PAV-Bundel

Hongersnood en ondervoeding

P A V B U N D E L

D R O O G T E , H O N G E R S N O O D E N O N D E R V O E D I N G

Evelien D’Hanis

4 Voeding – Verzorging

Schooljaar 2011 – 2012

Deze bundel is van: .......................................................................................................................................................

2

Inhoudstafel

Inhoudstafel ...........................................................................................................................2

Inleiding .................................................................................................................................3

Krantenartikels .......................................................................................................................5

Droogte als één van de belangrijke oorzaken van de problemen ..........................................12

Op het terrein .......................................................................................................................15

Het verschil tussen honger en ondervoeding ........................................................................16

Acute of chronische ondervoeding ? .....................................................................................22

Ernstig of matig ? ..................................................................................................................22

Actieplan en behandeling .....................................................................................................23

Enkele cijfers over honger ....................................................................................................30

Wat kunnen we doen aan honger in de wereld? ...................................................................32

Bronvermelding ....................................................................................................................33

3

Inleiding

Voor je ligt een bundel over droogte, hongersnood en

ondervoeding. Waaraan denk je als je die woorden leest? Vul

hieronder minstens 5 woorden in. Aan de hand daarvan maken

we aan bord een mindmap.

Mindmap

Krantenartikels

Lees de volgende artikels aandachtig en los daarna de

onderstaande vragen op.

Hoorn van Afrika getroffen door ergste droogte sinds 60 jaar Knack online, donderdag 30 juni 2011 om 04u15 Verschillende delen van de Hoorn van Afrika, het schiereiland aan het uiterste oostpunt van het continent, worden getroffen door extreme droogte. De Verenigde Naties spreken van de ergste droogte sinds 60 jaar en roepen grote gebieden in Ethiopië, Somalië, Djibouti en Kenia uit tot crisiszones. Dat meldt de BBC. Patrick Van Durme van de ngo Wereldsolidariteit kan bevestigen dat het zuiden van Ethiopië met extreme droogte te kampen heeft. "In de Buranastreek bijvoorbeeld leven mensen van de nomadische veeteelt. Met een veesterfte die nu ongeveer 65 procent bedraagt, lijden die mensen honger. Ze zijn volledig aangewezen op externe hulp om de droogte te overleven. Wereldsolidariteit organiseert activiteiten rond voedselzekerheid in het noorden van Ethiopië. In de Oromiaregio kunnen de mensen enigszins overleven door elkaar te bevoorraden." Kinderen Coördinator noodhulp van Caritas België, Jan Weuts, beaamt: "Er is zeker geen sprake van een algemene droogte, maar in de streken die afhankelijk zijn van één oogst is de droogte onmiddellijk voelbaar." De eerste slachtoffers zijn kinderen onder de vijf jaar. "In de Tigre regio in het Noorden hebben we nu al kunnen vaststellen dat 3.5 procent van de kinderen onder de vijf jaar ernstig ondervoed zijn door de aanhoudende droogte, 18 procent balanceert op de grens. De overeenkomst met de Ethiopische regering schrijft voor dat er pas van een noodtoestand sprake is als de grenswaarden van respectievelijk 5 procent en 15 procent bereikt zijn. De regering heeft dus nog niet aan de alarmbel getrokken zodat wij als ngo verplicht zijn discreet te werk te gaan. Er is nu al geld vertrokken naar de regio zodat de lokale Caritasafdelingen voedselbedelingen kunnen opstarten. En we hebben de Vlaamse regering gevraagd bijkomende voedselprojecten goed te keuren." Volgens Jan Weuts is het niet verwonderlijk dat de VN alarm slaat. "Unicef, het kinderwelzijnsfonds van de VN, is verantwoordelijk voor de voedselhulp aan de meest ondervoede kinderen in Ethiopië. Door erop te wijzen dat de situatie ernstig is, proberen ze zich te verzekeren van voldoende voedselvoorraden om hun werk te kunnen voortzetten." Perfect te voorspellen Maar die noodkreet komt rijkelijk laat, vindt Patrick Van Durme. "De situatie is vergelijkbaar met tien jaar geleden. Toen kende Ethiopië ook extreme droogte. Hulporganisaties als Wereldsolidariteit hebben na die droogte alles in het werk gesteld om de Ethiopische bevolking terug op de been te helpen, de veestapel te doen groeien en de landbouw opnieuw aan te zwengelen. Maar die rehabilitatie wordt teniet gedaan bij een volgende droogteperiode. Nochtans is het met de huidige technologieën perfect te voorspellen wanneer er droge periodes aankomen. De internationale hulpverlening had dit kunnen voorzien én opvangen." (IP)

6

Toestand in Hoorn van Afrika steeds dramatischer

Bron: http://www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/1299331/2011/07/31/Toestand-in-Hoorn-van-Afrika-steeds-dramatischer.dhtml, 31/07/11, 18u40

UPDATE De toestand in de door hongersnood getroffen gebieden in Oost-Afrika wordt met de dag schrijnender, zo stellen de Verenigde Naties. "Meer dan twaalf miljoen mensen in Somalië, Kenia, Ethiopië en Djibouti hebben dringend hulp nodig", zei VN-coördinatrice voor de noodhulp Valerie Amos. "Dat aantal stijgt met de dag. De toekomst van een gehele generatie staat op het spel." De Afrikaanse Unie organiseert op 9 augustus alvast een donorconferentie.

