16
!"#2 Num. 1 2020 BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES

BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

  • Upload
    others

  • View
    7

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

!"#2 Num. 1 2020

BULIGPARA

MAKAYAAN ISTRES

Page 2: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

Awake! (ISSN 0005-237X)

March/April 2020 is published by

Watchtower Bible and Tract Society of

New York, Inc.; Harold L. Corkern, President;

Mark L. Questell, Secretary-Treasurer;

1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299.

˘ 2019 Watch Tower Bible and Tract

Society of Pennsylvania.

Printed in Japan.

Para ha PILIPINAS:Jehovah’s WitnessesPO Box 20441060 Manila

Para ha ESTADOS UNIDOS HAN AMERIKA:Jehovah’s Witnesses1000 Red Mills RoadWallkill, NY 12589-3299

Para ha kompleto nga lista han mga adresha bug-os nga kalibotan, alayon kitaa anwww.jw.org/tl/contact.

!"#2Vol. 101, No. 1 2020 WARAY-WARAYGin-iimprinta ha Kada Isyu: 93,354,000Mababasa ha 221 nga Yinaknan

Ini nga publikasyon diri baligya. Iginpupublikar ini sugad nga bahin han bug-os-kalibotan nga edukasyontikang ha Biblia nga ginsusuportaran han boluntaryo nga mga donasyon. Kon karuyag mo maghatag hin donasyon,alayon kitaa an donate.jw.org. Labot la kon lain nga bersyon an gin-unabi, an ginkotar nga mga teksto ha Bibliatikang ha Bag-o nga Kalibotan nga Hubad han Baraan nga Kasuratan.

sKaruyag mo ba nga maybumisita ha imo o mag-aramhan Biblia online?

Pakadto hawww.jw.org,

o ipadara an imo hangyo hausa han mga adres ha igbaw.

LISTA HAN MGA SULOD������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

3 Istres Ka Ba?������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

4 Ano an mga Hinungdan han Istres?������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

5 Ano an Istres?������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

8 Kon Ano an Bubuhaton Kon Naiistres������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

14 Posible an Kinabuhi ngaWaray Istres������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

16 “An Kalmado nga KasingkasingNaghahatag hin Kinabuhi”

������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Page 3: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

“An ngatanan naiistres, pero ako, duro an akon istres.Diri la ito tungod han usa nga daku nga problemakondi tungod ito han damu nga sitwasyon, kakurian,ngan baga hin waray kataposan nga pag-inatamanha akon bana nga may sakit ha pisikal ngan mental.”—Jill.�

“Ginbayaan ako han akon asawa, salit kinahanglan kopadakuon an amon duha nga anak nga ako la ngausa. Makuri magin solo nga kag-anak. Labot pa hito,nawad-an ako hin trabaho, ngan waray ako ibarayadbisan ha pagpaayad ha akon awto. Diri ako maaramhan bubuhaton. Istres ako hinduro. Maaram ako ngasayop an pagpakamatay, salit nakimalooy ako haDios nga mamatay na la unta ako.”—Barry.

Pariho kanda Jill ngan Barry, may panahon ba nga naiistres kahinduro? Kon oo, hinaot maliaw ngan mabuligan ka han masu-nod nga mga artikulo. Ginhihisgotan hito an komon nga mgahinungdan han istres, an mahimo magin epekto ha aton hanistres, ngan kon paonan-o naton makakaya an istres.

� Ginsaliwnan an mga ngaran.

BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES

Istres Ka Ba?

PAGPAMATA! Num. 1 2020 3

Page 4: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

4

“Kadam-an han mga adulto an nasiring nga nag-titikaduro an ira istres,” siring han kilala nga MayoClinic. “An kinabuhi yana nagbuburobag-o nganwaray kasigurohan.” Tagda an pipira nga kahim-tang nga nagigin hinungdan han istres:

˘ diborsyo

˘ kamatyi hin hinigugma

˘ grabe nga sakit

˘ aksidente

˘ krimen

˘ sobra nga kadamu han buruhaton

˘ kalamidad—natural o hinimo han tawo

˘ presyur ha eskwelahan o trabaho

˘ kabaraka mahitungod ha trabahongan kwarta

BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES

Ano an mga Hinungdan han Istres?

