N A J A A R 2 0 1 7 – J A A R G A N G 2 9 – N U M M E R 4

Bulletinparken Sonsbeek – Zypendaal – Gulden Bodem

934686_001_22-Sep-17_11:14:35_walter

De Vereniging van Vrienden van Sonsbeek, Zypendaal enGulden Bodem wil een klankbord zijn voor de bezoekers vande monumentale parken en voor de eigenaar van de parken, degemeente Arnhem. Het doel van de Vereniging is mee te werkenaan de instandhouding en verfraaiing van de parken Sonsbeek,Zypendaal en Gulden Bodem. Vrienden van Sonsbeek ondersteuntMolenplaats Sonsbeek financieel met een vaste bijdrage per lid.

De contributie per lid bedraagt per jaar: voor particulieren€ 13,50, voor verenigingen € 35 en voor bedrijven € 50;Bankrekeningnummer: NL30 ABNA 0406 333 505 t.n.v. Vriendenvan Sonsbeek. ANBI: de Vereniging is door de fiscus erkend alsculturele 'Algemeen Nut Beogende Instelling', wat inhoudt datdonaties met de factor 1,25 voor de fiscale aftrek mogen wordenvermenigvuldigd.

BestuursledenEdzard Gelderman – voorzitter (06-36308094), Niels Wildering– penningmeester (06-51829265), Danielle Jansens – promotie/ ledenadministratie (06-53402610), Koos de Vos – educatie(06-44556267), Tjada van den Eelaart-de Sitter – Schouwgroep/ website (06-20334954). Simon van den Bergh – bulletin(06-26556820), Roel van Dijk Azn – secretaris, Paul Poelmans– bulletin, Tom Visser – bestuurslid, Niels van der Graaff –bestuurslid, Herma Wichman – bestuurslid, Annemarie van Velzen– bestuurslid, Huig Velders – bulletin.

AdviseursJeroen Glissenaar – Dienst Stadsbeheer Gemeente Arnhem,Jeroen Voskuilen – Molenplaats.

LedenadministratieVereniging Vrienden van Sonsbeek, per adres MolenplaatsSonsbeek, Zypendaalseweg 24a, 6814 CL Arnhem,Telefoon: 445 06 60, Email: info@parksonsbeek.nlWebsite: www.parksonsbeek.nl

Molenplaats Sonsbeek is de nieuwe naam van BezoekerscentrumSonsbeek. Molenplaats Sonsbeek wil parkbezoekers bewust makenvan de mooie groene kanten van Arnhem door het organiseren vanexposities, excursies en evenementen. Molenplaats Sonsbeek geeftinformatie over de Arnhemse parken en is een prima startpunt bijeen bezoek van de parken Sonsbeek, Zypendaal en Gulden Bodem.Website: www.molenplaatssonsbeek.nl

Bestuur Stichting Bezoekerscentrum MolenplaatsAnne Marie van Lanen (voorz.), Leon Tjakkes (penningm.),Ton Jansen, Paul Baeten, Ans Meex.

In dit nummerVoorpaginaAvondrood kleurt de lucht. Arnhem zit aan tafel, het ismuisstil in Sonsbeek. Foto: Albert Van Der Weide

3 Wie pakt de handschoen op?Een jaar geleden zegde het bestuur van de Vrienden vanSonsbeek toe dat het jongeren een grotere rol zou latenspelen in het beleid. Wat is daarvan terecht gekomen?Bestuursleden Anne Marie van Lanen van Molenplaats enNiels van der Graaff van de Vrienden aan het woord.

4 Park Sonsbeek ís een speerpuntCultuurpromotor Paul Wijtvliet is de derde Arnhemmerdie een naamplaatje op een bank krijgt wegens zijnverdiensten voor het park. Hij is 70 jaar geworden enorganiseert geen grote evenementen meer. Bij hetscheiden van de markt levert hij kritiek op het beleid vande gemeente. De rol die het park voor de stad speeltwordt volgens Wijtvliet ondergewaardeerd.

5 Bruine kastanjebladerenIn het hele land staan paarde- ofwel witte kastanjes erver voor de herfst groezelig bij. Wat heeft parkbeheerderJeroen Glissenaar hierover te vertellen?

6 en 7 Zomer in ’t parkZomertijd is evenemententijd. Een beeld van wat er ditseizoen in Sonsbeek te beleven viel.

8 Kees Hin, de ‘nieuwe’ ambtenaarDe opvolger van Bart Lichtenberg wordt voorgesteld.Hij kent de parken via zijn vorige baan.

9 Vrijwilliger Eddy van Heeckeren wegZe is weg maar niet vertrokken. Eddy laat na vele jarenvrijwilligerswerk Sonsbeek niet los.