Met afstand het meest door de crisis getroffen, is Somalië. "Tienduizenden mensen zijn er al overleden, en voor honderdduizenden anderen dreigt eveneens de hongerdood", aldus de Britse. De aanhoudende gevechten in het al jarenlang door (burger)oorlog getroffen land, bemoeilijken het werk van de hulpverleners. Ondanks voedselhulp via vrachtwagens en door droppings vanuit de lucht "blijven grote gebieden in het zuiden van Somalië volledig afgesneden". "We vragen ongehinderde toegang aan alle partijen", zei Amos. "Ons enige doel is levens redden." De VN-landen hebben al meer dan een miljard dollar hulp toegezegd, maar dat is niet voldoende. "We hebben nog een miljard nodig." Intussen raakte bekend dat de Afrikaanse Unie op 9 augustus een donorconferentie zal houden in verband met de hongersnood. Dat heeft de organisatie bekendgemaakt vanuit het hoofdkwartier in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. De Unie heeft tot dusver al ongeveer 350.000 euro toegezegd aan de getroffen regio's. Vooral inwoners uit Somalië, Kenia en Ethiopië lijden onder de droogte en voedseltekorten. (belga/odbs/adha)

Neem je atlas bij de hand en los de volgende kaartvragen op:

In welk continent bevindt deze crisis zich? Kleur het groen op onderstaande wereldkaart

blz 3 & 4

7

Duidt de 4 landen die je in de 1ste tekst tegenkwam aan in de tekst en kleur ze op het kaartje

hieronder. Vul ook de namen van de landen en de gebruikte kleur aan in de legende onderaan:

Somalië

Kenia

Ethiopië

Djibouti

8

Vind je de hoofdsteden van de deze vier landen?

Land Hoofdstad

Ehtiopië

Addis Abbeba

Somalië

Mogadishu

Djibouti

Djibouti

Kenia

Naïrobi

Waarom wordt er heel vaak gesproken over honger en droogte “in de hoorn van Afrika”?

Al deze landen zijn gelegen in een “uitstulping” van het continent Afrika. Het lijkt op de

hoorn van een neushoorn.

In beide artikels staan veel moeilijke woorden. Zoek je de

betekenis op in het woordenboek?

Woord Betekenis

Schiereiland Eiland dat met een smalle strook grond aan het vasteland verbonden is.

NGO Niet Gouvernementele Organisatie: organisatie die onafhankelijk is van de overheid. Bv.: WWF, Greenpeace, AZG.

Nomadisch Mensen die een zwervend bestaan leiden: rondtrekken zonder vaste verblijfplaats.

Coördinator

Is iemand die taken/opdrachten goed doet samengaan en die ook controleert.

Aanhoudend

Zonder ophouden, blijvend, aan één stuk door.

Balanceren

Proberen in evenwicht te houden.

9

Noodtoestand

Bekendmaken dat een land of stad in het allergrootste gevaar verkeert. Uitzonderlijke regels of wetten zorgen ervoor dat men meer controle over de situatie krijgt. Bv.: niet na 22u op straat komen.

Respectievelijk Opeenvolgend, in een bepaalde volgorde.

Aanzwengelen Op gang brengen, stimuleren.

Rehabilitatie Herstel in vorige toestand, eer.

Teniet doen Vernietigen, ongedaan maken.

Schrijnend Ellendig, pijnlijk, hartverscheurend.

Donorconferentie Bijeenkomst/vergadering waar beslist wordt om een bedrag aan een land in nood te schenken.

Dusver Tot zover, tot nu toe.

VN

Verenigde Naties: een organisatie van 193 landen die samenwerken op het gebied van veiligheid, mensenrechten, cultuur en economie.

Veeteelt Het houden, kweken van vee.

BBC Britse televisie- en radio-omroep.

Discreet

Men gaat weinig informatie geven, niet veel rondvertellen. Bv.: om het onderzoek niet te schenden bleef de politie discreet met informatie.

Burgeroorlog Strijd tussen groepen, burgers binnen hetzelfde land.

Caritas Is een NGO dat instaat voor voedselhulp in de door droogte getroffen gebieden.