“AN KAWAD-I HIN TRABAHO,”

siring han American Psychological Association, “mahimo magkaada maraot ngaepekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa,kabaraka, depresyon, ngan pagpakamatay pa ngani. Apektado gud an kinabuhihan usa kon mawad-an hiya hin trabaho.”

ISTRES HAN KABATAAN

An kabataan apektado liwat hanistres. An pipira ha ira ginbu-bully haeskwelahan o diri ginpapanginano hanira pamilya. An iba nakakaeksperyen-sya hin pisikal, emosyonal, o seksuwalnga pag-abuso. Damu an nababarakamahitungod ha ira mga eksam ngangrado. Ngan nakikita naman han iba anira pamilya nga nababahin tungod handiborsyo. An kabataan nga naiistresmahimo magkaada magraot nga inop,makurian paghibaro, madepres, o mag-kaada tendensya nga mag-inusahan.An pipira naman nakukurian pagkontrolhan ira emosyon. An bata nga naiistreskinahanglan buligan dayon.

Page 5: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

An istres amo an reaksyon han imo lawas ha ma-kuri nga sitwasyon. An imo utok nagpapadara hindamu nga hormone ha ngatanan nga parte hanimo lawas. Tungod hito, naglalaksi an pitik hanimo kasingkasing ngan an imo pagginhawa, nahi-taas an presyon han imo dugo, ngan naninig-a animo mga muscle. Bisan kon diri ka pa maaram hanbug-os nga nahitatabo, an imo lawas andam naha paggios. Kon diri ka na naiistres, an imo lawasnakalma na ngan nabalik ha normal.

MAOPAY NGAN MARAOT NGA ISTRES

An istres usa nga natural nga reaksyon nga nabu-lig ha imo nga magin andam ha makuri o peligro-so nga mga sitwasyon. Ito nga reaksyon nagtiti-kang ha imo utok. An maopay nga istres nabuligha imo nga gumios dayon. Mahimo liwat ito maka-bulig basi maabot mo an imo mga tumong o ma-gin mas maopay ka ha imo ginbubuhat, panang-litan, ha imo eksam, ha interbyu ha trabaho, o haisport.

Pero an maiha ngan duro nga istres mahimo mag-kaada maraot nga epekto ha imo. Bangin mag-bag-o an imo pamatasan, upod na an imo pag-tratar ha iba. An maiha na nga istres mahimomagresulta ha pag-abuso ha droga ngan de-alko-hol nga irimnon, sobra nga pagkinaon, pagsiga-rilyo, ngan iba pa nga bisyo. Mahimo pa ngani itomagresulta hin depresyon, duro nga kakapoy hapisikal, emosyonal, ngan mental, o pakahunahunahin pagpakamatay.

Bisan kon iba-iba an epekto han istres ha kadatagsa, mahimo ito makahatag hin damu nga sakit.Ngan apektado hito an haros ngatanan nga partehan lawas.

BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES

Ano an Istres?

PAGPAMATA! Num. 1 2020

Page 6: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

ANEP

EKTO

HANISTR

ESHA

IMOLA

WAS

Nervou

ssystem

.An

nervou

ssystem

nagp

apag

awas

hinmga

horm

onesuga

dha

nad

rena

lineng

anco

rti-

sol.Tung

odhito,n

aglalaksia

npitik

han

imokasin

gkasingng

anna

hitaas

anpresyo

nha

nim

odu

gopa

tian

imoasuk

arha

dugo

—ininga

tana

nna

bulig

ngagu

mioska

dayo

nko

nmay

peligro.A

ndu

rong

aist

resmah

imo

mag

resu

ltaha

˘kaaringit,kaba

raka,d

epresyon

,sakith

aulo,

dirina

hing

anga

turog

Mus

culoskeletal

system

.An

imomga

musclena

-ninig-aba

sidirika

ma-

dali-da

ling

ama-injury.

