Buku Ekonomi

PERINOUSTRIRNii~j~PEM9RNGUNAN

EKONOMIDI MALAYSIA

PERINOUSTRIANI~PEMBANGUNAN

EHONOMIDI MALAYSIA

Anvviar RuH~hH~si~h

Dewan BahasadanPustakaKuala Lumpur

2000

Cetakan Pertama 1996Cetakan Kedua 2000

© Antiwar Au dan Rajah Rasiah 1996

Hak Cipta Terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluarulang mana-manabahagianartikel, ilustrasi, dan isi kandunganbuku mi dalainapa juga bentuk dandengancara apa jua samaada secaraelektronik, fotokopi, mekanik, rakaman,atau caralain sebelummendapat jim bertulis daripada Ketua Pengarah, DewanBahasadanPustaka, Peti Surat 10803,50926Kuala Lumpur, Malaysia. Pen.indingan

tertalduk kepada perkiraanroyalti atau honorarium.

PerpustakaanNegaraMalaysia

AnuwarAu

Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan

Perindustriandanpembangunanekonomi di Malaysia /AnuwarAli, RajahRasiahBibliografi: hlm. 195-206Mengandungi indeksISBN 983-62-4775-01. Industrialization—Malaysia 2.3. Malaysia--Economicconditions.5. Investment, Foreign—Malaysia.899.2313

DicetakolehPercetakanDewanBahasadanPustakaLot 1037,Mukim PerindustrianPKNS

Ampang/HuluKelangSelangorDarul Ehsan

Industries--Malaysia.4. Urbanization—Malaysia.

I. RajahRasiah. II. hdul.

KANDUNGAN

SenaraiJadual ixPrakata Xiii

BAB I PENDAHULUAN 1Perubahan Struktur Ekonomi 1StrategiPelbagaianKegiatan Ekonomi 7Dasar Ekonomi Baru danPelan Induk Perindustrian 10PerananPemerintahdalarn Proses Perindustrian 17

Mengkaji Kesan PerindustrianterhadapPembangunan 21

BAB II PERTUMBUHAN PERINDUSTRIAN 26Tahap-tahapPerkembanganPerindustriandi Malaysia 27RantaiandenganSektor Pertanian 34SumbanganPerindustrianpada Dekad 1980-an 43TumpuanDasar ke Arah Industri

BerasaskanSumber 49Rumusan 51

BAB Ill KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHAN KEBANDAR, DAN PENEMPATAN INDUSTRI 54Lebihan Buruh untuk Perindustrian 54Penghijrahan dan Tekanan Ekonomi 66Proses Perindustriandan Pembandaran 69

V

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

PembandaranTidak Teratur 74

Golongan BerpendapatanTinggi 77Rumusan 79

BAB IV PEMODAL MELAYUIBUMIPUTERA DANPERANAN AGENSI AMANAH 81DEB dan PembentukanGolonganPemodal Melayu/Bumiputera 81Agensi Amanah sebagaiTeras PenglibatanMelayu/Bumiputera 93

Golongan Pemodal TempatanpadaDekad 1990-an 96Industri Berat dan PenyertaanModal Pemerintah 99Rumusan 101

BAB V MODAL ASING DAN KEUPAYAAN EKSPORT 104Modal Asing dan ProsesPerindustrian 104

Corak PemindahanTeknologi 118Modal Asing, Hasil Cukal Negara, Keuntungan,dan PelaburanSemula 123Tanggapantentang Modal Asing 130Struktur Eksport 132Rumusan 140

BAB VI KE ARAH PEMBANGUNAN PERINDUSTRIANYANG BERTERUSAN 143Dekad 1990-an yang Mencabar 143Pertumbuhandan Agihan 148Integrasi Ekonomi Luar Bandar danNegeri Kurang Maju 152KepentinganSemuaLapisan Masyarakatdan

Syarikat Tempatan 155PeningkatanTeknologi dan KemahiranPerindustrian 158Rumusan 166

BAB VII KESIMPULAN 168

LAMPIRAN 1 179LAMPIRAN Ii 183LAMPIRAN ill 186

Vi

KANDUNGAN

LAMPIRAN IV 189LAMPIRAN V 191

BIBLIOGRAFI 193INDEKS 205

Vii

SENARA! JADUAL

Jadual 1.1 Penunjuk makroekonomi terpenting, 1966—1990 5Jadual 1.2 SemenanjungMalaysia: Nilai ditambah setiap

pekerja mengikut sektor, 1970—1990(RM mengikut harga tahun 1970) 7

Jadual 1.3 Perbandinganantaraunjuran PIP denganRancanganMalaysiaKelima dan Keenam 13

Jadual2.1 Keluaran dalam negeri kasar (KDNK) mengikutindustri (RM juta, harga tahun 1978) 36

Jadual2.2 Struktur pengeluaran,1970—2000

(hargatahun 1978) 37Jadual2.3 Struktur eksport (RM juta) 38Jadual 2.4 Anggaran guna tenaga mengikutsektor,

1990—2000 39Jadual2.5 Upah bulanan puratamengikut sektor (RM) 41Jadual2.6 Pertumbuhanupah mengikut sektor

(peratusperubahan) 42Jadual 2.7 Malaysia: Kenaikan upah dan daya

pengeluaranburuh (peratusperubahanpurata) 43Jadual2.8 Sumbanganindustri mengikut nilai ditambah

dan pekerjaan, 1981 dan 1989 45Jadual 2.9 Nilai ditambah seorangpekerja, upah purata

pekerja, dan aset tetap seorangpekerjamengikut industri, 1981 dan 1989 (RM) 47

Jadual 2.10 Sumbangandan pertumbuhanoutputindustri berasaskanpertanian 50

Jadual 2.11 Sumbangandan pertumbuhaneksportindustri berasaskanpertanian 50

ix

PERINDUSTRIANDAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

Jadual 2.12 Sumbangandan pertumbuhannilaiditambah industri berasaskanpertanian 51

Jadual 2.13 Sumbangandan pertumbuhanguna tenagaindustri berasaskanpertanian 52

Jadual 3.1 Jumlah guna tenaga,tenaga buruh, dankadar pengangguran,1970—1992 58

Jadual 3.2 Gaji dan upah bulanan dan gaji permulaanpekerja pengeluaran(operatormesin) mengikutindustri terpilih, 1989 (RM) 60

Jadual 3.3 Projek sektor perkilanganyang diberikankelulusan, 1985—1990 63

Jadual 3.4 Pendudukmengikut negeri dan bandar 72Jadual 3.5 Projek sektor perkilanganyang diberikan

kelulusan mengikutnegeri, 1985—1990 73Jadual 3.6 Ketakseimbanganpendapatandan tingkat

kemiskinan di negaraterpilih Asia Tenggara 79Jadual 4.1 Guna tenaga mengikut sektor dan kumpulan

etnik, 1985—1990 (‘000) 84Jadual 5.1 Pelaburanasing yang diluluskan mengikut

negara, 1985—1992 (RM juta) 107Jadual 5.2 Pelaburanasing yang diluluskan mengikut

industri, 1985—1992 (RM juta) 111Jadual 5.3 Pelaburanasing yang diluluskan mengikut

industri dan potensi guna tenaga,1985—1992 (‘000) 112

Jadual 5.4 Teknologi yang diimport mengikut kumpulanindustri, 1985—1990 (bilangan) 120

Jadual 5.5 KewanganKerajaan Persekutuan,1980—1993(RM juta) 124

Jadual 5.6 Sumbangansyarikat asing dan tempatankepadahasil cukai langsung, 1975—1990 (RM juta) 125

Jadual 5.7 Nilai jualan, untung kasar, dan untung bersihsyarikat tempatandan syarikat asing, 1980—1990(RM juta) 127

Jadual 5.8 Kadar pelaburansemula oleh syarikat tempatandan syarikat asing, 1975—1990 (RM juta) 129

Jadual 5.9 Pengalirankeluar pendapatanpelaburan,1986—1993 (RM juta) 130

Jadual 5.10 Nilai dan kadar kenaikaneksport utama,1985—1995 (RM juta) 133

x

SENARAI JADUAL

Jadual 5.11 Eksprot kasar sektor perkilangan, 1985—1990(RM juta) 135

Jadual 5.12 Sumbanganeksport syarikat asing dansyarikat tempatan, 1975—1990 (RM juta) 138

Jadual 6.1 Kadar kemiskinan dan bilangan isi rumahmiskin, 1985—1990 150

Jadual 6.2 Keluaran dalam negeri kasar per kapita danpendapatanpuratabulanan isi rumah mengikutnegeri, 1985—1990 153

Jadual 6.3 Import mengikut jenis barang, 1980—1991(peratus) 159

Jadual 6.4 Taburan peratuspendudukyang bekerjamengikut pekerjaan 160

Jadual 6.5 Taburan peratuspendudukyang bekerjamengikut taraf pelajaran 161

Jadual 6.6 Profil tenagaburuh, 1990—2000 162

xi

PRAKATA

Semenjakawal tahun 1970-an,Malaysia telah melalui prosespem-bangunanekonomi yang pesat jika dibandingkandenganbanyaknegaramembangunyang lain. Secaraamnya, prosesmi telah di-dorongoleh pertumbuhanperindustrianyangbegitu ketara,terutama-nya apabila negara menggalakkanindustri berorientasi eksport.Proses tersebut telah meninggalkanpelbagai kesan dan implikasiterhadappembangunannegara.Antara kesanyang terpenting ialahperubahanstruktur ekonomi negaradan perubahan.mi seterusnyameninggalkanberbagai-bagaikesanyang positif, walaupunterdapatjuga beberapakesannegatif.

Untuk mencapai sasaran yang telah ditentukan oleh pihakkerajaan,berbagai-bagaistrategi perindustriantelah dimajukan Se-menjak negaramencapaikemerdekaanpadatahun 1957, meskipunpadaperingkatawalkeperluansektorpertaniantelahdibenkeutamaan.Sehubungandenganitu, kita perlu juga memberikanperhatianba-hawaperkembangandan pengukuhanasasperindustriandi Malaysiatelah melalui tahap perindustrian, seperti penggantianimport danberorientasieksport.Semenjakawal 1980-antumpuantelahdiberikankepadapembangunanindustriberatyangbertujuanuntuk memperkuatasasperindustriandan teknologi tempatan.Pada tahun 1986 pula,dasarperindustriannegaratelahdiperkukuhdenganpelancaranPelanInduk Perindustrianuntuk mengambilkira perancanganperindustriansehinggatahun 1995.

Perlu diingatkanbahawasemenjakRancanganMalaysiaKeduadilancarkan pada tahun 1971, Dasar Ekonomi Baru (DEB) telahmenjadi teras strategi pembangunannegara. Setiap langkah danprogramyang dimajukan atas namaDEB telah meninggalkanber-

XIII


bagai-bagaikesandan implikasi terhadappertumbuhanperindustriandi Malaysia. Berbagai-bagaiisu yang dapatdikaitkan denganDEByang menimbulkanimplikasi tertentu terhadappertumbuhansektorperindustrian, termasuk keperluan untuk menentukanpenyertaanekuiti bumiputeradalam sektori, sepertiyang dinyatakanmelaluiAkta PenyelarasanPerindustrian1975.

Sebagaiahli akademikdalambidangekonomi,padahematkami,pembangunanperindustriandan implikasinya terhadappembangun-an ekonomi di Malaysiaperlu dijelaskanmelalui penulisansepertimi supaya isu-isu penting dapatditeliti untuk faedah para sarjanayang berminatdalam bidangin Penulisanmi juga diharapkandapatmelengkapkanpenerbitanyang sedia ada. Untuk mencapaitujuanmi, kami cubamemberikananalisisyang terkini tentangisu-isuyangberkaitandenganpertumbuhanperindustriandanpembangunaneko-nomi Malaysia.

Kami juga ingin menonjolkan isu-isu yang perlu dikaji denganlebih mendalamkeranasebagainegara yang ingin memperkukuhasas perindustriannya,Malaysia perlu mengambil langkah yangstrategik,terutamanyadalam konteks penggemblenganmodal tem-patan,pembentukangolongantenagamahir,dankeupayaanteknologitempatan. Selain itu, kita perlu mengkaji peranan modal asing,terutamanyamelalui syarikat multinasional dan kesannyaterhadappertumbuhanperindustrian,penerapanteknologiasing, dan lain-lainlagi. Seperkarayang penting ialah perananyang perlu dimainkanoleh industri kecil dan sederhana(IKS). Seandainyaperkara-per-kara seperti mi tidak diberi perhatianyang sewajarnya,keupayaannegarauntuk mencapaipertumbuhanekonomiyang berterusansertamantap dapatdipersoalkan.

Melalui buku i, kami berharapisu-isu yang penting mi akanjuga diberikanperhatianolehparaperancangnegara.Dalam konteksmi, pertumbuhanperindustrianpadadekad 1990-an dan seterusnyaperlujuga dikaji dan segi perubahandi peringkatantarabangsayangamat pesat. Perubahanbentuk aliran modal asing,pengukuhansya-rikat multinasionalnegaraperindustrian,dan kecanggihanteknologimesti diambil kira dalam pembentukanstrategi perindustrianne-gara. Di samping itu, penggubal dasar negaraperlu memberikanperhatian terhadappersainganyang dihadapi oleh Malaysiaakibatkebangkitannegaraperindustrianbaru,sepertiKoreaSelatan,Taiwandan Singapura,dan negara-negaraAsean, termasukIndonesiadanNegaraThai.

xiv

PRAKATA

Dalam penulisanbuku mi, kami amat terhutangbudi kepadabanyak rakan kami di Universiti KebangsaanMalaysia dan diuniversiti-universiti tempatanyang lain. Perbincangandenganme-reka telah memberikanberbagai-bagaiidea yang baik dan membinakepadakami. Kepadamerekakami ingin merakamkanucapanterimakasih. Kami juga telah mendapatsokonganyang positif daripadakakitangan di Fakulti Ekonomi, terutamanyaPuan Kartini Zakariadan Siti Othman yang telah berusahamenaipmanuskrip buku mi.Kepadamereka kami ingin mengucapkanberbanyak-banyakterimakasih.

Antiwar AliRajah Rasiah

Fakulti EkonomiUniversiti KebangsaanMalaysia

xv

BABIPENDAHULUAN

Malaysiatelah mengalamiprosesperindustrianyang sungguhpesatpadabeberapadekadyang lalu. Pengalamanmi telah mewujudkanperalihanstruktur ekonomi yang meluas.Penguasaansektor utamapada dekad 1960-an yang terlunjur dan tempoh penjajahantelahmenurundenganmendadaksemenjakpengenalandasarindustri ber-orientasieksportpadatahun 1968. Sektor perkilanganmula meng-atasi sektor pertanian sebagaipenyumbangutama keluaran dalamnegeri kasar (KDNK) padatahun 1984. Semenjakitu, sektor per-kilangan telah menjadi teras utama pertumbuhanekonomi negara.

Buku mi bertujuanuntuk meninjau perkembangansektor per-kilangan,dasar,danstrategiyangmendorongperkembangantersebutsertaimplikasinyaterhadappendudukMalaysia.Bab pendahuluanmimemperkenalkanperubahanstruktur ekonomi, strategi pelbagaiankegiatanekonomi, Dasar Ekonomi Baru (DEB), dan Pelan IndukPerindustrian(PIP).

PERUBAHAN STRUKTUR EKONOMI

Corak pengeluaransektor utama di PersekutuanTanah Melayusebelummerdekatelah dibentuk untuk kepentingannegarapenjajahmelalui peranan syarikat milik British yang mengawal sektorperladangandan perlombonganbijih timah. Kedua-duasektor mitelah diutamakanoleh pihak penjajahsupayapemodalBritish dapatmemainkanperanan yang penting. Perananmereka meliputi jugabidang perdaganganantarabangsa.Parapemodal British menguasaikegiatan import dan eksport. Namun demikian, asas perkilanganmoden telah muncul semasapenjajahan.Walaupun tiada dorongan


langsungdaripadapihak penjajah,namun kegiatanperkilanganber-asaskanpemprosesanbahanmentah,kejuruteraan,danbarangpeng-guna telah muncul sepanjangdekadterakhir abadke-19 dan awalabad ke-20 (rujuk Rajah Rasiah 1994a).

Pemodaltempatanmuncul untuk memainkanperananpelengkapkepada kegiatan ekonomi yang diterajui oleh pemodal British.Sementara itu, sektor pertanian kecil-kecilan dan penduduk luarbandar dibiarkan begitu sahaja. Oleh itu, perananpenduduk luarbandar tidak penting dan lebih melengkapkankepentinganBritishsebagaipengeluaryang tidak menggoncangkedudukankepemim-pinan British. GolonganatasanMelayu puladiserapdalampentadbir-an penjajah.Sebaliknya,penyertaanpendudukMelayudalamlapanganmi adalah kecil. Akibatnya, sebahagianbesar penduduk Melayuterbiar dalam sektor luar bandar dan dikongkong oleh ekonomikapitalis yang berasaskanpengeluaranpertaniandan perlombonganuntuk eksport.

Akibat corak pembangunanyangmemisahkansektor luar bandardaripadasektorbandaryangdilengkapidengankemudahanpentadbir-an dan infrastruktur, makamuncul pola dualisme. Penekananke-padatanamandanperlombonganeksportsertapemusatankemudahaninfrastrukturdi bandar-bandarberhampirantelah meluaskanjurangketidakseimbanganantara penduduk luar bandardenganpendudukbandar. Kaum Melayu terutamanya tertinggal disebabkan corakpertumbuhanin Tahapkemahirandan pendidikanyang sediaadauntuk merekaamatrendahdan usahauntuk meningkatkankemahirantersebutsangatterbatas.OIehitu, terdapatjurangperbezaanpendapatanyang amat ketara antara penduduk luar bandar denganpendudukbandar. Sementarakerja pertanian kecil-kecilan pula mengalamimasalahdan segi penggemblenganmodal disebabkandayatabunganyangamatrendah.Keadaansepertimi sebenarnyatelahmempengaruhiberbagai-bagaiaspek perancanganekonomi sebaik sahajanegaramencapaikemerdekaan.

Dan perspektif sektor perkilangan dan sektor perkhidmatanmodenyang terdapatdi bandar,kelemahangolonganpemodaltern-patanuntuk rnengernbangkankegiatanmerekadalam sektortersebutpada tahun 1950-an dan 1960-an sangat menonjol. Kelemahangolongan pemodalMelayu bukan sahajaketaradalam bidang per-niagaan dan perdagangan,bahkan dalam kegiatan perindustrian.Sebenarnya,pihak penjajahkurangmemberi perhatiankepadape-modal tempatanpada dekad 1950-an, terutarnanyadalam bidang

2

PENDAHULUAN

permndustrmankeranamengikut tanggapanmereka,pemodaltempatantidak rnempunyaipengetahuanyangcanggihuntuk menguruskanke-gmatan perindustrian(Malaya 1950: 127).

Oleh sebabpemodalBritish Iebih mementingkankeluaranper-tanian dan bijih timah, maka sektor perkilangankurang diberikanperhatian.Dasar penjajah lebmh mementingkanpengeluaranbahanmentahuntuk dieksport ke pusatperindustriandi Britain dan negaraperindustrianlain. Bahkan, penjajahBritmsh mengutamakanburuhpendatanguntuk bekerja dm ladangdan lombong di TanahMelayupadawaktu mtu. Namun begitu, perindustrianyang berkembangpadamasa penjajahan tertumpu kepada mndustrm pemprosesanbahanpertanian dan sumber aslm, kraftangan, mndustri rmngan, sepertipembuatankayu lapms, kasut, tayar basikal,perabot,dan batu bata.Sementaraindustri beratpadaperingkatyang kecil, seperti kejuru-teraan logam dan kapal mula berkembang(Malaya 1950: 152—53,Benham1951,RajahRasiah1994a).Sepertipenjajah-penjajahEropahyang lain, matlamat asas penjajahBritish adalah untuk mengautkeuntungan demi kepentmngannegara mereka. Ciri-cmri nasionalpenjajah menyebabkanTanah Melayu ditadbir demi kepentinganBritain. Oleh sebabmodal asing lebih ditumpukankepada sektorpengeluaranbahan mentah dan perdaganganantarabangsa,makapenggemblenganmodal dalam keadaan tersebut kurang meng-galakkanpertumbuhankegmatanperindustrianpadamasaitu secaralangsung.

Syarikat import milmk pemodalBritish juga menguasaikegiatanmengimportbarangperkmlanganyangdijual dalampasarantempatan.Dengan itu, merekajuga rnempunyaikepentmnganuntuk menyekatusaha menggalakkanpermndustrian tempatan (Puthucheary 1979:155). Malahan,semasanegaramencapaikemerdekaan,masalaheko-nomi yang sangat serius merupakanpengkhususanekonomi danpergantunganpadapengeluarandan eksport getahash. Pada awaltahun 1960-an, getah aslm menyumbangkansebanyak25 peratusoutput negara,hampir 30 peratusgunatenaga,dan 60 peratusnilaieksport. Keseluruhanekonomi begitu terdedahterhadapturun naikharga dan permintaanantarabangsa(Malaya 1961: 15).

Apabila Malaysia merdeka,matlamat perancanganpemerintahyangutamaialah untukmengubahkeadaanmi. Semenjaktahun1957,pihak pemerintahtelah melaksanakanbeberapastrategi-pelbagaianekonomi. Pada peringkat awal, kemampuannegara ditumpukankepada sektor pertanian,dan seterusnyaperhatian beralih kepada

3


pembentukanasasperindustrian. Pada masa tiga dekadyang lalu,pada amnya, strategi pelbagamanmi telah rnengukuhkanekonominegara, termasuk pendapatanpenduduk.Jadual 1.1 menunjukkanbahawapadatempoh Rangka RancanganJangkaPanjangPertama(1971—1990),Malaysia telah rnengalamipertumbuhanKDNK yangtinggi, iaitu 6.7 peratussetahun,walaupunkenaikannyalebih ren-dah jika dibandingkandengankadar sasaranyang ditetapkan, iaitu8.0 peratussetahun. Salah satu faktor penting yang menyebabkankegagalanmencapai sasaranmi ialah kemelesetanyang melandapadapertengahandekad 1980-andan masalahekonomi negaraper-industrian juga mempengaruhipertumbuhanekonomi Malaysia.

Pada tempoh yang sama, prestasipertumbuhanekonomi yangtertmnggi telah dmcapam semasapelaksanaanRancanganMalaysiaKetiga (1976—1980) apabila kadar pertumbuhan purata tahunanKDNK telah mencatatkan8.4 peratus.Pencapaianmi sejajardengankemunculansektorperkilangansebagamsatusektor yangpentingdankenaikan besar darm segi sumbanganbarang perkilangan kepadakegiataneksportnegara.Padarnasa itu juga didapatm kadar inflasiagak rendah (4.5 peratus) jika dibandingkandengankadar inflasiyang dialami semasaRancanganMalaysiaKedua (1971—1975) dansemasaRancanganMalaysiaKeempat(1981—1985).Kadarpengang-guranpadatempohRancanganMalaysiaKetiga sebanyak5.6 peratusjuga merupakankadar yang agak rendah.Bahkan,pada akhir Ran-canganMalaysiaPertama(1966—1970),kadar pengangguranadalahyang tertinggi, iaitu 7.8 peratus.Keadaanmi boleh dikaitkan dengankonflik etnik yang tercetus padabulan Mem 1969 keranamasalahpengangguranmerupakansalah satu isu sosioekonomiyang dapatmempengaruhikestabilanpolitik di sesebuahnegara,terutamanyadinegara membangun.Dalam konteks strategi perindustrian pula,masalahpengangguranmi boleh dilihat dan perspektifstrategiher-orientasi eksportyangdimulakanpadaawal tahun 1970-an.Industriyang dimajukan berbentuk intensif buruh dan yang kurangmementingkankernahiran.

Semenjak pengenalan RancanganMalaysia Pertarna (1966—1970), pertumbuhanekonomi negaralebih berasaskanpertumbuhansektorperkilanganyang memangberkembangpesatjika dibanding-kan pertumbuhansektorpertanian.Pencapaiansektorpertanianyangpaling tinggi ialah 6.8 peratuspada tempoh RancanganMalaysiaPertama. Semenjakmtu, kadar pertumbuhansektor pertanian yangtertinggi hanya 5.2 peratusyang dicapai padatempoh Rancangan

4

CCC

CCC

~-

C~

~)I=CCCCCC

C

CCC.

It)CCVCCCCCC

C

0)V

1CCCC00C

C~C

NV

~—

—

~C

—N

N

r—C

C~

oN

—‘~

o~

—r-

0~

r~o

(~

-~

C~

00

N‘aii

~—

NC0000

Z~

o~

o

I-0)

C~000

0)0)0)000)00)CO0)

—C

CC

CC

N‘C

NN

~N

0o

~r

0C

C‘0

C~

CC

CC

000

COC

C.C

CO

._C

C.0

.00

)0)0

)

CC00CCCUCCC

.0CC

•00

0CCC

i~.~

,CC

CCCC

.~

CC0

~.)~

—0

0C

CCC

CC

COCC

00)

~C

CO0

~CC

CO

~C

CC

CO

.—C

O

00

~C

C~

CO~C

0)I

CC

CC

cC0—

0~

CCCL0)-C

..

C

0


Malaysia Ketiga. Kemerosotanpertumbuhan sektor mi semakinketarasejakawal tahun1980-an.Bahkan,sektorpertaniandianggarkanakan hanya berkembangdengankadar 3.5 peratus setahunpadatempoh 1991—2000.

Sebaliknya pula, pencapaiansektor perkilangan amat tinggi;mencatatkankadar kenaikantertinggi sebanyak13.7 peratusdalamRancanganMalaysmaKehima (1986—1990).Kadar yang terendahia-lah dalarn RancanganMalaysia Keempat, iaitu hanya 5.2 peratussetahun. Kadar yang rendah mni berpuncadaripada kemelesetanekonomm yang telah mempengaruhisegalakegiatan ekonomi dinegarami padatempoh tersebut.Berkait rapatdenganpertumbuhansektor perkilanganialah anggarandalam RancanganMalaysma Ke-tiga 1971—1980(Malaysia 1976: 79). Nilai ditambahsetiappekerjadalam sektor perkilangan hampir tiga kali lebih tinggi jika di-bandingk~ndengannilai ditarnbahdalamsektorpertanman.Walaupunkadar pertambahanpuratatahunannilai ditambahdalam kedua-duasektor sama, iaitu 4.5 peratus setahunpada tempoh 1971—1990,namunmi bermaknabahawadayapengeluaranpekerjadalam sektorpertanianakan sentiasaketmnggalan.

Perkembangansektor perkilanganyang berkernbangpesatjugadicerminkanmelalui dayapengeluaransektormnm yang lebih tinggiapabiladibandingkandengansektor pertanian.Jadual1.2 menunjuk-kan nilai ditambahsetiappekerjamengikutsektorpadatempoh 1970—1990 di SemenanjungMalaysia.

Lanjutandaripadaperubahanin struktur ekonomi telahmelaluiprosestransformasiyang pesat, terutamanyapada dekad 1970-an.Transformasiekonomi sepanjangdekadmnm telah meletakkan asasekonomi negarayang lebih kukuh untuk terus berkembang.Walau-pun padadekad 1980-an pertumbuhanekonomi secarapuratatidakbegitu pesat,namunpertumbuhanselepas1986 amatmenggalakkan.Sehubungandenganitu, Malaysiakini dianggapsebagaisalah se-buah negara membangunyang mempunyai iklim pelaburan yangamat menarik untuk pemodal asing. Ini juga bermakna mntegrasiekonomi negara dengan ekonomi dunia makin padu. Meskmpunintegrasi dengan negaraperindustrianmembawabeberapafaedah,namun keadaanmi juga mewujudkanberbagai-bagaikesannegatif.

Pergantunganketerlaluanpada modal sertateknologi asing danjuga pasaraneksport di negara perindustrianmerupakanmasalahdasaryangperlu dinilai semulatahun-tahunakandatang.Walaupunekonomm Malaysia telah mencapaipertumbuhanyang pesat,namun

6

PENDAHULUAN

Jadual 1.2 SemenanjungMalaysia:sektor, 1970—1990 (RM

Nilai ditambahsetiappekerjamengikut

Sektor 1970 1975 1990

Kadar pertambahan puratatahunan (peratus)

1971—75 1976—90 1971—90

Pertanian 1 914 2 361 4572 4.3 4.5 4.5

Perlombongandan kuari 6938 5 851 10426 -3.4 3.9 2.1

Perkilangan 5 196 6353 12472 4.1 4.6 4.5

Pembinaan 5 096 6057 10299 3.5 3.6 3.6

Kemudahanawam 12 267 15 769 29972 5.2 4.4 4.6

Pengangkutan,penyimpanan,dan perhubungan 4039 5 448 11 770 6.2 5.3 5.5

Perdaganganborongdan runcit 3 573 4012 6 848 2.3 3.6 3.3

Bank, insurans,danharta rumah-tanah 35475 38617 65 315 1.7 3.6 3.1

Perkhidmatanawam,pelajaran,kesihatan,dan pertahanan 3 856 4519 7409 3.2 3.4 3.3

Perkhidmatanlain 2 166 2 387 3 944 2.0 3.4 3.0

Jumlah 3 376 4078 8 241 3.9 4.8 4.6

Sumber: Malaysia (1976).

tidak bermaknabahawaMalaysiatidak menghadapimasalah,sepertirnasalahkerniskinan,ketaksarnaanpendapatan,dualismeantarabandardenganluar bandar,dan lain-lain lagi. Bahkan, prosesperindustrianyang peSat juga menmmbulkanmasalahyang berlainan coraknya.

STRATEGI PELBAGAIAN KEGIATAN EKONOMI

Strategi pelbagaianekonornidirnuhakandalam sektorpertanianapa-bila pergantunganpadapengeluarandan eksportgetah ash difikir-kan tidak lagi sesuaibagi negarauntuk rnempercepatpertumbuhanekonominyaserta meningkatkanpendapatanpendudukdi luar ban-dar. Melalum rancanganlima tahun yang awal, strategi pelbagaian

mengikut harga tahun 1970)

7


diperkenalkanuntuk menambahkansumbereksport negara.Strategipelbagaianmelalui pengeluarankomoditi utama, sepertigetah ashdankelapasawit dijangkadapatmenambahkanpendapatanpendudukluar bandar. Strategm pelbagaianpengeluaranpertanian telah jugadiperkuat rnelalui usahapada peringkat pengeluarandan kegiatanpenyelidikandi mnstitusi-instmtusitertentu.

Usaha mi telah dmlengkapm dengan strategi pembukaantanahbaru untuk menampungkeperluantanaholeh pendudukluar bandar.Walau bagammanapun,harga komoditi utama sentiasamengalamikeadaanturun naik danmi menyebabkanpendapataneksportnegaratidak stabil (Nasaruddin1992). Masalahnyapula Malaysiasentiasabergantungpadanegaraperindustrian,terutamanyaAmerikaSyarmkat,untuk memulihkan kemerosotaneksportseperti yang telah berlakupadaawal tahun 1980-an(Wong Kum Choon 1984: 91—104). Untukmengurangkanmasalahmi dan untuk menampung pertambahantenagaburuh, satu jalan keluar ialah melalui strategi permndustrian.Pengenalanstrategi mi pada dekad 1960-an boleh dihubungkandengan keinginan pemermntahuntuk mengikuti jejak negaraperindustrianpadawaktu itu yang telahpun maju danmenunjukkantarafhidup pendudukyang tinggi hasil daripadaprosesperindustrianyang berterusan.Kesan demonstrasimerupakantekananyang kuatterhadapnegaramembangun,seperti Malaysiauntuk mempercepatproses pembangunandi negara masmng-masing.Namun dernikian,pengalamandi negara perindustrian,dengan sejarah dan ciri-cirisosiobudayayang berbeza, sukar ditiru di negara membangun.Banyak negara membanguntidak berjaya mengikuti jejak negaraperindustrianmaju.

Perlu juga dinyatakan bahawa proses perindustriandi negaramaju, terutamanyaEropah Barat telah bermula ketika revolusiperindustrianpadapertengahanabadke-19. Perdaganganjarak jauhtelah memungkmnkan pengurnpulankekayaan untuk mendukungpenyelidikandanseterusnyapengembanganperindustrian.Golonganpemodal telah mula berkembangdenganpesat dan keusahawarianmerupakansatu faktor penting yang telah menggerakkanberbagai-bagaikegiatanperindustriandanperciagangan.Dalamkeadaansepertiml tradisi untuk menciptatelah lama muncul di kalanganpenciptadanmi pula disertaidenganpengembangankegmatanpemasaranyangmembolehkanciptaantersebutdipasarkan.Bagi Malaysma,persoalanyang penting ialah adakah negaramempunyai kemampuanuntukmewujudkanprosespengembanganperindustrianyang berterusan7

8

PENDAHULUAN

Adakah negaramempunyaiprasyarat, seperti daya cipta, dan ke-wujudan golongan pemodal yang mantap untuk meningkatkanke-usahawananke arah kegiatanperindustrian?Bagaimanakahsistempendidikannegaradapatdiubahsuaiuntuk mengambilkira keperluannegarauntuk beralihdaripadastruktur ekonomiberteraskanpertaniankepadastruktur yang lebih mantap?

Walaupun rnasih terdedahkepadasuasanaekonomi dunia dansemasake semasa,namun Malaysia telah rnengalamiprosestrans-forrnasi ekonomi. Sektorperkilangantelah mengambiltempat sektorpertanian sebagaisektor yang terpenting mulai pertengahandekad1980-an.Prosestransformasimi adalah satu prosesperalihan yangperlahankeranasetakatawal dekad1990-anasasperindustrianmasihbelummencapaitahapkematangan.Keadaanmi rnemangtidak dapatdielakkan memandangkanbeberapakekanganyang wujud dalamprosespertumbuhanekonorni.Bahkan,jika pengalamanJepunditinjau,prosestersebutjuga mengarnbil masa yang lama. Negaratersebuttelahpun meletakkanasasperindustriannyasemenjakakhir abadke-19. Walau bagaimanapun,memang tidak dapatdinafikan bahawaprosesperindustrianmerupakansatu prosesyang penting dan me-nirnbulkan berbagai-bagaiimplikasi terhadapstruktur sosioekonominegara. Secaraamnya, perindustrianmerupakansatu sistem pem-bangunanekonomi, iaitu sebahagianbesarsumbernegaradigunakanuntuk mengembangkanteknologi, mempelbagaikanekonomi secarakeseluruhan,dan rnengatasikelemahansosioekonomirnelalui peng-gemblenganmodal danpenyusunanfaktor-faktor pengeluaransecarateratur serta cekap.

Pertumbuhanpermndustrianjuga merupakan satu proses yangmelibatkan penukaransarna ada bentuk,~sifat ataupunjenis barangasalkepadabarangbaruyang lain hasil daripadapenglibatantenagadan daya cipta manusiaatau jentera. Melalui perkembanganper-industrian berasaskankeupayaanmengubahsumber ekonomi yangsediaada, maka diharapkandapatmempercepatkadar pertumbuhanekonomi dan seterusnyamengubahsistem sosial yang lebih me-manfaatkansemuagolongan rakyat. Secararingkasnya,prosesper-tumbuhan tersebutrnesti rneninggalkankesanpembangunansosio-ekonomi kepadarakyatjelata. Bagi kebanyakannegaramembangunyang telah melaksanakanstrategiperindustrian,pencapaianmatla-mat mi merupakanmasalahyangamat besar.Kemampuansesebuahnegara untuk mencapai pembangunanyang meninggalkan kesanpositif kepada sebilanganbesar penduduk akan ditentukan bukan

9


sahajaoleh corak permndustrianyang dimajukan, tetapi yang lebihpenting,perananpemerintahdankuasalgolonganatauideologi pohitikyang akan menentukancorak tersebut.

DASAR EKONOMI BARU DAN PELAN INDUKPERINDUSTRIAN

Malaysia telah rnengalamiproses peralihan struktur sosioekonomiyang implikasinya lebih mendalammelalui pelaksanaanDasarEko-nomi Baru (DEB) selama20 tahunmulai tahun 1971. Padatempohitu, perancanganekonomi negaraditujukan untuk mencapaikedua-duamatlamat utamaDEB, iaitu membasrnikemiskinan di kalangansemuagolonganrakyattanpamengirakaum,dan menyusunsemulastruktur masyarakatMalaysia. SejajardenganpelancaranDEB, stra-tegi dan dasar yang dimajukan oleh pemerintahsernuanyamenujuke arah pencapaiankedua-duamatlamat tersebut.Dan segi sektorperkilangan, pencapaianmatlamat kedua DEB, iaitu penyusunansemula struktur masyarakatdiberikan tumpuan melalui keupayaansektormi untukmenambahkanpenyertaankaumbumiputeradan per-spektif penyertaanmodal dan pertambahanpeluangpekerjaan.Ohehitu, pencapaianmatlamatpertamaDEB ditujukan secaratidak lang-sung keranapenyerapanburuh yang meningkat dalam sektor per-kilanganakanmembolehkankenaikanpendapatanpekerjaberkenaan.

Pada tempoh tersebut,DEB tehah menimbulkanberbagai-bagaiimplikasi terhadap arah ahiran pembangunanekonomi, dan secarakhususnya,terhadapcorak pertumbuhansektorperkilangan.StrategiyangdihancarkanuntukrnencapaimatlamatDEB telah rnenimbulkanberbagai-bagaikesandanpercanggahanpendapat)Pelaksanaanstrategiuntuk menambahkanpenyertaanekuiti Melayu/bumiputeradalamsyarikat perindustriantelah banyak menimbulkanpersoalan.Con-tohnya, pelaksanaanAkta PenyelarasanPerindustrianmulai tahun1975, yang bertujuanmeningkatkanpenyertaanMelayu/bumiputeradalamkegiatanperindustrian,telahmenimbulkanbeberapapersoalantentang tujuan pemermntah dan perspektif kepentingan golonganpemodalbukan Melayu/bumiputera.Secaraprinsipnya,akta mi te-lah juga digunakanuntuk tujuan menempatkanpekerja bumiputeradaham perusahaanperindustrian.Penubuhansyanikat dalam sektorperkilangan diberikan kelulusan oleh pemenintah dengan syarattenaga buruh mesti rnencerminkankomposism pendudukMalaysia.

Semenjaktahun 1957,beberapaakta penting telahdikemukakan

10

PENDAHULUAN

oleh pihak pemerintahuntuk menggalakkanmodal mengalir masukke dalam sektor perkilangan.Secaraprinsipnya, tujuan utarna pe-merintah ialah untuk memberikan berbagai-bagaigalakan cukaikepadagolonganpemodalyangingin menceburikegiatanperindustrian.Walau bagaimanapun,padaperingkatawal lagi galakan mi dituju-kan kepadapemodal asing keranasecarakeseluruhannya,golonganpemodal tempatan masih belum mempunyai kemampuanuntukmenggerakkankegiatanperindustrianpadaketikaitu. Bahkan,hinggakini, modal asing rnasihmernainkanperananpentingdalamkegiatanperindustnian.

Galakankepadagolonganpemodal,termasukperhindungantarif,terutamanyakepadamerekayang bergiatdalam perindustrianpeng-gantianimport. Sebenarnya,padapeningkatawal prosesperindustriandiwujudkan, perlmndungantarif telah dijadikan strategi utamauntukmenjamin supayaindustri baru dapatbertapak,dan dalam keadaantersebut menjamin agar pihak pemodal menghasilkankeuntunganyang tinggi. Beberapakumpulan industri terpaksabergantungpadapenlindungantarif sehinggakanmi menimbulkan masahahkepadasektor perkilangankeseluruhannyakeranatidak dapatbersaingde-ngan baranganimport. Dalam suasanabegini, industri berkenaantidak dapat mengeksportkeluaran dalam pasaranantarabangsa.

Dekad 1980-anbermuladenganpelancaranstrategi industri be-rat apabila negara mula beralih kepadapenggantianimport fasakedua. Sektor perkilangandianggaptelah mempunyaikemampuanuntuk menggerakkanindustri berteknologitinggi. Strategi mi diper-kuat lagi pada tahun 1986 apabila pihak pemerintahmelancarkanPelan Induk Perindustrian(PIP) yang meletakkanasaspertumbuhansektor mi padadekad 1990-an dan seterusnyamenekankanpotensinegarasemakinmaju. PembentukanPIP dalam tempoh 1986—1995mencerminkanusahapemerintahbagi mengalih pendekatanperan-cangan perindustriandaripadapendekatanyang semata-mataber-onientasikanpasarankepadasuatu pendekatanyang berorientasikansasarankhas dalam suasanaekonomi terbuka.2

Oleh sebabsektorperkilangantelahdiberikanperananyangamatpenting dalam ekonomi dan memandangkanproses perindustrianakan bertambah rumit ekoran daripada perubahan di peringkatantarabangsa,pihak pemerintahtelah mengusahakanPIP supayasektor perkilangan dapat memainkan perananyang dinamik her-pandukanmatlamatjangkapanjangdemi mendukungpembangunanperindustrian.Selain perubahandi peringkatekonomi antarabangsa,

11


pelancaranPIP perlu dihihat dalam konteks keperluannegarauntukmeningkatkanperanan industri berorientasi eksport dan dan segikemelesetanekonomi negarapadatahun 1985—1986. PelancaranPIPjuga diharapkandapatmengatasihalanganyangmasihdihadapiolehsektor perkilanganpada masa itu, termasuk masalahkekuranganrantaian industri, kekurangankemampuanindustri kecil dan seder-hana,kekuranganteknologi,dankemahiranindustri.Matlamatutamapembangunanperindustrianyang ditetapkanoleh PIP ialah:

1. Untuk mempercepatpertumbuhansektor perkilanganbagi men-jamin perkembanganekonomi yang cepat dan berterusan,disampingmenyediakansatuasasuntuk memenuhimatlamatsosialselarasdenganDEB.

2. Untuk memberi peluang penggunaansecaramaksimum dancekapkepadasumberash negarayangmasihbanyakdanbelumdigunakan.

3. Untuk membina asasbagi membolehkannegarami menuju kearahmatlamatsebuahnegaraperindustrianyangmaju padamasadepan dengan cara mempertingkatkeupayaanteknologi dandayasaing.

Matlamat mi mencerminkanpenekananyang diberikan olehpemerintahkepadasektor mi sebagaialat untuk mendorongper-kembangankegiatanekonomi yang lain. Sektorpertaniantelah me-lalui proses penguncupandan tidak akan mempunyai keupayaanuntuk mernenuhi kehendakpemerintah bagi mencapai matlarnatpembangunannegara.Matlamatkedua pula mencerminkanhakikatyangstruktur industri di Malaysiamasihlemahdanbergantungpadahanya dua sektor berteraskaneksport, iaitu sektor elektronik dantekstil. Oleh itu, struktur mi perlu diperluassupayaindustri berasas-kan sumberash danpertaniandapatmemainkanperananyang lebihpenting. Matlamat ketiga menekankankelemahankeupayaantekno-logi tempatan.Dan segi perancangan,keupayaanmi perlu diper-tingkat lagi, terutamanyabagi industni beronientasieksport.Matlamatmi juga mencerminkankesedaranbahawajurang teknologi antaraMalaysia dan negaraperindustrianmaju perlu dikurangkan.3

Untuk mencapaimatlamattersebut,PIPtelahmenetapkansasaranyangagak rendahterhadapprospekekonomi negarasehinggatahun

12

PENDAHULUAN

1995. Kadar pertumbuhantahunanKDNK dalam tempoh pelan itudianggarkanhanya6.4peratus.PIPjugamenjangkakadarpertumbuhanbenarsektor perkihangansebanyak8.8 peratussetahun,dan denganitu, menjelangtahun 1995, sumbangansektor penindustriankepadaKDNK dijangkameningkatkepada21.7peratuspadatahun 1990 dan23.7 peratuspadatahun 1995 berbandingdengan19.1 peratuspadatahun 1985. Daham tempoh PIP, sektor perkilangandijangka dapatmewujudkansejumlah705 400 peluangpekerjaanbaru. Ini bermaknabahawapenyenapanburuh dalam sektor perkilangandijangka akanbertambahdaripada758 500 orangpadatahun 1985 kepada1 064 000orangpada tahun 1990 dan 1 463 900 orang padatahun 1995.

Apabila dibandingkandengan pencapaiansektor perkilangandalam tempoh RancanganMalaysia Kelima (1986—1990), prestasisektor mi lebih baik danipadajangkaanPIP. Jadual 1.3 menunjuk-kan bahawapertumbuhansektor perkilangansebanyak13.7 peratusdalam tempoh RancanganMalaysia Kelima adalah tinggi apabiladibandmngkandengansasaranPIP sebanyak8.8peratus.Bahkan,per-tumbuhanKDNK semasaRancanganMalaysiaKehima tinggm sedikitjmka dibandingkandengansasaranPIP. Sementaraitu, sumbangansektor perkilangan kepada KDNK telah melebihi jangkaan PIP,

Jadual 1.3 Perbandinganantaraunjuran PIP denganRancanganMalaysiaKehima dan Keenam

Pencapaian AnggaranRancangan Rancangan

Unjuran Malaysia MalaysiaPIP (1986—95) Kelima Keenam

Pertumbuhantahunan 6.4 6.7 7.5KDNK (peratus)Pertumbuhansektor 8.8 13.7 11.5perkilangan(peratus)Sumbangansektor 1990 — 21.7 27.0 —

perkilangankepada 1995 — 23.9 — 32.4KDNK (peratus)Guna tenagasektor 1985 — 758.5 855.4 —

perkilangan(‘000) 1990 — 1016.1 1290.2 —

1995 — 1463.9 — 1699.1

Somber:Malaysia (199la) dan Zainun Aishah (1986).Nota: Angka gunatenagadalam sektorperkihanganpadatahun 1985 yang

dikemukakanolehPIP berbezadenganangkayangdikemukakanolehRancanganMalaysia Kelima.

13


mencapam27.0 peratuspadatahun 1990, wahhah sasaranPIP men-jangkakannyapadatahun 1995 iahah23.9 peratus.MenurutanggaranRancanganMalaysiaKeenam(1991—1995),peratusanmm akanme-ningkat dengankadaryang amat pesatuntuk mencapai32.4 peratuspadatahun 1995. Dan segi guna tenagapula, sektorperkilangante-lah rnewujudkansebanyak434 800 pekerjaansemasapelaksanaanRancanganMalaysia Kehima; dan mi merupakan60.2 peratusdan-padajumlah pekerjaanyang dianggarkanoleh PIP sehmnggatahun1995. SepertiyangdianggarkandalamRancanganMalaysiaKeenam,penyerapantenaga buruh daham sektor perkilanganakan melebihianggaranPIP. Unjuran yangdikemukakanoleh PIP memangrendahmemandangkanPIP telah dirangkakansemasanegaramenghadapikemelesetanekonomi.

Untuk menjaminsupayamatlamatpentingdicapai,Akta GalakanPelaburan 1986 telah diperkenal dengantujuan menyediakanber-bagai-bagaiinsentmf pehaburankepadasektorperkilangan(sertaper-taniandanpelancongan).Galakanyangdisediakantermasuklahtarafpermntis, elaun cukam pelaburan,penguranganpendapataneksport,elauneksport,danpotonganduakali bagi mendorongeksport,latihandan penyelidikandan pembangunan(P&P) (Lampiran I).

PehancaranAkta GalakanPelaburanpadatahun 1986 telah di-lengkapmdenganpindaanAkta PenyeharasanPerindustrian1975 yangpadaasalnyadiperkenaluntuk menyelarasdan mengawal kegiatanperkilangandi Malaysia. Pindaanpadatahun 1986 telah menambahpengecualmankegiatanperkihangandalamperuntukanaktami supayakeluhusanhanyadiperlukanolehkegiatanperkmlanganyangmempunyaidanapemegangsahamlebih daripadaRM2.5 juta atau mempunyailebmh 75 orangpekerjapenuhmasa. Ini bermaknaperusahaankecihtidak hagi diperhukanmendapatkelulusankerajaanuntuk mernuhakankegiatanperkilangan.

Yang lebih penting dan perspektif dasar perindustrianialahkelonggaranyang telah dimajukan oleh pemenintahsemenjaktahun1986, terutamanyauntuk menggahakkankemasukanmodal asingdahamsektorperkilangan.Garispanduanhak milmk ekuiti asing telahdiubah, terutamanyayang meliputi pelaburan baru dan industriberorientasi eksport. Antara kelonggaranpenting merupakan hakmmlik asing sehingga100 peratusjika syarikat itu mengeksport80peratusatau lebih daripadajumlah kehuarannya.

KeupayaanMalaysiamencapaitarafnegaraperindustriansepertiyang telah dirancangkansudahtentu merupakansatu cabaranyang

14

PENDAHULUAN

sangathebatkepadapenggubaldasarnegara,tenutamanyadan segimenjamin supayaperkembangansekton penindustnianbukan sahajamencapaikadar yang pesat, tetapi juga membawamanfaat kepadasemua gohongan rakyat. Isu kedua mi lebih rumit untuk dicapai.Secaraam,perkembangansektormi akanbergantungpadakeupayaanteknologi tempatan, khususnyayang dapat dicipta oleh syarikattempatan.Dalamkonteks in kita perlu juga mehihat kembahibagai-manaprosesperindustnianitu sendini telah dipengaruhioleh strategiyang telah dilaksanakanuntuk mencapaimatlamatDEB.

Dalamhal mi jugapnosesperindustriantehahmeninggalkanben-bagai-bagaikesanpositif dan negatifterhadapgohonganmasyanakatdi Malaysia.Penihaiantenhadapprosesperindustrianmestidihihat dansegi tanggapanpihak pemerintah(termasukpemimpin neganadanperancangekonomi)terhadapprosesitu sendiri. Pengalamannegarapermndustniandi EropahBarat dan Amerika Syarikat dihihat sebagaicontohyangdapatdiikuti untukmembebaskanrakyatdaripadaceng-kamankemiskinandan pendapatanyang rendah.Sejarahtelah me-nunjukkanbahawapeningkatantanafhidup pendudukdi negarater-sebutadalahhanjutandaripadapnosespenindustrianyang tehahdilaluiolehmeneka.Akan tetapi,yang lebih pentingdan perspektifMalaysiaialah pengalamannegaraJepun dan kebelakanganmi negaraper-industrian baru, terutamanyaKorea Selatandan Taiwan.

Pengalamannegaratersebutmenunjukkanpencapaianyangamatmengagumkankeranasebenarnyaneganaitu tidak mempunyaibanyaksumberash. Namun begitu, daham beberapadekad sahajamerekadapat menegakkanhandasanekonomi yang amat kuat berasaskankeupayaanindustni tempatan.Fakton yang amat penting dan segipengalamanmerekaialahkepesatanpertumbuhansektorpenndustriandihubungkaitkandenganpeningkatandayapengeluaranburuh.Keadaanmi benkaitrapatdenganprogrampembangunantenagamanusiayangtelah dipenkenal di negaratensebut.Oleh sebabdayapengeluaranburuh dalamsektormi adalahtinggi jika dibandingkandengansektorpertanian,makasumbangantenagaburuhindustni terhadappendapatannegara menjadi tinggi dan mi telah memesatkanpembangunanekonomi.Soahnya,bolehkahMalaysiamencontohipengalamanprosesperindustrianmereka?

Dasar Pandang ke Timur merupakansatu manifestasi yangnyata. Apabila Dr. Mahathir Mohamad menjadi PerdanaMenteniMalaysiapadatahun 1981,beliau telah melancarkandasarmi untukmenggalakkanpembangunanekonomi menerusiprosespenindustrian

15


yang pesat. Untuk tujuan mi penduduk tempatan digalakkanmempehajaniteknologi dan etika kerja Jepun dan Korea Sehatan.Seperti yang ditegaskandaham Kajian SeparuhPenggalRancanganMalaysia Keempat (Malaysia 1984: 28),

Dasar Pandang ke Timur yang diamalkan oleh Malaysiamerupakansatu rangkauntuk mempehajaridan menyesuaikanpengahamannegara-negaraTimur yang berjayadengankeperluankita sendiri.Tujuan utamaDasarPandangke Timur ialah untukmenyemainihai, etika kerja,dan amalanpengurusandi kalanganrakyat Malaysia yang menitikberatkan kerja bersungguh-sungguh, kesetiaan kepada perusahaan,dedikasi, dan sikapberdikari menerusi usaha seseoranguntuk bekerja denganbersungguh-sungguh,penuh keazaman,dan mempunyaidayausaha.

Walau bagammanapun,pengalamannegaraAsia Tmmur, terutama-nya Jepun, telah pun dijadikan tehadan dasar pembangunanohehbeberapabuah negaraDunia Ketiga, walaupuntidak seketarasepertiyang terdapatdi negaraMalaysiasemenjakawal 1980-an.Sebenar-nya perkarami tehah juga dibincangkandalam Kongres EkonomiBumiputeraPertamapadatahun 1965 apabihapengalamanJepundansegi perananpemerintahnyadan pembangunanpenindustriannyadi-rumuskan sebagai boleh dijadikan model kepada pembangunannegara(Malaysia 1965: 55—56).

Dengan itu juga dasarpenindustnianberat telah dimajukan me-lalui RancanganMalaysia Keempat (1981—1986) yang bertujuanuntukmencapaipemindahanteknohogidaripadasyanikatasing (ShiodeHirokazu 1992: 69—90). Untuk mencapaidasaryangdimajukan ohehpemerintahsemenjakawal tahun 1980-an,satu hagi aspekyang telahditekankanmalah melahui kerjasamayang lebih erat antara sektorawamdengansektorswasta.Kerjasamami memerlukanpersefahamanyang lebih ketara antarapemimpin negaradan perancangekonomipadasatu pihak dengangohonganpemodal untuk meningkatkanke-giatan ekonomm pada pihak yang lain. Antara sebabyang dibenikanuntuk meluaskanpenyertaansektor swasta ialah kesukaranuntukmendapatsumber kewangandalam sektor awam (Malaysia 1984:222).

Sehubungandengan itu, konsep PensyanikatanMalaysia danDasarPenswastaantelah dilaksanakan.Peranansektor swastayangberkembangdiharapkan dapat dicapal melalui penswastaanper-khidmatan awam dan kepentingan pemerintah yang lain secara

16

PENDAHULUAN

beransur-ansurdan terpihih. Wahau bagaimanapun,adapihak yangtelah mempersoalkankemampuanDasar Pandangke Timur untukrnewujudkanpertumbuhanekonomiyangbenterusansekiranyamasihwujud pergantunganMalaysiapadamodal asingnegarapenindustrianmaju, termasukJepun (Saravanamuttu1984: 455—76). Pada masadepan, pencapaianpertumbuhanekonomi negaraakan banyakben-gantung padaperanansektor penindustnian.Bagaimanaperkaramidihihat dalam konteks Dasar PembangunanNasional (DPN) danperubahandi peningkat antarabangsaamat penting. Sebagainegarakecil yangberhasratuntuk meningkatkaneksportsektorperkilangan-nya cabarandan luar akanmenjadi lebih penting padadekad1990-an dan seterusnya.

PERANAN PEMERINTAH DALAM PROSESPERINDUSTRIAN

Dasar permndustriansecaraamnya dapatditaknifkan sebagaipeng-gabungansemuadasarpemerintahyang dimajukan untuk mengubahcorak pengagihansumbernegaramengikutindustni yangdiutamakan.Dasarpenindustnianmi juga mehiputi dasaryang mehibatkancampurtanganpemenintahuntukmenentukanorganisasipenindustnianmeng-ikuti penindustnianyang diutamakanyang pada asasnyabertujuanmeningkatkantaraf hidup penduduk.Sehain itu, dasarmi meliputikeperhuanuntuk meningkatkanpeluangpekerjaan.Dasarperindustni-anjuga selahudigunakanuntuk membetulkantekananpasaranbebasyangdianggapsebagaitidak mempunyaimatlamatyangsamadenganapayangdianggapsebagaikehendaksemualapisanmasyarakat.Olehyangdemikian,dasarperindustrianmerupakansatukonsepyang luasmaksudnyasertamehiputi berbagai-bagaibidang.

Satu carayang boleh diketengahkanuntuk memahamikonsepdasarpenindustnianialah denganmehihatmatlamatyangkhususyangdimajukan oheh dasar tersebut. Pada amnya, matlamat dasar per-industrian mehibatkan:

1. Penggalakanindustni baru atau industri strategik.

2. Melindung dan menggalakkanpengubahsuaianindustni yangtidak mempunyai daya usahabersamngdalam jangka pendek,tetapi difikirkan mempunyai faedah berbandingjangka pan-jang.

17


3. Meningkatkankeupayaanindustni yang sedia ada.

4. Menggalakkan usaha pembangunanteknologi, peningkataneksport, penyebaranindustri, dan lain-lain lagi.

Untuk mencapaimatlamatmi penlu ditekankanperananpeme-nintah,danperananmi mestipula dilengkapi denganrangkainstitusiyangditubuhkanoleh pemenintah.Institusi yangdibentukmestidapatmenjalankantanggungjawabbukan sahajadan segi perancangan,tetapi juga dan segi pelaksanaanstrategi yang telah ditentukan.

Dalam prosespengembangankegiatanpermndustnian,hanus di-nyatakanbetapapentingnyaperananpemenintahuntuk menentukancorak pertumbuhanperindustnianserta mempengaruhiarah aliran-nya.Pertama,kepentinganperananpemenintahboleh dmlihat dan segipembentukandasarpenindustrianyang membohehkangohonganpe-modal meningkatkansumbanganmerekadalamkegiatanpenindustri-an.Perananmi perlujuga dmlengkapidenganpenyediaaninfrastrukturyang diperlukan, dan mi bermakna peruntukan kewangan yangbanyak memang diperhukan. Semakin bertambah kegiatan penn-dustrian, semakin bertambahjuga peruntukan yang diperlukan.Pengalamandi negarapenindustrianjuga begitu keadaannya,apabilamereka beradapadatahap “pelancaranekonomi” memangterdapatperananpemermntahyang amat cergas (rujuk Genschenkron1962:Amsden 1989); dan yang membezakanantara negarayang benjayadengantidak berjayamerupakanpenumpuandasar,kecekapan,dankeingmnan yang mendesakdan bukannya kemahuan selnata-mata(Berrill 1964: 233—51).

