7

Przedmowado wydania norweskiego

«Progress imposes not onlynew possibilities for the futurebut new restrictions»

Norbert Wiener

W dziedzinie zarz¹dzania inwestycjami Norwegia jest obecniekrajem przoduj¹cym. Zosta³a tu opracowana jednorodna bazanorm dla ww. dziedziny i jednocze�nie powsta³y zwi¹zane z tymodpowiednie systemy komputerowe. Przyk³adem mog¹ byænorweskie normy NS 3451 �Tablica czê�ci budowli�, NS 3420�Teksty do opisu robót budowlanych i in¿ynierskich� i NS 3421�Teksty do opisu instalacji�. Wszystkie one s¹ jedynymi w skali�wiatowej.

Nag³¹ potrzeb¹ sta³o siê opracowanie odpowiedniego pod-rêcznika, omawiaj¹cego jak nale¿y stosowaæ technikê komputerow¹w powi¹zaniu z istniej¹cymi normami. Chocia¿ Norwegia mad³ugoletnie tradycje w dziedzinie przygotowywania dokumentówbudowlanych, jednak odczuwa siê du¿¹ rozbie¿no�æ w poziomie ichjako�ci.

Wymienione normy s¹ zbiorem podstawowych elementówniezbêdnych do przygotowywania dokumentów dla zarz¹dzaniainwestycjami budowlanymi i in¿ynierskimi. Paradoksem jest, ¿e nieopracowano wskazówek jak uk³adaæ te elementy, aby móckorzystaæ z techniki komputerowej i osi¹gn¹æ optymalne, scalonerozwi¹zania. Braki w dokumentach s¹ przyczyn¹ marnotrawstwazarówno materia³ów jak i si³y roboczej, powoduj¹ ró¿nego rodzajuspory i nieporozumienia, wp³ywaj¹ na obni¿enie jako�ci wykony-wanych budowli.

Nale¿y stwierdziæ, i¿ nieuwzglêdnianie w programach studiówna uczelniach i w szko³ach technicznych tematów obejmuj¹cychprzygotowywanie dokumentów budowlanych i stosowania technikikomputerowej jest powa¿nym niedopatrzeniem w dobie szybkiegorozwoju techniki. M³odzi architekci i in¿ynierowie stykaj¹ siê zdokumentami dotycz¹cymi zarz¹dzania inwestycjami dopiero wmiejscu pracy.

Wa¿nym wiêc krokiem jest zebranie wszelkich dostêpnychelementów tworz¹cych systematyczny model dostosowany donowoczesnej informatyki w budownictwie. Dokonanie

8

Dokonanie wspomnianego opracowania pozwoli na:

� bardziej systematyczne planowanie inwestycji� pewniejsze obliczanie przetargów� uproszczenia przy opracowywaniu harmonogramów� bardziej racjonalne wykorzystanie si³y roboczej i materia³ów� lepsz¹ koordynacjê miêdzy bran¿ami

Mamy nadziejê, ¿e ksi¹¿ka ta przyczyni siê do lepszegozrozumienia wa¿nej roli dokumentów budowlanych. Ma ona s³u¿yæjako podrêcznik dla studentów, ma byæ poradnikiem dla architeków,in¿ynierów projektantów i wykonawców. Ma ona byæ podstaw¹nowego opracowania norweskiej normy NS 3450 �Dokumentyprojektowe dla budownictwa i robót in¿ynierskich�.

Znamienna sentencja Norberta Wienera mówi, ¿e udzia³ wrozwoju nie tylko powiêksza mo¿liwo�ci, ale tak¿e narzuca noweograniczenia. Dotyczy to równie¿ nowych metod komputerowych.Ich stosowanie musi byæ dok³adne i konsekwentne. Aby mócstosowaæ normy w po³¹czeniu z metodami komuterowymi, koniecznejest ich poprawne zrozumienie. W Norwegii od 20 lat stosowane s¹normy zarz¹dzania inwestycjami, a pomimo to, zw³aszcza w ma³ychprzedsiêbiorstwach, nie przyk³ada siê wagi do ich zrozumienia.

Ksi¹¿ka jest podsumowaniem wieloletniej pracy w gronie dobrychkolegów, zw³aszcza in¿yniera Ragnara Hansena i szefa rozwojuTure Kristiansena. Pragniemy im serdecznie podziêkowaæ, przedewszystkim za wytrwa³o�æ w okresie trudnej pracy pionierskiej.

Wielkie znaczenie dla praktycznych rozwi¹zañ mia³a wspó³pracaze Zwi¹zkami Mistrzów Ciesielskich, Murarskich, Malarskich iBlacharskich. Mistrz budowlany Haakon Tronrud by³ bardzo po-mocny przy opracowywaniu metod obliczania przetargów.

Wspó³praca z inwestorami, architektami, in¿ynierami, wykonaw-cami i rzemie�lnikami zachêca³a do dalszych prób tworzenia ci¹glelepszych metod zarz¹dzania. Pierwszym w Norwegii, któryzastosowa³ nowe metody by³ dr in¿. Olav Olsen.

Dalszymi przedstawicielami inwestorów, którzy zdecydowalisiê wprowadzaæ nowe metody byli: dyrektor Vang Horn Fjalestad,szefowie zarz¹dów drogowych Helge Ulstad i Thorleif Sagbakken,naczelny in¿ynier Hallstein Kjöllestad, dyrektorzy elektrowni NilsSelsth i Leif Erdal, architekt wojewódzki Arne Eggen, naczelny

9

architekt Öivind Mörch, profesor Odd-Kjeld Östby, architekciÖyvind Almaas i Tore Kleven, dyrektor Jon Rönning, architektKjell Erik Arstad, Jan Haavar Korshavn i Roar Jacobsen, sekretarzHelge Bristein i wielu, wielu innych.

Duñski ekonomista Ebbe Holsöe by³ doskona³ym partnerem wrozwi¹zywaniu wielu zadañ.

Bardzo cenne by³o dla nas zainteresowanie rozwojem nowychmetod zarz¹dzania ze strony przedstawicieli Uczelni. RektorPolitechniki w Trondheim Rolf Lenschow (wówczas kierownikInstytutu Konstrukcji Betonowych) by³ inicjatorem wprowadzenianowego przedmiotu do programu nauczania. Znajomo�æ zagadnieñprzedstawionych w tej ksi¹¿ce by³a wymagana przy egzaminie.Profesorowie Are Vesterlid i Gullik Kollansrud wprowadzili tenprzedmiot do programu Wy¿szej Szko³y Architektury w Oslo. W 37innych szko³ach in¿ynierskich i technicznych s¹ dzi� wyk³adaneelementy nowoczesnego zarz¹dzania.

Pragniemy wyraziæ wielkie podziêkowanie Królewskej RadzieBadañ Naukowo-Technicznych Norwegii i jej przedstawicielowiin¿ynierowi E. Skjörten�owi za poparcie, zainteresowanie i udzieleniepomocy finansowej.

Za poparcie i zainteresowanie nasz¹ dzia³alno�ci¹ nad wielomaprojektami w ramach programu rozwoju budownictwa NTNF-3Bsk³adamy specjalne podziêkowanie dyrektorowi Inger StrayLien�owi.

Dziêkujemy za doskona³¹ wspó³pracê dyrektorowi RadyNormalizacji Budownictwa Norwegii panu Odd Lyng�owi, któryby³ od lat rzecznikiem racjonalizacji procesu budowlanego.

Dziekanowi Wydzia³u Budownictwa, panu Knutowi Gilboe wWy¿szej Szkole In¿ynierskej w Trondheim jeste�my ogomniewdziêczni za wieloletni¹ wspó³pracê oraz uwagi dotycz¹ce osta-tecznej formy i tre�ci tej ksi¹¿ki.

Drammen / Baerum - wiosn¹ 1991

Egil Amundsen Janusz Ziolko

10

«Quelle que soit la perfection d'un systeme de classement il nepeut remplacer le jugement dela personne appelé a s'en servir»

POL-JEAN

Zainteresowanie Norwegów Polsk¹ siêga wielu lat wstecz. KrólWikingów, Olav Trygvason mia³ polsk¹ ksiê¿niczkê za ¿onê. Wokresie rozbiorów m³odzi norwescy romantycy ujmowali siê zalosem Polaków. Norweski obroñca my�li demokratycznej, poetaJohan S. C. Welhaven wspomina walkê pod Ostro³êk¹ w swoimwierszu �Republikanin� napisanym w 1884 roku. W�ródwspó³czesnych wci¹¿ ¿ywe s¹ wspomnienia wspólnej walki oNarwik w 1940 roku i udzia³u w walkach powietrznych o Wielk¹Brytaniê. Pokojowa Nagroda Nobla przyznana polskiemurobotnikowi by³a dowodem, jak ceniony by³ przez Norwegów polskiruch oporu przeciw jednej z najokrutniejszych tyranii, które dotknê³ywspó³czesnych.

Powszechna atmosfera ¿yczliwo�ci w stosunku do Polski znajdujedzi� wyraz w pomocy techniczno-organizacyjnej udzielanej zarównoprzez rz¹d Norwegii jak i przez poszczególne organizacje i instytucje.W�ród nich specjalne miejsce zajmuje Norweska Rada Normali-zacji w Budownictwie. Dyrektor Rady, pan Odd Lyng, ofiarowa³polskiemu przemys³owi budowlanemu komplet norweskich normdotycz¹cych zarz¹dzania procesem inwestycyjnym, z prawemprzek³adu i wolnego u¿ytku. Normy te wywo³a³y zainteresowaniew polskich krêgach akademickich i by³y bezpo�redni¹ przyczyn¹zorganizowania serii szkoleñ dla polskich architeków i in¿ynieróww Norwegii, a ostatnio tak¿e w Polsce. Celem spotkañ by³ozapoznanie siê z norweskimi metodami zarz¹dzania inwestycjami.Szkolenie umo¿liwi³a pomoc finansowa udzielona przez KrólewskieMinisterstwo Spraw Zagranicznych Norwegii.