Andu

rong

aist

resmah

i-momag

resulta

ha

˘kaul-olh

alawa

s,sa

kith

aulo,

sobra

ngapa

nig-aha

nmga

mus

cle

Resp

iratory

system

.Na

glalak

sian

imopa

gginha

waba

simakakuh

ahindu

gang

ngaox

ygen

.An

duro

ngaist

resmah

imomag

resulta

ha

˘malak

sihind

urong

anmak

urin

gapa

gginha

wa,n

ganpa

nicattack

para

hadton

may-ada

hito

Cardiova

scular

system

.Na

glalak

sian

pitik

hanim

oka-

singk

asingba

simasup

layanhin

dugo

anim

obu

g-os

ngalawa

s.An

mga

ugat

nalobo

ona

kipo

tba

sian

imodu

gomah

inga

dtoha

parteha

nim

olawa

sng

amas

na-

ngingina

hang

lanhito,sug

adha

nim

omga

muscle.

Andu

rong

ais-

tresmah

imomag

resulta

ha

˘pa

ghita

asha

npresyo

nha

ndu

go,a

take

hakasing

kasing

,ist

rok

Page 7: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

Endo

crinesystem

.An

imomga

glan

dna

gpap

agaw

ashinmga

horm

oneng

aad

rena

lineng

anco

rtiso

l,ng

ana

bulig

konna

iistre

san

lawa

s.An

imoatay

nagp

apag

awas

hinasuk

arha

imodu

goba

simag

kaad

aka

duga

ngng

akuso

g.An

duro

ngaist

resmah

imomag

resulta

ha

˘diab

etes,p

agluya

hanim

yunida

dng

anpa

ginmasak

iton,

pagb

urob

ag-o

han

moo

d,pa

gtam

bok

Gastrointestinal

system

.Dirina

pupros

esohinmao

payha

nim

olawa

san

pagk

aon.

Andu

rong

aist

resmah

imomag

resu

ltaha

˘pa

gsuk

a,pa

g-uro-uro,

diripa

kauro

Reprod

uctiv

esystem

.An

istresmah

imomakaw

a-ra

hanga

naha

sex.

Andu

rong

aist

resmah

imomag

re-

sulta

ha

˘pa

ginba

og,d

iriregu

lar

ngaregla

Page 8: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

PAGPAMATA! Num. 1 20208

BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES

Kon Ano an Bubuhaton Kon Naiistres

Basi makaya mo an istres, kinahanglan hunahunaon mo an imo kahim-sog, an imo pakig-upod ha iba, ngan an imo mga tumong ngan prayori-dad ha kinabuhi o an mga butang nga importante ha imo. Hihisgotanhini nga artikulo an pipira nga praktikal nga prinsipyo nga makakabuligha imo nga makaya an istres ngan maibanan pa ngani ito.

Hunahunaa Laan Yana nga Adlaw

“Ayaw gud kamo kabaraka mahitungodhan sunod nga adlaw, kay an sunodnga adlaw may kalugaringon nga mgakabaraka.”—MATEO 6:34.

Karuyag sidngon: An kabaraka bahin na han ki-nabuhi. Pero ayaw na pagdugangi an imo kabara-ka yana pinaagi ha paghinunahuna han mahitata-bo ha sunod nga adlaw. Hunahunaa la an yananga adlaw.

˘ An istres mahimo magresulta ha kabaraka. Sa-lit ini an puydi mo buhaton: Siyahan, karawatanga diri mo bug-os nga malilikyan an istres. Anpagkinabaraka ha mga butang nga diri mokontrolado nakakadugang han istres. Ikaduha,hinumdumi nga kasagaran na nga an imo gin-kakabarak-an diri amo an nahitatabo.

Magin Reyalistiko

“An kinaadman nga tikang ha kahi-tas-an . . . makatadunganon.”—SANTIAGO 3:17.

Karuyag sidngon: Ayaw pagin perpeksyonista.Ayaw paglaom hin labaw kay han imo kaya o hankaya han iba.

˘ Magin mapainubsanon, magin reyalistiko haimo mga ginlalaoman, ngan hibaroi an imomga limitasyon ngan an limitasyon han iba.Kon bubuhaton mo ini, diri ka duro nga maiis-tres pati an iba ngan magigin mas masayon pangani ha iyo nga mabuhat hin epektibo an iyoburuhaton. Dugang pa, ayaw pagin sobra ka-seryoso. Kon natawa ka—bisan kon nagsayopka—napapakalma mo an kahimtang ngan na-gigin maopay an imo pag-abat.