Peruntukanjugadiperlukanbagi menyediakantenagaburuhyangmemperolehkemahiran penindustnian atau teknikal. Sehain pem-bangunantenaga manusia untuk penindustnian,kebelakanganmipembentukanteknologi semakin menjadi faktor yang penting. Da-lam hal i, perananpemerintahjuga knitis untuk menentukandasarsains dan teknologi serta memajukanpembentukandan pengem-bangan kegiatan penyelidikan dan pembangunan(P&P). Kedua,penglibatanpemenintahsecaralangsung dan segi kegiatanpenge-luaran dalam sektor penindustnianjuga menjadi alat yang amatpenting untuk menjayakan strategi perindustrian.Penglibatan mibertambahketara dan awal tahun 1970-an apabila benbagai-bagaiperusahaanawamtelahditubuhkanuntuk mengambilbahagiandalambidang penindustnian.Sementarakeperhuanuntuk mempercepatper-

18

PENDAHULUAN

tumbuhansektor perkilangandipertanggungjawabkankepadapeme-nintah. Kedua-duaperananpemenintahtersebutjuga mempengaruhiarah aliran sektor perkihangandi Malaysia.

Dan segi pengalamannegaradalam pembangunansektor per-kilangan,jelas kelihatanbahawaprosesperindustniandidorong olehperananpemenintah:pertama,sebagaipenggubaldasar,kedua, me-nyediakaninfrastrukturyangdipenlukanoleh golonganpemodal,danketiga, sebagaipendukungutamadalam kegiatanpenmndustnian,ten-utamanyaselepaspehancaranDEB. Benhubungdenganmi Faaland,Parkinson dan Rais (1990: 56—57) berpendapatbahawa

Mungkin ciri asasterpentingDEB merupakanketeguhankerajaanuntuk menegakkaninstitusi, menggunakanalat dasarbaru, danmengambihlangkah khas untuk menjamin pencapaianobjektifnegara.Kerajaandiberikan perananutamabersama-samasektorswastademi mencapaistrategikeseluruhanpembangunanbaru.Kegiatan sektor swastatanpakawalan,dipercayai tehahgagalmembawa faedahkepada kaum Melayu, baik dan segi pen-dapatanmahupun guna tenaga.

Berpandukankenyataanin pemenintah memang memainkanpenananyang lebih positif melalui penubuhanperusahaanawamdandasaryang mempengaruhiperkembangansekton swasta.Sebahiknyapula, pihak pemenintahterpaksa mewujudkankesemmbanganyangakan membolehkansektor swasta menghasilkanlebihan yang di-penhukan supaya pihak pemenintahdapat menggalakkankegiatanekonomi meneka secanalangsung.

Dan segi penggubahandasar perindustrianpula, dua perkaraperlu ditekankan. Pertama, perananpemenintahdalam pengurusangalakan dan strategi berkaitan untuk membolehkanpenindustrianberkembang.Kedua,penanannyauntuk mewujudkankeadaanmakno-ekonomi yang stabil. Dengan secanahangsungatau tmdak langsung,pemenmntahtehah mempengaruhiprosespenindustniantersebut, dantidak mengharapkansektor swasta secarasepenuhnyauntuk me-nentukanarah ahiran pertumbuhansekton perkihangandi negarami.Penananpemenintahmesti rnenitikheratkan fakton penawaran danbukan mengharapkanprosestersebutdipenganuhioleh peningkatanpendapatansemata-matauntuk menentukan corak pentumbuhanekonomi. Oleh itu, prosespenindustriandan perspektifperancanganpemenintah,dianggapsebagaimempengaruhipertumbuhanekonomidan bukan sebaliknya.

Pengalamanpembangunanekonomi di Malaysia dan di ke-

19


banyakannegaramembangunmenunjukkanbahawasektorperkilang-an secara kesehuruhannyahebih intensif modal jika dibandingkandengansektor pentanian.mi bermaknasimpanandanpelaburanmodallebih mengalirke arahpengembangansektorperkilangandankegiat-an lain yang berkaitdengansektorin sepertiperkhidmatanmoden,kemudahanasas, dan kegiatan yang berkait denganproses pem-bandaran.Sehain itu, perlu ditekankan bahawasekton perkilanganmemangmemerlukanlebih banyaktenagaburuh terhatih dalam bi-dangteknikal dankejuruteraansentakegiatanP&Puntuk meningkat-kan mutu pengeluananpenindustnian.Semuami akan memenlukanpenglibatanpihak pemerintahsecaramendadak,termasukmendonongsektor swastamehatih tenagapekenja yang diperlukandan menam-bahkanperuntukanterhadapkegiatanP&P.

Negaramembangunyang ingin memperkuatasasindustni perlumemajukanbenbagai-bagaiprojek perkihanganyang berkehendakkanskel besar,sepertipengehuananbarangkimia, simen,besi dan keluli,dan lain-lain hagi. Projek sepertimi yang dianggapsebagaiindustniberat memenlukan banyak modal senta tempoh yang lama untukmenghasihkanpulangan.Diandaikanjugabahawanegaramembangunperlu mempunyaikeupayaanteknologi tinggi atau mempunyaike-upayaan menyerap teknologi yang diimport. Bagi negara kecil,sepentiMalaysia,disebabkankekangan,sepentitahapteknologi yangrendah dan kemahinanpengurusanyang kurang, projek seperti mimemangdijauhi oleh golongan pemodal,walaupunprojek tersebutakanmemberifaedahsosial yangamattinggi melalui potensirantaianindustri dan kesanpengganda.Daham keadaanin pihak kenajaanterpaksamemainkanperananyangpenting melalui penyentaansecaralangsung dalam kegiatanindustni berat.

Lanjutan penjelasandi atas,memangtidak dapatdinafikan ha-hawaperananpemerintahuntuk meningkatkanpelaburan,mengehuar-kan tenaga pekerja yang mahir, dan mewujudkan nantaianantaraindustni akan setenusnyamempercepathagi prosespenindustniandisesebuahnegara.Oheh itu, pentingnyacampur tangan pemerintahmempensoalkanhujah yang menekankankeupayaanpasaranbebasatau kuasapasaranuntuk memuhakandan menjamin pembangunan

yangbertenusan.Penumpuankepadasektorswastatidak dapatmeng-gembleng sumber negara untuk kepenluan tersebut. Dengan itu,pemerintahterpaksamengambilahih pemanduansektorswastaataupunmembenikangalakan yang sesuaikepadapihak swasta.Tambahanpula, sektorswastahanyamehihatinanfaat dan segi persendiriandan

20

PENDAHULUAN

bukannya untuk manfaat semua pihak (MacBean dan Balasubra-manyam 1978: 64—65). Dasar mi penlu puha dilengkapi denganstrategiyang membolehkantenagaburuh meningkatkandayapenge-luananmereka,dan mi diikuti oheh kenaikan upah dan pendapatan.Oleh itu, sepenti juga yang telah dibuktikan di negarapenindustnianbaru, misalnya Korea Selatan,Singapura,dan Taiwan, pihak peme-nintah perlu memainkanperanan yang penting untuk menjadikansektonperkilangansebagaisektonutamademi mencapaipertumbuhanekonomi yang benkekalan(Riedel 1988: 1—38).

Campuntanganpemerintahpula mestilahdilakukan dengancarayangbenkesan.Pengalamandi KoreaSelatandanTaiwanmenunjuk-kan bahawapemihihan dasarberonientasieksport tidak semestinyadapatmenjaminperkembangansektorperkilangan,tetapi yang Iebihpenting ialah bagaimanapihak pemenintahmenggunakanstrategitersebutdenganberkesan.4Walau bagaimanapun,harus ditekankandi sini bahawasalahsatu faktor utamayangmenyebabkankejayaanstrategipenindustniandi negaratersebutiahahkepentinganpemenintahtidak bercanggahdengankepentingangolonganpemodal.Tambahanpula,kedua-duanegarami mengamalkandasarpandangke luan, iaitupenggantianimport demi mendukungperluasaneksport (rujuk Wade1991,Amsden 1989). Di Malaysia,keadaannyabenbezasamasekali.Mathamatpemerintahyang memberitekanankepadamathamatsosialdikatakankurang secocokdengankepentinganpemodal yang inginmelabur dalam sekton perkilangan.

MENGKAJI KESAN PERINDUSTRIAN TERHADAPPEMBANGUNAN

Sepertiyang telahdinyatakandi atas,prosespenindustnianyang telahberlakusemenjakMalaysia mencapaikemerdekaantelah mewujud-kan kesanyang positif, terutamanyadan segi pertumbuhanekonomisertaperubahanstruktur ekonomi.Walau bagaimanapun,prosester-sebut telah juga meninggahkanbeberapaimphikasi terhadappemba-ngunansosioekonominegana.Dalammewujudkanprosesperindustnian-memang tidak dapat dinafikan bahawaperanan pemenintahjugapenting. Dasar yang dikelnukakan oleh pemerintah dan tumpuanstrategi perindustniansudahtentu mempengaruhiarah aliran sektorperkilangandi Malaysia. Sehubungandenganitu, tujuan utamabukumi iahah untuk meninjau berbagai-bagaiperubahansosioekonomisentarnenilai kesanyang telah dipengaruhioleh prosesperindustnian

21


tensebutdan mengkaji bagaimanaperananpemenintahmenentukandan mempengaruhiprosespenindustnianyang tehah berhaku.

Untuk memulakan anahisis yang terpenmnci tentang prosesperindustnman,BabII akanmembenikangambarantentangkecergasanpertumbuhansektor perkilangan semenjakawal 1960-an. Apabihadibandingkandenganpentumbuhansektor lain, terutamanyasektorpertanian, memang kehihatan bahawa sektor perkihangan telahberkembangdenganbegitu pesat. Kepesatanmi akan dilihat danpenspektifperancanganekonomi neganadan rancanganlima tahunyang telah dilancarkan oleh pihak pemerintah. Pentumbuhanpenindustnianpenlu juga dilihat dan segi tahap penindustrianyangtelahdilalui oleh negarasertarantaianyangdiwujudkanantarasektorpenkilangandengansekton pertanian.

Kepesatanpertumbuhansektorperkihanganperhujugadihihat dansegi penkembanganekonomi yang semakinmantap semenjakawaltahun 1980-anataupunapabila RancanganMalaysia Keempat di-lancankan;danmi juga bersempenadenganpelantikanDr. MahathirMohamadsebagaiPendanaMentenipadaawah tahun1981.PelaksanaanRancanganMalaysiaKeempatmenandakanpenekananbarudan segimatlamatdasarperindustniannegara,iaitu industni berattelahdibeni-kan perhatianyang lebih ketana. Sementanaitu, pihak pemenintahjuga membenikanpenhatianyangberat terhadapperkembanganper-industnianberasaskansumber.

Bab III membmncangkanproses perindustnian dan segi ke-perhuannyauntuk memperolehtenagaburuh, yang sebahagianbesar-nya terdini danipadaburuh tidak mahir atau separuhmahir. Dalamkonteks in sektor luar bandarmemainkanperananyang pentingkeranamenyediakanhebihan buruh yang diperhukan oleh industniyangkebanyakannyapuha terdapatdi bandanbesan. Keadaanmi su-dah tentu mewujudkan berbagai-bagaiimplikasi yang ketara dikawasanhuanbandarataudalamsektorpertanian.Masalahkekuranganburuh dalam sekton pertanian telah menjadi satu isu yang pentingsemenjakpertengahantahun 1980-an.

Kesan proses penindustnianjuga dinasai melalui proses pem-bandaranyang telah diahami oleh negara,khususnyasemenjakawahtahun 1960-an.Ini boleh dihihat dan segi pembesaranbandanyangsediaadasebagaipusatyangtehahbanyakmenenimafaedahekonomidanipadaprosespenindustrian.Pengembangankegiatanpenindustnianpuha menyebabkanpenimbunanindustni yang telah memperkuatke-dudukanbandarbesar,sepertiKualaLumpur,Georgetown,danJohon

22

PENDAHULUAN

Bahnu. Sebaliknyapula, banyakbandarlain, tenutamanyadi negenikunang maju, kunangmenerimafaedahdanipadapenempatanindustniyang hembapdi kawasantersebut.

Bab IV mengkaji hubunganantarapnosespenindustniandenganpelaksanaanDEB, terutamanyadan segi penyusunansemulamasya-nakat Malaysiasupayafungsi ekonomi tidak lagi dikaitkan dengankumpulanetnik. Dalamhal in salahsatustnategiterpentingmerupa-kan peningkatanpenyentaanmodal Melayu/bummputenadalam ke-giatan ekonomi, tenmasuksektonpenkilangan.PembentukanMasya-rakatPerdagangandan PenindustnianBumiputera(MPPB)merupakanusahayang amat ketara dalam hal mi. Bab mi juga akan mem-

bincangkan bagaimanapembentukangolongan pemodal Melayu/bumiputeramempengaruhidan meninggalkanimplikasi tertentudanperspektif pembangunannegara amnya dan pertumbuhansektorpenkilangankhasnya.Sehubungandenganitu, bab mi akanmengkajipenananpenusahaanawam bukan sahajadan segi matlamat pem-bentukan MPPB, tetapi juga dan segi peranannyadalam prosespenindustniansecarakeselunuhan.Perananpenusahaanawam jugamencerminkanbetapapentingnyapenyentaanpemerintahdalampro-ses penindustniandi negaramembangun.

Bab V akan mengkaji perananmodal asing dalam prosesper-industrian di Malaysia memandangkanbetapa pentingnya modalasingdalampnosestersebut.Pemodalasing telah lamamempengaruhicorak penindustniandi Malaysia;bermulasejakpenjajahanhinggalahkepada industni beronientasieksport apabilaperanansyarikat trans-nasionaldiutamakandandigalakkan. Peranannyaselalu dilihat danperspektifpemindahanteknologidanpotensiindustni tempatanuntukmengeksportbanangke neganalain. Syarikat transnasionalsentiasadiharapkanboleh memindahkanteknohogi kepadaindustni tempatansertameningkatkankeupayaannegarauntuk mengubahcorak eksportnegara.Bab mi akan juga mengkaji kesantertentu ekonandanpadagalakanyangdisediakanoleh pemenintahuntuk mendorongpemodalasing atau syarikat tnansnasionaluntuk melabur di Malaysia.

Dan segi eksport sektor perindustnian,memangtidak dapatdi-nafikan bahawaperananmodal asing melalui syanikat transnasionalneganaperindustnianmemainkanperananyang amat penting kenanapendaganganantarainerekasendinidankeupayaanpemasaranmerekadi menata-natadunia. Bab mi akan melihat implikasinya dan segikemampuansyanikat tempatanuntuk berdikani dan keupayaanber-saingdalampasaranantarabangsa.Matlamatnya,dalamtempohyang

23


sesuai, pengeluaraneksport negara tidak lagi hengantungpadapenglibatansyanikat tnansnasionalasing. Dalam soal in bohehkahMalaysiamengikutijejak langkahneganapenindustrianbaru, sepertiKorea Selatandan Taiwan?

Bab VI merupakanbab akhir yang akan melihat potensi per-tumbuhan sektor penkilanganpada dekad 1990-andan setenusnyasebagaipenggerakutamapertumbuhanekonominegara.Penguncupanperanansektonpertanianmestijuga diambil kira dandalampenalihanstruktur ekonomi negarake anahsatu tahapperindustnianyang lebihmantap,sudahtentuneganaakanmenghadapiberbagai-bagaicabanan,terutamanyadan segi penggubalandasar. Perubahanpohitik dansosioekonomipadaperingkatantanabangsamestidiambil kina dahamprosespenggubalandasanpenindustnianyang sentiasamemerlukanpembahanuan.Perubahantersebuttermasukjuga arab aliran masukmodal asing, corak pendaganganantarabangsaserta pemindahanteknohogi. Kemunculan blok perdagangandi Enopah Banat danAmenikaUtara sudahtentuakanmempengaruhicorak eksportnegarapada tahun-tahunakan datang. Dalam konteks in negara mestibertindak balas melalui strategi yang berkesan,mungkin melaluipenekanankepadakenjasamaserantauyang lebih erat.

Dan segi fakton dalaman puha, berbagai-bagaiisu penlu di-ketengahkandan penyelesaianperlu dicari melalui dasar yangberkesandalam bidang yang menyentuhpertumbuhanekonomidanagihanpendapatan,potensi mengintegrasikanekonomi luar bandardan negeni kunang maju ke dalam ekonomi negarayang hebih luas,kepentingansemualapisanmasyanakatdan syanikat tempatan,sertapeningkatanteknologi dan kemahiranindustni. Semuaisu mi sudahtentu mernerlukandasarperindustnianyangberkesanpadamasaakandatang. Yang penting bagaimanapnoses perindustnian itu dapatdinancangkansupayadapat mewujudkankesanpositif terhadapSe-mua lapisanmasyarakat,termasukmerekayang tinggah di kawasanatau negeri kurang maju.

NOTA

1 Dalam hal mi Paul Chan dan Kenzo Horii (1986: 263) berpendapat:

Sejak pengenalanDEB, peranan kerajaan di Malaysia semakinmehuas.Tidak adaunsur-unsurpolitik atauciri-ciri ekonomi yangbebasdaripadapengaruhDEB. Sesungguhnya,DEB telah pun me-resapijiwa masyarakatMalaysia.DEB digunakanuntuk mewajarkan

24

PENDAHULUAN

hampir kesemuatindakandan kegiatankerajaan.Denganberbuatdemikian,sasaranDEB tehahjuga banyakdicapaiuntuk kepentinganbumiputera.

2 Mengikut PelanInduk Perindustrian(UNDP-UNIDO 1985: 3—4):

Pelanmi tidak memiliki programpehaburanyang terperinci,sepertiekonomi perancanganpusatdan segi projek, penentuanmasa,danpenempatan,tetapi untuk mendorong sektor swasta denganmenunjukkanarah strategik. Pihak industri sepatutnyamenerimadan menggalakkanbakal pelabursupayabergerakke arah tersebutnCenerusi panduandan galakanpentadbiran.

3 Berhubungdenganjurang teknologi antaranegara perlu dinyatakanbahawapersoalanmi memang sentiasadibincangkandi negaraper-industrian.Bahkanpadatahun 1980-an,Amerika Syarikat sudahmulamemandangke negaraJepunsebagainegarayang perlu dicontohidan-padasistem pengeluaranindustri Jepunmelalui pengawasankualiti danpeningkatandaya pengeluaran,termasuksistem tepat padamasanya(just-in-time atau ringkasnya uT) dan kawalan kuahiti menyeluruh(TQC) yang dianggap sebagai faktor penting untuk meningkatkankeupayaandaya saing mereka dalam pasaran antarabangsa(rujukSchonberger1982: 200—208).

4 Apabiha membincangkanperananpemerintahdi Korea Selatan danTaiwan, Rhys Jenkins (1991: 197—231) berpendapat:

Pencapaiancemerlangdalambidang industri di negaraperindustrianbaru Asia Timur bukan keranapenguasaanstrategi industni ben-orientasieksportataudasarberorientasipasaranmengatasicampurtanganpemenintah,sepertiyang disebutoheh setengah-setengahpe-nuhis. Sebahiknya,kejayaanmi dikaitkan dengankeupayaankerajaanmengarahkanprosespengumpulanmodal menuruthaluan yang di-kehendaki oleh pembangunankapitalis pada masa tertentu yangdianggapgenting. Keadaanmi seterusnyadapat dikesandan segikewujudankeadaanpembangunanyang lebihpesatjika dibandingkandenganautonomi kelas tempatandan serpihankelas.

Corak perananpemenintahlebih diutamakanoleh Amsden (1989: 14),Koreaberbezadaripadakebanyakannegaraperindustrianterkemudianyang lain dan segi disiphin yang diamalkan oleh pemerintahten-hadapfirma swasta.Disiphin yang diamalkanitu merupakanperkarayang diberi keutamaandalamwawasanyang mendorongnegarakearah perindustrian. Disiphin mi diperkuat oleh pemerintah dankebangkitanperniagaanbesar yang saling bertindak. Perniagaanbesar meneguhkankuasanyasebagaimenyahutgalakanpemerintahyang berasaskanprestasidalambidangeksport,P&P ataupengenalankeluaran baru, firma utama dianugerahi lesen untuk seterusnyaberkembang.OIeh itu, perniagaanbesarsecaraumum dapat terusmeningkatkanskel kegiatan.

25

BAB IIPERTUMBUHAN PERINDUSTRIAN

Meskipun kegiatanperkilanganmoden di Malaysia mula bertapakpadatempohpenjajahan,namunkemunculannyatidak berkaitsecaralangsungdenganperanankerajaan.Sektorperkilanganmuncul sebagaiakibat permintaan yang meningkat terhadap pemprosesanbahanmentah,menampungkeperluankejuruteraanperlombongandanpem-prosesan,dan pengeluaranbarang makanan(rujuk Allen dan Don-nithorne 1957; Thoburn 1977; Rajah Rasiah 1993). Namun begitu,ketika Malaysia mencapai kemerdekaanpada tahun 1957, sum-bangansektor perkilangankepadaKDNK mencatatkanjumlah 6.3peratus.

Usahakerajaanuntukmembangunkanperindustrianbermulade-nganpelaksanaanOrdinanIndustri Perintis padatahun 1958. Antara1958—1968penekananpembangunanperindustrianberteraskanpeng-gantian import. Pada tempoh mi perindustriankurang membangundangagal mewujudkanpeluangpekerjaansecaraberkesan.KerajaanseterusnyamemperkenalAkta Galakan Pelaburanpadatahun 1968untuk mewujudkan perindustrianberorientasi eksport. SeterusnyaAkta Zon PerdaganganBebas (ZPB) diperkenal pada tahun 1971untukmengukuhkanlagi peranansektoreksport.Sungguhpuneksportperkilanganberkembangdenganpesat sejak pembukaanZPB padatahun 1972, namun sektor penggantianimport dikekalkan secaraberasingan.

Namun demikian, keutamaanpelaburanasing terus dikekalkan.Keutamaanmi kian nyatadenganpelaksanaanAkta Galakan Pela-buran pada tahun 1986. Bab mi mendekatibentuk, keadaan,danrantaian perkembanganperindustriandi Malaysia.

26

PERTUMBUHANPERINDUSTRIAN

TAHAP-TAHAP PERKEMBANGAN PERINDUSTRIANDI MALAYSIA

Padatahun 1960-an, sektorutamaterus mengekalkanperananyangpenting lanjutandaripadastruktur ekonomi penjajahan,terutamanyadan segi penyerapantenagaburuh,pendapatanpendudukluarbandar,dan dan segi eksport negara.Pada pihak pemerintah,peningkataneksport sektor pertanianjuga merupakansumberkewanganpentingyang diperlukan dan segi peruntukanpembangunan.Peningkataneksportkomoditi utama,sepertikelapa sawit, koko, dan lada hitamselain getahash telah mewujudkanstruktur pengeluaranpertanianyangberkaitrapatdengancorakkehidupanpenduduksektorpertanian.Dan segi politik, bersama-samapenanamanpadi, kepentingansektorpertanianpekebunkecil juga dihubungkandengankedudukaneko-nomi pendudukMelayu di luar bandar.Walaupunagihanpendudukberdasarkanbandar dan luar bandar telah beruhah,namun masihbanyak penduduk yang bergantungpada sektor pertanian sebagaisumber pendapatan.Bahkanpadatahun 1990, 27.8 peratustenagaburub masmh bergiat dalam sektor pertanian.

Oleh sebab keupayaansektor mi difmkirkan terhad dan segimeningkatkanpendapatanpenduduk luar bandar, maka perhatiantelah diberikankepadakegiatanyang dianggapdapatmeninggikannilai ditambah dengan kadar yang memuaskan. Sementara itu,beberapakajian menunjukkanbahawa kadar syarat perdaganganantara sektor pertanian dan bukan pertanian telah merosot dalamsektor pertanian. Keadaan mi menyebabkangolongan pemodalkurang menumpukanperhatianterhadapsektormni. Dasarpemenntahyang melibatkansmstempencukaian,perdagangan,dan hargakurangmemberikanperlindunganterhadapeksportpertanianjika dibanding-kan denganeksport barangperindustrian(Abdul Aziz, Mohammaddan Fatimah 1991). Sektormoden, dan sektor perkilanganmerupa-kan sasaranperancanganterpenting. Sektor pertanian tidak dapatdikekalkanlagi bagi menampungkeperluannegarauntuk menyedia-kan peluangpekerjaandan meningkatkanpendapatanpenduduk.

Pada tahun 1950-an, negara mengalami pertambahanjumlahtenagaburuh yang tinggi. Sektorpertaniandan perkhidmatanyangmirip kepadakegiatanagraria, seperti penanamanpadi, getah,dankelapa sawmt tidak mampu menampungpertambahantenagaburuh.Oleh itu, Ordinan Industri Perintis telah diperkenal pada tahun1958. Ordmnan mi merupakanbibit pertamaperancangankerajaan

27

PERINDUSTRIANDAN PEMBANGUNAN FKONOMI DI MALAYSIA

untuk mendukungsektor perkilangan.Wahau bagammanapun,usahauntuk menggalakkankegiatanperindustriantelah dimulakan apabilaLaporan JawatankuasaKerja tentang Perindustrian 1957 diterimaoleh pemerintahyang menegaskanperananmodal asing dalam ke-giatantersebut.LaporanJawatankuasatersebutmengesyorkanpenyer-taan sektor swasta,manakalaperananpemerintahdihadkankepadapenyediaaninfrastruktur, sepertikawasanperindustriandan galakancukam sertaperhmndungantarif (Puthucheary1979: 163—64). mi ber-makna,semenjaktahun 1957, strategiperindustriannegaratelahpunditetapkandenganjelas iaitu golonganpemodalasing akanmemain-kan perananpenting.Isu “iklim pelaburan”telahpun muncul sebagaisatu perkarayang penting sejak awal lagi.

Sehubungandenganitu, pertumbuhansektor perkilangan telahdijadikan terasstrategipembangunannegaradalamsemuarancanganlima tahun Malaysia. Namun begitu pihak pemerintahmasih lagimenumpukanperhatian kepada sektor pertanian,terutamanyame-lalui peruntukanbelanjawandalam rancangantersebut. PelancaranDasar PertanianNegara(DPN) padatahun 1984 juga membuktikanhasratpemerintahuntuk mencapaimatlamatmi. Tujuan utamaDPNialah untuk meningkatkanpendapatanpendudukyang bergiat dalarnsektor pertaniansupayamencapaitingkat maksimummenerusipeng-gunaansumber secaracekap (Malaysia 1984: 273). Dalam hal miharus dinyatakanbahawakeupayaansektor pertanian sentiasadi-persoalkankerana sektor mi menghadapiberbagai-bagaihalangan,terutamanyaaspekyang mehibatkanpendudukluar bandar.

Dalam keadaanmi, tekananmakin ketara terhadapsektor per-kilangan. Umpamanya, strategi industri berat yang begitu jelasdilaksanakan mulai Rancangan Malaysia Keempat (1981—1986)mencerminkanperubahandasarke arahsektorperkilanganyang lebihmantap. Perubahanmi mungkmn tidak dapat dielakkan lagi bukansahaja kerana kelemahansektor pertanian dan segi peningkataneksport, tetapi juga disebabkanperancanganguna tenaga yangmemperhihatkanperahihan kepada kegiatan ekonomi yang dapatmewujudkan lebihan ekonomi yang berterusan.Penyerapantenagaburuh melalui pekerjaanyang memerlukankemahiran teknikal Se-makin diutamakan.

Semenjaktahun 1960-an, secaraperbandingan,peranansektorpertanian telah terus menurun,walaupunhingga pertengahantahun1980-an, sektor mi masihmerupakanpenyumbangterbesarkepadakeluarannegara.Sumbangannyakepadakeluarandalamnegerikasar

28

PERTUMBUHAN PERINDUSTRIAN

(KDNK) telah berkurangandarmpada38 peratuspadatahun 1960kepada23 peratuspadatahun 1980 dan 19 peratuspadatahun 1990.Sebaliknya,sektor perkilanganmakin jelas menjadi sektor utamayang berkembangpaling pesat sejak awal tahun 1970-an. Sum-bangannyatelah meningkat daripada14 peratuspada tahun 1970kepada20 peratuspadatahun 1980 dan27 peratuspadatahun 1990.Secarapurata,kadar pertumbuhantahunanbenar sektor perkilanganialah 10.3 peratuspadatempoh 1970—1990jika dibandingkandenganhanya4.4 peratusbagi sektor pertanian.Pertumbuhanmi memangmerupakansatu kadar yang pesatjika dibandingkandenganbanyaknegaramembangunyang lain.

Secaraamnya, prosesperindustriandi Malaysia telah melaluitmga tahapterpenting yang bermuladenganstrategi industri peng-gantian import, industri berorientasi eksport, dan industri berat.Tahapawal perkembangansektor perkmlanganbermiripkankegmatanmemprosesbahanutamayangdijadikan barangseparuhsiap,sepertibijih timah dan getah. Selain barang pemprosesan,terdapat duakumpulan industri pada tahap in iamtu industri perkilangan ma-kanan,minuman, tembakau,barangkayu-kayandanbarangtanahhatsertaindustri yang lebih berintensifmodal, seperti fabrikasmjenteradan perkilanganbarangganti. Padatahun 1961, mndustrm kumpulanpertamadianggarkanmenyumbangkansebanyak22 peratusdaripadanilai ditambah. Sementaraitu, kumpulan keduadan ketiga masing-masingmenyumbangkan42 peratusdan36 peratus(IBRD 1963: 27).Hampir semua syarikat perkilangan pada masa itu adalah kecil,dengan84 peratussyarikat tersebutmempunyaikurang daripada20orang pekerjadan hanya2 peratusmempunyailebih daripada 100orang pekerja.

Dasarpertumbuhansektorperkilangansemasatahappenggantianimport pada dekad 1960-an telah dicapai melalui empat strategiutama seperti yang berikut:

1. Peruntukantaraf perintis yang diberikan kepada syarikat per-kilangan baru menurut Ordinan Industri Perintis 1958.

2. Perlindungantarif dilaksanakan bagi menggalakkankegiatanperkilangan tempatan.

3. Penyedmaan pinjaman untuk modal ekuiti kepada golonganpemodal tempatantermasuk, Syarikat PermodalanKemajuan

29


PerusahaanBerhad (MIDF) dan tidak melibatkan pemilikanpemerintahdalam kegiatanperkilangan.

4. Penyediaantapakkilang bagi tujuan memudahkansektor swastamemiliki tanah dan kemudahanasas,seperti elektrik, air, danlain-lain.

Strategi tersebuttelah diperkuat lagi melalui cadanganmisi BankDunia’ padatahun 1963. Misi mi juga telah mencadangkansupayasebuah badan khas ditubuhkan dem’ menentukanpembangunansektorperkilanganberjalandenganlebih teratur.Sehubungandenganitu, Lembaga Kemajuan Perindustrian Persekutuan(FIDA) telahditubuhkanpadatahun 1965. Dua perkarapenting yang dicadang-kan oleh misi Bank Dunia ialah untuk mengekalkanmekanismepasaransebagaipenunjuk kepada usahawanagar ikhim pelaburanterjamin. Kedua, matlamat strategi perindustrianpatut ditumpukankepadapeningkatanpelaburandalam kegiatanperindustrianmelaluigalakanyang samaratadi seluruhnegara.mi bermaknapenyebaranindustri tidak diberikan perhatiankhas.

Walaupuntahappertama(penggantianimport), yang bertujuanmengurangkanimport dan memenuhi keperluan tempatanmelaluipengeluarantempatan,merupakantahapperindustrianyang mudahdan mehibatkan penggunaanteknologi bertahap rendah, namunkebanyakankegiatanperindustrianpada tahap mi dimajukan olehmodal asing. Matlamat utama modal asing ialah untuk menikmatifaedahpasarandalamanyang terlindung.Pihakpemerintahjuga me-nawarkanberbagai-bagaigalakan kewanganuntuk pemodal asing.Penglibatanpemodal asing,antaranyasyarikattransnasionalnegaramaju dalam industri pemprosesanmakanandan pemasangantelahmenjejaskankemungkinankemunculan pemodal tempatan dalamkegiatanperindustrian.Masalahyang berkaitanpadatahap tersebutjuga merupakankekuranganmodal tempatanuntuk menceburisek-tor perkilangan.Begitu juga denganpenghibatanpemerintahsecaralangsungmelalui perusahaanawambelum lagi berlakupadatahapperindustrianpenggantianimport.

Semasatahaporientasieksportdimulakanmelalui Akta GalakanPelaburan1968, penglibatanmodal asing terusdigalakkan. Akta mitelahdmlancarkanuntuk menggantikanOrdinanIndustri Perintis1958yang bertujuan bukan sahajauntuk menyediakangalakan kepadaprojek bertaraf perintis, tetapi juga untuk menggalakkan:

30


1. Perkilanganbarang yang diberi keutamaan.2. Penyebaranindustri dan bandar-bandarutama.3. Penggunaansumbertempatandalam prosespengeluaranbarang

tempatan2

Modal asing mempunyaikemahiranbukan sahajadan segi ta-hap teknologi yang diperlukan, tetapi juga dan segi pemasaranantarabangsa.Bahkanrantaiansyarikat yang telah diwujudkan ohehsyarikat transnasionalmemperkuatkedudukanmereka di peringkatantarabangsa.PenubuhanZon PerdaganganBebassejak awal tahun1970-an merupakanstrategi perindustrianuntuk menarik syarikatmultinasionahsupaya mehaburdi Malaysia.

Walaupun modal asing mewujudkanciri-ciri tertentu terhadapproses perindustrian negara, namun pihihan strategi berorientasieksportmemangtidak dapatdielakkan keranaperancangekonomimengharapkansupaya strategi mi dapat mendukung pertumbuhanekonomi.Padaperingkatawal, apabilasesebuahnegarabergerakkearah tahap perindustrian,pihak industri tempatanmengharapkanperhindungantarif untuk memperkuatkedudukanmereka. Walaubagaimanapun,perlindungantarif hanya memberisokongansecaratidak menyeluruh kepada sesebuahindustri. Walaupun diberikanperhindungandalam pasarantempatan, namun di peringkat antara-bangsa,industri berkenaantidak akan mendapatapa-apasokongan.Oleh itu, perlindungantarif hanyacenderungkepadaindustrm ber-asaskanpasarantempatan.

Bank Dunia (World Bank 1987: 82—87) menunjukkanbahawanegaramembangunyang melaksanakanstrategiberorientasieksportlebih berjayadaripadanegara-negarayanglebih mirip kepadastrategiorientasidalam negeri.3 Misalnya negaraperindustrianbaru (NIB)telahmembangunkanperindustriandenganpesatapabilastrategiper-industrian mereka lebih cenderungkepadapersaingandi peringkatantarabangsa.Pengalamannegarayangberjayadalambidangeksportbarangperkilanganmenunjukkanbahawakejayaanmi adalahekorandaripadaasasperindustrianyang kuat. Dalamhal mi, Korea Selatandan Taiwan memperlihat tahap penggantianimport yang teguh.Pengalamandi Malaysiaberlainan sedikit keranaperalihan kepadatahap berorientasi eksport yang menitikberatkaneksport barangelektronik dan tekstil muncul sebelumasasperindustriantempatandiperkuat.Walaupunindustri tekstil telah bermulasebelumfasami,tetapi peranannyatidak setandingdengansubsektorelektronik.

31


Walau bagaimanapun,negarayang berjaya, Seperti NIB Asiamemang mempunyai tingkat pendapatanyang lebih tinggi jikadibandingkandengan negara yang lebih berorientasikanpasarandalam negeri. Kemungkinannyakadar pertumbuhanyang tinggi ti-dak mempunyaihubungan sama ada dengan strategi berorientasieksport atau berorientasi pasarantempatan, tetapi mencerminkanbahawanegarayang telah pun mencapaitingkat pendapatanyangtinggi dapat berkembangdengan lebih pesat jika dibandingkandengannegaraberpendapatanrendah. Lagipun, pertumbuhanyangtelahdicapaioleh merekatidak pula bermaknabahawamerekatelahberjayadan segi pembasmiankemiskinan,penyerapanburuh yangtinggi, agihanpendapatanyang sempurna,agihanfaedahyang cen-derungkepadakepentingantempatan,dan merendahkantahapper-gantunganteknologi (Todaro 1989: 434—35).

Meskipun tahap industri berorientasi eksport dilanjutkan, na-mun pada awal tahun 1980-an, Malaysia memulakantahap peng-gantian import fasa kedua melalui strategi industri berat. Tujuanutamastrategimi ialah untuk memperluasasasperindustriannegarasertamengeratkanrantaianantaraindustri danmemungkinkanindustrisokongan.Strategi mi juga mengandaikanbahawakadar simpanannegaraadalahtinggi dan sektorswastaberkeupayaanuntukmenyokongmatlamatpemerintahmelalui bayarancukai. Akan tetapi, strategimisecaraamnyatelahdimajukanmelalui pinjamanluarpadaawal 1980-an. Walau bagaimanapun,hingga kini rantaianindustri masih lemahdan mi sebenarnyamerupakansatu halanganutamadalam memper-tingkatkan sumbangansektor perindustrian. Kelemahan mi bukansahajawujud antara sektor perkilangan dengan sektor pertanian,tetapi juga antaraindustri yang telah ditubuhkan dan berkembangdengankadar yang lebih pesat daripadasubsektorindustri lain.

Satu daripada kumpulan industri yang dihubungkan denganperkembanganindustri berat, seperti perkilangankeretamerupakanindustri barangkejuruteraan.Walaupunsemenjakpertengahantahun1980-an, permintaanterhadap komponen dan barang ganti keretatelahbertambahdengankadar yang tinggi, industri perkilanganke-reta belum mantap memandangkanbilangan kilang pemasangankereta yang banyak dan mi mengurangkankeyakinan pemodalterhadapindustri pengeluarankomponendan barang ganti kereta.Pemerintah menaruhharapan supaya keadaanmi akan berubahdenganwujudnya kilang perkilangankereta nasional Proton (GehSim Hong 1986: 1—4).

32


Hingga kini, industri berasaskansumber pertanianmasih me-mainkan perananyang kecil, sungguhpunpotensinyaamat cerah.Walaupun industri berasaskanbahanpertanian ditekankan dalamPelan Induk Perindustrian,namun perkembangannyamenghadapiberbagai-bagaimasalah,terutamanyaindustri kecil dan sederhana(IKS) yang dimiliki oleh pemodaltempatan.Antara masalahyangdihadapi oleh mereka termasukteknologi pemprosesan,pemasarandan kekurangankualiti, kegiatan penyelidikan dan pembangunan(P&P), dan dayapengeluaranyang rendah(Maisom, 1991). Walaubagaimanapun,penyertaanpemodal tempatandan pemodal asingterhad keranatingkat keuntungannyaselalu turun naik dan akanmengambil masayang lama untuk dihasilkan. Oleh itu, modal ter-paksadigemblenguntuk tujuan mi denganpenyertaanpemerintahsecaralangsung.

Berdasarkantahapperindustrianyangtelahdialamioleh Malaysia.struktur ekonomi telah melalui prosestransformasiyang agak luas,iaitu daripadasuatu bentuk yang berkaitdenganpengeluarankomo-diti utama, kegiatanperkilangan yang mempunyai nilai ditambahyang rendah, dan penggunaanteknologi yang rendah kepada satubentuk baru yang mempunyai asas teknologi yang lebih tinggi.Keadaanmi semakin jelas selepas tahun 1970-an. Pertumbuhanperindustriansepanjangtiga dekad yang lalu secaraamnya telahmembantumempelbagaikaneksport negaraserta mengubahcorakguna tenaga dalam negara.Proses mi juga melibatkan perubahancorak penempatan,mobiliti penduduk,dan peningkatankemahiranteknikal.

Padadekad1980-an pula,Malaysia telah mengalamiperubahanstruktur ekonomi yang pesat disertai denganpeningkatanKDNK.Dan segi peratusannya,KDNK telahmeningkatdaripada5.2 peratussetahunpadatahun 1960-ankepada8.3 peratussetahunpadatahun1970-an. Dan segi perubahanstruktur ekonomi pula, lebih banyakpelaburanmodal telah disalurkanke dalam sektor perkilanganme-lalui pengenalanberbagai-bagaigalakan cukai dan penyedianke-mudahaninfrastruktur. Galakanmi bertujuanmemperkuatlagi ran-taian antara industri dalam ekonomi negara,selain mengurangkankadar pergantungannegarapadaimport barangmodal sertabarangperantaraan.Strategi sedemikiandijangka amat sesuaidenganke-perluan sektor perkilanganyang lebih berorientasieksport.

Perubahanstruktur ekonomi Malaysia yang dianggap lebihpenting ialah perubahanyang telah berlaku pada tahun 1980-an.

33


Dalamkonteksmi, pertumbuhanekonomiyang tinggi lebih dikaitkandengan perkembangansektor perkilangan. Kemunculan industriberorientasieksport sejak awal tahun 1970-anmerupakandoronganyang penting kepada kegiatan perindustrian negara. RancanganMalaysia Keempat (1981—1985),seterusnyamemperkuatusahakearahmembangunkanindustri berasaskaneksportsertaindustri berat.

Walaupun sektor perkilangan telah berkembangdenganpesatlanjutan daripadadasar perkembanganindustri berasaskaneksportsejak awal tahun 1970-an, namun kesan lelehan terhadapsektorpertanianterlalu kecil. Antara faktor penting keadaanmi berlakuialah kegiatan eksport perindustrian tidak berkait rapat dengankegiatan pertanian. Kebanyakankegiatan eksport terletak di ZonPerdaganganBebas dan Gudang PerkilanganBerlesen. Kesannya,Malaysia muncul sebagaisalah sebuahnegarapengeksportutamabarang elektronik keluaran syarikat transnasionalasing. Syarikatasingjuga memainkanperananpentingdalameksportbarangtekstil,pakaian, dan barang berasaskangetah. Kebanyakan industri mikurang menggunakaninput tempatan. Daripada contoh yang di-kemukakan di atas hanya barangberasaskangetahbanyak meng-gunakaninput tempatan.

RANTAIAN DENGAN SEKTOR PERTANIAN

Dan perspektif sektor pertanianpula, perkembangansektor perki-langan yang sedemikiansebenarnyakurang melahirkankesanran-taian yang bermakna.Kebanyakanrantaian yang diwujudkan olehindustri elektronikdantekstil lebih terhadkepadapeluangpekerjaan.Dalam Rangka RancanganJangka Panjang Pertama(1971—1990)KDNK Malaysiatelahberkembangdengankadar6.7 peratussetahun,tetapi pertumbuhansektor pertanian hanya 4.4 peratus setahun.Sebaliknya,sektorperkilangantelah berkembangdengankadar 10.3peratuspadatempoh yang sama. Oleh itu, pencapaiansektor per-tanian jauh ketinggalan, walaupun keluaran sebenarnyatelah me-ningkat sebanyakdua kali gandapada tempoh mi.

DalamRangkaRancanganJangkaPanjangKedua(1991—2000),kadarpertumbuhansektorpertaniandijangka akanmenurun kepada3.5 peratus setahun, iaitu kira-kira setengahdaripadakadar per-tumbuhan KDNK Malaysia yang dianggarkan7 peratus setahun(Jadual 2.1). Dan segi jumlah keluaran mutlak, output sektorpertanian dijangka akan meningkat daripadaRM14 829 juta pada

34


tahun 1990 kepadaRM2O 820 juta padatahun 2000.Keluaransektorperkilangantelahmenjadi penyumbangterbesar

untuk pertama kalmnya kepada KDNK pada tahun 1984. Namundemikian, jika dikaji denganlebih teliti perubahanyang berlaku mitelah mengambiltempohyangpanjang.Padatahun 1970,sumbangansektor perindustriankepadaKDNK telah pun mencapaiangka 13.9peratusberbandingdengan sumbangansektor pertanian sebanyak29.0peratus(Jadual2.2). SumbangansektorpertaniankepadaKDNKterusmenurunkepada22.9peratuspadatahun 1980 dan18.7 peratuspadatahun 1990. Sementaraitu, sumbangansektorperkilanganpulatelahterusmeningkatdaripada19.6 peratuskepada27.0 peratuspadatempoh yang sama.

SumbangansektorpertaniankepadaKDNK dijangka akan terusmerosot dengankadar yang lebih cepat dalam RangkaRancanganJangka Panjang Kedua. Peratusannyadianggarkanakan menurunkepada13.4 peratusberbandingdengansektorperkilangansebanyak37.2 peratuspada penghujungRangka RancanganJangkaPanjangKedua. Namun begitu, satu perkarayang perlu diberikanperhatianialah meskipun keluaran sektor pertanian akan mencapai angkaRM2O 820 juta pada tahun 2000, namun pencapaianmi berlakudalam keadaanguna tenagayang semakin berkurangan.Semenjaktahun 1987, masalahmi makin bertambahketara memandangkankadar pengangguranyang menurundenganpesat,dan mi bermaknatawaran tenaga buruh dalam sektor pertanianmakin menguncup.

Lanjutan daripadakepesatanpelbagaianekonomi, Malaysia te-lah mengalamiperubahandan segi kandunganeksportnya.Perubahanmi telah menunjukkansatu tahap kejayaanyang dicapai di dalammempelbagaikankeluarandi sektorpertanian.Tanamanlain, sepertikelapa sawit dan koko telah menjadi sumber pendapataneksportyang penting. Salah satu daripada implikasinya ialah tahap per-gantunganekonomi terhadapeksport bijih timah dan getah telahberkurangandaripadakira-kira 70 peratuspadatahun 1957 kepadalebih kurang 25 peratuspadatahun 1980. Bagi sektor perkilanganpula, sungguhpunkepentingannyadan segi nilai eksport melebihisedikit daripada10 peratuspadatahun 1960-an,namuntelahberlakuperubahanbesar dalam struktur eskportnyapadadekad seterusnya.Seperti yang telah dinyatakandi atas, keadaanmi berlaku disebab-kan peningkatanperananindustri perkilangankomponenelektronik,kelengkapandan jentera elektrik, tekstil, dan barang perindustrianlain.

35


Jadual2.1 Keluarandalam negeri kasar (KDNK) mengikut industri (RMjuta, harga tahun 1978)

KDNK 21 548 44511 79 103 155780 6.7 7.0

Sumber: Malaysia (199ld).

Peningkatanperanansektorperindustriandalamkegiataneksportberkaitrapatdenganstrategiperindustrianyangmembolehkanmodalasingmemainkanperananyang lebih cergasdalamindustri tempatan.Kesannyapadaakhir tahun1990, eksportkeluaransektorperkilangan

Kadar pertumbuhanpurata (peratus)

Pencapaian MatlamatSektor 1970 1980 1990 2000 RRJP RRJP

Pertama Kedua

Pertaniandan 6 254 10 190 14 829 20 820 4.4 3.5perhutanan

Perlombongan 2962 4487 7688 8910 4.9 1.5

Perkilangan 2995 8742 21 381 58010 10.3 10.5

Pembinaan 811 2066 2 788 5 470 6.4 7.0

Elektrik, gasdan air

238 640 1 511 3910 9.7 10.0

Pengangkutan,penyimpanandanperhubungan

785 2542 5489 14200 10.2 10.0

Perniagaanborong, runcit,hotel dan restoran

2 469 5 383 8 700 19 640 6.5 8.5

Kewangan, hartatanah dan Perkhid-

1 854 3 686 7 650 16490 7.3 8.0

matan perniagaan

Perkhidmatan 2005 4563 8490 13080 7.5 4.5kerajaan

Perkhidmatanlain 445 1 020 1 656 3 400 6.8

(-) Bayaranperkhidmatanbank

225 854 4 020 13710 15.5

(+) Duti import 955 2 046 2 972 5 560 5.8 6.5

7.5

13.0

36


Jadual 2.2 Struktur pengeluaran, 1970—2000 (harga tahun 1978)

Sektor

Sumbangan kepada KDNK (peratus)

1970 1980 1990 2000

Pertanian dan perhutanan 29.0 22.9 18.7 13.4

Perlombongan 13.7 10.! 9.7 5.7

Perkilangan 13.9 19.6 27.0 37.2

Pembinaan 3.8 4.6 3.5 3.5

Perkhidmatan 36.2 40.1 42.3 45.4

Duti import tolak 3.4 2.7 -1.2 -5.2bayaran bank

KDNK 100.0 100.0 100.0 100.0

Sumber: Malaysia (l991d).

telah meningkat kepada60.4 peratus daripadajumlah keseluruhaneksportnegara,berbandingdenganhanya 10.0 peratuskeluaransek-tor pertanian. Seterusnya,sumbangansektor perkilangan terhadapjumlah eksportnegaradijangka akan terus meningkatdenganpesatpadadekad 1990-an. Peratusannyadianggarkanakan menjadi 81.8peratuspadatahun2000,manakalasumbangansektorpertanianpuhaakan menurun kepada 6.0 peratus sahajapada tahun yang sama(Jadual 2.3).

Walaupunsumbanganantarasektor mengalamiperubahanyangpesat,namunsektorpertanianmasihmemainkanperananpentingdansegi penyerapangunatenaga.Misalnya padatahun1990,dianggarkandaripada6.6 juta guna tenaga,lebih 1.8 juta bergiatdalam sektorpertanian. Sungguhpunperatusanmi semakin berkurangandansetahunke setahun(berkurangandaripada31.3 peratuspadatahun1985 kepada27.8 peratuspada tahun 1990), peratusansumbangansektor pertanianmasih merupakanyang tertinggi. mi berbandingdengan sumbangansektor perkilangan yang merupakanpenyerapguna tenaga kedua terbesar, iaitu 19.5 peratus pada tahun 1990(Jadual2.4).

Arah aliran demikian telah menimbulkansatu keadaanapabilapeningkatankadarpenyerapangunatenagapadaasasnyaadahahber-puncadaripadasektorbukanpertanianyangkebanyakannyaberpusatdi bandar.Keadaanmi juga telah meningkatkanlagi mobiliti buruhdan kawasanluar bandardan kian mempercepatpeningkatankadar

37


Jadual 2.3 Stuktur eksport (RM juta)

Kadar pertumbuhanpurata (peratus)

Barang 1990 (Peratus) 2000 (Peratus)Pencapaian

RRJPPertama

MatlamatRR.JPKedua

Pertanian’ 7 993 10.0 15 210 6.0 7.1 6.6

Perhutanan2 7 106 8.9 3550 1.4 11.2 -6.7

Perlombongan3 13 768 17.3 12 320 4.8 12.9 -1.0

Perkilangan4 48047 60.4 209 250 81.8 24.4 16.0

Eksport lain 2635 3.3 15 340 6.0 9.3 19.3

Jumlah 79549 100.0 255 670 100.0 14.7 12.4


Terdiri daripadagetah, kelapa sawit, lada hitam, dan koko.Terdiri daripadakayu bergergaji dan balak.Terdiri daripadapetroleum mentah, petroleum cair, dan bijih timah.

penghijrahanburuh. Akan tetapi, keadaanmi sebaliknyatelah me-nimbulkanmasalahkekurangangunatenagadalam sektorpertanian,terutamanyasejakpertengahan1980-an.Isu kekurangangunatenagadalamsektorpertanianakanmenjadi lebih ketaradenganmeningkat-nya proses,perindustniandi Malaysiapadatahun-tahunakandatang.Jumlahguna tenagadalam sektor pertaniandianggarkanakan me-nurun kepada20 peratusdaripadajumlah keseluruhanguna tenagapada tahun 2000. Walau bagaimanapun,anggaranmi berasaskanandaianbahawasektor perkilanganakanmeningkatpadakadaryangtinggi; kira-kira 10.5peratussetahunantaratahun 1991 hingga2000.

Dalamkonteks RangkaRancanganJangkaPanjangKeduapula,matlamat guna tenaga penuh yang ingin dicapai pada tahun 2000(iaitu dengankadar pengangguransebanyak4.0 peratus),memerlu-kan negaramewujudkansebanyak2.4 juta peluangpekerjaanbaru.Sektor perkhidmatanjuga dijangka akan memainkanperananyangpenting untuk mencapaimatlamatmi. Sektor mi dianggarkanakanmewujudkan 34.3 peratus jumlah peluang pekerjaanbaru dalamRangkaRancanganJangkaPanjangKedua.Begitujugadengansektor

38


Jadual 2.4 Anggaranguna tenagamengikut sektor, 1990—2000


perkilangan,yangdiharapkanakandapatmenyediakan36.1 peratuspekerjaan.

Kejatuhanpermintaanguna tenaga dalam sekton pertanianber-laku disebabkanwujudnya masalahtanahtenbiar, kejatuhanpenge-

1990 2000Kadar pertumbuhari

purata (peratus)Pekerjaan baru

Sektor (‘000) (Peratus) (‘000) (Peratus) 1991—2000 (‘000) (Peratus)

Pertanian, perhutanan. 1837.6 27.8ternakan dan perikanan

1799.9 20.0 —0.2 —37.7 —1.6

Perlombongan 39.1 0.6 42.3 0.5 0.8 3.2 0.1

Perkilangan 1290.2 19.5 2143.9 23.9 5.2 853.7 36.1

Pembinaan 426.9 6.4 664.4 7.4 4.5 237.5 10.0

Perkhidmatan 3027.2 45.7 4335.8 48.2 3.7 1308.6 55.3

Elektrik, gas 45.9 0.7 50.2 0.6 0.9 4.3 0.2dan air

Pengangkutan 285.4 4.3 410.5 4.6 3.7 25.1 5.3Penyimpanandan

perhubungan

Perniagaanborong, 1239.4 18.7 2049.8 22.8 5.2 810.4 34.3runcit, hotel dan

restoran

Perkhidmatan 231.3 3.5 306.5 3.4 2.9 75.2 3.2kewangan, insurans,

harta tanah danperniagaan

Perkhidmatan 850.2 12.8 894.2 10.0 0.5 44.0 1.9kerajaan

Perkhidmatanlain 375.0 5.7 624.6 7.0 5.2 249.6 10.6

Jumlah 6621.0 100.0 8986.3 100.0 3.1 2365.3 100.0

Guna tenaga 7046.5 9364.5 2.9

Pengangguran 425.5 378.2

Kadar pengangguran 6.0 4.0(peratus)

39


luaran, terutamanyadalam sekton padi, perubahankelebihanfaedahberbandingbagi tanamangetahyangbenintensifburuh, danpulanganyang rendahdalam sektor pentanianpadakeseluruhannya.Keadaanmi menggambarkanbahawakos buruh ternyatatelah meningkat,danburuh tidak lagi dapat dipenoleh pada kadar upah yang sanggupdibayar oleh para majikan.

Kini terdapat banyak masalahburuh dalam sektor pertanian,tenutamanyadalam subsektorpenladangandiSebabkanpenghijrahankeluardi kalanganbelia (tenutamanyake pusatbandar).Penghijrahansepertimi boleh dikaitkan dengankeadaansosioekonomidi ladangyang secararelatifnyarendahberbandingdengansektorlain, dan midicerminkanoleh tingkat pendapatanyang rendahserta kekurangankemudahanasasdi kebanyakanladangdi Malaysia. Selain itu, tarafpendidikandi kalanganbelia yangsemakinbaik telahmenjadi tanikankepadasektor bukan pertanian.Keadaanyang serupajuga berlakudalamsubsektorpekebunkecil, iaitu belia tidak lagi berminatbekerjadalam sektor pertanian (rujuk Nayagam 1991).

Fenomenami bolehjuga dihubungkandengankadar upahyangberbezaantara sektor, terutamanyasemenjakawal tahun 1980-an.Padaawal tempoh pelaksanaanDEB, iaitu padatahun 1970-an,upahmeningkatdengankadaryangnendahmemandangkannegarameng-hadapi Iebihan buruh dan kadar pengangguranyang tinggi. Padaakliir RancanganMalaysiaKedua (1971—1975), kadar pengangguranmencatatkan6.4 peratus, tetapi telah menurun sedikit kepada 5.6peratus,padaakhir RancanganMalaysia Ketiga (1976—1980).Ke-adaanmi telahmewujudkanasaspertumbuhanyang agakbaik padadekad 1980-an.

Jadual 2.5 menunjukkanbahawapertumbuhanekonomi padaawal tahun 1980-an menyebabkanupah purata meningkat denganpesat bagi semua sektor yang ditunjukkan. Walau bagaimanapun,negaraMalaysia telah mengalamikemelesetanyang senius padata-hun 1985 dan 1986. Krisis mi telah menyebabkanpenurunanupahantaratahun1985 hingga1987, terutamanyadalamsektorperkilangandan pembinaansebelummeningkatsemulapadaakhir tahun 1980-an apabilakedudukanekonominegarabertambahbaik. Tingkat upahdalam sektorperladangangetahdansektor perbankanterus mening-kat pada separuhkedua tahun 1980-an, walaupunkadar kenaikanupah dalam sektorperladangantidaklah begitu tinggi. Malah upahbenar pekerja ladang getah menunun sepanjangdekad 1980-an(Jayakumar1993).Inijuga mencerminkanperubahanstrukturekonomi

40


Jadual 2.5 Upah bulanan purata mengikut sektor (RM)

Sektor 1981 1983 1985 1987 1990

Perkilangan 438 541 639 637 691

Pembinaan 471 569 609 590 634

Perlombongan 766 986 1395 1915 1731

Perladangangetah 273 309 303 334 356

Perbankan 1249 1483 1678 1679 1878

Sumber: Malaysia (1992c).

yangmemangberlakudenganpesatpadadekad1980-an.Bagi sektonperlombongan,upah purata meningkat dengan pesat antara tahun1981 hingga 1987, tetapi menurun sedikit padaakhir tahun 1980-an berikutan kejatuhanharga bijih timah.

Kadar pertumbuhanupah nominal bulananpadatempoh 1981—1990 yang tertinggi, 10.7 peratusdicatatoleh sektor perlombongan,dankadarterendah,3.0peratusdicatatolehsektonperladangangetah.Kadarpertumbuhanupahnominaldalamsektonlain ialahperkilangan(5.2 peratus),pembinaan(3.8 peratus),dan perbankan(4.6 peratus).Upahnominal meningkatdenganpesatdalam sektor perlombonganantaratahun 1981 hingga 1987 (Jadual 2.6).

Arahahiranupahdi negarami berkaitnapatdenganpertumbuhanpengeluarandalam sesebuahsektor. Bagi sektor perkilangan,upahmeningkat dengankadar punatasebanyak10.4 peratusantaratahun1981 hingga 1984 apabilaekonomi berkembangdengankadar 6—8peratuspadatempohyangsama.Walau bagaimanapun,upahmenurundengankadar puratasebanyak0.1 peratusantaratahun 1985 hingga1987 disebabkankemelesetanekonomi. Satu faktor utamamenye-babkanpenurunanpertumbuhanupahialah benlakunyapengangguranyang tinggi ketika itu yang dianggarkanpada kadar 7—8 peratus.Apabila ekonomipulih dengankadarpertumbuhanmeningkatkepada9 peratusantaratahun 1988 hingga 1990, upahjuga meningkatde-ngan kadar purata sebanyak5.6 peratus pada tempoh benkenaan.Begitu juga, upah dalam sektor pembinaanmeningkatdengankadan7.4 peratusantaratahun 1981 hingga 1984 apabihasektormi meng-alami pertumbuhan.