10 Albert Van Der WeideHoe kijkt de Arnhemse kunstenaar tegen de zomer aan?

11 Van het bestuur, Het Gelders Archief,Muziek zonder geluidEr komt een doe-dag in 2018 voor jong en oud.Een traditie in de maak? Het Gelders Archief toontSonsbeek in vervlogen tijden. Een bijzondere belevenisin de Stadsvilla: muziek zonder geluid.

AchterpaginaDe praatpalen in de Steile Tuin zijn vrijwel verdwenen.Foto: Gerard Herbers

2

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

934686_002_22-Sep-17_11:32:01_walter

Wie pakt deze handschoen op?‘Vraag je voortdurend af: welke rol kunnen jongeren spelen’

In de herfst van 2016, tijdens een symposium van de Vrienden van Sonsbeek,werden jongeren voor het eerst betrokken bij de programmering. Alsbelangrijke gebruikersgroep van het park moeten ze in het beleid een grotere rol spelen, was de conclusie. Hoe staat het er een jaar later mee? Tweebestuursleden aan het woord: Niels van der Graaff van de Vrienden, rectorop het Thomas a Kempiscollege en Anne Marie van Lanen, voorzitter van hetbestuur van Stichting bezoekerscentrum Molenplaats. Zij was rector op hetLorentzlyceum en is 35 jaar werkzaam in het onderwijs.

Om jongeren echt een rol te latenspelen in het beleid rond Sonsbeekheeft Anne Marie van Lanen eenuitdagend voorstel: “Wil je structureelplaats voor ze inruimen dan moet jetijdens elke vergadering en bij iederoverleg de jeugd op de agenda zet-ten. Bij elk voorstel en elke maatregelvraag je je af welke consequentiesdat heeft en welke rol jongeren kun-nen spelen.”Het is een van de ideeën dieAnne Marie van Lanen uit haarmouw schudt. Een idee dat inSonsbeekkringen nog nergenswordt toegepast. Het bestuur vanMolenplaats, dat het bezoekers-centrum en de naastliggende molenaanstuurt, is op dit moment niet zelfin staat om deze ideeën handen envoeten te geven. Alle aandacht gaatnog uit naar het op orde brengen vande Molenplaats-organisatie na eenkritieke periode, vertelt ze .Niels van der Graaff is bestuurslid vande Vrienden en maakt deel uit van dewerkgroep die voor volgend jaar een‘Handen-uit-de-mouwendag’ (zieelders in dit nummer) voorbereidt.Gedachten over de aard en opzet zijner – jongeren moeten er een rol inspelen - maar dat is nog niet uitge-werkt. De dag is gepland in het najaarvan 2018.

Duidelijk ideeVan der Graaff legt uit dat er niet‘even’ een onderhoudsdag voorvrienden, sympathisanten en

jongeren moet worden georgani-seerd. Wil zo’n initiatief zin hebbendan dient er een idee achter zitten.Hij heeft het over ‘het eigenaarschap’van park Sonsbeek. De grootsteuitdaging: hoe bereik je dat zoweljong als oud zich verantwoordelijkvoelt voor Sonsbeek? En dat ze elkaarde ruimte geven om van het park tegenieten. “Het gaat om zeer uiteen-lopende groepen bezoekers.”Zowel Van Lanen als Van der Graaffwil voor een groter aandeel vanjongeren in het Sonsbeekbeleid eenstructurele basis. Beiden denken aaneen denktank met jeugd van verschil-lende middelbare scholen die via eenmaatschappelijke stage betrokkenworden bij Sonsbeek. Een schoolkan dat voor leerlingen aantrekkelijkmaken door ze tijd te geven voorvoorbereiding en vergaderingen.Van der Graaff kaart dit idee aan inhet periodiek overleg van de middel-bare scholen in Arnhem Noord.

VerschillenHet rijk stelt zo’n stage niet langerverplicht en geeft er geen geld voor.Sommige scholen zijn er daarommee gestopt. Zo niet het Thomas aKempiscollege. Dat laat een aan-tal scholieren jaarlijks in Sonsbeekaan de slag gaan, dit keer in hethertenkamp. Anne Marie van Lanen stelt zich voordat jongeren in een klankbordgroepoordelen over alle voorstellen metbetrekking tot Sonsbeek. Van Lanen:

“Tegenwoordig is het voor scholierenbelangrijk dat ze bij sollicitaties ophun curriculum vitae praktijkervaringkunnen vermelden. Sonsbeek kandaar via een stage een prima rol inspelen. Slaag je erin dat structureel temaken dan levert het via deze jongemensen ook nog eens voortdurendpromotie op voor het park.”Van der Graaff sluit hierbij aan, hijhoopt dat de doe-dag in Sonsbeekeen traditie wordt voor jong en oud.“Dat is ondermeer mogelijk als scho-len het park een plek geven in hunlesplan. Zodat het niet blijft steken ineenmalige activiteiten maar de conti-nuïteit gewaarborgd wordt.”.