Przy tej okazji mia³em przyjemno�æ spotkaæ grupê m³odychpolskich architektów i in¿ynierów, którzy ¿ywo podjêli pracê nadzaadaptowaniem norweskich metod zarz¹dzania procesem inwes-tycyjnym i przek³adem podstawowych norm na jêzyk polski.Podobnych norm w Polsce dotychczas nie opracowano. W wynikuwspólnej pracy powsta³o wiele przek³adów norweskich dokumentów.

Przedmowa do wydania polskiego

11

Polscy koledzy z zapa³em zaczêli dzieliæ siê nowymi wiadomo�ciami zeswoimi studentami. Dr in¿. arch. Waldemar Leszkiewicz i mgr in¿.arch.Joanna Karboñska wprowadzili wiadomo�ci o norweskich normach isystemach komputerowych do programu nauczania Politechniki Gdañskiej.W �lad za nimi poszli dr in¿. Andrzej Minasowicz, wyk³adowca PolitechnikiWarszawskiej i mgr in¿. Romuald Tarczewski, wyk³adowca PolitechnikiWroc³awskiej. Mgr in¿. Jaros³aw Prugar dokona³ przek³adu wielu norweskichsystemów komputerowych na jêzyk polski.

Dr in¿. Stefan Pyrak, redaktor naczelny czasopisma �In¿ynieria iBudownictwo� oceni³, ¿e zagadnienia zarz¹dzania inwestycjami s¹ wa¿nedla polskiego budownictwa w okresie zmiany jego struktury. W swojejrecenzji pierwszego, norweskiego wydania tej ksi¹¿ki wskaza³ na celowo�æprzygotowania polskiego przek³adu.

Królewskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych Norwegii,reprezentowane przez dyrektora Rolfa Baltzersena, udzieli³o materialnegowsparcia co umo¿liwi³o przet³umaczenie tej ksi¹¿ki na jêzyk polski. By³o towielk¹ podniet¹ do zrealizowania zamierzenia, o którym ju¿ wcze�niejmy�la³em. Niestety, wspó³autora wydania norweskiego, Egila Amundsena,odpowiedzialnego za rozdzia³ o kalkulacji przetargów nie ma w�ród nas.Sk³adam tu cze�æ jego pamiêci.

Polskie wydanie jest rozszerzone w stosunku do pierwszego, dziêkiczemu polski czytelnik otrzyma pe³niejszy obraz zagadnienia.

Dziêkujê serdecznie wszystkim Norwegom, którzy siê przyczynili dorozszerzenia wspó³pracy z moim �starym krajem� w dziedzinie zarz¹dzaniainwestycjami. Dziêkujê polskim kolegom za ich gor¹ce zainteresowanienaszymi rozwi¹zaniami i zrozumienie celu stosowania tych systemów.¯yczê im, aby ich praca nad odbudow¹ kraju da³a jak najlepsze wyniki.

W³adzom Politechniki Wroc³awskiej wyra¿am g³êbokie podziê-kowanieza wydanie tej ksi¹¿ki. Czuje siê zaszczycony faktem, ¿e moje opracowaniezosta³o wydane przez Oficynê Wydawnicz¹ tej Uczelni. Panu RomualdowiTarczewskiemu wyra¿am serdeczne podziêkowanie za inicjatywêprzygotowania wydania polskiego, fachowe uwagi odno�nie zawarto�ciksi¹¿ki i starann¹ korektê.

Mojej kochanej ¿onie Zofii gor¹co dziêkujê za bardzo cierpliw¹ inieocenion¹ pomoc w poprawieniu polskiego stylu.

W Norwegii, wiosn¹ 1994 Janusz Ziolko

12

Ksi¹¿ka opisuje jak s¹ opracowywane i u¿ywane dokumentydotycz¹ce zarz¹dzania inwestycjami budowlanymi w Norwegii ijakie znaczenie maj¹ norweskie normy dla jako�ci tych dokumentów.Normy stanowi¹ podstawê systematyzowania dokumentów.Systematyka pozwala na opracowanie wzorów dokumentówbudowlanych z my�l¹ o przysz³ych rozwi¹zaniach scalonych zzastosowaniem metod komputerowych.

Ksi¹¿ka jest przeznaczona dla wszystkich, którzy pracuj¹ wprzemy�le budowlanym lub przygotowuj¹ siê do tego zawodu. Dlatych, którzy ju¿ maj¹ do�wiadczenie w przygotowywaniudokumentów budowlanych, mo¿e ona byæ wska�nikiem nowychrozwi¹zañ usprawniaj¹cych pracê i prowadz¹cych do oszczêdno�ci.Dla studentów ma to byæ podrêcznik. Dla wyk³adowców mo¿e byæpomoc¹ u³atwiaj¹c¹ przygotowywanie systematycznego kursudotycz¹cego tego tak zaniedbanego przedmiotu. Przemys³ wybiera³dotychczas najkosztowniejszy w skali spo³ecznej sposób szkoleniaw tej dziedzinie, pozostawiaj¹c ten problem zatrudnionym w biurachprojektów i przedsiêbiorstwach wykonawczych.

Do�wiadczenia w opracowywaniu dokumentów, o których mowazebrali�my dziêki wieloletniej praktyce i licznym kontaktom zprzemys³em budowlanym. Opis robót i przedmiar zajmuj¹ w�ródnich centraln¹ pozycjê. Pomimo i¿ w Norwegii od niemal stu latpanuje zwyczaj przygotowywania takich dokumentów, to jednakwci¹¿ wiele pozostaje do zrobienia w tej dziedzinie.

Ksi¹¿ka ta jest napisana dla tych, który chc¹, aby dzieñ jutrzejszyby³ lepszy ni¿ wczorajszy -- ciekawszy i bardziej wydajny. Mo¿e siêokazaæ, ¿e przygotowywanie tego �nudnego dokumentu�, tego �z³akoniecznego� potrzebnego do wzniesienia domu, budowy mostuczy drogi, mo¿e byæ powi¹zane z zawodow¹ satysfakcj¹, ze�wiadomo�ci¹ tworzenia podstaw systematycznej wymiany infor-macji miêdzy projektantem i wykonawc¹. Warto tego spróbowaæ.

1 Wprowadzenie, cel ksi¹¿ki

13

Ksi¹¿ka zaadresowana jest do ka¿dego, kto wybra³ pracê wprzemy�le bezpo�rednio odpowiedzialnym za �budowanie�spo³eczeñstwa, w którym ¿yjemy. Zarz¹dzanie jest codzienn¹czynno�ci¹ ka¿dego budowniczego oraz projektanta. W Norwegiiczynno�æ ta poch³ania oko³o 20% kosztów ca³kowitych zwi¹zanychz budownictwem i robotami in¿ynierskimi. Roczna warto�æ produkcjitego przemys³u wynosi oko³o 100 miliardów koron*). £atwozrozumieæ, ¿e ka¿de usprawnienie procedur zarz¹dzania mo¿e daæpowa¿ne oszczêdno�ci w skali krajowej. Wszyscy jeste�myinwestorami, budujemy dla siebie, celem naszej pracy powinno byæpodniesienie jako�ci budownictwa i obni¿enie jego kosztów.

Norwegia osi¹gnê³a w ci¹gu ostatnich 25 lat wyj¹tkow¹ pozycjêw skali �wiatowej je�li chodzi o normalizacjê dokumentówbudowlanych. Norweska Rada Normalizacji w Budownictwiesprawnie kierowa³a prac¹ nad przygotowaniem norm. Rezulatemjest komplet norm, których nie sposób znale�æ gdzie indziej.Odgrywaj¹ one wa¿n¹ rolê w komputeryzacji budownictwa.

Ksi¹¿ka ma s³u¿yæ wszystkim tym, którzy przygotowuj¹dokumenty budowlane i u¿ywaj¹ ich � architektom, in¿ynierom,przedsiêbiorcom, rzemie�lnikom, studentom i uczniom szkó³technicznych. Projektanci przygotowuj¹ opis robót, rzemie�lnicy �korzystaj¹ z niego. To oni decyduj¹ jak¹ ocenê daæ temudokumentowi. Projektant mo¿e zapewniæ oczekiwan¹ jako�æbudowli tylko poprzez uporz¹dkowany wed³ug pewnego systemui zrozumia³y opis.

Celowo�æ zastosowania komputerów jest oczywista. Wszelkiedalsze rozwa¿ania bêd¹ oparte na nowoczesnej technicesk³adowania i przetwarzania danych. Trudno znale�æ dzi� cz³owieka,który wola³by posy³aæ umy�lnego zmiast korzystaæ z telefonu czytelefaxu.

Komputer jest dzi� takim samym narzêdziem jak linijka, pi³a czym³otek. Technika komputerowa zaczyna mieæ tradycje wzarz¹dzaniu procesem inwestycyjnym. Pierwszy norweski opisrobót zosta³ przygotowany przez Stenara Sorensena i JanuszaZiolko ju¿ w roku 1965. Dotyczy³ on Honen Gaard - Internatu dlaniewidomych kobiet w Ringerike, w okolicy Oslo. By³o to studiumeksperymentalne. Per Helge Ulstad, szef Zarz¹du DrogowegoMiasta Sto³ecznego Oslo, zamówi³ w 1967 roku pierwsze opisykonkretnych za³o¿eñ zwi¹zanych z budow¹ autostrady w kierunkuTrondheim, tzw. �Djupdalstraseen�. Opisy robót i przedmiaryzosta³y przygotowane przez biuro projektów dra in¿. Olava Olsena,

*) odpowiada to oko³o 15 miliardom USD (przyp. do wyd. pol.)