Aldus volgens, op die manier

Droppen (Eng.) Hier: het uitgooien van voedselpakketten uit een vliegtuig.

10

Als aanvulling kijken we ook nog naar het filmpje “cargo

Somalië”. Kan je aan de hand van dit filmpje en de artikels een

schematische samenvatting maken van wat er precies aan de

hand is in Oost-Afrika.

Hongersnood en ondervoeding

Waar? Hoorn van Afrika Somalië, Kenia, Ethiopië, Djibouti

Wat? - Gebrek aan voedsel + water

- Gebrek aan medische zorg

- ziektes (cholera en mazelen)

Oorzaak? - droogte

- Conflicten, oorlogen, burgeroorlogen

- hulporganisaties kunnen niet op volle kracht werken

Oplossingen? - NGO’s helpen (vb: AZG, UNICEF, Rode kruis,…)

- VN helpt

=> noodhulp vanuit het Westen

11

Zoek in een krant of op het internet een foto over de hongersnood

in de hoorn van Afrika die je erg aangrijpt. (Print), knip en plak de

foto hieronder, zeg waar je hem vond en schrijf er onder waarom hij

jou zo aangrijpt. Let hierbij op je taalgebruik!

Ik vond deze foto hier: .........................................................................................................................

Dit is de reden waarom ik deze foto zo speciaal vind:

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

12

Droogte als één van de belangrijke oorzaken van de problemen

Wanneer spreken we van droogte?

Er zijn drie mogelijkheden:

• wanneer er gedurende een langere periode geen neerslag valt

• wanneer er veel minder water aanwezig is in rivieren en meren dan in een normale situatie

• wanneer er onvoldoende vocht in de bodem aanwezig is

Droogte is dus een relatief begrip: of we te maken hebben met een droogte is afhankelijk van de

hoeveelheid regen die normaal verwacht wordt in een gebied in een bepaalde tijd van het jaar.

Droogte betekent niet gewoon “te weinig regen”. Hoeveel regen er valt, is niet gelijk verdeeld over

de wereld. Op sommige plaatsen zal het altijd meer regenen dan op andere plekken. In woestijnen

regent het altijd weinig. Tropische gebieden kennen dan weer natte en droge seizoenen. Dat is op

zich geen probleem.

Klimaatzones volgens Köppen

Wanneer spreken we van een droogte? A Tropisch regenklimaat B Droog klimaat Cs Mediterraan klimaat

C Gematigd zeeklimaat D Continentaal klimaat E Poolklimaat

Benoem de evenaar, de Noordpool en de Zuidpool. (gebruik je

atlas)

A klimaat

B klimaat

Cs klimaat

C klimaat

D klimaat

E klimaat

[Geef een citaat uit het document of

de samenvatting van een interessant

punt op. Het tekstvak kan overal in

het document worden neergezet. Ga

naar het tabblad Hulpmiddelen voor

tekstvakken als u de opmaak van het

tekstvak voor het blikvangercitaat

wilt wijzigen.]

Noordpool

Evenaar

Zuidpool

13

Duid met een kruisje België aan op de kaart: waar ligt het

ongeveer? (gebruik je atlas)

Verbind het klimaat met de juiste omschrijving.

1. Tropisch regenklimaat

2. Droog klimaat

3. Gematigd zeeklimaat

4. Mediterraan klimaat

5. Continentaal klimaat

6. Poolklimaat

A. Het belangrijkste kenmerk in dit klimaat is dat het er nooit warm is. Dat is het geval in het

hooggebergte (Bijv. de Himalaya). Ook op de Zuidpool of Noordpool wordt het nooit warm.

B. Het is hier het hele jaar warm. In de winter is het er bijna even warm als in de zomer. Dit komt

omdat de zon altijd loodrecht op deze gebieden rond de evenaar staat.

C. Dit klimaat is een gematigd klimaat. Deze gebieden kennen geen bijzonder strenge winters.

D. Dit klimaat is een van de gematigde klimaten. De zomers in deze klimaten zijn vaak warm en

relatief droog. Daarom zie je hier ‘s zomers veel bosbranden. In de winter is het mild, maar erg

nat.

E. In dit klimaat valt weinig regen. En als die valt, dan verdampt het meeste. Het zijn kale, dorre

vlaktes of woestijnen.

F. Het belangrijkste verschil tussen dit klimaat en andere is dat de temperatuur in de winter en in

de zomer heel erg van elkaar verschilt. Bijvoorbeeld Siberië, waar je waarschijnlijk aan ijs en

dennenbomen denkt. De winters zijn er verschrikkelijk koud, soms tot -50 graden C°. De zomers

zijn net het tegenovergestelde: dan kan het soms meer dan 30 graden worden!

1 2 3 4 5 6

B E C D F A

Welk klimaat hebben we in België?