HorecaVolgens Van Lanen is er meermogelijk. “Hoe zit het met dehoreca in Sonsbeek? Wat heeft diescholieren te bieden?” En dan heeftze het ook over bezoekerscentrumde Watermolen. “Jongeren kunneneen waardevolle rol vervullen op onsterras. Dat zou ook goed uitkomenomdat het aantal vrijwilligersafneemt.”De voorzitter van Molenplaats iser trots op dat park Sonsbeek nagesprekken met hogeschool Van HallLarenstein in Velp een plaats gaatinnemen in het leerplan van de oplei-ding. Daarmee is een band ontstaantussen school en park. Een relatie dieook voor de hand ligt.Van der Graaff wil de doe-dag vanvolgend jaar, waarvoor jong- en oud-Arnhem zullen worden opgeroepen,serieus en grondig voorbereiden.“Je moet daar niet alleen aanko-men met de vraag of de deelnemerspaadjes willen aanharken. En we gaaneerst praten met jongeren voordatwe iets organiseren.”

Rob van Otterloo

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

3

934686_003_22-Sep-17_08:37:22_walter

‘Sonsbeek ís gewoon een speerpunt’Op het derde bankje naam van cultuuranimator Paul Wijtvliet

En alweer krijgt een bankje in Sonsbeek een naamplaatje wegens de verdienstenvan een Arnhemmer voor het park. Oud-bestuurslid Luuk Broer was deeerstuitverkorene, oud-gemeentesecretaris Herman Hofman de tweede enorganisator van culturele evenementen Paul Wijtvliet is nummer drie. Bij zijnafscheid in de Spiegeltent aan het slot van de Theater Avenue werd hij na eencarrière van een kwart eeuw op die manier onderscheiden door het bestuur vande Vrienden van Sonsbeek

In 1999, tijdens de viering van hethonderdjarig bestaan van Sonsbeek alsstadspark, organiseerde Paul Wijtvlietop verzoek van de gemeente en metsubsidie de eerste Theater Avenue.Sindsdien is het evenement niet meerweg geweest. Maar Wijtvliet vraagt zichin gemoede af of dat zo blijft. Wantde gemeente is steeds minder gulmet geld voor culturele manifestatiesdie volgens haar niet genoeg publiektrekken.Wijtvliet ziet die ontwikkeling in zijnpoortwoning bij de ingang van hetpark aan de Apeldoornseweg met eenmix van verbazing en ergernis aan.“Op het stadhuis wordt gewerkt meteen speerpuntenbeleid. Het is voor mijonbegrijpelijk dat Sonsbeek niet zo’nspeerpunt vormt. De gemeente looptoveral met het park te pronken, maarvertaalt dat niet in navenante financiëlebijdragen. Integendeel. We moes-ten het voor evenementen dit jaardoen met de helft van eerdere jaren.Net als de organisatie van de RondeWeide. Terwijl wij elk jaar duizendenArnhemmers een plezier doen.”

Energie ontbreektHet is een van de redenen waaromhij op 70-jarige leeftijd stopt met hetorganiseren van grote evenementen.“Ik heb de energie niet meer om mevoortdurend te bewijzen en ieder jaaropnieuw de strijd met de gemeenteaan te gaan. Bovendien is het beleidonduidelijk. Vorig jaar kreeg ik eenintendant van de gemeente toege-wezen. Die ging mij begeleiden, ik

voldeed niet aan de eisen. Ik vroeg:‘Wat willen jullie nou, welk beleidvoeren jullie?’ Er zou een evene-mentennota komen. Betrek daar allepartijen bij, heb ik gezegd. En ik steldevoor een bijeenkomst te houden in deSpiegeltent. Sindsdien heb ik van dieambtenaar niks meer gehoord.”Wijtvliet heeft gedurende zeventienjaar zijn ideeën op het stadsparklosgelaten en daar veel plezier aanbeleefd. Voor hij ermee begon, ging hijna een opleiding als stedenbouwkun-dige in Klarendal de stadsvernieuwingin. “Van school kreeg ik idealen mee.En die heb ik altijd gekoesterd. Ik hebnooit gekozen voor het pluche van deschouwburg maar voor laagdrempe-lige cultuur.”

Geen hek eromDaarom was de Theater Avenue inArnhem geen zomerevenement meteen hek er omheen en een entreeprijszoals bij de Parade, legt hij uit. Geendure artiesten ook – wel een interna-tionale artiest die al in het prille beginvan zijn carrière op de Avenue stond:Sven Ratzke - maar deelnemers die ineen van de veertig bescheiden tentenen wagens korte betaalbare voorstel-lingen geven. De inkomsten zijn voorde artiest, de horecaopbrengst voorde organisatie. Omdat die constructiegeen vette bankrekening oplevert, issubsidie nodig. Maar nu, na de bezuini-gingen, vraagt Wijtvliet zich af hoe langde Theater Avenue nog blijft bestaan.Dansen in de Steile Tuin en klassiekemuziek bij de Watermolen zijn algesneuveld. En de vlotconcerten? “Ikheb een lijst met kandidaten waar iktwee jaar mee kan. Maar daar zijn welkosten aan verbonden.”

