V O O R J A A R 2 0 1 7 – J A A R G A N G 2 9 – N U M M E R 2

Bulletinparken Sonsbeek – Zypendaal – Gulden Bodem

933235_002_11-Apr-17_13:03:49_walter

De Vereniging van Vrienden van Sonsbeek, Zypendaal enGulden Bodem wil een klankbord zijn voor de bezoekers vande monumentale parken en voor de eigenaar van de parken, deGemeente Arnhem. Het doel van de Vereniging is mee te werkenaan de instandhouding en verfraaiing van de parken Sonsbeek,Zypendaal en Gulden Bodem. Vrienden van Sonsbeek ondersteuntMolenplaats Sonsbeek financieel met een vaste bijdrage per lid.

De contributie per lid bedraagt per jaar: voor particulieren€ 13,50, voor verenigingen € 35 en voor bedrijven € 50;Bankrekeningnummer: NL30 ABNA 0406 333 505 t.n.v. Vriendenvan Sonsbeek. ANBI: de Vereniging is door de fiscus erkend alsculturele 'Algemeen Nut Beogende Instelling', wat inhoudt datdonaties met de factor 1,25 voor de fiscale aftrek mogen wordenvermenigvuldigd.

BestuursledenEdzard Gelderman – voorzitter (06-36308094), Niels Wildering– penningmeester (06-51829265), Danielle Jansens – promotie/ ledenadministratie (06-53402610), Koos de Vos – educatie(06-44556267), Tjada van den Eelaart-de Sitter – Schouwgroep/ website (06-20334954). Simon van den Bergh – bulletin(06-26556820), Roel van Dijk Azn – secretaris, Paul Poelmans –bulletin, Tom Visser – bestuurslid, Niels van der Graaff – bestuurslid,Herma Wichman – bestuurslid, Annemarie van Velzen – bestuurslid,Huig Velders – bulletin.

AdviseursJeroen Glissenaar – Dienst Stadsbeheer Gemeente Arnhem,Jeroen Voskuilen – Molenplaats.

LedenadministratieVereniging Vrienden van Sonsbeek, per adres Molenplaats Sonsbeek,Zypendaalseweg 24a, 6814 CL Arnhem,Telefoon: 445 06 60, Email: info@parksonsbeek.nlWebsite: www.parksonsbeek.nl

Molenplaats Sonsbeek is de nieuwe naam van BezoekerscentrumSonsbeek. Molenplaats Sonsbeek wil parkbezoekers bewust makenvan de mooie groene kanten van Arnhem door het organiseren vanexposities, excursies en evenementen. Molenplaats Sonsbeek geeftinformatie over de Arnhemse parken en is een prima startpunt bijeen bezoek van de parken Sonsbeek, Zypendaal en Gulden Bodem.Website: www.molenplaatssonsbeek.nl

Bestuur Stichting Bezoekerscentrum SonsbeekAnne Marie van Manen (voorz.), Leon Tjakkes (penningm.),Ton Jansen, Paul Baeten, Ans Meex.

In dit nummerVoorpagina

De lente komt met ochtenddauw:Foto van Gerard Herbers

3 Vervolg discussie SonsbeekDe discussie over het onderhoud van parkSonsbeek gaat door. De ChristenUnie steldevragen aan wethouder I. van Burgsteden; nieuwevragen over taluds in Zypendaal.

3 Simon Klingen en het parkSimon Klingen, voorzitter van de SchouwgroepSonsbeek, over misverstanden rond hetparkbeheer en de status van de eerder beschrevenstudentenscriptie van Larenstein.

5 Stedenbouwkundige Rob Rhemrev over taludsin ZypendaalVerkeerd ingrijpen in het bijzondere talud inZypendaal kan leiden tot erosie.

6 en 7 LentefestivalEen fotocollage van de activiteiten georganiseerddoor zes horecaondernemers.

8 De BelvédèreHet hoogtepunt in het park: gidsen gezocht.

9 GebruikersgroepenHet park en groepen gebruikers.Dit keer honden en uitlaatservices.

10 Echtpaar Van Omme in SonsbeekRoel (70) en José (67) van Omme en dekleinkinderen lopen het park regelmatig in.

11 Parkgids Gerard Nijhuis overledenVan het bestuur

12 Vogel wordt geringdFoto: Frank Majoor

2

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_003_11-Apr-17_13:03:49_walter

In het vorige Bulletin trof u ver-slagen aan over de conferentiedie het bestuur van de Vriendenvan Sonsbeek afgelopen najaarorganiseerde over het onderhoudvan het park. De verhalen vanboomdeskundige J’ørn Copijnen de voorstellen van studentenvan Hogeschool Larenstein warenspraakmakend. Als gevolg daarvanstelde de fractie van de ChristenUniein de gemeenteraad vragen.