Gematigd zeeklimaat

14

Kenmerken van droogtes

Onderlijn het juiste kenmerk en doorstreep het foute kenmerk

zijn vaak tijdelijk, binnen een bepaalde periode, maar duren lang geven veel schade komen snel op

worden vaak onderschat qua ernst

zijn kort en krachtig, ze zijn weg voor je het

goed beseft

zijn niet zo ernstig

ontwikkelen zich traag

zorgen steeds voor snelle hulpacties

© Reuters

15

Op het terrein

Raadpleeg onze website en lees het dagboek van Maartje,

verpleegster bij Artsen Zonder Grenzen. Los daarna de vragen

hieronder op.

Kunnen de hulporganisaties ongestoord en op volle kracht hun werk doen in dit gebied? Waaruit kan

je dat afleiden?

Neen, ze kunnen door de onveiligheid niet alles doen wat ze willen doen.

Waarom wel of waarom niet denk je?

Omdat ze hun internationale medewerkers niet kunnen laten komen, o.a. door de

burgeroorlog. Zo kunnen ze ook niet over voldoende materiaal beschikken (medisch

materiaal dat door vliegtuigen zou gebracht worden).

Waarvan leven de mensen normaal in het Oosten van Afrika?

Het zijn nomaden: ze leven van hun dieren (melk en vlees). Nomaden trekken

rond en leven van een soort ruilhandel.

De titel van dit dagboek is “De verslagen stilte van Dadaab”. Waarom heerst er zo een stilte denk je?

De mensen voelen zich machteloos, ze zijn ten einde raad en weten niet

hoe het nu verder moet. Ze zien m.a.w. geen toekomst voor zich.

Een man uit Mogadishu wees Maartje de weg. Hij kwam te voet naar Dadaab, het vluchtelingenkamp

in Kenia. Raadpleeg googlemaps en bereken de afstand die hij liep. Zet de stappen die je volgde

hieronder, net als je resultaat.

We openen Google Maps kiezen optie ‘te voet’

vullen vertrek- en aankomstplaats in

klikken op bereken

resultaat: 713 km.

16

Het verschil tussen honger en ondervoeding

Honger

Voedsel en water geven het lichaam de energie die het nodig heeft om te functioneren: werken,

lopen, bewegen, groeien, enz.

Honger is een alarmsignaal dat het lichaam uitstuurt als de maag leeg is en het suikergehalte in het

bloed daalt. Wanneer de maag gedurende langere tijd geen voeding krijgt, verdwijnt dit signaal en

gaat het lichaam anders functioneren om minder energie te gebruiken. De maag zal beetje bij beetje

ook kleiner worden.

Voor een goede gezondheid, dient een kind ongeveer 1.800 tot 2.200 kilocalorieën per dag in te

nemen. Minder is niet genoeg. Een volwassene heeft dan weer 2.100 kilocalorieën per dag nodig.

Ondervoeding

We spreken van ondervoeding wanneer het lichaam zich aanpast aan de langdurige afwezigheid van

voedsel (en meer bepaald eiwitten, vitamines en mineralen): het vermagert, werkt langzamer…

Ondervoed zijn, betekent dat iemand veel te mager is in verhouding tot zijn lengte.

Het zijn vooral kinderen die de eerste slachtoffers zijn van ondervoeding. Ze verbruiken enorm veel

energie om te groeien en de afwezigheid van voedsel heeft voor hen ernstige gevolgen. Ze zijn ook

zwakker en hebben minder weerstand tegen ziekten.

Verschillende oorzaken

Ondervoeding kan verschillende oorzaken hebben. Dit zijn er enkele:

Natuurlijke oorzaken: droogte (waarbij het vee sterft en de oogst mislukt), natuurrampen, enz.

Menselijke oorzaken: conflict, oorlog (door geweld of landmijnen worden de velden niet meer

bewerkt, de mannen moeten gaan vechten, de bevolking is op de vlucht, de soldaten plunderen

de voedselvoorraden) of cultureel gebonden gebruiken (waarbij kinderen te snel geen

borstvoeding meer krijgen, bijvoorbeeld).

Een gebrek aan zorgverlening: wanneer er geen dokter in de buurt is om zich te laten

verzorgen, kunnen kinderen zo ziek worden dat zij niet meer eten en ondervoed raken,

waardoor ze nog meer verzwakken.

Hongersnood

In het woord “hongersnood” vind je het woord “honger” terug. We spreken van een hongersnood als

de inwoners van een gebied onvoldoende voedsel hebben om te overleven: ze hebben geen vee

meer, geen geld om voedsel te kopen, de oogst blijft uit. Kortom, alle manieren om aan voedsel te

geraken zijn uitgeput. De kinderen en de volwassenen lijden aan ondervoeding en veel mensen

sterven.