Respect voor SonsbeekPaul Wijtvliet woont met zijn vrouwJosine al een aantal jaren naast deentree van Sonsbeek en ze zijn met hetpark vergroeid. Wijtvliet werkt met res-pect voor de natuur, zegt hij. “Ik overlegregelmatig met parkwachter JeroenGlissenaar. Ik zorg er bijvoorbeeld voordat er geen publiek onder monumen-tale bomen komt. Dat doet het nieuweevenement ‘Eten op rolletjes’ met z’nvrachtwagens wel. Zoiets hoort volgensmij niet in het park thuis.”Nu hij stopt met organiseren, kan diepet af. De ervaring blijft. “Ja, als hetom het park gaat, weet ik langzamer-hand wel waar ik het over heb. Ik hebgeen eigen belang meer bij wat daargebeurt. In zo’n positie kan er altijdnog gebruik worden gemaakt van mijnadviezen.” Wie weet.

Rob van Otterloo

Op 6 oktober wordt om 16.00uur een bordje met zijn naam opeen bankje aan de Tellegenlaan,dichtbij zijn woning onthuld.Het bestuur van de Vrienden vanSonsbeek nodigt Vrienden uitdaarbij aanwezig te zijn, ook vooreen hapje en een drankje erna.

4

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

934686_004_22-Sep-17_08:37:22_walter

Niet alleen witte kastanje is ziekMeerdere soorten bomen in de parken vertonen mankementen

Paarden- of witte kastanjes vertonenal een paar jaar ver voordat deherfst begint bruine, verfrommeldebladeren. Met die constateringstapten we af op parkbeheerderJeroen Glissenaar. Maar er blijkt inde parken Sonsbeek, Zypendaal enGulden Bodem meer aan de hand tezijn. Ook iepen en essen hebben hethier en daar moeilijk, vertelt hij uit.

Paarden- of witte kastanjes, vijfprocent van de totale populatie inde parken, hebben te kampen mettwee ziektes: de een zorgt voorbruine, verfrommelde bladeren enwordt veroorzaakt door de rups vande mineermot en de andere ziekteis de kastanjebloedingsziekte. Demineermotrups komt waarschijnlijkuit Azië en werd in 1985 in Macedoniëontdekt. Het diertje veroorzaakt eenbacteriële infectie van het blad.Het vlindertje is met zijn 5 mmnauwelijks te zien. De rups leeftuitsluitend van het bladmoes van dewitte kastanje. Hierdoor ontstaanbruine vlekken op de bladeren dieuiteindelijk afsterven. Dit kan zich alvanaf juni manifesteren. De ziektekomt veel voor in ons land en ervalt helaas weinig tegen te doen.

Effectieve bestrijding lijkt alleenmogelijk als het gevallen blad directzou worden verbrand.Deze kastanjesoort wordt ookgeteisterd door een bloedingsziekte.Die werd pas in 2002 ontdekt in deHaarlemmermeer. De bomen krijgenrode plekken in de bast en verlie-zen daar water en voedingsstoffen.De bacteriële infectie veroorzaaktbeschadigingen aan en in de stamwaardoor de boom boven de infectiegeen voeding krijgt en steeds verderverzwakt. Dat gebeurde bij een paar-denkastanje langs de Zypendaalsewegvlakbij Molenplaats. Dit exemplaarbrak tijdens de storm van 13 septem-ber halverwege de stam af. (zie foto)

IepenDe zeer besmettelijke iepenziektewordt veroorzaakt door schimmels.Gevolg van de schimmelinfectie is dattakken en sterven en dat uiteindelijkde hele boom dood gaat. Van hettotaal aantal bomen in de Arnhemseparken bestaat 3% uit iepen.De schimmels groeien in de hout-vaten van de boom. Die produceertals reactie gomachtige stoffen dieweliswaar de groei van de schim-mels stoppen, maar daardoor in de

houtvaten verstopt raken. De schim-mel kan van het ene houtvat in hetandere komen waardoor de boomuiteindelijk sterft. De schimmel wordtverspreid door de iepenspintkever enonderling wortelcontact van bomen.Ook dood hout kan een besmettings-haard zijn.Aangenomen werd dat ziektebestrij-ding niet mogelijk was, maar er zijnhoopgevende resultaten van Britsonderzoek gemeld. Dood hout vaniepen werd hier niet verwijderd ennieuwe aanwas bleek vervolgensresistent tegen de schimmelinfectie.Voor Sonsbeek is hoopvol dat dejonge iepen in de buurt van deStadsvilla nog steeds gezond lijken.