Page 9: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

PAGPAMATA! Num. 1 2020 9

Hibaroi Kon Anoan Nakakaistres ha Imo

“An masinabuton nga tawo magpa-pabilin nga kalmado.”—PROBERBIOS 17:27.

Karuyag sidngon: An negatibo nga mga pagbatimahimo magin hinungdan nga diri ka makahuna-huna hin maopay, salit magpabilin nga kalmado.

˘ Hibaroi kon ano an nakakaistres ha imo, ngantigamni an imo reaksyon hito. Pananglitan, konistres ka, obserbari kon ano an imo ginhuhuna-huna, inaabat, ngan panggawi, ngan puydi mopa ngani ito isurat. Kon maaram ka han imoreaksyon kon naiistres ka, mas masayon paraha imo nga makaya ito. Hunahunaa liwat konpaonan-o mo malilikyan an mga butang nganakakaistres ha imo. Kon diri ito posible, pa-miling hin paagi nga maibanan an epekto hito,sugad han pag-organisar han imo mga buru-haton o eskedyol.

˘ Bag-oha an imo panhunahuna ha mga butang.An nakakaistres ha imo bangin diri nakakais-tres ha iba. Nadepende ito ha kon ano an imopanhunahuna ha usa nga butang. Tagda inintulo nga suhestyon:

1. Ayaw dayon hunahunaa nga maraot an motibohan iba. Bangin singitan ka ha usa nga pila.Kon hunahunaon mo nga kawaray-batasan ito,bangin masina ka. Kay ano nga diri hunahuna-on nga maopay an iya rason ha pagbuhat hito?Bangin man la tama ka!

2. Kitaa an usa nga sitwasyon ha positibo ngaanggulo. Diri ka sobra nga maiistres ha paghi-nulat ha doktor o ha airport kon may ginbu-buhat ka sugad han pagbasa o han pagkita hine-mail.

3. Hunahunaa an kabug-osan nga problema. Pa-kianhi an imo kalugaringon, ‘Magigin daku paba ini nga problema buwas o ha sunod nga se-mana?’ Hibaroi kon an usa nga problema ser-yoso ba o diri.

Page 10: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

Magin Organisado

“Buhata niyo an ngatanan nga butanghin desente ngan uyon ha kahikayan.”—1 CORINTO 14:40.

Karuyag sidngon: Pangalimbasog nga maginorganisado.

˘ Karuyag naton magin organisado. Usa nga hi-nungdan han pagin diri organisado—ngan hanistres—amo an paglinangan-langan, ngan ma-himo ini magresulta ha pagtikadamu han dirinatatapos nga trabaho. Puydi mo testinganinin duha nga suhestyon.

1. Paghimo hin reyalistiko nga eskedyol, ngansunda ito.

2. Hibaroi kon ano nga mga pamatasan an na-gigin hinungdan han imo paglinangan-langanngan tadonga ito.

Magin Balanse

“Mas maopay an gutiay nga pagpahu-way kay han duro nga pagpinaniguroha pagtrabaho ngan paglinanat hahangin.”—ECLESIASTES 4:6.

Karuyag sidngon: Adton sobra nga matraba-hoon posible nga diri magpahimulos han ira ‘duronga ginpinanigurohan ha pagtrabaho.’ Bangin wa-ray na hira panahon o kusog para pahimulosan anira gintrabahoan.

˘ Magkaada reyalistiko nga panhunahuna ha tra-baho ngan kwarta. An pagkaada damu ngakwarta diri garantiya nga mas magigin malipa-yon ka o diri duro nga maiistres. Lugod, banginkabaliktaran an mahitabo. “An riko nga tawodiri ginpapakaturog han iya damu nga panag-iya,” siring han Eclesiastes 5:12. Salit ayawpagginasto hin sobra kay han imo kaya.

˘ Paggahin hin panahon ha pagrelaks. Naiiba-nan an imo istres kon ginbubuhat mo an mgabutang nga imo naruruyagan. Pero an kaliawannga diri aktibo, sugad han pagkinita hin TV, ba-ngin diri makabulig.