14

w Lysaker, ko³o Oslo. Zadaniem tej firmy by³o zaprojektowaniemostów i koordynowanie prac nad przygotowaniem dokumentówprzetargowych tak¿e dla tych czê�ci za³o¿nia, które by³y projek-towane przez cztery inne biura projektów.

Praktyczne rozwi¹zania i przyk³ady, które s¹ przytaczane wksi¹¿ce s¹ zaczerpniête ze znanego systemu komputerowegomaj¹cego powszechne zastosowanie zarówno w Norwegii jak izagranic¹. System jako taki nie jest celem, ale pozwala sprawdziæzasady i regu³y, które s¹ zebrane w tej ksi¹¿ce. Wiele z nich nadajedzi� ton nowoczesnym metodom przygotowywania dokumentówbudowlanych. Niektóre z nich osi¹gnê³y status pozwalaj¹cy nazwaæje �norm¹ przemys³ow¹�.

15

2.1. Norweskie normy -- ich rola w bran¿ybudowlanej

Zwi¹zek Normalizacyjny Norwegii (NSF) koordynuje praceNorweskiej Rady Normalizacji w Budownictwie (NBR), NorweskiejCentrali Normalizacji Przemys³u Maszynowego (NVS) i NorweskiegoKomitetu Elektrycznego (NEK). NSF wyda³ zbiór technicznych,prawnych i ekonomicznych regu³ i postanowieñ, które nosz¹ mianoNorm Norweskich (NS).

Wed³ug norweskiego prawa norma jest dobrowolnie przyjêt¹podstaw¹ do zawarcia umowy miêdzy kupuj¹cym i sprzedaj¹cym. Zchwil¹ podpisania umowy norma staje siê prawem.

Norweska Rada Normalizacji w Budownictwie (NBR)nieprzerwanie od 1965 roku kontynuuje prace zwi¹zane z rozwojemnorm budowlanych. Przemys³ budowlany w Norwegii to przedewszystkim du¿a liczba ma³ych przedsiêbiorstw, które nie by³yby wstanie samodzielnie podj¹æ skomplikowanego zadaniausystematyzowania podstaw zarz¹dzania inwestycjami.

Istniej¹ca struktura przedsiêbiorstw uwypukla zas³ugi NorweskiejRady Normalizacji w Budownictwie, która podjê³a i prowadzi pracenad ca³okszta³tem rozwoju systematyki w budownictwie i in¿ynierii.Systematyka i klasyfikacja s¹ podstawowymi warunkamiwprowadzenia informatyki i jej pe³nego wykorzystania we wszystkichbran¿ach.

Obecnie nie ma kraju, który móg³by zaprezentowaæ równorzêdnyz posiadanym przez Norwegiê zbiór dokumentów dla zarz¹dzaniaprocesem inwestycyjnym. Nale¿y zwróciæ uwagê, ¿e prace terozpoczêto na d³ugo przed upowszechnieniem nowoczesnej infor-matyki.

O wysokiej randze norweskich norm najdobitniej �wiadczyzainteresowanie, jakie wzbudzi³y odbywaj¹cego siê jesieni¹ 1985 rokuw Warszawie Kongresu �Economics in Building� zorganizowanegoprzez ONZ, konferencji �wiatowej CIB �Conceptual Modelling� na

2. Norweskie normy dla zarz¹dzaniaprocesem inwestycyjnym

16

Uniwersytecie w Lund jesieni¹ 1988 roku, oraz konferencji ISO i ICISdotycz¹cej normalizacji dokumentów budowlanych w Thun w lecie1993 roku. Specjali�ci z ca³ego �wiata zwracali uwagê na norweskieosi¹gniêcia na tym polu.

Szwecja przez pewien okres pretendowa³a do przewodzenia womawianej dziedzinie, jednak okaza³o siê, ¿e zosta³a wyprzedzonaprzez Norwegiê. Trzeba tu podkre�liæ, ¿e osi¹gniêcia Norwegów by³ymo¿liwe dziêki wspó³pracy zarówno naukowców jak i praktyków,pracuj¹cych nad usprawnieniem budownictwa poprzez scalenie norm.Sta³o siê to podstaw¹ rozwoju norweskich systemów komputerowych.

Prace rozpoczête 25 lat temu wymagaj¹ stale nowych impulsów.�rodowisko ludzi zajmuj¹cych siê omawianymi zagadnieniami jestogromnie cenne i wa¿ne jest aby stworzyæ warunki do dalszej pracyprzy niezmienionym jej tempie, zwa¿ywszy szczególnie na fakt, ¿eNorwegia w tej chwili stoi na progu wkroczenia do ZjednoczonejEuropy.

W niniejszej ksi¹¿ce zostan¹ omówione norweskie normy dotycz¹cezarz¹dzania procesem inwestycyjnym opracowane przez NBR. S¹ to:

NS 3419 Przygotowanie i prowadzenie placu budowyNS 3420 Teksty do opisu robót budowlanych i

in¿ynierskichNS 3421 Teksty do opisu robót instalacyjnychNS 3450 Dokumenty projektowe dla budownictwa i robót

in¿ynierskichNS 3451 Tablica czê�ci budynkówNS 3452 Tablica czê�ci konstrukcji in¿ynierskich (projekt)NS 3453 Koszty inwestycjiNS 3459 Elekroniczne przekazywanie dokumentów

projek towychNS 8311 Oznaczenia w budynkach i czê�ciach budynkówNS 8312 Numerowanie pomieszczeñ

Wy¿ej wymienione normy bêd¹ omówione w kolejno�ciodpowiadaj¹cej ich znaczeniu dla opracowywania dokumentów.By³oby korzystne, aby czytelnik studiuj¹cy tê ksi¹¿kê móg³ dysponowaæaktualn¹ norm¹. Najwa¿niesze z nich s¹ prze³o¿one na jêzyk polski.

Norweskie normy tworz¹ system. Zale¿no�ci w tym systemieprzedstawia rys. 2.1:

17

NS 3459Elektroniczne przekazywanie

danych o projekcie

Opisy gotowych budynków i instrukcje dla

eksploatacji i utrzymaniabudynków,

dokument «jak zbudowane»

NS 3450 Dokumentyprojektowe

NS 3451 Tablicaczê�ci budynków

NS 3453Koszty inwestycji

Opisy robóti przedmiary dla

przetargów iwykonawstwa

NS 3420 / NS 3421Postanowienia techniczne

Regu³y wyceny

Biblioteka (katalogi teksów)

NS 3420 / NS 3421Tablica produktów

czê�ciowych

Jak uporz¹dkowaæ Jakie dane? Jak przetwarzaædane o projekcie dane o projekcie

Rys. 2.1. System norweskich norm dotycz¹cych zarz¹dzania inwestycjami (wg Odd Lyng�a)

2.2. Norweska Norma 3451Norweska Norma NS 3451 �Tablica czê�ci budynków� jest uwa¿anaza najwa¿niesz¹ normê dla zarz¹dzania procesem inwestycyjnym.Klasyfikuje ona czê�ci produktu koñcowego w jego ostateczejformie, tak jak inwestor kupuje je od wykonawcy. Opisuje onazakoñczenie procesu produkcyjnego, w którym rezultat pracy iu¿ytych materia³ów da³y fizyczne czê�ci budowli, innymi s³owysyntezê. Jednocze�nie wprowadza ona porz¹dek przy analizowaniuprzysz³ych inwestycji w fazie projektowania. To podwójne znaczenienormy ma szczególne znaczenie dla przekazywania informacji wprocesie budowlanym. Norma jest ³¹cznikiem miêdzy danymiustalanymi przez projektantów i danymi powstaj¹cymiu wykonawców. NS 3451 odgrywa z tego powodu decyduj¹c¹ rolêw koordynowaniu dokumentów budowlanych.

Norma ta jest podstaw¹ dla redagowania opisów robót i sys-tematyzowania informacji o kosztach budowli. Uk³ad tablicy jest³atwy do zapamiêtania, w ka¿ym razie je�li chodzi o kodydwucyfrowe. Projektanci i wykonawcy winni zawsze dysponowaæt¹ norm¹. Pe³ny przek³ad normy NS 3451 jest zamieszczony wza³¹czniku do ksi¹¿ki.

We wstêpie do normy NS 3451 czytamy:

NS 3419 Zagospodarowanieplacu budowy

18

Norma ustanawia podzia³ na czê�ci budowli i czê�ci instalacjiw celu usystematyzowania, klasyfikacji, i kodowania informacji,które dotycz¹ fizycznych czê�ci budynku i otaczaj¹cego terenu.

Podzia³ mo¿e byæ u¿ywany przy opisie robót i w przedmiarach, wstatystyce i w zbieraniu danych do�wiadczalnych o kosztach,w³asciwo�ciach u¿ytkowych, pracoch³onnosci i tym podobnych.

Cyfry, które nie s¹ u¿yte, tzw. «wolne» (0, 1, 8 i 9), pozostaj¹ dodyspozycji do specjalnego zastosowania wed³ug potrzeb.