EssenEssen sterven langzaam na besmet-ting door het vals essenvlieskelkje.Het is een schimmel, die niet bestre-den kan worden. Zodra boomkruinenwegvallen verdwijnt de natuurlijkebescherming van de bladerdaken.Vervolgens breken takken en zelfs dehele stam. In Sonsbeek maken essen3% uit van het totaal.Essen vormen samen met kastanjeseen belangrijk onderdeel van bron-bossen, de vegetatie die groeit rondde sprengen. Valt het beschermend‘dak’ boven deze bronbossen wegdan heeft dat gevolgen voor hettotale ecosysteem van het bronbos.Welke consequenties deze pro-blemen uiteindelijk voor het parkhebben, is niet duidelijk. Ook nietof de ziekten andere boomsoortenkunnen besmetten. Jeroen Glissenaarvertelt dat er over de ontwikke-lingen en mogelijke oplossingenvoortdurend contact bestaat metdeskundigen van de UniversiteitWageningen.

Huig Velders

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

5

934686_005_22-Sep-17_08:37:24_walter

Plezierin het park

ZondagsmarktSpiegeltent festival

6

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

934686_006_22-Sep-17_08:37:26_walter

De zomer is voor Sonsbeek het evenementen-

seizoen bij uitstek. Vlotconcerten op het water,

pop en opera op de Ronde Weide, eet- en

warenfestijnen en de Sonsbeek Theater Avenue

trekken hun eigen publiek. En bij mooi weer is

de fraai glooiende weide naast de Stadsvilla het

domein van jonge mensen. Bij elkaar gaat het

om duizenden bezoekers per jaar.

Living Statues

Theater Avenue

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

7

934686_007_22-Sep-17_08:37:27_walter

Kees Hin: nieuw maar niet helemaalBossen en parken in Noord onder andere ambtenaar

Toen het vaste gemeentelijke gezicht voor de bossen en parken in Arnhem-Noord, Bart Lichtenberg, zijn vertrek aankondigde, waren de Vrienden bestaangedaan. Enerzijds vanwege het afscheid van Bart, anderzijds omdat zeenige onzekerheid voelden over de opvolging: wie zou onze dierbare parkenonder zijn hoede krijgen? Ondertussen is de opvolger al maanden aan de slag.Hoogste tijd voor een gesprek met Kees Hin.

Het lijkt op het eerste gezicht eenvreemd gegeven: een geborenTexelaar die een belangrijk deelvan de zorg voor – onder andere –onze bossen en parken onder zijnhoede heeft. Kees Hin: “Toen ik naarArnhem kwam om aan hogeschoolLarenstein bos- en natuurbeheerte studeren, vond ik een woonplekaan de Sint Antonielaan. Nadien hebik aan de Zijpendaalseweg en in deBurgemeesterswijk gewoond entegenwoordig ‘op’ Alteveer. Ik heb deArnhemse parken dus altijd in mijndirecte omgeving gehad’.Ook in professionele zin was dat zo.In zijn vorige functie bij de gemeenteArnhem was Kees stadsdeelmanagervoor delen van Arnhem-Zuid. Zijnwerkplek deelde hij toen al met BartLichtenberg. Door het gelijkaardigewerk dat ze hadden, deelden ze hunambities en problemen. Als gevolgdaarvan is Kees altijd goed op dehoogte geweest van wat er speeldein onze parken.

Ook vriendHet helpt natuurlijk ook mee dathij al lang lid is van de Vriendenvan Sonsbeek. Hij gelooft namelijksterk in het belang van de betrokkenbewoner bij het groen in de stad.Dat blijkt niet alleen uit zijn lidmaat-schap, maar ook uit zijn motivatieom deze klus op zich te nemen.‘Uiteindelijk doe ik dit werk voor debewoners en ondernemers van destad – daar is de gemeente immersvoor.” De gemeente kan het echterniet allemaal alleen verzinnen en juist

op zulke momenten is het fijn omterug te kunnen vallen op de natuur-lijke basis: de Vrienden van Sonsbeek.“Daar zit een actieve club mensen,die dankzij voortdurende inbrengmeedenken over de toekomst vanhet park”.Die toekomst zal volgens Kees Hin deaankomende tijd niet radicaal anderszijn. “Natuurlijk: het gebruik veran-dert en daar moeten we antwoordenop vinden. We hebben daarbij nietzomaar voor alles een panklare oplos-sing. Gelukkig kunnen we vanuit degemeente vertrouwen op beproefdestructuren”. Als voorbeeld geeft hij deSchouwgroep, die al sinds jaar en dagvanuit verschillende perspectievenadviseert over de staat van het park.

Balans zoekenEen belangrijke taak voor Kees is hetstreven naar een goede balans tussenhet voortdurende en veranderendegebruik van het park en de kwets-bare kwaliteiten. Arnhem profileertzich graag als evenementenstad enhet park is natuurlijk een aantrekke-lijke locatie. “Uiteindelijk is de vraaghoeveel druk het park kan verdra-gen: bomen kunnen doodgaan..Dan moet je soms tot de conclusiekomen dat bepaalde vormen vanrecreatie en bedrijvigheid onge-wenst zijn”. De mate waarin dat voorhondenuitlaatservices geldt, is nogniet helemaal uitgekristalliseerd. Datmountainbikers in Sonsbeek schadeveroorzaken is echter ondertussenwel duidelijk. Gelukkig beseffen defietsers dat zelf ook.