˘ Magin maaramon ha paggamit han gadyet.Likayi an pirme pagkita han mga e-mail, teks,o social media nga mga site. Kon mahihimo,ayaw kitaa an mga e-mail mahitungod ha tra-baho kon diri na oras han trabaho.

PAGPAMATA! Num. 1 2020

Page 11: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

“DAOGA AN IMO ISTRESPINAAGI HA PAGINBUOTAN”

“An buotan nga tawonagbubuhat hin maopayha iya kalugaringon, peroan mapintas nga tawonaghahatag hin problemaha iya kalugaringon.”—PROBERBIOS 11:17.

An libro nga Overcoming Stressmaykapitulo nga may ulohan nga “Daogaan Imo Istres Pinaagi ha Pagin Buo-tan.” An buotan nga pagtratar haiba, sumala han awtor hito nga hiDr. Tim Cantopher, makakabulig hausa nga magin mahimsog ngan mali-payon. Ha luyo nga bahin, diri mali-payon an tawo nga diri buotan o ma-pintas kay ginlilikyan hiya han iba.

Mahimo liwat maibanan an aton is-tres kon magigin buotan kita ha atonkalugaringon. Pananglitan, diri natonangay piriton an aton kalugaringonha mga butang nga diri naton kaya.Diri liwat naton angay minuson anaton kalugaringon. “Higugmaa animo igkasi-tawo sugad ha imo kalu-garingon,” siring ni Jesu-Kristo.—Marcos 12:31.

Atamana an Imo Kahimsog

“An pagbansay ha lawasmay . . . kapulsanan.”—1 TIMOTEO 4:8.

Karuyag sidngon: An regular nga pag-ehersisyonabulig nga magin mahimsog.

˘ Magkaada mahimsog nga pagkinabuhi. Anpagkaada pisikal nga mga buruhaton mabulignga magin maopay an imo pag-abat ngan ma-kaya mo an istres. Kaon hin masustansya ngapagkaon ngan ha husto nga panahon. Siguro-ha nga magkaada ka igo nga pahuway.

˘ Likayi an nakakadaot nga “solusyon” ha istres,sugad han pagsigarilyo o pag-abuso ha drogangan de alkohol nga irimnon. Ha urhi, maka-kadugang la ini ha istres kay madadaot an imokahimsog ngan daku an imo magagasto.

˘ Pagpakonsulta ha doktor kon duro na an imoistres. Ayaw pag-alang ha pagpabulig ha ira.

11

Page 12: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

Magkaada Prayoridad

‘Siguroha an mas importante ngamga butang.’—FILIPOS 1:10.

Karuyag sidngon: Hunahunaa hin maopay an imomga prayoridad.

˘ Ilista an imo mga buruhaton uyon ha kon anoan mas importante. Mabulig ini ha imo ngamakita kon ano an imo ipaprayoridad ngan konano nga buruhaton an puydi diri la anay himo-on, puydi ipabuhat ha iba, o diri na la buhaton.

˘ Ha sulod hin usa ka semana, isurat kon pao-nan-o mo ginagamit an imo panahon. Kata-pos, pamiling hin paagi kon paonan-o mo itomagagamit hin mas maopay. Kon kontroladomo an imo panahon, diri ka duro nga mapi-presyur.

˘ Paggahin hin panahon ha pagpahuway. Bisanan madaliay la nga pahuway mahimo makaha-tag ha imo hin kusog ngan makaiban han imoistres.

Pagpabulig

“An kabaraka ha kasingkasing han usanga tawo nakakapabug-at hito, peroan maopay nga pulong nakakapalipayhito.”—PROBERBIOS 12:25.

Karuyag sidngon: An buotan ngan mahigugmaonnga pulong makakapaopay han imo pag-abat.

˘ Pakiistorya ha sangkay nga nakakasabot haimo. Mahimo hiya makabulig nga hunahunaonmo an mga butang ha iba nga anggulo o ma-kabiling hin solusyon nga waray mo mahuna-huna. Bisan an pagsumat la han imo problemamakakapagaan na han imo inaabat.