Namun begitu,upahdalam sektonpembinaanmenurunsebanyak1.6 peratus antara tahun 1985 hingga 1987 sebelum meningkat

41


Jadual 2.6 Pertumbuhanupah mengikut sektor (peratusperubahan)

Sektor 1981—84 1985—87 1988—90 1981—90

Perkilangan 10.4 -0.1 5.6 5.2

Pembinaan 7.4 -1.6 6.7 3.8

Perlombongan 20.1 17.2 -3.6 10.7

Perladangan getah 4.1 4.9 -0.9 3.0

Perbankan 6.3 0.03 3.4 4.6


semulasebanyak6.7 peratusantaratahun 1988 hingga 1990. Upahdalam sektor perlombonganmeningkat dengankadar yang tinggi,iaitu 20.1 peratuspadaawal tahun 1980-an,tetapi menurunsebanyak3.6 peratusantaratahun 1988 hingga 1990. Bagi sektorperbankan,upah meningkat dengankadar 6.3 peratuspada awal tahun 1980-an, tetapi menurunkepadakadar 3.4 peratuspadaakhir dekadher-kenaanapabilaBank NegaraMalaysiamengenakansekatankenaikanupah dalam sektor mi.

Padakeseluruhannya,kenaikan upah antaratahun 1985 hingga1987 tidak begitu memuaskandisebabkankemelesetanekonomi danpengangguranyangtinggi. Walau bagaimanapun,upahbagi kebanyak-an sektormula meningkatselepastahun 1988 apabilaekonomipulih.Hasil daripadapertumbuhanekonomiyangpesatpadabeberapatahunkebelakanganmi, Malaysiamula mengalamikekuranganburuh danmasalahmi telah menambahtekananterhadaptingkat upah.Dalamsektorperkilangan,upah terusmeningkat sehinggapadatahun 1991kenaikannyadianggarkanmencatatkan11 peratusdandijangkaakanterus meningkat padatahun 1992 (Malaysia 1992c: 318).

Lebih pentingdan segi pertumbuhanekonomineganaialah kadarpertumbuhandaya pengeluaranbagi tiap-tiap sektor. Pada dekad1980-an, kadar pertumbuhandaya pengeluarandalam kebanyakansektor melebihi kadar pentumbuhanupah. Jadual 2.7 menunjukkanbahawa sektor penlombongantelah mengalami kadar daya penge-luaranyang paling tinggi dengankadan 12.4 peratusdiikuti olehsektor perkilangan6.2 penatus.Hanya subsektorperladangangetahmenunjukkankadar kenaikan daya pengeluaranyang rendah se-banyak 0.6 penatusdan kadar mi jauh ketinggalandanipadakadarkenaikan upah sebanyak3.1 peratus

42


Jadual 2.7 Malaysia: Kenaikanupahdan daya pengeluaranburuh (peratusperubahanpurata)

SektorKenaikan upah Daya pengeluaran buruh

1981—89 1981—89

Perkilangan 5.0 6.2

Pembinaan 3.8 3.9

Perlombongan 10.7 12.4

Perladangangetah 3.1 0.6

Perbankan 4.6 5.4


Keadaandi atasjika dilihat dan segi penggubalandasanjangkapanjangyangpositifmungkindapatmempercepatlagi prosesperalihanke arah teknik intensifmodal dalamsektorpertanian.Perkarasepertimi amat penting dilakukan demi mengurangkanpenggunaantenagaburuh yang semakinmeningkat dan segi kos dan dan segi potensimeningkatkandaya pengeluaranpetani.

SUMBANGAN PERINDUSTRIAN PADA DEKAD 1980-AN4

Kita penlu melihat pertumbuhanpenindustnian sejak awal tahun1980-an kenana beberapa faktor yang muncul ketika itu akanmempengaruhikemampuanMalaysia.untuk menjadi sebuahneganapenindustrianpadatempoh satugenerasi.Pertama,mulai awal 1980-an, pihak pemerintahtelah menjadikanasasindustni beratsebagailandasanuntuk membentukdan mewujudkanasasindustri yangte-guh di negarain Kedua, sekton perkilangankeselunuhannyatelahmengalamipertumbuhanyangpesatjika dibandingkandengansektorlain, terutamanyasemenjakpertengahandekad 1980-an. Ketiga, Se-perti yang telah dinyatakandalam Bab I, Pelan Induk Perindustnian(PIP) telah dilancarkandengantujuan untuk mempenkuatlagi asaspenindustniannegaramelalui strategiyang lebih tersusun,termasukpemantapanteknologi untukindustri yangdiutamakanmelalui PelanTindakan untuk Teknologi Penindustnian.PelancaranPIP juga di-lengkapi denganberbagai-bagaigalakanbaru dan kelonggaranyangdiberikan kepadapemodal asing dan segi penyertaanekuiti. PIPjuga dijangka akan mempenganuhiperkembanganpenindustnianSe-terusnyasertamendukungperananpemodal tempatan.

43


Padatahun 1981 dan 1989, sepertidinyatakandalam Jadual2.8,lima kumpulan industni yang memainkanperananutama dan seginilai ditambah ialah:

1. Industri makanan.2. Industri kayu dan keluarankayu (tidak termasukperabot).3. Industni kimia penindustnian.4. Industni barang getah.5. Industni membuat jentena, perkakas, kelengkapandan bekalan

elektnik.

Kelima-lima industni mi menyumbangkanjumlah nilai ditambahsektor perkilangansebanyak47.1 peratuspadatahun 1981 dan 52.1peratuspada tahun 1989. Dan segi sumbangansektor penkilangankepadapenyerapantenaga bunuh, semuaindustni yang tersebutdiatas membenikansumbanganyang besar,melainkan industni kimiapenindustnianmemandangkanindustri mi intensif modal. Keempat-empat industri tersebut dianggap sebagaiindustni intensif buruh.Dalam keadaanapabilaasasteknologi tempatanmasih rendah danpemerintahmemainkanperananpenting dalammenggalakkanmodalperindustriandan neganamaju, didapati masihbanyakindustri yangditubuhkanbercorakintensif bunuh, walaupunpadatahun-tahunke-belakanganmi, keadaannyasudahberubah.Dan segi guna tenaga,Jadual 2.8 juga menunjukkanbahawaindustri tekstil dan pakaian(kecuali kasut) membenikansumbanganyang tinggi.

Dan perspektif nilai ditambah dan penyerapantenaga bunuh,memangjelasbahawaindustniperkilanganjentena,perkakas,alat danbekalanelektrik memberikansumbanganyang terpentingpadatahun1981 dan 1989. Sumbangannilai ditambah industni mi meningkatdanipada 13.0 penatus padatahun 1981 kepada 18.6 peratus padatahun 1989. Pentambahanmi juga mencenminkankeutamaanten-hadapstrategionientasi eksportdankemunculanbanangperkilangansebagaibahaneksport penting bagi negana,tenutamanyakomponenelektronik. Pentumbuhanindustni komponenelektronik yang begitupesatsejak awal tahun 1970-anadalahbenikutangalakankhas yangditawankanoleh pemerintahdan penubuhanZon PerdaganganBebasyang menjadi tenas kejayaanstnategi onientasi eksport. Sumbanganindustni tekstil dan pakaianterhadappenyediaanpeluangpekerjaanmerupakan kedua terbesar dalam sekton perkilangan. Kedua-duaindustni mi telah menyumbangkan36.3 peratus danipada jumlah

44


Jadual 2.8 Sumbanganindustni mengikut nilai ditambahdan pekerjaan,1981 dan 1989

Industri

Makanan

Minuman

Keluaran tembakau

Tekstil

Pakaian, kecuali kasutKulit dan keluaran kulit

KasutKayu, keluaran kayuPerabot,kelengkapanperabotMembuat kertas dankeluarankertasPercetakandan penerbitanKimia perindustrianKeluaran kimia lainKilang penapis petroleum

Membuat pelbagai keluaranpetroleum dan arangMembuat baranggetahMembuat keluaranplastikBarang daripadatembikardan tanah hatMembuat kaca dankeluarankacaKeluaran galian bukan logamAsas besi dan keluliAsas logam bukan ferusKeluaran pasangsiap daripadalogam, kecuahi jentera dankelengkapanJentera,kecuali kelengkapanelektrikMembuatjentera, perkakas,kelengkapan,danbekalanelektrikKelengkapan pengangkutanKelengkapan profesionaldan saintifikLain-lain

Jumlah

1.0 1.9 1.2

4.4 2.8 4.51.8 9.1 0.93.0 2.8 2.15.7 3.0 0.1

0.1 0.4 —6.7 6.4 5.91.8 2.4 3.2

0.3 0.5 0.4

0.7 0.7 0.45.1 5.2 4.32.1 3.3 1.81.2 0.6 0.5

1.62.91.21.60.2

0.17.63.9

0.9

0.43.11.60.5

1.42.1

100

Nilai ditambah (peratus)

1981

16.43.22.94.32.10.10.39.21.1

1989

11.91.8

1.9

3.2

2.9

0.16.10.7

Pekerjaan (peratus)

1981 1989

12.7 10.61.1 0.62.0 0.8

6.9 5.05.7 8.00.2 0.10.6 0.2

13.6 10.72.4 2.0

4.1 3.7 5.8

3.5 3.2 3.9

4.0

2.6

14.0 23.33.7 2.9

13.0 18.64.6 4.7

0.6 1.1

0.7 1.0

100 100

dan V.Somber: Jadual dalam Lampiran IV

0.8

1.3

I00

45


pekerjaansektor penkilanganpadatahun 1989 dibandingkandengan26.6 penatuspada tahun 1981.

Sebagaiindustni berasaskanpasarandalam negeni, industni per-kilangan makananmemainkanpenanan yang penting bukan sahajadan segi nilai ditambah,tetapi juga dan segi jumlah pekenjaanyangdiwujudkan.Begitu juga keadaannyabagi industni sumber,terutama-nya industri kayu dan keluaran kayu senta industni barang getah.Walau bagaimanapun,peratusansumbanganindustri mi kepadani-lai ditambahtelah menunun daripada15.9 peratuspadatahun 1981kepada 12.5 penatuspadatahun 1989. Sebaliknya,sumbanganin-duStni kimia perindustriantelahmeningkatdenganpesatdanipada1.8peratuspada tahun 1981 kepada9.1 penatuspadatahun 1989. Inimencenminkanjuga perkembanganasasindustni negarami apabilaindustni banang modal dan perantanaanmula muncul untuk me-nambahkeperluanrantaian industri. Malangnyaindustni seperti mitidak dapat berkembang sepesatindustni elektnonik dan tekstil,walaupunberbagai-bagaiusahadilakukan oleh pihak pemerintah.

Nilai ditambahpekenja mencenminkandayapengeluarantenagaburuh. Sepenti yang ditunjukkan dalam Jadual 2.9, nilai ditambahpekerja telah rneningkat dengankadar 10.0 peratussetahun padatempoh 1981—1989 (harga semasa).Pada tahun 1981 dan 1989,industri penapispetroleumyang berintensifmodal menupakansub-sektor yang mengalami nilai ditambah pekenjayang paling tinggi.Jika dibandingkandengannilai ditambahpekerjakeseluruhansektorpenkilangan,nilainya mengatasikeseluruhansektor sebanyak45 kaligandapadatahun1981 dan 18 kali gandapadatahun 1989.Walaupunbilangankilang penapispetroleumadalahkecil (6 orangpadatahun1981 dan 10 orangpadatahun 1989), namunperanannilai ditambahpekenja sangatpenting. Sehubungandengan itu, industni pelbagaikeluaran petroleum dan anang juga menunjukkannilai ditambahpekenja yang tinggi, tenutamanyapada tahun 1989. Di sampingkedua-duasubsektori, industni lain yang menunjukkannilai di-tambahpekenjayang tinggi, termasuklahindustni minuman, industnilogam asasbukan fenus, dan kimia penindustnian.

Sebaliknyapula, terdapatbeberapaindustri yangmengalaminilaiditambahpekenja yang amat nendah. Kedudukanmi mencerminkanpenggunaanteknologi yang rendah dan kekurangantenaga mahiruntuk mengendalikanteknik pengeluaranyang lebih canggih.Contohindustri mi termasuklahindustri pakaian, barang kulit, kasut, danpenabot.

46


Kayu, keluarankayuMembuat perabot,kelengkapanperabot 7 238Membuat kertas dankeluaran kertas 13 984Percetakanperindustrian 15 999Kimia perindustrian 31 852Keluaran kimia lain 24 200Kilang penapis petroleum 743 448Membuat pelbagai keluaran

petroleum dan arang 30 769Membuat baranggetah 18612Membuat keluaran plastik 9 762Barang daripadatembikar dan tanah hat 13 005Membuat kaca dankeluaran kaca 26 128Keluaran galianbukan logam 19 353Asas besi dan keluli 18 352Asas logam bukan ferus 28 336Keluaran pasangsiapdaripada logam, kecualijentera dan kelengkapan 11 597Jentera,kecuahikelengkapanelektrik 14761Membuat jentera.perkakas,kehengkapandan bekalanelektrik 15 225Kelengkapanpengangkutan 20 684Kelengkapanprofesionaldan saintifik 11 350Lain-lain 8 854

Jumlah

33 004 4 956 7 477 30 50985907 7019 13343 4533866035 3798 9862 1491919265 4586 6405 1687010733 3 132 5 167 3 84513 774 3 606 5 540 7 848

8 065 3 692 5 583 7 54516872 5106 6834 13915

10592 4050 5115 5231

34321 4440 8968 1725728 123 5 898 10971 13449

217 215 7879 18257 43 lOS50614 6666 12128 21493

529716 20747 35345 22609

91463 5291 9756 2051325 063 5 044 6 793 23 38218 167 3 729 5 536 13 907

16359 4354 5931 19972

47 494 6 863 11 506 34 838

49547 5 316 9500 34 13660273 7144 11833 2996335880 7551 10706 25885

1989

44 68495 8903843522215

6 66115 1526 824

17 326

12 333

137 99222 380

456 84640 562

739 879

45 12233 36623 246

26 174

123 158

113 897152 01275 231

Sumber:Jadualdalam Lampiran IV dan V.

Jadual 2.9 Nilai ditambah seorangpekerja, upah puratapekerja, dan aset tetapseorangpekerja mengikut industri, 1981 dan 1989 (RM)

Nilai ditambahseorang pekerja Upah

Asetpurata seorang

tetappekerja

Industri 1981 1989 1981 1989 1981

MakananMinumanKeluaran tembakauTekstilPakaian,kecuali kasutKuhit dan keluaran kuhitKasut

2116045 94123 23610 2276 0557 8488 354

II 028

26974 4983 8490 12463

36259 5519 9865 10556

23597 4816 7522 II 400

47 682 7 246 9 381 22 185

23 369 5 684 6 300 11 75514493 3769 5 105 9 119

16361 29496 5068 7863 18045

34522

33 835

23 01944 245

24 8937 006

39 838

47


Nilai ditambahyang tinggi di kalanganpekenjaboleh juga di-kaitkan denganjumlah modal seonangyang digemblengkandalamsesebuahpenusahaanpenkilangan. Dalam hal in aset tetap setiappekerjadalamsesebuahindustni diambil sebagaiukuran modal yangdigemblengkandalam pengeluaran.Aset tetap setiappekerjadalamsektorpenkilanganpadatahun 1981 dan 1989 telah meningkatlebihdaripadadua kali ganda. Hampir semuaindustri yang mengalaminilai ditambahyang tinggi di kalanganpekenjajuga mengalamiasettetap pekerjayang tinggi padatahun 1981 dan 1989. Yang tentinggimenupakan industni penapis petroleum dan diikuti oleh industriminuman dan kimia penindustrian.Dalam senanai in boleh jugadimasukkanindustni kaca dan keluaran kaca Sertakeluaran galianbukan logam. Dua industni yang muncul dalam kategoni mi padatahun 1989 merupakanindustri mengilangkertasdankeluarankertasserta industri asas besi dan keluli. Memang sudah jelas bahawaindustni yang dinyatakan di sini adalah industri yang berintensifmodal.Sebaliknya,industri yangketinggalandan segi nilai ditambahpekenjadanmenunjukkannilai asettetappekerjayangrendahterdinidaripadaindustni pakaian, kulmt dan keluanan kulit, kasut, dan per-kilangan penabot.

Padatempoh 1981—1989,upahpuratapekerjasektorpenkilangantelahmeningkatsebanyak51.6 peratus.Walau bagaimanapun,kenaikantingkatupah mi amatnendahapabiladibandingkandengankenaikandayapengeluaranataupun nilai ditambah pekenja seperti yang di-jelaskandi ataS. Padatahun 1981 dan 1989,upahpunatapekerjada-lam 13 industri lebih nendahdanipadaupahpuratasektorpenkilangan.Antana industri yang menawarkankadar upah terendahtermasuklahindustri pakaian,industri kulit dankeluarankulit, industri kasut,danperkilanganperabot.Sementaraitu, industni yangmenunjukkankadarupah yang tinggi terdini daripadaindustni minuman, industni kimiapenindustrian,kilang penapispetroleum,industni asaslogam bukanferus,danperkilanganalatpengangkutan.Secanakeseluruhan,industrimi juga menunjukkannilai ditambahpekenjadan nilai harta tetappekerja yang tinggi.

Perlu juga dinilai tentangindustri yang penting dan perspektifeksportnegara,iaitu industni tekstil, dan industni jentera,perkakas,kelengkapandan bekalanelektnk (tenutamanyaindustri pengeluananelektnonik).Industni tekstil kunang pentingjika dibandingkandengankumpulan industri kedua terbaik sama adadan segi eksport mahu-pun sumbangankepadanilai ditambahdanpenyenapantenagaburuh.

48


Namun begitu, industni jentera, penkakas,kelengkapan,danbekalanelektnik banyak menyumbangkannilai ditambah dan penyenapanbunuh (Jadual 2.8). Berasaskanukunan lain seperti nilai ditambahpekenja,tingkat upah dan aset tetap pekerja bagi industni mi hebihnendahdanipadasektor perkilangan.

TUMPUAN DASAR KE ARAH INDUSTRIBERASASKAN SUMBER

Sebagaimanadenganpenkembanganindustni berorientasiekspontdiZon PendaganganBebas,penekananterhadapperkembanganindustnibenatpada awal tahun 1980-antelah berjayamengembangkansub-sekton industni yang benasaskansumben, tetapi kesan nantaiannya

tenhadapsektorpertanianmasih terlalu sedikit. Oleh itu, pelancaranPelanInduk Perindustnian(PIP) padatahun 1986 antanalain bertujuanuntuk memastikansupayapentumbuhandalam sektor penindustniandikaitkan dengan pembangunandalam sektor pentanian. mi bolehdilakukan, tenutamanyamelalui perkembanganindustri berasaskanpentanian,sepenti industni berasaskankeluanankelapa sawit, kayu,dan getah senta industni memprosesmakanan.

Oleh itu, kita boleh menganggapbahawaprosespenindustnianyangbertenaskansumben,termasuksektonpentanianmerupakansatusyaratpenting bagi Malaysiamenenuskanmatlamatnyake anah ne-ganaperindustnian(nujuk Anuwar 1991). Walaupunbegitu,pencapaianindustri benasaskanpentaniansemenjakpertengahantahun 1980-anmasih kunang memuaskan.Umpamanya,kadarpertumbuhanpunataindustni bukan berasaskanpentaniantidak menunjukkananahahiranyang tetap (Jadual2.10, Jadual2.11, Jadual2.12, danJadual2.13).

Jadual 2.10 menunjukkanbahawasumbanganindustni berasas-kan pentaniankepadaoutput sektorpenkilangansebenarnyamenunundanipada36.7 penatuspadatahun 1985 kepada33.1 peratuspadatahun 1989. Sepenti industni lain pada tempoh 1981—1985,industnibenasaskanpertanian telah mengalami kejatuhan pengeluanan,melainkanindustni benasaskankelapa sawit yang telah benkembangsebanyak13.6 penatuspadatempohtensebut.Selanasdenganpentum-buhanekonomiyangpesatselepaskemelesetanekonomi 1985—1986,industni berasaskanpertaniantelah berkembangdengankadar yangtinggi padatempoh 1986—1989, tenutamanyaindustri baranggetahdan berasaskankayu.

Kedua-duaindustri mi juga telah mengalamipeningkatanper-

49


Jadual 2.10 Sumbangandan pertumbuhan output industni berasaskanpertanian

Industri

Sumbangan (peratus)Kadar pertumbuhan purata

(peratus)

1985 1989 1981—85 1986—89

Barang getah 6.0 7.1 —0.1 21.9

Barang kelapa sawit 16.0 11.8 13.6 11.0

Prosesanmakanan 10.0 9.0 —0.6 12.8

Asas kayu 4.7 5.2 —4.8 18.8

Industri sumber* 52.7 44.3 5.7 11.6

Industri bukan sumber 47.3 55.7 4.0 21.1

Jumlah 100 100 4.7 16.3

Sumber: Bank NegaraMalaysia (1991).* Industri sumbertermasuk industni asas pertanian.

mintaan eksportpadamasa yangsama, terutamanyaindustri baranggetah yang telah menunjukkanpertumbuhanyang amattinggi, iaitu82.0 peratuspadatempoh 1986—1989(Jadual2.11). Memandangkanindustni bukan sumber, terutamanyaindustri elektronik dan tekstilmasihmenjadi tenasutama dan segi eksportnegara,maka industriberasaskanpertanianmasihbelum memainkanperanan~.yangpentingdalam eksport barang perinduStriannegara.

Jadual 2.11 Sumbangandan pertumbuhaneksport industri berasaskanpentanian -

Industri

Sumbangan(peratus)Kadar pertumbuhan purata

(peratus)

1985 1989 1981—85 1986—89

Barang getah 0.9 3.8 8.0 82.0Barang kelapa sawit 1.5 1.3 164.5 38.3

Prosesanmakanan 6.1 5.7 4.7 22.9

Asas kayu 2.9 3.6 —5.6 32.7

Industri sumber 17.9 21.7 9.2 31.0


Jumlah 100 IOU 18.8 25.3

Somber: Bank Negara Malaysia (1991).

50


Dan segi nilai ditambah,sumbanganindustni berasaskanper-tanian sebenarnyatelahmenurun sedikit danipada24.8 peratuspadatahun 1985 kepada 24.3 peratuspada tahun 1989. Walau bagai-manapun, kadar pertumbuhanpurata nilai ditambah pada tempoh1986—1989bagi industni baranggetahdankayu amatmenggalakkan(Jadual 2.12). Dan segi penyerapanguna tenaga (Jadual 2.13),sumbanganindustni berasaskanpertaniansecararelatifnyabesan,ia-itu 28.8 peratusdanipadajumlahgunatenagasektorperkilanganpadatahun 1989,walaupunangkami telah menunundanipada30.9peratuspadatahun 1985.

RUMUSAN

Bab mi telah meninjau tahap-tahappertumbuhanpenindustrian,per-kembangannantaiandengansektonpentanian,sumbanganpenmndustnianpadadekad 1980-an,dan tumpuandasar terhadapindustni berasas-kan sumber.Benpandukannilai ditambah,gunatenaga,daneksport,sektor perkilangansememangnyatelah menjadi penyumbangyangpenting dalam ekonomiMalaysia. Sumbangannyadan segi nilai di-tambah dan ekspont merupakanyang tenpentingsejak dekad 1980-an. Penekananperindustnianutamadan segi dasarperindustrianme-libatkan penggantianimport, beronientasieksport,dan industri berat,manakala tumpuan terhadapmodal asing terus dikekalkan. Modal

Jadual 2.12 Sumbangandan pertumbuhannilai ditambahindustni berasas-kan pertanian

Industri

Sumbangan

1985

(peratus)

1989

Kadar pertumbuhan purata(peratus)

1981—85 1986—89

Barang getah 5.1 6.4 —8.0 22.9

Barang kelapa sawit 6.3 5.3 30.5 11.7

Proses makanan 8.0 6.5 3.2 8.7

Asas kayu 5.4 6.1 —7.9 18.0

Industri somber 47.4 42.1 9.8 11.2


Jumlah 100 100 7.3 14.7

Sumber: Bank Negara Malaysia (1991).

51


Jadual 2.13 Sumbangandan pertumbuhangunatenagaindustri berasaskanpertanian

Industri

Sumbangan (peratus)Kadar pertumbuhan purata

(peratus)

1985 1989 1981—85 1986—89

Barang getah 6.0 7.6 —4.8 17.2

Barang kelapa sawit 3.7 2.6 —0.5 1.0

Proses makanan 9.5 7.9 —4.7 5.8

Asas kayu 11.7 10.7 —8.8 8.6

Induslri sumber 39.8 35.3 —5.2 7.4

Industri bukan sumber 60.2 64.8 —5.1 12.8

Jumlah 100 100 —5.2 10.7

Somber: Bank Negara Malaysia (1991).

tempatanpertamakali mendapatpenhatiankhas dalamdasanindustniberat mulai pada tahun 1981, apabila perusahaanawam telah di-tubuhkankhususuntuk tujuan in Sementanaitu, sumbangangunatenagasektonperkilangan telah bertambahdengankadaryangpesatdan seterusnyamenghampmnikedudukansektor pertanian.

Namun begitu,rantaianantanasektorperkilangandengansektonpentanianmasih terhad. Sebahagianbesar penduduk luan bandanbenhijnahuntukmendapatpekerjaandalamsektonperkilangan.Walaubagaimanapun,prosespenghijrahandan pendatangasing telahmem-bataskankenaikanupah dalamsekton pentanian.Secarakeseluruhan-nya, penkembanganpesatdalam sektor perkilangantelah menaikkanupah dalam sekton berkenaan.Peralihanmi semakinmempengaruhipemindahanpendudukdan sekton pentanianke sektor penkilangan.Demi mengekalkanpnestasipertumbuhanekonomi yang berterusan,makadisarankansupayaditumpukanperhatiantenhadappembangun-an industri berasaskansumben tempatan. Langkah mi akan me-ngukuhkan nantaian antana Sektor perkilangan dengan sekton pen-tanian.

NOTA

- I Misi Bank Dunia (The International Bank for ReconstructionandDevelopment)yang diketuai oleh JacquesRueff telah melawat negara

52

PERTUMBU1-IAN PERINDUSTRtAN

mi dan Singapura pada tahun 1962/63 untuk mencadangkankepadakerajaanMalaysia dasarpembangunanserta institusi perancanganyang

perlu dimajukan, termasuk strategi perindustrian susulan cadanganuntuk mencantumkanTanahMelayu. Singapura,Sabah,dan Sarawaksebagainegara baru Malaysia. Laporan Bank Dunia mi telah dike-mukakan pada bulan Julai 1963 bertajuk Report on the EconomicAspectsof Malaysia.

2 Mengikut salahseorangpegawaikananLembagaKemajuanPerindustrianMalaysia, Akta Galakan Pelaburan 1968 (Jegathesan1975: 53—69):

“Undang-undang mi juga menyediakan galakan kepda industri in-

tensifmodal dan mempunyaitempoh pembinaanyang lamasebelumuntung dihasilkan, dan akhir sekali, tetapi tidak kurang penting,menyediakansin galakaneksportyang direka bentuk untuk meng-gerakkansektorperkilangandaripadaorientasipasarandalamnegenikepadaeksport. Undang-undangmi kemudiannyadipinda denganmemasukkanpelbagaigalakanlain untuk menyediakankemudahankepadaindustri menggunakanburuh, menggalakkanindustni hoteldan pelancongan,dan baru-baru i, dengan pengenalangalakanpenempatan,rangsanganseterusnyaditambahke arah penempatanindustri.”

3 Lanjutandaripadakajian perbandinganyang terpenincitentangstrategiberorientasieksport, Chenery,Robinsondan Syrquin (1986: 358) mem-buat kesimpuhanbahawa:

“Sekarang, kebijaksanaankonvensional memperakui bahawa stra-tegi pembangunanterbuka akan mengutamakanjalan ke arahperindustrian. Hasil kajian kami pasti tidak bercanggahdenganpandanganmi. Kami dapati bahawaekonomi yang mengikuti per-tumbuhan didorong oleh eksport mengalami pertumbuhanlebihpesatberbandingdenganstrategi penggantianimport, dan cenderungmencapai struktur input-output ekonomi maju yang lebih pesat.”

4 Untuk menganalisispertumbuhan perindustrian, kami menggunakandatadanipadaBanci Perkilangan 1981 dan PenyiasatanPenindustnian1989. Bahagianmi bertujuanuntuk mengemukakangambarantentangsumbanganindustni terpenting dan segi nilai ditambah, pekerjaan,daya

pengeluaran,upah, dan nilai asettetap seorangpekerjapadakedua-dua tahunyang dinyatakan.Sumbanganindustri bagi kedua-duatahuntersebut akan juga memungkmnkan perhitungan perubahan yang telahberlaku pada dekad 1980-antentangpembolehubah yang dmnyatakan.

53

BAB IIIKEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHANKE BANDAR, DAN PENEMPATANINDUSTRI

Bekalanatau penawaranburuh merupakanantarafaktor utamaper-tumbuhanperindustrian.Peralihanke arahsebuahnegaraperindustri-an lazimnya melibatkan perubahanstruktur daripada penekananindustri utamakepadaindustri peringkatkedua.Apabila penghijrahanburuh dan sektor utamamenurun, masalahkekuranganburuh akanmewujudkanperalihan kepadakaedahpengeluaranyang berintensifmodal. Dan segi teori, perkembanganmi dijangka akanmembantumemodenkanekonomisertamembolehkanpendudukmenikmatitarafhidup yang lebih baik.

Namun begitu, padahakikatnya,negaramembangunmemper-lihatkan pengalamanyang berbeza antara satu sama lain. KoreaSelatandan Taiwan yang telah berjaya mencapaitaraf negaraper-industrian baru (NIB) mempamerkanpengalamanseperti di atas.Walau bagaimanapun,pengalamanmi kurangkelihatandi sebahagianbesarnegaramembangun.Pertumbuhanperindustrianbukan hanyagagal menyerap lebihan buruh daripadasektor utama (seperti diNegaraThai), bahkanprosespenghijrahandesa-bandarmenimbulkanmasalahpembandarandan berbagai-bagaimasalah sosioekonomiyang lain. Ekorandaripadami di sesetengahnegara,peralihan me-nampakkanpertukarankemiskinan daripada bentuk lama kepadayang baru. Bab mi bertujuanuntuk meninjau kesanpenghijrahanburuh yang timbul sebagaiakibat perindustrianpesat dan penem-patan industri di kawasan-kawasantertentu.

LEBIHAN BURUH UNTUK PERINDUSTRIAN

Sungguhpunstruktur ekonomi negara telah mengalami peralihan

54

KEPERLUANBURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR. DAN PENEMPATAN tNDUSTRI

yang meluas, namun sektor pertanian masih memainkan perananpenting, terutamanyadani segi penawaran pekerjaan. Walaupunsumbangansektormi terhadapKDNK dijangkamenurunkepada18.7penatuspadahujungdekad1990-an,tetapi sumbangantenagaburuhsekton mi pada tahun 2000 dijangka masihmelebihi 20 peratus.Peranansektormi lebih pentingdanipadahanyamenyediakanpeluangpekerjaankepadapendudukluar bandar.Semenjakzamanpenjajahanlagi, bersama-samasektonperlombongan,sektorpertanianmerupakansumberutamapenawarantenagaburuhuntuk segalakegiatanekonomidi seluruh negana.Seperti dinyatakandalam Bab I, bensama-samasektorperlombongan,sektorpertaniantelahmengasaskanpembentukansistemjalan raya dan pembandaranmoden di Malaysia.

Padamasadahulu, lebihanburuh dan sektorluar bandardiserapke dalam berbagai-bagaisekton, terutamanyasektor penkhidmatan,tenmasukpenkhidmatankerajaan. Banyak juga tenaga buruh yangdisenapke dalam sektor formal. Selepasakhir tahun 1960-an, Se-bahagianbesarlebihan buruh dan sekton pertanian telah mengalirmasuk ke dalam sektor penkilangan,khususnyadi sekitarbandar-bandarbesar.Bahkan,kemunculanindustni intensif buruh, terutama-nya pada1970-an,lebih berasaskanpenghijrahandan kawasanluanbandar.Penghijnahanyangberlakudenganpesatmencerminkanjugamasalahyang dihadapioleh sektor pertanian,walaupunsecanatidakIangsung,penghijrahanmi telahmengurangkanmasalahkemiskinandi kawasanluan bandar(Ishak 1990). Selain isu penghijrahankeluarburuh,sektorluarbandarmengalamimasalahkekuranganpendapatan.mi meliputi tenagaburuh yang bekerja, tetapi masih memerlukanpekerjaantambahan.Golongan mi merupakan sebahagiantenagabunuh yang hanyadapatmembenikansumbanganyang kecil kepadapengeluarannegaradisebabkankekunanganpeluang pekerjaan.Ke-adaanmi bentambahrumit apabilamasalahpengangguranbergesendan pengangguranbermusimdiambil kira dalamsektor luar bandar.Sementaraitu, kemampuantenagaburuh luar bandardan segi dayapengeluananadalah terbatasdisebabkanoleh taraf pendidikan dantingkat kemahiran yang nendah.

Pnosespenghijrahanjuga melibatkanpendudukbandarkecil dansederhana.Bandarmi tidak berkeupayaanberkembanguntuk menye-diakanpeluangpekerjaanyang cukup. Pola penghijrahanpadape-ringkat awal lebih berbentukpenghijrahandesake desayang meli-batkan penghijrahanpenduduk luar bandar ke kawasanrancanganpembukaantanah.Seterusnya,penghijrahanke kawasanbandarben-

55


tambahpenting sehinggapertumbuhanpendudukbandarmeningkatdaripada 28.7 peratuspadatahun 1970 kepada34.2 peratuspadatahun1980.Prosespenghijrahanke kawasanbandarIebih membabitkangolonganbelia. Banyak antara mereka bekerja di kilang zon per-daganganbebas(ZPB). Penghijrahanmi jugatelahmencorakkanpolapembahagiankerja perindustrian.Golonganwanita terutamanyase-makin banyak menyertaiguna tenaga sektor perkilangan.

Penghijrahankeluar pendudukluar bandar telah menyebabkankenaikankeluasantanahterbiar. Pada tahun 1981, seluas880 990hektar, iaitu 26 peratus daripada tanah pertanian telah terbiar diSemenanjungMalaysia. Daripadajumlah mi, 728 127 hektar me-rupakantanah bukan sawahterbiar. Sementara160 863 hektarme-rupakantanah sawahterbiar. Walau bagaimanapun,saiz tanahter-biar di SemenanjungMalaysia telah merosot kepada lebih kurang553 372 hektarpadaakhir tahun 1986, dan daripadajumlah i, se-luas 125 255 hektar tanah sawahterbiar. Pada akhir tahun 1987,keluasantanahterbiar meningkatsemulakepada654413 hektar.Iniberpuncadaripada peningkatantanah bukan sawah terbiar yangbegitu ketara (Abd. Malik dan Mohaini 1992: 277—300).

Antara faktor-faktor penting yang mencetuskangejala tersebutialah kekuranganmodal yang sening mendorong golongan petanimembiarkantanahmerekatanpadiusahakan.Kekuranganmi telahmembelengguusahamerekauntukmendapatkeperluaninput moden,seperti baja kimia, racun serangga,biji benih, dan keperluan laindengancukup. Kekunanganmodal untuk memperolehinput tersebutlebih terasadalam keadaanharga yang semakinmeningkat,sedang-kan harga komoditi pertanian selalunya turun naik. Akibatnya,pendapatangolongan petani bertambahkurang. Seperti dihujahkanoleh Ishak (1990), keadaanmi boleh menimbulkanimplikasi yangbesarterhadapmasalahkemiskinan pada dekad 1990-an.

Begitu juga denganmasalahkekuranganburuh tempatandalamsektor perladanganyang kini terpaksamenggunakanburuh asingyang lebih murah tingkat upah (KementerianPerusahaanUtama1991, Mokhtar 1991: 19—42). Kemasukanpekerja asing bermaknabahawaupah buruh tempatantidak dapatditingkatkandengankadaryang lebih cepat.Ini memangselarasdengankehendakpemerintahsupayakadarupahburuhdi Malaysiarendah,yangdigunakansebagaidaya tarikan kepadamodal asing untuk melaburdi negarami. OIehitu, lebihanburuh daripadasektorpertanianakansemakinmengong-kong kenaikan tingkat upah.

56

KEPERLUAN BURUH. PENGHIJRAHAN KE BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI

Dan segi penyerapantenagaburuh, sumbangansektorperkilang-an telah meningkat daripadakurang 8 peratuspada tahun 1960-ankepadakina-kina 15 peratuspadaawal tahun 1980-an.Memangtidakdapat dinafikan bahawa strategi perindustrian pada akhir dekad1960-an dan awal dekad 1970-an bertujuan menambahpeluangpekerjaandemi mengatasimasalahpengangguranyang berleluasa.Mengikut RancanganMalaysiaKedua (Malaysia 1971: 111):

Usaha menyediakanpekerjaan baru tidak dapat menyaingipertambahanburuh yang banyak pada tempoh RancanganMalaysia Pertama.Oleh itu, pengangguranmeningkatdaripadakira-kira 180000 orangatau6.5 peratusdaripadajumlah tenagaburuh padaawal Rancangankepadalebih kurang250000 atau8 peratuspadapenghujung tahun 1970.

Penyerapanburuh dalam sektor perkilangan telah berlaku de-ngan pesat pada tempoh 1986—1990. Penyerapanmi meningkatdaripada855 400 orang pada tahun 1985 kepada 1 290 200 orang

padatahun 1990. Pertambahanmi telah memungkinkansektor per-kilangan menyumbangkanbahagianyang terbesarkepada pertam-bahantenagaburuh, iaitu 44 peratusdaripadapekerjaanbaru yangdiwujudkanpadatempohtersebut.Gunatenagabaru mi dalam sektorperkilangan terdiri daripada60.6 peratusbumiputera, 24.2 peratusCina, 14.6 peratusIndia, dan0.6 peratuskaum lain (Malaysia 1991:143).

Pada keseluruhannya,sumbangan sektor perkilangan kepadaguna tenaganegaratelah meningkat kepada20 peratuspada tahun1990 dandijangkaakanmencapai24 peratusmenjelangtahun2000.Sektor mi dijangka akan menyerap 854 000 buruh pada tempoh1991—2000.Penyerapanmi merupakan36 peratusdanipadajumlahpekerjaanyang akan disediakanpada tempoh tersebut. Walaupunkepesatanpenyerapanburuh mi menyelesaikanmasalah pengang-guran di kalangan belia tempatan,namun kita perlu memberikanperhatiankepadadua isu yangberkaitan. Pertama,kadarpenyerapanburuh yang tinggi tidak dapat menjamin bahawakadar pengang-gurandapatdirendahkan.Jadual3.1 menunjukkanbahawasemenjaktahun 1970, kadar pengangguranmelebihi 5.5 peratus, melainkanpada tahun 1979, 1982, dan 1992. Bahkan, selepas kemelesetanekonomi padatahun 1985—1986,kadarpenganggurantelah melebihi8.0peratuspadatahun 1986 hingga 1988.Hanyaselepastahun 1988,kadar mi telah menurun semula.

57


Sumber: Malaysia, Laporan Ekonomi (berbagai-bagaiterbitan).

Kedua,penyerapantenagaburuh yang telah wujud tidak semua-nya merangkumiburuh mahir. Setakatmi, sebahagianbesarburuhperindustrian(antara 30—40 peratus) dianggap sebagai buruh takmahir atau separuhmahir. Keadaanseperti mi juga mencerminkantingkat teknologi industri di Malaysia. Memandangkanbahawabanyakkawasan perindustrianbaru diwujudkan, sebahagianbesarpekerja yang menawarkan perkhidmatanterdiri daripada pekerja

Jadual 3.11970—1992

Jumlahguna tenaga, tenagaburuh, dan kadar pengangguran,

Tenaga Buruh Jumlah guna tenaga Kadar pengangguranTahun (‘000) (‘000) (peratus)

1970 3610 3340 7.5

1971 3720 3450 7.3

1972 3840 3564 7.2

1973 3960 3681 7.0

1974 4090 3803 7.0

1975 4230 3928 7.1

1976 4470 4182 6.4

1977 4765 4476 6.1

1978 4802 4542 5.4

1979 4955 4700 5.1

1980 5109 4817 5.7

1981 5257 5010 4.7

1982 5410 5123 5.3

1983 5580 5245 6.0

1984 5762 5407 6.2

1985 5917 5503 7.0

1986 6089 5568 8.5

1987 6409 5851 8.2

1988 6622 6087 8.1

1989 6834 6351 7.1

1990 7046 6621 6.0

1991 7528 6849 5.6

1992 7461 7061 5.4

58

KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR, DAN PENEMPATAN INDUSTRI

baru dan muda; dan kebanyakanmereka berusiakurang 20 tahun.mi boleh dihubungkaitkandengansifat pekerjaanyang tidak banyakmemerlukankelayakan dan kemahiran. Tanpa mempunyai kema-hiran atau latihan tertentu, belia yang banu menamatkansekolahmenengahnendahsudahlayak bekerjadi kilang, danoleh itu, merekamenjadi golonganpekerja terbesan.

Pembangunanindustri intensif bunuh yang benorientasieksport,sepenti industri elektronik banyakmelibatkan guna tenaga wanita.Penglibatanmi mewujudkanpercanggahandenganstrategipenindus-trian awal tahun1970-anyangbertujuanmengunangkanpengangguranyang lebih ketana di kalangan lelaki (Jamilah 1983: 181—98).Penyertaangunatenagawanita bertambahdengansangatpesat.Padatahun 1957, golonganmi menyumbangkan17 peratusdaripadagunatenagadalam sektor perkilangan.Peratusannyaterus meningkatke-pada29 peratuspadatahun 1970 dan 39.5 peratuspadatahun 1980.

Kebanyakanwanita yang diterima bekerja di kilang syanikatasing terdiri daripadagolongan yang benumun antara 15—24 tahunyangsecanaamnyaberkelayakanrendah1danbarumencaripekerjaanyang pertama (Malaysia 1990a: 13). Mereka boleh dilatih tanpabanyakmasalahkeranakemahiranteknikal danbenasaskanpemikirantidak dipenlukan sangatdalamkegiatanpemasangan.Dan perspektifsyanikat transnasional,pengambilantenagaburuh wanita merupakansatu langkahyang menguntungkanmerekakeranapenawaranburuhwanita dan kampungatau luar bandaradalahberlebihan.Tambahanpula,bunuh wanitalebih bersediauntuk memerimaupah yangrendahjika dibandingkandenganburuh lelaki (Linda Lim 1978, Tan BoonKean, 1986, Jamiiah 1992: 25).

Keadaanmi tidak sangatberbezadaripadayang telah berlakudi Korea Selatan apabila negaratersebutmelancarkandasar per-industnianbenorientasieksportdan setenusnyamemainkanperananyang penting dan segi eksport perkilanganke negaraperindustrianpadatahun 1970-andan 1980-an.Tenagapekerjawanitayangmuda,yang dibayar upah nendah dan yang sanggupbekerja benjam-jam

setiaphan memperkukuhdayasaing industni intensif buruh di KoreaSelatan(Bello dan Rosenfeld1990; 25). Memang tidak dapat di-nafikan bahawawujud hubung kait yang rapat antana pnosesper-industniandi kebanyakannegara membangundenganpeningkatanpenyertaangolonganpekerjawanitasertaindustri intensif buruh danperubahanstnukt~rpermndustrian.2

Mengikut siasatanoleh KementerianSumberManusiapada ta-

59


hun 1989, gaji dan upah bulanan secarakeseluruhanbagi pekerjawanita lebih rendah danipadagolongan pekerja lelaki dalam seba-hagianbesarindustni. Seperti ditunjukkan dalamJadual3.2, gaji danupah pekerjapengeluaranwanita lebih tinggi dalam sebuahindustrisahaja,iaitu industni perkilangan kereta dan barang ganti denganperbezaannya4.7 peratus.Kelebihanmi mungkindisebabkanbilanganwanita yang bekerja dalam industni mi adalah kecil dan secarapuratanyalebih berpengalamandanberkemahiranberbandingdengan

sebahagianbesar pekerja lelaki. Dalam beberapa buah industni(sepertitekstil, barangkimia, pengeluanantayar, dantiub) perbezaangaji atau upah bulanan antara pekerja lelaki dengan wanita amatketara. Industni bahan kimia menunjukkan perbezaanyang palingtinggi, iaitu 64.8 peratus.

Jadual3.2 juga menunjukkanbahawapadakeseluruhannya,gajidan upahpermulaanpekerjapengeluaranlelaki lebih tinggi daripada

Jadual 3.2 Gaji dan upah bulanan dan gaji permulaan pekerja pengeluaran

(operator mesin) mengikut industri terpilih, 1989 (RM)

Gaji dan upah bulanan

Iridustri Lelaki WanitaGaji purata Gaji permulaan

lelaki wanita

Elektrik danelektronik 548.25 493.03 293.01 297.02Barang elektrik 704.54 643.19 483.00 486.00Tekstil 675.79 446.50 270.00 242.50Minyak kelapasawit 493.00 432.67 315.80 355.00Perabot 478.46 413.47 295.00 260.00Barang kimia 677.25 411.05 296.00 262.33Tayar dan tiub 401.04 311.34 225.77 163.00Barang plastik 363.00 302.02 214.53 211.15Simen 692.27 566.38 329.00 309.25Barang tanah hat 517.13 450.20 283.50 247.33Asas besi dankeluli 541.41 532.00 260.00 215.00Mesin dankelengkapanjentera 358.99 320.18 302.50 280.00Perkilangankeretadan barangganti 360.61 377.62 234.00 234.00Keluaran pasangsiap daripadalogam 480.57 428.86 329.24 280.60

Sumber: Malaysia (1989).

60

KEPERLUANBURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR, DAN PENEMPATAN INDUSTRI

pekenja wanita, melainkan dalam tiga buah industri, iaitu industnielektrik dan elektnonik, barang elektrik, dan pengeluananminyakkelapa Sawit. Walaupun begitu, perbezaannyaamat rendah, lebihkurang 1 peratusdalam sektor elektnik dan elektnonik serta banangelektrik dan 12 peratus dalam sektor pengeluaranminyak kelapasawit. Akan tetapi, dalam sektor yang lain memangjelas bahawagaji dan upah pekerja lelaki padaperingkatpermulaanlebih tinggidanipadayang dibayarkepadapekerjawanita. Perkarami menunjuk-kan diskriminasi dalam industri tertentu yang mungkin bertujuanmendapatpekerjayang lebih murah. MengikutRancanganMalaysiaKeenam (Malaysia 1991: 466),

Pada tahun 1988, lebih separuh pekerja wanita bekerja sebagaioperatorpengeluaranyang bergaji rendah dan separuhrnahir,manakalahanya 17.7 peratusmemegangjawatandi peringkatteknikal danpenyeliaandan 10.9peratusdi peringkatpengurusandan profesional.Dalam industni intensif buruh, seperti tekstihdan elektronik, kaum wanita merupakankira-kira 57 peratusdaripada jumlah pekerja dalam kebanyakansyarikat yangberkaitan.

Salah satu faktor yang penting berhubungdenganhal mi ialahkadar pentambahangolongan pekerja wanita dalam pasaranburuhformal. Pertambahanmi berlaku denganpesat semenjakawal ta-hun 1970-an. Kedua, kedudukan isi rumah yang terdesak yangmemaksa usaha menambah pendapatanmenyebabkananak-anakperempuanlepasansekolahdigalakkan bekerjadi luar sektor tradi-sional (contohnya, pertanian atau perkhidmatan dalam sektor takformal). Dalam hal mi, keperluankeluargauntuk memperolehupahyang lebih lumayan jika dibandingkandenganpekerjaandi kam-pung juga merupakan Satu faktor yang menguntungkanmajikandalam sektorperkilangan(rujuk Aihwa Ong 1987: 153, Azizah 1991:45—64).

Strategiperindustrianpadatahun 1970-an,melalui strategi ben-onientasi eksport dan galakankepada modal asing, secara amnyaberasaskankegiatan pemasangan.Kegiatan seperti mi tidak lagisesuaidenganperubahancorakguna tenagadi neganapenindustnianyang kos buruh makin meningkat. Oleh itu, syarikat transnasionaldi negarapenindustnianbertindakdengansegerauntukmengurangkankegiatanpengeluaranintensif buruh dan mempunyainilai ditambahyang rendah. Untuk mengekalkandayasaingmereka, tidak ada pi-lihan melainkanberpindahke negaramembangunyangmenyediakan

61


iklim pelaburanyang baik, tenmasukgalakancukai dankawasankhasuntuk kegiatan ekspont seperti zon perdaganganbebas (Frobel,Heinnich dan Kreye 1980). Di Malaysia, selain kos buruh yangrendah,ketiadaankesatuansekerjadalam industni penintis sepanjangdekad 1960-an dan awal dekad 1970-an memungkinkanamalanstrategi kawalan buruh yang ketat. Sekalipun kebanyakanindustnipenintis lama-kelamaantelah mengiktirafperanankesatuansekerja,namun hingga kini, industri elektronik masih tidak menenimake-satuan sekerja di peningkat nasional. Walaupun pihak pemenintahtelah didesaksupayamewujudkan kesatuansekerja dalam industriin namun tekanandanipadasyarikat transnasionatelah mengkhua-tin pihak pemenintah bahawa kewujudan kesatuan sekerja akanmengalihmodal asingke neganalain, sepertiNegaraThai danChina(MacShane 1989: 73—74).

Walaupuncorak pengeluaransemenjakpertengahandekad1980-an semakin intensif modal dan proses automasi kian bertambah,namun subsektortertentu, seperti elektnonik penggunamasih ben-intensif buruh. Berdasarkanpnojek yang telah diluluskan oleh Lem-baga KemajuanPerindustnianMalaysia (MIDA) pada tempoh Ran-canganMalaysia Kelima 1986—1990, potensi pekerjaanyang akandmwujudkandalamindustni ialah 194000, iaitu 32.8 peratusdanipadajumlah guna tenagapada tempoh tersebut (Jadual3.3). Dan segibilanganprojek yangtelah diluluskan (19.0peratusdanipadajumlah)dan pelaburan modal yang dicadangkan(16.2 peratus), industnielektronik masih menduduki tempat yang terpenting.

Dan segi potensipenyerapanburuh, di samping industni elek-tnik dan elektronik, tiga industni lain yang terpenting menupakanindustni tekstil dan barangtekstil, industni kayu dan barangankayu,dan industni barang getah. Ketmga-tiga industni mi boleh dianggapsebagai intensif buruh memandangkanpelaburanmodal yang di-cadangkanuntukindustni benkenaantidak tinggi. Bagi tiap-tiap RMIjuta pelaburan dalam industni tekstil dan barang tekstil, kayu danbanangkayu, dan banang getah, jumlah pekerjaanyang akan di-wujudkan ialah masing-masing26.8, 15.5, dan26.9 jika dibandmng-kan denganindustni elektrik danelektroniksebanyak20.4 pekerjaan.Secara perbandingan,industni yang banyak menenimapelaburanmodal dan disifatkan sebagaiintensif modal, seperti industni kimiadanbarangkimia, petroleumdanarangbatu,danbaranglogam asas,jumlah pekerjaanyang dapat diwujudkan bagi tiap-tiap RM1 jutamodal malah masing-masing1.8, 0.3, dan 1.3 sahaja.

62

I—

—en

0’

‘0N

en~

c00

en~

N0

0N

N0

’00

N‘0

~a

Ia

‘00

00

0en

——

0N

NN

NN

N~

.4N

0N

I—

——

en

al

a0

en

’00

’—’0

’0e

n~

~’0

N0

0’’0

00

’0N

N‘0

~I

Ee

n—

~~

’’0N

en

en

N0

—N

0—

-en

’O0

’—‘0

o0

’~—

en

’0’o

c’e

nN

N0

’0’0

’o0

’O0

‘0I

-~

‘0—

0’0

—~

’0N

en

~o

en

~0

’aI

~e

n‘0

‘0—

0’—

—0

0

—‘0

0’

en‘0

0’

—0

0N

N0

’N

‘00

~0

’N

0’

00

~0’0

~N

‘00

N0

0N

‘0‘0

—0

0en

en

‘00

00

0‘0

—‘0

N‘0

en—

oN

00

00

’0—

00

N~

—o

’0e

n—

’o~

N

e’~0

N0

’0e

ne

n_

N~

’00

0~

0’0

en

~~

0’

—~

—‘0

‘0C

I—

in0

en

00

0~

00

N’0

0’0

00

’00

~-

I~

ØN

0’

N00

‘0~

0O

N‘0

N0

’‘0

00~

00‘0

‘0I

—en

0e

n‘0

~0

N00

N0

0N

—en

00

0’

~00’

I—

00

NC

O—

——

~N

NN

Nen

N

—‘0

N—

—0

00

~0

00

0N

—N

enC

eN

N0

aI

a‘0

0~

0N

0e

nC

e—

wen

N0

NN

‘0N

00

I—

N—

bL

~I

~o

~0

01

a~

Ia

NO

eN

CO

—0

’0’0

00

0N

00

—e

n0

0N

NC

OO

1’0

00

00

0‘0

N‘0

—‘0

0N

0N

00N

Ce

N0

00

N00

~0

~0

N0

’N0

0’0

00

N’0

~e

t~e

ne

nen

N~

N‘0

‘0N

——

0~

—C

e‘0

en

000

’—

‘00

’Q

e‘0

~~

00

‘0N

~‘

Ce

0000

~N

en

0’e

ne

n0

0~

N0

en

en

0’’0

en

N—

~-N

’0‘0

CO—

N—

—0

~—

CO

et0

CO

NN

en

——

00—

——

ene

nC

e—

00

00

N

Ce

Ce

en—

Nen

‘0‘0

~‘0

CO

en

00N

——

‘0N

ocN

NN

—N

Ce

NC

e0

enN

‘0~

~t

00N

N00

~CO

——

—C

O’0

N—

N’0

‘0C

I—

—CO

a0~

IC

I—

—N

‘0‘0

‘0~

‘0©

~~

en~

—~

Ce

—0

enC

OC

O0

I~

0C

O~

~e

n~

ten

QC

Occ’

~0)

I—

——

0.~

~I

~—

~a

a~

~©

‘0N

CO

0’~

N—

~N

0e

n0

0’0

Ce

Ce

©e

0C

e0

N—

en—

o’

~~

-en

CC

OC

eC

N—

N‘~

Nen

N—

‘0—

‘1)2

~~

I~

‘0e

n~

00CO

NC

CO

en

~t

Ce

en‘0

N‘0

en

en~

1-C

O‘0

C00

IC

~en

N00

~~

~en

~‘0

NC

Oen

—N

NC

>.,

co•~

I—

NC

ea

>‘

.~I

.~

I~

N‘0

©—

00

NC

OC

e—

Nco-

Nen

—N

ena

rC’0

COCO

CON

enen

N~

00e

nC

Oco-

‘0e

n—

NCa

00

Ca

aC-

0)—

00..

~-a

0)0

05

20

EC

CO-~

CC

.a~

05

0)0

aa

.C~

~0

.0

.00

)C

’—

n3

0)0

5a

a—

.0~

~0

00

.00)

.0~

CCO

a)~

~a

.oo

~a

aa

aa

C)~

aa

a~

.0a

.~—

E0

.0C..

C-.~

aC

—a

~o

ao

~aa

~~

~i~

so

.9.3

5.~

aa

~.~

E.0

,~0

00

0~

a~

0~

.0

00

00

0C

CC

CO~

o~

:>~

a~

E

2a

aa

aa

Ea

va

).0

~a

0)0

)....~

COCO

COCO

-,—

C~

~


Dalam suasanakeperluan menyediakanpeluang pekerjaandi-utamakansejak tahun 1970-an, dasaryang dimajukan adalahben-asaskanpenggunaanburuhmurah (Ozay 1990: 165). Bahkanhinggaakhir tahun1980-an,buruhmurahmasihmenjadidayatarikankepadaindustri intensif buruh. Misalnya, syarikattransnasionalyangmenge-luarkan barangelektnonik banyak menggunakantenagaburuh yangmurah demi menambahdaya saing mereka dalam pasaranantara-bangsa. Buruh di Malaysia masih lebih murah daripadadi negara

penindustniandan negaraperindustnianbaru (NIB) di Asia. Misal-nya, padatahun1979, kos buruhdi Jepunlima kali gandadanKoreaSelatanduasetengahkali gandajika dibandingkandengankos buruh

di Malaysia (PermodalanNasional Berhad 1991: 84).Sehubungandenganitu, dekad 1980-an memaparkandua per-

kara, iaitu perkembanganbilanganpekerjakontrak dan peningkatankedatanganburuh asing, terutamanyadan Indonesia.Perkembanganpenggunaanpekenja kontrak selepaskemelesetanekonomi tahun1985—1986,menyebabkanbeberapabuah syarikatperkilanganmeng-gantikanpekerja merekadenganpekerja kontrak.Walaupunundang-undang menyediakanperlindungan kepada pekerja kontrak samadenganpekerja tetap,namun pihak pemerintahengganmengawasipekerja kontrak dengan cara yang lebih teratur (Guinness 1992:194).

Dasarburuh murah mi berkaitrapatdengankekurangankepeka-an penggubaldasaruntuk memperbaiktaraf hidup pekerja bawah-

an, terutamanyayangkurang mahir. Walaupundasarmi merupakansatu daya tarikan untuk mempelawamodal asing, namun dasarmitidak boleh berterusankerana peningkatankegiatan penindustnianpada masa depan akan bergantung pada peningkatankemahiran,iaitu kualiti tenagamanusia.Menurut Ishak danZulkifly (1988: 68—86):

Tumpuan pihak pemerintah kepada industri beronientasi eksportdan sikap amat bergantung pada modal asing juga merupakansatu lagi faktor utama yang mengakibatkan pendapatan sebenarkaum pekerja merosot pada tempoh tersebut. Untuk menggalak-kan kemasukan pelaburan asing ke Malaysia, pemenintah telahmengambil berbagai-bagai langkah agar kos buruh terus ren-dah. Antaranya, termasuklah langkah-langkah yang pada kese-luruhannya melemahkan gerakan buruh di negara mi. Akibatnya,keupayaan kesatuan sekerja untuk menuntut kadar upah yanglebih tinggi dan keadaan kerja yang lebih baik menjadi lemahdan kurang berkesan.