In dit nummer plaatst voorzitterSimon Klingen van de SchouwgroepSonsbeek de conferentie in eenbreder verband. Achteraf gezien hadhij daar graag het woord gevoerdom te verduidelijken hoe het er metSonsbeek voor staat en welke rolde inleidingen daarin spelen. Enkele

De discussie over Sonsbeek gaat voortweken geleden deed hij dat tijdensde algemene ledenvergadering vande Vrienden, waarover elders meer.Een andere bijdrage aan de park-discussie is een gesprek metstedenbouwkundige Rob Rhemrevover bijzondere taluds naast een vij-ver in park Zypendaal. Met een beetjefantasie kunnen we ook de voorge-nomen excursie van vrienden naarhet Amsterdams Vondelpark onderdeze noemer scharen.

Het onderhoud van park Sonsbeekis vastgelegd in het Beheersplan2008-2018. De ChristenUnie vroegwethouder I. van Burgsteden of eropzienbarende ontwikkelingen zijnen of zij spoedig duidelijkheid kangeven over de volgende periode. Dewethouder grijpt in haar antwoorden

terug op het bestaande plan, zegt datbij overschrijding van het budget hetGroenfonds nog kan bijdragen en datzij zich gesteund voelt door adviezenvan de Schouwgroep Sonsbeek, deVrienden en deskundigen. Wat haarbetreft zijn voorbereidingen voor eennieuw plan kennelijk nog niet aande orde.

Na de nieuwe lay-out opnieuween ontwikkeling in ons Bulletin:kleur over de hele linie. Het bestuurstelde er het geld voor beschikbaar,in de hoop dat het blad nog meerbelangstellenden trekt en onzevriendenvereniging verder groeit.

Rob van Otterloo

De presentatie vorig najaar van een eindscriptie van Van Hall Larensteinstudenten over het onderhoud van Sonsbeekis niet van het juiste label voorzien. Bovendien klopt niet alles wat erin staat, zegt Simon Klingen, voorzitter van deSchouwgroep Sonsbeek. De studenten beweerden dat alleen in noodgevallen onderhoud wordt verricht. “Dat isonjuist. Het park wordt gewoon het hele jaar door onderhouden.”

Onderhoud in het park houdt nooit op

“De twee studenten van HogeschoolVan Hall Larenstein die voorstellenhebben gedaan voor het toekomstigonderhoud van Park Sonsbeek heb-ben prima werk afgeleverd. Dat wilniet zeggen dat alles wat ze schrijvenjuist is. Het wil evenmin zeggen datde gemeente dat complete rapportover gaat nemen. Daarover moetnog op verschillende niveaus wordengediscussieerd”, legt Simon Klingenuit.

De voorzitter van de SchouwgroepSonsbeek, een gezelschap van des-kundigen, ambtenaren en ook enkeleVrienden van Sonsbeek, is stellig inzijn uitspraken. Hij meent dat er vorignajaar ten onrechte een brandje isontstaan na het symposium dat deVrienden organiseerden en waaronder meer het studentenrapportop de agenda stond. Er leek eentegenstelling tussen degenen die

waarschuwen dat het oude bomen-bestand niet over de hele linie tebehouden is en een deskundige diebetoogde dat de bomen zeker nogeen eeuw mee kunnen en vervan-ging op grote schaal dus niet nodigis. Tot in het stadhuis weerklonk deecho. Maar volgens Klingen is er veelminder aan de hand dan menigeenveronderstelt.

Simon Klingen plaatst conclusies herfstconferentie in breder verband

3

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_004_11-Apr-17_13:03:49_walter

Status scriptieDe status van het examenstuk vande studenten had beter in beeldgebracht moeten worden, zeggende partijen die bij het symposiumbetrokken waren achteraf. Dat dit nietgebeurde leidde er bijvoorbeeld toedat boomdeskundige J’ørn Copijnfel van leer trok. Hij verkeerde in deveronderstelling dat het rapport vande studenten al door de gemeentewas overgenomen. Copijn bleek hetoneens met een aantal voorgesteldeingrepen en de visie die eraan ten grondslag ligt.