˘ Pangaro hin bulig. Puydi ka ba magpabulig hausa nga buruhaton o ipabuhat ito ha iba?

˘ Kon naiistres ka ha imo katrabaho, pamilinghin paagi nga mapaopay an kahimtang. Pa-nanglitan, mahimo mo ba isumat ha iya ha bu-otan ngan mataktika nga paagi an imo inaabatha iya ginhihimo? (Proberbios 17:27) Kon diriito dumara, mahimo mo ba ibanan an pakig-upod ha iya?

Page 13: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

AN NAHIHIMO HANPAGPASAYLO

“An hilarom nga pagsabothan usa nga tawo nabuligha iya nga diri masina da-yon, ngan nakakapatahomha iya an pagpalabay hinsayop.”—PROBERBIOS 19:11.

Ha Journal of Health Psychology,hi LorenToussaint nagsiring nga “anistres nagpapaluya [ha kahimsog]pero an pagpasaylo nagpapanalipodha kahimsog.” Hiya nagdugang:“Kon nagpapasaylo an usa, ginwa-wara niya an negatibo—ngan ginku-kultibar an positibo—nga pagbati,emosyon, ngan panggawi ngadto hanakasala.” Salit nagsiring hiya ngaan pagin mapinasayloon “mahimomakabulig nga maibanan an mgasakit nga resulta han istres.”

Akseptara nga Kinahanglan Moan Giya han Dios

“Malipayon an mga mahunahunaon hanira espirituwal nga panginahanglan.”—MATEO 5:3.

Karuyag sidngon: Labot la han pagkaon, bado,ngan urukyan, kinahanglan liwat naton an giyahan Dios. Basi magin malipayon, angay kita maginmahunahunaon ha aton espirituwalidad ngan ata-manon ito.

˘ Daku nga bulig an pag-ampo. Karuyag hanDios nga ‘ipasa mo ha iya an ngatanan mo ngakabaraka, kay nagtatagad hiya ha imo.’ (1 Ped-ro 5:7) An pag-ampo ngan paghunahuna hinmakaparig-on nga butang maghahatag hin ka-murayawan ha hunahuna.—Filipos 4:6, 7.

˘ Pagbasa hin barasahon nga magpapahirani haimo ha Dios. An mga prinsipyo nga ginhihisgo-tan hini nga magasin tikang ha Biblia, ngaiginsurat basi magin duok ka ha Dios. Nabuligliwat ini nga magkaada ka ‘praktikal nga kina-adman ngan abilidad ha paghunahuna.’ (Pro-berbios 3:21) Mahimo mo ba himoon nga tu-mong an pagbasa han Biblia? Puydi mo itotikangan ha libro han Proberbios.

13

Page 14: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

PAGPAMATA! Num. 1 202014

BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES

Posible an Kinabuhi ngaWaray Istres

An kinaadman nga aada ha Biblia makakabulig ha aton nga malikayan andiri ginkikinahanglan nga istres. Diri naton kaya wad-on an tanan nga na-kakaistres ha aton. Pero kaya ito han aton Maglalarang. Nagtoka pa nganihiya hin mabulig ha aton—hi Jesu-Kristo. Diri na mag-iiha, mas damu panga urusahon nga butang an iya bubuhaton kay han nakanhi hiya ha tuna,ngan papahinaboon niya ito ha bug-os nga kalibotan. Pananglitan:

TATAMBALON NI JESUS AN MAY SAKIT,SUGAD HAN IYA GINBUHAT HADTO.

“Gindara nira ha iya an ngatanan nganag-aantos hin magkalain-lain nga mgasakit . . . , ngan gintambal niya hira.”—MATEO 4:24.

MAGTATAGANA HI JESUS HIN BALAYNGAN PAGKAON PARA HA NGATANAN.

“Magtutukod hira [an mamandoan hanKristo] hin mga balay ngan maukoy didahito, ngan magtatanom hira hin mgaurubasan ngan makaon han mga bungahito. Diri hira magtutukod nga iba anmaukoy, ngan diri hira magtatanom ngaiba an makaon.”—ISAIAS 65:21, 22.