17

Voedselcrisis

Anderzijds hebben we het over een voedselcrisis wanneer de bevolking nog wat vee heeft en het

over een kortere periode in tijd gaat. Tijdens een voedselcrisis lijden de volwassenen nog niet aan

ondervoeding, in tegenstelling tot een hongersnood.

Hoeveel calorieën krijg jij per dag binnen? Schrijf hieronder uit

wat jij allemaal eet op een dag (ook de choco en de boter op je

boterham bijvoorbeeld). Tel alle porties op en maak het totaal. Eet

jij te weinig, te veel of krijg je het juiste aantal calorieën binnen?

Dit is wat ik at: Voor 100 g zijn dat …. kcal

Ik at een portie van …… g

Dat is dan …. kcal voor deze portie

18

blz 7 - 9

VOORBEELD: Ik at 2 bruine boterhammen met choco en boter. Dan doe ik dat als volgt:

Dit is wat ik at: Voor 100 g zijn dat …. Kcal

Ik at een portie van …… g

Dat is dan …. Kcal voor deze portie

2 bruine boter hammen

(35 g per boterham) 246 Kcal 70 g 172,2 Kcal

Boter (5 g per

boterham) 330 kcal 10 g 33 kcal

Choco 530 kcal 30 g 159 Kcal

Het aantal kcal per 100 g kan je bv hier opzoeken: http://www.calorielijst.nl/

Weet je nog hoe je berekening maakt van het aantal kilocalorieën per 100 g naar het

aantal kilocalorieën in de portie die je gegeten hebt? Dat doen we via de “regel van 3”.

In je opzoekbundel vind je nog eens de volledige uitleg. Schrijf op de volgende pagina

minstens 6 van je berekeningen uit.

19

20

We kijken naar de campagnefilm van UNICEF over honger en

ondervoeding.

Welke misverstanden zijn er in Guatemala over een groot deel van de inwoners?

- Men vindt het normaal dat de inwoners klein zijn.

- Men vindt het normaal dat veel kinderen in hun 1e levensjaar sterven.

- Men vindt het normaal dat kinderen niet naar school gaan.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

Weet jij wat de gevolgen kunnen zijn van ondervoeding?

1) Lichamelijke achterstand:

- ze groeien trager dan andere kinderen (groeiachterstand)

- de organen worden aangetast

2) Geestelijke achterstand:

- hersenen worden aangetast minder concentratie leerachterstand

3) Hogere kindersterfte

- Kinderen jonger dan 5 jaar sterven makkelijk

21

22

Acute of chronische ondervoeding ?

Ernstig of matig ?

In het filmpje over Guatemala zag je al dat er een verschil is

tussen “acute” en “chronische” ondervoeding. Zou je in je eigen

woorden kunnen zeggen wat het verschil is tussen de twee?

- Acute ondervoeding: te weinig voedselopname met na verloop

van tijd de dood als gevolg. Reden: plotse gebeurtenis (mislukte

oogst, oorlog, …) Afrika

- Chronische ondervoeding: er is voedsel aanwezig, maar door de

eenzijdigheid is er een tekort aan vitaminen, mineralen en

bouwstoffen. Guatemala

.............................................................................................................................................................

We bekijken ook even een ander filmpje. Wat valt je op aan de kinderen die je ziet?

Het eerste kind:

Dit kindje heeft een dikke buik, dikke beentjes. De borstkas is mager, je kan duidelijk de ribben

zien. Dit kindje is duidelijk ondervoed.

.............................................................................................................................................................

Het tweede kind (jongen van 12):

Dit kindje is graatmager: zowel de beentjes als de armen zijn vel over been. De buik is niet bol. De

borstkas is ook mager, je kan ook duidelijk de ribben zien. Ook dit kind is duidelijk ondervoed.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

Extreem mager

Als we nog eens alles op een rijtje zetten, dan krijgen we deze uitleg:

Ondervoed zijn, betekent dat iemand veel te mager is voor zijn lengte. Een kind van 88 cm groot

bijvoorbeeld weegt normaal gemiddeld 12,6 kg. Als het minder weegt dan 9,5 kg, wordt het als

ondervoed beschouwd. Er bestaan tabellen om het juiste gewicht ten opzichte van de lengte te

berekenen.

23

Ondervoeding brengt veel gezondheidsproblemen met zich mee. Het kind is verzwakt en wordt

gemakkelijk ziek, en zijn lichaam kan hier niet tegen vechten. Een alledaagse ziekte kan dodelijk zijn

voor een ondervoed kind. Ook het hart is zwakker. Acute ondervoeding treedt tamelijk snel op na

een "abrupte" afwezigheid van voedsel. Dit is vooral het geval na droogte, oorlog, een natuurramp…

Wanneer de ondervoeding ernstig is, verkeert het kind in levensgevaar.