64

KEPERLUANBURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI

Keadaanseperti mi tidak berbezadenganapa yang telah di-alami oleh bandar-bandarbesaryang lain di Asean. Kajian Thomas(1991: 1—16) terhadapbandar-bandanutamaJakarta,Kuala Lumpur,Manila, Singapura, dan Bangkok menunjukkanbahawa walaupunprosesperindustniantelah berjaya meningkatkanpendapatanpuratapenduduk bandar, namun jurang perbezaanpendapatanantarago-longan kayadenganmiskin makin bertambah.Di Malaysiatekananuntuk memanjangkandasar buruh murah memang masih wujud.Dasar mi berkait rapat dengan apa yang berlaku di negarajiran,terutamanyaNegaraThai dan Indonesia.Contohnya, tingkat upahyang lebih rendah di Indonesia telah menggalakkan kemasukansyarikat asmng yang banyakdalam kegiatan pemasanganalat elek-tronik.3

Dalam jangka panjang, yang lebih penting ialah keupayaannegarauntuk meningkatkankemahirandan kepakaranburuh tern-patan demi mengembangkanteknologi dalam sektor perkilangan.Akan tetapi, persoalanyang penting ialah adakah negara mem-punyai pilihan, terutamanyapadatahun 1960-andan 1970-anketikakadan penganggurantinggi. Dalam keadaanpolitik yang terdesakketika itu, rnungkin keperluanuntuk menyediakanpeluangpekerjaanmenjadi semakin mustahak.Pengangguranbukan hanya berleluasa,

bahkan suasanapolitik yang mendasari masalah mi memuncakdengan knisis 13 Mci 1969 yang memberikan pilihan yang agakterbataskepadapemerintah.

Namun begitu, keutamaanyang keterlaluanterhadappelaburanasing kurang sesuaidengankearnatansumberpengeluarannegara.Dasar yang berteraskanpelaburanasing juga telah mengunangkan

usahakerajaanuntuk mendukung pertumbuhanperindustniantern-patanpadadekad1970-andanawal 1980-an.Selainmenyeraptenagaburuh tak mahir atau separuh mahir, syanikat tnansnasionalasingmemerlukangolongankakitanganpengurusan,profesional,dan tek-nikal yang tinggi kemahiran mereka. Ini berrnaknagolongan pe-kerja di peningkat mi lebih tertarik kepada syarikat asmng yangsentiasa menawarkanupah atau gaji yang lebih tinggi sehinggasyarikat tempatanlazimnya ketinggalan.

Apabila ditinjau dan segi pembahagiankaurn, penawarankaki-tangan kaurn Melayu atau bumiputeraarnat kurang dalam lapisanpekerjaanatasan,seperti pengurusandan profesional (Osman Rani1983: 97—107, Rajah Rasiah 1993: Bab III). Malahan, pendapatankaurn Melayu atau burniputerayang rendah di bandarberbanding

65


denganbukanbumiputeradisebabkanolehketidakupayaansebahagianmenekauntuk memasukipasaranburuh kenanakekuranganpelajarandan kemahinanyang diperlukan (Mohd. Affandi dan Mohd. Yusof1990).Masalahyangmenjadi isu yang lebih ketanapadatahun 1970-an, masih menjadi penting dan segi perancanganpembangunantenaga manusiapada tahun 1990-an dan seterusnya.

PENGHIJRAHAN DAN TEKANAN EKONOMI

Seperti dmnyatakandi atas, kegiatan ekonomi yang telah berkem-bang denganpesatsejak akhir tahun 1960-andan berpusatdi ban-dar-bandarbesantelah menggalakkanprosespenghijrahanmasya-rakat luar bandan. Kegiatan yang mewujudkanpeluang pekerjaandanpendapatanyang lebih tinggi jika dibandingkandengankawasanluar bandar merupakan daya tarikan kepada penduduk supayaberpindah. Tekanan sosioekonorni di kawasanluar bandarmemper-cepat proses penghijnahan. Kemiskinan penduduk luar bandar dan

kelembapan sektor pertanianmasihmenupakanmasalahyang kritisdi kawasan luar bandan. Sementara itu pula, kekurangan rantaianekonomi antara bandar besar dengan kawasan luar bandar dan ping-

gir bandar melemahkan keupayaan ekonomi untuk mengurangkan

atau menyekatpnosespenghijnahantensebut.Banyak penduduk luar bandar berpindah ke kawasan bandar

untuk mencani pekerjaan dan pendapatanyang lebih lumayan.Apabila perpindahanbenlaku, lama-kelamaankesandemonstrasinyabertambahkuat dan lebih banyakpendudukluar bandanberpindahke bandarbesar.Memangsudah lama prosesmi wujud. SemenjakpenjajahanBritish lagi, peluang pekenjaandalam pentadbiranke-rajaan dan syanikat asing menjadi daya tanikan kepadapenduduksupayaberpindah.Sungguhpunbegitu, prosespenghijrahanke ban-dan semasazaman penjajah tidak begitu pesatjika dibandingkandengankeadaannyaselepastahun 1960-an. Pendudukluar bandarketika itu masih digalakkansupayabergiat dalam pertaniankecil-kecilan.Sementaraitu, tarafpendidikanpadamasaitu mengurangkankecenderunganuntuk berpindah.

Namun begitu, pengaruhpasaranbebastelah lama meresapkedalam sektor pertanian kecil. Hubungan perdaganganantana pen-duduk luan bandar dengan bandan semakin bertambah. Selamnberpenanansebagaisumber bekalanbunuh untuk keperluanindustridi bandar,sektor mi dianggapsebagaipembekalmakanankepada

66

KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHANKE BANDAR, DAN PENEMPATAN INDUSTRI

pendudukbanclar. Akan tetapi, hubungan mi gagal mewujudkankesan lelehan yang berkesanterhadapsektor pertaniankecil yangmasihmenjadi kegiatanekonorni asaspendudukluar bandar. Olehyang demikian, sektor luar bandanmasih ketinggalandengancarapengeluaran lama. Sebahagian rnasyarakat luar bandar masih ter-kongkong dalam kemiskinan.

Tekananekonomi menimbulkan sikap yang positif sekurang-kurangnyadan Segi keinginan untuk berpindahke bandar.Masya-rakatluar bandantidak lagi ingin ketinggalan,malahanmerekainginrnengambil bahagiandalam kegiatanekonomi, seperti yang wujuddi kawasanbandar besar. Dalarn keadaanpasaranbebas, motifkeuntunganindividu mengambil ternpat yangutama, dan oleh yangdemikian, penghijrahan berleluasa. Walau bagaimanapun,peng-hijrahan sepertimi tidak mengambilkina kos sosial yang memangwujud di bandarbesar. Kos sosial mi termasukkesesakannuang,masalahkekuranganperumahandan kemudahanasas, seperti be-kalanair, elektnik, dan kemudahankesihatandan ketandusannasihatkekeluargaan.

Perkembanganunsur pasaran secaralangsung menggalakkanprosespenghijrahanmi. Berasaskanteori peralihan ekonomi,peng-hijrahansedemikiannupadapatmenyebabkankenaikandayapenge-luananburuh dalam sekton pertaniankeranamenghapuskanpengang-guran tak ketara, iaitu memindahkanbunuh ke sektor perkilangan(Nunksel9S3,Kaldor 1967).Akan tetapi, sektor pertaniantradisionaldi Malaysia kurang mengalami faedah mi, dan denganitu, masihketinggalan. Unsur pasarantensebuthanya dapat membeni faedahyang lebih kepadasektor perladangandan pemilik tanahyang luas.Pertumbuhanekonomi yang berunsurkanpasaranbebashanyame-ngukuhkanlagi kepentingandan kedudukanbandanbesar.Keadaanmi juga mencetuskanberbagai-bagaitekanan daripada golongantertentu untuk menarnbahperkhidmatanasas dan institusi-institusilain di bandanbesar— terutamadi ibu negara.

Taraf pendidikan individu sejak kebelakanganmi juga rnenjadisam faktor penting dalam pnoses penghijnahan. Semakin tinggipendidikan seseorang,semakin besar kernungkinandia berpindahkenana peluangpekerjaanyang difikirkan berasaskanpelajarannyalebih berpusat di bandar. Semenjak tahun 1960-an, kebanyakanorang yang berpindahke bandarbesarmerupakangolonganmuda-mudi yang mempunyai harapanyang tinggi. Lagipun merekajugamerupakan golongan yang mempunyai keupayaan untuk meng-

67


ubahsuaikandin dengancorak hidup bandar. Sernentaraitu, tarafpendidikanyang tinggi rnerupakansatu syanatpenting untuk men-dapatkerja yang rnenanikdalarn sektor perkhidmatan,penindustrianatau perniagaandi bandar besan.Bagi kebanyakanmuda-rnudi, pe-kenjaan di bandar tanpa mengirajenisnya, rnembawastatussosialyang lebih rnenarikjika dibandingkandenganpekerjaandalam sek-tor pertanianatau di luan bandar.

DEB yang dilancarkanpada tahun 1971 dengansecaratmdaklangsung rnenggalakkanpnoses penghijrahangolongan mi keranauntuk rnencapaimatlamat penyusunansemulamasyarakatmernangperlu rnasyarakatluar bandanbenpindah,khususnyake bandanbesar.Padapeningkatawal prosespembangunanekonorni negara,bandarkecil tidak dapat mernainkanperananyang aktif. Kepaduanprosesperkilangandan pernusatankegiatanekonorni di bandarbesaryangbertambahsecarakumulatif tidak dapatdielakkan. Oleh yang demi-kian, bandarkecil yang berkuranganperkhidmatanasasdan institusiperniagaan tidak dapat memainkanperananyang lebih cergas. Ke-Sannya,pemusatanpendudukdi kawasanbandarbesar.Hanyasejakawal tahun 1980-an, lebih banyakperhatiandibenikankepadaperan-cangan bandar yang lebih teratur.

Usaha kenajaan untuk rnenubuhkan bandar baru di kawasan

pernbangunanwilayah tidak rnencapaikemajuanyang dihanapkan.Mengikut Kajian SeparuhPenggal RancanganMalaysia Keempat(Malaysia 1984: 189):

Walaupun 30 daripada 36 buah bandar baru yang dirancangkanuntuk pembinaan sehingga tahun 1985 telah dibina, pendudukdi bandar mi padapenghujung tahun 1983 hanya berjumlah89 400 orang, iaitu 30.3 peratus danipada matlamat pendudukpada tahun 1985. Berdasarkan jumlah penduduk tersebut, tiap-tiap bandar mempunyai penduduk purata 3000 orang. Olehsebab asas kegiatan ekonomi di bandar mi terhad, makapeluang pekerjaan telah tidak dapat diwujudkan secukupnyadan sehingga tahun 1982, lima buah kilang sahaja, semuanyadimiliki oleh kerajaan, telah didinikan dalam kawasanpenindustnian seluas 280 ekar.

Selagi sektorpertanian,pekankecil, danbandarbarutidak dapatrnewujudkanlebih banyakpeluangpekerjaan,nescayalebih banyakpendudukluar bandarakan terus berpindahke bandarbesan. Prosespenghijrahanmi berlangsungdenganteratursekiranyakegiatanyangbenpusatdi bandanbanu dapat menyerap mereka yang berpindah.

68

KEPERLUAN BURUI-1, PENGHIJRAHANKIi BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI

Walaupunperturnbuhanyangberasaskanperkilanganberlakudenganpesat, narnun secararelatif, tidak dapat rnewujudkanpeluang pe-kerjaan bagi sernua golongan yang berpindah.

Keupayaanbandaruntukmenyeraptenagaburuh rnestirnengarnbilkira pertarnbahanpendudukbandar yang sedia ada. Lantaran itu,wujud pengangguranterbukadi bandar besar.Dan segi teoni, jikakeadaan mi berlaku, maka proses perpindahan dan luar bandar

dengan sendini akan terbantutatau berkurangan.Akan tetapi padahakikatnya, keadaanmi tidak berlaku, malahan penghijrahankebandar masih berterusan. Kesan demonstrasidan sistern keluargamerupakanfaktor yangkuat mempengaruhiprosespenghijrahandanluar bandar ke bandar.

PROSES PERINDUSTRIAN DAN PEMBANDARAN

Pertumbuhanperkilanganyang pesatsemenjakpertengahan1960-antelah menjalinkanhubunganyang rapatantara prosespernbandarandengan pnoses perindustnian,khususnyadi bandar besardi PantaiBarat SemenanjungMalaysia. Penturnbuhanbandar besar dengansecaratidak langsung telah rnenjadi pengaruhpenting dalam pe-nempatanindustri di kawasan penumpuanpenduduk.KeadaanmiSeterusnyarnewujudkanpemusatanpendudukdi kawasanpertum-buhan yang pesat sehingga proses pembandarandan proses per-industnian bergerak bersarna-sarnarnelalui rantaian yang tirnbulsecarakurnulatif. Ini akan rnernperkuatkedudukanekonorni ban-dar besar, iaitu dan semasake Sernasabertambahnyapenurnpuanpelaburan perkilangan dan peluang pekerjaan. Keadaanmi tidakdapat dielakkan untuk mencapai kemajuanpada tahap ekonorniyang lebih moden kini. Lebih-lebih lagi sejak kernendekaan,penturnbuhanekonorni telah dibenikan perhatian istimewa dalarnrancangan-rancanganlima tahun kerajaan. Dengan strategi per-turnbuhanyang diutamakanoleh pernenintah,bandarbesarmenjadisasaranterpenting kegmatanekonomi dan mi menyebabkanbandarkecil dan kawasan luar bandar ketinggalan.

Sehubungandenganitu, prosespembandarandi SemenanjungMalaysiamemperlihatpolarisasi kegiatanekonorni dan pentadbiran,seperti yang wujud di kebanyakannegaramembangun.Di negarai, pendudukhanya tertumpu di beberapabuah pusat bandar. Ibunegana di Asia Tenggana,sepertm Bangkok, Manila, dan Jakartarnempunyaijurnlah pendudukyang berlipat-lipat gandaberbanding

69


denganbandar-bandanlain di negaraberkenaan.Keadaanmi rnung-kin juga disebabkanoleh kekuranganmodal dan kepakaran tek-nologi yang mernaksapemusataninfnastruktur di beberapabuahbandar sahaja.

Benikutan hakikat tersebut, pola yang akan muncul ialah ke-unggulansebuahpusatbandarbesaratau hanyabeberapabuah ban-dar yang terbesarpada peringkat awal penindustniandi sesebuahnegara, sepenti yang wujud di kebanyakan negara membangun(Breese 1966: 53). Narnun begitu di Malaysia, pola pembandananmi telah mewujudkanbukan sahajarnasalah,sepertidi neganarnem-bangunlain, kekurangankemudahanasas— perumahandanpekerjaandi kawasan bandar, tetapi juga rnasalahpembandaranyang tidakseirnbang.

Masalahpembandaransedemikianmernangsukar dielakkan dinegaramembangun,sepertiMalaysia.Jelas wujud keinginannegaramembangununtuk rneniru pengalamanpernodenannegararnaju. Dinegaramaju terdapatperhubunganyangerat antaraprosespenindus-tnian denganpembandaran,dan seterusnyapencapaiantingkat pern-bangunanekonomi yang tinggi. Ini rnenjadi contoh kepadaneganarnembangunbahawaperhubunganyang sedemikianboleh juga di-wujudkan tanpa banyak halangan.Oleh yang demikian, dan segiperancangan,negaramembangunberanggapanbahawaprosespem-bandaranperlu digalakkan kenana proses mi akan disusuli olehpembangunanekonomi.

Walaubagaimanapun,persoalanyang perlu ditanyadi sini ialah:adakahcini-cini pembandaranyang telah wujud di Malaysiasetakatmi sesuaiuntuk mencapaitingkat pembangunanekonomi yang di-penlukanoleh negarami? Bukanlah tujuan kita untuk memberikanjawapankepadapensoalanmi. Isu yang lebih penting ialah bagai-mana cini-ciri pembandananmi mempengaruhigolongan yang ber-pindah dan luar bandar. Kita penlu membincangkanbagaimanastruktun atau organisasiekonomi bandar mempengaruhicorak ke-hidupan golongan mi.

Jadual3.4 menunjukkanbahawanegeri-negeniyang telahrneng-alami pentumbuhanekonomi pesat,khususnyapadadekad 1970-andan 1980-an telah juga rnelalui proses pembandananyang pesat.Pendudukbandardi negeniJohon, PulauPmnang,Selangon,danPerakrnelebihi kadar puratabagi seluruh Malaysia. Kadar mi secaraam-nya telahmeningkatdenganpesat. SungguhpunpendudukbandardiSelangormenunun danipada45.5 peratuspada tahun 1970 kepada

70

KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR, DAN PENEMPATANINDUSTRI

34.2 peratuspada tahun 1980, namun gambaranmi sebenarnyati-dak mengambilkira jurnlah pendudukWilayah PersekutuanKualaLumpur. Oleh itu, pertumbuhanpembandarandi negeni Selangoramat pesat.

Danipada Jadual 3.4 juga jelas bahawa pendudukbandar diSelangordan Kuala Lumpur menampakkanperatusanyang tinggiberbandingdenganjumlah pendudukbandardi Malaysia. Peratusan-nya telah meningkatdanipada24.8 peratuspadatahun 1960 kepada26.6 peratuspadatahun 1970, dan seterusnyakepada31.3 peratuspada tahun 1980. Pulau Pinangjuga merupakannegeni yang pen-ting dan segi taburan penduduk bandar, walaupunperatusannyatelah menurun daripada17.7 penatuspada tahun 1960 kepada 14.1peratuspadatahun 1970, dan seterusnyakepada9.5 peratuspadatahun 1980. Meskipun peratusanpenduduk bandar Pulau Pinangrnerosotjika dibandingkandenganjurnlah pendudukbandar Ma-laysia,namunmi tidak benmaknabahawapembandarantidak berlakudenganpesat di negeni itu. Bahkan, Pulau Pinang telah berjayarnenarik pendudukdan negeni lain, sepenti Kedah untuk bekenjadalam sektor perkilangandan sektor perkhidmatanyang telah ben-kembangdenganpesat.

Jadual3.5 menunjukkanagihanprojek penindustnianyang telahdiluluskan mengikutnegeripada tempoh 1985—1990. Sekiranyadi-andaikanbahawakesemuaprojek yang telah diluluskan dapat di-laksanakan,sebahagianbesarpekerjaanyang akandiwujudkan akanterdapatdi negenimaju, iaitu 66.7 peratusdanipadajumlahpekerjaanyang akan diwujudkan pada tempoh 1985—1990. Selangor akanmewujudkanpeluangpekerjaanyang tertinggi, iaitu 22.9 peratus,diikuti oleh Johordengan19.5 penatus.Sernentaraitu, negeri-negerikurang maju dan tencicir dan segi kegiatanpenindustnianrnasihjauhketinggalandan penspektifpotensipenyerapanburuh. Terengganu,Kelantan,Pahang,dan Kedah hanyarnewujudkan15.1 peratusdan-padajumlah pekerjaan,manakalaSabahdan Sarawakmewujudkan9.8 peratussahaja.Keadaanmi tidak sangatberbezajika dilihat dansegi bilanganprojek yang diluluskan dan jumlah pelabunanmodalyang dicadangkan.

Jika terdapatprojek yang telah diluluskantidak dapatdilaksana-kan, besar kemungkinanprojek tersebut dinancangkandi negenikurang maju kerana berbagai-bagaimasalahyang dihadapi olehnegeri tersebut,sepertikekuranganburuh mahir, kekunanganindustrisokongan,pasaranyang terhad,dan lain-lain lagi. Pelaksanaanprojek

71

0)5

.

5..—

.05

-C’.

=0

CO

O0

)—

Eaa00

00

‘C5

.

a.04I-

‘C0

)

C0)

.00aEC

C00Ce

CNCe

C‘0Ce

C00Ce

CNCe

©‘0Ce

=00

Ce

CNCe

‘0Ce

N‘~

en0

CO

CO

CO

en00

©CO

©~

Nen

CO

N.~

0‘t

Ce

N0

0~

00

Ce

——

N

00

C~

N~

”1—

’1~

0eo

cw

©~

Nen

enen

en‘l

COI

~oenI

en

CO

00

’——

N

N-.--N

00

CO

CN

0~

00

0’

—N

©n

~—

CO

Nen

en‘~

NC

CI

~N

Ien

~t—

—N

Nn

4N

~C

—~

NC

’NC

e©

‘00

~N

CO00

enN

‘0N

N0

0N

©0

00

en

en

en

—N

Ne

nN

we

ne

n~

rCN

—

~~

C©

©’0

CO

OC

OC

O‘0

00

CC

NC

OC

O—

Ce

—N

IC

ON

IC

CC

ON

NN

——

NN

—C

ON

wN

CN

N©

00

—en

Ce

‘~N

NCC

COI

enC

eI

enN

NN

N—

NN

CO

N~

——

—

‘0C

O©

00

Ce

N-~

~C

e—

~C

O’~

CO

©C

OC

Oen

~0

0N

CO

~C

OC

OO

~~

NN

NCO

enC

eC

O©

00

~tC

ON

Ce

N-.’tC

OC

eC

eN

——

—

Ce

Ce

NCO

CO~

N‘0

.00

’—

©CO

I‘fC

Cen

©N

‘00

00

00

0N

CCN

enC

CON

‘f00

NC

e’0

’f~tC

ON

CO

—C

C’f

‘00

’0

00

——

—

CO

N‘t

00C

CN

00

en0

00

’N

I‘t

COe

ne

nC

CC

’f—C

’CO

—©

Ce

en

©C

O’f

00

00

NCO

enen

en

CC

en—

en~t

N0

0C

C—

aaC

a00.0

00O

EC

C

0)

CC)

CC

..

~~

C-C

4~

E~

—~

.O.~

.~=

CO.0

NCOCeCC.0aC)=a.0CaaC)

.0©CC

CeCC.0aa‘Ca

CC.

CO

Oa

aC

Cco

0)C0)0

)~.0

.0C

->

~0)

~C

..a

a>‘

~a

4

C..

a.04

aa

0.1

-H

a‘CCa.0Ca‘C0)00

0)CC.4CO

C0)

.9C‘CC‘CC0)0..

00a-u00

.0NC’

C’a>~

aaC..0)

.0C

a0)

=Ce

Ce

in00

CeaE0)

=Ce

Ce

in00Cea0)

=Ce

Ce

in00Ce

CO05aC0)00CC05C0)

CaC

OO

‘CICIE

~

Ca

.04

a0

5C

00

.—

000500a40

00

)00

.~,4

I.C

t

00a

en‘0

0’

0‘f

CN

C’

(Nen

00CC

C’

CCen

NCO

COC

—0

0—

—N

CC©

CCCO

CON

Ce

—N

CCN

CO‘fO

eC

’N

enCO

CO

’f00

‘fC

‘00

0—

00

’©

CCC

eC

’N

CC—

—

en(N

—en

‘rC

’N

(N—

en.—

00C

Oen

NC

(N‘f

CC‘f

00CC

CO00

00©

COCO

—CO

COen

—(N

enC

en—

‘f©

(N‘t

00

’fC

eC

eCC

NC

’CC

‘0©

’tCC

N0

0—

00

‘fN

enN

‘ten

(N(N

enN

——

N—

0’

©C

en0

0‘f

‘fCO

—e

n’f

‘00

0CC

Nen

CO‘0

0’

en0

0N

NN

(Nen

‘f0

0C

NN

’f‘t

00

0—

NC

C’

00

—CC

—

—N

en—

00

——

CO

en(N

—

00

00

’C

eCO

—C

e‘0

00

N0

0en

NC

C~

f—

Ce

Ce

CO

00

Ce

CCC

e(N

N0

00

enN

CC

N‘fO

eC

O’f

(N00

NCO

‘0

NC

O’f

‘fN

(N—

——

—0

0©

enN

Ce

N00

CCN

00

0’

‘00

CO‘f

Ce

CCC

eCC

C—

C0

0N

en—

00

N0

00

’0

0’f

COen

N00

—

‘f©N

—e

n—

—

Ce

Ce

00

00

0CC

N‘0

00

00

Ne

n‘t

00

0’

‘f00

NC

CN

‘fC

—C

OCC

N(N

(NCO

CO‘fe

no

o—

en

—e

n—

en

N—

CCCC

00

CON

N©

—C

eN

NCO

©CO

‘fen

CCN

CCen

—N

CN

Ce

CN

—C

eN

——

——

.—

——

NC

O‘f

‘fCO

NC

e00

CC‘f

00

0’

en

(NC

en

C’fC

Ce

n(N

—e

ne

nC

CN

N(N

—

en

NN

CC—

CC—

Ce

CC00

CC00

COC

NN

—0

‘t(N

CC—

—N

N’f

‘f—

—

CC.

ECC

a.0

C~

~-~

OC

aa

CC

CC

a.4

.40

0)0)

00.0

~C

C0

)

C0

.0

.

0)0

co

4~

e0

.~a

~co

a~

a©

cO

00

1-

COCe

00CCNC’

CCNC’

COenCOCO

NCO

00CO00CC00

NN00CCCO

C(NenCCCCe

CO

NCC.0aEC

CCe

C’

CO

00

C’C)CO

0)CC.4CO

C0)CaCC0).4Ca.401).0‘CC

OCa>

~

CaCO

Ca.40)0..C..C-401)

.401)

0..

inCOa-C00

ci01)

a>-.

aaCaCO

CaC)Ca

C’

IIC

’—

a

a=00)

>‘~

a5.

H


perkilangandi negeri kurang maju selalunyalebih lambat jika di-bandingkandengannegenimaju. Gambaranseperti mi sudahtentumenimbulkan tanggapanyang negatif terhadapkemampuannegenikurang rnaju. Projek yangtelah diluluskanoleh pemenintahlazimnyarnerupakanprojek besar dan jarang-janangmeliputi semuaindustnikecil dan sederhana(IKS). Sebaliknya,padaamnya, industni besaryang ditempatkandi negeni maju juga mendorongpenempatanIKS.Ini juga bermakna bahawanegeni kunang maju akan ketinggalandalam suasanaapabila pihak pemenintahmenggalakkanIKS, ten-utamanyasebagaiindustni sokongankepada industni besan.

Benikutan penerangandi atas, kita dapati penempatanindustnimasih cenderungdi negeni yang lebih maju di Pantai Barat Se-menanjung Malaysia. Perkembangansemenjakpentengahantahun1980-anmenunjukkanbahawapihak pemenintahakancubamenanikperhatiangolonganpernodalsupayamenempatkankegiatanpenkilanganmereka di kawasan kurang rnaju. Pencapaianmatlamat mi sukardiramalkankeranatekananpasarandan kepenluanuntuk mencapaitahapkecekapanyang tinggi akanmendorongpenempatankilang dikawasanatau negeri yang telah maju.

PEMBANDARAN TIDAK TERATUR

Disebabkan kelemahanekonorni tertentu yang dicerminkan olehcini-cini dan struktun ekonomi yang tenlalu tenbuka,prosespemban-daran itu sendini tidak teratur. Oleh sebabsektor penkilangandansektor perkhidmatantidak mempunyai keupayaanmenyeraplebihbanyak tenaga pekerjaseperti yang diharapkan,sektor tak fonmalmerupakan satu-satunyatempat yang menjadi tumpuan pendudukbandar.Pengalamanmi amat ketara pada dekad 1970-an dan awal1980-an.

Tidak sepertiprosespembandaranyang muncul di negara~’per-industnianmaju, pembandarandi negaramembangunsepertiMalay-sia menunjukkan bahawa sektor tak formal mi bukanlah satufenomenapenalihan,bahkansektor mi berkekalandan mendukungkehidupanbanyakpenduduk.Prosespembandaransepertimi pernahditafsirkan sebagai pembandaranpalsu kerana masih berlaku de-ngan pesatdi negararnembangun,sekalipun kegiatanpenindustrmanamat lemah dan tidak seperti yang telah berlaku di negaramaju.Sebahagianbesarmenekayangberpindahterpaksarnenceburibidangperniagaanatau penjajaan kecil-kecilan. Ini merupakan satu cara

74

KEPERLUANBURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR, DAN PENEMPATAN INDUSTRI

bagairnanamasyarakatmembangunmengubahsuaikankeadaanke-kunanganpeluangpekerjaan.Namun demikian, isu pokok di sini:adakahproses pembandaranseperti mi penlu digalakkan?

Kekurangankemahirandan latihan teknikal serta pengalamankerja yang dipenlukan oleh industri rnenyebabkansebahagianbesargolongan yang berpindahmencebunisektor tak formal. Sebahagianbesarmereka yang berjaya memasuki sektor perkilangandan pen-khidmatanpula terlibat dalamjenis pekerjaanyang tidak mahir. Olehsebab persiapandan segi kemahiran bagi sebahagianbesar go-longan yangberpindahke bandartidak cukup,kemungkinanmerekamendapatpekenjaanyang membeni pendapatanyang lumayan arnattipis. Mereka yang gagal mendapatpekerjaanakan menganggurataupunterlibat dalam kerja haram.

Walaupun berbagai-bagaiperubahandalam struktun ekonomisudahbenlaku, namun masihbanyakpendudukbandar yang hidupdalam keadaankemiskinan. Pertumbuhanekonomi yang pesatse-takat mi menimbulkanmasalahagihanpendapatanantarapenduduksehinggajurang ketakseimbangansemakinmeluas antana golonganberadadenganyangmiskin. Kebanyakanpendudukmiskin mi ting-gal di kawasansetinggandi bandar besar.Kewujudan banyakka-wasan seperti mi mencerminkanproses pembandaranyang tidakteraturdanmasalah,sepertikekuranganrumahkos rendah,kemudahanbekalanair dan elektnik. Misalnya di KualaLumpur, diakui bahawasetakat mi kerajaanbelum mempunyai satu stnategi yang menye-luruh untukmengurangkanmasalahkekuranganpenumahan.Masalahmi makin rnenjadi genting memandangkanbahawakadar pertam-bahanpendudukkawasansetingganada~lahtinggi. Di Kuala Lumpun,antara 1970—1980, kadarnyamencatatkan9.7 peratuspadatiap-tiaptahun.

Bagi mndustni yang didirikan di bandar besar,pendudukyangmenganggundan tidak mempunyaikemahiran teknikal dan penga-laman merupakansumbertenagapekerja yang rnurah. Begitu jugakeadaannyadengansyanikat asing yang telah menempatkankegiat-an merekadi Malaysia. Upah yang rendahmenupakandayatanikankepadamerekauntuk mendirikankilang benintensifburuh. Golonganyangberpindahdanyang tidak rnempunyaikemahiranteknikal tidakdapatmemilih pekerjaandengansewenang-wenangnya.Sebahagianbesarmerekamenenimaapasahajapekerjaanyangditawankantanpamemberi perhatiankepadatingkat upah. Perkarami benlaku keranapersainganyang sengitwujud di kalanganmereka untuk mendapat

75


pekerjaan. Keadaan mi menjadi lebih rurnit kerana penyebaran mak-

lumat tentang jawatan atau pekerjaan dalarn pasaran buruh tidak

sempurna.Makiumat tentangpeluangpekerjaanamat terhadpenye-barannyarnenyebabkanhubungan keluanga dan rakan-rakandapatrnempenganuhi kemungkinan seseorang itu mendapat pekerjaan.Kuasa tawar-rnenawar golongan mi amat lemah menyebabkan meneka

sentiasa bengantung pada pentalian saudara atau rakan untuk men-dapat pekenjaan.

Bukan semua penduduk yang berpindah ke bandar mendapatpekerjaandalam sektorawamatau sektorformal lain yangpertalianantara pekerja dengan upah lebih kemas dan berdasarkanperaturanguaman yang telah ditentukan. Kebanyakanmerekabergiat dalamsektor tak formal, khususnya rnelalui penniagaan kecil yang tidakrnempunyai hubungan pekerjaan-upah, seperti dalam sektor formal.

Mereka merupakan golongan yang berusaha sendini dan kejayaan

mereka bengantung padainisiatif dan motivaSi sendiri. Ada kalanya

mereka berusaha bersama-sama anggota keluarga rnereka sendini.

Oleh yangdemikian,struktur pengeluaranmerekakurangberasaskanorganisasiyang teratur.Modal yang diperlukanoleh rnerekaadalahkecil secaranelatifnyadan mi berrnakna usaha mereka untuk me-

ningkatkan kegiatan memang tenhad.

Walau bagaimanapun, kewujudan sektor mi mencerminkan

struktur pengeluanan ekonomi bandar yang bercorak dualistmk. Sek-ton tak formal merangkumi peniaga dan penjaja kecil yang tidak

mempunyai struktur onganisasi perniagaan atau pentadbinan yang

tersusun. Mereka mengalami berbagai-bagai rintangan untuk ben-kembang kerana institusi kewangan, seperti bank dan syanikat kre-dit kunang membeni perhatian kepada sektor mi. Bagi institusi ke-

wangan, nisiko pinjaman yangdibenikankepadapeniagadan industnikecil adalah tinggi. Oleh itu, institusi mi lebih cenderung memberi-

kan pinjaman kepada syanikat besar yang pulangannya lebih ter-

jamin.Pensaingan yang dihadapi oleh sektor tak formal sangathebat.

Syanikat besar yang mempunyai organisasi dan sistern pentadbiran

yang lebih teratur dan cekap dapat mempengaruhi dan menguasai

keadaan pasaran keseluruhannya. Faedah yang dinikmati oleh me-

reka lebih besar dan mi seterusnya digunakan untuk keperluan

pengumpulan modal. Begitu juga keadaannya dengan syanikat

perkilangan yang besar, termasuk syanikat yang dikawal dan diurus-

kan oleh syarikat asing. Strategi penindustniankini lebih cendenung

76

KEPERLUAN BURUH. PENGHIJRAHAN KE BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI

rnembenikan berbagai-bagaigalakan cukai dan perlindungantanifkepada syanikat mm. Stnategi seperti mi merupakanusahakenajaanuntuk mengekalkan stnuktur ekonomi yang terbuka supaya modal

asing dapat disalunkanke dalarn sektor perkilanganterutamanya.Stnuktur pengeluaranmoden di bandan memerlukanberbagai-

bagai perkhidmatanmengikut tahap-tahaptertentu. Industni yangmengeluarkansesuatubarangmemerlukanperkhidmatanpemborong,pengangkutan,insunans,pekedai runcit, dan lain-lain. Setiap jenisperkhidmatan juga memerlukan kemahinan dan pengalaman yang

khusus. Secara umumnya, syanikat besar yang lama benoperasi dapat

menyediakan dan menguasai perkhidmatan tersebut, manakala sya-

rikat kecil dan yang kurang berpengalaman agak ketinggalan. Mas-

alah sepertimi juga dirasai oleh golonganyangberpindahdanyangtidak mempunyai pengalaman dalam bidang penkhidmatan yangdiperlukan.

Pada keseluruhannya, sektor tak formal yang kini makin ben-

kembang dengan penyertaan lebih banyak bilangan penduduk,ten-masuk golongan yang berpindah dan kawasan luan bandan, terpaksa

menghadapi berbagai-bagai cabaran. Namun demikian, dalam kon-teks penniagaan kecil, persainganitu lebih ketara di kalangan pe-

niaga dan penjaja kecil sendiri. Persaingan perniagaan antara go-

longan“lama” denganyang“baru” (misalnyadanipadagolonganyangberpindah)menimbulkanbermacam-macamkonflik. Golongan pe-niaga lama sudah tentu tidak senang melihat kedatangan golongan

peniaga baru yang dianggap akan mencabar kedudukan ekonomimereka. Oleh yang demikian,merekamemperkenalpelbagaistnategiuntuk memperkuatkedudukanmereka. Antananya melalui pense-fahaman yang dicapai dengan anggota keluarga dan organisasi yang

ditubuhkan sendini oleh mereka untuk mengukuhkankedudukanmereka. Persefahaman seperti mi dapat mempengaruhi dasar kerajaan

yangakanmelibatkanmeneka.Dengancarami, tradisi rnerekadalamperniagaan dapat dikekalkan.

GOLONGAN BERPENDAPATAN TINGGI

SernasapenjajahanBritish, banyakpendudukMelayu yang berasaldan luar bandartelah diserapke dalam sistempentadbiranpenjajah.Walau bagaimanapun, bilangannya amat kecil dan mereka yang

mendapat kedudukan yang tinggi dalam pentadbiran tersebut

merupakan golongan cut terpilih. Oleh sebab mereka berkedudukan

77


dan berpendapatan tinggi secara relatifnya, maka anak mereka mem-

peroleh pendidikan yang tinggi dan putaran mi berterusan sehingga

mereka kini dapat menyambarberbagai-bagaikesempatan,samaadadalam sektor swasta ataupun sektor awam.

Sejak awal tahun 1960-an, makin banyak pendudukMelayumendapat pelajanan di institusi pengajian tinggi dan mi bermakna

lebih banyak golongan yang berpendapatantinggi dan mendudukitempat yang penting dalam pentadbirankerajaan khususnya. Se-

menjak pelancaranDEB, penyertaanpendudukMelayu (kebanyak-annya berasal dan luar bandar)di peningkat pengurusantelah ben-tambah. Oleh sebab golonganmi dapatmenikmatipendapatanyangsemakin meningkat dengan kadan yang tinggi jika dibandingkandengan golongan yang miskin, maka perspektif dan nilai hidup

mereka berubahdan benbezadengan sebahagianbesar pendudukMalaysia. Perspektif dan nilai hidup mereka tidak sangat berbeza

danipada mereka yang berpendapatan tinggi danipada golonganetnikyang lain. Pada umumnya, kelakuan dan nilai hidup mereka lebih

berminipkan masyarakatdi negara maju. Konsep pemodenan yang

ditiru oleh meneka lebih benasaskanconak penggunaanyang men-cerminkan kemewahan.Corak kehidupan mi tenjelmamelalui ka-wasanperumahan,reka bentuk dan harga rumah, kereta yang di-gunakan,perabotdi rumah, dan lain-lain.

Keadaansedemikianwujud dalam suasanaekonomi yang ten-buka; tenbukakepadaperdaganganantarabangsa,kemasukanpela-buran asing,dan unsur-unsunluar yang lain. Sungguhpunekonomiyang terbukamembawakesanlelehanekonomi, namuntendapatjugakesannegatif, seperticorak penggunaansegolongankecil yangmen-cerminkan kemewahan,tetapi wujud dalam keadaanagihan pen-dapatanyang tidak sempurna.

Meskipun junang ketakseimbangandi kalangan kaum bumi-puteratelah bentambah,tempoh DEB (1971—1990)memperlihatkankejatuhan tingkat kemiskinan dan ketakseimbanganantara kaum(RajahRasiah1994a).Begitu juga denganarah aliran pengangguranyang semakin menurun. Stnategi kerajaan yang mengutamakanpenkembangansektor luar bandan,pertumbuhanpenindustnian,danperluasaninfrastruktur telah benjaya mencapai beberapamatlamatDEB. Pertumbuhan sektor perkilangan sememangnya merupakanantarasebabkejayaanpemenintahuntuk rnengurangkanpenganggur-an dan kemiskinan. Namun begitu, stnategi kerajaan untuk mern-pelawa modal asing tanpa penekanankhas kepada pengumpulan

78

KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHANKE BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI

modal dalam negeni telah menjejaskanperkembangansektor pen-kilangansecanabersepadudenganekonomi tempatan(rujuk Bab V).

Padaamnya, pembangunangolongan bawahandi Malaysia ti-daklahketinggalan,meskipungolonganatasankurang memperlihat-kan hubunganeratdenganmasyanakatumum di Malaysia. Malahan,kadarkemiskinandi Malaysialebih rendahdaripadadi NeganaThai,Filipina, dan Indonesia(Jadual3.6).

RUMUSAN

Bab mi telah meninjau struktun buruh dan bentuk sentakesanper-alihannya.Sektonpenkilangansemakin memainkanpenananpentingdalam penyenapanguna tenagakeseluruhanekonomi. Antara per-alihan yang ketana ialah kemasukanpekenjawanita secanameluasdalam industni beronientasiekspont.Namun begitu, sektor pertanianmasih menyumbangkanpekerjaan yang tenbanyak antara sektonutama dan sektor peningkatkedua.

Jadual 3.6 Ketakseimbanganpendapatandan tingkat kemiskinan di negaraterpilih Asia Tenggara

Negara Tahun Koefisien Gini Insidens kemiskinan

Filipina 1971 0.49 50.719801983

0.560.56

40.839.0

Indonesia 1976197819841987

0.490.380.330.32

40.133.321.617.0

Malaysia 1970 0.50 49.31976197919841990

0.570.490.480.45

35.129.218.415.0

Negara Thai 1969 0.43 39.019761981

0.450.47

33.024.0

Singapura 1973 0.42 7.019781983

0.420.46

1.50.3

Sumber: Rajah Rasiah (I 994b).

79

PERINDUSTRIANDAN PEMBANGUNAN EKONOMI Dl MALAYSIA

Penekanan kepada perindustnian serta peranan kerajaan yang

ketara telah mempengaruhi berbagai-bagai aspek pembangunan eko-

nomi Malaysia. Kadar kemiskinan,ketaksamaan,dan penganggunan

secaraamnyatelah menurun.Pertumbuhanpesatdalam sektor per-kilangan, terutamanyasemenjakpertengahandekad 1980-an jugatelah mengakibatkanpenggunaanburuh asing.

Meskipun petandapenghijrahansemakin bertambahbaik, na-mun anus pertumbuhannyayang pesatjuga telah menimbulkanbe-berapamasalahsosial. Penyertaanpekerja wanita dalam sektor per-kilangan lebih tenbataskepada pekerjaan lapisan bawahan, iaitupekerjaantak mahir atau separuhmahin sahaja. Tambahan pula,pembandaransecarabesan-besarantelah menambahkesesakandanmasalahSetinggan.Penindustrianyang pesatjuga telah meluaskanjurang ketaksamaan antara wilayah dan negeni. Di samping itu, jurang

ketaksamaan di kalangan kaum bumiputena telah meluas.

NOTA

I Mengikut Laponan Penyiasatan Tenaga Buruh 1989—1990 (Malaysia1991c: 79—80), peratusan golongan wanita yang bekerja pada tahun1990 dan tidak mempunyai pelajaran nasmi ialah 16.3 penatus dan yangmempunyai taraf pelajaran sekolah rendah 30.2 peratus. Sebagaipenbandingan, peratusan golongan lelaki ialah 6.3 dan 37.0 peratusmasing-masingnya.

0 2 Mengikut Adrian Wood (1991: 168—89):

Terdapat hubungan yang erat dan nyata antara perubahan eksportdengan keamatan ukuran mutlak buruh wanita. Dengan kata lain,perubahan negara membangun yang menambah ekspontnya ke negaraUtana kian menambah bilangan pekenja wanita dalam sektor perkilangan.Dengan kata lain, negana yang mempamerkan sektor perindustnianberteraskan ekspont cendenung menunjukkan sekton penindustnian

benintensif wanita.

3 Padatahun 1992, upahbulananpekerjapemasangandi IndonesiaialahAS$40—75dan di Malaysia kos upahnya lehih tiga kali ganda(Clifford1992: 63—64).

80

BAB IVPEMODAL MELAYU/BUMIPUTERA DAN

PERANAN AGENSI AMANAH

Ketika DasarEkonomi Baru (DEB) dilancarkanpada tahun 1971,sektorperkilangantelahdigariskansebagaipenggerakutamake arahpencapaianmatlamatnya.Memandangkanbahawasektor mi telahpun mencapaipertumbuhanyangsungguhpesatpadatempoh pelak-sanaanDEB, memanglahwajar kita menilai samaadaprestasipesatmi telah menghasilkanpembaharuanuntuk kaum bumiputeradalamkegiatanekonomi keseluruhannya.

Bab mi bermuladenganpembentanganringkas latar belakangDEB dan seterusnyamembincangkansalah satu matlamatnyauntukmembentukgolonganpemodal bumiputera.mi diikuti denganana-lisis kritis terhadapagensi amanahsebagaiteras penyertaankaumbumiputera. Seterusnya,dibincangkankeadaangolongan pemodaltempatanpada dekad 1990-an. Akhir sekali, bab mi meninjauper-kembanganbaru yang muncul tentang pelaksanaanprojek industriberatyang melibatkan penyertaanlangsung modal pemerintah.

DEB DAN PEMBENTUKAN GOLONGAN PEMODALMELAYUIBUMIPUTERA

Matlamat untuk memperluaskegiatansektorperkilanganmerupakansalah satu strategi penting untuk mencapai matlamat penyusunansemula dalam DEB. Memandangkansektor pertanian tidak akanberkembangdenganpesat, peluanguntuk meningkatkanpendapatandan pekerjaandijangka terhaddalam sektor mi. Sejak awal tahun1970-an, ha! mi merupakansalah satu isu perancanganyang ter-paksadihadapi oleh pihak pemerintah.Hanya peralihanperiekanankepadakegiatanperindustrianakanmemberikanharapanuntuk men-

81


capai mat!amatpenyusunansemu!amasyarakat.Wa!au bagaimana-pun, perlu dinyatakanbahawapenyertaanMe!ayulbumiputerada!amsektor perkilangan te!ah menjadi mat!amatpenting apabi!a DEBdilancarkanpadatahun 1971.Bahkan,beberapaprogramuntuk mem-pertingkat kedudukan kaum Melayu/bumiputeratelah dimajukanmela!ui agensi tertentu, walaupunpelaksanaandasar tidak begituteratur.Beberapaagensitersebutte!ahpun ditubuhkansebelumDEBdiperkena!.

DalamRancanganMa!aysiaPertama1966—1970,Maj!is AmanahRakyat (MARA)’ merupakanagensiterpentingyang dipertanggung-jawabkanuntukmencapaimatlamatmi denganperuntukanbelanjawanRM7Ojuta padatempoh tersebut.2TugaspertamaMARA ialah untukmemberikanpendidikandan latihan, bantuanteknik dan kewangan,menubuhkanperusahaanbaru dan memberikankhidmat pengurusanpadaperingkatawal, dan akhirnyamemindahkanhak milik kepadaindividu Melayu/bumiputera.Kedua,MARA berperananaktif da!amprojek pemiagaandan perindustriansecarapersendirianatau usahasamadenganmoda! tempatanatau asing. Penyertaanmi bertujuanakhirnyauntuk memindahkanhak mi!ik kepadagolongan usahawanMe!ayulbumiptuera(Malaysia 1965b: 137).

Walaupunpadaperingkat awal lagi tumpuan diberikankepadapeningkatan !atihan dan pendidikan untuk melahirkan go!onganprofesiona!Melayulbumiputeradan seterusnyago!onganmenengah,namungolonganpemodal Melayulbumiputeramerupakanteraspen-ting dalam proses pembangunanekonomi negara memandangkanpertumbuhanekonomi tertumpu kepadasektor swasta.Dalam halmi, sudah tentu golongan pemodal swasta diharapkan menjadipenggerakutama. O!eh itu, apabi!a DEB di!ancarkan, dasar mimemperkuatlagi matlamatpemerintahuntuk melahirkangolonganusahawanMelayulbumiputera.Tujuannyajugauntuk menjaminsupayaekonomi Melayu/bumiputeratidak ketinggalan.

Di bawah DEB, penyusunansemula masyarakatmenekankanpenglibatankaum Melayu/bumiputeradalam kegiatanekonomi mo-den dan yang bertapakdi bandar.mi berikutanprosespemodenanyang difikirkan penting untuk mencapaimatlamatperpaduanrakyatyang berasaskanpenyertaansemualapisan masyarakatdalam ke-giatan ekonomi. Semua golongan mesti mendapatpeluang yangsaksamauntuk menjamin perpaduanyang dinyatakan.mi bermaknabahawapertumbuhanekonomi yang pesatmesti disertakandenganproses agihan pendapatanyang lebih adil. Memang tidak dapat

82

PEMODAL MELAYUIBUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSIAMANAH

dinafikan bahawasemenjakDEB dilancarkan, penyertaanMelayu/bumiputeratelah meningkat dalam sektor ekonomi moden, sepertisektor perkilangandan sektor perkhidmatandi bandar.

Jadual 4.1 menunjukkanpenyertaanMelayulbumiputeradalamsektor perkilangan yang mencapai 45.1 peratus daripada semuatenagaburuh dalam sektor tersebutpada tahun 1985. Peratusanmitelahmeningkatkepada50.3 peratuspadatahun 1990.Arus kenaikanmi selarasdenganmatlamatDEB supayapenyertaansetiapgolonganetnik dalam sektor moden, sepertiperkilanganmencerminkankom-posisi pendudukMalaysia. Dalam hampir semuasektor, melainkansektor pertanian, peratusanpenyertaanMelayufbumiputera telahmeningkat dengan kadar yang menggalakkan.Penglibatankaumbumiputera telah bertambahdengan banyak dalam sektor awamkerajaan(termasukutiliti).

Sementaraitu, penyertaankaum bukan bumiputeralebih ter-tumpu kepadasektor peringkat kedua dan perkhidmatanswasta.Walau bagaimanapun,Jadual 4.1 juga menunjukkanbahawakadarpenganggurandi kalangan tenagaburuh Melayu/bumiputeramasihyang tertinggi padatahun 1985 dan 1990. Tenagaburuh Melayu/bumiputeratidak dapatdiserapdenganlebih cepatlagi memandang-kan sektorawamyangpadadekad1960-andan 1970-anmemainkanperananpenting sebagaipenyeraptenagaburuh Melayu dan bumi-puteratidak lagi diberi perananyang sedemikianrupa pada dekad1990-an.Malahansejakawal 1980-an,kerajaanmula mengurangkantenagapekerja dalam sektor awam.

Selain meningkatkan penyertaanmereka melalui perubahanstruktur guna tenaga sektor perkilangan, penyertaanmodal dalamsektor moden dijadikan alat penting untuk mencapaimatlamatpe-nyusunan semula masyarakat.Sekiranyapenyertaandan segi pe-nyerapanburuh dianggap telah mencapai kejayaan pada amnya,penyertaanmodal masih jauh ketinggalan, terutamanyadan segiekuiti individu. Penyertaanekuiti Melayu/bumiputeraperlu jugadilihat dan segi tahap-tahapprosesperindustrianyang telah dilaluioleh negarasemenjakmencapaikemerdekaan.Apabila tahappeng-gantian import dimulakan, penyertaangolongan pemodal Melayu/bumiputeradalamkegiatansektorperkilanganamatterhad.Golonganmi belum muncul lagi keranamemangtidak dapatdinafikan bahawasebelum tahun 1957, pihak penjajah tidak memberikansokonganinstitusi yang berkesankepadapendudukMelayu/bumiputerauntukbergiatdalam perniagaan,apatahlagi dalam kegiatanperindustrian.

83

2

00-~

00

00)0

0)0

00

00

~00)

0)P

—00

0o

.00)

~B

EB

~.9

~

~~

~

-0--

—0

0

.000)00)

00

00)

0)~

..01)

CO

~B

.~-;~

0)0)

0)0

)~0

0

-0

00)

E0

0)

0—

01)10

0)0

00

)1

0.0

)-~

o~

~1j’;;-

~o-E

~~

~

BE

0)-~

0)0

0)0

)01)

.-~

00

)~

0)0)

0)1))

.00)

0)0)

0)0)

0)

~~

E~

~.~

E~.

20000200E000000

‘CC

—C

ON

C0

)’CC

~C

0-C

0-C

r~©

r—~

~~

C0

)’C~

)C

CC

‘CC

0’

CC

0~

C0

-C

~C

00C

O’C

~C

—C

C~

C~

——

~_

0---

0-~

0N

00‘0

~0

)’’C0

0C

~~

O~

dCC

c—

0-)0

-0

00

0--r~

00

0-r)C

C’C

N0-)

‘0N

‘CC

)00

~C

)0-)

(N0

’fl

~0

00

C’~

C0-)

——

0-)—

—00

c-I—

~0

0’

—C

)

fl00

—C0-

N0—

Cc-—

0-

0-

CI

C)

—

‘00

-0-)

ONCc-

0000

-‘C

0C~

C

~0-

0’

NC

0-

—

‘00

-o

r~d

00o

~o

d0

-Cc-

00C

0~

CC

c-c

c-

—00

0-IC

CC

N~

t—

0-

0-

~0

00

-‘C

—C

c-‘C

~C

0-C

0-C

0-C

C~O

rc-C

CC

CC

CC

CC

CC

IC0

0-

CC

Of

Cfl

C0

’CC

flC

CI

CCc-

C0

-C

C0

-C

0-

Cr-

C—

C00

CC

CC

CC

0-—

—0

0—

0-

(NC

C~

.

CC

-c-IC

CC

)—

CI

—‘C

1/C

00

fibC

c-C

Cc-

CC

CO

CC

C—

CC

CO

C‘C

CN

C’

—0

CflC

fl0

0

ZN

bfl

CI

CC

CN

C’

Cc-—

01fl

CC

C1

‘C-

‘C0

~-~

rc-’C

0-C

c-

N’C

Co

t—-C

Crc

-C

C—

‘Crc

-0

-CC

Cc-C

C0

0—

—rc-

N0

-—

-~

CC

0-

C~

ICc-

c-I

C’©

©-r-

‘0‘C

VC

00fl

—N

Cc-

—C

Ifl

fl~

C—

c-I0

00

-0

00

-C

CC

c-N

~C

—C

Ifl

—‘C

Cc-

Cc-

0-

CI

000

-C

c-C

c-—

—C

c-

CC

C00CC

CC

CC

CCCC)CCO0)

CC

20)C00CC)

0)0)11CC

)

ECO0)11COC0))

CO0)0)

05B00

BCCCInBC

.1000

EBB00

0000

B00B00I-01BB

.

2B.10002-

BB00

B

.0000B00BCO01B10.

2BI:C01~

ID

CI0

C~

0C

CIC

CIC

CN

C0

0—

Cc-

—

00

CC

C’C

’C

I_c~

~

CC

CC

C

CC

.00

C’0

0C

CC

I

~C

-IC0

-IC

—0

-—

CI

CC

CI

CI

CC

C-C

CIC

—C

C‘C

CC

ICC

CIC

C)

ICC

CC

CC

CC

CI

0—

0—

00

0—

Cc-

—

IN0-

ICC

CI

C

SC

NC

CI

00N

00N

CI

NC

-C

INC

lO

fC

-0

-C

CI

NC

IC

I

0C

C-C

C-

00

ICIC

flC

c-C

CC

CC

ICC

I

10CO

10CO

CO

oE

CO

0)

.0

C)

.11~

00)

COCO

CO

CO

s—E

~—

~C

...C.1

LC

)C-

C)

CC

—C

CI

C‘C

-C

C

C-

00C

C

C-IC

CI

00

‘CICCC

CI

CI

00C

c-

cl

0-0

0

fiNC

IIC

00Cc

-

0-

CC

IC

ICC’

CC

c-

‘00

0

0-

00

C’

0-

NC

0-

Cc

-C

CC

C00C

CC

c-

ICC

-C

IIC

CI

CC

.10

0)

E~

ICC

ICC

CC

CIC

CC

C0

-C

CI

00

—0

-—

C-

~C

‘CC

CC

Cc-C

CI

C0

-ICC

IC0

-00

IC00

Cc-

C-

C’

Cc-ICC

CN

NC

C

Of

Cl

Nb

CIC

CCc-

o~

ICI

Cc-—

CI

~S

CCCC

Cc-b

CN

<N

‘CC

’IC

CC

CC

CC

I0

-

—C

~C

CC

’C

CC

0-

C‘C

Cc-0

—0

0—

0-

—C

C

0-N

CIC

00C

0-IC

0-

0-0

00

0C

CN

CO

OIC

00

CC

Cc-

Cc-

ICCc-C

CC

CC

CN

CC

-C00

Cc-C

IC

IC

’—

CC

C~

Cc-

C0—

0-

—C

-00

ICIC

’C.~

l-C

IC

C

CCOC)

C-

10COC000)010

0)C

COCO

t1)~

.C)

0)0CCC

CC.C

OO

00

)

00

00

)~

C~

~

05B00-~CC0)

-CC

CO

CC

CCCO

>5

COCOC)

C


Yang terdapathanyadoronganuntuk menegakkanperniagaandanindustri kecil (Wheelright 1965).

Keadaanmi tidak banyak berubah pada dekad 1960-an. miekoran daripadadasar pemerintahyang pada amnya membiarkanpasaranbebasmenentukansegalakegiatanekonomi. Dalam keadaanseperti mi golongan pemodal yang sudah wujud memperkuatkedudukan mereka dan seterusnyamemperkembangkepentinganmerekadalamkegiatanperniagaan,perdagangan,dan perindustrian.Galakan yang disediakantelah memberikanpeluang yang banyakkepadagolonganpemodalyangsediaada.Oleh itu, tidak wujud apa-apa strategiyang jelas untuk memupukgolonganpemodal Melayu/bumiputera.Keadaanmi mulaberubahdenganpelancaranDEB, iaitudasardanstrategiuntuk mendorongpenglibatankaum Melayu/bumi-putera semakin ketara. Sementaraperbadanantertentu ditubuhkanuntuk membantu kaum Melayu/bumiputerasebelum tahun 1970,pengenalanDEB memungkmnkanpemerintahberperananlangsunguntuk membangunkankedudukanmereka.

Walau bagaimanapun,usaha untuk meningkatkankedudukanekonomiMelayulbumiputeratelah lamadibincangkan.Umpamanya,isu mi telah dibangkitkan dalam Kongres Ekonomi BumiputeraPertamapada tahun 1965 apabiladua isu yang berkaitan telah di-bincangkan.Pertama,berhubungdenganperananpemermntahdalammengembangkankegiatan perindustrian.Kongres tersebuttelah di-ingatkanbahawapihak kerajaanbenar-benarsedarbetapaperlu di-galakkan perkembanganperusahaan.Mereka percaya usahamem-perkembangperusahaanseelok-eloknyaberdasarkandaya utamaperseorangandalam suasanaekonomi bebas. Usahaperseorangandmgalakkanuntuk memulakanperusahaanbarudi Malaysia(Malaysia1965: 53).

Untuk mencapaimatlamatin langkahyang diambil oleh pihakpemerintahtermasuk:

1. Memperuntuksebahagianstruktur ekuiti syarikat taraf perintisuntuk dijual kepadabumiputera.

2. Mewujudkanpeluangpekerjaankepadabumiputeradalamsyarikattaraf perintis.

Kedua,pihak pemerintahtelahdigesauntuk mengambilbahagiansecaralangsungdengan mendirikan beberapaprojek tertentu danjikalau pemodal perseorangantidak sanggup atau tidak berupaya

86


memulakanperusahaanbaru,maka kerajaansendiri akanmendirikanperusahaanitu untuk kepentingannegara.(Malaysia 1965: 54)

Sehubungandenganitu, kongrestersebutjuga telahmencadang-kan supayapmhak pemerintahmenubuhkansatu lembagapembangun-an perusahaanuntuk bumiputeraataupunmenyalurkanbantuanme-nerusi perbadananyang sedia ada supaya perusahaanbaru dapatdidirikan untuk dijual kelak kepadabumiputeraapabilaperusahaantersebutmenjadi kukuh.

