Doç.Dr. Yavuz CABBARDr. Mustafa Kemal TOPCU

Çalışanların Beklenti ve Yükümlülüklerinin İşgücü Verimliliğine Etkilerinin

Psikolojik Sözleşme Kuramı Bağlamında Değerlendirilmesi:

Ankara Sanayi Odası Üyeleri Örnekleminde Bir Araştırma

ARAŞTIRMANIN KONUSU VE

AMACI

Psikolojik sözleşmenin temelini oluşturan etkenlerden

beklentiler ile

yükümlülüklere

ilişkin algıları araştırmak,

Psikolojik sözleşme yaklaşımını insan kaynakları uygulamalarının bir parçası haline getirmek,

KOBİ’lerde insan kaynağının ve sermayesinin önemine işaret etmek.

27.10.2015 2

PLANLAMA

ÖRGÜTLEME

YÖNELTMEKOORDİNASYON

KONTROL

ETKİLİ ETKİN

VERİMLİ YETERLİ

ÇALIŞMA

İLİŞKİLERİNİN

YÖNETİMİ27.10.2015 3

27.10.2015 4

Klasik Neo-Klasik Beşeri Sermaye

Kavramsal ÇerçevePsikolojik Sözleşme

27.10.2015 5

ARGYRIS

1960

LEVINSON

1962

HERRIOT PEMBERTON

1995

SCHEIN

1965, 1980

ROUSSEAU

1990BİREYSEL ALGIÖZNEL

Psikolojik Sözleşme

– Sübjektif

– Dinamik

– Karşılıklı beklenti ve yükümlülükler

– İlişkinin kapsamına bağlılık

– İşgören tutum ve davranışlarının belirleyicisi

27.10.2015 6

Kavramsal Çerçeve

Psikolojik Sözleşme

27.10.2015 7

Odak

Süre

Yapı

Kapsam

Somutluk

GELENEKSEL

Ekonomik

Belirli-belirsiz

Durağan-katı

İş odaklı

Sınırları belli

İLİŞKİSEL

• Sosyo-duygusal

• Belirli

• Esnek-dinamik

• Özel Hayat

• Öznel

27.10.2015 8

Psikolojik Sözleşme

27.10.2015 9

DEVİR

HIZIÖZDEŞLEŞMEÖVDBAĞLILIKİŞ TATMİNİVERİMLİLİK

Psikolojik Sözleşme

Sosyo-Duygusal

Tatmin

Kariyer Gelişimi Tatmini

Yüksek Performans

Tanımlı Davranışlar

Gönüllü Davranışlar

Ekonomik Tatmin

27.10.2015 10

ARAŞTIRMA YÖNTEMİ

Veri Toplama Aracı

• Veri toplama aracı olarak anket formu

kullanılmıştır.

• Kullanılan ölçek;

Psikolojik Sözleşme Envanteri

(Bal ve diğerleri, 2010)

27.10.2015 11

27.10.2015 12

Psikolojik

Sözleşme

Ekonomik

Tatmin

Sosyo-

Duygusal

Tatmin

Kariyer

Gelişimi

Tatmin

Tanımlı

Davranışlar

Gönüllü

Davranışlar

Yüksek

Performans

S2S3S4S5

S1S2S3S4

S1S2S3S4

S1S2S3S4

S1S2S3S4

S1S2S3S4

S6

S1

S5S6

S5S5

Betimleyici İstatistikler

Ort. Std. SapmaMevcut İşletmede Çalışma Süresi

8,25 yıl 7,72

Çalışma Hayatı Deneyimi14,34 yıl 7,75

Yaş36 9,83

Cinsiyet Erkek Kadın

%77,7 %23,3

Medeni Durum Bekar Evli

%33,8 %66,2

Pozisyon Alt Kademe Yönetici

%81,1 %18,9

Eğitim Durumu Önlisans, Lise, İlköğretim

Lisans ve üzeri

%42,4 %57,6 27.10.2015 13

Doğrulayıcı Faktör Analizi

27.10.2015 14

Ölçek ∆χ² df ∆χ²/df RMSEA RMR GFICFI

1 ETÖ 4,246* 9 0,472 0.000 0,040 0,9911,000

2 SDTÖ 3,587* 3 1,196 0,036 0,048 0,9900,996

3 KGTÖ 0,322* 2 0,161 0,000 0,012 0,9991,000

4 TGYÖ 9,964* 8 1,245 0,041 0,021 0,9790,997

5 GDYÖ 10,780* 7 1,540 0,060 0,039 0,9770,989

6 YPYÖ 6,126 2 3,063 0,118 0,019 0,9810,991

ARAŞTIRMA HİPOTEZLERİ

Hipotez No Hipotez

Hipotez 1AÇalışanların ekonomik tatmin düzeyleri çalışanların tanımlı davranışlarını

olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

Hipotez 1BÇalışanların ekonomik tatmin düzeyleri çalışanların gönüllü

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

Hipotez 2AÇalışanların sosyo-duygusal tatmin düzeyleri çalışanların tanımlı

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

Hipotez 2BÇalışanların sosyo-duygusal tatmin düzeyleri çalışanların gönüllü

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

Hipotez 3AÇalışanların kariyer gelişimi tatmin düzeyleri çalışanların tanımlı

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

Hipotez 3BÇalışanların kariyer gelişimi tatmin düzeyleri çalışanların gönüllü

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

27.10.2015 15

Bulgular

27.10.2015 16

Faktör Ort. SS C.A. 1 2 3 4 5

1. ETÖ 2,38 0,95 0,77 1

2. SDTÖ 3,48 0,82 0,72 ,219* 1

3. KGTÖ 3.13 0,89 0,73 ,400* ,511* 1

4. TGYÖ 4,02 0,87 0,92 0,131 ,445* ,391* 1

5. GDYÖ 3,74 0,83 0,84 0,048 ,412* ,326* ,678* 1

27.10.2015 17

et

et6

f1

1

1

et5

f2

1

et4

f3

1

et3

f4

1

et2

f5

1

et1

f6

1

sdt

sdt4

j2

1

1

sdt3

j3

1

sdt2

j4

1

sdt1

j5

1

kg

kg3

g2

1

1

kg2

g3

1

kg1

g4

1

tg

tg6

k1

1

1

tg5

k2

1

tg4

k3

1

tg3

k4

1

tg2

k5

1

tg1

k6

1

gd

gd1 h1

1

1

gd2 h21

gd3 h31

gd5 h51

gd6 h61

er21

er1

1

Bulgular

27.10.2015 18

Model ∆χ² df ∆χ²/df RMSEA RMR GFI CFI

YEM 273,911* 238 1,151 0.032 0,074 0,874 0,979

Hipotez YollarTahmin

Değeri

Standart

HataAnlamlılık

H1A Ekonomik Tatmin Tanımlı Görevler ,021 ,212 ,922

H1B Ekonomik Tatmin Gönüllü Davranışlar -,149 ,217 ,493

H2ASosyo-Duygusal

Tatmin Tanımlı Görevler 4,092 1,678 ,015

H2BSosyo-Duygusal

TatminGönüllü Davranışlar 4,133 1,632 ,011

H3A Kariyer Gelişimi Tanımlı Görevler 1,016 ,441 ,021

H3B Kariyer Gelişimi Gönüllü Davranışlar ,934 ,411 ,023

27.10.2015 19

Hipotez No Hipotez Sonuç

Hipotez 1AÇalışanların ekonomik tatmin düzeyleri çalışanların tanımlı

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.X

Hipotez 1BÇalışanların ekonomik tatmin düzeyleri çalışanların gönüllü

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.X

Hipotez 2AÇalışanların sosyo-duygusal tatmin düzeyleri çalışanların tanımlı

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

Hipotez 2BÇalışanların sosyo-duygusal tatmin düzeyleri çalışanların gönüllü

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

Hipotez 3AÇalışanların kariyer gelişimi tatmin düzeyleri çalışanların tanımlı

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

Hipotez 3BÇalışanların kariyer gelişimi tatmin düzeyleri çalışanların gönüllü

davranışlarını olumlu ve anlamlı etkilemektedir.

Sonuç

27.10.2015 20

• Örgütsel psikoloji alanında çalışılabilecek üç

alan (Schein, 1980)

– beşeri sermayenin idaresi,

– dinamik, açık, mücadeleci, gelişen bir sistem olarak

örgüt ve

– psikolojik sözleşme

Sonuç

27.10.2015 21

• Psikolojik sözleşme psikososyal riskler

arasındadır.

• Psikolojik sözleşme<> Verimlilik

• Psikolojik sözleşme örgütsel hedeflere ve

performansa ulaşılmasına katkı

sağlanmaktadır.

Sonuç

27.10.2015 22

Sonuç

• Çalışanların ekonomik tatmin düzeyleri

– tanımlı görevleri

– örgütsel vatandaşlık davranışlarını

• örgütsel politikalara katılımı,

• yenilikçi ve yaratıcı fikirleri geliştirme,

• diğer çalışanlara yardım…

olumlu etkilememektedir.

27.10.2015 23

Sonuç

• Çalışanların kariyer gelişimi ve sosyo-

duygusal düzeyleri

– tanımlı görevleri

– örgütsel vatandaşlık davranışlarını

• örgütsel politikalara katılımı,

• yenilikçi ve yaratıcı fikirleri geliştirme,

• diğer çalışanlara yardım…

olumlu etkilemektedir.

27.10.2015 24

• İlişkisel psikolojik sözleşme algısı ön plana

çıkmaktadır.

– İş tanımların muğlak olmaması,

– İşgörenden neler beklendiğinin açık bir dil ile ifade

edilmesi

– Performans kriterlerinin anlaşılır olması

– Kariyer olanakları sunulması

– Bireysel ve mesleki gelişim ve eğitim olanağı sunulması

– Çalışanlara değer atfedilmesi

Sonuç ve Öneriler

27.10.2015 25

• Kişisel bağlamda değerlendirme gerekliliktir.

• Sosyal ve özel hayata saygı ana unsurlardır.

• Güçlendirilmiş çalışanlar işletmeleri başarıya

taşımaktadır.

• Adaptif performansa sahip çalışanlar

işletmenin de çevreye uyumunu

kolaylaştırmaktadır.

Sonuç ve Öneriler

27.10.2015 26

Sonuç ve Öneriler

• Demografik faktörlere göre farklılaşmakta mıdır?

– Cinsiyet?

– Yaş?

– Pozisyon?

– Kıdem?

– Eğitim?

• İşletme Sahipleri-Yönetici ve Çalışanların karşılıklı

algıları nasıl?

• Zaman içerisinde psikolojik sözleşme değişir mi?

27.10.2015 27

Sonuç

TEŞEKKÜRLER