Wanneer de ondervoeding matig is, moet het kind extra voedsel krijgen

maar is het niet in levensgevaar. In beide gevallen wordt de toestand

veroorzaakt door een groot gebrek aan voedsel.

Er bestaan verschillende soorten ernstige ondervoeding. Zo is er marasme.

Wie dit heeft, is nog slechts vel over been. De kinderen zijn zo mager dat ze

het gezicht hebben van een bejaarde. Sommige delen van de huid en het

haar veranderen van kleur. Dit soort ondervoeding komt voor wanneer het

kind tegelijkertijd verschillende basisstoffen mist: eiwitten (vlees),

koolhydraten (suiker) en lipiden (vet).

Daarnaast bestaat ook kwashiorkor, met totaal andere symptomen. Het

kind is opgezwollen door oedemen. Dat is wanneer er water onder de huid

kruipt, ter hoogte van de voeten, de benen en soms rond de ogen. Al dit

water kan een derde van het gewicht vormen. Daarom noemen we deze

mensen ook "vals gezond". Meestal komt kwashiorkor voor wanneer een

kind vooral eiwitten (vlees) tekort komt.

Zowel bij marasme als kwashiorkor, zijn de kinderen anorectisch. Dit wil

zeggen dat ze geen eetlust meer hebben en soms niet meer de kracht

hebben om te eten.

Chronische ondervoeding treedt vaak na langere tijd op en zorgt voor een

groeiachterstand. Met andere woorden, het kind is te klein in vergelijking met een kind van dezelfde

leeftijd. Dit is het geval wanneer een kind bijvoorbeeld herhaaldelijk periodes van acute

ondervoeding heeft gekend, of gedurende een langere periode. AZG verzorgt acute ondervoeding

omdat dit tot de dood leidt. Het gaat hierbij om een medische urgentie.

Ondervoeding

Acuut Chronisch

Ernstig Matig

Marasme Kwashiorkor

Actieplan en behandeling

Wanneer een bevolking met een voedselcrisis of een hongersnood wordt geconfronteerd, is het

belangrijk dat de hulporganisaties snel en goed in actie komen. Hieronder vinden jullie een

samenvatting van wat ze moeten doen om ondervoede mensen te kunnen verzorgen.

De informatie uit bovenstaande teksten was niet de eenvoudigste Op onze website

vind je enkele opdrachten die je helpen om deze woorden goed in te studeren. Neem

je een kijkje?

24

De situatie beoordelen

Allereerst moet de voedselsituatie worden beoordeeld. We moeten bekijken hoeveel voedsel er ter

plaatse is, hoeveel mensen ondervoed zijn, en hoe: ernstig of matig.

Het is heel belangrijk dat we een goed beeld hebben van het aantal mensen dat verzorging nodig

heeft. Zo kunnen we bepalen hoeveel materiaal (geneesmiddelen, tenten) en personeel (artsen,

verpleegsters, vertalers, enz.) er nodig is.

Om in noodsituaties snel te weten hoeveel kinderen ondervoed zijn en hoe erg, meet AZG met

behulp van een MUAC-armbandje de omtrek van de bovenarm van alle kinderen die tussen 65 en

110 cm lang zijn, dat zijn kinderen van 6 maanden tot 5 jaar.

Het MUAC Het MUAC-bandje is niet zomaar een armband. Het dient om snel te weten of een kind in

levensgevaar verkeert of niet.

Deze ondervoedingsmeter wordt om de linkerbovenarm geplaatst en als de meter 'rood' aanwijst, is

het kind in levensgevaar. Wijst de meter oranje of geel aan, dan heeft het kind wel verzorging nodig,

maar is zijn leven niet in gevaar. Duidt de ondervoedingsmeter groen aan, dan is het kind in goede

gezondheid. De ondervoede kinderen worden vervolgens gemeten en gewogen, om hun gewicht te

vergelijken met hun lengte. Daarna worden zij geholpen in een voedingscentrum.

De situatie beoordelen

Opvang van ernstig ondervoede patiënten

in een therapeutisch voedingscentrum.

+

Vaccinatie en behandeling van ziektes.

Opvang van matig ondervoede patiënten

in een aanvullend voedingscentrum.

+

Vaccinatie en behandeling van ziektes.

Gezonde mensen gezond houden:

- verdelen van voedsel voor de meest

kwetsbare mensen;

- waarschuwen van WFP, enz.

25

We moeten ook controleren of de kinderen geen

oedemen op hun voeten hebben. Hiervoor

drukken we drie seconden lang met de duim op

beide voeten. Als de afdruk van de duim op de

voeten zichtbaar blijft, wijst dit op kwashiorkor,

een vorm van acute ondervoeding .