Om in eigen kring alsnog klaarheid teverschaffen besloot het bestuur vande Vrienden Klingen uit te nodigenom tijdens de recente algemenejaarvergadering toelichting te geven. De eerder genoemde SchouwgroepSonsbeek doorkruist twee keer perjaar de parken Sonsbeek, GuldenBodem en Zypendaal en rapporteerterover aan de gemeente. Klingen ver-telt met gedrevenheid over Sonsbeeken de geheimen achter het ontwerp.Gaandeweg blijkt maar weer eens dathet park interessanter wordt naar-mate je er meer kennis over vergaart.Klingen leidt sinds 1975 een advies-bureau op het gebied van bosbeheer,geeft cursussen aan ‘bosprofes-sionals’ en publiceert over zijn vak.Ruim 25 jaar geleden kreeg hij vande toenmalige Arnhemse wethou-der Hein Bloemen het verzoekeen beheerplan te schrijven voorSonsbeek. Aanvankelijk bedankte hijdaarvoor.

Wespennest“Arnhem was in die tijd een poli-tiek wespennest. Er waren striktevoorstanders van behoud van hetoorspronkelijk Engels landschaps-park en er was een groep die elkeomgevallen boom wilde laten liggen.Uiteindelijk heb ik als voorwaardegesteld een breed samengesteldeadviesgroep in het leven te mogenroepen en met een landschaps-architect samen te kunnen

werken. De wethouder ging daarmeeakkoord. Het resultaat was dat weplekken aanwezen waar verwilderingmogelijk was en waar het land-schapspark behouden moest blijven.Dat werd enthousiast ontvangenomdat beide partijen zo aan hun trek-ken kwamen.”De ondersteuningsgroep vormdein feite het begin van de huidigeschouwgroep. Die bestaat in 2017dan ook al 25 jaar en is een voor-beeld voor tal van gemeenten dieburgers willen betrekken bij hetbeleid rond bossen, parken en andergroen. Het heeft volgens Klingenweinig zin in zo’n gezelschap alleengelijkgestemden op te nemen.“Aan meelopers heb je niks. Ik zeg:‘Organiseer je eigen oppositie’. Maarik verwacht dat iemand niet alleenloopt te roepen, hij of zij moet zichook in de materie verdiepen.”

Uniek parkSonsbeek is een uniek park, zegtde man die in het hele land advies-werk doet en daardoor goed opde hoogte is van wat Nederlandte bieden heeft. “Je hebt hier alles:water, hoogteverschillen, monu-mentaal bos, grote en kleine weides,samen een zeer fraai vorm gegevenlandschap. Het park ligt ook nogeens tegen het stadshart. En hetgaat geweldig. Het aantal bezoekersneemt voortdurend toe, het is eenecht volkspark.”

Het gebied van Sonsbeek, Zypendaalen Gulden Bodem was ruim honderdjaar geleden een privélandgoed. Deeigenaar besloot als pril begin eenpark in strakke barokstijl te latenaanleggen. Daar is iets van terug tezien bij het Gouverneurshuisje opZypendaal. Erna kwam het Engelslandschapspark in de mode en werdbesloten het ontwerp in die richtingaan te passen.

Klingen: “Je kunt je nauwelijksvoorstellen dat het hele gebied ertoen totaal anders uitzag. Niet al diereuzengrote beuken en eiken die nogwel een tijd meegaan. Deze parkenzijn aangelegd, het is een doordachtruimtelijk ontwerp. Hier een padvolop in het licht, daar in de schaduwlangs het water. Het grote publiekziet nu die enorme monumentalebomen en verkeert in de veronder-stelling dat het landschap altijd zowas en blijft. Dat is natuurlijk niet zo.Sommige oude bomen zijn in vervalgeraakt en verwijderd en hier en daarzie je jonge bomen die straks voorvervanging nodig zijn.”

Dat er in Sonsbeek meer moetgebeuren dan het normale onder-houd is duidelijk. “De studenten werdgevraagd ideeën aan te dragen en zehebben geadviseerd in Sonsbeek omte beginnen een pilot uit te voerenom zichtlijnen terug te brengen. Diejongens hebben hun best gedaan.Complimenten! Dat wil niet zeg-gen dat hun suggesties klakkeloosworden overgenomen. We hebbenhet er de komende tijd uitgebreid inde schouwgroep over en ambtena-ren bekijken de voorstellen. En degemeente beslist natuurlijk.”