Daarnaast ligt de opgave van hetreguliere onderhoud en beheer vanhet park. Bomen en planten gaandood, en alles op een helling isonderhevig aan erosie. Nietsdoenis dus per definitie achteruitgang.Eenvoudigweg reconstrueren isniet altijd mogelijk: “De samenle-ving verandert – het park wordtnu eenmaal veel vaker gebruikt endoor veel meer mensen dan 250 jaargeleden. Bij iedere onderhoudsvraagmoet nagedacht worden over nieuwegebruiksvormen van het park.

Bescheidenheid“Het park bestaat nu zo’n 250 jaar.Laten we zeggen dat daar nog eenszoveel jaren bij komen. Dan hebbenwe het over een half millennium. Vandie 500 jaar zal ik er zo’n jaar of 10op deze manier bij betrokken zijn.Dan kun je toch niet anders dan jebescheiden opstellen?”Wat is er nodig in het park van detoekomst? Kees ziet grote en kleinekansen: De beheervisie die tot en met2017 strekt, verdient een bescheidenupdate. En er zijn lokaal kansjes voornieuwe vormen van gebruik – denkaan stadslandbouw. Belangrijker nogvindt Kees het Vriendenfenomeen.Parken kunnen niet bestaan zon-der Vrienden: actieve bewonersmet ambities voor hun omgeving.“Als gemeente hebben we niet veelanders te wensen dan dat – al hetoverige vloeit daaruit voort”.

Simon van den Bergh

8

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

934686_008_22-Sep-17_08:37:25_walter

Eddy van Heeckeren,onmisbare parkgidsDrukte in het park vormt een groot verschil met vroeger

Gedurende ruim achttien jaar wasEddy van Heeckeren parkgidsin Sonsbeek. Het grootste deelvan die tijd coördineerde ze hetwerk van de gidsengroep vanBezoekerscentrum De Watermolen/Sonsbeek/Molenplaats, de eerstejaren samen met Jet van HarenNoman. Dat geregel vindt ze nu welgenoeg, maar haar hart voor hetpark is zó groot dat ze bezoekers wilblijven rondleiden. De geschiedenisvan Sonsbeek is daarbij haarlievelingsonderwerp.

Het was 1998; de opknapbeurt vanpark Sonsbeek was in volle gang.Het jaar daarop werd het jubileumgevierd dat het park een eeuw inhet bezit was van de gemeenteArnhem. Eddy werkte bij de pro-vincie Gelderland en hoorde dat erparkgidsen werden gezocht. Ze deedsecretarieel werk en zou spoedig metpensioen gaan en het leek haar welleuk om een deel van haar toekom-stige vrije tijd te besteden aan hetrondleiden van bezoekers in hetvernieuwde Sonsbeekpark.In twee groepen werden 60 gidsenopgeleid en die kregen volop werkin het jubileumjaar en de eerste jarendaarna. Iedereen wilde het resultaatzien van de renovatie van het parken de nieuwe Steile Tuin. En in 2001kwamen ook veel bezoekers vanbuiten Arnhem de spraakmakendeSonsbeek beeldententoonstellingLocusFocus van Jan Hoet bezoeken.

CoördinatieIn 2002 nam Van Heeckeren hetcoördinatorschap van de gidsen over.Dat werk was veelomvattend: zehield het rooster bij van de zon-dagse wandelingen, verwerkte deaangevraagde groepswandelingenen bedacht onderwerpen voor de

maandelijkse themawandelingen.Het leukst vond zij het bedenken vaneen interessante activiteit op OpenMonumentendag: al naar gelang hetthema van die dag organiseerde ze,samen met collega-vrijwilligers, eenhistorische verkleedpartij, waarbij zijzelf het liefst als barones onder eenparasol door het park paradeerde.Stiekem even zichzelf. Overigenswaren ook de kostuums veelal vaneigen hand.

Ieder seizoen bedacht Eddy vanHeeckeren een gidsenavond: naeen gezamenlijke maaltijd (iedereenbracht iets te eten mee) en actueleinformatie van parkbeheerder JeroenGlissenaar volgde een interes-sante lezing door een gastspreker.Ook organiseerde ze regelmatigexcursies naar boeiende plekken inde omgeving, waar gidsen infor-matie en inspiratie konden opdoen.De door haar verzorgde picknickonderweg was altijd voortreffelijk.Ook het rooster voor de Belvédèrehield ze bij, net als in de zomer hetrooster voor de bezichtiging vande ijskelder. Voor dit laatste had ze,naast Sonsbeek-gidsen een aantalVrienden van Sonsbeek weten teinteresseren.