Enkele vragen aan een AZG-medewerker:

Waarom baseren jullie je op de lengte en niet op de leeftijd om te bepalen wie de MUAC-

test moeten ondergaan?

Omdat het niet altijd gemakkelijk is om de precieze leeftijd van de kinderen vast te stellen (ze

zijn nog erg jong en worden bijvoorbeeld niet altijd vergezeld door hun ouders).

Waarom deze leeftijdsgroep?

Kinderen onder de 5 jaar zijn het kwetsbaarst en hun leven loopt dus meer gevaar.

Waarom gebruiken jullie de ondervoedingsmeter en vergelijken jullie niet gewoon het

gewicht van de kinderen met hun lengte?

Met de MUAC-test verliezen we minder tijd en hiervoor is bovendien geen speciale technische

kennis nodig.

Therapeutische voedingscentra

Ernstig ondervoede kinderen worden opgenomen in therapeutische voedingscentra. De kinderen

blijven hier ongeveer vier weken. Zij krijgen acht maal per dag te eten, eerst speciale melk en daarna

therapeutische voeding. Die kinderen zijn zodanig verzwakt dat zij geen eetlust meer hebben en geen

grote hoeveelheden voedsel in één keer kunnen opeten. Daarom moeten zij vaak en in kleine

hoeveelheden worden gevoed. Een AZG-dokter onderzoekt hen bovendien elke dag.

Natuurlijk zijn er ook zwaar ondervoede volwassenen. Ook zij worden door AZG in de voedingscentra

verpleegd, waar zij een aangepaste behandeling krijgen.

Sinds kort probeert AZG die kinderen die wel ondervoed zijn maar geen ziekten hebben, zoveel

mogelijk thuis te verzorgen. Zij komen dan één keer per week naar het AZG-centrum om daar te

worden gewogen en gecontroleerd. Dat is eenvoudiger voor hun mama's die dan niet meer

bij hun kind in het voedingscentrum hoeven te blijven. Zij kunnen dan werken om wat geld te

verdienen voor hun gezin en zich om hun andere kinderen bekommeren.

26

Aanvullende voedingscentra

Wanneer ze weer wat op krachten zijn gekomen, worden de kinderen doorverwezen naar het

aanvullend voedingscentrum, waar de matig ondervoede kinderen worden opgevolgd. De kinderen

komen hier één maal per week samen met hun mama. Zij worden er gewogen en onderzocht door

een verpleegster. De mama's ontvangen een zakje "droog" rantsoen dat zij thuis kunnen klaarmaken

door er water aan toe te voegen. De kinderen eten thuis deze pap als aanvulling op hun gewone

dagelijkse eten. Om te voorkomen dat het kind zijn rantsoen moet delen met de rest van de familie,

geven wij altijd meer rantsoenen dan nodig zijn en krijgen bovendien alle familieleden een

basisvoedselpakket. Zo kunnen wij er zeker van zijn dat het ondervoede kind de hoeveelheid eten

krijgt die hij nodig heeft om te genezen. Verder delen wij ook soms "natte" rantsoenen (bereide

maaltijden) uit die in de voedingscentra worden opgegeten.

Behandeling van ziektes en inenting tegen mazelen

Ondervoede kinderen zijn erg zwak en dus extra gevoelig voor infecties en ziektes. Hun lichaam kan

zich niet verdedigen tegen microben en hierdoor kan de eenvoudigste ziekte al dodelijk zijn. Onze

teams moeten daarom ook meteen hun ziektes behandelen.

Mazelen is een van de ziekten waartegen wij ondervoede kinderen inenten. Het is heel besmettelijk.

Bij ons is deze ziekte vrij ongevaarlijk, maar voor verzwakte kinderen (zoals kinderen die aan

ondervoeding lijden) kan ze zonder een goede behandeling al snel dodelijk zijn. In 2002 kostte

mazelen aan 530.000 mensen het leven. Dit waren vooral kinderen onder de 5 jaar, uit arme landen.

De ziekte is ook gevaarlijk omdat zij de symptomen van ondervoede kinderen nog verergert en dus

nog sneller dodelijk kan zijn.

Ook volwassenen kunnen mazelen krijgen, maar dat is zeldzaam. Het gebeurt alleen als ze heel erg

verzwakt zijn.

Gezonde mensen gezond houden

Als ondervoede kinderen zijn genezen, mogen zij natuurlijk niet opnieuw ziek worden. Daarom

zorgen organisaties als AZG er voor dat elke familie voldoende voedsel krijgt. Wie nog niet

ondervoed is, moet gezond blijven. Hiervoor is in de eerste plaats voldoende voedsel nodig. Dat is de

taak van organisaties zoals bijvoorbeeld WFP (Wereldvoedselprogramma) en de FAO (Voedsel- en

Landbouworganisatie).