NS 3451 �Tablica czê�ci budynku� podaje podzia³ budynku wed³ugtrzech stopni dok³adno�ci i odpowiadaj¹ce temu kody:

� kod jednocyfrowy oznacza g³ówne czê�ci budynku� kod dwucyfrowy oznacza czê�ci budynku� kod trzycyfrowy oznacza detale budynku

Podzia³ na czê�ci g³ówne i na czê�ci jest jasny. Trzycyfrowy podzia³mo¿e nasuwaæ w¹tpliwo�ci zwi¹zane na przyk³ad z ocen¹ co jest konstrukcj¹no�n¹, a co nale¿y nazwaæ pokryciem. Aby unikn¹æ tego rodzaju niepewno�cipowinno siê opracowaæ zalecenia do normy zawieraj¹ce wskazówki jakrozumieæ granice miêdzy poszczególnymi warstwami wchodz¹cymi wsk³ad ka¿ej czê�ci budynku.

Dla instalacji opracowane s¹ zalecenia podaj¹ce jak stosowaæ normêprzy dalszym podziale, a¿ do piêciocyfrowego kodu.

NS 3451 nie jest doskona³a, jak ka¿dy produkt cz³owieka. Dotyczy topewnych pojêæ, na przyk³ad �okna�, oznaczonego w normie jako produktkoñcowy. To samo pojêcie wystêpuje w normie NS 3420 pod kodem S51jako produkt czê�ciowy i w trzeciej tabeli SfB jako zasób pod kodem X.Wszystkie trzy kody mog¹ byæ u¿yte jednocze�nie przy obliczaniu przetargu.

Celowo kierujemy uwagê na te niedoskona³o�ci naszej normy. Chcemyw ten sposób przerwaæ dyskusjê nad tym czy normy s¹ dostatecznie dobre,aby je stosowaæ *). Przy opracowywaniu tak obszernego zbioru regu³konieczne by³o niekiedy zaakceptowanie kompromisów, wbrew zasadomklasyfikacji. Rezultatem tego s¹ przypadki redundancji. To trzebazaakceptowaæ. Niedoskona³o�ci nie mog¹ przes³aniaæ ogólnych korzy�ciwynikaj¹cych z u¿ycia tych norm. B³êdy i braki winny byæ raportowane doNorweskiej Rady Normalizacji w Budownictwie. Systematyzuje onawszelkie uwagi, które s¹ gruntownie rozpatrywane i uwzglêdniane przynowych wydaniach poszczególnych norm.

*) Norweskie normy s¹ stosowane na zasadzie dobrowolno�ci!

19

2.3. Norweska norma NS 3420NS 3420 «Teksty do opisu robót budowlanych i in¿ynierskich» zajmujecentraln¹ pozycjê w�ród norweskich dokumentów budowlanych. Normazawiera postanowienia dotycz¹ce wymagañ technicznych, regu³ obmiarui wyceny poszczególnych produktów czê�ciowych, z których sk³adaj¹ siêczê�ci budynku lub konstrukcji in¿ynierskiej. Norma zawiera jednoznaczneteksty dotycz¹cych opisów robót i innych dokumentów budowlanych. NS3420 jest podzielona na rozdzia³y oznaczone kodem literowym, poczynaj¹cod �F� a koñcz¹c na �V� i dotyczy nastêpuj¹cych konstrukcji:

F Grunty lu�neG Ska³yH Konstrukcje w gruncieK Roboty terenoweL Konstrukcje betonoweN Mur, tynkP Stal i metaleQ Konstrukcje drewniane, pokrycia z desek i p³ytR Konstrukcje z elementów gotowych do monta¿uS Izolacje, przykrycia, zamkniêciaT Pow³oki, powierzchniaV Wyposa¿enie

Norma NS 3420 jest wydana w formacie A4, sk³ada siê z dwóchtomów i osobnej publikacji zawieraj¹cej zalecenia:

Tom I � czê�æ 1 �Postanowienia technicze. Podstawa wycen�(objêto�æ tomu I 343 strony)

Tom II � czê�æ 2 �Teksty opisowe�czê�æ 3 �Regu³y przedmiaru�(objêto�æ tomu II 217 stron)

Zalecenia do normy NS 3420 (objêto�æ 153 strony)

Tom I � czê�æ 1 �Postanowienia technicze. Podstawa wycen���zawiera przepisy co nale¿y wliczaæ do cen jednostkowych i podajewymagania techniczne dotycz¹ce wykonawstwa i gotowej konstrukcji. Wpewnych przypadkach podane s¹ rady dotycz¹ce wykonania lub wyborumetody wykonania. Takie rady s¹ podane drobniejszym drukiem, kolumnatekstu jest wê¿sza ni¿ reszta druku. Rady nie s¹ obowi¹zuj¹ce dla tego, ktoma wykonywaæ roboty.�*)

Tom II � Czê�æ 1 �Teksty opisowe� jest zbiorem zakodowanychtekstów, z podaniem jednostki obmiaru, dla opisu robót.

*) Cytatu ze �Wstêpu� do NS 3420. Tylko w polskim wydaniu.

20

Tekst opisowy odnosi siê do pojedynczego produktu czê�ciowego luboperacji. Pojêcie produktu czê�ciowego jest zdefiniowane w normie NS3450 jako czê�æ budynku, do której bezpo�rednio mo¿naprzyporz¹dkowaæ informacje dotycz¹ce ceny i zu¿ycia zasobów.

Tom II � cze�æ 2 �Regu³y przedmiaru� zawiera regu³y jak nale¿ysporz¹dziæ obmiar poszczególnych produktów czê�ciowych i jak je rozliczaæ.

�Zalecenia do normy NS 3420� zawieraj¹ wyja�nienia odnosz¹ce siê donormy. Podaj¹ one m.in. propozycje jak uk³adaæ teksty uzupe³niaj¹ce dotekstów normowych dotycz¹cych opisu poszczególnych produktówczê�ciowych. �Zalecenia� nie s¹ Norm¹ Norwesk¹.

Zasada u¿ycia NS 3420 mo¿e byæ zilustrowana nastêpuj¹cym przyk³adem,zaczerpniêtym ze wstêpu do normy:

Gdy nale¿y przygotowaæ opis robót dla danego projektu, wybiera siêtekst opisowy z tomu II, czê�ci 2. Tekst podaje co nale¿y wykonaæ (np.KONSTRUKCJA SZKIELETOWA DO POKRYCIA, lub DWIE WARSTWYFARBY). Ka¿a pozycja jest zaopatrzona w kod, który wskzuje m.in. naodpowiadaj¹ce mu postanowienia zawarte w tomie I, czê�ci 1, podaj¹cewymagania techniczne dla wykonawstwa i postanowienia co jest zawartew tym¿e produkcie czê�ciowym. Kody wskazuj¹ tak¿e na regu³y obmiarui wyceny podane w tomie II, czê�ci 3.

Tekst opisowy jest formalnym zamówieniem. Zadaniem kodu jest byæwska�nikiem. W razie niezgodno�ci tekst z opisem robót, tekst mapierwszeñstwo.

Wzajemny stosunek miêdzy poszczególnymi czê�ciami normymo¿e te¿ byæ przedstawiony tak jak pokazano na rysunku 2.2.

Trzy czê�ci normy NS 3420 i zalecenia s¹ podzielone na rozdzia³yi oznaczone kodami zaczerpniêtymi z systemu obowi¹zuj¹cego dlanorm NS 3419, NS 3420 i NS 3421. Przegl¹d wszystkich rozdzia³ówwchodz¹cych w sk³ad tych norm jest podany w za³¹czniku 2.

Ka¿dy tekst w czê�ci 2 oznaczony jest kodem sk³adaj¹cym siê zlitery oraz 5 lub 6 cyfr. Po trzech pierwszych znakach w kodzienastêpuje kropka. Ka¿dy kod oznacza tylko jeden tekst.

Przyk³adem u¿ycia kodu jest:

Q13.102 KONSTRUKCJA SZKIELETOWADO POKRYCIA. KLASA TOLERANCJI 2. ..................m2

21

Dla produktu czê�ciowego podanego w tej pozycji obowi¹zuj¹wszystkie postanowienia techniczne o wykonawstwie, które s¹ podanew tomie I, czê�ci 1, i które s¹ zakodowane wed³ug obowi¹zuj¹cej

Postanowienia techniczne i podstawy wyceny

Q KONSTRUKCJE DREWNIANE

Q KONSTRUKCJE DREWNIANEQ1 CZ�CI NO�NEQ11 BELKI STROPOWE

Q13 KONSTRUKCJA SZKIELETOWAQ13.1 KONSTRUKCJA SZKIELETOWA

DO POKRYCIA

Teksty opisowe do kosztorysu Zalecenia do NS 3420

Q KONSTRUKCJE DREWNIANE Q KONSTRUKCJE DREWNANEQ1 CZ�CI NO�NE Q13.1 KONSTRUKCJA SZKIELETOWAQ12 BELKI STROPOWE DO POKRYCIA

Q13 KONSTRUKCJA SZKIELETOWAQ13.101 KONSTRUKCJA SZKIELETOWA

DO POKRYCIA. KLASA TOLERANCJI 1. m2

Q13.102 KONSTRUKCJA SZKIELETOWADO POKRYCIA. KLASA TOLERANCJI 2. m2

Q13.103 KONSTRUKCJA SZKIELETOWADO POKRYCIA. KLASA TOLERANCJI 3. m2

wymiarywymagania techniczne i jako�cioweoznakowanie

Reguly obmiaru

Q KONSTRUKCJE DREWNIANE

Q13.102 KONSTRUKCJA SZKIELETOWADO POKRYCIA. KLASA TOLERANCJI 2.