Oleh itu, ciri-ciri perancanganyang mencerminkanmatlamatDEB telah pun diberikan perhatian lebih awal lagi. Kemunculangolongan pemodalMelayu/bumiputeradiharapkandapat menerajuipenyertaankaumMelayu/bumiputerayang lebih luasdalam kegiatanekonomi keseluruhannya,khasnyadalam sektor ekonomi moden.Apabila strategi penggantianimport dimulakan pada tahun 1958denganmemberikangalakankepadasyarikattarafperintis, penyerta-an pemodal tempatanamat terhad, terutamanyapemodal Melayu/bumiputera.Pada dekad 1960-an, penyertaanekuiti mereka tidakbertambah.Lagipun agensipemerintahketika itu belum lagi mantapdankemas,sepertiyangterdapatpadatahun1970-an,dankemampuanmereka untuk melibatkan din dalam kegiatan perindustrianamatterbatas.

Strategi berorientasieksportbermulapadaakhir tahun 1960-ansebelum pelaksanaanDEB. Antara matlamat strategi berteraskaneksport ialah untuk mendukungmatlamat DEB, termasuklahpem-bentukan MasyarakatPerdagangandan PerindustrianBumiputera(MPPB). Akan tetapi, seperti yang berlaku pada dekad 1960-an,pelaksanaanstrategiberorientasieksport tidak menjarninpenyertaanaktif oleh pemodal tempatan, lebih-lebih lagi golongan pemodalMelayu/bumiputerakerana mereka belum mempunyai keupayaandalam bidang pengurusan,usahawan,dan teknologi. Oleh itu, pe-nyertaanyang ketara melibatkansyarikat transnasionalmelalui pe-laburan langsung asing. Hanya pada dekad 1980-an, terdapatpe-nyertaan syarikat tempatansecaraketara dalam kegiataneksport.Namun begitu, penyertaanMelayu/bumiputeramasih berkurangan.

Semenjak pertengahantahun 1980-an, eksport barang perki-langan telah meningkatdenganpesat dan menjadikanMalaysiasa-lah sebuahnegarapengeksportbarang elektronik yang terbesardidunia. Malahan,elektronik telahmenjadieksportutamanegarasejaktahun 1987. Di samping itu, rantaian perindustrianmeskipun ku-rang, juga terjalin antara syarikat transnasionaldi Zon Perdagangan

87


Bebas dengan syarikat tempatanyang mengeluarkaninput untuksyarikat mereka (rujuk Rajah Rasiah 1992).

Pada tahun 1980-an, penyertaangolongan Melayu/bumiputeradalam kegiatan permndustrian bertambahjelas, tetapi sebahagianbesarpenyertaandemikian melalui agensi amanahatau perusahaanawam.Pelaksanaanprojek industri beratsejaktahun 1981 berhubungrapatdengantahapin iaitu perananpemodal individu atau syarikatdianggaptidak cukup. Oleh yang demikian,pihak pemerintahter-paksamenubuhkanperusahaanawamdalam kegiatanindustri berat.Namun begitu, penyertaansedemikianoleh perusahaanawamtidakdianggapsebagaipenyertaanindividu atau golonganpemodal Me-layu/bumiputera.Penyertaanitu hanyaboleh dianggapsebagaipen-dorongutamauntuk membolehkanpembentukangolonganusahawanataupemodalMelayu. Memandangkanperkembanganin penyertaanmodal Melayufbumiputera secara individu masih terhad kepadaindustri kecil.

Memandangkangolongan pemodal Melayu/bumiputeramasihlemah, sepertiyang telah dinyatakandi atas, pihak pemerintahter-paksamemainkanperananpenggemblengmodal sebagai amanahkepada kepentinganMelayu/bumiputera.Dalam konteks ekonomiyang berpandukanpasaranbebas, pihak pemerintah sentiasame-nekankanbetapa pentingnyaperanansektor swasta.Oleh itu, Ran-canganMalaysiaKedua(1971—1975)menekankanbahawapelaburanswasta akan memberikansumbanganyang besar terhadap tujuanutamaRancangan.Khususnya,tujuan itu haruslahmenentukansupayakemajuanbesardicapaibagi meluaskanhak milik dan penguasaanorang Melayu dan bumiputerayang lain terhadapkegiatandalamsektor moden (Malaysia 1971: 97).

Walau bagaimanapun,RancanganMalaysia Kedua (Malaysia1971: 8) juga menekankanbahawa:

Kerajaan akan menyertai secaralangsungdalam pertubuhandan perusahaanpengeluaranyang produktif. mi akandilakukanmelalui perusahaanyang dimiliki oleh kerajaan dan secarabersamadengan sektor swasta. Penyertaankerajaan secaralangsungdalam lapanganperusahaandan perniagaanmerupa-kan perubahanyang besar dan amalan masa lalu. Usahakerajaan itu perlu. terutama berikutan dengan tujuan untukmengadakankegiatan perusahaandi kawasanpembangunanyang baru dan dipilih serta untuk melahirkan masyarakatperdagangandan perindustriandi kalangan orang Melayu.

88


Matlamat pemerintah untuk melibatkan din secaralangsungdalam kegiatanekonomi dan mendorongsektor swastasudahtentumenimbulkanpercanggahan.Penglibatanperusahaanawammemangdianggapsebagaibertentangandengankehendaksektor swastayangtidak ingin melihat pencerobohanpemerintahdalam pasaran.Peng-libatan pihak kerajaan dianggapakan menjejaskankecekapanpa-saran.Dalam mencapaimatlamatpembangunanyang telah ditetap-kan, memang wajar pemerintahmenggalakkanperusahaanawam.Sekiranyapertumbuhanekonomidapatdijamin (sepertiyangberlakupadatempoh DEB), percanggahanmm dianggapdapatdikurangkan.Bahkan, sektor swastatelah berkembangpesatseiring denganper-kembanganperusahaanawamdalam kegiatanekonomi.

Perananmi dilengkapi denganlangkah-langkahuntuk melahir-kan MPPB yang diandaikan dapat menerajui penyertaan kaumMelayu/bumiputeradalamkegiatanekonomimoden.Melalui sokonganpihak pemerintah,golonganpemodalMelayu/bumiputeradapatmem-perolehsumberkewangan,berbagai-bagaigalakansertapengetahuan

pengurusanperniagaan.Dan perspektif sektor perkilangan, antarastrategi terpentinguntuk membentukMPPB merupakandasaruntukmeningkatkanperanan IKS. Beberapausaha telah dimulakan Se-menjak RancanganMalaysia Keempat (1981—1985). PerananIKSseterusnyaditekankan dalam RancanganMalaysia Keenam (1991—1995)supayabertindaksebagaiindustri modendansokongankepadaindustri besar.

Beberapabuah kementerian terpenting, seperti KementerianPerdaganganAntarabangsadan Industri, Kementerian Kewangan,KementerianPerusahaanAwam, dan agensipemerintahlain terlibatsecaralangsung dan tidak langsung untuk menyokong pengem-banganindustri kecil, terutamanyayang ditubuhkan oleh pemodalMelayu/bumiputera. Kegiatan mereka merangkumi berbagai-bagaibidang; antaranyatermasukkewangan,bantuan teknologi, perkhid-matan, dan pengurusan.

Walaupunbegitu, setakatmi prestasi kaum Melayulbumiputeradalam bidang mi masih ketinggalanjika dibandingkandengankaumbukan bumiputera. Antara rumusanyang dikemukakanoleh ProjekKajian Industri Kecil yang telah dimulakanoleh Fakulti Ekonomi,Universiti KebangsaanMalaysia pada tahun 1987 (terhadap 1020pemiliklpengurus syarikat dalam industri berasaskankayu, gelas,kejuruteraanringan, dan makanan) ialah:

89


1. Kebanyakanmasalahyangagakkritis yangdihadapioleh industrikecil berpuncadaripadapersekitaranperniagaandi luar firma itusendiri. mi termasukmasalahyang sukardikawal oleh kerajaan,seperti inflasi, saizpasaranyangagakterbatas,dan persaingan.

2. Masalahyang dapatdiatasi oleh pemerintah,seperti peraturankeupayaanmodal,aliran tunai, teknologi, dan teknik yangcekapuntuk mengurangkankos pengeluaran.

3. Masalahdalaman,iaitu yang berkaitrapatdenganmasalahpe-ngurusanoleh pmhak pengurussecaralangsung adalah kurangkritis dan dijangka lebih senangdiatasi.

Rumusan di atas meninggalkanimplikasi bahawa sebahagianbesarmasalahutama yang dihadapi oleh firma kecil memerlukanbantuandaripadapihak pemerintahmelalui dasaryang dapat mem-bina persekmtaranperniagaanyang sihat dan menggalakkan.Ini ter-masuklahdasarkewangandan pencukaianyang boleh menegakkankestabilanharga dan ekonomi sertayang boleh menggalakkanpe-laburantempatan(Osman Rani 1990). Dalam hal i, persekitaranpelaburantempatanyang sesuaiperlu untuk membolehkanpemodalkecil dan sederhanaturut serta secaraberkesan.

Selain itu, perlu dikaji semulakemampuanagensi pemerintahsendiri untukmeningkatkanbantuanatau perkhidmatanyangdiberi-kan kepadakumpulan sasaran.Pengurusandankeberkesananagensitersebutselalu dipersoalkan.Oleh yang demikian,kumpulan sasarantidak mempunyaikèpercayaanyang penuhterhadapagensikerajaan.Dan perspektifjangkapanjang,penggubalanmi menimbulkankesanyang positif terhadapmereka yang menceburi sektor perkilangan.Merekatidak akanlagi bergantungpadabantuanpemermntah,sebalik-nya akanbertindakmengikutunsur-unsurpersaingandalam pasaran.Walau bagaimanapun,perlu diingatkanbahawagolonganyang baruberkecimpungdalamkegiatanperindustriansudahtentu menghadapiberbagai-bagaimasalahjika dibandingkandengankumpulan yangberpengalaman.

StrategiuntukmenggalakkanpenyertaankaumMelayulbumiputeradalam sektor perkilangan dijangka akan meningkatkan bilanganpemodalMelayu/bumiputeradan seterusnyamembantumewujudkankesanlelehankekayaanyangdihasilkan oleh mereka.Dalam prosesmi dijangka lebih banyak penduduk Melayu/bumiputeraakan

90


menikmati manfaat daripada pertumbuhanberteraskanpengayaangolongan pemodal Melayu/bumiputera. Akan tetapi, andaian misebenarnyatidak realistikkeranadalamusahamembangunkannegaradalam keadaanpasaranbebas, beberapasektor dan golongan ma-syarakatakan tertinggal keranakegiatanpengumpulanmodal akanbergantungpadasegelintirpemodalsahaja.PadatempohpelaksanaanDEB, saiz golonganmi masihkecil. Selagibilanganpemodaltidakbertambah,selagiitu negaramenghadapikesukaranuntukmewujud-kan kesan lelehan. Tambahanpula, salah satu syaratpenting ialahpertumbuhanekonomi mesti mencapaitahapyang tinggi dan her-terusan.Namun begitu, pencapaiansepertimi tidak dapatmenjamin

perkembangangolongan pemodalyang dinamik. Oleh itu, masalahagihan pendapatandi kalanganbumiputerasemakin runcing.

Masalahmi juga dikaitkan denganstruktur elit3 dan tanggapangolongan mnm terhadap pembangunangolongan usahawanMelayu/bumiputera.Menurut Tham Seong Chee (1983: 309):

Elit politik dan birokrasikerajaanMelayu melihat pemodenankaum Melayu sebagaisuatuprosesevolusi yang mengekalkanstrukturtradisionalmasyarakatMelayu. Pengertiannyamerang-kumi penyelenggaraansistemstatustradisionalyang menekan-kan keagungangolonganbangsawandan lebih-lebih lagi ke-agunganelit politik danbirokrasikerajaan.Denganitu elit miakan mentafsir, membentuk, dan melaksanakanpemodenansertanilai dan kepentingankaum Melayu.

Jika dihubungkanhal mi dengan kedudukanUMNO sebagaiparti politik dominan, parti mi juga telah mengalami perubahankomposisiahlinyadanipadaguru,kakitangankerajaan,dan pendudukluar bandarkepadaahli perniagaan.Perubahanmi berpuncadanipadapelaksanaanDEB semenjaktahun 1971 yang telah mempengaruhibukan sahajakomposisi ahli dalam UMNO, tetapi juga dasaryangdiperjuangkanoleh pemenintah. PelaksanaanDasar PembangunanNasional (DPN) serentakdengantamatnyaDEB mencerminkanhalmi, iaitu campurtanganpemenintahdalamkegiatanekonomisemakinberkurangan.DPN bertujuanmemperkuatkuasapasaranbebasuntukmenentukansemuakegiatanekonomi.

MengikutMokhzani (1983: 153—67), walaupunfaedahyang di-nikmati oleh kaum MelayufbumiputerasemenjakpengenalanDEBbertambah,namun pertambahanmi tidak sama rata kerana adakumpulanyangmengecapnikmat lebmhdanipadayang lain. Sekiranyaaliran mi berterusan,maka junang perbezaandi kalangan kaum

91


Melayu akanbertambah.Keadaanmi boleh menjejaskanhubungansesamakauln mi. Anus perubahanmi akan meluaskanlagi masalahketaksamaandi kalangan kaum Melayu. Contohnya,kajian OsmanRani dan Abd. Majid (1991: 119—48) yang dijalankan padatahun1988 di KawasanSimpananMelayu Kuala Lumpur menunjukkanha-hawa, walaupuninsidenskemiskinanadalahrendah di kawasanmi,namun pendapatandan lebih-lebih lagi pemilikan hartaamat tidakseimbang. Ketiakseimbanganmi berkait rapat dengan perbezaanpekerjaandan pendidikan.

Sementaraitu, keinginan untuk mewujudkanMPPB yang her-kesanmemangsukar dicapaimemandangkanbilangan peniagaMe-layu/bumiputerayang kini melibatkan din dalam perdagangandanperindustrianamat kecil. Secarakeseluruhannya,sebahagianbesarmerekamenghadapimasalahkekurangankemahiran, keupayaanke-wangan,hubungandalamandanluaran,dansaluranpemasaranuntukmembolehkanmerekabertapakdanberkembangsebagaiMPPB yangberdayamaju (Hamzah 1990).

MemandangkanmasalahkekurangangolonganpemodalMelayu/bumiputera,terutamanyapadapeningkatawal pelaksanaanDEB, pe-menintah telah memikul tanggungjawab membangunkanmereka.Golongan pemodal Melayu/bumiputeragagal mencapai30 peratuSekuiti yang dirancangkanpada tahunakhir DEB, iaitu tahun 1990.Penglibatanlangsungpemerintahdalam prosespengumpulanmodaldianggap tidak bercanggahdengan kepentingan individu yangmenguasaijenterapemerintah.Malahan,penglibatanmi menguatkandan mengekalkankedudukanmereka sebagai satu kelas sosial ter-sendiri, baik dan segipolitik mahupunekonomi (Mohd. Redha1987:49—67). Bahkan,kini kelihatan banyak ahli politik dan bekas pe-gawai kanan kerajaanyangberkecimpungdalam sektorperkilangandanperniagaandanmemegangjawatankanan.Ciri-ciri mi mewujud-kan satu keadaanapabilaprosespembangunannegaramenitikberat-kan golongan elit. Walaupun strategi mi bertujuan meningkatkanpenglibatanbilanganpemodal, namun strategi tersebuthanya mem-buka lebih banyak peluang kepada segelintir golongan. Suasanasepertimi sudahtentu menimbulkankeresahandi kalanganusahawan

bukan sahaja Melayu/bumiputera, tetapi juga bukan bumiputera.Lanjutan daripadami Kongres Ekonomi Bumiputera Ketiga telahmeluluskan satu resolusi supaya“amalan usahasamayang bersifatpenerimasewa dihapuskan”(Malaysia 1992a: 3).

Hingga akhir dekad 1990-an,pencapaianpembangunanMPPB

92

PEM0DAL MELAYUIBUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSIAMANAH

masihrendah,terutamanyadalamkegiatanpenindustrian,seperti IKS.Sungguhpunjumlah bilangan syarikat yang dimiliki oleh kaumMelayu/bumiputera telah meningkat, namun bilangan tersebutsebenarnyakecil dan segi saiz dan perolehanjika dibandingkandenganperusahaanyang dimiliki oleh kaumbukan bumiputeraatau

pemodalasing. Sebenarnya,pertambahanhak milik modal sahamMelayufbumiputerasebahagianbesarnyadisumbangkanoleh agensiamanahdan institusi lamn yang berkaitan. Pemilikan sebenarolehMelayu/bumiputerasebagaipelabur individu hanyalahkira-kira 8.2peratuspadatahun 1990. Semenjakkemelesetanekonomipadaper-tengahantahun 1980-an.pertumbuhanhak milik modal sahamkaumbumiputerakian lembap disebabkanoleh sumberkewanganmerekayang terhad, pengurangankegiatanagensiamanah,dan ganis pan-duan dasaryang lebih liberal tentangpemilikan modal saham(Ha-run 1991). Oleh itu, kita boleh mempersoalkanimplikasi daripadastrategi yang lebih liberal terhadapmodal asing, terutamanyapadahujung dekad1980-an.Kesanyang lebih ketaramelibatkanperusahaan

yang baru dimulakan dan yang hendakdimajukan oleh pemodalMelayu/bumiputera.Keadaanmi juga mempengaruhipotensi per-usahaanyang dimajukan oleh pemodal bukan bumiputera. Akantetapi, perusahaanyang telah bertapaklebih awal dapat mengguna-kan kekuatannyauntuk berkembangmaju melalui penyerapantek-nologi baru dan usahasama denganmodal asing.

AGENSI AMANAH SEBAGAI TERAS PENGLIBATANMELAYUJBUMIPUTERA

Memang tidak dapat dinafikan bahawa peranan agensi amanahmempunyaihubunganrapatdenganpelaksanaanDEB. Penyusunansemulaekuiti merupakansalah satu syaratyang diperlukan untukmencapaimatlamat penyusunansemulamasyarakat.Selain penyu-sunansemulastruktur ekuiti, perananagensiamanahditekankandanperspektifpengurusandan kemahiran di kalangan kaum Melayu/bumiputera. Memandangkansumber modal yang ada pada kaumMelayu/bumiputeraadalah terhad dan bergantungpada individuMelayu/bumiputerauntuk menyusunsemulaekuiti adalahsatu pen-dekatanyang terbataspotensinya, maka agensi amanahterpaksamembantu proses penyusunansemula dengan bertindak sebagaipemegangamanahmodal Melayu/bumiputeradalam pelbagaibidang

melalui pelaburandalam anak syarikat sehinggapada suatu masa

93


apabila kaum Melayulbumiputeramampu untuk mengambil alihekuiti tersebut,hak milik dapatdipindahkanataudijual kepadamdi-vidu atau syarikat Melayu/bumiputeraberkenaan.

Agensi amanahboleh juga bertindak sebagairakan kongsi da-lam usahasama denganindividu atau syanikat Melayu/bumiputeradengantujuan supayapadaakhirnyaekuiti pemilikan agensiamanahdipindahkankepada rakan kongsi Melayu/bumiputeraapabila me-reka berkeupayaanmenjalankan perusahaanitu. Di samping itu,agensiamanahboleh bertindak sebagaipenyokongkepadakegiatanperindustnianMelayufbumiputeradengan menyediakankemudahandan rantaian yang tidak terbuka kepada usahawan atau syarikatMelayu/bumiputera.

Perkembanganmodal pemerintah semakin meningkat denganpesatdanamatmeluassehinggamerangkumiberbagai-bagaikegiatanekonomi.Bahkan,padamasaduadekadtelahmeliputi berbagai-bagaisektor ekonomi sehinggakanfenomenami menimbulkantanggapanbahawamodal Melayulbumiputeradapat mengancamkepentinganmodal lain, termasukmodal asing. Tanggapanmi timbul disebab-kan penglibatanpihak pemenintahsecaralangsung amat menonjol.Kegiatan ekonomi yang dimajukan oleh agensi pemenintahdifikir-kan akanmenikmatikeistimewaan.Tanggapantersebutberkaitrapatdenganpendapatbahawakepentinganmerekaakan terjejasjika her-laku apasahajaperubahanyang dicetuskanoleh pihak pemenintah.Walau bagaimanapun,pengalamansepanjangduadekadpelaksanaanDEB menunjukkan bahawatanggapanmi susahditerima meman-dangkan sasaran30 peratuspenyertaanekuiti korporat oleh kaumMelayu/bumiputeramenjelangtahun 1990 gagal dicapai. Bahkan,penglibatanagensi pemenintahmenunjukkanbahawapertumbuhanekonomi, dan denganitu, kepentinganmodal yang sedia ada, baikmodal tempatanmahupunasing telah berkembang.Seperti dinyata-kan oleh Hamzah (1990):

Agensi amanahberoperasidalampersekitaranekonomi yangtidak senangdengankehadirannya— satu persekitaranyangbukan menganggapnyasebagai pesaing yang sihat, tetapisebagaimusuhyang perlu dihapuskan.Dalamusahanyauntukmencapaimatlamatpenyusunansemula DEB, agensi amanahdilihat sebagaimencabarkedudukanmereka yang telah lamawujud dan beroperasidalamalam perniagaan.Agensi amanahdilihat sebagaimempunyai sumberdan potensi untuk benar-benar menyaingipeniagabukanbumiputera, dan denganitu,menggugat penguasaanmereka dalam ekonomi negara.

94


Ketakutan sebegini tidak perlu dikekalkankeranapenyusunansemulamasyarakatdirancangdalam konteks ekonomi negarayang membangun.

Malahan,dan awal lagi golonganpemodaltelah menunjukkanperasaantidak puas hati terhadappelaksanaanAkta PenyelanasanPenindustnian1975, terutamanyadan segipenetapan30 peratusekuitibumiputenayangdikenakanterhadapprojekindustni.Melalui PersatuanPengilang-pengilangMalaysia, meneka telah menyuarakanbahawadasar pemerintahterhadapsektor penkilanganmestilahbertenaskanmatlamat pertumbuhandan sektor mi tidak semestinyadikenakansyarat penyusunansemula melalui penyertaanekuiti bumiputena.4Berhubungdenganhal i, golonganpemodal,termasukmodalasing,menyambut baik Dasar Penswastaanyang dilancarkanpada awaltahun 1980-an. Golongan pemodal menghanapkandasar mi akanmembawafaedahyang lebih banyakkepadamereka.Sekinanyajalanmi memberikanfaedahkepada golongan yang kecil, maka lama-kelamaan akan mewujudkan kesan lelehan tenhadap masyanakatMelayu/bumiputerakeselunuhannya.Dalam hal mi Jesudason(1989:23) berpendapatbahawa:

Di Malaysia,perananekonomi pemerintah,yangmenggambar-kanrealiti politik, budaya,dan ekonomi kompleks,merupakankesandua matlamat pemimpinMelayu untuk memegangkuasapolitik dan menjelmakanaspirasibudayademi mempertingkatkedudukanekonomi merekadalam masyarakat.Pembangunanekonomi diasaskanpadamatlamatpolitik-budaya mi denganmenguatkankemudahan kebendaandan psikologi mereka.Meskipungolonganelit yangmenikmatifaedahyang terbanyak,namun bentuk- penguasaanmi menguntungkanmasyarakatMelayu.

PembentukangolonganpemodalMelayu/bumiputenadengannyatamempenlihatkanperananpemenintahyang kuat. Tanpagalakanten-tentu dan donongandanipadapihak pemerintah,golongan mi sudahtentu tidak dapatbenkembangdengankadanyangpesat.Dalam sua-sanaekonomiyang tenbukadanberasaskanpersaingantak sempurna,memangterdapatberbagai-bagaihalanganuntukmelahinkangolonganpemodal banu, sepenti yang dikehendakioleh DEB. Herotan yangtendapatdalamsuasanapensaingantak sempunnaperludipenbaik,danmi hanyadapatdilakukanmelalui campurtanganpemerintahsecarateratur. Mengikut Shaharuddin(1988: 147—48):

95


Kapitalis Melayu tidak mengumpulkanhartadan modalmerekadalamkekosongan.Merekamemperolehnyadaripadamasyarakatmerekasendiri.Pengumpulanbagi merekabermaknapenyaluransumberdan modal daripadamasyarakatseterusnya.Padaam-nya, perniagaankapitalis sangatdisubsidikan oleh masyarakat,umpamanyapembinaaninfrastruktur. Kejayaandasarkerajaanbukannya Iebih bergantung pada kekayaankaum Melayuberbandingdenganfaedahyangdinikmati oleh merekamenerusidasar kerajaan. Tanpa sokongan kerajaan, pemodal Melayu

tidak mungkin kaya.

Semenjakawal dekad 1970-an,memangtidak dapatdinafikanbahawabanyakkaum Melayu ingin menyertaigolonganyang kecilmi. Mengikut Tham Seong Chee (1983: 310):

Untuk rakyat jelata Melayu, kuasapolitik juga mewakili pen-capaianhubungansosialyang rapatdenganelit tradisional,ia-itu bagi golonganbangsawan,suatuperjuanganyang bukannyakecil. Penyertaandalamprosespolitik dan birokrasijuga telahmenjamiri mobiliti yang lebih luas, kerap mengambil bentukpengarah, ahli lembagapengarahperniagaan,dan fungsi pe-ngurusan dalam perbadanan awam dan berkanun. Oleh ito,kejayaanpolitik ataubirokrasimengesahkannyakeranamobilitisosioekonomi bermula daripada kejayaan itu.

Walaupun begitu, keadaan mi juga menimbulkan kesan negatif.5

Seperti yangdinyatakanoleh Suhaini Aznam danMcDonald (1989:29—31),

Hubungan usahasamadengankaum Melayu/bumiputeratelahjuga disalahgunakan.Pengambilanmilik danpenyertaanIangsungoleh pihak kerajaandalamperniagaandi peringkat pusatdannegeri menghasilkan pelbagai tugas pengarah dan eksekutif

untuk golongan Melayu — mempunyai pertalian kuat dengan

pihak politik yang tidak semestinyacekap.

GOLONGAN PEMODAL TEMPATAN PADADEKAD 1990-AN

Sejak berakhirnya kemelesetanekonomi pada tahun 1985—1986,Malaysia telah mengalamiberbagai-bagaiperubahanekonomi yangdipengaruhioleh unsur-unsurdalamandan luaran. Keadaanmi men-cetuskan berbagai-bagaicabaran, seperti kepenluan industri untukmeningkatkandaya saing di peningkat antarabangsadan keperluan

96

PEMODAL MELAYU/BUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSIAMANAI-(

struktur pengeluaran untuk meningkatkan kemahiran teknikal.Golongan pemodal Melayu/bumiputeramerasakanbahawa sudahsampai masanyauntuk mereka bergabungdenganpemodal bukanMelayu. Walaupun pada keseluruhannyapencapaianmasyarakatMelayufbummputerabelum lagi memuaskan,namunseruansepertimidilaung-laungkanoleh golongan pemodal dan yang berpengaruh.Oleh itu, desakan golongan pemodal Melayu/bumiputera makinketara,terutamanyasemenjakpertengahantahun 1980-ansupayake-pentingan mereka terus dmutamakan.Desakantersebut juga bolehdikaitkan dengankehendakgolonganmi untuk bekerjasamadengangolonganpemodalbukan bumiputera. Contohnya Resolusi 7 dan 8Kongres Ekonomi Bumiputera Ketiga 1992 berbunyi seperti yang

benikut:

Supaya ditawarkan sebahagianekuiti syarikat-syarikat swastakepadaeksekutif bumiputeradalam syarikat berkenaanyangmempunyai potensi menjadi rakan usaha sama yang aktif.

Dengan Iangkah demikian, syarikat berkenaan dapat merea-

lisasikan usaha sama tulen antara bumiputera dengan bukan

bumiputera.

Perlu ditubuhkan satu dana pinjaman oleh konsortiumbank bagi membantubumiputera menyertai syarikat bukanbumiputera. Dana mi bolehjuga digunakanuntuk membiayaipembangunanprojek usaha sama dan sebagaimodal usahaniaga syarikat usaha sama yang digalakkan.

Resolusi seperti mi hanya dapat dimajukan dalam suasanapertumbuhanekonomi yang pesat. Sekiranya ekonomi dapat ben-kembangsepertidirancangkandalam RancanganMalaysia Keenam,potensm untuk mewujudkan kerjasamami amat cerah. Potensi mijuga bergantung padagalakanpencukaianyang membolehkanpe-wujudan kerjasamain Akan tetapi yang lebih penting ialah bagai-managolonganpemodalbukan bumiputerabertindakbalasdanme-

nentukanpencapaianmatlamatresolusitersebut.Walaupunkerjasamaseperti mi makin rneningkat, kerjasamayang berasaskankekuatansetaraamat kecil dan sebahagianbesarbentuk kerjasamadaripadapihak Melayu/bumiputera diwakili oleh ahli politik atau bekasbmrokrat kanan kerajaan (Fujio 1991: 350—70). Masalahnya,kerja-sama mi tidak dapat diwujudkan di peringkat perusahaankecildengancarayangmenyeluruh.Tambahanpula,golonganMelayu danbumiputerabelum dapat mewujudkankegiatanyang dapat meleng-kapi antara satu sama lain.

97


Memandangkanpenyentaanmereka dalam industri dan pem-bentukangolonganpemodal Melayu/bumiputenaadalahtenhad, ten-dapat beberapa implikasi yang penting di Malaysia. MengmkutYoshihana(1980: 91):

Benikutan pelaksanaanDEB, kerajaanmula campur tangandalamekonomi denganberleluasadan mi telah banyak me-lahirkan pemodalyang terikat dengankerajaan... Walaupunbukannyaniat kerajaan,DEB memungkinkangolonganMelayutertentu menjadi kaya dengancepat. Dengan itu, golonganMelayu yang berhasratmenjadi pemodalberusahakuat untukmengeratkanpertalianmerekadenganpihak kerajaandemi ke-pentinganperniagaan.Ini pulamempengaruhietikaperniagaanpemodalCina. Denganpertalianerat denganpemodalataupunahli politik Melayu, maka bertambahmudah untuk mengum-pulkan kekayaan — satu pencapaianyang semestinyaakanmengambilmasa beberapadekad untuk pemodalCina yangpaling cekap sebelumDEB.

Denganitu, pemodalbukanbumiputena,terutamanyakaumCinatelah lama mengubahsuaikankaedahpelabunandan pemiagaanme-neka.SektorkorponatCina telahbenkembangdenganpesatsemenjakpertengahantahun 1970-an bukan sahajamelalui kegiatan ekonomi

dalam negana,tetapijuga di seberanglaut. Perkembanganmi her-tambahteguhmenerusikenjasamamenekadenganpemodalMelayu/bumiputera.Dalam kontekspelaksanaanDEB, kepentinganmerekadijangka akan hanya benkembangmelalui kerjasama dengan pe-modal Melayu/bumiputera.Kebanyakankenjasamami benlakuantanakumpulanelit yangkuat danberpengaruh,terutamanyadalam sektorbank dan perladangan(Hing 1984, Gomez 1990).

Walau bagaimanapun,di kalanganpemodalkecil dan sederhana,

kenjasamaantana golongan Melayu/bumiputenadan bukan Melayu/bumiputeraamat tenhad. Pertama,golongan pemodalCina engganbekerjasamadengan pemodal Melayu/bumiputera memandangkanpengalamangolongan mi dalam sekton penkilangan amat tenhad.Kedua, pemodal Cina dalam industni kecil tidak diwajibkan be-kenjasamadenganpemodalMelayufbumiputerakeranatidak sepertiprojek industni yangbesar,pelabunankecil tidak diperlukanmendapat

kelulusan KementenianPerdaganganAntanabangsadan Industri.Apabila Akta PenyelarasanPenindustriandimajukanpadatahun

1975, semuaprojek pelaburandalam sekton perkilanganperlu men-dapatkelulusankementeniantersebut,melainkanyang menunjukkan

98


jumlah pelaburanyang kurang danipadaRM250 000. Pelaburanmitelah ditambah kepadaRM2.5 juta padatahun 1986. mi bermaknabahawapelaburan kecil tidak dikenakan syarat penyertaanmodalbumiputerayangdisyaratkanterhadappelaburanyangmelebihi angkatersebut.Bahkan,pengenalanakta tersebuttelah menimbulkankon-troversi keranagolongan pemodalbukan bumiputeramenganggapbahawaakta itu digunakanoleh pihak pemerintahuntuk menyekat

perkembangankegiatan mereka dalam kegiatan perkilangan.Peningkatanjumlah pelaburan kepada RM2.5 juta juga her-

makna peluang untuk pemodal Melayu/bumiputena bekerjasamadengan pemodal bukan Melayu/bumiputera agak tertutup dalamindustni kecil terutamanya.Contohnya,kemasukanmodal asing danTaiwan dan Singapurasejak tahun 1987 telah memberi faedahke-pada kumpulan pemodal Cina yang mengambil kesempatanuntukmengeratkanikatanperniagaanmerekadenganpemodalasing (Fujio1991: 350—70).

INDUSTRI BERAT DAN PENYERTAAN MODALPEMERINTAH

Satuarahaliran yangmencerminkanprosespenindustnianyang lebihmendalamtelah muncul melalui peningkatanperananindustni berat,terutamanyasemenjak pelancaran RancanganMalaysia Keempat(1981—1985).Onientasidasaryang memerlukanpelaburanbesardanteknologi tinggi dalam industni tersebut semestinyamemerlukanmodal yang banyaksertaberterusanuntuk beberapatahun (Anuwar1989: 298—312).Walaupundalamhal mi pinjamandanmodal asingmenjadi sumber utama, yang lebih penting ialah bagaimanasektorperkilangan tempatandapat menggemblengkeupayaanteknologitempatanyang sediaadasupayamenjadi lebih cergasdan mantap.

Strategi industri beratjuga merupakanlanjutan usahapihak pe-merintah untuk mempercepatpertumbuhanekonomi melalui prosesindustni penggantianimport fasa kedua.Pengalamanperkembanganpenindustniandi Jepundan KoreaSelatanmenupakanpengaruhyangkuat terhadappenggubalandasanke anahi. Strategi mi melibatkanpenyentaanpihak pemerintahsecaralangsungmemandangkanjumlahmodal yang diperlukan amat besar. Keluli, kereta,dan simen me-rupakan antara industni beratyang didukung secaralangsung olehpemerintah. Penekanankepada pembangunanpenindustnian telahmenjadinyataapabilaempatindustni telahdijadikan industni strategik

99


untuk menjadi asas perluasan landasan perindustrian yang telahdikenal pasti oleh PIP. Industni tersebut ialah industri logam,kejuruteraan,kimia danpemprosesankimia sertaelektronik. Keempat-empatindustni mi dijangkadapatmewujudkanrantaianperindustriandanmengalamikadarpertumbuhanyangpesat,iaitu antara7 hingga12 peratussetahun (Fanidahdan Madeline 1992: 63—93).

Walaupun pemerintahbertujuan mengurangkanpenglmbatannyasecaraaktif dalambidangperindustrianmenerusiDasarPenswastaan,tetapi mengikut RancanganMalaysiaKeenam(Malaysia 1991: 162):

Kerajaan akan terus campurtangan dalambidang pelaburanyangmemerlukanmodalyangbesar,tempohpulanganpelaburanyang panjang, dan dalambidang yang kurang diminati olehsektor swasta.

Penubuhanperusahaanawam untuk mengendalikanindustni be-rat merupakanlanjutandaripadapenglibatanpemerintahsecaralang-sungdalamkegiatanekonomi. Penglibatanmi juga harusdilihat dansegi pencapaianmatlamatDEB, iaitu bilanganperusahaanawamte-lah meningkat dengankadaryang pesat sejak pelaksanaannya.Per-kembanganmi dapatdikaitkan dengankonsepperindustniantolakanraksaksayang memerlukanpenglibatanpihak pemerintahyang aktifdalam kegiatanperkilangansecaralangsung.PerbadananPenusahaanBerat Malaysia (Hicom) telah ditubuhkan pada akhir tahun 1980mengikut Akta Syanikat 1950 bertujuanuntuk mengenalpasti, me-

mulakan,dan mengurusprojek industni beratsupayaprojek tersebutdapatdilaksanakandengancekapsepertiperusahaanyang dikendali-kan oleh sektor swasta(Mohd. Saufi 1986: 60—67). Semenjakawaltahun 1980-an,alat utamayang digunakan ialah penubuhanHicomyang antara lain telah mengasaskanindustni pembuatankereta diMalaysia melalui projek kereta Proton yang juga menimbulkanberbagai-bagaikontroversi dan segi pelaksanaannya(Means 1991:95, Jomo 1985).

Kontroversi mi tercetus keranapertama, penubuhanSyarikatPerusahaanOtomobil Nasional Sdn. Bhd. (Proton) melibatkan pe-nyertaan langsung oleh pihak pemerintahyang merupakanusahaulung negara untuk membuatkereta secarabersepadu(bukan se-kadar memasang)dan mi melibatkan penyusunansemula industnipemasangankeretayangsediaada.Kedua, industri pembuatankereta

mempunyaipotensi yang amat cerah untuk mewujudkan rantaianpenindustrianke belakangdanke hadapandanmi akanmenimbulkan

100

PEMODALMELAYUIBUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSIAMANAH

berbagai-bagaiimplikasi terhadapsyarikat yang mengeluarkanalatkomponen. PenubuhanProton juga membukajalan kepadabanyakusahawanbumiputera supaya bergiat dalam industri pengeluarankomponen. Ringkasnya,kemunculanindustri pembuatankereta mimerupakansatu strategi untuk merangsangkanpenyertaanMelayu/bumiputeradalam kegiatanperindustrianyang lebih berkesan(Ta-kashi 1991: 387—413).Padadekad 1990-an,pihak Proton akanme-ngembangkanlagi keperluanuntuk memperolehkomponendanipadapengeluartempatandi bawah“konseppayung” yang telah dilancar-kan oleh mereka.Walau bagaimanapun,untuk menjagakualiti, pihakProton berpendapatpengeluarkomponentempatanmasih memerlu-kan usahasamadenganpemodalasing (Abd. Rahim 1992: 43—48).

Walau bagaimanapun,perlu ditegaskan bahawa kemantapanindustri berat yang telah digalakkan di Malaysia bergantungpadabeberapaprasyarat.Pertama,kemampuanindustni kecil Iintuk mem-bekalkan input. mi merupakansatu masalah yang amat pentingmemandangkanindustni kecil di negarami masih padatahappem-bangunanawal. Kedua,berhubungdenganmasalahkekuranganke-giatan penyelidikan dan pembangunan(P&P) dan kekurangante-naga mahir yang sepatutnyadiperlukan oleh industni berat (CheePeng Lim 1984). Walaupun terdapathalanganseperti in namunpihak pemerintahtelah melancarkanprogram industri beratdenganlebih ketara sejak awal tahun 1980-an. Seperti yang dinyatakandalam Kajian Separuh Penggal Rancangan Malaysia Keempat(Malaysia 1984: 303):

Kerajaantelah menggalakkanpembangunanindustri beratuntukmemperkukuhasassektorperkilangan. Industri beratdiperlu-kan untuk menggerakkanpertumbuhan yang baru dan meng-

adakanrantaianke hadapandanke belakangyang kukuh untukpembangunanpenindustnian.lndustri beratbolehjuga mening-galkan kesan yang besar terhadap pertumbuhan industri kecilsekiranyausahadijalankan untuk menghubungkandan menyatu-kan pembangunanindustri kecil dan industri berat.

RUMUSAN

Bab mi telah menekankanasas pengenalandan pencapaianDEBdalam mengubahsemula struktur masyarakatdan membangunkangolongan pemodal bumiputera. Usaha untuk membangunkanke-dudukanekonomi bumiputeratenlebih dahulu dibincangkan dalam

101


Kongres Ekonomi BumiputeraPentama.WalaupunDEB telah dilan-carkanpadatahun 1971, tetapi strategi pembangunanpenindustnian,terutamanyamelalui industni berorientasiekspontyangbenmulapadahujung dekad 1960-an telah dijadikan nadi untuk menjayakannya.Campur tangan pemerintahsecanalangsung dalam pasaranbagimendukungmodal tempatan,terutamanyapemodalbumiputena,Se-makin ketara semenjakawal tahun 1980-an. Kenajaanmenumpukanperhatian kepada pembentukansegolonganpemodal bumiputerayang dijangka akan melindungi kepentingankaum bummputerake-seluruhan.

Anus pemusatanpengumpulanharta di kalangan segelintir pe-modal bumiputena kurang menampakkankesan lelehan terhadapgolongan miskin. Malahan, meluaskanjurang ketaksamaanantanagolongankayadenganmiskmn. Tambahanpula, kerajaankunangher-jayadalamusahanyauntuk menegakkansegolongankaumbumiputerapenniagaanyang benkesanserta penyertaan korporat bumiputerasebanyak30 peratus menjelang tahun 1990. Penkembanganusahasama antara ahli bmrokrat denganpemodal swasta, dan penyentaanlangsung mereka dalam perniagaanyang bertambahsejak dekad1980-an juga menguntungkansegelmntirpenduduk sahaja.

Suaragolongan mi untuk mengadakanusahasama denganpm-hak bukanbumiputeramenjadi semakinlantang.Modal bukanbumi-putera, terutamanyamodal Cina turut berkembangmenenusisaluranmi. Walau bagaimanapun,kenjasamami lebih terbatasdi kalanganpemodalbesarsahaja.PemodalCina kecil jarang-janangmengadakanusaha sama denganpemodal kecil bumiputera. Pelaksanaandasarindustni berat pada awal dekad 1980-an membeni harapan keranakerajaan untuk mengganiskanpenyertaanpemodal bumiputeraSe-bagai golonganyang penlu dibenikan galakanuntuk melibatkandindalam bidang mi. Meskipun strategi mi mempunyai potensi yangcerah,tetapi pelaksanaannyatelah mencetuskanberbagam-bagaikon-troversi.

NOTA

I Majlis Amanah Rakyat (MARA) telah ditubuhkanpada tahun 1965untuk menggantikanRIDA (Lembaga Kemajuan PerusahaandanKampung)yang telah ditubuhkan padatahun 1951 bertujuan untukmemodenkankawasanluar bandardenganprogramyang lebih berkesankeranaRIDA telah dianggap sebagaiagensi yang lemahdan tidakmempunyai matlamatyang teratur.

102

PEMODAL MELAYU/BUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSI AMANAH

2 PeruntukansebanyakRM7O juta dalamRancanganMalaysia Pertamamerupakan60.4 peratusdaripadajumlah peruntukankerajaanuntukkeperluanpembangunanperindustriandan perlombonganyang ber-jumlah RMI 15.8 juta (Malaysia 1965b: 138).

3 Elit ialah “golonganyang dianggapterkemukaatauteristimewadalammasyarakatoleh sebabkuasa(darjat, intelek, dansebagainya)individuyang tergolong dalamnya,” (Kamus Dewan 1989: 308).

- 4 PendapatPersatuanPengilang-pengilangMalaysiaternyatadalamme-morandummerekakepadapemerintahyang bertajuk Memorandumon“National Economic Policy After /990”. Persatuanmi berpendapatbahawa matlamat penyusunanatau penyertaan bumiputera dalamkegiatan perindustrianmesti dicapai melalui kaedah “galakan”, iaitugalakan cukai diberikan kepada syarikat yang mempunyai ekuitibumiputerasekurang-kurangnya30 peratussupayasyarikatyang ber-kenaan dikenakancukai syarikat yang berkurangansebanyak10 pe-ratus. Mengikut Persatuan:

“mi merupakancara yang lebih berkesanuntuk menggalakkanpenyertaanbumiputeradanbukannyamembelanjakanwang kerajaansecaralangsungatau tidak langsungmenerusipelaburanPerusaha-an Awam Bukan Kewangan(PAKB) dan PerbadananKemajuanEkonomi Negeri (PKEN) dalamprojek perniagaanyang mungkinmengalamikegagalan.Lagipun,jika lebih banyaksyarikatmengambilpeluang melalui galakan yang disediakan, langkah penyusunansemulamenjadi kian pesat”(rujuk Federationof Malaysian Manu-facturers 1990: 3—lI).

5. Dalam hal mi Miller (1990: 106—107) menyatakan:

“Meskmpun setengah-setengahbumiputera mengambil peluangkelebihanekonomi dengansepenuhnyadan membina perniagaanyang bertambahmaju denganbergantungpada DEB yang telahdieksploitasi sewenang-wenangnyadan disalahgunakansecaraber-leluasa.Terdapatberatus-ratusbuahsyarikatAli-Baba, iaitu golonganbukan Melayu memperalatbumiputera sebagairakan tidur demimemenuhi keperluan kuota. Gejala mi melahirkan strata sosialbumiputerafat-cat.”(RujukjugaGabunganDewan-dewanPerniagaandan PerindustrianCina Malaysia 1992).

103

BABVMODAL AsING DAN

KEUPAYAAN EKSPORT

Kemunculan industri moden di Malaysia berkait rapat dengankemasukanpelaburanasing semasazaman penjajahan.Penyertaanmodal asing dalam sektor perkilangan semakin penting sejakpengenalanOrdinanIndustri Perintis padatahun1958, Akta GalakanPelaburanpada tahun 1968 dan Akta Zon PerdaganganBebaspadatahun 1971. Daya tarikan Akta Galakan Pelaburandan Akta ZonPerdaganganBebas amat meluas. Pemprosesanuntuk eksport olehpelaburasingmenjadi tonggakpertumbuhanperkilangansejak pem-bukaanzon perdaganganbebaspadatahun 1972. Meskipunpenekan-an terhadappelaburanasing menurun denganpelaksanaanindustriberatpadaawal dekad 1980-an,peranannyasemakinpenting semulasetelahAkta GalakanPelaburandiperkenal padatahun 1986. Dasarkerajaandan suasanapolitik yang stabil dan infrastruktur yang me-narik sertasuasanaketeganganperdaganganantarabangsatelah me-narik pelaburanasingsecarabesar-besaransejakhujung dekad 1980-an.

Bab mi cubamenganalisisasaskemasukanpelaburanasing Se-jak hujung dekad 1980-an dan implikasinya terhadapprosesper-industrian Malaysia. Kesannya terhadap pencukaian,keuntungan,pelaburansemula,pemindahanteknologi, dan struktur eksportjugaakan dibincangkan.

MODAL ASING DAN PROSES PERINDUSTRIAN

Semenjak tahun 1987, kemasukan modal asing dalam sektorperkilangan telah kian meningkat berikutanpengenalandasaryanglebih menarik kepadapemodalasingdan kelonggaransyaratekuiti,

104

MODAL ASING DAN KEUPAYAAN EKSPORT

khususnyasejak pelaksanaanAkta Galakan Pelaburanpadatahun1986.Peningkatanmi jugatelahdipengaruhiolehbeberapaperistiwaekonomi yang membabmtkanJepun dan negaraperindustrianbaru(NIB) Asia. Negaramaju Amerika Utara dan Eropah Barat telahmemaksapeningkatan nilai mata wang, peningkatan tarif, danpengenakankuota eksport negaratersebutsejak pertengahandekad1980-an.Tambahanpula, kemudahanSkim KeutamaanAm (GSP)telah ditarmk daripadaNIB Asia padabulan Februari 1988. Tekananmi telah mendorongpemindahankeluar modal dan negaratersebut.

Padamasayang sama,kemunculanrantauAsia Pasifik sebagaisebuahpasaranyangbesartelahmendorongpemindahanpengeluarandan negaramaju Amerika Utara dan EropahBarat (Rajah Rasiah1989). Peralihanseperti mi memperkuatlagi perananmodal asingdalam sektorperkilangandi negarami. Seperti yang telah berlakusemenjak Malaysia memulakan strategi perindustriannyamelaluitahap penggantianimport pada akhir tahun 1950-an, modal asingberperananpenting dalam kebanyakanindustri utama.

Pada tempoh yang sama, jelas kelihatan kemunculanperanansyarikat kecil dan sederhanadan Jepununtuk tujuan melengkapkanusahasyarikat Jepunyang Iebih besardi Malaysia. Bagi syarikatJepun,perubahandi peringkatantarabangsatelah bermulapada ta-hun 1985 lagi apabilanilai mata wang yen meningkatdenganpesatdan mi menyebabkanpenilaian semi,ila strategi pelaburan modalJepunyangseterusnyamengalihkanarahke negaralain untuk meng-ambil kesempatanpengurangankos pengeluaran,(George,1988: 84—86, Kosaka1989: 52)) KebanyakansyarikatJepunyang bergantungpadapasaraneksport terpaksaberbuatdemikian keranapeningkatannilai yen dan halangantarif dan kuota di negaramaju Barat telahmenjejaskankeupayaanmereka untuk bersaingdi peringkatantara-bangsa. Oleh itu, pemodal Jepun banyak memindahkankegiatanperkilanganmerekake negaralain, terutamanyake AmerikaSyarikatdan Eropah Barat. Antara faktor yang menyebabkanpelaksanaandasar perlindunganterhadap import dan Jepun adalah persaingansengitdaripadasyarikat Jepun.Eksport yang banyakdan Jepunte-lah mewujudkanpergeseranperdagangan,terutamanyaantaraJepundengan Amerika Syarikat. Keadaan mi juga telah menyebabkanpenempatankilang Jepun di negaraperindustrianlain (Okumura1991: 31—40).

Industri Jepun pula telah dapat meningkatkaneksport barangmodal ke negara membangun,seperti Malaysia, terutamanyame-

105


nerusi peningkatan pelaburan langsung (Nakanishi 1990: 49—53).Walaupun penglibatanmereka dapat menyekatusahasyankattern-patan, namun rantaian perindustrian dapat diperkembangantarasyarikat kecil dan sederhanamereka dengan syarikat tempatan,sepertiyang berlakuantarasyarikatTaiwan dansyarikat milik Cinatempatan(MohamedAriff 1992: 1—24). Walau bagaimanapun,usahasama sepertimi rnasih belum menyeluruh.

Malaysiamenerimabanyakmodal asingdan Taiwan, Singapura,dan Korea Selatan,terutamanyasemenjaktahun 1987. Sebenamya,padatempoh 1985—1990,terdapatpeningkatanpesatdan segi peng-aliranmasukmodal dan Taiwan,yang telahpun melebihi modal danJepun(Malaysia 1991: 149). Jadual 5.1 menunjukkanmodal yangtelah diluluskan oleh Lembaga Kemajuan PerindustrianMalaysia(MIDA) untuk tahun 1985 hingga 1992. Jelasbahawamodal danTaiwan telah rneningkatdengan mendadaksejak tahun 1987 danmencapai tingkat yang arnat tinggi pada tahun 1990, berjumlahRM6339.1 juta. Padatahun tersebut,modal dan Taiwan mencatat-kan jumlah yang terbesar,iaitu 36.0 peratusdaripadajumlah modalasing, dan mi diikuti oleh modal dan Jepun dengan23.9 peratus.Walaupunjumlah modal Taiwan telah menurun padatahun 1991,narnun peratusannyasebanyak22.2 peratusrnasih melebihi modalJepunyang rnencatatkan19.8 peratus.

PenglibatanTaiwan dan NIB Asia lain mencerminkanusahauntuk mencarilokasi yang menawarkanupah rendahjika dibanding-kan dengannegaramereka (Chen dan Wong 1989: 204—39). NIBAsia, terutamanyasejakhujung dekad 1970-ankian mengutarnakanpengeluaranbarangyang lebih berintensifteknologidanmempunyainilai ditarnbahyang tinggi. Keupayaanmerekauntuk memindahkanlokasi industri berintensif buruh ke negarayang mempunyaikosrendah, seperti Malaysia akan bergantungpada bekalan buruh(Balakrishnan1989: 76—77, dan Tsuruoka1990: 87—88). Selainpe-ningkatanupahdi negarainduk, pemindahanlokasi industri merekajuga dikaitkan denganstrategiuntuk berganjakkepadakegiatanyanglebih canggih dan rnempunyai nilai ditambah yang tinggi.2

Sementaraitu, mulai pertengahantahun 1980-an,NIB Asia telahmenjadi destinasi modal teknologi tinggi asing yang penting di-sebabkankemampuanmereka untuk bertindakbalasdenganpantasterhadapperubahandalam pasaranantarabangsa.Negara mi jugasudahpun memiliki asasteknologi dan kemahiranyang tinggi danmi membolehkanmerekamenyerapteknologi baru denganmudah.

106

—0

O~

r-N

N‘0

—00

—~

00C

’~

~t

N‘C

N0

NN

N—

N—

0~

’C.

~0

NI

‘.N

C’

©©

‘CN

N

~©

N©

~N

N00

~0

00

00

‘0N

—©

r~

~00

‘CN

~r~

‘CI~

N~

‘CN

—‘C

©~

1~

C’

C’

-—

r~--~

~‘

—

N~

tr~

c~

‘C©

~C

NN

C’

‘0~

~N

00N

I~C

’~

fl‘C

—N

©N

‘C00

~C

00

~‘C

‘0N

t-

COC~

—~

~C

’NC

’--O~

©C

’©

N‘(~

©C

’0

0~

C’

~t

NN

Nv~

0C

’0

00

~‘C

—‘C

~—

C’

—N

00

NN

NC’

C’

-~

oo

I00

N‘C

—C

’C

’‘C

C’

00

C’

NN

——

NC

’‘C

C’

—N

N—

~00~

:

COC-.CO

‘CN

00

—N

0~

‘Ct

N‘~

C—

—N

NN

r’~C

NN

-C’r~

’C0

0’C

~rfl0

0r

—N

ON

—N

ON

Or’~

N~

C~

—C

CO~

CCO

C

~C

’~’0

N0

0’tO

©N

C’C

’CO

~

00

~—

1~

000

N~

00‘C

C~

‘—

NN

—‘C

N0

~N

NN

CO—

—N

—C

’C

’

00

CCOCC

-CC

COC

OC

OCO

~CO

C~

CO

CO

.~~

~~

—CO

—CO

CCO

~~

COCO

CO~

-~

~C

CC

0C

C~

~z

~


Ini pula dilengkapidenganetikakenjayang tinggi, infrastrukturyangbaik, danpasanantempatanyangbertarnbahbesan.Fakton sepentimimendonongkemasukanmodal asing benasaskanteknologi tinggi(World Bank 1989: 87).

Dan segi perancanganekonorni kini, pergantunganpada modalasingdijangkaakanbenterusan.Untuk mencapaikadarpentumbuhansekton perkilangan yang ditetapkan dalam Rancangan MalaysiaKeenam(1991—1995),jumlah pelaburanyangdiperlukanoleh sektormi merupakan RM8O 000 juta (hampir dua kali ganda danipadatingkat pelaburanyang telah dicapai padatempoh RancanganMa-laysia Kelima), dan daripadajumlah mi, RM33 000 juta dijangkabenpuncadanipadamodal asing, iaitu 41 penatus (Malaysia 1991:155). Bahkan, PersatuanPengilang-pengilangMalaysia yang me-wakili syanikat besardalamsekton perkilanganberpendapat(Federa-tion of Malaysian Manufacturers1990: 3—11):

Satu dasarliberal yang akan mendorongaliran masuk modal,teknologi, kemahiranbaru, dan pelaburansemula oleh pelaburkini akan membolehkanMalaysia menghadapisebarangke-lembapanekonomi ataupunciri-cini buruk yang timbul sebagaiakibat penstrukturansemula ekonomi dunia.

Dalam hal in Goh Ban Lee(1991: 21—43) benpendapatbahawa:

Kini diterimaumum bahawasyarikat transnasionalakan kekal.Objektif kita kini seharusnyauntuk memaksimumkanfaedahyang dapatdinikmati daripadaperananmerekatanpa mengusirmerekakeluar. Langkah terpenting yang sepatutnyadiambilialah untuk memahamimereka, iaitu objektif, kekuatan, ke-lemahan,bahaya,kegiatan,dan kelakuanberdasarkantindaktanduk mereka.

Pendapatmi dikemukakanberasaskanpengalamanSingapura,iaitu modal asing, terutamanyadan Amerika Syanikat, dianggapsebagaipendorongyang penting terhadappertumbuhanyang tinggidi negaratensebut.Faktor tarikan yang dianggappenting berhubungdengan hal mi ialah tenaga pengunusanyang lebih benpelajaran,infnastruktunyangbaik, dan iklim pelaburanyangberminipkanmodalasing (rujuk The Economist l993a: 71).

Perlu juga ditekankan bahawa kemampuan negana banyakbergantungpadakeupayaanpemerintahuntuk mengemukakandasaryang akan memastikansupayalebih banyakfaedah dinikmati dan-

108


padapenyertaanmodal asing. Seperti yang telah berlaku di NIBAsia, terutamanyaKorea Selatan,apabilatingkatperindustriantern-patanbertambahkukuh berikutanpembangunantenagamahir dalambidangpengurusandan teknikal,penekananterhadapperananmodalasingpun terpaksaditukaruntuk mengambilkira keselarasandenganmatlamatpembangunannegara. Ini meliputi tujuan untuk memung-kinkan modal tempatanmenguasaiindustri terpenting,mengehadkanpenyertaanmodal asing, dan menentukansupayapelaburandalamsektorperkilangandapatmenambaheksportdanpemindahanteknologisertameningkatkanpenggunaaninput tempatan.Ini bermaknabahawanegaraberkenaanlama-kelamaanakanberkeupayaanmenciptatek-nologi baru berasaskanusahasamadenganmodal asing,pembelian,dan inovasi (OECD 1988: 87).

Tumpuan yang diberi kepadamodal asing untuk menggiatkanindustri tempatanmenyebabkanberbagai-bagaikesanekonomi yangtidak diingini. Secara langsung atau tidak langsung,penglibatanmodal asing dapat menghalangpeluang penyertaansyarikat tern-patan, terutamanyadalam industri yang penting bagi negara.3Urn-pamanya,penyertaanpelaburanTaiwan dan Jepun dalam industrikejuruteraanlogam dan plastik sejak hujungdekad 1980-andikritikhebat oleh pemodal tempatan.Mereka rasa bimbang terhadapke-masukan pelabur asing dalam industri mi keranaberkemungkinanbesar akan menyekatpertumbuhanmereka (Rajah Rasiah 1990).Keadaanseperti mi tidak akan mendorongmodal tempatanuntukmeluaskankegiatanmereka.Tambahanpula,dalamkonteksnasional,modal tempatanlama-kelamaanakan hanyabergiat dalam bidangekonomibukan perkilangan.Misalnya kegiatanpembinaandanhartatanah menghasilkankeuntunganjangka pendek lebih banyak her-bandingdengankegiatanindustri. Oleh itu, pemodaltempatankurangberminat untuk melabur dalam kegiatanindustri.

