ve ek

donatlh mevcut enine kesit, ta§lma kapasitesinin belirlen

mesi amaclyla beton do§eme korunmak suretiyle yangm

etkisine maruz blraklltr.

ASlhaltdo§eme, tum do§emekonstrUksi yonunun (do§eme

plakasmm vec;;elikta§1Ylcmm c;;eliksaCl)gerekli yangmda

yamm slmfma sahip olmasml saglayan oldukc;;a yUksek

masrafh yangmdan korunma tedbiri sunmaktadlr. Bu c;;o

zUm, ancak alt do§eminin kullamlmasl halinde ekonomik

olacakttr. Alt do§emeye monte edilen tUm donatilann ve

deliklerin (om.lambalar, havalandlrmalar) yangmakar§l

direnc;;liolmasmadikkatedi Imelidir.

Do§eme ta§1Ylcilann Inyangl ndan korunma gereklilikleri

ni yerine getirmekic;;in a§agldaki§artlann yerine geti rilme

si gerekmektedir:

- <::elikta§lYlcilara pUskUrtUlecek vermikulit veya madeni

elyaftan slvakaplama.

- Vidalar,c;;ivilerveyaklemenslerle tutturulan alC;;lpan,per

lite veya vermikUlit plakalardan olu§an kutu §eklindeki

plaka kaplamalar. Plaka kalmltgl, talep edilen yangm da

yamm slmfma ve profil fakWrUne (UIA) baghdlr.

-DonatIhkahpll beton

Resim29: Delikli kiri§/erdemantaj

Katdo§emesinin yangmkorumasl

KatlJ yapllardaki do§emelerin esasen 30 ile 90 dakikaltk

yangm dayamm sUreleri olmahdlr. Yangm dayamm slmflnabagli olarak betonarme plakalaric;;in paletkalmhklan ve

Montajlann uygulanmasl

Monte edilecek donatl1ann, ta§IYlcl yapmm taslaka§ama

smda dikkate ahnmasl gerekmektedir. Baglantth mekan

lann ve ihti yac;;duyulabilecekolasl teknikkatlann planlan

masmm yam Slra yatay ve dikey hatlann da yerleri ta§IYlcl

yapmm taslagmda yer almahdu. B unun yam Slra tedarik

hatlannm (su ve gaz) ve alc;;akileyUksekgerilim hatlannm

dikkate ahnmasl gerekmekted ir.

Dikey hatlar ic;;inomegin ta§IYlcl kuyular, gobekler veya

perdeduvarlaruygundur. Fakat bu amac;;lakolon mahfaza

lann da (resim 27) kullamlmasl mUmkUndUr. Djkkat edil

mesi gereken nokta, hatlann, yangma ve sese kar§l muka

vemetli kaplamalara sahi p olmal an dlf.

Yatay hatlar, direktolarak katdo§emesinin altmdan veya

UstUnden (9ift tabanJarda)gec;;irilir. Eksenel veradyalhat

lar olarak ikiye aynhrlar. Eksenel hatlarda paralel ana hatlar, kullamm yerlerine dogru giderken koJlara aynhrlar.

'Derginiz26.'Y~maa ...2010/296 AGUSTOS6



Tablo2: Hesseneyaleti in§aat Yonetmeliginegore yapI par~alarJnm yangma dayamm gerekli1ikleri

Yangm Yangme¥erlilik TammYangme¥erlilikangme¥erlilikayammI I

ayamm dayammllllfi

~

Sllllfi sllllfi

+- ~...W30-

t-T T30

--+30Ta§lYlcl YangmaayamkltI

I

F60ar¥alan Ta§IYlcl60Yangmdanlmayan

I

koruyucuF90a§lYlcl Yiiksek60dl§duvarlar90yapllarangm

I

FI20yap Ipar¥alannleyici

I

Tl20 FI80angmduvarlarlangm

I

W90 Tl80nleyiciI

77010/296 AGUSTOS

Daha planlama a§amasmdayken do- gerekmektedir. Delikli kiri§in veya

§eme ta§lYlclsmm se<;imi slrasmda il- makas kiri§in kullamml, yiiksek bina

gili delikyerlerinin dikkate almmasl larda avantaj saglayabilir(resim 28).

Hatlann ge<;irilmesi i<;in<;elik ta§IYI

ctlarda deliklerin a<;tlmasmm ongo

riilmesi halinde, bunlann prensip ola

rak daha az enine kuvvetlere neden

olacaklan yerlerde a<;tlmasl gerek

mektedir. Kii<;iikdikdortgen veya yu

varlak delikler (delik <;api <hkahnhk/2)

kenarlanndaherhangi bir gii<;lendir

me <;all§masma gerek kal madan a<;da

bilirler (resim29).