Q13.102 -01 J 48 x 98 NS 3080 belka m2 120 X cena

Pozycja opisu robót i przedmiaru

Norweskie normy dlamaterialów i komponentów

Rys. 2.2. Stosunek miêdzy czê�ciami normy i pozycj¹ opisu robót (wg Odd Lyng�a)

NS 3420 Teksty opisowe dla budownictwa i robót in¿ynierskich

22

w normie zasady hierarchicznej (patrz rys. 2.2):

QQ1Q13Q13.1

Kod wskazuje w ten sam sposób na regu³y obmiaru zawarte wczê�ci 3.

W opisie robót oznacza to dla danej pozycji:

Q13.102 KONSTRUKCJA SZKIELETOWADO POKRYCIA. KLASA TOLERANCJI 2. ........m2 318

� wykonanie konstrukcji szkieletowej ma byæ zgodne z norm¹NS 3420,czê�æ 1: Q, Q1, Q13, i Q13.1� ceny jednostkowe maj¹ byæ obliczone zgodnie z zasad¹podan¹ w tym rozdziale� podana ilo�æ robót, 318 m2, jest obliczona zgodnie z regu³amiobmiaru podanymi w NS 3420, czê�æ 3, rozdzia³ Q13.1.

Kody przynale¿ne do tekstów opisowych w normie mog¹ byæ tak¿eu¿ywane bez tekstu (np. przy elektronicznym opracowywaniu opisu). Ichznaczenie nie ulega zmianie. Tekst opisowy bez kodu traci sens, gdy¿ niema odniesienia do wymagañ technicznych.

Wymagania techniczne odnosz¹ce siê do wykonawstwa nie powinnybyæ powtarzane w opisach robót. Wyj¹tkiem s¹ wymagania dodatkowedotycz¹ce odchyleñ od normy. W tym ostatnim przypadku zaleca siêu¿ywaæ w kodzie cyfrê �9�, aby to podkre�liæ.

Postanowienia techniczne obowi¹zuj¹ce w ca³ym rozdziale s¹ podanena pocz¹tku. S¹ one u³o¿one zgodnie ze wzorem:

Obja�nienie o zawarto�ci rozdzia³uOdniesienia do innych normTerminologiaPodstawa wycenyWymagania wobec gotowego produktu czê�ciowegoWymagania wobec materia³ówKontrola podk³adu (warstwy poprzedzaj¹cej)Wymagania wobec wykonawstwa

Nastêpnie podane s¹ wymagania odno�nie do wykonania detaliproduktu czê�ciowego. Niekiedy umieszczone s¹ nag³ówki zaopa-

23

trzone w kod, ale bez odpowiadaj¹cych im wymagañ. Oznacza to, ¿ewymagania s¹ podane w poziomie nadrzêdnym (tzn. bardziejogólnym).

W czê�ci 2, w �Tekstach opisowych�, zawarte s¹ krótkieinformacje o uzupe³nianiu tekstów i odniesienia do innych rozdzia³ów.

Czê�æ 3, �Reg³y przedmiaru�, podaje we wstêpie ka¿degorozdzia³u regu³y ogólne. Inne postanowienia s¹ zamieszczone pododpowiednimi kodami.

W �Zaleceniach� podzielono informacje w ka¿dym rozdziale na:Norwesk¹ Normê, spis literatury i zalecenia dotycz¹ce uk³adaniaopisów.

Osobny rozdzia³ w normie okre�la tolerancje wed³ugnastêpuj¹cego uk³adu:

Informacje ogólneZa³o¿one tolerancje na placu budowyTolerancje powierzchniTolerancje kierunkuZakres nie objêty tolerancjami

Tolerancje stosowane s¹ do zdefiniowania dopuszczalnych granicniedok³adno�ci. Tolerancje s¹ ustalone w normie na podstawieodchyleñ przyjêtych za normalne przy wytwarzaniu elementówbudowlanych i przy wykonawstwie robót budowlanych.

Liczba klas tolerancji w rozdzia³ach zawieraj¹cych postanowie-nia o tolerancjach jest zmienna, ale zazwyczaj wystêpuj¹ trzy klasy.Klasa 1 odpowiada zawsze najwy¿szym wymaganiom. Ostatniacyfra kodu oznacza klasê tolerancji.

Z wyj¹tkiem niektórych robót ziemnych obowi¹zuje zawszetolerancja symetryczna. Oznacza to, ¿e dopuszczalne odchyleniemo¿e wystêpowaæ po obu stronach bazy (projektowanego usytuo-wania, wymiaru lub kierunku), nawet je¿eli przed liczb¹ brak znaku�±�. Dopuszczalne odchylenie 3% jest równoznaczne z odchyleniem�± 3%�.

Wymagania opieraj¹ siê liczbowo na nastêpuj¹cych ci¹gachliczb:

A: 5 -- 8 -- 12 -- 20 -- 30B: 6 -- 10 -- 15 -- 25 -- 40Za³o¿enia tolerancyjne placu budowy podaj¹ dopuszczalne

odchylenia od projektowanego usytuowania. Wymagania obo-wi¹zuj¹ dla punktu lub punktów oznaczonych wymiarowo narysunku, np. usytuowanie rzêdu s³upów, zarówno w stosunku doosi, punktów itp., jak i wzajemnego rozstawu s³upów. Innym przyk³adem

24

mo¿e byæ strop lub belkowanie, kiedy wymaganie mo¿e obowi¹zywaæw stosunku do podanej koty wysoko�ciowej lub zwymiarowanejodleg³o�ci od stropu po³o¿onego poni¿ej. Wymagania w normiepodawane s¹ w milimetrach niezale¿nie od wymiaru d³ugo�ci.

Tolerancje powierzchniowe podaj¹ miejscowe odchyleniapowierzchni w stosunku do linii lub powierzchni podstawowej. Podstaw¹jest pomy�lana linia, biegn¹ca miêdzy dwoma punktami powierzchni,których wzajemna odleg³o�æ równa siê podanemu wymiarowi d³ugo�ci.3 metry s¹ normalnym wymiarem d³ugo�ci dla prac zewnêtrznych(poza budowlami). Poza tym stosuje siê zazwyczaj 2 metry, ale 1 metri 0,25 metra s¹ równie¿ stosowane. Wymagania wyra¿one s¹ zazwyczajw promilach (0/00) wymiaru d³ugo�ci.

Wymagania w stosunku do odchylenia pionu obowi¹zuj¹ od górnejdo dolnej krawêdzi �ciany, s³upa itp. Przy tolerancjach nachyleniawymagania dotycz¹ ca³ej konstrukcji od jednej do drugiej krawêdzizewnêtrznej. Wymagania w zakresie tolerancji nachylenia obowi¹zuj¹równie¿ w stosunku do mniejszych czê�ci konstrukcji, np. wewn¹trzposzczególnych pomieszczeñ lub obszarów, dla których podanoszczególne wymagania, np. kiedy jedna czê�æ posadzki ma byænachylona.

Istnieje zakres nie objêty tolerancjami. NS 3420 nie podaje wymagañw stosunku do ugiêcia (strza³ki) belek lub stropów z betonu, drewna iprefabrykatów, z wyj¹tkiem wymagañ po�rednich stawianych wformie za³o¿onych tolerancji placu budowy lub tolerancjipowierzchniowych. Je¿eli po¿¹dane s¹ bardziej surowe wymagania,to nale¿y to specjalnie zaznaczyæ. �Tolerancje powierzchniowe nieoznaczaj¹ w rzeczywisto�ci wymagañ w stosunku do strukturypowierzchni lub �g³adko�ci�. Takie wymagania estetyczne nie mog¹byæ ani podawane, ani kontrolowane przy pomocy tolerancji okre�lonychw normie. �*)

Czytelnik winien dobrze zapoznaæ siê z norm¹ NS 3420. Znajomo�æogólnych regu³ jest niezbêdna przy uk³adaniu tekstów opisowych i dozrozumienia znaczenia kodów.

Warunkiem formu³owania poprawnych tekstów opisowych jestznajomo�æ postanowieñ technicznych obowi¹zuj¹cych dlaposzczególnych typów konstrukcji. Przeczytaj je gruntownie.Postanowienia zawieraj¹ wiele interesuj¹cych informacji. Przy

*) Cytat z NS 3420

25

uk³adaniu w³asnych teksów opisowych nie nale¿y powtarzaæpostanowieñ technicznych zawartych w normie. Zapobiega toos³abieniu innych postanowieñ, które s¹ obowi¹zuj¹ce, a które nie by³ybypowtórzone w tekstach opisu. To zalecenie dotyczy u¿ycia wszystkichnorm.

Dla u³atwienia u¿ycia normy NS 3420 wydane s¹ dodatki. Obejmuj¹one:

�Roboty w gruncie i w terenie. Wyci¹g redagowany z NS 3420.Obejmuje czê�ci F � L.��Konstrukcje betonowe. Specjalny wyci¹g z NS 3420��Zalecenia do NS 3420. Wydanie 2. Pa¿dziernik 1988�

Do chwili obecnej ukaza³y siê dwa wydania normy NS 3420,ostatnie w 1986 roku. Wydanie pierwsze, z 1976 roku jest przedawnione,nie nale¿y siê nim kierowaæ.

Teksty opisowe zawarte w �Czê�ci 2�, w ilo�ci oko³o 32 000zapisów (rekordów), s¹ dostêpne na dyskietkach.