Di negaraseperti Jepun, Korea Selatan,dan Taiwan, syarikattransnasionaldan negaramaju Barat kurang mernainkanperananpenting. Bahkan, perananmereka dalam pasaran tempatanamatterhaddan penglibatanmereka lebih bermiripkaneksport. Perananpemerintahdan segi mi amat berkesandalam menentukanpem-bangunankeupayaanpengeluarannegaradan kesannyaterhadapagihanpendapatan.Ini bermaknabahawamatlamatpemerintahuntukmenggalakkanpertumbuhandan penyusunan semula keupayaanindustri tempatantidak perlu dilaksanakanmelalui syarikat trans-nasional memandangkankepentingan mereka bercanggahdengan

109


kepenluanindustri tempatan(Wade 1988: 129—63).Di KoreaSelatan,lesen import teknologi dan bantuanteknikal dianggappenting bagimenghapuskanpengantunganteknologi. Dengan itu, proses per-industnian di negana tensebut lebih berasaskanmodal tempatan.Teknologi asing dibeli dan dimajukan di kilang tempatan(Amsden1989).

Pengalamanmodal asing dalam bidang pengurusan,kewangan,dan pengembanganteknologi padabeberapadekadyang lalu telahmenjamin kedudukanistimewamenekadi Malaysia. Dalam keadaandemikian, modal tempatan amat sukan bensaing dengan modaltnansnasionalasing, lebih-lebih lagi dalam pasananantarabangsa.Memang tidak dapatdinafikan bahawapenglibatansyarikat trans-nasional neganapenindustnianmaju dalam ekonomi Malaysiahanyamengukuhkankepentinganmereka.Menekabukan sahajadapatme-lemahkankeupayaaneksport syanikat tempatan, tetapi juga dapatmenyekatprosespenyenapanteknologiyangdiperlukanoleh industnitempatan. Keadaansepenti mi wujud juga di Singapunaapabilaperananmodal tempatandalam kegiatanindustri telah dipinggmrkanolehmodal asingyang lebih dominanekorandaripadaberbagai-bagaigalakan yang dibenikan kepadasyanikat tnansnasionalasing (Bellodan Rosenfeld 1990: 295—96).

Sekiranyapadadekad 1970-andan awal 1980-an, penglibatanmodal asing amatketaradalam industri benteraskaneksport,sepertibarang elektnonik dan tekstil, penglibatanmereka kini telah ben-tambah,iaitu menangkumi industni lain, seperti kimia dan keluarankimia, petroleum, keluaran galian bukan logam, dan keluaran lo-gam asas (Jadual5.2). Walaupun penglibatanmodal asing secaranelatifnya telah benkurangandalam pengeluarantekstil, namun ke-dudukan mereka masih begitu kuat dalam industni elektnik danelektronik (Rajah Rasiah 1992). Semenjak tahun 1987, syanikat

transnasionaldan Jepun,sepentiMatsushita,Sony, dan Sharp telah-mengambil kesempatandanipadapeningkatannilai mata wang yenuntuk meningkatkanlagi pelabunan meneka di Malaysia. Industnielektnonik dianggap sebagaipendonongutama yang menukarkanstruktur ekonomi Malaysiadanipadapengeluanbahanutamakepadapengeluanbarang penkilangan. Dan segi pengeluarankomponensemikonduktor,Malaysiamerupakannegarayang ketiga terpentingdi dunia selepasJepundan Amenika Syarikat (Goldstein 1989: 98—99). Perkanami juga dicenrninkanmelalui potensi penyerapangunatenagadalam industni keluanan elektrik dan elektnonik. Jadual5.3

110

N0

r’~r~

N‘C

ON

~0

C~

CN

C’

‘C—

N0

~fl

CI~

N0

0‘C

—‘C

——

N0

NN

Cfl

‘C—

aN

—N

‘C0

——

0N

—0

00

-~

-~

-—

—-

—N

——

~-

0

C’C

’NN

NC

’O0

0C

’N©

~N

NN

—C

I~—

00

~fl

N‘C

NC

’‘C

‘C‘C

Ct~

~~

NC

fl0

NC

~C

Nrfl

—C

’V

~—

00rfl

‘C0

N~

flC

’—

N—

—N

—

NN

’C~

fl—N

C’N

~0

‘Ct

rflN

Cfl

~0

00rfl

C’

~C

’N

NN

N0

~0

0rfl

0N

NC

’N

rfl00

Cfl

NN

—~

flN

N~

‘C—

Nrfl

NN

CO—

C

~N

N~

00N©

—~

0000C~

0O

—~

‘C~

flC

C’

0—

C‘C

NC

flC

’—

C’

—N

‘Crfl

~N

Nrfl

C’

“~

NC

I~N

ON

rflC

flCO~

~N

—N

‘C—

N—

00NC

’C

’

QØ0

0N

C/

~‘C

t~~

C’~

C’

0—

00~

flI

NN

N—

NC

’00

~N

Cfl

rfl‘C

‘CN

—~

NC

’N

——

CI~

NN

‘C‘C

——

00

I-C~0

‘C~

N0

0~

C0N

0C

NC

(~C

’~

I—

C’

N0

0N

NC

’0

O‘fl

NN

C’

N00

—‘C

‘CN

—N

N0

CN

CO

C)~

~

00

—~

fl‘C

~—

—‘C

CO‘C

~~

N~

~S

C~

?o

CO.~

—CCO

C/CC

0~

fl©~

00

00

00

—0

0N

~rfl

0

00

CC—

NC

’0

C’

000

Cfl

C‘C

NC

’C

rfl0

NN

——

000

C/~

NCO

——

——

——

C’

C’

00

CE

—CO

COC~

E~

—~

~C

~C

-CC

CCo,

C)

CCO

~.C

~C

OC

OCO

~~

C~

QC

~C

OCO

CC

0.

CO.-~

CC.~

—.0

CCCO

CO~

CCC

CO-C

2CC

CC

CC)

.0—

COCC

C).-.

~C)

C)

C)C

)~

-~

C~

.E~c~

00

0N

C/~

00

NC

’~

fl~

fl0000N

OC—

~tC

——

—C

——

C’O

-‘C

a~N

~0

N0

N~

00CO~

C’

NN

©N

0

00

00

NO

C/~

N‘C

tN

N‘C

Nfl~

C(~

CflC

~fl

‘C—

C/C

—N

‘C0

—~

fl~

flN

-C

’C

’

CI~

00

C’

——

‘Ct

Cfl

rfl—

N‘C

tN

~fl

NN

‘C-

—‘C

rflCO0

0COCC)CO

~C

fl’0C

’00

NC

’—C

’C’N

C’

CCC

00—

C~

fl—

—©

C’

©N

C/~

NN

Cfl

0C

~‘

——

‘Crfl

~0

0—

—

CC)a~

~~

~C

’C

’—

NI

‘CC

fl—

NN

—C

CC

—N

N—

0CO

—

NO

C/~

CC

‘CtC

’’Ctr-N

’CtO

C~

~flC

CI

C/~

CC

O,flO

’C-

—N

CC)0

~—

------------------

CC

’tN’C

~C

t~’C

t’0CC

C/~C

CC

~fl

NC

fl0

0‘C

t~

fl0

C’

C’

0C

C)

~©

CCO

~—

CCOC/C

—,

C

~O

~fl—

CflC

’C(~

C~

©~

fl0C

Cfl

~~

‘N

‘C0

I—

C)

——

N‘C

‘Ct

o—

Cl

C’

00

EE

2~

..~

‘C~

o-~

E~~

g~

~

CO.~

.00

0C

~—

C)CO

~C

.~C

~~

g~

C0

CO

CC

_C

)a

-o.~3

CCC

CC

CCO

—~

CO—

CCCC

COCC

CC

0CC

~.~

—.0

CCCO

COCC

CCO

.0~

E


menunjukkan industri mi berpotensiuntuk menyediakan peluangpekenjaanyang banyakjika dibandingkandenganpelaburan asingdalam industni-industni lain.

Satu kaedahyang selalu digunakanuntuk tujuan pemindahanteknologiialah melalui usahasamaekuiti antaramodal asingdenganmodal tempatan. Usaha sama sepenti mi juga merupakanpnosespembelajananbagi modal tempatan.Namun demikian, usahasamayang benasaskankekuatanyang tidak setaradapatmenugikanmodaltempatan.Disebabkanketakseimbangankuasatawar-menawar,syankattempatanyang membeli teknologi danipadasyarikat tnansnasionalasingselalu dikenakansyaratyangketat, sepentihadeksport. Corakdan kepantasanpemindahanteknologi pula sering ditentukan olehsyarikattransnasionaldanmasalahmi bertambahnumit memandang-kan usahaP&P dan kepakarantempatanamat terhad di Malaysia(Anuwar 1992). Kelemahanpemindahanteknologi penlu jugadilihatdan penspektiftaraf pendidikanyang menentukankemampuanpe-kerja tempatanuntuk menenimateknologiyangsepatutnyadipindah-kan. Kita penlu melihat pengalamanpekerja tempatandan jenislatihan yangditerima oleh merekasupayasesuaidenganmenampungkepenluanstnategiperindustniannegara(Svennilson,1964: 405—28).

Asas teknologi industni tempatanyang tidak kuat dipercayaimelemahkanperkembanganindustni tempatan. Apabila dibanding-kan dengansektonpertanian,kegiatanP&P dalamsekton penkilanganmemangtidak dibenikanperhatianyangseimbang.Oleh itu, struktunsekton penkilangan,tanafpembangunanteknologi, dan tenagamahinmanusia di negarami adalah sempit (Malaysia 1991: 209). Padaamnya, perbelanjaanP&P masih kecil jika dibandingkandenganneganamaju dan NIB Asia. Contohnya,padatahun 1989, jurnlahP&P dianggarkan0.8 peratusdaripadakeluarannegarakasar(KNK),iaitu lebih 80 peratusdaripadanyaditujukan kepadasektor awam.mi juga bermaknasektor swastakunang memberikanperhatianke-padakegiatanP&P. Sebaliknyadi neganamaju, sekton swastame-nerima sokonganP&P yang kuat.

Masalahmi juga boleh dikaitkan denganstruktur perindustniandi Malaysia — modal dan teknologi asing terus dibiarkan memain-kan perananpenting. Tambahanpula, bentuk dasar perindustriannasionalyang mengekalkansektoreksportdan importsecaraterpisahtelah menjejaskanpenkembangannantaiandalam sektor penkilangan(Edwards 1992, Rajah Rasiah1992). Keadaanmi mewujudkansifatdualismedalamsektorperkilanganantaraindustni berorientasieksport

113


dengan yang berasaskan pasaran tempatan. mi bermakna rantaianantara kedua-dua jenis industri tersebut amat rendah.

Walaupun pada hakikatnya syarikat di Zon PerdaganganBebas(ZPB) telah mengembangkaneksport dan menyumbangkan banyakpeluang pekerjaan, namun beberapa kajian menunjukkan sedikitsahajapemindahanteknologi dan perkembangankemahiran bagiindustri yang ditubuhkandi kawasantersebut(Anuwar 1992). Perlujuga dinyatakanbahawakebanyakansyarikat asing yang beroperasidi Malaysiamenganggapbahawapemindahanteknologi bukan me-rupakansalahsatu matlamatuntuk menempatkancawanganmerekadi sini. Bahkan, rasional mereka yang utama ialah mengambilkesempatandaripadapengecualiancukai, infrastruktur yang baik,kestabilanpolitik, dan tenagaburuh yang murah di Malaysiademimengurangkankos pengeluaranmereka(RajahRasiah 1988:24—46).

Kini tidak kelihatansuasanayang mendesaksupayapenggubaldasarberalihkepadadasarperindustnanyangberasaskankeupayaanmodal dan teknologi tempatan.mi berlainan denganpengalamandiKoreaSelatan.Di negaraitu gabunganyangerattelah terjalin antaramodal denganteknologi tempatan.Bahkan sejak kebelakanganmi,Malaysiatelahdimintasupayamelonggarkanlagi syaratyangberkaitdenganhak milik ekuiti asingjika mahusyarikatgergasiJepunterusmelabur di negara mi. Dewan Perniagaandan PerusahaanJepunmemohon pertimbanganmi memandangkanpertumbuhanekonominegarasemenjaktahun 1987 amatpesat(UtusanMalaysia 2 Oktober1 992a).

Apabila Korea Selatanmelancarkanprogram perindustriannya,modal asing memangtidak digalakkanmenyertaiprojek dalam sek-tor perkilangan.Strategi yang dimajukan berbentukpelesenantek-nologi yang memungkmnkansyarikat tempatanmembeli teknologiasing. Menerusiprosesmi syarikat tempatanterpaksamemperbaikteknologiyang diimport untuk keperluanmerekadan meningkatkankualiti pengeluaranmereka tanpa bantuan modal asing. Strategisepertimi telahmendorongsyarikat Korea Selatansupayaberdikaridan lambat laun berjaya bersaingdi peringkatantarabangsa.

Padaamnya, industni tempatandi Malaysiamasih lagi bergan-tung padateknologi asing, termasukalat jenteradan loji. Semenjaksyaratpelaburandilonggarkanpadatahun 1986, modal asing yangmengalirMalaysia telah meningkatdenganketara,daripadaRM959juta padatahun 1985 kepadaRM17 600 juta padatahun 1990. Padatempohyang sama,pendapatanpelaburankaum asingdalam bentuk

114


keuntungandan dividen benjumlahRM22 500 juta, manakalapela-bunanasingbaruyangdibawamasukke negarami bernilaiRM18 000juta. Denganitu, kesanpelabunanasinglangsungmeskipundan segiakaun modal menguntungkan,tetapi meninggalkankesan negatifterhadapakaunsemasaimbanganpembayanan,disebabkanpengalirankeluankeuntunganyang mengakibatkanpenolehanyang berkunangandalampengaliranmodal bensih. Ini tidak tenmasukkiriman danaolehsyarikat asing menenusibayarannoyalti, penkhidmatankontrak, danpnofesionalkepadasyanikat induk meneka.Tambahanpula, tendapatkemungkinanwujudnyaamalanpemindahanharga,iaitu hangaimportdan eksportdanipadasyanikat induk sengajadimanipulasidemi me-minimumkancukai (Bank NegaraMalaysia1992: 60, Rajah Rasiah1990).

Galakan cukai dibenikan kepada modal asing dengan hasnatsupayakemasukanmodal asing akandisusuli denganpemindahanteknologi. Berasaskanandaianin pihak pemenintahtelah memintasyanikat Jepun. terutamanyauntuk menyokong IKS di Malaysia.Penmintaanmi benasaskantanggapanbahawasyarikat tensebutrelamenyokongsyanikat tempatan(UtusanMalaysia 2 Oktober l992b).Akan tetapi, penkarami tidak berlaku secaramenyelunuh.Dalampnosespemindahanteknologi rnasih terdapatberbagai-bagaihalang-an yang tenpaksadihadapi oleh syarikat tempatan. Umpamanya,keengganansyanikat asing untuk rnemindahkan teknologi selaludipersoalkan.Penkarasepertimi bukan sahajamelibatkanMalaysia,tetapi juga neganamembangunlain, seperti Asean(Fong Chan Onn1990: 254—84, Anuwan dan M. Anuan 1990). Memang tidak dapatdinafikanbahawapihak KementerianPerdaganganAntanabangsadanIndustri cubamengurangkanbenbagai-bagaisekatanyangdikenakanoleh pembekalteknologi terhadapsyarikat tempatandenganmeng-awasi penjanjianyang ditandatanganioleh pembekaldan penenimateknologi.Walau bagaimanapun,memandangkankedudukanpembekalsyarikatyang kuat, syarikattempatanterpaksaakun terhadapsekatanyangdikenakan(MacBeandanBalasubnamanyam1987:224). Selainitu, memangamat sukarbagi Kementeniantensebutuntuk mengawasisyarikat asing yang mengenakanberbagai-bagaisekatanterhadapsyanikat tempatan.

Selain itu, sernenjaktahun 1986,Malaysiajuga telahmengalamikemasukanmodal asing yang banyak, tenmasuksyanikat saiz kecildansedenhana.BanyaksyanikatJepunyangkecil dansedenhanatelahpun menempatkankilang meneka di Malaysia. Kegiatan meneka

115


bertujuan memberi sokongan kepada syankat gergasiJepun yangtelah memulakanpengeluaranterlebih dahulu. Perkembanganmiberlanjutandaripadasistem subkontrakyang berkembangdi Jepun;corak pengeluarandalam sesebuahindustni berteraskansistem ran-taian,iaitu industri kecil banyakmengeluarkaninput untuk syanikatbesar. Keadaanmi sangatberlainan denganapa yang terdapatdinegarapenindustrianlain. Di Jepun, syanikat yang mengeluarkanbarangsiaphanyaterlibat padaperingkatakhir kegiatanpemasangandan bergantungpada syanikat sokongan untuk mengeluarkanSe-bahagianbesarkomponenyang diperlukan. Pertalian mi diperkuatlagi melalui pemindahanteknologi daripadasyarikat induk kepadasyarikat sokongannya.4

Ini benmaknabahawapeluang mengembangkansyarikat tern-patan amat tipis. Hampir semua industni teknologi tinggi di Ma-laysia dimiliki oleh modal asingataudimiliki secarausahasarnadanbanyakmenggunakanteknologiasing.Sebagaiakibatperkembanganteknologi baru dan industn teknologi maklumat, syanikat asingmempunyai kemudahanterbaru untuk benhubungterus bagi men-dapatbantuan teknologi danipadasyarikat induk mereka di negaramaju.

Interaksi seperti mi memang digalakkan demi kepentingankorponatdi peningkatantarabangsa.Sudahtentu keadaannyaberbezasekiranyaperhubunganyang hendakdijalin adalah antara syarikattransnasionalnegaramaju dengansyarikat usahasamamodal asingdanmodal tempatan.Masalahmi adalahlebih rumit apabilaintenaksitersebutadalahantarasyanikattransnasionaldengansyarikattempatanyang ingin mengimport teknologi. Budaya kerja dan persekitanansosioekonomiantara penjual dengan pembeli teknologi memangberbeza.Dalamkeadaanapabilakedua-duapihak ingin memaksimum-kan tingkat keuntungan,maka percanggahanakan tencetus.Kedu-dukansyanikattempatanyangsecanarelatif lemahjika dibandingkan

denganpembekalteknologiasingboleh menimbulkanberbagai-bagaimasalah.

Dalam keadaanseperti in pemindahanteknologi sebenannyaamat tenhad. Sementaraitu, junang teknologi antana negaramem-bangun,sepertiMalaysiadenganneganapenindustriansemakinluas.Tambahanpula, dalam amalan pnoses integrasi ekonomi antana-bangsa,syanikat transnasionallebih menekankankepentingankon-porat, tanpa membeni perhatian kepada kehendaknegara mem-bangun,sepenti Malaysia. Ini merupakanhakikat bagi mana-mana

116


pemodal yang mengejarpasarandan keuntungan.Namun begitu,dalam perkembanganpemodal, perananpemenintahnegara sangatjelaskelihatan.Kegiatanpemodaltransnasionalasingjugabergantungpadakepentingandan kuasatawar-menawarpemerintahwan numah(Brewer 1980,RajahRasiah1991). Oleh itu, selagi sesebuahnegaramembanguntidak membangunkanpemodalnyasendiri, nescayapem-bangunannyaakan kurang bensepadudengankepentingannegaratuan rumah.

Meskipun peranan pemodal transnasionalasing memerlukanpengorbanan,tetapiperanannyatidak semestinyaditolak samasekali.Faedahnyabanyak bergantungpada kuasa tawar-menawarneganatuan rumah. Dalam konteks mi, pensainganantara pemodal akanmengukuhkankuasatawar-menawarnegaratuan rumah. Sementarapersainganantara negaradan masalahdalamanakan melemahkankuasatawar-menawarnegaratuan numah. Oleh sebabsyarikat trans-nasionaldenganteknologiyang canggihnyaberupayamemindahkanteknologi, maka negara tuan numah perlu cuba memaksimumkankesan penyenapansedemikian terhadap ekonomi tempatan (RajahRasiah 1992). Saluran mi telah bertambahpenting denganusahasyarikat transnasionalyang semakin memperlihatkanpenggunaanseluruh dunia untuk pengeluarandan penggunaanbarang mereka.Walau bagaimanapun,sepenti dalam mana-manahubungan yangbertentangan,pemindahanteknologi menerusi salunan mi bukanmudahberlaku. Sepertidinyatakanoleh Kenichi Ohrnae(1987: 39):

Dalam fasa akhir prosespengantarabangsaan,pihak syarikatsedarbahawa lebih murah dan bijak untuk menjalankanP&Pasas, dan membiayai keperluan wangnya di seluruh dunia.Pengurusutamanya,apa sahajaasal usul niereka,mempunyaiidentiti korporatyang kuat ... kakitanganlebih cenderungme-mihak kepadasyarikatberbanding\dengannegaratuan rumah.

Walau bagaimanapun,pemenintahseharusnyasentiasabenusahamemupuk semangatnasionalismedi khalayak penduduknyaagarpenyenapanteknologi manusiami akan akhirnya dapat digunakanuntuk membangunkanmodal tempatan.mi pula merupakanantarapengalamandi Jepun, Korea Selatan, dan Taiwan. Tanpa usahasedemikian,kakitangantempatanyang mahir akan terus menyum-bangkankepadapenkembangansyanikat asing sahaja.

Dalamsetengah-setengahkeadaan,kesanburuk timbul sehinggasyanikat yang dimiliki oleh negarapenindustniansentiasadianggap

117


unggul. Anggapan mi menyempitkanpilihan negaraterhadapcorakpenindustnianyangberasaskankepentingansyarikat tempatan.Fern-bangunanteknologi tempatanhanya merupakansalah satu kaedahbagi mengatasihalangan yang disebutkan di atas. Pembangunanteknologi tempatanmeliputi juga keupayaanuntuk mengubahsuaiteknologiyang diimport dan negaraperindustrian.Akan tetapi, yanglebih kritis ialah keupayaanneganadalam menggunakansains danteknologi untuk mempentingkatdayapengeluaranpenindustriansertadaya saingnyadalam pasaranantarabangsa.

Malaysia mernang memenlukansatu nancanganyang tensusunbagi memperkuatteknologi industri tempatanmenenusipeningkatankeupayaannegara menerima serta mengubahsuaiteknologi yangdiserapdanipadamodal asing dalam negeri dan yang diimport. Disampingitu, keupayaanuntuk menciptateknologi banu yang sesuaidengankepenluanindustri tempatanperlu juga dipertingkat.Walau-pun pihak pemenintahtelah melancarkan Pelan Tindakan untukPembangunanTeknologi Penindustnianpadatahun 1990,yang meng-ganiskanstrategidan program untuk mengukuhkankeupayaandankepakaransainsdan teknologi tempatan,namunpencapaiannyama-sih belum jelas. Dalam hal in kita masih belum dapat melihatperkembangantradisi menciptasenta penanan yang sepatutnyadi-mainkan oleh universiti tempatandan institusi penyelidikan lainuntuk menjalinkan intenaksi denganindustri. Antara sebabnyaten-masuklah keengganansyanikat tnansnasionaldan tempatanuntukbergiat dalam bidang penyelidikan berasaskansumben universititempatan.Pihak industni sening menyatakanbahawabentuk penye-lidikan yangdihasilkanoleh universiti tempatankunang meyakinkan.

CORAK PEMINDAHAN TEKNOLOGI

Berbagai-bagai pandangandikemukakan tentang pensoalankese-suaian teknologi yang diimport oleh negara membangun,sepertiMalaysia. Dalam konteks yang sempit, kesesuaianbermaknapenggunaanguna tenagadan bahanmentah tempatandenganlebihcekap.Dalam konteksyang lebih luas,bermaknasebuahmasyarakatakanmenggunakanteknik yang sesuaiuntuk mengeluankanoutputyangsesuai.Walaupunadabukti yangmenunjukkanbahawasyanikattnansnasional pennah melakukan penyesuaiandan segi teknikpengeluanandan kemahinanoperasidalam industni di neganamern-bangun,tetapi padaumumnya,merekamemindahkanopenasimeneka

118


dan negara maju ke negara kurang maju tanpa sebarangpeng-ubahsuaian.Sebab-sebabutamapengubahsuaiantidak dilakukanialahmelibatkan kos yang tinggi dan tidak berekonomi dijalankan dinegara membangun keranapasarantempatannyaterhad. Tambahanpula, teknologi bagi setengah-setengahkaedah pengeluaran adalahtetap, iaitu kadar penggantianfaktor antara buruh dengan modalsangatterbatas.mi menjadikankemungkinanuntukmengubahsuaikanteknologi asing supaya sejajar dengan keadaan tempatan tidakbenjaya, walaupun ada antara syarikat antarabangsa yang inginberbuatdemikian.

Satu kaedah yang penting bagaimanasektor perkilangan diMalaysia mengimport teknologi ialah melalui perjanjian bantuanteknik dengansyarikatasing. Bilangan perjanjiantersebutmemangsentiasameningkat sejak tahun 1970-an lagi. Seperti ditunjukkandalam Jadual 5.4, jumlahnya ialah 737 pada tempoh 1985—1990.Jumlah yang terbesar terdapat dalam sektor barang elektrik danelektronik, iaitu sebanyak159 perjanjian(21.6 peratus),dandiikutioleh sektor kimia dan barang kimia yang sebanyak113 perjanjian(15.3 peratus).

Kebanyakan syarikat asing mendapat teknologi pengeluarandaripada syarikat induk. Oleh itu, syarikat tersebut juga sangatbergantungpadajentera yang diimport dan negaraasal mereka.Prosespengeluaranmerekabiasanyalebih cenderungmemaksimum-kan output seseorangpekerjaberdasarkanpeningkatandaya penge-luaran buruh dan tingkat upah. Seterusnya,cawanganatau anaksyarikat ditempatkandi seluruhdunia untukmenghubungkanpasaranburuh antarabangsa sehinggamewujudkan pembahagiankerja antara-bangsadalaman (Hymen 1979, Rajah Rasiah 1993). Keadaanmimenyebabkanmerekamenghadapihargarelatiffaktor yangbenlainandenganfirma tempatan.

Beberapabuah syarikat transnasional,terutamanyamodal Jepunmernperlihatkanstrukturhibnid sehinggakancawanganmerekameng-khususkan pengeluaranberbagai-bagaibarang secaraberasingan.Umpamanya,antara beribu-ibu barang yang dikeluarkanoleh sya-i-ikat Hitachi, termasuklahlitar kamilan dan mesinpengeluarannya.Disebabkanjumlahpembeliannyayangbanyak,syarikattransnasionaljuga mampu membeli peralatandengan harga diskaun. Sokongankewangansecanabesar-besarandaripadasyarikatindukmemungkinkansyarikat transnasionalmendapatalat jenteradengankos yang lebihrendah jika dibandingkan dengan firma tempatan. Dengan itu,

119


Jadual 5.4 Teknologi yang diimport mengikut kumpulan industri, 1985—1990 (bilangan)

Tekstil dan pakaian

Kulit dan barang kulit

Kayu dan barang buatankayu, termasuk perabot

Kertas dan barang kertas,

percetakan dan penerbitan

Kimia dan barang kimia,

termasuk farmasi

Petroleum dan arang batu

Getah dan barang getah

Plastik dan barang plastik

Barang galian bukan logam

Barang logam asas

Barang logam dibentuk

Pengeluaranjentera

Barang elektrik dan elektronik

Kelengkapanpengangkutan

Hotel dan pelancongan

Pertanian

Pelbagai

1986 1987

8 8

7 2

0 0

1988 1989 1990

RancanganMalaysiaKelima

16 21 14 67

6 4 8 27

1 0 1 2

o 4 I 0 0 6 II

3 4 I 3 0 4 12

16 15 18 29 27 24 113

o o 0 6 2 0 8

4 13 8 22 18 8 69

o 4 0 2 6 5 17

7 7 12 4 10 7 40

1 I 2 0 6 4 13

9 22 21 17 7 4 71

0 0 0 0 7 6 13

20 12 29 37 40 41 159

20 15 4 1 15 18 53

4 4 I 2 6 3 16

0 0 1 I 7 0 9

I 7 2 3 22 3 37

Jumlah 96 123 110 150 198 156 737

Sumber: Malaysia (1991a).

syanikat tnansnasional lebih cendenung menggunakan teknologibenintensifmodal ketika mengendalikanpengeluarandi negaramem-bangun.

Dengan wujudnya pengimportanteknologi moden, persainganyang kunang adil akan dihadapi oleh pengusahatempatanyangmenceburi bidang yang sama. Syarikat asing yang rnenggunakanteknologimodenbenupayamengeluarkanoutputyang lebih berkualitidan pada kos seunit yang lebih nendah. Memandangkanmasalah

Kumpulan industri

Makanan

1985

10

0

120


persainganyang dihadapi oleh syarikat tempatan,kerajaandi ke-banyakan negaramembangunmemberi perlindunganistimewa ke-pada syarikat tempatan(Lewis 1955, Myrdal 1957).

Namun demikian, seperti dihujahkan oleh Schumpeter(1934),persainganperlu untuk menjamin penggunaanteknik pengeluaranyangbendayakeluarantinggi oleh syanikattempatan.Malangnya,dibeberapabuah negaramembangun,perlindunganitu menyebabkanlenyapnya persaingankepada keluaran tempatan. Ini merugikannegara,khususnyadalam jangkapanjangkeranakeadaanmi akanmenyebabkandayasaingeksportterbantut.Seperti pengalamansek-ton penggantianimport yang terpencildanipadasebarangeksportdinegaramembangunlain, seperti India (Evans 1991), Malaysiajugamempenlihatkankesan mi (RajahRasiah 1992)

Sumbanganpernindahanteknologi dan pengurusanyang se-patutnya membeni faedah jangka panjang kepada pembangunanpermndustnantempatanyangmasihterhad.Ini disebabkanpenekanandasarkerajaan Malaysiayang lebih berpihak kepadamodal asingyang hanyamelaburdalamkegiatanyang menguntungkan.Syarikattransnasionalsering mengambil kesempatandaripadaupah yangnendahdi kebanyakanneganámembangun.Oleh sebabkeupayaanmenyerapteknologibarutenhaddankeranakekurangantenagabunuhmahin dan tingkat teknologi yang tinggi, maka perkembangant~k-nologi di negarami terbatas.Gangguanseperti mi juga benlákuapabilateknologi kerap berubahdan setiap kali perubahanmi ber-laku akan melibatkan kemajuan teknologi yang lebih kompleks.Keadaanmi menyebabkanusahauntuk mempelajaridan seterusnyamenguasaiteknologi tersebutmenjadi lebih rumit.

Bukan sahaja di Malaysia, malahan di kebanyakannegaramembangun,pemindahanteknologi dan negaramaju amat pentingdalam usahameninggikantingkatperindustniankhasnyadan tingkatekonomi amnya. Ini disebabkanpemindahan teknologi dapatmewujudkan kesan rantaian yang positif terhadap industni tern-patan melalui kepakarandan kemahiranyang diserapoleh bunuhtempatan.Limpahankesanmi seterusnyaakan mendorongpertum-buhan sekton lain dalam ekonomi berkenaan.

Oleh itu, yangperlu ditekankanoleh negaramembangundalamusahameninggikan tingkat perindustnian ialah bukan hanya men-desaksupayadasanperlindungandi negaramaju terhadapkeluarannegaramembangun,seperti Malaysia dihentikan, tetapi juga me-nekankansupayanegaramaju lebih bersikappositif terhadapkerja-

121


sama dalam pemindahanteknologi. Pemindahanteknologi yangdimaksudkandi sini ialah sebagai satu proses pemilihan untukmengubahsuaipengetahuansaintifik dan kemajuanteknik dan luarmengikut suasanatempatandan keperluanmatlamat pembangunannegara. Dalam konteks mi, konsep pemindahanteknologi bukanhanyamelibatkanpemindahanreruangsesuatuteknologi, tetapi jugaperlu mengambil kira ciri-ciri buruh tempatan. Sebenannyakonseppemindahanteknologiyang lengkapharusmeliputi aspekpengetahuanteknologi yang lebih luas danyang dapatdisebarkankepadasektor-sektorlain dalamekonominegarapenerima.Seterusnya,keadaanmidapatmembukajalan kepadaprosespengubahsuaiandanpembangun-an teknologi tempatansecaramenyelunuh.

Malangnya,apa yang berlaku di Malaysia merupakanpemin-dahan teknologi yang tidak begitu berkesan. Contohnya, sejakprogram perindustniandilaksanakan pada hujung tahun 1950-an,pemindahanteknologi kepada syarikat tempatanamat terhad. Inikerana sebahagianbesan pemodal asing, terutamanyasyarikattransnasional yang bertapak di sini enggan membenikan kerjasubkontrakpengeluaranmerekakepadafirma tempatan.Keadaanmisudah tentu menyebabkanteknologi yang dibawa masuk sukardiserapkanke dalam industri tempatan.Rantaiansubkontrakyangterjalin masih padaperingkat permulaan.

Malahan, dalam kegiatanpengeluarananak syanikat transna-sional itu sendini, pilihan penggunaansesuatuteknologi ditentukanoleh syarikatasing atau pembekalnya,terutamasyanikatinduk yangberibu pejabatdi negaramaju. Ini bermaknasebahagianbesarke-lengkapanjentera, teknik pengeluaranserta kepakaran,dan buruhmahir diimport tenus dan negara maju tanpa mempertimbangkansumbertempatan.

Syarikat transnasionallebih menumpukankegiatanP&P di ne-garainduk keranakemahiranteknikal, keupayaanmencipta,kawalanterhadapkecurian,dan kemudahanpenyelidikanyang lebih kemasdi sana(Vernon 1977). Akibat penekananyangketerlaluanterhadapmodal asing,P&P dalam industni tempatantidak dapatberkembangdan mi seterusnyaakanmembantutkanusahapemindahanteknologiberdasarkankehendak dan kepenluan tempatan. Keadaan mimelemahkankeupayaanindustri tempatanuntuk mencapaimatlamatpembangunanseperti yang diharapkan.

Pada masayang sama,wujud kuasaoligopoli antara beberapabuah syanikat gergasimilik negaramaju dalam beberapaindustri.

122


Jurang yang luas antara teknologi negara maju dengan negaramembangunmelahirkansifat dualisme(RajahRasiah1989).Dualismesedernikiankurang sihat, terutamaapabilaterjalinnya rantaianyangbegitu lemah antara syanikat asing dengansyanikat tempatan.

Oleh itu, bukan sahajapnosespemindahanteknologi terhalang,malahansekalipun pnosesitu berlaku, faedah yang dinikmati arnatterhad. Masalahmi bertambahrurnit memandangkanpergantunganprosesperindustnianneganapadakelengkapanjenteradanbahanyangdiimport dan negaraperindustnianterutamanya.Mengikut KajianPelaburanSwastaoleh Bank NegaraMalaysia untuk tahun 1987—1990 yang menyentuh tentang pelaburan semula dalam sektorpenkilangan,kandunganimport masihsangattinggi. Danipadajumlahperbelanjaanmodal bernilai RM7100 juta yang ditanggung olehsyarikatdalamsampelkajian,64 peratusdanipadanyatelahdibelanja-kan untuk loji, jentera,dan kelengkapanyang sebahagianbesarnyadiimport. Selain itu, projek pelaburan baru banyak menggunakanbahan mentah yang diimport. Kajian Bank NeganaMalaysia me-nunjukkanbahawakandunganimport bahanmentahsecarapurata-nya mencatatkan20 peratusbagi industri berasaskansumben dan60 peratusbagi industni bukan benasaskansumben.Bagi subsektonelektronikdan jenteraelektrik, import mencatatkan70 peratusdan-padajumlahkos input (Bank NegaraMalaysia 1991: 69). Walaupunkajian seperti mi tenbatasmemandangkansaiz sampel yang kecil,namun tetap mencerminkankedudukanindustni tempatandi negarami.5

MODAL ASING, HASIL CUKAI NEGARA, KEUNTUNGAN,DAN PELABURAN SEMULA

Sebahagianbesar negaramembangunmenghadapimasalahdefisitbelanjawan disebabkankekurangan sumber dalarn negeni untukrnembiayaiprojek pembangunan.Keadaanseperti mi berlaku apa-bila perbelanjaanmelebihi hasil yang diperoleh. Peningkatanper-belanjaan kerajaan diperlukan bagi memperuntukkankemudahankepada penduduk yang semakin bertambah setiap tahun. BagiMalaysia, defisit kewanganKenajaanPersekutuantelah bertambahdaripadaRM2549juta padatahun 1975 kepadaRM1 1170 juta padatahun 1982. Walaupun defisit kewangan mi jatuh kepada hanyaRM5708juta padatahun 1985, tetapitelahmeningkatsemulakepadaRM8861 juta padatahun 1986 sebelummenurunmenjadi RM5076

123


juta padatahun 1988. Turun naik defisit kewanganmi berterusanpada tahun 1990-an. Urnpamanya,defisit mi bentambahkepadaRM8273 juta padatahun 1990 dan menurun kepadaRM4525jutapadatahun 1993 (Jadual5.5).

Dalarn keadaanimbanganperbelanjaanyang selalunyanegatif,kerajaantenpaksabergantungpadabantuanasing untuk membiayaikeperluanperbelanjaannya.Olehsebabbantuanasingseningmembawamasalahbebanhutang yangbertambahbesan,maka kerajaanmeng-galakkan kemasukanpelabunanasing, terutarnadalam bentuk pe-laburanswastauntuk rnembiayaikegiatanekonorni dalam negara.Kernasukanmi digalakkankeranahasil cukai yang dipungutdan-pada syanikat asing dapat menambahjumlah hasil negarakeranasyanikat asing biasanyamampu mencapaitingkat keuntunganyangtinggi.

Jadual 5.5 KewanganKerajaanPersekutuan,1980—1993 (RM juta)

DefisitTahun Hasil Perbelanjaan keseluruhan

1975 5929 8478 —2549

1980 16371 24920 —8549

1981 15806 26821 —11015

1982 16690 27860 —11 170

1983 18 608 27 790 —9 182

1984 20 805 27 880 —7 075

1985 21114 26822 —5708

1986 19 158 28019 —8 861

1987 18143 24926 —6783

1988 21 967 27043 —5076

1989 25273 32528 —7255

1990 29521 37794 —8273

19911 34053 40861 —6808

19922 38 106 43414 —5308

j9933 39 119 43 644 —4525

Sumber: Malaysia, Laporan Ekonomi, 1974/75 — 1992/93.Anggaran sebenar

2 Anggaran terakhirC Anggaran belanjawan tanpa mengambil kira apa-apa perubahan cukai yang

berkuatkuasa selepas 30 Oktober 1992.

124


Jadual 5.6 Sumbangansyarikat asing danlangsung 1975—1990 (RM juta)

tempatan kepada hasil cukai

TahunJumlah cukai

langsungSyarikattempatan

Syarikatasing

Peratus syarikatasing

1975 1488.8 743.3 705.5 47.6

1976 2108.1 1224.7 883.4 41.9

1977 2621.1 1531.9 1089.2 41.5

1978 3039.7 1864.4 1175.3 38.6

1979 4372.1 3027.2 1344.9 30.6

1980 5072.1 3386.3 1641.9 33.7

1981 4808.8 3399.5 1409.3 29.3

1982 5360.9 3882.0 1478.9 27.6

1983 6316.1 4463.9 1852.2 29.3

1984 7382.9 5376.9 2006.0 27.2

1985 6752.0 4797.1 1954.9 28.9

1986 4346.7 3350.1 996.6 22.9

1987 5124.6 3760.4 1364.2 26.6

1988 5618.9 4176.4 1442.5 25.6

1989 7451.1 5406.5 2044.6 27.4

1990 8495.6 6001.2 2494.4 29.3

Sumber: Malaysia, Laporan PenyiasatanKewangan Syarikat-syarikatBerhad diMalaysia, 1975—1990.

MenurutHoffman dan Tan (1980: 7—8), padadekad 1960-an,45 peratusjumlah hasil cukai langsung yang dipungut di Malaysiadaripadasyarikat berhad yang disumbangkanoleh syanikat asing.Jadual 5.6 menunjukkanbahawapada tahun 1975, 47.6 peratusdanipadajumlah cukai langsung yang dipungut merupakansum-bangan syarikat asing. Namun begitu, pada tempoh 1975—1980,sumbangansyanikat asing kepadajumlah hasil cukai langsungme-nunjukkanarahaliranyangmerosot,iaitu danipada47.6peratuspadatahun 1975 kepada33.7 peratus pada tahun 1980. Walau bagai-manapun,sumbanganmi dan segi nilai mutlaknya telah meningkatdenganjumlah yang agakbesar. Sungguhpunbegitu, kenaikan misecararelatif rendah berbandingdengansumbangansyarikat tern-patan.Padatempoh 1980—1985 pula, arah aliran sumbangancukailangsung oleh syanikat asing telah menunun. Dan segi peratusan,

125


sumbanganmi telah jatuh danipada33.7 peratuspada tahun 1980kepada28.9 penatuspadatahun 1985.

Kejatuhansumbangancukai langsungoleh syanikat asing ialahantaralain disebabkanoleh galakanpencukaianuntuk menanikmo-dal asing.Selain itu, mungkin wujud penyelewenganyangdilakukanoleh syanikat asing, sepertipemindahanharga dengantujuan untukmengelakkanbeban cukai. Dengan kaedah sedemikian, syarikattransnasionalakan cuba melaporkan nilai untung yang nendah(danipadauntung sebenar)bagi cawangannyadi negarayang mem-punyai kadar cukai syanikat yang tinggi, dan sebaliknya bagicawanganyang tenletakdi negarayang cukai syanikatnyanendah.Perkarami mernangsukandikesankeranawujud pendaganganantaracawangannegarayangberlainandi kalangan syarikat transnasional.

Peratusansumbangansyanikat asing kepadajumlah hasil cukailangsung telah meningkat danipada28.9 penatuspada tahun 1985kepada29.3 peratuspadatahun 1990.Namunbegitu,danipadajumlahkeselunuhancukai langsung yang dipungut, syanikat tempatanme-nyumbangkan71.3 peratusdan syanikat asing 28.7 penatus.Denganitu, dapatdikatakanbahawasumbangancukai langsungoleh syarikatasing adalah kecil.

Penguasaanhak milik ekuiti oleh syanikat asing menyebabkanmodal asing mengawal sebahagianbesarkeuntunganyang dihasil-kan daripadakegiatanekonomi negara.Sehinggapertengahantahun1970-an,syanikat asing menguasailebih 50 peratusdanipadajumlahuntung kasar syanikat di Malaysia. Pada awal tahun 1960-an,Malaysia mengekalkankedudukannyasebagai sebuah pusat per-daganganyang amat menguntungkanpelaburasing berbandingde-ngan negara-negaralain di rantaui. Menunut laporan Reddaway(1968) tentangpelaburanasingUnited Kingdompadatempoh 1956—1964,28.7 penatusuntungkasarpuratadan18.8 peratusuntungbersihyang dinikmati daripadapelabunanasing negaratersebutdihasilkandanipadapelabunanmerekadi Malaysia.

BerdasarkanJadual 5.7, padatempoh 1980—1990, nilai jualan,untung kasar,dan untungbersih yangdihasilkan oleh syankatasingtelah mengalamikemerosotan.Nilai jualan telah jatuh danipada41peratuspadatahun 1980 kepada32 penatuspadatahun 1990. Untungkasar dan untung bersih syarikat asing, telah merosot,iaitu untungkasar danipada 34 peratus kepada29 penatusdan untung bersihdaripada35 penatuskepada26 penatuspada tewpoh yang sama.

Kejatuhannelatif dan segi sumbangansyanikatasingdisebabkan

126

—~

C/SC’S

NCC

C’

~—

C/SN

0‘0

~C

’SC’S

C’S

C’S

NC

’S~

C’SC

’SC’2

N

~C

N‘C

—‘C

NN

‘/500

.~,

~.~

—N

00

0N

00

C’S

C’

CN

NC/S

C’S

rflC

—/S

00

‘/5‘/5

‘0‘C

~N

NN

C’SC

’SN

—N

oa

0’

~C

~CS

N0

0C/S

‘0“S

—C

’~

NC/S

C/S~

.~C

’SC

’SC

/S‘C

NN

—N

NC’S

N‘C

‘CC

’C

’‘/S

C’

CC

00

00

00

CC

~~

4/0

’C

’

-.~

CCC

CN

NC

C00

CC

—N

C’

C’SC

a~

C/SC’S

NC

’C/S

VS

NN

CC

C—

C’

C’S

C’

‘CC/S

CO~~

~“S

~C

’N

CC

NN

CN

~t

NC

’C/S

N~C

’a

5N

C~

CCN

N—

C’S

C’

0’

~C

’SC’S

C’S

C’S

NC

’SC

’SC

’SC

’SN

N

CC

CC/S

—C

’N

——

00

0’

C/S~

~/S

NC

CC/S

N~

C’SCC

~—

N~

—N

CC

CC

C/SC

CC

’C

’N

C/S~

~en

C’S~

“SCO

NC’S

~‘C

N

1415

CCC/S

NC

N0

00

’~

00

—N

0C

’SC

’SC

flC/S

’C’0

efl~

~N

~0

00

0~

C’

NC

’‘C

ON

CC~

~~

‘C

C00

00

C’

N0

’C/S

00

CCC

00

.0CO

‘C0

0C

’C

’C

C’S‘/S

‘C0

N

0)15

N‘C

C’

CC

N—

CC

’C

’‘C

C.0

—N

‘CN

Ce

nC

CC/S

C’

C’

NN

—N

~00

~C

CC

)‘C

~N

‘C—

—N

C)

C—

~C

C

—C

N‘C

en

CC

’—

NN

C)

~5

.~

C’S

C’S

C’Sen

NC’S

C’S

Cfl

C’S

CCen

C’S

00

‘C—

C’

—C

CC

’SN

NC

’‘/S

ON

—C

’S‘C

C’S

CON

—n

ON

C/SC/S

‘C‘C

NN

NO

N“~

NC

/S‘/S

CC

CN

—‘C

~‘C

—C

C’S

C’SC’S

C’S~

lC

’SC

’SC’S

~C/S

N5/

a=

C~

CC

’e’S

C’O

en

C’0

’C’N

C’

C’SC

CN

—C

)—

C/SC

—C

’C

~~

C’

~lC’S

—C

~0

0N

C’

C’SC

CC~

~.

‘CN

C’

0’

—N

N0

‘CCC

N

~C

/SC

/S’C

00CC

N0005C

/S

NC

CN

‘C~

00

CN

N05

CC

ZC’S

—CC

NC

’SC/S

NC’S

‘C‘C

NCC

VS

NC

’00

N‘C

NC

C’

CC/S

N00

CC

~C

-.—

~C

’N

CVS

C’SN

CC

C’

CN

NC

—~

NNN

0C

—N

C’S~

C/SCC

NCC

C’

~-C

CC

CC

CCCC

CC

000

00

0CC

CC

C’

1415

C’C

’C’0

50

5C

’05

05

0’C

’C5

~—

C,)


oleh kenaikan harga yang semakin menggalakkandalam syanikattempatan.Misalnya, jualan asetsyanikat tempatantelah meningkatdanipada66 peratuspadatahun 1978 kepada89 penatuspadatahun1982. Di samping itu, kemerosotandisebabkanoleh benlakunyapeningkatansaham milik pemodal tempatandalam syanikat asingbesanyang menguntungkan,sepentiSimeDarby. Tidak kunang pen-ting juga kesankemenosotanbilangan syarikat asing danipada920buah pada tahun 1978 kepada hanya 365 buah pada tahun 1984.

Kadar pelabunan semuladitaknifkan sebagaikenaikanpelaburantetap bensih sebagaiakibat kenaikan untung bersih. Kadan mi di-hitung sepenti yang benikut:

KPS = -~i- x 100U,,

denganKPS kadar pelaburansemula,At,, aset tetap bersih,dan Ub

untung bersih.At,, merupakanpenubahanjumlah aset tetapbensih syanikatpada

tahun yang dikaji, manakalaU,, ialah untungbersih syanikat selepasditolak cukai. KPSdapatmengukursejauhmanasyanikatmenggunakanuntung yang dihasilkan untuk membiayai pelaburan dalam aset tetapbaru.

Jadual5.8menunjukkanbahawapadatempoh 1975—1990,puratakadar pelaburansemulasyarikat asing agak tinggi, iaitu 75 peratus,manakala78 peratusbagi syanikat tempatan.Puratakadanpelabunansemulayang tinggi oleh syanikat asing disebabkanoleh kadar pe-labunansemulayang tinggi padatahun1981 (118 peratus),1982 (141peratus),dan 1986 (109peratus).Untuk kebanyakantahunlain, kadarpelabunansemulaadalah rendah,misalnya hanya 17 peratuspadatahun 1976, 29 peratus(1977), dan 34 peratus(1980). Denganitu,padatempoh 1975—1990,punatakadarpelaburansemulaolehsyanikatasing lebih rendah berbandingdengan syanikat tempatan.

Pendapatanpelaburanboleh ditinjau dan segiimbanganpulangankeuntungandan dividen masuk dalam negara bersih oleh sektorkonporat, denganmemperolehjumlah nilai pelaburankeluar masukoleh nakyat tempatanke dalam neganadan pendapatankeuntungandan dividen warganegana asing ke luar negara. Pendapatan pelaburandihitung dengan menolak keuntungan dan dividen yang dibawa ke-Juan oleh pihak asing danipadayang dibawa masuk oleh pihaktempatan.Kesanyang didapati adalahnegatifkenanajumlah alinan

128

04C

L

C-.

.~

~=1

45-.

CC

C

04

04

‘U~C

C~

~0/0

41

4

C—

.C0

4’/’

~5

~0

4C

C

C0

~1

40

40

41

5

.-15

r04ECC

e

C:

.C‘a1

4~

C:0/CC

.0CL

C~11.0ICECCC.0COI-’

00x

—N

CCN

N~

CC—

‘CC

CC

/SC

’0

0N

NC

CCC

—N

en

en

en

.-~

N‘C

C—C

CCC

’C

’C

C

—‘C

0e

nN

‘C—

CC0

CCen

N—

VS

C’

CC

enC

’N

N~

C/5

N‘C

N‘C

CC

’S‘C

NV

SN

en

~‘C

—VS

VSVS

00

0C

CN

‘Cen

N0

VS—

NC’S

C’SN

‘5~

C/S

~e

nN

en~

~en

‘CN

CCC’S

—0

CC‘C

CC

0C

/Sen

enN

enN

en—

0C

’CC

C/Sen

‘CC

’‘C

‘?0

‘/S0

en

VS‘C

N‘5

‘C0

0C

CN

en

N—

C’

0VS

‘5VS

en

Nen

NN

—N

Nen

‘5‘5

NC

’C

/SC

/SN

‘CN

CC

~0

0‘/5

00

0C’S

—C

,5

N‘C

‘C‘C

N0

——

CC

en—

NN

NN

NCC

en—

‘/5‘C

‘Cen

.C~

~—

—CC

~en

CC—

——

-N

en

en

en

’/SC

/Se

nN

’5‘C

CC

NVS

‘500

en‘C

0‘5

NC

C0

en—

0‘5

N—

CCN

VSV

SC/S

‘/5CC

CCC

’‘C

Nen

en0

NVS

C/S

VS

NV

S‘5

0N

NN

0‘5

VSC

CC

’N

——

—N

Nen

‘C‘C

’/5N

N‘/5

‘/5N

C~

‘5N

‘CN

‘5/5

enN

CCCC

‘5—

‘/5N

0CC

is‘5

‘5~

enen

ene

ne

nN

en

‘5e

ne

ne

nN

CC

—e

nC

/S‘5

‘50

N‘C

—‘C

C—N

C/S

‘5‘5

CC‘5

NN

VS—

NC

C0

NC

Ce

nC

’0

NVS

NN

‘5oc

en~

5en

en

0—

(5CC

‘/5VS

‘CC

’—

——

NN

NN

en

en

N—

N~‘5

‘5

O‘5

CC

N0

NCC

C/S

‘CV

S—

C’

‘5N

VSVS

NN

‘C‘5

‘5en

enC/s

‘CN

N—

NN

enN

‘C’5

‘C—

C’

‘C‘C

C’

C’

C/SC

’‘C

CC

000

0C

C—

—N

en‘5

‘5‘5

‘5C

’-‘5

N‘5

‘/5C

N

CC

‘C—

—‘5

‘CCC

NN

‘CCC

‘C—

NC

’C

’VS

‘CCC

NC

’‘5

VS

enN

CCC/S

VSC

--N

CN

‘5‘C

00

N—

C’

en

C’

0C

’S‘5

~en

“S‘C

—N

C’S

C5

‘CN

‘CN

NC

N‘5

C-

C’

VS0

.

C/S

‘CC

-C

CC

’0

—N

en

‘5‘/5

‘CC

--0

0C

’0

NN

C--

NN

CCCC

CCCC

CCCC

CCCC

CCCC

C’

C’

C’

C’

CCCC

C’

C’

C’

C’

C’

C’

C’

C’

CCC

’C

’

COCCCS

CSC—

CS00

CCCCOCCc/CCCCCCOCOC.

EC)CCI-CC>5

.0C)CCOCC)C/CCCCI-C.0CO0)C.

C.

CO~

0CC

CCCSa‘a14

-s

.0S..

C).0C

aCCC

C.’

C’

C.’CC

’>

5CCC-EC)C.

C)C

.0>

5

‘~‘

C.

CCCS

..

CO

CC

CC

C

CC

C.0

~CC)

CCSC>5

CC)CCI

C.

CCOC/c>5

‘CCOC.C).0CC/S

COCC)C/C

CCCC.0COC)C.

CO~

0COCC


keluanpendapatanpelabunanlebih besandanipadaaliran masuk pen-dapatan. Defisit dalam akaun perkhidmatanmi disebabkanolehpengalirankeluar keuntunganpelaburan.

Jadual5.9 menunjukkanbahawapadatahun 1986, jumlah alirankeluanbernilai RM4597 juta dan jumlah mi telahmeningkatkepadaRM5935juta padatahun 1989. Padatahun 1990 pula, jumlah alirankeluar telah berkurangansebanyak RM863 juta dan meningkatsemula kepadaRM6109 juta pada tahun 1991. PengalinankeluarpendapatanpelaburandianggankanakanmeningkatkepadaRM6227juta padatahun 1992 danseterusnyamenurunkepadaRM6100jutapada tahun 1993. Jumlah alinan keluar yang tinggi dalam sektorswasta merupakandefisit yang terbesardalam akaun imbanganperkhidmatan.

TANGGAPAN TENTANG MODAL ASING

Seperti di negaralain, pandanganorangramai tentangmodal asingdi Malaysiabenbezamengikut kelas sosial, kepentingankumpulantertentu,dan kedudukanpolitik. Ada yang berpendapatbahawape-nyentaanmodal asing banyakmeninggalkankesanpositif terhadapnegana.Bahkan,pertumbuhanekonomi yang pesat selalu dikaitkandengankemasukanmodal asing.Modal asingdianggapsebagaialatyang penting untuk mewujudkanpekerjaan,meningkatkaneksport,

Jadual5.9 Pengalirankeluarpendapatanpelaburan,1986—1993(RM juta)

Tahun Pengaliran keluar

1986 —4597

I987 —4824

1988 —5019

1989 —5935

1990 —5072

1991 —6109

19921 —6227

19932 —6100

Sumber:Malaysia (l992c).

I Anggaran oleh Kementerian Kewangan.2 Ramalan oleh Kementerian Kewangan.

130


dan membangunkan teknologi tempatan (Hoffman dan Tan 1980).Namun begitu, banyakpihak yang mempersoalkanfaedahyang te-lah dinikmati daripada modal asing (Putucheary 1976, Lim Mah Hui1975, Jomo 1985, Khor Kok Peng 1987, Hirokazu 1989, Anuwar1992).

Kerajaan Malaysiayang mengamalkandasarterbukaterhadappemodal asing telah mempelawa mereka untuk menambah pelaburandan membantu mewujudkan pekerjaan. Sumbangan guna tenagasyarikatasing,khususnyadalamindustri utama,sepentielektrik/elek-tronik dan tekstil/pakaiansepanjangpengamalandasarpenindustnanberteraskanekspontsememangnyadapatdibanggakan(Rajah Rasiah1992). Beberapatinjauan mikro memperlihatkan penyerapan tekno-logi daripada syarikatasing kepada syanikattempatan (Rajah Rasiah1989). Semenjakhujung dekad 1980-an, menerusiAkta GalakanPelaburandansyanatbelian tempatantahun1991,kerajaanjuga telahmemperkenal beberapa galakan kewangan untuk mendukung per-kembangan teknologi dalam negeri dan rantaian industri.

Meskipun usaha kerajaan mi telah mendorong mengeratkanhubungandalamanantarasyanikat,namunkeadaanmi tidak semesti-nya mencerminkanjalan perkembanganyang unggul. Dalam halmi, pengknitik pelabur asing menekankan bahawa sifat pemodaltempatanakari memungkinkanpengumpulandalam negeri denganlebih berkesan.Bahkan, setengah-setengahpenganangmenekankanbahawa saiz pemodal tempatanyang kecil menyebabkanmerekalebih banyak mewujudkan pekerjaanbagi setiap unit modal jikadibandingkandengan syarikat transnasional(Chee, Lee dan Foo1981).

Ada pihak yang berpendapatbahawamasyarakatMelayu/bumi-putera lebih cenderungmenyokongmodal asing keranamodal midianggapsebagaialat untuk mempertingkatpenyertaanmereka da-lam sektor perkilanganserta memperbaikkeadaanekonomi yangtidak seimbang antara Melayu/bumiputenadenganbukan Melayu/bumiputera(MohamedAniff 1992: 1—24). Oleh itu, penlu dipersoal-kan adakah modal asing betul-betul telah memberi faedah yangberkesankepada kaum Melayulbumiputera khasnya dan selunuhrakyatMalaysiaamnya?Bukanlahmudahuntukmenjawabpersoalanmi. Memangterdapatbanyakperbezaanantarapembentukanstnategidenganrealiti pelaksanaannya.Tambahan pula, bukanlah mudahuntuk mengukurkeberkesanansesuatudasar.MenurutKenzo (1991:281—313):

131


Meskipun kerajaanbanyakberusaha,selainsegelintirgohonganelit, penguruskaum Melayu yang berkemampuanmasihtenlalukurang.Dalam sektorpenindustnianterutamanya,pengumpulanmodal,pengetahuandanpengalamanteknohogi,dan kemahiranpengurusankaumMehayumasihmundur.Padakeseluruhannya,dasarkenajaangagal menegakkankaum Melayu sebagaiagenutamadalamprosesperindustnian.Denganitu, merekatenpaksabergantung padastrategipengurusanyang diperkenaloleh sya-rikat transnasionah.