Rob van Otterloo

Zie ook www.boslessen.nl en hetboekje ‘Twaalf boslessen voor inzichten bosbeheer’(ISBN 978-90-825985-0-6)

4

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_005_11-Apr-17_13:03:52_walter

Hoe kunnen terrassen Zypendaal hersteld?Stedenbouwkundige Rob Rhemrev wil J’ørn Copijn graag terugzien

Rob Rhemrev woont in de Burgemeesterswijk op twee minuten lopenvan het Sonsbeekpark. Hij voelt zich daar nauw bij betrokken. Zo gaf hijafgelopen zomer tijdens Sonsbeek 2016 als vrijwilliger uitleg aan bezoekersbij kunstwerken. Hij is ook begaan met het onderhoud van het park. Rhemrevheeft gestudeerd in Boskoop en heeft als stedenbouwkundige een groeneachtergrond. Voor dit interview heeft Rob de cultuurhistorische analyse envisie Herstel van terrassen en lanen op Zypendaal (uitgegeven door GeldersGenootschap, mei 2016) bestudeerd.

Rob Rhemrev was vorig jaar okto-ber een van de bezoekers van demini-conferentie van de Vriendenvan Sonsbeek. Het dilemma tus-sen verjongen en behouden vanhet bomenbestand zette hem aanhet denken. Hij vindt het moeilijkom als geïnteresseerde, zij het meteen flinke dosis deskundigheid,een oordeel te vellen. Rhemrevkan zich voorstellen dat een groepdeskundigen aan het werk wordtgezet om conclusies te trekken uitde inleidingen van de conferentie. Inieder geval zou hij uitgezocht willenzien in hoeverre het mogelijk is ombij vervanging oudere bomen aan teplanten in plaats van jonge kaars-rechte (kwekerij)bomen. Ik spreekmet hem over de terrassen op parkZypendaal.

Er is een grondig onderzoek gedaannaar het ontstaan van de terrassen,wat valt je daarbij op?Volgens Rob wordt In de inleidingaangegeven dat de gemeenteArnhem op het landgoed Zypendaalhet probleem signaleert van erosievan de terrassen gelegen langs debarokke vijver en het grote aantalbomen dat er slecht aan toe is.Verjonging is noodzakelijk maar deterrassen zijn het meest interes-sant en waardevol. Het onderzoekis op de terrassen gefocust. In de

cultuurhistorische analyse wordt aan-gegeven dat hoogteverschillen in hetpark een belangrijke rol spelen. Devergelijking met de terrassen van kas-teel Neercanne gaat zijns inziens niethelemaal op. Het gebouw staat metde rug naar het bos en de terrassenliggen in het open landschap waar inhet dal de rivier de Jeker stroomt.

Wat is kenmerkend voor de situatieop het landgoed Zypendaal?Bij Zypendaal zijn de terrassen onder-deel van het bos. De terrassen liggenaan de westzijde en aan de overkant

van het water ligt een beukenlaan dietezamen de omlijsting vormen vanhet ‘Grand Canal’, met aan het eindhet gouverneurshuisje dat als eensoort folly deel uitmaakt van het land-goed. Opmerkelijk is dat de terrassennooit op een topografische kaart zijningetekend.

Er wordt voorgesteld om een deelvan de lanen en terrassen in oudeglorie te herstellen, ben je het daar-mee eens?Herstellen is ook vanuit de huidigesituatie niet voor de hand liggend.De lanen en terrassen zijn meeronderdeel van het aanpalende bosdan dat het een onderdeel is van debarokke tuin bij kasteel Zypendaal,zoals dat wel bij paleis het Loo hetgeval is.

De bomen zijn er slecht aan toe ende erosie van de taluds is duidelijkzichtbaar, wat zou de oplossingkunnen zijn?Dat veel bomen vervangen moetenworden is duidelijk, de mate waarinzou ook vanuit andere inzichten dancomplete renovatie kunnen wordenbepaald. Zoals we op de conferentiehebben gehoord staat Copijn daaranders in, wellicht moet je hem erbijhalen?Rob voorziet grote problemen meterosie in geval van complete reno-vatie van de terrassen. In de huidigesituatie houden de wortels van debomen het talud vast, plaatselijk her-stel is wel wenselijk. Hij besluit met:“de terrassen moet je vooral zien alseen onderdeel van het aanpalende,op een helling gelegen, bos”.