Podsumowuj¹c nale¿y podkre�liæ wielostronn¹ przydatno�æ ipowszechne zastosowanie NS 3420. Zosta³o to osi¹gniête dziêkikorzystnej koncepcji uk³adu ca³ego opracowania polegaj¹cego nabardzo trafnym wyborze dok³adno�ci wymagañ technicznych (czê�æ1) i znormalizowanych tekstów (czê�æ 2). Wymagania techniczne s¹podane z du¿¹ dok³adno�ci¹, podczas gdy znormalizowane teksty maj¹charakter �nag³ówków�, lub hase³. W ten sposób pozostawionoinwestorowi i projektantom du¿¹ swobodê w wyborze indywidualnychrozwi¹zañ. Norma nie wi¹¿e ani nie ogranicza ich wynalazczo�ci, jestnatomiast praktycznym przewodnikiem lub �list¹ kontroln¹�,przypominaj¹c¹ jak uk³adaæ opis robót i o czym nale¿y pamiêtaæ.Precyzyjnie przemy�lane wymagania techniczne, do których odwo³uj¹siê teksty, s¹ gwarancj¹ osi¹gniêcia wysokiej jako�ci gotowej konstrukcji.Jest oczywiste, ¿e projektant musi podaæ dodatkowo jako�æ materia³ówitp. Norma nie podaje danych tego typu.

Dla przedsiêbiorcy norma jest podstaw¹ poprawnego obliczenia przetargu.Gdy otrzymuje on dokument przetargowy zakodowany zgodnie z NS 3420,wie czego inwestor od niego oczekuje. Klasy tolerancji okre�laj¹ stopieñoczekiwanej dok³adno�ci, a zatem i cen poszczególnych produktówczê�ciowych. Norma okre�la jakie materia³y i us³ugi musz¹ byæ wliczonew ka¿d¹ pozycjê dokumentu przetargowego. W fazie wykonawczej normajest podstaw¹ kontroli robót. NS 3420 reprezentuje wiêc interesy obu stronbior¹cych udzia³ w za³o¿eniach budowlanych, inwestora i wykonawców.

26

2.4. Norweska Norma NS 3421NS 3421 �Teksty do opisu robót instalacyjnych� zawiera postanowieniadotycz¹ce wymagañ technicznych, regu³ obmiaru i wyceny poszczególnychproduktów czê�ciowych, z których sk³adaj¹ siê instalacje wodno-kanalizacyjne, wentylacyjne i elektryczne. Norma zawiera jednoznaczneteksty dla opisów robót i innych dokumentów budowlanych. NS 3421 jestpodzielona na rozdzia³y oznaczone kodem literowym i dotyczy nastêpuj¹cychkonstrukcji:

J Instalacje elektryczneS IzolacjeW Wyposa¿enie dla transportu i uzdatniania cieczy i gazówX Ruroci¹giY Wposa¿enie dla oczyszczania powietrza i klimatyzacjiZ Wyposa¿enie kontrolne

Norma NS 3421 jest wydana w formacie A4, sk³ada siê ona z jednegotomu i osobnej publikacji zawieraj¹cej zalecenia:

� Cze�æ 1 �Postanowienia technicze. Podstawa wycen�� Cze�æ 2 �Teksty opisowe�

(objêto�æ tomu 250 stron)Zalecenia do normy NS 3421 (objêto�æ 258 stron)

Czê�æ 1 �Postanowienia technicze. Podstawa wycen� zawiera przepisyco nale¿y wliczaæ w ceny jednostkowe i podaje wymagania technicznedotycz¹ce wykonawstwa i gotowej konstrukcji. W pewnych przypadkachpodane s¹ rady dotycz¹ce wykonania lub wyboru metody wykonania.Takie rady s¹ podane drobniejszym drukiem, kolumna tekstu jest wê¿szani¿ reszta druku. Rady nie s¹ obowi¹zuj¹ce dla tego, kto ma wykonywaæroboty.

Czê�æ 2 �Teksty opisowe� jest zbiorem zakodowanych tekstów, zpodaniem jednostki obmiaru, dla opisu robót. Tekst opisowy odnosi siê dopojedynczego produktu czê�ciowego lub operacji. Pojêcie produktuczê�ciowego jest podane w normie NS 3450 jako czê�æ budynku, doktórej bezpo�rednio mo¿na przyporz¹dkowaæ informacje dotycz¹ceceny i zu¿ycia zasobów.

�Zalecenia do normy NS 3421� zawieraj¹ wyja�nienia odnosz¹ce siê donormy. Podj¹ one m.in. propozycje jak uk³adaæ teksty uzupe³niaj¹ce dotekstów normowych dotycz¹cych opisu poszczególnych produktówczê�ciowych. �Zalecenia� nie s¹ Norm¹ Norwesk¹.

Obie czê�ci normy NS 3421 i zalecenia s¹ podzielone na rozdzia³ykodowane jak w normach NS 3419 i NS 3420.

27

Uk³ad postanowieñ technicznych normy NS 3421 jest taki sam jakw normie NS 3420. Regu³y s¹ podane we wstêpie do NS 3421.

Dla u³atwienia u¿ycia normy NS 3421 wydane s¹ dodatki:

NS 3421.T1 �Teksty dla opisów instalacji transportowych�M �Transport -- Sprzêt��Zalecenia do NS 3421. Teksty dla opisów instalacji�

Do chwili obecnej ukaza³o siê jedno wydanie normy NS 3421, w1984 roku.

Teksty opisowe zawarte w �Czê�ci 2�, w ilo�ci oko³o 40000zapisów (rekordów), s¹ dostêpne na dyskietkach.

2.5. Norweska Norma NS 3419NS 3419 �Przygotowanie i prowadzenie placu budowy� zawierajednoznacznie kodowane teksty dotycz¹ce opisów robótprzygotowawczych, urz¹dzenia i prowadzenia placu budowy i innychrobót tymczasowych. Norma NS 3419 jest podzielona na rozdzia³ykodowane zgodnie ze wspólnym systemem dla NS 3419, NS 3420 iNS 3421. Znormalizowane teksty s¹ podane dla dwu stopni dok³adno�ci:

Poziom 1, zakodowany liter¹ i jedn¹ cyfr¹, zawiera gruby podzia³produktów czê�ciowych wchodz¹cych w sk³ad przygotowania iutrzymania placu budowy.

Poziom 2, zakodowany liter¹ i dwoma cyframi, zawiera bardziejdok³adne okre�lenie tych samych produktów czê�ciowych, które s¹wyszczególnione w poziomie pierwszym.

Czê�æ opisu robót objêta w norm¹ NS 3419 przysparza zwykleprojektantom praktycznych k³opotów, które s¹ zwi¹zane z trudno�-ci¹przewidzenia jakie decyzje podejmie przedsiêbiorca, gdy otrzymazamówienie na wykonanie robót.

Do chwili obecnej ukaza³o siê jedno wydanie normy NS 3421, w1984 roku. Teksty opisowe w ilo�ci oko³o 300 zapisów (rekordów), s¹dostêpne na dyskietkach.

*****

Te trzy normy, które zosta³y omówione w rozdzia³ach 2.3, 2.4 i 2.5,s¹ wynikiem prac wielu komitetów z³o¿onych w sumie z oko³o 200specjalistów z ró¿nych bran¿. Norweska Rada Normalizacji wBudownictwie kierowa³a rozwojem prac. Najwiêkszym osi¹gniêciemRady jest to, ¿e uda³o siê pogodziæ czê�ciowo sprzeczne interesy

28

poszczególnych grup i opracowaæ seriê norm obowi¹zuj¹cych dla ca³egoprzemys³u budowlanego. Jest to godne uwagi, zw³aszcza w �wietlepodobnych prób czynionych w wielu europejskich krajach, wsród nich unaszych najbli¿szych s¹siadów. Czynione tam wysi³ki napotyka³y naprzeszkody nie do pokonania, których powodem by³y spory partnerówbior¹cych udzia³ w opracowaniu norm.

Wci¹¿ spotyka siê ludzi, którzy krytykuj¹ normy. Reprezentuj¹ oni zregu³y grupê specjalistów, którzy nie anga¿owli siê w prace przy ichtworzeniu. W odpowiedzi na ich uwagi mo¿na powiedzieæ, ¿e wci¹¿ maj¹okazjê do rozszerzenia i ulepszenia tego dzie³a. Normy s¹ owocem ludzkiejpracy, nie mog¹ zatem byæ doskona³e. Mo¿na by sobie ¿yczyæ na przyk³adpoprawienia systemu klasyfikacji i kodowania. Nie ulega w¹tpliwo�ci, ¿enale¿y zachowaæ przy tym najwy¿sz¹ ostro¿no�æ, aby nie obaliæ ca³egodzie³a. Jest to zadanie dla przysz³ego pokolenia, nale¿y je starannieprzygotowywaæ, mo¿na natomiast pracowaæ nad uzupe³nianiem i uszcze-gó³owianiem norm. Wszyscy odpowiedzialni za tê lub inn¹ ga³¹� przemys³uwinni przyczyniaæ siê do dalszego rozwoju norm.

2.6. System SfBSystem SfB zosta³ stworzony w Szwecji w latach 1946�1949 przez komitetkierowany przez Larsa Magnusa Gertz'a. Komitet nazywa³ siê �Samar-beidskomite för Byggnadsfrågor�, co oznacza �Komitet Wspó³pracydo Zagadnieñ Budownictwa�. St¹d nazwa systemu. W czasachpó�niejszych t³umaczono skrót �SfB� jako �System for Building�.

Twórcy systemu SfB mieli na celu zast¹pienie ciê¿kiego systemuklasyfikacyjnego UDK czym� nowym. System UDK by³ stworzony dlaklasyfikacji wiedzy ludzkiej zebranej w bibliotekach. System UDK jesthierarchiczny i zbudowany na numeracji dziesiêtnej. Nie nadaje siê on dorozwi¹zywania praktycznych zadañ w budownictwie i robotach in¿ynierskich.Komitet SfB zaproponowa³ w zamian u¿ycie klasyfikacji fasetowej.