Wat zijn de belangrijkste symptomen van mazelen?

Koorts boven 38,5 C°. Rode vlekjes verschijnen eerst op he gezicht en verspreiden zich snel over

de rest van het lichaam. Na een paar dagen verdwijnen zij weer helemaal. Dan komen

problemen als oogontsteking, verkoudheid, ademhalingsproblemen die kunnen veranderen in

longontsteking, uitdrogingsverschijnselen, diarree en ondervoeding. Sommige kinderen worden

zelfs blind. Daarom geven we de kinderen vitamine A in de vorm van druppels.

27

Het is belangrijk dat elke organisatie haar rol vervult, om zeker te zijn dat het werk goed wordt

gedaan. De rol van bv Artsen Zonder Grenzen is het verzorgen van zieken. Maar als ze merken dat er

niet genoeg te eten is of dat dit eten van slechte kwaliteit is, trekt AZG aan de alarmbel en

waarschuwt de verantwoordelijke organisaties. Als er niets verandert, zal AZG zelf voedsel uitdelen.

We kijken nu ook nog eens samen naar een filmpje over de hulpverlening in een voedingscentrum.

Welke elementen uit bovenstaande tekst herken je in het filmpje? Noteer ze hieronder:

MUAC Plumpy'nut

therapeutische voeding

thuis verzorgen

droog rantsoen

inenten

meten en wegen

28

Recept voor een “droog rantsoen”

Ingrediënten (recept voor 1 kind)

- 6 opgehoopte soeplepels Brinta,

- 25 cl melk of water,

- 1 afgestreken soeplepel olie,

- 1 afgestreken soeplepel suiker,

Bereiding:

Brinta met water (of met melk)

mengen. Nadat je goed hebt gemengd,

er de olie en de suiker aan toevoegen.

Als we brintapap voor de hele klas zouden maken, hoeveel hebben

we dan nodig?

Zet hieronder je berekening:

29

Bekijk de voedingswaarde van brinta. Waarom is dat goed voedsel voor ondervoede kinderen?

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

30

Enkele cijfers over honger

Honger staat op nummer 1 qua gezondheidsrisico’s in de

wereld. Elk jaar sterven er meer mensen door honger dan

door aids, malaria en tuberculose samen!

Eén mens op zeven gaat ’s avonds met honger slapen

Eén kind op vier in de ontwikkelingslanden heeft ondergewicht! (dat

zijn ongeveer 146 miljoen kinderen!)

Er zijn meer mensen met honger in de wereld dan de bevolking van de

USA, Canada en EU samen!

En ook nog:

925 miljoen mensen hebben niet genoeg te eten. 98 % van leeft in de een ontwikkelingsland.

De helft van de wereld bevolking leeft in Azië, maar ze vertegenwoordigen bijna twee derden

van de hongerigen in de wereld

Iets meer dan de helft van de wereldbevolking is vrouw, maar bij de mensen met honger is 60%

van hen van het vrouwelijk geslacht

We kunnen 65% procent van de mensen met honger terugvinden in slechts zeven landen: India,

China, Democratische republiek Congo, Bangladesh, Indonesië, Pakistan en Ethiopië.

Ondervoeding zorgt elk jaar voor 5 miljoen dodelijke slachtoffers bij kinderen onder de vijf jaar

in ontwikkelingslanden.

Kan jij nu zelf ook enkele berekeningen maken?

31

Hoeveel mensen zijn dat dan die leven in een ontwikkelingsland en niet genoeg te eten hebben? Ze

maken 98% uit van de 925 miljoen mensen met honger…

............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

Als je weet dat onze wereldbevolking bestaat uit (ongeveer) 6 miljard mensen, en 1 op 7 daarvan

gaat slapen met honger, hoeveel mensen zijn dat dan die ’s avonds nog steeds honger hebben?

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

Als je weet dat 925 miljoen mensen honger hebben en onze wereldbevolking uit 6 miljard mensen

bestaat, hoeveel procent van de wereldbevolking heeft dan honger?

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

32

Wat kunnen we doen aan honger in de wereld?

Waaraan denk je zelf?

Gelukkig zijn we niet alleen in onze strijd tegen de honger. Vele organisaties strijden mee. Ken jij er

enkele?

OPDRACHT: Stel per 2 een organisatie voor. Op onze website vind je opdracht nog eens uitgebreid!

33

Bronvermelding

Lespakket ondervoeding Artsen Zonder Grenzen,

http://issuu.com/msfazg/docs/lespakket_ondervoeding_nl

Lespakket droogte, Jeugdrodekruis,

http://www.jeugdrodekruis.be/JRK/index/JRK_Aanbod/Lespakket-droogte.html?opl=

Statistieken over honger, World Food Program, http://www.wfp.org/hunger/stats