Paul Poelmans

5

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_006_11-Apr-17_13:03:52_walter

Lentefestival

6

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_007_11-Apr-17_13:03:53_walter

In park Sonsbeek konden liefhebbers zondag26 maart hun bezoek aan een van dehorecavoorzieningen combineren met eenoptreden van bandjes en individuele muzikanten.Dit Lentefestival dat ook voor lenteachtigetemperaturen bleek te kunnen zorgen, was heteerste gezamenlijk georganiseerde evenementvan het Horecaverbond Sonsbeek waarin de zeshorecagelegenheden in het park zich verenigdhebben. Stadsvilla, Palatijn, Molenplaats, brasserie,grand café en Sonsbeek Paviljoen zijn van planbezoekers vaker gezamenlijk vertier aan te bieden.Bijgaand indrukken op al deze locaties vanfotograaf Masha Bakker.

7

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_008_11-Apr-17_13:03:53_walter

Belvédère: hoogtepunt van SonsbeekIedereen heeft zijn lievelingsplekjesin Sonsbeek. Ik heb er verschillende,al naar gelang het jaargetijde, de tijdvan de dag en mijn stemming. Maarhet hoogtepunt van Sonsbeek is –letterlijk en figuurlijk – voor mij tochde Belvédère. Het is een hele klim,maar als ik boven kom is het uitzichtsteeds weer ‘adembenemend’. Op100 meter boven ANP heb ik dan eenprachtig panorama van de zuidooste-lijke Veluwe.

Natuurlijk is helder zicht het mooist,maar bij wisselende weersomstan-digheden zijn er altijd nog fraaiekijkjes. In noordelijke richting zijn demogelijkheden beperkt: ziekenhuisRijnstate en de wijk Alteveer liggente midden van beboste heuvels. Vanoost naar west, van Doesburg totWageningen, kijk je je ogen uit overhet dal van de IJssel en de NederRijn. Bezoekers vinden het altijd weerleuk om punten in het centrum ende andere wijken van Arnhem teherkennen: de loop van de NederRijn, de bruggen, de kerktorens ende markante gebouwen die ze vannabij kennen. Met een verrekijkerzien ze ook herkenningspunten vanNijmegen. In zuidwestelijke richting

kunnen ze bij helder weer zelfs tot inBrabant kijken.

Het meest interessant vind ik hetuitzicht in zuidoostelijke richting.Aan het eind van de heuvelrij vanMontferland is het torentje van HoogElten te zien. Pal ten zuiden daarvanliggen de pijlers van de Rijnbrug vanEmmerik. Verderop bij Kleef zijn deheuvels van het Reichswald en Bergen Dal. Kijkend naar de lage horizontussen Elten en Kleef krijg ik – vanuitmijn aardrijkskundeverleden in hetonderwijs – steeds het gevoel dat ikniet alleen tientallen kilometers verkijk, maar ook tienduizenden jarenterug in de tijd ga. Ik zie hoe de Rijnin de laatste ijstijd door de stuwwalbreekt en zo de Gelderse Poort en deBetuwe doet ontstaan.

Als een bezoeker de rode lichtjesvan de stuw bij Driel waarneemt kanik niet nalaten te vertellen dat dit de‘hoofdkraan’ van Nederland is. En danleg ik uit dat die stuw er voor zorgtdat er meer water via de IJssel naarhet IJsselmeer kan worden gestuurdom de verzilting in Friesland en deKop van Noord Holland tegen tegaan.

Overigens is dit ook de beste plekom locaties van de Slag om Arnhemaan te wijzen.

Gerard Herbers,park/torengids

Vrijwilligers gevraagd

In de zomermaanden kan deBelvédère elke laatste zondagtussen 14.00 en 16.00 uurbeklommen worden voor 1 euro.Of dat lukt hangt af van hetaantal beschikbare vrijwilligers.Die zijn nodig voor het innenvan de entree en uitleg over dehistorie en op de toren vooruitleg over wat daar te zien is.