W systemie SfB dzieli siê ca³o�æ informacji dotycz¹cych budownictwana trzy fasety:

� czê�ci budowli� kszta³ty� zasoby

Wyniki pracy komitetu wywo³a³y zainteresowanie i podziw pozagranicami Skandynawii. �Conseil International de Bâtiment pour laRecherche et la Documentation� (CIB) w Rotterdamie podj¹³ siê

29

nadzorowaæ i dalej rozwiajaæ system SfB (CIB jest �wiatowym zwi¹zkieminstytutów badawczych budownictwa). Komitet mianowany przez CIB,sk³adaj¹cy siê z ekspertów z ró¿nych krajów, pracowa³ nad dalszymrozwojem systemu SfB przez prawie dwadzie�cia lat. Nie osi¹gniêtorezultatów godnych uwagi. Norwegia mia³a swojego reprezentanta wkomitecie SfB przez wiele lat.

Norwegia przejê³a z systemu SfB trzeci¹ fasetê, której zawarto�æ jestprzedstawiona w trzeciej tablicy SfB -- Zasoby. Tablica ta nie ma rangiNorweskiej Normy. Rada Normalizacji Budownictwa Norwegii zalecastosowanie tej tablicy do klasyfikacji zasobów. Zalecenie to jest podane wnormie NS 3420. Pe³en tekst tablicy jest podany w �Publikacji nr P 160�wydanej przez Radê Normalizacji Budownictwa Norwegii w 1976 roku *).

Tablica 3 SfB dzieli zasoby na nastêpuj¹ce g³ówne grupy:

Ka¿da klasa w tablicy 3 SfB jest podzielona na 10 podklas, np.:

*) �CIB Report No. 22 Building classification practics�

h0 ogólnah1 ¿eliwo lane i kowalniczeh2 stal niskostopowah3 stal stopowa, np. stal nierdzewnah4 aluminium, stopy aluminioweh5 mied�h6 stopy miedzi, np. mosi¹dz, br¹zh7 cynkh8 o³ówh9 inne metale, np. cyna, chrom, nikiel, inne stopy

a zarz¹dzanie (administracja)c praca

e kamieñ naturalnyf wyroby z zaprawyg wyroby ceramiczneh metalei drewnoj fibra drzewnak korek, wiórym materia³y sfilcowanen materia³y bitumiczneo szk³o

b �rodki pomocniczed operacje = b + c

p materia³y wype³niaj¹ceq zaprawar masa magnezytowas bitumt �rodki ³¹cz¹ceu �rodki ochronnev materialy malarskiew chemikaliay materia³y = (e + f ..+ v + w)z �wiadczenia = d + y

30

U¿ycie 3 tablicy systemu SfB sta³o siê aktualne w zwi¹zku zautomatyzacj¹ obliczania przetargów. Wiele organizacjibran¿owych, jak Zwi¹zek Mistrzów Ciesielskich, Murarskich,Malarskich i Blacharskich, a tak¿e Zwi¹zki Zawodowe, uk³adaj¹swoje katalogi cen zgodnie z SfB. Znajomo�æ kodów SfB u³atwiaodszukiwanie informacji w tych katalogach.

Pierwsza faseta systemu SfB, �Czê�ci budowli�, znalaz³a odpo-wiednik w Norweskiej Normie NS 3451 �Tablica czê�ci budyn-ków�, omówionej w rozdziale 2.2.

Druga faseta systemu SfB, �kszta³ty�, by³a przedmiotem wielo-letnich dyskusji, równie¿ w komitecie CIB. Dotychczas nie uda³osiê osi¹gn¹æ zgody co do jednoznacznej interpretacji fasety.

Norweskie normy -- NS 3451, NS 3419, NS 3420, NS 3421 oraz3 tablica SfB, mog¹ byæ rozpatrywane jako ca³o�æ. W takimzestawieniu normy NS 3419, NS 3420 i NS 3421 reprezentuj¹logiczn¹ zawarto�æ 2 fasety SfB, która jest t³umaczona jako�technologia�.

Rada Normalizacji Budownictwa Norwegii u¿ywa systemu SfBm.in. do klasyfikowania katalogu Norweskich Norm dlabudownictwa, wydawanego co roku. Katalog w dwu jêzykach --norweskim i angielskim -- jest dobrze u³o¿ony i przejrzysty.

2.7. Projekt norweskiej normy NS 3452Obecnie zaawansowane s¹ prace nad now¹ norwesk¹ norm¹ NS3452 �Tablica czê�ci konstrukcji in¿ynierskich�. Tablica ta ma byæodpowiednikiem �Tablicy czê�ci budynków� zawartej w NS 3451(patrz rodz. 2.2). Tablica bêdzie klasyfikacj¹ czê�ci wszyst-kichtypów konstrukcji, które nie s¹ budynkami, jak dróg, mostów, zapórwodnych, nabrze¿y, falochronów, tuneli, kana³ów, ruroci¹gów, liniikolejowych, pasów startowych itd. Przyk³adem podzia³u konstrukcjimog¹ byæ tablice dla mostu, drogi i zapory wodnej:

most droga zapora wodna

grunt, teren grunt, teren grunt, terenfundament podk³ad stopapionowa czê�æ no�na wykop, studzienka rdzeñ, filtrpozioma czê�æ no�na czê�æ no�na wzmocnienienawierzchnia nawierzchnia ok³adzinauzupe³nienie uzupe³nienie koronakrajobrazy krajobraz krajobraz

Opracowanie normy NS 3452 �Tablica czê�ci konstrukcji in¿ynierskich�jest powi¹zane z nadziej¹ lepszego wykorzystania znormalizowanych

31

tekstów zawartych w NS 3420 dla robót in¿ynierskich.Dotychczasowy brak wskazówek jak grupowaæ te teksty w opisachi innych pokrewnych dokumentach powodowa³, ¿e projektancirezygnowali z u¿ycia tekstów normy na rzecz w³asnychsformu³owañ. Powoduje to trudno�ci przy obliczaniu przetargóww�ród wykonawców, uniemo¿liwia systematyczne zbieranie infor-macji o kosztach konstrukcji i innych danych. Z uwagi na wielk¹potrzebê i znaczenie, prace nad norm¹ musz¹ byæ traktowanepriorytetowo.

2.8 Norweska norma NS 8311 i NS 8312NS 8311 �Oznaczenia w budynkach i czê�ciach budynków� orazNS 8312 �Numerowanie pomieszczeñ� zawieraj¹ regu³y okre�laj¹cesposób oznaczania budynków i czê�ci budynków wchodz¹cych wsk³ad projektu. Ich zadaniem jest uporz¹dkowanie numerowaniaczê�ci obiektów na rysunkach. Oznaczenia maj¹ tak¿e znaczeniedla opisu robót i przedmiaru. Kody naniesione na rysunkachznajduj¹ odpowiedniki w postaci wykazu ilo�ci w przedmiarach.

Regu³y zawarte w normach nadaj¹ siê dobrze do u¿ycia wprogramach komputerowych. Przyk³adem mo¿e byæ zasadanumerowania poziomów i regu³a granicy miêdzy piêtrami *):

�«Poziom» (piêtro) oznacza siê bie¿¹cyminumerami, poczynaj¹c od «1» dla najni¿szegou¿ytecznego poziomu. «0» oznacza przestrzeñponi¿ej najni¿szego poziomu u¿ytecznego.Numer poziomu dotyczy zarówno u¿ytecznejprzestrzeni na danym poziomie jak i fizycznychograniczeñ tej¿e przestrzeni.

Górna powierzchnia konstrukcji no�nej (stansurowy) uwa¿ana jest za granicê miêdzydwoma poziomami. Je¿eli w granicach dan-ego poziomu wystêpuj¹ ró¿nice wysoko�cipod³ogi, w formie pó³piêtra, rampy itp., tonale¿y im daæ jednoznacznie kody, np. przezdodanie wysoko�ci do oznaczenia poziomówlub innych znaków, które s¹ wyjasione gdzieindziej� **)

Rys. 2.4

Rys. 2.3

*) Cytat z NS 8311**) Koniec cytatu

32

Jednoznaczno�æ, któr¹ normy proponuj¹, ma du¿e praktyczne znaczenie.Obie omawiane tu normy s¹ proste i nie wymagaj¹ dalszych komentarzy.Wa¿ne jest, aby byæ �wiadomym ich istnienia i aby je respektowaæ zarównona rysunkach jak i przy opracowywaniu dokumentów przetargowych.Przyczynia siê to do lepszej koordynacji danych o inwestycji, szczególnie dousprawnienia pracy przedsiêbiorców.

2.9. Norweska norma NS 3459NS 3459 �Elekroniczne przekazywanie dokumentów projektowych�dotyczy przekazywania opisów robót i przedmiarów, oraz pokrewnych imdokumentów, za pomoc¹ systemów komputerowych. Pierwsze wydanieNS 3459 ukaza³o siê w roku 1985. Norma zosta³a wówczas opracowanaw ci¹gu krótkiego czasu.

Rozwi¹zano wówczas problem przekazywania dokumentów wychodz¹cz za³o¿enia, ¿e chodzi o przekazywanie �kartek papieru�. Podczasprzygotowywania normy trudno by³o uzyskaæ zrozumienie, ¿e opis robót iprzedmiar opracowany za pomoc¹ komputera jest czym� wiêcej ni¿zbiorem kartek papieru. Taki dokument to komplet zbiorów czy plików,które trzeba przekazywaæ w ca³o�ci, bez ograniczeñ. Odbiorca danychmusi ze swej strony dysponowaæ oprogramowaniem, które pozwoli mu naodtworzenie elekronicznie otrzymanych danych w formie odpowiadaj¹cejtemu co zrobi³ nadawca, autor dokumentu. Je�li te warunki nie s¹ spe³nione,to lepiej u¿ywaæ telefaxu, ni¿ stosowaæ skomplikowan¹ metodê, abydokonaæ prymitywnych przekazów.