Asmaaltdo§eme, diiz biralttabakael

deedilmesini saglar. Yangmakar§1 da

yamkh modellerde, ta§IYlcl ile ilgili

gereklilikl er ortadan kal kar.

Kabado§eme iizerindeki yatay hatlara

da<;okslk rastlanmaktadlr. Yiiksekl igi

ayarlanabilir, yiikseltilmi§ do§eme,

normal yiirtime fonksi yon un ger<;ek

le§tirilmesini saglar. Sahip oldugu iyi

ula§dabilirlikozelligi avantaj sagla

maktadlr. Optimal do§eme paket yiik

sekligi baglammda, bu varyasyon,

ozellikle yassl do§eme sistemlerinde

iizerinde dti§iiniilmeye degerdir.

Do§emelerde kanallar iizerinden yonlendirilen hatlar da kullamlmaktadlr.

Fakatbunlar, uygulamaslrasmdamo-

Rad yal hatlarda ise kullam m yerl erin

den dikey kuyulara dogru direkt hat

baglantlSI vardlr.



. ,. \, "

~.,::

~ 1. '.j'

ill'I,

Yanglndan korunma

difikasyonlar icrincrokaz oynama paYl blrakan kesin plan

lamalann yapllmasml gerektirmektedir. Buna bir de 01

dukcra masraflJ bakIm crah§malan eklenmektedir.

Kat in§aatl slrasmda ozellikle yangmdan korunma ya da

yangmdan korunma konseptine onem verilmesi gerek

mektedir. Tam bir yangmdan korunma konsepti, insan ve

hayvan lann hayatlanm tehlikeye atmamakicrin yadaenkl

sa zamanda, gerekli olasl bir kurtarma crah§masmm ger

crekle§tirilebilmesi amaclY la yangmm ortaya crlkmasml ve

yaYllmasml onleyen yada geciktiren tUrntedbirleri icrerir.

B u tedbirler, koru yucu (i§letme veyaaktif) oldugu kadar

onleyici (yaplsal veyapasif)yangmdan korunma tedbirle

rini de icrermektedir. Yangmdan korunma, aktifve pasif

tedbirlerin toplammdan eldeedilir. B utedbirlerden birinin

azaltI1masl, aym gtivenlik seviyesinin korunmasl icrindi

gerinin arUm Imasml gerektirmektedir.Koru yucu yangmdankorunma tedbirleri, itfai yemevzuat-

78 2010/296 AGUSTOSD!ZAYNko_

lannda acrlklanml§tIr. Yaplsal yangmdan korunma konu

Su, Eyalet in§aat Mevzuatlannda ele ahnml§tlr.

Duman ve yangm alarmlan ile baglantlh alarm tertibatlan

ve yangm sondtirme tertibatlan (yagmurlamasisteml), ak

tif yangmdan korunma tedbirleri arasmda saYllmaktadu.

Pasif tedbirler, asgari gerekliliklere baghdlr. Om.

- Yap 1elemanlanmn yangma dayamm yeterlilikleri,

-Yapl malzemelerinin yanabilirligi,

-Yangmalanmmbliytikltigti,

-Kurtarma yollanmn uzunlugu,konumu vedtizeni.

Ta§lYlcl, rijitle§tirici ve mekam slmrlayan yapl elemanlan

ile ilgili gereklilikler, yangm dayamm slmfma gore tamm

lamr. Yeni Numune in§aat Mevzuatma (MBO Hessen) go

rehazlrlanan a§agldaki 2.nolu tablo bize yeni birbakl§acr1

Slsaglamaktadu.

Bunun dl§mda yangm suasmdaki davram§lan nedeniyle

yaplmalzemeleriA veB olarakikiyeaynlml§tlr. Ayanma

yan ve B' de yanabilen malzemeler icrinkullamlmaktadlr.

<;elik ve betonmalzemeler, A slmfmadahil edilmi§tir. Ke

sin bir §eyvarsao dacreli gi n yanmadlgl, fakatartan lsmede-

'lJerginiz 26.'Yapnaa ...