STRUKTUR EKSPORT

Pada tahun 1970, eksportsektor perkilanganmencatatkan11.9 pe-ratus daripadajumlah barang eksport dan menjelang tahun 1980sumbangannyatelah mengatasi20 peratus. Pada tahun 1980-an,jumlah ekspont sekton perkilangan telah meningkat dengankadaryang membanggakansehinggamenjelangtahun 1990 sumbangan-nya mencapai60 peratus;sumbangannyadijangka akanmeningkatlagi kepada82 peratusmenjelangtahun 2000. MengikutRancanganMalaysia Keenam(1991—1995),prestasieksport sektor perkilangan(Malaysia 1991: 143):

Peningkatansebanyak 31 peratus setahun, iaitu daripadaRM12 471 juta padatahun 1985 kepadaRM48 047 juta padatahun 1990 memang mengagumkan.Hasil daripada prestasiyang kukuh mi. sumbangannyakepadajumlah eksportbarangtelah bertambahhampir dua kahi gandadanipada32.8 peratuspadatahun 1985 kepada60.4 peratuspadatahun 1990.

Jadual5.10 menunjukkanbahawapentumbuhanekspont barangperkilangan memang membanggakan jika dibandingkan dengan ba-rang eksport lain. Pada tempoh 1985—1990, kadar pentumbuhantahunan eksport barang perkilangan ialah 31.0 peratus berbandingdengan kadar 21.9 peratus bagi kayu balak yang digergaji. Se-mentana itu, kadan pentumbuhanbarang lain kurang daripada 8peratus.Satu aspeklagi yangperlu ditekankandi sini ialah kejatuh-an harga kebanyakanbarang eksport pada tempoh 1985—1990,terutamanyaminyak kelapa sawit, koko, petroleum mentah, gascecain ash, dan bijih timah. Pada tempoh RancanganMalaysiaKeenam (1991—1995), keadaannyadijangka tidak jauh berbezadengan apa yang telah benlakupadatempoh 1985—1990. Walaupunkadar pertumbuhan tahunan eksport barang perkilangan dijangkamencatatkanhanya 17.0 peratus,namun pentumbuhanmi masihpe-

132


Jadual 5.10Nilai dan kadarkenaikaneksportutama,1985—1995 (RM juta)

Kadar pertumbuhantahunan purata (peratus)

Rancangan RancanganMalaysia Malaysia

Barang 1985 1990 1995 Kelima Keenam

Pertanian

Minyak kelapa sawitNilai seunit (RM/tan metrik)Nilai (RM juta)

Getah

I 229 778 I 0803951 4399 7236

—8.7 6.82.2 10.5

Nilai seunit (sen/kg)Nilai (RM iota)

Kayu balakNilai seunit (RM/meter padu)Nilai (RM juta)

Kayu balak yang digergajiNilai seunit (RM/meter padu)Nilai (RM iota)

KokoNilai seunit (RM/kg)Nilai (RM juta)

Perlombongan

Petroleum mentahNilai seunit (RM/tan metrik)

Harga (AS$/tong)Nilai (RM juta)

Gas cecair ashNilai seunit (RM/tan metrik)

Nilai (RM iota)

Bijih timah

192 229 300 3.6 5.52872 3028 3630 1.1 3.7

2771 4041 2168 7.8 —11.7

409 587 820 7.5 7.01 137 3065 4018 21.9 5.6

5.0 2.8 4.3 —11.3410 448 1 062 1.8

524 365 265 —7.02 300 2 228 2 964 —0.6

9.318.8

—6.06.0

Eksport kasar 38017 79548 141 160 15.9 12.2

Sumber: Malaysia (l991a).

521 481 349 —1.6 —6.027.6 23.3 17.0 —3.3 —6.0

8698 10637 6249 4.1 —10.0

Nilai seunit (RM/kg) 29 17 16 —9.8 —1.0NiIai (RM iota) 1 648 902 729 —11.4 —4.2

Perkilangan (RM juta) 1247I 48047 105830 31.0 17.0

Eksport lain (RM iota) I 760 2753 7274 9.4 21.5

133


sat jika dibandingkandengan barang-baranglain. Hanya ekspontkoko mencapai kadar pertumbuhan yang tinggi sedikit jika di-bandingkandenganekspont barang perkilangan.

Dua industni utamayang banyakmenghulurkansumbanganke-pada pertumbuhaneksport banang perkilangan semenjakawah de-kad 1970-an ialah elektnik/elektronik (kebanyakannyapemasanganehektronik) dan tekstih/pakaian. Hingga kini, peranan eksport industnilain masih kecil (Jadual 5.11). Walaupun semenjak pelancaran PelanInduk Penindustnian tumpuan telah dibenikan kepada industri ber-asaskansumber,namun sumbangannyakepadaeksport barangpen-kilangan masih kurang memuaskan (Jaafar 1991: 23—38).

Perkembanganekspont industni elektniklelektnonik dan tekstih/pakaian yang dikuasai oheh modal asing tehah memungkinkan per-ahihanpesatdalamstruktursektorperkihangan.Walaubagaimanapun,pergantunganpadasatu atau dua industri sahajauntuk menampungkemampuan eksport sudah tentu meninggalkan kesan yang negatif.Penubahan permintaan terhadap barang pengehuaran industri ber-kenaandalam pasaranantarabangsaakan menimbulkan imphikasiburuk bukan sahajatenhadappenyenapanguna tenaga,tetapi jugaprestasi sektor perkilangan keseluruhannya.Pembuanganpekenjasecanabesar-besaranpadatempoh 1985—1986 apabilakemelesetanmehanda industri elektrik/elektnonik merupakansuatu pengalamanyang penlu diambil kira dalam penggubalandasar (Rajah Rasiah1993).

Pertambahan pesat daham eksport barang perindustnian juga di-kaitkan dengan penubuhanZon PerdaganganBebas (ZPB) dankawasanLesenGudangPenkilangan(LGP), terutamanyadi LembahKelang dan Pulau Pinangyang banyakmenenimapengeluaransya-nikat transnasional. Kedatangan syanikat tnansnasional memang di-sokong sepenuhnyaoleh pihak pemenintahmelalui penyediaanber-bagai-bagaigalakancukaidaninfrastrukturyangbaik.Memandangkanindustnikomponenelektronikmemerlukanprosesintegrasipengeluaranyang menyeluruh dan teknologi tinggi, setakat mi penghibatansyarikat tempatandalam bidang mi masih terhad, walaupunsejaktahun 1987 ada tanda-tandayang menunjukkanbahawaintenaksiantarasyanikatasingdengansyanikattempatantelahmula berkembang(Rajah Rasiah 1989: 1992).

Antana sebabyang melahirkansuasanami ialah desakanpihakpemerintah supaya syanikat tnansnasional di ZPB dan LGP mendapatkomponen dan input danipada firma dalam negeni. Namun begitu,

134


Jadual 5.11 Eksport kasar sektor perkilangan, 1985—1990 (RM juta)

Kadarpertumbuhan

tahunanpurata

Industri 1985 (Peratus) 1990 (Peratus) (peratus)

Jumlah 12 470.8 (100) 48 047.1 (100) 31.0


sebahagianbesarkegiataneksport barangperindustriandi Malaysiadimiliki oleh modal asing. Keadaanseperti mi juga telah berlakudi negaramembangunlain di rantau in termasuk yang banyakmewujudkanZPB dan LGP.6 Di Singapunadan Hong Kong punmodal asingdianggappenting, tenutamanyadalam industni benasas-kan teknologi tinggi dan pasaran yang terjamin di negara per-industrian (Parry 1988: 95—128).

Tumpuan eksport perindustrianmencetuskansatu dilema bagiMalaysia.WalaupunMalaysiamempunyaisumberash danpertanian

Makanan 755.5 (6.1) 1 700.1 (3.5) 17.6

Minuman dan tembakau 25.5 (0.2) 95.4 (0.2) 30.2

Barang petroleum I 041.3 (8.3) I 286.2 (2.7) 4.3

Kimia dan barangkimia 610.2 (4.9) I 891.8 (3.9) 25.4

Tekstil. pakaian,dan kasut 1 288.5 (10.3) 4754.0 (9.9) 29.8

Barang getah 113.1 (0.9) 1 356.5 (2.8) 64.4

Barang gabus dan kayo(tidak termasukperabot) 365.2 (2.9) I 346.8 (2.8) 29.8

Kertas dan barangkertas 71.4 (0.6) 421.5 (0.9) 42.6

Besi dan keluli 135.3 (1.1) 613.2 (1.3) 35.3

PerusahaanIogam 221.3 (1.8) 967.3 (2.0) 34.3

Barang galian bukan logam 150.3 (1.2) 770.9 (1.6) 38.7

Mesjn elektrik,perkakas dan kelengkapan 6 492.9 (52.1) 26495.5 (55.1) 32.5

Pengangkutan dankelengkapan pengangkutan 566.2 (4.5) 2233.5 (4.6) 31.6

Kelengkapan optikdan saintifik 226.4 (1.8) I 056.3 (2.2) 36.1

Perusahaanlain 407.8 (3.3) 3058.1 (6.4) 49.6

135


yang banyak, seperti petroleum, gas cecair, penhutanan,getahash,dan kelapa sawit, tetapi kepentingan ekspont negara masih lagicendenungkepadapengeluananelektnonik (rujuk Unido 1991: 62).WalaupunpelaksanaanPIP telahmenghasilkanberbagai-bagaiusahauntuk menggenakkanindustri berasaskansumberash, namunpen-capaiannyasetakatmi masih tenhad. Bahkan, sebagainegarayangmemihiki banyak sumben ash dan pentanian,Malaysia sepatutnyadapat menegakkan pengeluananberasaskaninput pertanian dansumberash denganjayanya. Hanya dengancara mi lebih banyakrantaian ekonomi dapat dijahin untuk menggalakkan pertumbuhandan pelbagaiansektor utama negarami (nujuk Anuwar 1991).

Pasarantempatandi sesebuahnegarabukan sahajabergantungpada bihanganpenduduknya,tetapi yang lebih penting pendapatanper kapita yang tinggi. Secarakeselunuhannya,sejak pengenahanAkta GahakanPelabunanpadatahun 1968, kedua-duaaspekmi be-lum menjadi fakton utama peningkatankegiatanpenindustniandiMalaysia. Menyedanihakikat bahawapasanantempatanadalah ten-had, dasar penindustnian tidak mempunyai pihihan lain, kecualimengahihkanpendekatannyakepadaonientasiekspont. mi jehas ben-laku semenjakawal tahun 1970-an. Oheh sebabkeupayaanmodaltempatanmasih tenbatas,makapenglibatanmodal asing dibenikanperanan yang penting, bukan sahaja dan segi penyertaan ekuiti,pengurusan,dan teknologi, tetapi juga dan segi peningkatanusahaeksport.

Pengalamansyanikat transnasionaldan pentahian perdaganganantarabangsa yang telah dijahin oheh mereka merupakan faktor yangpentingbagi negaramembangun,sepentiMalaysiauntuk mehibatkandin dahamusahaekspont.Malahan,perdaganganintrafirma yangkinidikendalikanohehsyanikattransnasionalmerupakancorakperdaganganantanabangsayangcukupbesan.Dalam keadaansepertimi, penyerta-an negara membangundaham perdaganganantarabangsamungkintensekat.Dalamkonteksmi, Malaysiamenghadapisatudihema.Untukmenjayakan strategi beronientasi eksport, negana tidak ada cara,mehainkan bergantung pada permintaan danipada negara maju. Bahkan,sebahagianbesar eksport barang perkihangan negaramembangundipasarkandi negaraperindustnian,tenutamanyaJepundan AmenikaSyanikat.

Pengahamanperdaganganantarabangsapadatempoh beberapadekad yang hahu menunjukkan bahawa kejayaan negara membangundan segi eksport barang perkilangandisebabkanpasaranAmenika

136


Syanikat yang agak tenbuka (Thunow 1992: 62). Masalah bagiMalaysia dan negara membangunlain pentama apakah keadaantenbuka pasaranmi akan tenus kekal, dan kedua, apakah peluangeksport banang perkilangan, selain elektronik dalam pasaranmi.Pergantunganyang benterusan pada modal asing dalam usahameningkatkanekspont hanyaakan merugikannegaradalam jangkapanjang. Keadaan sepenti mi kunang melahirkan keusahawanantempatanyang matang untuk memungkinkaneksport penindustniantempatandi peningkat antanabangsa.Dengan itu, hingga kini, pe-nyertaansyanikat tempatandalam usahaekspontbarangperkilanganamat terhad.

Secarakeseluruhannya,punca pertumbuhanindustni benconakeksportkebanyakannyadiselenggarakanoleh syanikat tnansnasional.Pertumbuhanyang pesatdalam industri eksportdi Malaysiakurangbenpuncadanipadapenkembanganpengusahatempatan.Penkaramimakin menjadi ketara sejak pertengahantahun 1980-an apabilaindustni Jepun(tenutamaperusahaankecil dansederhana)mengalih-kan lokasi pengeluananmereka ke neganamembangun,sepenti Ma-laysia. Meskipun pecahansumbanganeksportpenindustnianmodalasing telah bertambah,namun nilai ekspont kasanindustni tempatanjuga telah bertambah sejak dekad 1980-an. Sepenti ditunjukkan dalamJadual5.12, sumbangansyanikat asingkepadajumlah eksportkasanpadatempoh 1975—1984mencatatkanantara 30 hingga 46 penatus.Walau bagaimanapun,arah alinannyamempenlihatkankemerosotan,iaitu sumbangannya telah jatuh daripada 45 penatus pada tahun 1975kepada33 peratuspadatahun 1984.Walaupuneksportsyanikat asingdan segi mutlaknya telah meningkat lebih tiga kali ganda, tetapipentambahanmi kurang memuaskanjika dibandingkandengansya-nikat tempatan yang peningkatannya mencatatkan lebih lima kaliganda. Perubahanmi menyebabkansumbanganeksport syanikatasing jatuh secararelatifnya.

Walau bagaimanapun,kawalan syarikat asing tenhadapeksportnegana meningkat semula sejak tahun 1985. Antara tahun 1985hingga 1990, pecahansumbangansyanikat asing telah meningkatdaripada27 peratuspadatahun 1985 kepada48 peratuspadatahun1990, iaitu peningkatansebanyak21 peratus.Dan segi nilai mutlak,sumbangansyarikat asing pada tahun 1985 sebanyakRM7508 jutadanipadajumlah keseluruhaneksport bennilai RM27 657 juta. Nilaieksportkasaroleh syanikatasing telahmeningkatkepadaRM288 897juta pada tahun 1990.

137

C0.

E.0‘/,C:0/

.0tC0~

Ct

C:14‘a14C:C0.

‘a

‘a—

CL

~.‘~

C:C

:Ct

0/1

41

4.0COEC.014EC-~

~..

—C

S1

41

5

~C

L~

CSC:

~‘a.0ICEC‘a

,

~D

LC:1

4C

CCSC‘CSICI-

C-

C’

C-

‘5‘5

VS

C’

NC

CN

C’SC’S

CCN

C’

CCVS

VS

VS

VSV

SV

S‘5

VS

‘5VS

VS

VSV

SV

S‘5

‘5

C’

N—

C-

VSCC

C-

VS—

C’-

CO

——

VS

CCN

C‘0

‘CVS

NVS

C4

NN

CN

CC

-C

-VS

C-

C’

CC

C-

‘50

0CC

‘5en

C-

‘5C

’CC

NC

C-

C’SVS

CCC

-C

’C

‘5C

-‘C

C-

CCC

C‘5

C-

‘5N

—

Nen

‘5

‘CN

—C

’V

SCC

CC

C’S

—C

-C

-N

VS

CI

NN

—en

——

—N

‘5‘5

‘5I

II

I

‘CC

’CC

N‘5

C’

N‘5

CCN

—C

’—

N00

C-

—C’S

C-

C’SC

’C

C’SVS

VSC

Ce

nCC

C’

‘5N

CCV

S‘C

CCC

-C

’C’S

CC

‘.0—

C-

‘5C

C-

CC

’e

ne

ne

nV

S’5

—e

nV

SN

CN

C/S

’0C

CC

C

VSC

’C/S

N‘5

‘5N

VS

00C

-N

‘5C

Cen

enN

CV

SN

‘5‘5

‘5C

-C

C‘.0

en

Ce

nC

-‘C

C’

C-

IC

-C

CC

CC‘5

r-en

C-

‘5‘5

VS

‘5C

-‘5

II

—I

—N

——

——

N‘5

‘CC

CI

II

I

—C

CC’S

‘5C

CC’S

‘5C

’C

-V

Se

nVS

VS

‘5VS

VS

NC

’VS

NC’S

VSC

VS

CS

—‘C

COV

SN

‘CC

’C

-V

S‘5

CCC

CC

-CC

C’SCC

‘5—

CV

SN

N‘5

en

’5’5

’C’C

en

VS

’C—

N—

r-/NC

’C

CO

CC

N—

CN

C’S‘5

Ne

nC

-‘5

C’

NN

CC‘5

en

ene

ne

nen

en

en

en

en

Nen

en‘5

‘5

VS—

C’

C’

CC

C-

C’

—VS

C’

NC

C’S—

COC

CN

Ce

nC

C—

‘CV

SC

CC’S

CC

VSN

CO

NCC

VS0

’‘5

‘5C

‘CVS

C-

C’

enV

S‘0

NC’S

CC

C-

enVS

C—

en

‘CCC

00C

Ce

nC

CC

-C

-N

C00

CN

NN

Ne

n‘5

‘5C

C

CCC

’VS

NC

enV

Se

nC

CC

00

—C

O‘5

C-

C-

C’

NN

Ce

nC

en

en

Ne

nC

CC

C‘5

‘CC

’CO

C‘C

—C

C’

—C

C‘5

enVS

en‘5

CC

-CC

N‘5

en‘5

VSVS

CCC

OC

-C

’C

-C

’N

NN

CC—

—N

N

C-

N‘5

C-

C’

‘5‘5

CC

VS—

CCC

’C

-C

-C

’—

NN

—C

CC

CCC

N‘5

CCV

S‘5

‘CN

N—

CCN

en

CCC

’VS

enCO

—CC

N—

C’

CC

C-

0‘5

en‘C

C-

CC

—en

Ne

nVS

C’

CC

-C

’e

n‘C

—

N—

—N

Ne

n

VS‘C

C-

CC

C’

0—

Nen

‘5V

SCC

C-

CC

C’

CC

-N

C-

C-

C-

CCC

CC

CCC

CC

CC

000

00

000

C’

C’

C’

C’

C’

C’

C’

C’

C’

0’

C’

C’

0’

CC

C’

C’

C’

CCCCCC

05

“SN05CCCCCC.

E(5CCI-CC>5

‘aCCC‘CC

O

c/CCCCCC:

CC>5

U,

CC.

U,

(50CCCO

CCO.0Cci:~

CS14‘C14-s

C’

C’

ICOC/C>5

COCOLC)-0CC/S


Penananmodal asing juga mempengaruhistruktur import, ten-utamanyaimpont alat modal dan bahan penantanaan.Jadual 5.12menunjukkanbahawapadakebanyakantahun, import syanikat asingmehebihi 50 penatus danipada jumlah import semua syanikat benhaddi Malaysia. Sepanjangtempoh 1975—1985 (kecuahi pada tahun1984),jumlah import syanikat asing telah melebihi nihai eksportnya

— menjadikaneksportbensih syanikat asingpadatempoh mi negatif.Tahun 1981 telahmengalamidefisit yangpaling tenuk, iaitu RM2472juta.

Nihai import yang tinggi sudah tentu meninggalkanberbagai-bagai kesantenhadapimbanganpembayarannegara.Namun begitu,padatahun1984, syanikatasingpentamakahinyamencatatkanhebihaneksportbersihsebanyakRM767 juta. Sejaktahun 1986,keadaanmitenus bentambahbaik apabila lebihan eksportbersih syarikat asingtelah dapat meningkatkan hasil ekspont negara, di samping me-ningkatkan import barang modal dan perantaraan.

Untuk mempentingkatdayaeksportpenindustniantempatan,Ma-laysia sudah tentu perlu memajukanlangkah-langkahyang sesuaiuntuk menapatkanjunang teknologi antaranegarami dengannegarapenindustnian.Industni di negaramaju semakin meningkatkanke-upayaan teknologi meneka dan tenus bergerakke hadapandenganpantas.Sebahiknya,industni tempatanyangdimihiki oleh wanganeganaMalaysiamasihjauh ketinggahan.Usahamengejankejayaanmerekamerupakansatu cabaranyang amat rumit, terutamanyapadadekad1990-andan seterusnyamemandangkanpenubahanteknologi yangpesatdan sebagainya(nujuk Anuwan 1992). Sepenti dijelaskanohehFreeman(1988: 67—84):

Usahamengejardanmengatasipemilik teknologi yangtercanggihboleh menimbulkan masalah besar kepada peniru dan yangberhasratmenyertaigolongansedemikiankeranamerekaterpaksamenuju ke arahsatusasaranyangbergerak.Tidak adagunanyasekadarmengimport teknohogi kini dan negaramaju keranasebelumteknologi mi diperkenaldan diserap secara cekap,negara pengeksportnyaakan bengerakke hadapansehinggakedudukannya masih sama ataupun bertambahbunuk lagi.Pengejarantidak bolehdianggapsebagaisatuprosestanpakosdenganandaiansempit bahawateknologi baru wujud secarasaksamadan terbuka.

Walau bagaimanapun,mi tidak benmaknabahawaMalaysiatidakpenlu memajukannancanganyang memungkinkanindustni tempatan

139


menyerap,mengubahsuai,dan menciptateknologi yang sesuaiuntukkeperluannegarapadamasadepan.Sepertiyangdibincangkandalampihak pemerintah perlu memajukanprogram yang berkesandalambidang sains dan teknologi dan pembangunantenagamanusia.

RUMUSAN

Beberapafaktor telahmempengaruhipengaliranmasukmodal asingke Malaysia sejak hujung dekad 1980-an.Tumpuan perdaganganterhadapmodal NIB Asia dan Jepun sertapemberiangalakanisti-mewa dan kelonggaransyarat ekuiti merupakanantara faktor yangterpenting. Penyerapanmasuk modal asing secara besar-besarandalam sektor perkilangantelah berjayameningkatkanpertumbuhanoutput, guna tenaga,dan eksport sektor berkenaan.

Namun demikian, penyertaanmodal asing juga menimbulkanbeberapamasalah.Disebabkanketakseimbangankuasa, penyertaanmodal asing kurang memberi faedahkepadamodal tempatan;bah-kan menimbulkanberbagai-bagairintangankepadakeupayaansya-rikat tempatan.Tambahanpula di Malaysia, penekananP&P untukmendukung syarikat tempatanamat terbatas dan daya cipta atauinovasi adalahterhaddi kalangansyarikattempatan.Dalamsuasanami pergantungansektor perkilanganpadaimport teknologi danalatmodalmasihamatkuat. Import yang tinggi set-tapulangankeuntunganyangdibawakeluar oleh syarikatasingmerendahkanlagi sumbanganmereka di Malaysia. Dengan itu, kerajaan Malaysia perlu mem-bangunkanpemodal tempatan melalui bukan sahajapeningkatanteknologi demi memungkinkanpembangunanyang lebih bermakna,tetapi juga peningkatanpembangunantenaga manusia.

NOTA

I Mengikut Go Iwaki (1992: 309—Si):

“Firma besar, kebanyakannyasyarikat induk jenis pemasangan,bermula denganpengembanganpelaburandalampengendalianSe-beranglaut, iaitu mencari“pangkalanpengeluaran”di negara-negaraAsia lain. Tindakanmi disusuli oleh pertambahanpelaburansub-kontraktordan pembekalbarangganti seberanglaut, sebahagiannyadisebabkanpermintaanfirma induk ataupenyertaansecarasukareladaripada pihak IKS ... Dan segi jenis industri pemprosesan-pemasangan(42 peratuspadatahun 1987), sepertiautomobil, alatelektrik, dan jentera lain daripadapengilangJepunyang utama.

140


Pelabur IKS juga dikaitkan denganjenis industri mi.”

2 Berhubung denganperkembangandalam sektor elektronik di KoreaSelatan, Organisasi Kerjasama Ekonomi dan Pembangunan(OECD1988: 82) menyatakan:

“Dan perspektif jangka panjang, negarapenindustnianbaru cubamencapaidarjah pembangunanautonomi yang lebih tinggi; hasratmi khususnyaamat nyata di Asia dan segi kemajuan elektronik.Korea telah pun memajukan komponenyang sangatcanggih danmerancangperahihanbesar-besanandanipada pengeluarankepadajulat pasaranatasanyang lebih luas dalam bidang keluaran dankomponen. Namun demikian, kelihatan pasti bahawa hubungandengan industni maju akan terus rapat.”

3 Mengikut Imran (1990: 39—46):

“Jika diperhatikankemasukanpelaburasinghangsung(PAL) sejaktahun 1988, wujud satubahayasebenar,iaitu pelaburdahamnegeni,khususnyayang lemahakan dihimpit kehuar. Oleh itu, perhu di-perhatikansegerabahawameskipun Malaysia terus menggalakkanPAL yang setakatmi membenikanmanfaatkepadanegara,namunsektor pelaburan dalam negeni tidak sepatutnyadibiarkan terusdikuasaioleh pelaburasingyangpadahakikat-nyadapatmengancamkedaulatanneganadan menjejaskankeseimbanganDEB yang telahwujud bersama-samakesanpolitik yang mendaham.”

4 Benhubungdenganmi, Ikeda (1991: 132—147) berpendapat:

“Syarikat subkontraksubpemasanganJepunberupayamengembang-kan pengeluaranmereka sebagai menyahut permmntaandanipadasyarikat induk keranasubkontraktorbanskeduadanketigamenge-luarkan barangsecaraeksklusif kepadasyarikat induk, dan walau-pun proses pengeluanandijalankandi luar, merekabekerja secarapenyelarasanseperti yang ditunjukkan oleh proses yang salingbenkaitan dengan syanikat induk. Supaya tahap eksklusif dapatdicapai seberapamungkin, syarikat induk juga mempertimbangfungsi mereka sendiri dan segi mengembangkanpengeluaran,menyediakan pengetahuanperkilangan mereka kepada syanikatsubkontrak, dan menyediakan kemahiran pengurusan supayapengehuarandapat dikaitkan dan diselaraskan.”

5 Salah satu isu yang sentiasadibangkitkan ialah kekuranganrantaianindustni antara syarikat multinasional di ZPB dan syanikat di luankawasantersebut.Dahamkajian tentanghal i, Aoki (1992: 73--I 10)membuatkesimpulan bahawa:

“Firma milik asing di ZPB pada asalnyamendapat semuabarang

141


ganti dan bahan mereka dan luar negara. Nisbah kandungantempatandalamindustri kelengkapanelektronik danelektrik hanya2 peratus,dan dalam industri tekstil hanya0.5 peratus. Meskipunfirma di ZPB telah memberikan sumbangankepada ekonomiMalaysia dan segi meningkatkanpengeluaran,eksport, dan me-wujudkan peluang pekerjaan, firma tersebut tidak mempunyairantaiandenganfirma tempatandan segi perolehan.ZPB kadangkaladirujuk sebagai‘kantunganeksport’ dan ‘industri penyewa’. Dansudut struktur input-output,firma di ZPB adalahbebas,yang ber-makna merekatidak memperolehbahandan firma lain. Keadaanmi berubahdenganpesat padaseparuhkedua tahun 1980-anapa-bila Iebih banyakfirma milik asing mewujudkan pengendaliandiMalaysia.”

- 6 Berhubung dengan peranan modal asing dan pasaran di negaraperindustrian,Germidis (1984: 66—67), menulis bagi pihak negaraperindustrianuntuk PusatKajian Pembangunan,OECD berpendapat:

“PertumbuhanZon PemprosesanEksportBebas(ZPEB) di negaramembangunberlakuserentakdengankemunculan‘bentuk barupe-laburan’. Dalambeberapatahunakandatang,bentukpelaburanmimungkin lebih kerapdiamalkan.Perkembanganmi disebabkanolehhakikat bahawabentuk baru pelaburandiakui semakin berkesan,khususnyadan segi pernindahanteknologi, dan terhadapdesakangolongan nasionalis yang berkobar-kobardi negaramembangunyang menganggapperuntukanekuiti firma asing yang ditubuhkandi wilayah merekalebih sesuaidengankeperluankedaulatandankepentinganmereka.Besarkemungkinanperkembanganmi berlakukerana firma yang melabur kian menghadapimasalahkewangandisebabkanalasankitaran dan struktur, manakalapada masayangsama, firma berkenaanberhadapandenganiklim pelaburanyangteruk di negara membangun,yang ditunjukkan dalam banyakbentuk: risiko pemiliknegaraanatau pengambilalihanatau sekatanpemulanganmodal, sekatanpertukaranasing,dan sebagainya.Olehitu, gambarantersebutmungkin merencatkanbentuk ZPEB padatahun-tahunakan datang— yang mungkin tidak berapalama lagi— ZPEB menyamai ‘kompleks tamansains’ yang dianjur dan di-lengkapi oleh negaratuan rumah, iaitu perusahaanhanya melaburdalambidangpengetahuandan teknologi tanpa pelaburanlain akanmenikmatifaedahdaripadatenagaburuhyang sangatcanggihyangterdapatdi ZPEB.”

142

BAB VIKE ARAH PEMBANGUNAN

PERINDUSTRIAN YANG BERTERUSAN

Malaysiaakan menghadapiberbagai-bagaicabaranbaru padadekad1990-an. Perubahansistem ekonomi di Eropah Timur dan suasanaperlindunganyang semakinmeningkatdi negaraperindustrianmajumenimbulkanhalanganyang serius terhadapprosesperindustriandiMalaysia. Di samping isu luaran mi, kemiskinan dan ketakseim-banganmasih memerlukanperhatianistimewa. Perancanganpem-bangunanperindustrianjuga mestimelibatkanperananmodal.Dalamkonteks mi, setengah-setengahnegaramenumpukanperhatiankhaskepadapemodaltempatan,manakalaterdapatjugasetengah-setengahnegarayangmengutamakanpengaliranmasukpelaburanasinglang-sung.Walau apapun strategiyang dipilih, pertumbuhanperindustri-an juga berkait rapatdenganpeningkatankeupayaanteknologi. Se-hubungandenganitu, bab mi meninjau beberapaisu penting yangperlu diambil kira bagi mengukuhkansektorperkilangandi Malaysia.

DEKAD 1990-AN YANG MENCABAR

Beberapaperubahanasasyang telah berlakusemenjakpertengahantahunl98O-antelah mempengaruhiekonomi dunia, termasukstruk-tur perdaganganantarabangsa.Antara perubahanyang terpentingialah arah aliran modal dan perkembanganteknologi baru. Arahaliran modal wujud bukan sahajaantaranegaraperindustriandengannegaramembangun,tetapi lebih penting lagi, antara negara per-industrian sendiri. Arah aliran mi boleh juga dihubungkandenganperubahanteknologi sertainovasidalam teknologiperkilangan.Per-ubahanmi semuanyatelah meninggalkanbeberapakesan terhadapekonomi negaramembangun,seperti Malaysia.

143


Perubahanmi disertai oleh pencapaianekonomi yang begitumemberangsangkandi rantauAsia Pasifik. Di Asia Tenggarapula,pencapaianekonomi negarakapitalis Aseandikatakanamatmenak-jubkan, manakalaprestasiekonomi negara,seperti Vietnam,Myan-mar, Laos, dan Kembojamasih jauh ketinggalan (The Economist1993b: 21—24). KemunculanJepun sebagaisebuahkuasaekonomiyang ulung di rantauAsia Pasifik diikuti oleh negaraperindustrianbaru(NIB) Asia (KoreaSelatan,Hong Kong, Singapura,danTaiwan)sudah tentu menimbulkanberbagai-bagaiimplikasi terhadapnegaramembangundi rantaumm (Anuwar 1992a,RajahRasiah1993). Bah-kan, semenjakakhir tahun 1970-an, pencapaianekonomi merekayang mengagumkantelah dicontohi oleh negaramembangunlain,terutamanyadan perspektifperancangansektorperkilanganyangber-kembangdenganbegitu pesat. Berikutanpertumbuhanperindustrianyangpesatdan peralihankomposisi industri ke arahyang lebih ber-intensifmodaldanberkemahiran,NIB Asia kini menghadapimasalahkekuranganburuh dan mi telah mempengaruhipenempatanpemodalmereka di negaralain.

Untuk mengukuhkanlagi dayaeksportmereka, NIB Asia danJepunterpaksameningkatkanteknologi perindustrianserta kegiatanpenyelidikandan pembangunan(P&P). Strategi mi pula telah di-lengkapi dengan langkah untuk menempatkanindustri berintensifburuh di negaramembangun(Mm Tang 1992). Misalnya,Chinatelahbanyak mendapatpelaburanasing dan Jepun dan NIB Asia sejaktahun 1987. Faktor dalamanjuga mempengaruhipertumbuhanmisebagaiakibatperubahandasaryang lebih terbukakepadapenyertaanmodal asing serta galakanyang disediakandan kelonggaransyaratpenyertaanmodal asing di China.

Aliran masuk modal asing, terutamanyadan Jepun,NIB Asia,dan Asia Tenggaradijangka akan bertambahdengan banyak lagiapabila China memperbaikkemudahan infrastruktur di kawasanpedalaman.Sebenarnyasemenjakawal tahun 1980-anlagi syarikatTaiwan telah banyakmenempatkanpelaburandi luar negarauntukmemperkuatkedudukan.Arus mi dipengaruhioleh peningkatannilaimata wang Taiwan, upah, dan kos pengeluarantempatan sertapembatalanGSPdaripadaNIB Asia padatahun 1988. Sementaraitu,upah di negaralain di rantauAsia masih rendahjika dibandingkandenganTaiwan(Baum 1993: 44—45). Peralihanmi telahmeninggalkanimplikasi yang besarterhadaparah aliran pelaburandi Malaysia.

Di EropahBarat pula, KesatuanEropah(EU) telah mengambil

144

KE ARAH PEMBANGUNAN PERINDUSTRIANYANG BERTERUSAN

berbagai-bagailangkahuntukmeneguhkankerjasamasesamamerekauntuk melindungi pasaran.Amerika Syarikat, Kanada,dan Mexicotelah bekerjasamauntuk melahirkan KawasanPerdaganganBebasAmerikaUtara(Nafta). Kemunculanblok perdaganganmi merupakansatucabaranyanghebatkepadanegaramembangun,sepertiMalaysia.Ada kemungkinaneksport Malaysia ke Amerika Utara akan ber-kuranganmemandangkanMexico juga boleh mengeluarkanbarangeksportyang hampir samadenganpengeluarandi Malaysia. Negaraperindustriankini memandangdengan serius kemunculansektorperindustriandi negaramembangun.Pertumbuhanperindustriandinegaramembangundipandangsebagaisatucabarankepadakedudukanekonomimereka.Sekiranyakemampuanekonominegaramembangunmeningkatdandijangkadapatmenjejaskankepentinganmereka,nes-caya kerajaannegaraperindustrianmaju mungkin akanmengambilberbagai-bagaitindakan,seperti menarikGSP dan lain-lain lagi)

Perubahanyang berlaku di Eropah Timur sejak akhir dekad1980-anjuga mempengaruhiprestasi dan keupayaaneksport per-kilangan negaramembangun,seperti Malaysia. PembukaannegaraEropahTimur, sepertiHungarydan Polandkepadaunsur-unsurpa-saranantarabangsadapatmeningkatkanpersainganterhadapeksportbarang perkilangan dan Malaysia (Mohamed Ariff, 1991: 188).Walaupun Eropah Timur terpaksa berusahauntuk menyediakaninfrastruktur,namun blok mi telah pun mewujudkantenagaburuhyang mahir dan berpengalamandalam sektor perindustrian.Tenagaburuh mahir di Eropah Timur merupakansatu tarikan yang utamakepadamodal asing, terutamanyadan Eropah Barat.

Seperti kebanyakannegaramembangunyang bergantungpadakeadaanekonomi negaraperindustrian,Malaysiaakan mengalamikesanyang negatif akibat perubahandasaryang telah dilaksanakandi negaraasing,termasukdasarperlindunganmerekasertapenubuhanblok perdagangan(Awanohara,Rowley dan Paisley 1992: 50—51).Kemungkinan blok perdagangantersebut menyekatperdagangandengannegaradi luar blok berkenaanmestidiambil kira oleh negaramembangun,seperti Malaysia,2 yang telah menjadikanstrategi ber-orientasieksportsebagaiasaspembangunanperindustriannyasemen-jak awal tahun 1970-an.

Suasanaperlindungandi negaraperindustriantelah bertambahketat disebabkankejayaanbeberapabuah negaramembangun(ter-utamanyaNIB Asia) mengeluarkanbarang perkilanganyang mem-punyai dayasaing yang tinggi di peringkat antarabangsa.Kejayaan

145


mi telah mencetuskantentanganyang hebat terhadapperindustriandi negaramaju. Keadaanmi diikuti pula oleh ketakutanpekerjadinegaraperindustrianterhadapkehilanganpekerjaanmerekadisebabkankemasukanimport dan negara membangun.Mereka sudah tentumendesakkerajaanmereka supaya menyekat import dan negaramembangun.Bahkan, desakanseperti mi juga ditujukan kepadanegara perindustrian lain, seperti Jepun. Sekiranyami berlaku,industri tempatanmisalnya, terpaksamencari pasaranlain, sepertidi Asean atau negaramembangunlain. Akan tetapi masalahnya,perdaganganantara negaramembangunkini masihkecil jika di-bandingkandenganjumlah perdaganganantarabangsa,dan dijangkatidak akan berubahsecaraberkesansepanjangdekad 1990-an mi.Perubahanmi akanmempengaruhicorak perdaganganantarabangsa,arah aliran modal, dan teknologi dan negaraperindustrian sertanegaraperindustrianbaru.

Perdaganganantarabangsaperlu jugadilihat dan sudutpengalir-an modal antara negara. Walaupun aliran masuk modal asing keMalaysiabertambahdengankadar yang amat pesatsemenjaktahun1987, namun perlu dipertimbangkanisu yang berkait denganaliranmasukmodal antaranegaraperindustrianitu sendiri. Aliran mi akanmempengaruhidaya saing negara membangun,seperti Malaysia.Sejak akhir 1980-an kerjasamaantara negaraperindustrianmakinbertambahketara apabila syarikat transnasionalmereka telah me-ningkatkanusahasama,terutamanyadalam bidang P&P (The Eco-nomist 1992: 15—16, 1993c: 5—20). Dalam berbagai-bagaibidangteknologi strategik, kerjasamaseperti mi memang genting untukmemperkuatdaya saing yang semakin rumit keranakehendakpa-saran yang sentiasaberubah. Sekiranya syarikat tidak dapat me-ningkatkan kemampuannya,terutamadalam bidang pembangunanbarangdanprosespengeluaran,sudahtentu syarikat berkenaanakanketinggalan.

Dengan itu, Malaysia perlu memajukan strategi yang dapatmengambilkira perubahanekonomiantarabangsa.Contohnya,bagai-mana Malaysiamenggunakansyarikat transnasionaluntuk faedah-nya juga akan meninggalkankesanterhadapsyarikat tempatandanwarganegaratempatan. Talnbahan pula, bagaimanakahMalaysiadapatmenubuhkansyarikat transnasionaltempatanyang dapatme-nembusi pasaranantarabangsa?Sehubungandenganitu, perlu di-nyatakan potensi syarikat tempatanuntuk melabur di negaralaindalam kegiatan perindustrian yang Malaysia mempunyai faedah

146


berbanding.Semenjaktahun 1987, pelaburanlangsungoleh warga-negaraMalaysia di negaramembangunlain, seperti China dalamindustri pemprosesanminyak kelapa sawit dan industri berasaskangetah telah meningkat.Malaysiakini tidak lagi mempunyaifaedahberbanding dalam industri berintensif buruh. Kekurangan tenagaburuh di Malaysiasendiri merupakanfaktor yangmendesaksyarikattempatanuntuk menempatkankilang mereka di negarayang kayadenganbekalan atau penawaranburuh murah.

Dalam usahamenggalakkanpemodal Malaysia untuk melaburdi luar negara, pihak pemerintahtelah pun menyediakangalakantertentu, iaitu (Malaysia l992c: 37).

Pendapatanyang diperolehdaripadapelaburanluar negarayangdibawa balik ke Malaysia akan diberi pengurangancukaisebanyak50 peratus.Dividen yangdibayardaripadapendapatanmi akan juga dikecualikan daripada cukai pendapatan.

Sementaragalakanmi diberi bagi tempoh lima tahun selepassyarikat mula beroperasidan menikmati keuntungan,perbelanjaanpraperniagaan,seperti kos penyelidikan dan pasaranjuga diberipotonganbagi tujuan cukai pendapatan.

Untuk mengurangkankesannegatif yang dapat menimpa ne-gara,pihak pemerintahterpaksamengubahstrategiekonominyadansemasake semasa.Dalam keadaanmi, Malaysia akanmenghadapibeberapacabarandan segi pelaksanaanstrateginya. Isu terpentingdi sini ialah bagaimanapemerintahdapatmewujudkansuasanaper-tumbuhansektor perkilanganyangmenariksambil menjaminprosestersebutdilengkapi denganprosespembangunanyang akan mem-bolehkansemualapisan rakyat menerimamanfaat.Perkarami me-rupakanisu pentingyangakandihadapioleh negarapadatahun-tahunakan datang.

Oleh yang demikian, strategi perindustrianyang ditekankanmelalui dasar pelaburan,perancanganguna tenaga manusia,dasarsains dan teknologi, dan penempatanindustri mestilah dilihat danperspektifInengurangkanmasalahkemiskinandanagihanpendapatansertameninggikanpendapatansemualapisan rakyat. Dasarmi tidaksemestinyadilihat dan segi pengeluaranatau pertumbuhansahajakeranakemajuanekonomi yang sedemikian rupa hanya memberikeuntungan dan faedah kepada golongan tertentu sahaja (rujukAnuwar 1984: 284—95). Seperti yang ditegaskanoleh pihak UnitPerancangEkonomi (Ali Abul Hassan1992):

147


Dalam era persejagatandan pengantarabangsaan,Malaysiamesti mengubahsuaistrukturnya dengan keadaan sedunia.Malaysia bukan hanya perlu menarik pelaburan,tetapi jugaperlu menikmati faedah sertamemupukhubungansimbiotikdengannya.Denganperkataanlain, rantaianpengeluarandenganpembekaltempatan,eksploitasipasaran luar secarabersama,dan talian strategik lain diperlukan untuk menjamin supayasebahagiannilai ditambahyang dihasilkandaripadahubunganperdagangandan pelaburan dunia yang memuaskan dapatdinikmati oleh Malaysia.Padamasayang sama,Malaysiaperlumelaburdi luar negaradan mengeratkanhubunganstrategikdenganstruktur pengeluarannegaraasing.

Dan segi dasarperindustrian,satu perubahanyangperlu diambilkira ialah kemunculankerjasamadi peringkatserantausepertiyangdikemukakandi kalangannegaraAsean.Umpamanya,potensikerja-samaantaraMalaysia,Indonesia,danSingapuramelalui konsepSegiTiga PertumbuhanJohor-Riau-SingapuradanSumatera-SelatanNegaraThai—Utara Malaysia. Potensikedua-duasegi tiga pertumbuhanmiberdasarkankeamatanfaktor dan faedahberbandingyang wujud dikawasanberkenaan(Ismail 1992,Wong PohKam l992a). Perlujugadinyatakanbahawakerjasamaserantauseperti mi diwujudkan olehbeberapanegaralain di rantau Asia Timur, dan kerjasamasepertimi dijangka akan membawaberbagai-bagaimanfaatkepadanegarayang mengambil bahagian(Katsuo 1993).

Dalam usahamempertingkatkeupayaansektor perkilangan diMalaysia, kerajaanperlu bersiap sedia dengansatu strategi untukmembolehkanJohor dan negeri-negeriUtara Malaysia mengambilbahagianyangcergasdalampertumbuhanekonomiyangdianggarkanitu. Selain perananKerajaanPersekutuan,kerajaannegerimestime-mainkan perananpenting demi menyediakanstrategi untuk mem-bolehkanMalaysiamempertingkatkegiatanperindustriandi seluruhnegara. Misalnya, strategi perindustrianperlu dirancang bersama-samapenekananterhadappembangunantenaga manusia,termasuklatihan teknikal,P&P, potensiinteraksiantaraindustri-universiti,danlain-lain lagi.

PERTUMBUHAN DAN AGIHAN

Padaamnya,dasarekonomi yang telah dimajukan semenjaknegaramencapaikemerdekaanlebih mementingkanpertumbuhanekonomi,supayaperluasanitu dapatdinikmati oleh semualapisanmasyarakat.

148


Strategi lelehan mi telah dijadikan teraspenyusunansemula DEB.Penekananmi juga selarasdenganideologi pemerintahyang per-cayakepadadasarpengumpulansebagaiprasyaratpengagihankemu-diannya. Dasarpenting yang telah dilaksanakanpada awal tahun1980-an sejak RancanganMalaysia Keempat diperkenal telah di-perkuat lagi dalam RancanganMalaysia Kelima dan RancanganMalaysia Keenam. Antaranya termasuk Dasar Penswastaan,Pen-syarikatan Malaysia, dan pelonggaran peraturan. Selain matlamatuntuk mewujudkantingkat kecekapanyang tinggi dalampengurusanorganisasiyang menyokongkegiatan ekonomi, teras dasaradalahmendukung keupayaansektor swasta untuk mencapai kadar per-tumbuhan yang tinggi.

Dasarberkenaansecaraamnyaakanmewujudkansuatukeadaan,iaitu matlamat agihandan keadilan sosial akan mengambil tempatkedua. Seandainyasemuakegiatan ekonomi mengejar keuntungansemata-mata,sudahtentu matlamatsosial akandiketepikan. Isu yangdiutamakanoleh sebahagianbesarrakyat, sepertitingkat upah,mo-biliti atasan,perumahan,pendidikan,kesihatan,dan kebebasantidakakandipentingkan.Tempoh 1990—2000masihmemperlihatkanusahapemerintahuntuk mencapaikadar pertumbuhanekonomiyang lebihtinggi. Susunanstrategimengikutkeutamaansepertiyangterkandungdalam RangkaRancanganJangkaPanjangKedua memangmenim-bulkan tanggapanbahawapertumbuhanakandiutamakan.PerkaramiditegaskandalamRancanganMalaysiaKeenam(Malaysial99la: 44)seperti yang berikut:

Untuk mencapai pertumbuhanyang pesat, strategi yang di-gunakan ialah pertama, meningkatkankecekapandan dayasaingekonomi,di sampingmenggalakkansektorswastasupayaterusmemainkanperananutamadalampembangunanekonominegara.

Walaupun masalah kemiskinan tclah berkurangan semenjakpelaksanaanDEB, namunpadatahun1990, kadarkemiskinanmasihmencatatkan17.1 peratusdan melibatkan sejumlah619 400 orangisi rumah (Jadual6.1). Dianggarkanbahawakadarnyaakanberadadalamlingkungan 11.1 peratuspadatahun1995 yangakanmelibatkan485 500 orangisi rumah. Jadual6. 1 jugamenunjukkanbahawakadarkemiskinanlebih tinggi di kawasanluar bandar. Antara jumlah isirumah yang terletak di bawah garis kemiskinan pada tahun 1990,82.6peratusterdiri daripadaisi rumahluar bandar.Walaupunproses

149

c~

~O

C~

oc

~:

—0

—

Er

-—

.,1.—

-~

-~

~‘0

0’

0’

CCE

0

c’~

‘C~

c’lC

’0

C=.!

r——

E~

~—

C~

-,—

•0CCC)

CC0.

C.0

.0C

C.0

‘~E

~~

E.E

,_~

o~0

—.~

._C

~~

~E

~•~

C

.0a

~


pembandarantelah berlakudenganpesat, tetapi perubahanstrukturekonomi masih belum berjaya mengambil kira atau melibatkansebahagianbesarpendudukluar bandar.Masalahmi juga mencer-minkan pengeluarandalam sektor pertanianyang masih tidak dapatmeningkatkandayapengeluarandanseterusnyapendapatanpendudukluar bandar.Seperti yang telah dibincangkandalam BabIII, keadaanmi telah membawakepadakekurangantenaga buruh dalam sektorpertanian lanjutan daripadapenghijrahanpendudukdesake bandar.

Penekanankepadapertumbuhanperindustrianberasaskanmodaldan teknologiasingjuga bermaknamasalahpergantunganketerlaluantidak dapat dielakkan. Untuk mempercepatpertumbuhanekonomi,pelaburantempatandalamsektorperkilanganperlu dipertingkatlagi.Namun begitu, padaperingkatawal, import barangmodal dan per-antaraandan negaraperindustriantidak dapatdielakkan.mi bermaknapadatempohawal pergantunganterhadapimport barangperantaraandan modal akanbertambah.Jalan mi perlu diambil untuk menjaminkemunculandanpengukuhanperusahaantempatan.Perluasanpasar-an sebagaiakibatpertumbuhanmi akanmembantumengembangkanlagi penyertaanmodal tempatandalam perindustrian.

Walau bagaimanapun,proses pembangunanjuga memerlukanstrategi pembangunanekonomi yang mengutamakanpeningkatanpendapatansemuagolonganrakyat (Ishak 1991). Sepertiyang telahdinyatakandalam Bab II, kadar syarat perdaganganantara sektorpertaniandengansektorperkilangantelahmenurununtuksektor per-tanian dan mi menyebabkanketinggalansektor mi dan segi peng-gemblenganmodal. Salah satu kesan strategi penggantianimportmerupakanpeningkatanketaksetaraanagihanpendapatanantara isirumah. Golongan miskin di kawasanluar bandardan mereka yangberkecimpungdalam sektor tak formal telah ketinggalanjika di-bandingkandengan golongan berpendapatantinggi. Sebab utamakewujudan masalahmi berkait rapat dengan strategi penggantianimport fasa pertamayang berasaskanpengeluaranbarang mewahyang diperlukanoleh golonganberada.Apabila strategimi dimaju-kan, secaratidak langsung,wujud suasanaagihanpendapatanyangtidak sempurna(Griffin 1989: Ill). Memandangkanstrategi peng-gantian import juga berintensif modal, penyerapantenaga buruhtidaklah sepertiyangdikehendakiuntuk memperluaspeluangpekerja-an (Randolph 1990: 15—32). Oleh itu, peluangbagi mendapatupahdalam bidang perindustrianuntuk sebahagianbesarpenduduktidakdapatdiwujudkan.

151


Pertumbuhanekonomi yang pesat sejak tahun 1987 sebenar-nya perlu dijadikan landasanuntuk memajukanstrategi yang wajardemi menyediakanpengeluaranmakanan,perkhidmatankesihatan,dan kemudahanasas yang lain untuk meningkatkantaraf hidupgolonganfakir (rujuk Khor Kok Peng 1984: 11—63). Pembangunanekonomi yang hanya menumpukanperhatiankepadapertumbuhanmelalui perkembangansektorperkilanganmewujudkansuatu keada-an, iaitu sektor tertentu,sepertipertanianakanketinggalan.Merekayang bergantungpadasektor pertaniandan sektorluar bandarakanjauh ketinggalan.Masalahmi akanbertambahrumit memandangkansektor pertanian tidak menjadi tumpuan tenaga buruh yang baru.Golongan mi lebih cenderungberpindah ke bandar besar untukmendapatpekerjaan.Begitu juga bagi negeriyang ketinggalandansegi kegiatanperindustrianmemandangkanpemodal lebih cende-rung melabur di negeri maju yang teguh denganinfrastruktur dankeperluanperindustrianlain.

Walau bagaimanapun,dalam usahauntuk membangunkaneko-nomi, perancangandasarmesti mengambilkira keperluanpendudukdalam sektor pertaniandan di negerikurang maju kerana isu ke-miskinandanagihanpendapatantidak boleh dibiarkanbegitu sahaja.Jadual 6.2 menunjukkanbahawapada tahun 1990, negeri kurangmaju, sepertiKedah, Kelantan, dan Perlis menghasilkanKDNK perkapita yang amat rendahjika dibandingkandenganKDNK puratanegara.Keadaanseperti mi juga wujud di negeri yang lebih majudan segi tingkatperindustrian,sepertiJohordanPerak,tetapi KDNKper kapita merekamasih rendahjika dibandingkandenganKDNKpuratanegara.Sebaliknya,TerengganudanSabahmenikmati KDNKper kapita yang lebih tinggi keranahasil petroleumdan kayu balakyang di kedua-duabuah negeri in Walau bagaimanapun,apabiladilihat dan perspektifpendapatanpuratabulananisi rumah, negeriyang tertinggal merangkumiKedah,Kelantan, Perlis, Sarawak,danTerengganu.Anggaran KDNK per kapita pada tahun 1995 tidakbanyakberbezajika dibandingkandengankeadaanpadatahun 1990.

INTEGRASI EKONOMI LUAR BANDAR DAN NEGERIKURANG MAJU

Pembangunanekonomi yang berterusanmemerlukanintegrasiyangteguh antara sektor perkilangan dengansektor pertanian. mi ber-inakna kegiatanekonomi yang pesat di bandar mesti juga berkait

152


Jadual 6.2 Keluarandalamnegeri kasarper kapita dan pendapatanpuratabulanan isi rumah mengikut negeri, 1985—1990

KDNK per kapita

Nisbah dengan Nisbah dengan Nisbah de-purata purata ngan purata

1985 negara 1990 negara 1995 negara(RM) (RM) (RM)

(mengikut harga tahun 1978)


Malaysia 3599 4392 5607Johor 3170 0.88 3983 0.91 5661 1.01Kedah 2092 0.58 2600 0.59 3447 0.61Kelantan 1426 0.40 1739 0.40 2207 0.39Melaka 2775 0.77 3587 0.82 4784 0.85Negeri Sembilan 3111 0.86 3824 0.87 4958 0.88Pahang 2677 0.74 3278 0.75 4222 0.75Perak 2760 0.77 3357 0.76 4330 0.77Penis 2470 0.69 2973 0.68 3700 0.66Pulau Pinang 3780 1.05 4934 1.12 6304 1.12Sabah 3845 1.07 4500 1.02 5195 0.93Sarawak 3452 0.96 3883 0.88 4920 0.88Selangor 5185 1.44 6558 1.49 8454 1.51Terengganu 5901 1.64 7124 1.62 7804 1.39Wilayah PersekutuanKuala Lumpun

Pendapatanpurata bulananisi rumah

6768 1.88 7608 1.73 9495 1.69

Malaysia 1098 1254Johor 1065 0.97 1220 0.97Kedah 690 0.63 860 0.69Kelantan 625 0.57 726 0.58Melaka 1040 0.95 1190 0.95Negeni Sembilan 1039 0.95 1162 0.93Pahang 960 0.87 1092 0.87Penak 883 0.80 1067 0.85Penis 692 0.63 852 0.68Pulau Pinang 1183 1.08 1375 1.10Sabah 1212 1.10 1358 1.08Sarawak 1033 0.94 1199 0.96Selangor 1590 1.45 1790 1.43Terengganu 756 0.69 905 0.72Wilayah PersekutuanKuala Lumpun 1920 1.75 2102 1.68

153


rapatdenganpembangunanluarbandar.Jikarantaiansepertimi tidakdijalin, keadaandualismeekonomi antarakawasanakan berterusan.Sambil menjaminsupayaindustri dapatditempatkandi kawasanatauwilayah kurang maju, industri di bandar mesti digalakkan supayamemperolehkeperluaninput dan kawasanluar bandar.Dengancarami industri kecil dan sederhana(IKS) dapatdigalakkan. Semenjakawal tahun 1980-an,beberapaprogramtelahdimajukan untuktujuanin tetapi hasilnyamasihbelum menyeluruh.Dalam hal in perananpemenintahdi peringkat negeri perlu dipertingkat. Projek sepertikawasanindustni kecil yang dikhaskanuntuk perusahaankecil danSkim Kilang Bimbingan yang dimajukan oleh Bank PembangunanMalaysiaBerhaddi beberapabuahnegeriperlu diperluaslagi (rujukMohd. Ghazali dan Zakaniah 1984).

Transformasiluar bandarmesti diwujudkan dalamprosespemo-denanekonomi negara.Selain galakandalam bidang perindustrian,proses mi mesti merangkumi aspek penggubalandasar kegunaantanahpertanian (misalnya, mengelakkantanah terbiar), peningkatankegiatanbukan pertaniandalam rancanganFelda, penggemblengansumbertabungan, prosespembandaranserta pertumbuhanbandar,peningkatankeusahawanandan kemahiran teknikal pemuda luarbandar,dan peluang pendidikanyang lebih luas.

Pendudukluar bandarmemerlukanpendedahankepadakegiatanekonomimoden.Pendedahanmi pulamemenlukanperananpemenintahyang lebih ketaramelalui program tertentu.Akan tetapi, sekiranyaperananpemerintahdiperkecil dalam hal seperti mi, sudah tentukeperluanmi akanterjejas.Hubunganantarafaktor-faktorpengeluaranperlu diubahdalam sektor luar bandarsupayapendudukluar bandardapatbersama-samamenikmatimanfaatpertumbuhanekonomi.Dalamjangka panjang, walaupun proses mi akhimya akan mewujudkanpembandarankawasanluar bandar,namun kejayaannyabergantungpadabentukataustruktunpembandaranyangakandimajukan.Hanyamelalui strategitransformasiluar bandar,prosespembangunaneko-nomi yang bermaknaakan bertapakdi sana. Proses pertumbuhanyang wujud sekarangjika dibiarkanbegitu sahajatanpa penekananterhadappembasmiankemiskinan dan agihan akan meminggirkanlagi penduduk luar bandardan pendudukyang miskin.

Usahayang telah dimajukan pada dekad 1970-an dan 1980-anpada amnyakurang mewujudkanpenyebaranindustri, seperti yangdirancangkanoleh kerajaan. Setakat mi, kepesatanpertumbuhansektorperkilangandi bandarseolah-olahbergantungpadapenawaran

154


buruh yang murah dan sektor luar bandar.Penghijrahanpendudukdiandaikan sebagai salah satu faktor penting untuk menampungkeperluan industri yang terletak di bandar. Bahkan, pemusatanindustri di bandar besan mengurangkankesan dasar penyebaranindustni. Contohnya,mengikutRancanganMalaysiaKeempat(1981—1985), negeri berpendapatantinggi dan pertengahantelah mendapatsebahagianbesar daripadabilangan projek industri yang telah di-luluskan.Padatempoh1981—1983,hanya8.9peratusdaripadajumlahprojek yang dilu’uskan ditujukan kepadanegeni berpendapatanren-dah, iaitu Kedah dan Kelantan (Malaysia 1984: 293).