Favoriete plekDe ijskelder is Eddy’s favoriete plek inSonsbeek. Niet zozeer de kelder zelfmaar vooral de plek daar bovenop.Daar geniet ze van het uitzicht overde Koude Vijver en de Grote Vijvertussen de bomen door. Vlakbij dedrukte van het park is dit een rustigplekje.Die drukte in het park vindt zij hetgrote verschil tussen het park vroegeren nu. Steeds meer evenementenbrengen steeds meer mensen naarhet park.

Ook al heeft Eddy van Heeckeren eenbelangrijk hoofdstuk in de gidsen-geschiedenis afgesloten, ze heeftbeslist de deur naar Park Sonsbeekniet dicht gedaan. Ze zal nogregelmatig te zien zijn in het park,ook als parkgids.

Gerard Herbers

Nee, Eddy van Heeckeren vanBrandsenburg is geen recht-streekse familie van Hendrikbaron van Heeckeren vanEnghuizen. In de 17e eeuwgroeiden de twee takken van defamilie uit elkaar.

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

9

934686_009_22-Sep-17_08:37:27_walter

Van dag naar avondMijn naam is Albert Van Der Weide.Ik ben al 40 jaar beeldend kunstenaaren woon nabij het park Sonsbeek.Van november 2016 tot november2017 is het beroemde park mijninspiratiebron en werkterrein. Ik bener op zoek naar het profiel en hetDNA. Mijn ervaringen transformeerik naar foto’s, tekeningen, kortetv-documentaires voor RTVArnhem, columns voor de sitewww.arnhemaanzee.nl en kleinetentoonstellingen in de Molenplaats.Op verzoek van de redactie van ditbulletin een bijdrage over hoe ikde zomer ervaar en in beeld hebgebracht.

De zomer, het verleidelijkeseizoen voor ontspanning en uit-spattingen binnen de grenzenvan het toelaatbare en de eigenverantwoordelijkheid, verweven methet feestelijke gevoel van vrijheid entijdloosheid.In de zomer is Sonsbeek het stralendmiddelpunt van groei, intensekleuren, uitbundig licht en zwoeleavonden.De beleving van de schoonheid vanhet park brengt ons naar nieuwebewustzijnslagen. In het park stotenze elkaar aan en delen de schoonheidmet elkaar door het nuchter meete delen of in details te beschrijven.“Nergens op de wereld bestaat eenpark als Sonsbeek”, zei iemand tegenme die zich een wereldreizigernoemde.

Uit de omvangrijke serie foto’s overde zomer in het park selecteerdeik opnamen die ik maakte tijdenshet invallen van de avond, hetomslagmoment van de dag naarde avond. Het moment waarop delucht langzaam donker wordt ofbij avondrood verandert van kleur.De bomen en struiken nemen grotevormen aan en alleen heldere detailsblijven zichtbaar.De fotografie is bij uitstek hetmedium om deze unieke momentenvast te leggen. Momenten die we onsherinneren als intiem en nabij.

Albert Van Der Weide, kunstenaar

10

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

934686_010_22-Sep-17_08:37:28_walter

Gelders Archief: dia’s,

foto’s en film

Het Gelders Archief heeft sindskort 9800 dia’s van Arnhem op zijnwebsite staan. Daaronder bevindenzich ruim 900 kleurenplaatjes dieSonsbeek als onderwerp hebben.Niet alleen het park is erop te zienmaar ook allerlei manifestaties die ersinds 1955 werden gehouden als debeeldententoonstellingen, SonsbeekFlora (jammer genoeg in zwartwit)en jubilea van verenigingen.

Wie de site van het archief Sonsbeekaanklikt, kan ook filmpjes van diverseaard, in kleur of zwartwit en met ofzonder geluid bekijken. De kwaliteitis zeer verschillend en vaak is parkSonsbeek maar een onderdeel vaneen totale produktie. Maar alles bijelkaar geeft dit een aardig beeld vanvervlogen tijden. Zoals in een film(met commentaar) die in 1961 werdgemaakt ter gelegenheid van het50-jarig bestaan van de AKU. Onzeluchtmachtprins Bernhard arriveertmet een ‘wentelwiek’ op de weidein Sonsbeek en dat is al voldoendevoor honderden burgers om zichachter de hekken op te stellen.