(yangm silresi)mukavemetinin azaIdlgldu.

ekli artan slcakhk nedeni yIe~eIigin elastiki yetmodUlU

e ~ekme mukavemeti azalmaya ba~lar. Deformasyon ve

formasyon hlZl, ~elik tUrnozelliklerini kaybedene kadar

ademeli bir~ekilde ytikselmeyedevameder. 5000T iize

ndeki slcaklIklar ~elik i~in kritik slcakhk degerleridir.

ani, 5000°C iizerindeki slcakhklara maruz buakI1an ko

maslz~eI ikkonstriiksiyonIar, yiiklerin ta~mmasl i~in ar

k uygun degildir.

p Ipar~asmm davram~l, ozelligini kay betmemi~ mevcut

ine kesi tin ta~lmakapasitesi ile degerlendirilir. Genelde,

iiytik enine kesitler yangm suasmdadaha olumlu davra

~larsergiler. Statikolarak belirsiz sistemlerde, plastik ta

lYICIrezerv lerin kullamlmasl ile kesit kuvvetlerinin yer

rinin degi~tirilmesi, yangm dayamm siiresini uzattlgm

an statik sistemlerin se~imi ~ok biiytik onem ta~lmakta

patlar, ihtiya~duyulan yangm dayamml smlfmm tespiti

as almaktadlr. B unun i~in a~aglda, kesinlik kademele

ne gore smlflandmlml~ olasI1Iklar sunulmu~tur:

1:TablolaryardlmIileispat (am. DLN4102Bolilm

2: Sadele~tirilmi~ hesaplama metodu yardlmlyla

(om.DLNVENV 1992-1-2)"

3: Genel hesaplama metodu yardlmlyla ispat

m. Yangmdan korunma uzmanlan ileFEM)

ngm dayamml stiresinin tespitlerini ortayakayabilmek

maclyla, diger bir se~enek olarak yangm denemeleri de

TrendIer ve geli§meler

. Yeni TM-QST-ince taneli in~aat~eliginin piyasaya sii

lmesi, siirekli olarak ytiksek degerli ~eliklere olan talebe

nem verildigini gostermektedir. "Termodinamik ~ekme

toduna" gore imal edilen yiiksek mukavemetli ~elikler,

sif ala~lm 11 ince taneli in~aat~elikleri kar~lsmda, iyile~

rilmi~kaviligi vekaynaklanmayaolan yatkmhklanileon

ana~lkmaktadlf. Bu ~ekilde 30mmkalmhgmda ve 355

~ekme m ukavemetine sahip saclar bile sorunsuzr ~ekilde ve uygun fiyatlarla on lsl1 i~leme gerek kalma

kaynaklanabilir.

2. ~elik yapl malzemesi ile ilgili talepler, gittik~e daha

komplike bir hale gelmektedir. Mimari gereklilikler ve

ekonomik nedenler, korumaslz olarak F30-taleplerini ye

rine getiren bir in~aat ~eliginin geli~tirilmesine neden 01-

mu~tur (FR 30-gelik). Bu sayede, belirli ~artlar altmda ve

slmrh bir kullamm dahilinde ~eligin yangmdan korunma

gerekliligine kar~m, kendi asI1 yiizey yaplsml koruyacak

~ekilde buakIlmaslmiirnkiin olur. ~u anakadarihtiya~du

yulmu~ olan pasif yangmdan korunmaYI saglayacak olan

kaplama uygulamalanna gerekkalmaz.

3. Daha yiiksek yangma dayamm sUresi elde etmek ama

C1Ya giiniimiizde, yangma dayamkll ~eligin, mali yeti dti

~iik izolasyon malzemesi ile kombine edilmesini hedef

alan ara~t)[malar yapI1maktadlr. Sagladlgl ekonomik

avanta jlarm yam sua ~el ik, mimarhkalamnda yen itasanm

ve yapl irnkanlarl sunmaktadlr.

4. Eyaletin~aatMevzuatmm (LBO)SI kl diizenlemelerinin

de, ~elik yapl kat in~aatlanndaki yangmdan korunma ko

nusundaki uygun degerlendirme ile ilgili yeni metotlann

olu~turulmasl yiikiimliiltigtintin te~vik edilmesinde bir

paylan olmu~tur. Buna bagh olarak hazlrlanan DASt-di

rektifi 019 (in§aatdenetim onaymm bulunmasl §artlyla),mimarlara ve ta~lYlcl konstrtiksiyon planlaYlcIlanna, kti

~iik bedeller kar~lhgmda~elik yaplkatin~aatlanndaLBO'

nun yangmdankorunma taleplerine kar~lkolayhkIar su

nan yangmkoruma teknigi ol~tim metodunu sunabilir.

Documents

Çelik ve Betonun Birlikte Kullanımı