Wie belangstelling heeft wordtingewerkt door een ervaren gids.Geef naam, telefoonnummeren email-adres door aanpers@molenplaatssonsbeek.nlof 026-4450660

8

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_009_11-Apr-17_13:03:56_walter

Parkgemeenschappen:Uitlaatservices hondenDe hond is in al zijn verschijningsvor-men een veel geziene gast in onzeparken. Nogal wat bewoners vande omliggende wijken hebben zo’nhuisdier en ook deze keffers makenaanspraak op een stukje van onzeopenbare ruimte. Sterker nog: hetis fijn dat hele hordes buurtbewo-ners en hun waakdieren op allerleimomenten hun rondjes door hetpark lopen en zo bijdragen aan desociale veiligheid.Natuurlijk zijn er afspraken met deeigenaren over het gedrag van degedomesticeerde wolf. Dat gaat omharde zaken als ‘waar mogen ze losen waar moeten ze aangelijnd?’ enaltijd de poep opruimen, tot zach-tere zaken als sociaal gedrag naarsoortgenoten en blaffen. In vrijwelalle gevallen helpt een gesprek enhoewel er vormen van overlast zijndie voortdurende aandacht vragen, iscanis – onder begeleiding – van hartewelkom.

RoedelsEen bijzondere categorie trouweviervoeters in onze parken komt metsteeds grotere regelmaat op bezoekin een roedel. In sociaal verbandgenieten deze dieren op doorde-weekse dagen van Park Zijpendaal.Zij komen als lid van de verschillendeuitlaatservices. De begeleiders vandeze troepen hebben de zaak overhet algemeen goed op orde.De blaffers blijven meestal bijeen, nietin de laatste plaats door deskundigaangestuurde groepsdynamiek. Hetis interessant om ze gezamenlijk opte zien trekken; te ontdekken welkede baas is, welke nieuwsgierig zijnof juist angstig of onderdanig. Welkepositie kiezen ze … ten opzichte vanelkaar en ten opzichte van de mens?Een aantal begeleiders brengt eeneigen alfa-dier, die precies weet water op welk moment verwacht wordt.Ook het roedelbezoek brengt eeninteressant perspectief aan in onzeparken.

PoepEr is een probleem samen te vattenin één woord: poep.Op parkeerplaatsen waar de natteneuzen uit de auto springen, ligtmeer – soms zelfs veel meer – poepdan elders. Het is ook onmogelijk omvan 12 reuen en teven tegelijk voort-durend in de gaten te houden wat zewaar doen. Jammer genoeg wordtdan niet alles opgeruimd.We mogen verwachten dat de drukop onze parken groter zal worden– er wonen over vijf jaar veel meermensen omheen dan nu, laat staandan vijf jaar geleden. Daarnaastweten steeds meer uitlaatservices deweg naar Zijpendaal te vinden, zekernu het Rozendaalse Veld met eenvergunningensysteem. Uitlaatservicesen andere parkgebruikers zullenelkaar dus steeds vaker tegenkomen.Wanneer de gemeente aan de ganggaat met een nieuwe visie op deparken – laten we hopen een ont-wikkelingsvisie – zal het onderwerpongetwijfeld aan de orde komen.Ik hoop dat men van begin af aannadenkt over of, waar en hoe dezeparkgemeenschap een plaats wordtgegund.

Simon van den Bergh

9

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_010_11-Apr-17_13:03:59_walter

Roel en José: ‘Weinig vertier voor kinderen’Een grote boom waar je in klom: ooit een uitkijkpost van de Duitsers

Melkboer Van Omme was tientallenjaren een begrip op Sint Marten enKlarendal. De bezorging aan huis ende winkel gingen over van vader opzoon. In 2008 was het afgelopen.Geen opvolger,maar de vaart waser door de supermarkten ook uit.Roel van Omme beleefde al jongavonturen in Sonsbeek en met zijnvrouw José en kleinkinderen komt hijnu regelmatig in het park. “Waaromzijn er zo weinig uitdagingen voorkinderen?” vragen ze zich af.