Pierwsza wersja NS 3459 zosta³a przyjêta z du¿ym zainteresowaniem.Szybko odkryto s³abo�ci w jej koncepcji. Najwiêkszym problemem by³o to,¿e odbiorca nie zawsze móg³ przyj¹æ pe³ny zestaw danych zawartych wprzedmiarze. Wysy³ana informacja ulega³a w pewnych wypadkach�zniekszta³ceniu�, a czê�ciowo nie by³a w ogóle przekazywana. Mia³o tomiejsce, gdy opis i przedmiar dotyczy³ z³o¿onych inwestycji, z szerokimzastosowaniem kodów specjalnych. Praktycznym rozwi¹zaniem tychproblemów by³o opracowanie dodatkowego oprogramowania zarównodla �nadawców� jak i �odbiorców� elekronicznie przekazywanychdokumentów.

Koncepcja nowego wydania, z roku 1993, opiera siê na zasadziepozwalaj¹cej okre�liæ zawarto�æ poszczególnych pól w zapisie (rekordzie)w stosunkowo swobodny sposób. To rozwi¹zanie stawia wiêkszewymagania w stosunku do oprogramowania, którym odbiorca musidysponowaæ.

33

2.10. Norweska norma NS 3450NS 3450 �Dokumenty projektowe dla budownictwa i robót in¿y-nierskich� zawiera postanowienia dotycz¹ce zawarto�ci i redago-wania dokumentów bêd¹cych podstaw¹ przetargów i umów owykonanie budynków i konstrukcji in¿ynierskich.

Dotychczas ukaza³y siê dwa wydania normy, ostatnie w roku1986. W wydaniu tym nie po�wiêcono niestety do�æ uwagi uaktu-alnieniu wymogów dotycz¹cych opracowania opisów i przed-miarów. Norma NS 3450 nie odzwierciadla obecnej, zaawanso-wanej techniki stosowanej do�æ powszechnie w Norwegii do tychcelów. Uaktualnienie normy NS 3450 winno byæ zadaniem, którenale¿y podj¹æ jak najszybciej.

2.11. Inne norweskie normy dotycz¹ce zarz¹dzaniaObok omówionych ju¿ norm istnieje wiele innych, które maj¹znaczenie dla strony prawnej przy zarz¹dzaniu inwestycjami.Najwa¿niesze z nich to:

� NS 3400 �Regu³y dla przetargów na roboty budowlane iin¿ynierskie�

� NS 3430 �Ogólne postanowienia w umowach o wykonanierobót budowlanych i in¿ynierskich�

Wy¿ej wymienione normy zawieraj¹ dok³adne przepisy dotycz¹cerozpisywania przetargów i zawierania umów miêdzy inwestorem iprzesiêbiorc¹. Odzwierciadlaj¹ one d³ugoletnie do�wiadczeniepraktyków budowlanych i prawników norweskich. Normy te maj¹du¿e znaczenie dla przemys³u budowlanego i s¹ ogólnieprzestrzegane.

G³ówny ciê¿ar tych norm odnosi siê do strony prawnejprzedsiêwziêcia budowlanego czy in¿ynierskiego. Maj¹ one tak¿eznaczenie dla strony organizacyjnej inwestycji i musz¹ byæ dobrzestudiowane zarówno przez inwestorów, projektantów jak iprzedsiêbiorców. Zag³êbianie siê w tre�æ tych norm wybiega³obypoza zasiêg tego opracowania.

34

2.12. ISO i CEN *)Cech¹ normalizacji jest tendencja do przekraczania granic i wyznaczaniaperspektyw miêdzynarodowych. Miêdzynarodowa, zorganizowananormalizacja zaczê³a siê od ustalania norm dla niektórych komponentówelektrycznych. By³o to podstaw¹ do za³o¿enia �InternationalElectrotechnical Commission� (IEC) w roku 1912.

Miedzynarodowa organizacja powo³ana do normalizacji pozosta³ychdzie-dzin techniki «International Organisation for Standardiziation »(ISO) powsta³a dopiero w roku 1928. ISO ma dzi� 70 cz³onków i 20cz³onków korespondentów. Cz³onkami ISO s¹ narodowe organizacjenormalizacyjne -- jedna organizacja z ka¿dego kraju.

Obecnie istnieje wiele miêdzynarodowych organi-zacji zajmuj¹cych siênormalizacj¹. Najwa¿niejsze, oficjalnie uznane, �wiatowe organizacje toIEC, ISO, oraz ETSI dla telekomunikacji. Te trzy organizacje s¹ uznaneprzez ONZ jako miêdzynarodowe organizacje normalizacyjne. Rozwinê³yone dobr¹ wspó³pracê. Specjalnie dotyczy to ISO i IEC, które maj¹ wspólnysekretariat w Genewie, i które pracuj¹ razem w wielu komisjach dotycz¹cychzadañ o wspólnych celach.

Po II wojnie �wiatowej powsta³y w Europie Zachodniej dwa ugrupowaniaekonomiczne -- EEC (obecnie EU) i EFTA. Organizacje normalizacyjnew krajach objêtych tymi ugrupowaniami utworzy³y �Comitée Européende Normalisation� (CEN). Celem tej organizacji mia³a byæ praca nadzapobieganiem, aby EEC i EFTA nie wprowadza³y w³asnych postanowieñtechnicznych, które mog³yby tworzyæ bariery handlowe. Do pracnormalizacyjnych w bran¿y elektrycznej powo³ano CENELEC, która ma�cis³¹ wspó³pracê z CEN. Sekretariaty generalne obu organizacji maj¹siedzibê w Brukseli. Cz³onkami tych organizacji mog¹ byæ tylko narodoweorganizacje normalizacyjne krajów nale¿¹cych do EU i EFTA: Austrii,Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Islandii, Irlandii,Luksemburga, Norwegii, Portugalii, Republiki Federalnej Niemiec,Szwecji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i W³och. Ostatnio umo¿liwiono innymkrajom europejskim udzia³ w CEN i CENELEC w randze obserwatorów.

Praca w ISO i CEN przebiega w odpowiednich komitetach ipodkomitetach. Pracuj¹ one samodzielnie, ale zgodnie ze wspólnymiregu³ami organizacyjnymi i wedle ustalonych zasad redagowania norm.

Prace w ISO i w CEN s¹ uregulowane umow¹, aby unikn¹æpodwajania zadañ i zapewniæ zgodno�æ miêdzy �InternationalStandard� (ISO) i �Norme Europeenne� (EN).

Cz³onkowie ISO maj¹ prawo wyboru, które normy miêdzynaro-dowe -- �International Standard �-- maj¹ byæ obowi¹zuj¹cymi

*) Autorem rozdzia³u 2.12 jest dyrektor Odd Lyng z Norweskiej RadyNormalizacji w Budownictwie (NBR)

35

jako normy narodowe w danym kraju cz³onkowskim. Cz³onkowieCEN s¹ zobowi¹zani publikowaæ ka¿d¹ normê europejsk¹ -- �NormeEuropeenne� -- jako normê narodow¹. Ewentualne istniej¹cenormy narodowe, które by³yby sprzeczne, musz¹ byæ wycofane wci¹gu pó³ roku od chwili uchwalenia aktualnej normy europejskiej.

Prace w ISO i CEN s¹ silnie scentralizowane. Narodoweoragnizacje normalizacyjne s¹ odpowiedzialne za utrzymywaniesekretariatu dla poszczególnych komitetów i podkomitetów. Dlaka¿dej grupy roboczej powo³ywanej przez komitet lub podkomitetwyznaczany jest narodowy delegat -- �convener� -- jako kierow-nik aktualnego zadania.

Obie organizacje maj¹ charakter politechniczny. Zadania wdziedzinie budownictwa i konstrukcji in¿ynierskich maj¹ du¿yzakres. Te dwie bran¿e s¹ jednak silnie pod wp³ywem stosunkównarodowych, takich jak jak klimat i tradycje kulturalne. Z tegowzglêdu normy �wiatowe maj¹ mniejsze znaczenie dla budownictwani¿ dla innych dziedzin przemys³u. W wyniku tego CEN ma du¿owiêkszy program normalizacyjny dla budownictwa i konstrukcjiin¿ynierskich ni¿ ISO.

W obu organizacjach pierwszeñstwo dane jest sprawomdotycz¹cym terminologii, metodom prób i kontroli, normomdotycz¹cym produkcji i normom ustalaj¹cym zasady obliczaniakonstrukcji no�nych. CEN pracuje nad przepisami obliczaniawszystkich typów konstrukcji no�nych, tzw. �Eurocodes�.

ISO powo³a³a z inicjatywy Norweskiej Rady Normalizacji wBudownictwie podkomitet ISO/TC 59 «Building�. Zadaniemtego podkomitetu jest opracowanie podstawowych normdotycz¹cych elektronicznego przekazywania danych w procesiebudowlanym. Podkomitet ma oznaczenie ISO/TC59/SC13�Organization of information in the process of design,manufacture and construction�. Norweska Rada Normalizacjiw Budownictwie jest siedzib¹ sekretariuatu podkomitetu ISO/TC59/SC13. Norweskie normy NS 3420 i NS 3421 s¹ wa¿n¹czê�ci¹ materia³ów wyj�ciowych dla prac podkomitetu.