Bijzonder aardig is een filmpje uit1956, jammer genoeg zonder geluid,van gymnastiek- en atletiekclub UDI.Die bestaat dan 60 jaar. Het jubileumwordt gevierd met een demonstra-tie in Sonsbeek. Ondanks de regenwordt er vol goede moed begonnenen zo zien we halfontblote mannendie stoer hun oefeningen afwerkenen zich daarna afspoelen bij eenvan de watervallen in het park. Hetevenement moest overigens wordengestaakt omdat de regenval het uit-voeren van oefeningen te gevaarlijkmaakte.

www.geldersarchief.nl

Van het bestuur

Samen werken aanparkonderhoudEr komt met ingang van 2018een jaarlijkse onderhoudsdag inSonsbeek. Die krijgt als motto:‘Handen uit de mouwen’. Dat heefthet bestuur van de VerenigingVrienden van Sonsbeek besloten.De bedoeling is om hier een traditievan te maken. Het achterliggendidee is om iedereen die het park eengoed hart toedraagt en een dag wilhelpen met het onderhoud daartoede gelegenheid te bieden.Het bestuur hoopt dat jong en oudzich zo gezamenlijk verantwoor-delijk voelen voor een mooi parkSonsbeek. Geredeneerd wordt datwie bereid is een bijdrage te leverenaan het onderhoud zich daar ookmeer bij betrokken voelt.

Zo kan ‘Handen uit de mouwen’ eennieuwe traditie worden: een dag omjaarlijks naar uit te kijken en samentrots op te zijn.Het idee zal naast een nuttigeook een plezierige kant krijgen.Hoewel het plan nog nader wordtuitgewerkt, staat al wel vast dat we’s avonds afsluiten met kampvurenen samen eten en drinken. Eenwerkgroepje bedenkt welke klussengedaan kunnen worden en hoe wedat doen.

Heeft u belangstelling om meete denken of op een anderemanier een bijdrage te leveren?Neem dan contact met ons op viainfo@parksonsbeek.nl.

Muziek zonder geluidEen bijzondere belevenis in Arnhemsbekendste park voor wie van eigen-tijdse muziek houdt: deejays methouse en top 40-nummers slechtste beluisteren via eenkoptelefoon. De Stadsvillahad voor Sonsbeek deprimeur dankzij contactenmet de hoofdstad, waar inhet Vondelpark ervaringwerd opgedaan met ‘silentdisco’. De overeenkomstmet Amsterdam, waareen afvaardiging van deVrienden van Sonsbeekeen paar maandengeleden een kijkje ging nemen, isdat ook daar geprobeerd wordt

(overbodige) herrie te voorkomen.Daar is deze technische vernieu-wing voor bedacht. Mokum heeft invier jaar tijd al liefst vijftien van deze

feestjes achter de rug ende belangstelling is vanenkele honderden tot 600liefhebbers gegroeid. Datlukte trouwens omdater niet alleen geluisterdwordt naar de muziek,maar er kan en moet ookworden gedanst. Bij hetsluiten van deze editiewas nog niet bekend ofer genoeg Arnhemse

interesse is geweest om een vervolgtegemoet te kunnen zien.

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

11

934686_011_22-Sep-17_08:37:28_walter

Retour afzender/adreswijziging

Mogelijk is de adressering niet juist. Wilt u in dat geval zovriendelijk zijn om hieronder de juiste gegevens in te vullenen het blad ‘retour afzender’ of deze strook in een enveloppeterugte sturen naar: Vrienden van Sonsbeek, Zypendaalseweg 24a,6814 CL Arnhem.

Het correcte adres is:Naam:Straat:

Postcode:Plaats:

Reden retourzending:

ColofonHet Bulletin VVS is een uitgave van de Vrienden vanSonsbeek, Zypendaal en Gulden Bodem en vanMolenplaats/Bezoekerscentrum Sonsbeek. Het Bulletinverschijnt vier keer per jaar.

Het wordt gratis toegestuurd aan de leden van deVereniging Vrienden van Sonsbeek. ISSN 1567-1054.Oplage 800 stuks.

Redactie:Gerard HerbersRob van OtterlooSimon van den BerghPaul PoelmansHuig Velders

Vormgeving en druk:Coers & Roestontwerpers bno |drukkers, Arnhem

Adres redactie:info@parksonsbeek.nl

Vorige nummers vindt uop de websitewww.parksonsbeek.nlonder > Nieuws.

De laatste derpraatpalenLangs de Nederlandse snelwegen zijn ze al verdwenenen ook in de Steile Tuin staan nog maar één of twee‘praatpalen’. In de beginjaren van de Steile Tuin maaktenkinderen er een sport van om, heen en weer rennend,te ontdekken welke praatpalen met elkaar verbondenwaren, zodat ze konden ‘telefoneren’. Maar al een paarjaar werken de palen jammer genoeg niet meer.

Bij de aanleg van de Steile Tuin werd een ondergronds‘netwerk’ van verbindingsbuizen aangelegd om de12 praatpalen twee-aan-twee met elkaar te verbinden.Helaas is toen gekozen voor geribbelde buizen (zoiets alstofzuigerslangen). Als zich vuil verzamelt in het laagstedeel van de buizen, kan dat er niet uit geblazen worden,omdat het vuil zich verzamelt in de ribbels.Waar de verdwenen praatpalen zijn gebleven, is nietduidelijk. Verzamelaars?

Gerard Herbers

934686_012_22-Sep-17_08:37:30_walter