Roel en José van Omme, hij 70 enzij 67, zijn met pensioen. Dus hebbenze voldoende tijd om een keer ofdrie per week van hun woning in deNijhofstraat op Sint Marten richtingSonsbeek te lopen. Roel: “Als we daarwandelen zeg ik wel eens tegen haar:‘Wat is het hier toch mooi’. Als kindhad je daar geen oog voor. Dan vondje zo’n park eigenlijk heel gewoon.”Roel is een ras-Arnhemmer, Josékomt uit Nijmegen. Zodra Roeleven piekert over een naam of eengebeurtenis vult José hem aan. Roelheeft op een i-pad wel z’n archiefin handen: foto’s vanaf de lagereschool, zoals die toen nog heetteen verhalen. Van een schoolreisnaar Amsterdam tot de ponywagenwaarmee hij melk bezorgde. Op defoto’s ontwikkelt hij zich van een jon-getje met korte broek tot een stoerevent met een snor en een grotekrullenbol.Ze ontmoetten elkaar in een café inUden: “Daar dronken de meiden bier,in Arnhem limonade of een kopjethee. Die in Uden kon je tenminsteversieren”, weet Roel nog. José gingvoor de bijl toen ze voor de tweedekeer in deze kroeg kwam. In 1973trouwden ze, hij protestant, zij katho-liek. Zij: “Op een woensdag. Want

dan was onze winkel ‘s middagsgesloten.” José werkte in die tijd alvolop mee in de zaak op de hoek vande Nijhofstraat en de De Wiltstraat.In de loop der jaren was het eenrijkgesorteerde kruidenierswinkelgeworden, waar bijvoorbeeld alseerste in Arnhem Klokzeeppoeder enDerdewereldkoffie werden verkocht.

UitkijkpostPark Sonsbeek blijkt al pratend steedsmeer herinneringen bij Roel op teroepen. Als jongetje ging hij meteen zelfgemaakt bootje varen in debeek bij de Watermolen. Daar konje ook pootje baden in het helderewater. Na de oorlog stond er eengrote boom bij de parkingang aande Apeldoornseweg. Daar kon jeprachtig in klimmen naar de uitkijk-post die er nog door de Duitsers wasingericht.

Met een stel opgroeiende jongensvoetbalde hij op de Ronde Weide.Wijkagent Veldhoven en ome JoopLegerstee organiseerden dat. Roel:“Toen ik op de Oranjeschool in deSloetstraat van de vijfde naar dezesde klas ging kreeg ik een leren bal.Een met een veter erin. Als zoontjevan een middenstander was ik deenige. Als ik er bij een partijtje uit

werd gestuurd, nam ik die bal mee.Maar zonder bal konden ze niksbeginnen, dus dan riepen ze meweer terug.”

Vlooien in CorsoDe jongens en meisjes van Klarendalen Sint Marten gingen aan deKlarendalseweg voor een dubbeltjenaar bioscoop Corso. “Je kwam eruitmet vlooien op je kop.” Voor eenpaar kwartjes kon je naar het badhuisin de West Peterstraat dat was inge-richt omdat er in winjde omgevingmaar weinig huizen met bad of dou-che waren. “Je had twintig minutende tijd. Als je dan niet aangekleedwas kreeg je de badmeester met eenijskoude spuit op visite.”De winkel ging in 2008 dicht. José:“De verkoop liep terug. We warensteeds korter open en supermarktenbleven juist tot 8 uur verkopen. Daarkonden we niet tegenop. Op hetlaatst hadden we alleen nog huilendemensen over de vloer. Gescheidenmannen en vrouwen hier van SintMarten. Maar tussen 1975 en 2006hebben we heel goede jaren gehad.We deden de catering voor deBijenkorf, V en D, de PTT, de Kamervan Koophandel.”Soms nemen ze kleinkinderen meenaar Sonsbeek. Die vinden dat nietaltijd even leuk. José: “Ze zeggen: ‘Jekunt er alleen maar wandelen’. Roel:“Waar zijn die tafeltennistafels van detentoonstelling gebleven? Ik dachtdat die zouden blijven staan.” Allebeivinden ze dat er voor jonge kinderente weinig te beleven is in het parkom het er een beetje leuk voor ze temaken . “Er zijn niet veel uitdagingenvoor de kleintjes. Kan daar niks aanworden gedaan?”

Rob van Otterloo

10

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_011_11-Apr-17_13:04:00_walter

Van het bestuurMet ingang van dit nummer van onskwartaalblad zal vanuit het bestuurgemeld worden waar we mee bezigzijn. De bedoeling is de achter-ban, de Vrienden van Sonsbeek,beter op de hoogte te houden vanontwikkelingen.