AN PAGMANDO NI JESUS MAGRIRESULTAHIN KAMURAYAWAN NGAN SEGURIDADHA BUG-OS NGA KALIBOTAN.

“Ha iya mga adlaw an magtadong mag-uuswag, ngan an kamurayawan magiginhura tubtob nga an bulan mawara na.Magkakaada hiya hin mga sakop tikangha usa nga dagat tubtob ha lain nga da-gat ngan tikang ha Salog tubtob ha mgasidsid han tuna. . . . An iya mga kaawaymagdidila han tapotapo.”—SALMO 72:7-9.

WAWAD-ON NI JESUS ANKAWARAY-HUSTISYA.

“Malolooy hiya ha ubos nga tawo nganha pobre, ngan an kinabuhi han mgapobre iya tatalwason. Iya tatalwasonhira tikang ha panalumpigos ngan ka-madarahog.”—SALMO 72:13, 14.

Page 15: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

“PELIGROSO NGAMGA PANAHON NGADURO AN ISTRES”

“An mga tawo mas naiistres,nababaraka, nasusubo,ngan nasasakit yana kayha kakan-o pa man.”—Mohamed S. Younis,managing editor han Gallup.

Kay ano nga komon na gud an istres?An Biblia naghahatag hin makatadu-nganon gud nga baton. An 2 Timoteo3:1 nagsiring: “Ha kataposan nga mgaadlaw maabot an . . . peligroso ngamga panahon nga duro an istres nganproblema.” (The Amplified Bible) Kata-pos, iginsusumat han Biblia an rasonkon kay ano nga komon gud an istrespinaagi ha pag-unabi han magraot ngapamatasan han mga tawo. Upod hininga pamatasan an pagin hakog, ham-bog, hipokrito han relihiyon, bayolente,kawaray-gugma ha kapamilya, ngankawaray-pagpugong ha kalugaringon.(2 Timoteo 3:2-5) Matatapos an kata-posan nga mga adlaw kon hi Jesu-Kris-to magmando na ha tuna sugad ngaHadi han Ginhadian han Dios, usa ngagobyerno ha langit.—Daniel 2:44.

WAWAD-ON NI JESUS BISAN ANPAG-ANTOS NGAN KAMATAYON.

“Mawawara na an kamatayon, patian kabidoan, pagtangis, ngan kasakit.”—PAHAYAG 21:4.

Page 16: BULIG PARA MAKAYA AN ISTRES · 2019-12-03 · epekto ha nawad-an hin trabaho, sugad han pagkasakit, problema ha pag-asawa, kabaraka, depresyon, ngan pagpakamataypa ngani. Apektado

g2

0.1

-SA

19

10

07s

Libre an pag-downloadhini nga magasin nganhan naglabay ngamga isyu

Mababasa anBiblia online haginatos ngayinaknan

Kitaa an websitenga jw.org˙

o ig-scanan code

no

p

Ito nga mga pulong, nga mababasa ha Pro-berbios 14:30, iginsurat mga 3,000 ka tuigna an naglabay! Iginpapakita hito an diri na-dadaan nga kinaadman nga makikita ha Bib-lia. Kon karuyag mo mahibaro hin dugangpa, kitaa an jw.org/war. May makikita ka did-to nga mga video, animation, interbyu, nganmga artikulo nga may mapulsanon nga mgatopiko, upod na an mga bulig para makayaan istres. Ini an pipira nga sampol:

“AN KALMADO NGAKASINGKASINGNAGHAHATAG HINKINABUHI”

PARA HA MAG-ASAWA˘ Kon Paonan-o Susulbaron

an mga Problema

˘ Tipigi an Maopay nga Relasyonha Kapamilya

˘ Kon Paonan-o Magpapakita hin Respeto

PARA HA MGA KAG-ANAK˘ Kon Nagbubuwa an Imo Anak

˘ Kon Paonan-o Bubuligan an Imo Anaknga Humitaas an Grado

˘ Proteksyuni an Iyo mga Anak

PARA HA MGA TIN-EDYER˘ Pirdiha an Bully nga Diri Ka Nakikiaway

˘ Paonan-o Ko Makukontrolan Akon Emosyon?

˘ Paonan-o Ko Magagamit hin Maopayan Akon Panahon?