Hierna een overzicht van een aantalactiviteiten:• We maken een excursie naar hetVondelpark in Amsterdam. De park-beheerders hebben zich daar lateninformeren over de ‘Sonsbeek-methode’ (lees interview met SimonKlingen). Deze manier van samenwer-king is in de hoofdstad als voorbeeld

gebruikt voor contacten met omwo-nenden en andere berokkenen.• Er is een model in de maak omjongeren(organisaties) bij het beheervan de parken en de toekomstplan-nen voor de parken te betrekken. DeVrienden vinden het van groot belangom ook hun ideeën en beleving tekennen en mee te laten wegen.• De organisatie van een activitei-tendag in Sonsbeek (met horeca enanderen). Dit verkeert nog in eenpril stadium, het volgende nummerkunnen we er meer over vertellen.• De website wordt vernieuwd.Er komt een overkoepelende sitevoor de parken, waarop eenvoudig

kan worden doorgeklikt naar sites vanalle andere deelnemers/betrokkenorganisaties. Ook onze site is daaropte vinden.• Tijdens de laatste ledenvergaderingis gebleken dat een aantal leden hetbulletin ook graag digitaal wil kunnenraadplegen. Het bestuur wil daaraantegemoet komen. Alleen beschikkenwe nog niet over alle mailadressen.Daarom het verzoek om een mailte sturen naar: adm.vriendenvanSonsbeek@gmail.com

Huig Velders,bestuurslid

In memoriam Gerard NijhuisParkgids en bestuurslid van deVrienden van Sonsbeek, Zypendaalen Gulden Bodem Gerard Nijhuisis vorige maand overleden. Ruimtien jaar beleefde hij er een grootgenoegen aan bezoekers van onzeparken, maar bijvoorbeeld ook vanbegraafplaats Moscowa boeiendeverhalen te vertellen. Daarbij had dehistorie zijn bijzondere interesse.Op de top van de uitkijktoren konGerard spannend vertellen overde Slag om Arnhem. De plaatsenwaar zich die strijd afspeelde, warenvandaar goed te zien. Er was geengebouw in de verre omgeving dathij niet wist te benoemen.Zijn betrokkenheid toonde hij ookin de organisatie van de gidsengroepen in de publiciteit daarvoor.

In 2014, het jubileumjaar vande Vrienden van Sonsbeek,organiseerde Gerard Nijhuis een

culinaire wandeling langs de horeca-gelegenheden in het park met alsmotto ‘Proeverij Sonsbeek’.Jarenlang leidde hij de november-wandeling op ‘begraafpark’Moscowa. Hier werd hij op 30 maartzelf werd gecremeerd.

We missen een waardevolle gids, eenbetrokken verenigingsbestuurder eneen warm mens.

Molenplaats Sonsbeek enVrienden van Sonsbeek

11

I N F O B U L L E T I N – V R I E N D E N V A N S O N S B E E K

933235_012_11-Apr-17_13:04:01_walter

Retour afzender/adreswijziging

Mogelijk is de adressering niet juist. Wilt u in dat geval zo vriendelijk zijn om hieronder de juiste gegevens in te vullenen het blad ‘retour afzender’ of deze strook ineen enveloppeterug te sturen naar: Vrienden van Sonsbeek, Zypendaalseweg 24a,6814 CL Arnhem.

Het correcte adres is:Naam:Straat:

Postcode:Plaats:

Reden retourzending:

ColofonHet Bulletin VVS is een uitgave van de Vrienden vanSonsbeek, Zypendaal en Gulden Bodem en vanMolenplaats/Bezoekerscentrum Sonsbeek. Het Bulletinverschijnt vier keer per jaar.

Het wordt gratis toegestuurd aan de leden van deVereniging Vrienden van Sonsbeek. ISSN 1567-1054.Oplage 800 stuks.

Redactie:Gerard HerbersRob van OtterlooSimon van den BerghPaul PoelmansHuig Velders

Vormgeving en druk:Coers & Roestontwerpers bno |drukkers, Arnhem

Adres redactie:info@parksonsbeek.nl

Vorige nummers vindt uop de websitewww.parksonsbeek.nlonder > Nieuws.

Met een kokmeeuw op z’n knieën brengt vogelkennerFrank Majoor bij deze vogel een ring om een pootaan. Hij registreert het dier en laat het dan weerlos. De gegevens worden opgeslagen door SOVONVogelonderzoek. Majoor doet dat ook met andere vogelsin Sonsbeek en op andere locaties. Voor meer informatiewww.frankmajoor.nl

Vogels ringen

933235_001_11-Apr-17_13:03:49_walter