Keadaanketakseimbanganmi sukar dielakkan dalam suasanapasaranbebasdan apabilapertumbuhanekonomi sahajadiutama-kan. Negeni atau wilayah yang berjayamencapaipertumbuhanyangpesatdansecaralangsungatautidak langsungdapatmenarikmodal,kepakaran,danburuh mahir dan kawasankurangmaju (Bagchi 1982:237). Di Malaysia, konsep“Ruang Barat” sepertidimajukan dalamPelanInduk Perindustrian(1986—1995)mempenluasperbezaanantaranegeri maju dengan kurang maju. Konsep mi dimajukan dengantujuan supayadalamprosesmenggalakkanpertumbuhanperindustrian,negaraakan menggunakanpenempataninfrastruktur, industri, danburuh mahir yang sediaadadengantingkat optimum. Denganitu,bandarbesandi Pantai Barat SemenanjungMalaysiamendapatper-hatian utama bagi penempatanprojek industri baru.

Tambahanpula, mnteraksiantarasyarikat-syarikatperindustrianyang ditubuhkan di kawasankurang maju amat lemah. Sebenarnyanegeri atau kawasankurang maju kurang mempunyai infrastrukturyang sempurnauntuk menggalakkanpenempatanindustri. MengikutHabibah(1991), struktur organisasifirma juga telah membataskaninteraksi antarafirma dengankawasansekitarnya.Bekalanperkhid-matanperingkat ketiga yang canggih yang diperlukanuntuk peng-urusan dan operasi firma besarjuga amat terbatasdi bandarkecil,sepertiKulim. Oleh sebabitu, bakal pelaburkurang berminatuntukmenempatkanindustri merekadi kawasankurang maju. Keadaanmihanyadapatdiubah denganmemberikangalakanyang menguntung-kan kepadabakal pelabun.

KEPENTINGAN SEMUA LAPISAN MASYARAKAT DANSYARIKAT TEMPATAN

Matlamat pertumbuhanekonomi dijadikan garis panduan dalam

155


prosespembangunanekonominegarasekiranyaadausahaberkesanyang dapat mewujudkanperubahancorak agihan pendapatanke-padamerekayang ketinggalan.mi bermaknabahawastrategiyangdimajukan mengikut sektor semestinyamengambil kira keperluangolongan berpendapatanrendah,bukan sahajayang tinggal di luarbandar, tetapi juga di bandar.Tanpakeutamaanin besarkemung-kinan golonganatasandan menengahsahajaakan menikmati man-faat yang lebih banyak dalam proses pertumbuhanekonomi. midikaitkan dengan pembangunantenaga manusia iaitu pendidikansewajarnyadapat diberikan kepadaanak golongan miskin. Buruhyang tidak mahir, samaadadi luar bandarmahupundi bandar,perludiberikan latihan yang sesuai.Hanya melalui latihan golongan miakanmendapatpekenjaanyang lebih baik dan dapatmeningkatkankedudukanmereka dalam sesebuahfirma atau industri.

Pada prinsipnya dasar perindustrian yang dimajukan mestimengutamakankepentinganperusahaanmilik negara atau modaltempatan.Hanyadengankaedahmi prosesperindustriandapatmen-jamin kemunculanasasperindustriankuat yang menonjolkan ke-pentingannegara.Malaysiamesti mengelakkandaripadaberlakunyapenguasaansyarikat asing dalam segalakegiatanpenindustriandinegarain Keadaanmi akan merugikannegara. Seperti yang di-tegaskanoleh Abdullah (1991):

Sektorperkilanganmemperlihatkanpemusatanpelaburanasinglangsung (PAL) yang tentinggi. Pelaburanasing membawafaedahpengetahuanteknikal, menambahgunatenagadan me-luaskansaluraneksport.Namunbegitu,PAL juga mempunyaikelemahan.PAL membawakeluarsebahagianbesarpendapatanpelaburan, dan dengan itu, meluaskandefisit perdaganganghaib.Dalamtempoh1986—1990,pendapatanpelaburankepadapendudukasing mencatatkanRM37 300 juta. Angka mi meng-atasi jumlah pelabunanasing banu yang mengalir masuk kedalam negara, iaitu RM34 900 juta. Dengan perkataanlain,PAL masukmenerusisatu pintu (akaunmodal) dan keluarme-nerusi pintu lain (akaun untung). Lebihan bersih kemasukanmodal yang dihasilkan danipada PAL boleh dipersoalkan.

mi bermaknabahawadasarterhadapmodal asingatau syarikattransnasionalmesti dinilai semulasupayakeunggulannyatidak akanberterusansehinggamelemahkanperananmodal tempatan. Hanyamelalui strategi mi taraf negaraperindustrian,jika dicapai, dapatmembenimaknakepadaprosesperindustrianuntuknegaraMalaysia.

156


Jika pnoses perindustriantidak dapat mengambil kira kepentinganrakyat tempatan,maka prosesitu akanmembataskanusahanegarauntuk mencapaikestabilanpolitik dan kematanganekonomi.3

PengalamanJepundanKorea Selatanmenunjukkankeberkesan-an strategikerajaandalammenyokongsyanikattempatan.Kedua-duabuah negarami telah mengukuhkanpermndustrianmereka melaluisyarikat gergasitempatansertamenyediakanberbagai-bagaikeisti-mewaankepadasyarikattempatan.Tidak ketinggalanjuga IKS yangberperananmenyokongkegiatansyarikat besardiberikanberbagai-bagaigalakan.Bahkan,syanikat tersebuttelah memainkanperananyangpenting dalam meningkatkaneksportnegaramereka.Di Jepunterutamanyasmstem subkontrakantara syarikat besardengankecildigalakkan. Sistem mi telah pun terbukti sebagaisalah satu faktoryang menjamin kekuatan perindustrianJepun. Antara sebab-sebabutama sistem subkontrak mi dimajukan berkait rapat denganke-upayaan syarikat besar untuk menggunakankepakarandan peng-khususanteknologi yang terdapatdi kalanganindustri kecil. Semen-tara itu, syarikat kecil Iebih cekap dalam pengeluarantertentu(GoIwaki 1992: 309—51).

Pengembanganinteraksiantarasyarikattransnasionaldi Singapuradengansyarikat kecil dan sederhanatempatanmemperlihatciri-cirisedemikian.Kajian Wong Poh Kam (1992b: 49—59) menunjukkanbahawakeupayaanteknologi tempatantelah berkembanglanjutandaripadakegiatansubkontrak.Antara faktor penting, pengembang-an teknologi berlaku melalui pemindahanteknologi secaratidaklangsungberdasarkaninteraksi antarasyarikat transnasionaldengansyankattempatan.Saluraninteraksimi dapatmembantumeningkatkankualiti pengeluaran,sistemdan amalanpengurusan,dan komitmensyarikattempatandalamusahaeksportmereka.Oleh yangdemikian,syarikat tempatanSingapuradapat meneguhkandaya saing tanpamengharapkansangatpemindahanteknologi daripadasyarikattrans-nasional.

Masalahnyadi Malaysia, syarikat besartempatankurang keli-hatansepertidi Jepundan Korea Selatanuntuk memainkanperananpentingdan segi mengembangkankegiatansyarikattempatan.Modalasing telah mengambil tempat syarikat tempatan,manakalasyarikatkecil dansederhanakurangdiutamakan,HanyasemenjakRancanganMalaysia Kelima (1986—1990)peranannyadiberikan perhatian.

Oleh yang demikian,sehinggahan mi kurangkelihatanrantaianindustri yang teguh antara industri tempatandengansyarikat trans-

157


nasional, terutamanyadi Zon PerdaganganBebas. Sementaraitu,asasindustri di negarami masihkecil dan belum teguh, contohnya,Malaysia masih mengimpont teknologi dan barang modal denganjumlah yang banyak, walaupunproses perkilangantelah bergeraksejak awal tahun 1970-an. Pentumbuhanekonomi yang pesatsejaktahun 1987 juga melibatkanpelaburanyang mendadakdalam sektorperkilangan. Disebabkankekurangankeupayaantempatan,importjentera dan kelengkapanbegitu banyak jika dibandingkandenganjenis barang import lain.

Jadual6.3 menunjukkanperatusanimport jenteradan keleng-kapanpengangkutantelah bertambahdaripada38.8 peratusdaripadajumlah nilam semuaimport padatahun 1980 kepada53.7 peratuspadatahun 1991. Peratusantinggi mi mencerminkankecergasansektorpenkilangan,tetapi isunyaialah bagaimananegaradapatmengurang-kan masalahmi supayakemampuanindustni tempatandapatmeng-alihkan perhatianke arah industri pengeluaranbarang modal. Ke-adaannyamasih belum berubah.Mengikut Laporan Ekonomi1992/

93, import barang modal menyumbangkan41.6 peratus daripadajumlah import dalam tempoh tujuh bulan pertama tahun 1992(Malaysia l992c: 247). Dan segi komposisi barang, import jenteramencatatkanpertumbuhanyang terpesat sebanyak 12.3 peratus,diikuti oleh import barangmodal lain, seperti alat telekomunikasi,alat dan kelengkapanelektrik dan janakuasa,yang meningkat Se-banyak9.9 peratus.Seperti yang dialami padatahun 1970-an dan1980-an,keadaanmi mencerminkanpergantungansektorperkilang-an padaimport barangmodal dan perantaraanyang berterusan.mibermaknakeupayaansektor perkilangandalam negarauntuk me-ngeluarkanbarangjenteramasih terbatas,walaupunsektor mi telahberkembangpesatselamalebih tiga dekad.

PENINGKATAN TEKNOLOGI DAN KEMAHIRANPERINDUSTRIAN

Kemelesetanekonomipadatempoh 1985—1986meninggalkankesannegatiftehadappenganggurandi Malaysia.Memandangkanekonominegara amat bergantungpada permintaan eksport dan negaraperindustrian,suasanaturun naik ekonomi boleh mewujudkan Se-mula kadar pengangguranyang tinggi. Walaupunkeadaanekonomikini sudahpulih, namun masalahmi berkait rapatdenganstrukturekonomi yangmasihbergantungpada keadaanturun naik ekonomi

158


Jadual 6.3 Import mengikut jenis barang, 1980—1991 (peratus)

1980 1988 1989 1990 1991

Makanan 10.4 8.8 7.6 5.8 5.1

Minuman dan tembakau 0.9 0.5 0.4 0.4 0.4

Bahan mentah, tidakboleh dimakan 4.5 4.2 4.1 3.2 2.8

Bahan api, galian,dan pelincir 15.2 5.4 4.8 5.0 4.2

Minyak dan lemakbinatangdan sayuran 0.1 0.6 0.4 0.3 0.4

Bahan kimia 8.6 11.0 8.9 8.5 7.6

Banang keluaran kilangJenteradan kelengkapanpengangkutan

16.4

38.8

16.6

45.0

16.3

48.0

15.7

50.0

15.8

53.7

Pelbagaibarangkeluanankilang 4.2 5.7 5.4 5.6 5.6

Pelbagai unus niagadan barang 0.8 2.2 4.1 5.5 4.4

Jumlah (peratus) 100 100 100 100 100

Nilai (RM juta) 23451.0 43293.4 60858.1 79 118.6 100 331.1

Sumber: Malaysia (1992b).

dunia. Struktur penindustrianyang berkembangjuga mengutamakankepentinganmodal asingyangmenguasaistrukturhak milik beberapaindustri penting, terutamanyayang berorientasieksport. Kini usahauntuk mempelbagaikandestinasieksportmasihbelum mencapaike-jayaan. Bahkan, kegiatansyarikat asing lebih ketaradan segi pe-ningkatan eksportperkilangandan Malaysia.

Sementaraitu, sumbanganburuh mahir dalam struktur eksportbarangperkilanganmasihrendah.Kedudukanmi sangatdipengaruhioleh industri elektronik yang menyumbangkan58 peratusdanipadaeksport sektor perkilanganpadatahun 1992. Walaupunindustni midianggapberintensifteknologi, di Malaysiakaedahpengeluarannyamasib lagi berasaskanpemasangan.Terutamanyasubsektor elek-tronik penggunayang kurang memerlukankemahiran yang luas(Chowdhury dan Kirkpatrick 1990: 339—51).

Perubahanconak pengeluaranpenindustniankebelakanganmi

159


semakinberasaskanpeningkatanteknologi. Perubahanmi memerlu-kan sistempendidikan dan latihan teknikal yang teratur untuk ben-tindak balasbagi mengambilkira perubahantersebut.Namun demi-kian, setakatmi masalahtersebutbelum dapatdiatasi. Kekurangantenagamahir untuk menampungkeperluansektor perindustriandi-anggarkanakanmenjadi isu yangpentingpadadekad1990-an.Harusdinyatakan bahawa perubahan sistem pendidikan kini akan hanyamengeluarkan tenaga kerja perindustrian yang dikehendaki untuk

masa depan. Malahan, pada amnya,struktur gunatenagakini masihmenunjukkan bahawa tenagamanusia di peringkat ikhtisas, teknik,

dan pengurusan penlu dipertingkat lagi. Jadual 6.4 menunjukkanbahawa peratusan mi masihkecil, iaitu tidak melebihi 8.0 peratuspada tahun yang ditunjukkan. Tatkala itu, jelas kelihatan bahawagolongan yang besar terdiri daripada pekerja sektor pertanian,walaupunperatusannyatelah menurun daripada35.8 peratuspadatahun 1980 kepada26.2 peratuspadatahun 1990. Peralihanmi ter-

Jadual 6.4 Taburan peratuspendudukyang bekerja mengikut pekerjaan

Pekerjaan 1980 1987 1988 1989 1990

Pekenja ikhtisas,teknik, dan yangbenkaitan 6.7 7.6 7.4 7.5 7.8

Pekenja pentadbirandan pengurusan 1.8 2.0 2.1 2.1 2.2

Pekenja pekeraniandan yang benkaitan 8.3 9.5 9.4 9.5 9.8

Pekenja jualan danyang berkaitan 9.8 11.9 11.9 11.4 1.3

Pekerja perkhidmatan 9.0 11.8 11.7 11.4 11.4

Pekenja pentanian,ternakan dan penhutanan,nelayandan pembunu 35.8 30.8 30.6 28.9 26.2

Pekerjapengeluarandanyang benkaitan,pengendalikelengkapanpengangkutan,dan bunuh 28.5 26.5 26.9 29.3 31.3

Jumlah 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Sumber: Malaysia (l992b).

160


jadi akibat perubahanstruktur ekonomi yang pesat semenjakawaltahun 1980-an, yang juga dicenminkanpeningkatanperatusango-longan pekerja pengeluaran.

Sementaraitu, sebahagianbesartenagaburuh di Malaysiama-sih digolongkan dalam kategoni tanpa pelajaranrasmi dan di pe-ringkat rendah. Pada tahun 1980, peratusannyamencatatkan18.8peratus dan 43.6 peratus masing-masing,dan pada tahun 1990,peratusannyatelah menurun kepada9.8 peratusdan 34.6 peratusmasing-masing(rujuk Jadual6.5). SeandainyaMalaysia ingin men-capai perkembanganpenindustrianyang lebih mantap, peratusanpenawaranburuh yang mahir mesti ditambah.Ini bermaknabahawaperatusanburuh yang mendapatkelulusan padapeningkat sekolahmenengah,kolej dan univensiti mesti bertambahdenganpesat.Wa-lau bagaimanapun,keadaanmi tidak akan berubah seperti yangdiinginkan keranaperatusantenaga buruh yang dianggap sebagaigolonganyang mendapatpendidikan padaperingkatmenengahatasdan lebih masih kecil pada tahun 2000, iaitu 11.0 peratusjikadibandingkandengankumpulan pada peningkat menengahrendah/pertengahan dan nendah, masing-masing mencatatkan 62.0 dan 27.0

peratus.Seperti yangdilihat danipadaJadual6.6 terdapatperubahanyang menggalakkandan segi pertambahangolongan yang men-dapat pendidikan menengah rendah dan pertengahan.

Memang diakui bahawaperancanganguna tenaga amat rumitdan sekiranya lunjuran tenaga manusiahendak dilakukan denganteliti akanmelibatkan berbagai-bagaimasalah.Antaranya tenmasukmasalahpengumpulanperangkaanyang baik dan kemas kini, ten-utamanyayangmelibatkanlatihan padapeningkatpenmndustnian,iaitukemahiransemasakerja. Walaubagaimanapun,pihak Unit Perancang

Jadual 6.5Taburanperatuspendudukyang bekenjamengikuttarafpelajaran

Tanpa pelajaran 1980 1987 1988 1989 1990

Tanpa pelajanan

Rendah

nasmi 18.8

43.6

12.5

37.3

I 1.7

37.4

11.1

35.4

9.8

34.6

Menengah

Kolej/universiti

34.0

3.6

45.0

5.1

45.8

5.1

48.3

5.2

49.9

5.7

Jumlah 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0


161


Ekonomitelah menganggankanbahawakeperluanuntukjuruteradanpembantuteknik bagi sembilan jenis industni akan meningkat Se-banyak 14 170 orang padatempoh 1990—1995, terutamanya dalambidangkejuruteraanmekanikal,elektnikal,danelektronik. Keperluanmi juga mencerminkanpeningkatanpenggunaanteknologi yang le-bih canggih padamasa depan(Ali Abul Hassan1991).

Padamasasekarangpenhatianyangpatut diberikanialah kepadagolongan buruh tak mahir atau separuhmahin yang sedangbekenjadalam sekton penindustrian.Untuk meninggikantingkat pencapaiansektor penkilangan, golonganburuh tak mahir atau separuhmahirsebenarnyamemerlukanlatihan semasakerja untuk meningkatkankemahinan meneka. Hanya melalui latihan, golongan mi dapatme-ningkatkanmobiliti merekadanseterusnyamengunangkanperbezaanpendapatanyang ketana antara mereka dan golongan yang mem-punyai kemahiranteknikal danpengurusan(RajahRasiah 1991: 91—117, Anuwar 1987: 247—68). Keadaanmi bertambahjelas apabiladiambil kira bahawaperatusantenaga bunuh yang terdapatdalamlingkungan 35—54 tahunakanmeningkatdanipada34.3 peratuspada

Jadual 6.6 Profil tenaga buruh, 1990—2000

1990 2000

(‘000) (peratus) (‘000) (peratus)

Jumlah tenagaburuh 7 046.5 9 364.5

Tabunanumun (100.0) (100.0)

15—24 2 029.5 28.8 2454.5 26.2

25—34 2 167.6 30.8 2 758.6 29.5

35—54 2417.4 34.3 3 569.9 38.1

55—64 430.0 6.1 581.5 6.2

Stnuktun pendidikan (100.0) (100.0)

Rendah 3 558.5 50.5 2 528.4 27.0

Menengahrendahdan 2 994.8 42.5 5 806.0 62.0pentengahan

Menengahatas dan lebih 493.2 7.0 1 030.1 11.0

Tenagaburuh (peratus) 66 68

Lelaki 85 86

Wanita 47 49

Sumber: Malaysia, (199ld).

162


tahun 1990 kepada 38.1 peratuspada tahun 2000 (Jadual6.6).Namun demikian, dalam keadaankekuranganburuh, syarikat

kurang benminat untuk melatih pekerja keranakhuatir kehilanganpekerjakepadasyanikatlain yangmembayarupahyang lebih tinggi.Kekhuatiran mi memangdirasai, terutamanyaoleh syarikat kecildan sederhana.Mereka engganmenyediakanperuntukankewanganuntuk tujuan latihan. Tambahanpula, tanggapankebanyakansya-rikat swastaialah latihan teknikal merupakantanggungjawabpeme-rintah dan bukannyatanggungjawabmereka.Oleh yang demikian,peruntukankewanganyang disediakanuntuk tujuan latihan amatkecil.

PelancaranDana PembangunanSumber Manusia pada tahun1993 oleh pihak pemerintahdipercayai akan mempenbaikkeadaanmi melalui programlatihan teratur dan kemahinansemasa.Syanikatdalam sekton perkilangan akan digalakkan menggunakansumberkewangandanipada dana mi. Semua syarikat perindustnian yangmempunyailebih dan 50 pekerjadiwajibkan menyumbang1 peratusdaripadajumlah gaji pekerjakepadadanami. Danami dijangkaakanmenerimasumbangansebanyakRM480 juta tiap-tiap tahun.Untukmemulakandanami pihak pemerintahakanmemberikansumbangansebanyakRM48.9juta (Yau De Piyau 1991,The SundayStar 1992).

Kekurangantenagamahir merupakansatumasalahgentingyangperlu dititikberatkan dalam perancanganguna tenaga. Seperti yangdinyatakan oleh Pelan Tindakan untuk Pembangunan TeknologiPerindustrian:

Perancangantenagabunuh bukannyatenbataskepadapersoalanbilangan. Sistem pendidikan perlu menekankanpencapaianyang paling cemenlang supaya keluarannya bermutu tinggiuntuk mendukungkeperluanMalaysia. Skop dan asasonientasiteknologi kini terlalu lemah;mi mencerminkankesukarangunatenagabagi menerapdan mengubahsuaiteknologi baru dalamproses penkilangan.

Perancanganguna tenaga menjadi lebih genting jika faktapenggangurantak ketarayangsecararelatifnyameluasdalam sektorpentanian dan sektor tak formal diambil kira. Untuk mengatasikeadaan mi perancanganguna tenaga mesti memastikanbahawasistem pendidikan dan latihan di semua peringkat dapat memenuhipermintaan terhadap buruh mahir. Jika dilihat dan segi pencapaianmatlamat penyusunan semula masyarakat, perkara mi semakin

163


bertambah penting memandangkan kekurangan kaum Melayu danbumiputera di peringkat pengurusan dan tenagamahir dan teknikaldalam sektor perkilangan.

Untuk meneguhkanasasteknologi industni dan meningkatkanpengetahuan sains dan teknologi menjelang abad ke-21, duamatlamatasas perlu dibeni perhatian. Pertama, keutamaanperlu dibenikankepadaperkembangankegiatanP&P, terutamanyapenyelidikanben-sifat gunaan dan pembangunandalam bidang yang mempunyaifaedahbandingandinamik. Kedua, usahauntuk mengembangkandanmengukuhkan kemahinan tenaga pekerja bagi meningkatkanbi-langan buruh mahir dan kepakaran terpilih dalam bidang teknologiperlu diutamakan. Dalam hal in penhatian perlu ditumpukan ke-pada tenaga buruh industri yang sedia ada.

Kedua-dua matlamat asas mi perlu diperkuat melalui programtertentu, termasuk program bagi menghasilkan ciptaan untukmendukung perniagaan.Di negara membangun,seperti Malaysiausahasedemikianamat terhadkerana melibatkannisiko yang tinggidan terpaksamelalui terlalu banyak tahap yang penting, termasuktahapciptaanataupenghasilanideabaru, tahapinkubasiatauprosespembangunanideatersebut,dan tahappengenalanatau penlaksanaanidea ke pasaran.Titik permulaandalam usahami mungkmn bolehdilaksanakanoleh TamanTeknologi Malaysiayang bentujuanmeng-galakkan kegiatan P&P dalam perindustnian,menyelanaskanhasilpenyelidikandan inovasi antara pihak swastadengan institut pe-nyelidikan, dan menyediakanperkhidmatanserta sokongankepadaindustri tempatan yang terlibat dalam industni teknologi tinggi(Mohd. Salleh 1991).

Satu lagi perkembanganyangberkaitanialah penubuhanTamanTeknologi Tinggi di Kulim yangdijangkaakansiap sepenuhnyapadatahun 1994 bagi Fasa I. Taman mi dijangka dapat menanik lebihbanyak pemodal asing keranapenempatannyayang berhampirandenganLebuh Raya Utara-Selatandan tenletakhanya32 kilometerdan Pulau Pinang. Projek mi yang menelanbelanjaRM1200 jutabermatlamatmewujudkanrantaianyangenatantaraindustri tempatandengan syanikat asing dalam bidang P&P untuk memastikanpe-mindahanteknologi tinggi dan peningkatankemahiranguna tenaga.Apabila projek mi siap sepenuhnya,lebih 23 396 orang, mendapatpeluangpekerjaandalam bidang teknologi tinggi dan 12 853 onangdalam bidang lain (Jamaluddin1992). Sesebuahnegaramembangunyang ingin meneguhkanasasperindustriannyamelalui penyerapan

164


dan peningkatanteknologi tempatantidak boleh sangatmengharap-kan padasektonswasta,lebih-lebih lagi apabiladilihat perananmodalasing yang amat mendalam. Lagipun, sektor swasta mempunyaimatlamatjangkapendekyang mungkin bercanggahdengankeperlu-an negaradalam bidang sains dan teknologi. Bahkan,pihak peme-rintah telah pun memajukanbeberapagalakan khusus untuk me-ningkatkanP&P dan latihan teknikal dalam sekton perkilangan,ter-masuk elaun bangunanindustri, potongandua kali gandatenhadapperbelanjaanP&P, danlatihan, tetapi hasilnyasetakatmi masihtidakmemuaskan(rujuk Lampiran III). Salah satu sebabpenting ialahkeengganankebanyakansyanikat tempatanuntuk melibatkan dindalamkegiatanP&P. Hanyabeberapabuahsyarikatbesarsahajayangberkeupayaandan ingin berkecimpungdalam bidang mi.

Oleh itu, tiada cara melainkan pihak pemenintahmemainkanperananyang cergas,sama ada dalam penggubalandasar ataupunpenglibatansecaralangsungdalamkegiatanP&P.Tanpagalakandanbantuanpemenintah,jumlah kegiatanP&P di sesebuahneganatidakakanmencapaitingkatyang tinggi.Selain itu, penyelidikanmenupakankegiatanyang sangattinggi nisikonya, dan mi bermaknaperananpemerintahakanmenjadilebih penting(rujuk RajahRasiahdan Ishak1993).

Seterusnya, pembangunanteknologi memerlukan kemudahaninfrastruktur yang matang demi menggalakkansemua lapangan,tenmasukpendidikandanlatihan,perkhidmatanteknikal, dan interaksiantarasektorawamdenganswasta.Perananpemenintahamatpentinguntuk memperkukuh dan mempercepatpembangunan segalakemudahan asas itu. Hanya melalui galakan dan panduan yangbenkesan,pembangunanteknologi dapatdipertingkat.Penlu juga di-tekankanbahawapembangunanteknologi di sesebuahnegaramem-bangun,sepertiMalaysiabukanlahsatu perkarayangsenang.Sepertiyang dinyatakanoleh Bank Dunia (World Bank 1987: 129).

Pengertianpembangunanteknologibukansekadarmerangkumipengetahuan teknologi ataupun sebagai satu usaha untuk me-ningkatkanpengetahuanteknologi. Pembangunanmi jugaberkaitdengan usaha membangunkankebolehan untuk mentaksir,memilih, dan mengubahsuaipengetahuandemikian. Tinjauanmenunjukkanbahawafaedahekonomi yang dinikmati danipadainovasibarupadaamnyalebihrendahdaripadafaedahkumulatifyangdiperolehdanipadaperubahanberansur-ansunyangberlakusejak pengenalannya.

165


Dalamhal in negarapenindustrianjuga memangmengutamakanpenananpemerintahuntuk mewujudkansuasanayang wajar supayaindustni strategik dapat dimajukan dalam konteks persaingan dipeningkatantanabangsayang semakinsengit. Perananpemenintahdinegaraperindustnianjuga ketana dalam kegiatan P&P. Dasar danpenglibatanpemerintahdan tindak balas penusahaandalam sektorperindustnianakan menentukankecekapansesebuahnegaradalamsuasanaekonomiduniayang lebih berminipkanpersaingan(Luc Soete1991: 51—80).

RUMUSAN

Bab mi telah pun membmncangkanbeberapaisu penting yang penludidekati untuk membangunkansektor perkilangansecanateratundiMalaysia. Oleh sebab sektor perkilanganbanyak bergantungpadapemodal asing dan pasaranbanang perkilangan tertumpu di be-berapabuahnegarapenindustnian,kesanperlindungandalam pasaranutama dunia dan peralihanekonomi EropahTimun dapat menjejas-kan prestasipenindustniandi Malaysia. Dengan itu, kerajaanpenlumembenikan segalagalakan kepada pemodal tempatan, termasukusahauntuk menjalinkanrantaianantaramereka.Korea SelatandanJepun telah mengambil jalan demikian; pengalamanmereka telahmembuktikankejayaanstrategi yang sedemikian.Bagi menjayakanstrategiindustni tempatan,perhatiankhaspenlu ditumpukanterhadapkegiatan P&P tempatandan mewujudkan program latihan untukpekerja. Sokongan untuk pemodal tempatan, termasuk inisiatifmembangunkandaya saing mereka perlu dititikberatkan demimengukuhkansektor perkilangan.

NOTA

I Laponan Organisasi Kerjasama Ekonomi dan PembangunanOECD(1988: 74) menyatakan:

Sejak beberapatahun kebelakangan,dasarpenganugerahantelahdiamalkandalamrangkaSistem KeutamaanAm (GSP) bagi banangperkilangandan separuhperkilangan. Setakat mi, dasar mi padaamnya tidak bermakna kehilangan semua keutamaan GSP olehnegaramembanguntertentu,tetapipenanikankeluarandemi keluaranatau pengehadankeutamaantensebutuntuk negarayang dianggaptelah mencapaidaya saingtertentu menunutknitenia yang ditentukanoleh pelbagai negarapenindustrian.

166


2 Mengikut Griffin (1989: 107—108).

Prospekserta-mertakurang ketaradi negraOECDuntuk mengulanginikmat pertumbuhanyang pesatpada tahun 1950-an dan 1960-an.Begitu jiga, era liberalisasi pendaganganmungkin akan berakhir,sekunang-kurangnyasementarawaktu, dan bahaya segera ialahperlindungan perkilangan yang ketat di negaraperindustrian danpertumbuhan lembap yang berterusandalam bidang perdaganganantarabangsa.Dalam suasanasedemikian,mungkin Dunia Ketigamenghadapi kesukaran untuk bengantung corak penindustriannyapadapengeluaranuntuk eksport.Beberapabuahnegarakecil mung-kin dapatberbuatdemikiandan dan segipninsip, merekadikehendakiberbuatdemikian, khususnyajika kekayaansumbenmerekaterhad,tetapi pentumbuhandalamandi kalangannegarabesanDunia Ketiga(Yang pasti mempunyaijumlah pendudukyang banyak),penubahanteknikal yang dihasilkan secara dalam negeri, dan penggantianimport kelihatan semakin penting”.

3 Berhubung dengan peranan syarikat multinasional (MNC) di DuniaKetiga, Todaro (1989: 480) berpendapat:

“Mungkin satu kesimpulan dapat dibuat ialah pelaburan asingswastamenjadi rangsanganpenting kepadapembangunanekonomidan sosial, selagikepentinganMNC dankerajaannegaratuan rumahsecocok(denganandaian bahawamereka tidak secocokdan segipembangunandualistik dan ketaksamaanyang meluas.Selagi MNCmelihatmerekadan segioutputduniaataumaksimumkankeuntungandan kurang mempunyaikepentingandan segi kesan dalam negenijangka panjang, maka tuduhan alinan pemikiran antipelabunanswastasemakin mendapattempatdi Dunia Ketiga. Mungkin tidakpennah wujud kesesuaianantara matlamat memaksimumkanke-untunganMNC dengankeutamaanpembangunankerajaan neganakunangmaju. Sebaliknya,pengukuhankuasatawan-menawarkerajaannegaratuan rumahmenerusikegiatandiselaraskan,walaupunmung-kin mengurangkankeseluruhandan pertumbuhanpelaburan asingswasta, menjadikan pelaburan asing swasta lebih sesuai dengankepenluandan keutamaanjangka panjang negara miskin, tetapimasih menyediakanpeluang yang menguntungkankepada pelaburasing.”

167

BAB VIIKESIMPULAN

Secanakeselunuhan,dapat dinyatakan bahawapertumbuhansektorpenkilangandi Malaysia telah benjaya mencapaidua matlamat pen-ting, iaitu pelbagaianekonomidanpenyerapantenagabunuh. Dalamkeadaanin negarajuga telahmengalamipentumbuhanekonomiyangpesatyangtelahmemungkmnkankenaikanyangbesardalampendapatanper kapita (PPK) sehinggamengatasiPPK kebanyakannegaramem-bangun. Semenjakakhin tahun 1960-an hingga kini neganatelahmengalamiperubahanstruktunekonominya.Penanansektorpentaniantelah diambil alih oleh sektor penkilangansejak pertengahandekad1980-an. Dan segi guna tenaga pula, lebih banyak tenaga buruhbergiatdalam sektor perkilangandan sektor-sektorlain di bandarutama.Pnosespembandananyangbenlakudanperubahanpenempatanpendudukdi bandarjika dibandingkandengankawasanluar bandarjuga mencerminkanproses penindustnianyang pesat. Dengan ituMalaysiajuga telahberjayameningkatkanKDNK dengankadaryangamat pesat, terutamanyajika dibandingkan dengan pengalamankebanyakan negara membangun.

Padamasatiga dekadyang lalu Malaysiatelahmelalui perubahanstrukturekonomiapabilaasasindustnitelahbertambahdan sumbangansektorperkilangankepadaKDNK danekspontnegaratelahmeningkat.Semenjakpentengahantahun 1980-an, eksport barang perkilangantelahmengambil tempatbarangutama.Padamasayang sama,sektorperkilangan telah mendapat keutamaan yang semakin ketara,terutamanyasemenjakawal tahun1980-andenganpelancaranstrategiindustni beratsertapelancaranPelan Induk Penindustnian(PIP) padatahun 1986. Dan segi perancanganguna tenaga pula, perhatiansemakin ditumpukan kepada sektor perkilanganmelalui berbagai-

168

KESIMPULAN

bagai strategi yang telah dimajukan pada tahun-tahunsebelumnyaseperti yang telah ditegaskandalam Pelan Tindakan untuk Pem-bangunanTeknologi Penindustnman,strategi mi juga meliputi aspekpeningkatanteknologi penindustniantempatandan kegiatanpenye-lidikan dan pembangunan(P&P).

PengalamannegaraperindustnianJepundan NIB Asia, sepertiKoreaSelatandanTaiwanmenunjukkanbahawasekiranyaMalaysiaingin mencapaitarafnegarapenindustnian,beberapafaktor lagi perludititikbenatkan. Kita perlu juga mempersoalkandasaryang telah di-majukan oleh pemerintahsetakat in tenmasukpenekanannyater-hadapsektor swasta. Kini, kemampuanpemodal tempatan untukmenjadi penggenakkepada kegiatan permndustnianmasih terbatas.Selain halanganyang berkait denganmodal tempatan, kita perlumengkaji kesanyang berlanjutandanipadapenyertaanmodal asing

dalam sektor perkilangandi negana in Sebagainegarayang inginmencapaitahapperindustnianyang lebih mantap,pemerintahpatutmengkaji semula peranan institusi penggubaldasar penindustnian,modal tempatan,dan modal asing.

Walaupun pemerintahtelah mengutamakanisu di atas, masihterdapatbeberapahalanganyang penlu diatasi sekiranyaMalaysiaingin meningkatkan lagi sumbangan sektor perkilangannyapadadekad1990-an. Pembentukanstrategi perindustrian pada masa depan

penlu dilihat dalam konteks usahaneganauntuk meninggikandayasaingdalampasaranantarabangsa.Dalamhal in perlujugadinyatakankemunculanbeberapabuah negaramembangunlain di rantauAsiayangakanmengeluarkanbarangperindustnianbercorakintensif buruhyang akan menimbulkan persaingan hebat kepadakeluaran pen-industrian tempatan.NegarasepertiChina, Indonesia,dan Vietnammempunyai faedah berbanding dalam industri berintensif buruh.Faktor mi akanbertambahpentingpadadekad1990-anmemandang-kan strategi penindustniankini yang lebih menekankanonientasieksport. Kini, kegiataneksport masihdikuasai oleh syanikat asing.Oleh itu, usahauntuk mengembangkanpenyertaansyarikat tempatandan peningkatankeupayaanteknologi mereka amat penting.

Kegiatanperindustnianterpentingdanstrategikdan segi eksportmasih diterajui oleh syanikat asing dan rantaian antarasyarikatter-sebut dengan syanikat tempatanmasih lemah. Misalnya, rantaianindustri yang dijangkakan antara syarikat multinasional di ZonPerdaganganBebas (ZPB) dengan syarikat tempatan tidak berlakudengancara besar-besaran.Sebahagianbesar rantaian industri yang

169


telah dijalin selepastahun 1986 melibatkan syanikat kecil dan se-derhanadan neganaasingyang melabundi Malaysia. Masalahyangperlu diketengahkandi sini ialah penanan syanikat asing dalamkegiataneksportpadadekad1990-andansetenusnya.Perlukahnegaraberdampingdengansyanikat mi sahajatanpamenumpukanperhatiankepadapotensisyanikattempatandalambidangmi? Sekinanyaneganaingin mencebunibidang eksport perkilangansecarabesar-besaran,apakahjenis firma yang penlu digalakkandan apakahjenis industriyang perlu diutamakan?Bolehkah pengalamanyang telah dilaluioleh industni di Jepun,KoreaSelatanataudi Taiwan menjadi teladanyang boleh diikuti. Persoalanseperti mi penlu dikaji denganlebihmendalamolehpihak pemenintah.Isu rantaianantanafirma danantaraindustri juga perlu dibenikanperhatianyang lebih tenpeninci.Apakahlangkahyang penlu diambil untuk menggalakkansyanikatasingyangsedia ada supaya menggunakaninput keluaran syarikat tempatan.Dan perspektifmi juga kita mendapatpenyertaansyarikat Melayu/bumiputerayang masihjauh ketinggalan,walaupunberbagai-bagaiusaha telah pun dimajukan melalui Dasar Ekonomi Baru (DEB).Bolehkah kaedah“konseppayung” yang dimajukan untuk industripenabot, pemprosesanmakanan,dan komponen diluaskan dan di-ubahsuaiuntuk industni lain?

Dan segi penempatanindustni terdapatbebenapabuah negerimasihketinggalandan keupayaanmerekaamat terhaduntuk meng-galakkan penempatanmi. Sebaliknya pula, penyediaan galakankepadapemodaloleh negeriyang maju makin bertambahmenarik,selain faktor-faktor, sepenti penumpuanindustni, kewujudan infra-struktun yang lebih menanik, dan adanyaburuh yang lebih mahir.Perkarasepertimi tidak dapatmengurangkankecendenunganpemodaluntukmenempatkankilang merekadi bandanyang lebih maju. Dalamkeadaanseperti i, kita dapat mempersoalkankemampuannegeniyang tercicir dan segi sektor penkilanganuntuk menanikpenempatanindustni baru.Bagaimanapula denganperananKerajaanPersekutuandalam hal mi? Isu seperti mi sudahtentu akanmempengaruhiper-soalan sepenti pembandanandan penghijrahanpenduduk.

Sumbangankeseluruhansektorperkilanganmesti juga menjaminsupaya faedah proses pentumbuhan tensebut dapat mewujudkanpembangunanyang menyeluruh dan menjangkau semua lapisanmasyarakatdan wilayah di Malaysia. Kita penlu bentanyatentangkemungkinan bahawa matlamat pertumbuhan sektor perkilangan yangpesat boleh bercanggahdengan matlamat lain, seperti matlamat

170

KESIMPULAN

mencapai penimbanganpembangunanantara wilayah. Untuk men-jamin supayasemuagolonganmasyarakatmenikmati faedah pnosespembangunan,kemunculangolongan pekerja yang mempunyaike-mahiran yang tinggi perlu disediakandenganteratur. Latihan dankemahiran teknikal yang disediakan mestilah sesuai dengan ke-perluan penindustnian yang sentiasa meningkatkan teknologi pe-ngeluaran.Peluang yang lebih baik perlu juga disediakankepadagolonganpekerjayangkurangmahir untuk dilatih dengankemahiranbaru. Perananyang perlu dimainkan oleh sektor swastadalam halmi patut dikenal pasti, dan begitu juga hal mi dengan perananpemerintah.

Kini perancangannegaramenjangkakanbahawaiklim pelaburanakan kekal untuk pertumbuhanekonomi yang berterusan.SasaranpertumbuhanKDNK tahunansebanyak7.5 peratussetahunsepertidinamalkan dalam Rangka RancanganJangkaPanjang 199 1—2000Kedua(RRJP) lebih tinggi daripadayang telah tercapaipadatempohRRJP Pentama (1971—1990). Pertumbuhan ekonomi yang pesat se-lepastahun 1987 menunjukkanbahawapotensineganaamatlahbaikuntuk mewujudkan asas pertumbuhanekonomi pada tahun-tahunakandatang.Walau bagaimanapun,kepesatanpertumbuhanekonomiberasaskanbeberapafaktor yang di luar kawalan negara.Pertama,suasanaekonomi dunia adalah baik, dan mi telah menampung ke-giatan sektor perkilangan tempatanuntuk meningkatkaneksport.Kedua, perananmodal asing bert’erusan dan negaraperindustnianterus melabundi Malaysia. Oleh itu, merekadibenikan galakanisti-mewa, manakalamodal tempatandiharapkandapatmelengkapkanperananmodal asing.

Masalah bagi negaramembangunseperti Malaysia dan yangmempunyaiekonomi yang terbuka ialah andaianseperti mi kadangkala boleh menjejaskanprestasiekonomi negana.Kemelesetaneko-nomi tahun 1985—1986menunjukkanbahawamasalahmi telah punterbukti bahawakelemahannegaraperindustrianakanmempengaruhipotensipertumbuhanekonomi negara.Knisis ekonomiyangmelandanegarapenindustniansepertiinflasi, pengangguran,danpercanggahanperdaganganantarabangsaantara negaratersebutakan sentiasame-ninggalkan kesannegatif terhadapnegaramembangun.

Padamasasekarangdan dalamjangkapendekdan pertengahan,pergantunganpada modal asing mungkin tidak dapat dielakkankerana perancanganekonomi negara kini mengandaikanbahawamodal asing akan mewujudkan faedahekonomi, sepertipemindahan

171


teknologi. Dan segi penyerapan tenaga buruh dan pengembanganasasindustni, memangsukardinafikan bahawaperananmodal asingadalahpenting dalam mewujudkankesanyang positif. Akan tetapi,pengalaman penyentaan syarikat transnasional di Malaysia sejak awaltahun 1970-an menunjukkanbahawa pemindahanteknologi yangdiharapkan tidaklah menyeluruh. Kita juga mengetahui bahawapemindahanmi melibatkankos yang tinggi kepadanegana,termasukkos mengimportteknologi dan kepakaran,kos bayaranmakiumat,penggunaanteknologi, dan lain-lain lagi. Kos pemindahanteknologijuga mencerminkanketakupayaansyanikattempatanuntuk menyerapataumengubahsuaiteknologiyangdiimport dengankadaryang lebihcepat. Oleh itu, yang diperlukan dalam jangka panjang ialahpeningkatankeupayaan industni tempatan untuk menyenap danmengubahsuaiteknologi yang diimport.

Walau bagaimanapun,kita perlu menekankanbahawaperseim-banganantana kepentingannegaradengankepentinganmodal asingmesti dinilai semula supayadalam industni stnategik, kepentingannegaraperlu dan sentiasadiutamakan. Keperluan mi hanyabolehdicapaidalamkeadaanpentumbuhanperindustrianyangpesat.Malaysiaperlu mengambil kesempatanmi untuk memajukanberbagai-bagailangkahyang sesuai.Sekiranyakemelesetanekonomibenlakusepertipada tahun 1985—1986, keadaannyaakan lebih sukar bagi seluruhekonomi. Pengalamanyang telah dilalui oleh neganapadamasaitupatut dijadikan teladanoleh penggubaldasar.Antara strategiutamayang penlu dilaksanakanialah mengurangkanpergantunganluarandan menumpukanpenhatiankepada strategi mampu din dan segipenggemblenganmodaltempatandanpeningkatankeupayaanteknologi(Khor Kok Peng 1984: 11—63).

Kepentingan negara di sini mestilah menyelunuh maksudnya,dan tidak terhad kepada golongan pemodal terbesardan tertentusahaja.Potensi syanikat besaryang dimiliki oleh rakyat Malaysiaperlu juga dipertingkat sumbangannya.Dalam hal i, penggubaldasanamat sesuaimengikuti jejak langkah negarayang berjaya,sepertiJepundan Korea Selatan,iaitu syanikat gergasimerekatelahmenunjukkan kejayaan cemerlang di peningkat antarabangsa. Sya-rikat tempatanpenlu digalakkanmenuju ke arah pengeluaranyangmencapaikeupayaaneksportdanbersaingdi peringkatantarabangsa.Begitu juga perananperusahaanawam yang telah ditubuhkan padatahun 1970-an dan 1980-an. Keupayaan mereka boleh dipertingkatlagi, terutamanyaagensi yang telah menunjukkan kejayaan pada

172

KESIMPULAN

tahun 1980-an. Selain peningkatantenaga mahir mereka melaluiprogram latihan semasakerja, kegiatan P&P perlu juga ditambahmelalui galakan khusus.

Oleh yangdemikian,syanikattempatanperlu dibenikankeutama-an, termasuksyarikatyangdianggapsebagaiIKS, sepentiyang telahditegaskansemenjakpelancaranRancanganMalaysiaKelima (1986—1990),kepentinganindustni sepertimi penlu ditonjolkanuntukmeng-galakkanpengembanganindustri sokongan.Sekiranyatindakansepertimi tidak dimajukan denganteratur, tempatnyaakan diambil olehsyarikat kecil dan sederhanamilik modal asing. Memandangkankedudukansyarikat tersebutyang memangketinggalandalam ben-bagai-bagaiaspekjika dibandingkandengansyanikat transnasionaldan neganaperindustrian,penlu diperkemassemula galakansupayaIebih menanikkepadapemodalkecil tempatan,terutamauntuk me-narikmodal baruke dalambidangperkilangan.Risiko yangdihadapioleh syarikat mi penlu juga diminimumkandenganberbagai-bagaisokongan danipada pihak pemenintah. Akan tetapi, sokongan mimestilahbenbentuksementarasupayasyanikat baru dapat berdikanidalam jangka panjang. IKS mi sebenannyamemerlukan banyaksokongan, seperti dalam bidang pemasaran,kredit, pengurusan,latihan pekerja,dan teknologi.

Suasanaekonomi dunia pada tahun akan datang lebih men-cabar kepada Malaysia yang kini ingin mencapai tahap negaraperindustnian.Keadaandi neganapenindustniantelah banyakberubahsemenjakakhir tahun 1980-an dan segi arab aliran masuk modalasing sertaperubahanteknologi. Kemunculanblok perdagangandanpemantapanhubunganekonomi dalam KesatuanEropah akan me-nimbulkan berbagai-bagaiimplikasi terhadapnegaraAsean amnyadan Malaysiakhususnya.Tambahanpula, pergeseranperdaganganantaraAmerika Syanikat denganJepun mencetuskankeadaan yang

tidak menentukepadacorak perdaganganantarabangsa,dan mi jugameninggalkankesan yang tidak diingini di Malaysia. Pembukaanekonomi negara China kepada pelaburan asing dan penempatanindustni benintensifburuh di Chinadan negaralain yang mempunyaitenagaburuh yang banyakakan mempengaruhiprosesperindustriandi Malaysia.

Peranan syanikat transnasionalbukan sahaja dan negaraperindustrian,sepertiJepun dan Amerika Syarikat, tetapi juga danNIB Asia, seperti Korea Selatandan Taiwan semakin berpengaruhdalam arena perdaganganantanabangsa.Walaupun peranan pen-

173


daganganantarabangsadikatakan mewujudkan integrasi ekonomidunia dansuasanapergantunganantarasatusamalain dalamkegiatanekonomi, masalahnyaialah negarayang lemah asasekonomi akansentiasaketinggalandan tidak dapatmemanfaatkankedudukanme-reka dalam suasanaekonomi dunia yang sentiasabenubah.Masalahpergantunganekonomi akanberpanjangandan mi sudahtentu akanmenimbulkan berbagai-bagai implikasi terhadap Malaysia. Um-pamanya, perubahanmi sudah tentu akan mempengaruhicorakperdaganganantarabangsapada dekad mi dan dekad setenusnya.BesarkemungkinanMalaysia tidak dapat menikmati kesan positifdanipadaperdaganganmi sekiranyaasas industri tempatanmasihlemah dan jurang teknologinyadengannegaramaju kian luas.

Sehubungandenganitu, semuanegaraterpaksabertindakbalasmelalui dasar perindustrianyang berkesan.Keadaannyabertambahrumit bagi negaramembangun,sepertiMalaysia. Berbandingdengannegaraperindustnianyang lebih maju dan segi tingkat teknologisertakeunggulansyarikat gengasimereka,Malaysia mesti bersiapsediadenganstrategidalambidang,sepertipembangunantenagamanusia,pembangunanteknologi, P&P, dan lain-lain lagi. Rangkainstitusiyang sediaada untuk melaksanakanpenancangandalam bidang mimasihbelum mantap.Walaupun pemerintahtelah melancarkando-kumen,sepertiPIPdanPelanTindakanuntukPembangunanTeknologiPerindustrian,namunpencapaianmatlamatyang telahditetapkanma-sib belum memuaskan.

Persainganyang hebatdi kalanganNIB Asia semenjakpertengah-an dekad 1980-an bagi meningkatkandaya saing industni merekaakanmeninggalkankesanterhadapkeupayaansektor perkilangandiMalaysiadannegaramembangunlain di rantauAsia Pasifik. Negaratersebutakanmenuju ke arahpengeluananpenindustnianberasaskanteknologi yang lebih canggih dan mi bermaknasatu pengkhususankenja akan muncul. Tingkat teknologi perindustrianmereka akanmeningkat, dan seterusnyaakan meninggikan keupayaanmerekauntuk bersaingdi peningkatantarabangsa.Sementaraitu, negaraNIBAsia juga telah pun mula menempatkanindustri intensif buruh dinegaramembangundi rantau Asia Pasifik, termasukMalaysia.

Arus penempatanmi telah mencetuskansatu cabaranterhadapfirma tempatandalam sektor perkilangan.Dalam keadaani, pe-nyusunansemulastruktur perindustniandi Malaysiadalam erti katapelaksanaanDasar PembangunanNasional menjadi lebih penting.Soalnya,bolehkahstrategiperindustriandigubal supayadapatmem-

174

KESIMPULAN

penalat modal asing dengancara yang lebih teratur. Syanikat asingmesti digunakan dengan sepenuhnyasebagai sumber untuk me-ningkatkan kemahinan bunuh tempatan dan kegiatan P&P. Bolehkahpihak pemerintahmemajukanprogramyang sesuaiuntuk tujuan mi?Sekiranyapembentukangolonganusahawanuntukpengurusanindustriboleh disusundengankerjasamasyarikatasing,secaratidak langsung,kaedahsepertimi akandapatmenjalinkanrantaianantarafirma yangdiperlukansupayapenyertaanmodal asing mewujudkanfaedahke-padausahawantelnpatan.Hanya melalui cana mi pemindahantek-nologi yang berfaedahdapat diwujudkan. Oleh itu, perhubunganantara pembangunanusahawan dan peningkatan teknologi amatpenting.

Perhatian perlu juga diberikan kepada keupayaan institusiperancanganuntuk mengubahsuaistrategipenindustniandan semasake semasa.Pengubahsuaianmi hanus mengambilkira faktor peng-gemblenganmodal tempatan, keperluan untuk meningkatkanpembangunantenagamanusia,dan sains dan teknologi. Untuk me-wujudkan proses pembangunanyang berterusanserta mencapaitujuan untuk memberikanmanfaatkepadasemualapisanmasyarakat,pnoses penindustrianitu juga mesti mengambil kira kepentinganpendudukluan bandardanbandarkecil dan bukangolongantertentusahaja,terutamanyadi bandanbesan. Oleh itu, sepertiyang dinyata-kan di atas, dasarpenempatanperindustnianmerupakansalah satustrategi yang penting dalam pembangunanekonomi keselunuhan-nya. Bahkan, keperluan mi selanas dengan Dasar PembangunanNasional yang antara lain bentujuan (Malaysia 1991: 5):

Mengurangkan dan akhmrnya menghapuskankeadaan ke-taksamaandan ketakseimbangansosial dan ekonomi dalamnegarauntuk menggalakkanpenkongsiansecanalebih adil dansaksamafaedahyangdihasilkandanipadapembangunanekonomiuntuk semua rakyat Malaysia.

Menggalakkandan mengukuhkanintegrasi nasional denganmengurangkanjurang ketakseimbanganyang luas dalampembangunanekonomi di kalangannegeri dan antanakawasanbandandenganluar bandar.

Matlamat di atas telah pun ditekankan denganjelas dalamRancanganMalaysia Ketiga (1976—1980) seperti yang benikut(Malaysia 1976: 110):

175


Penuntukansumbennegarayangberdasankantujuanpembahagiansemula akan hanya kelihatan munasabah jika dilakukan ber-asaskangaris panduanyang jelas untuk keadilan sosial danekonomi. RakyatMalaysiamestilah memahamidan menghargaisepenuhnyakonsepdan implikasi keadilan sosial dan ekonomiyang menjadi asas rancanganpembangunansupaya menekadapat memberi sumbanganterhadappencapaiannya.Dengantujuan in kerajaanakanmemberiperhatiankhas bagi menjaminsupayagolonganmiskin daripadasemuakaumdapatmenikmatifaedahpembangunan.Begitujuga, keperluanuntukmenambahpenyertaanorang Melayu dan kaum bumiputera yang laindalambidangperdagangandan penindustrianmestilah dihargaisepenuhnyasupayakerjasamadan penglibatansemuarakyatMalaysia untuk tujuan mi dapatdijalin.

Walaupunekonomi Malaysiatelah mencapaipertumbuhanyangamatpesat sejakawal tahun 1970-an(melainkansemasakemeleset-an ekonomi 1985—1986),matlamat yang dinyatakandi atas masihbelum tercapai. Masih tendapatjurang antara apayang dmnancangdenganapayang dicapai. Ini bukan sahajamerupakanmasalahbagiMalaysia, tetapi selalunyamelibatkan banyak negaramembangunyangmasihmendapatisukanuntuk meningkatkanpencapaianekonomimereka.

Memandangkanprosesperindustnianakan menjadi teras dasarekonominegarasepanjangdekad1990-an,sudahtentuperkembangankegiatan penindustrianpada tahun akan datang akan mempengaruhi

prosespembangunankeselunuhannya.Oleh itu, dasaryang dimajukan

mestilahdigubal supayamencapaimatlamatyangdinyatakandi atas.Apabila Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua berakhir pada

tahun 2000 kelak, sekurang-kurangnyatingkat penindustnian yangtercapai dapat memenuhimatlamat berikut.

Pertama,tanaf hidup nakyat di negara mi akan mencapai satutahapyangdapatmengunangkanmasalahkemiskinandanketaksama-an agihan pendapatanantaraetnik dan lapisanmasyarakatdisentaidenganpenyerapanguna tenagayang dilengkapi dengankemahiransertapeningkatankualiti pendidikan,kesihatan,dan kemudahanso-sial yang lain. Kedua,peningkatantarafhidup mesti juga dilengkapidengankedudukanyang lebih sempurnauntuk golongan yang ke-tinggalan di Malaysia. Ketiga, supayapeningkatankemajuandapatmenjamin industni terlepas danipadacengkamanpergantunganke-terlaluan. Yang diharapkan ialah peralihan danipadapergantunganketerlaluankepadakesalingbergantungan.Persoalansepertimi memang

176

KESIMPULAN

telahbanyakdibincangkandi bebenapapeningkat.Untuk menjayakanmatlamatasasdemikian,memangwajar kiranya pihak pemenintah,termasuk pemimpin negara bertindak dengan lebih teratur danbertanggungjawabuntuk menjamin pencapaiannya.

177

LAMPIRAN I

GALAKAN PELABURAN

Galakanpelaburandi Malaysiadirangka untuk memberipelepasanpenuhatau sebahagiandaripadapembayarancukai pendapatandancukai pembangunankepadasyarikat-syarikatyang melaburdalambidangyangbaruataumembesarkanperusahaanyangsediaada.Kini,kadarcukai syarikatdi Malaysiaialah 35 peratus.Syarikatjugamem-bayarcukai pembangunanpadakadar2 peratusuntuktahuntaksiran1992. Walau bagaimanapun,cukai pembangunantersebutakan di-hapuskansepenuhnyamulai tahun taksiran 1993.

Akta GalakanPelaburan1986bertujuanuntukmemberikanbebera-pa galakanpelaburandalam sektorperkilangan,pertanian,danpelan-congan.Galakancukai mengikut Akta GalakanPelaburan1986 ialahtaraf perintis, elaun cukai pelaburan,penguranganpendapatanuntukeksport,elaun eksport, dan potongandua kali bagi galakan eksport.

Taraf Perintis

Syarikat yang ingin menghasilkan“keluaranyang digalakkan” ataumenjalankan“kegiatan yang digalakkan” layak memohon galakantaraf perintis. Jenis keluaran dan kegiatanyang digalakkanadalahdiwartakan.Tarafperintis berkenaandianugerahidenganmengambilkira faktor nilai ditambah,kandungantempatan,tingkat teknologi,dan rantaianindustri yang terlibat dalam sesebuahprojek. Senaraikeluaran dan kegiatanyang digalakkan mi sentiasadikaji semuladandikemaskinikanuntuk mencerminkandasarperindustriannegarakini.

179


Syarikat yang dianugerahitaraf perintis boleh menikmati pe-ngecualiancukai keuntungandengansepenuhnyaselamalima tahundan han permulaanpengeluarannya.Walaubagaimanapun,syarikatyang memohon dan yang dibenkangalakan mi padaatau selepas1 November1991 (han Belanjawan1992),tidak akanlagi dibenikanpengecualiancukai keuntungandengansepenuhnya.

Syarikat perintis kini akanmembayarcukai terhadap30 peratusdaripadapendapatanberkanun.Syarikat perintistersebutsebenarnyaakandikenakancukai, tertakiukpadakadarkira-kira 11 peratusdancukai pembangunan2 peratus. Dividen yang dibayar kepadaparapemegangsaham daripadahasil yang dikecualikan cukai juga di-kecualikancukai pendapatan.

Elaun Cukai Pelaburan (ECP)

Syarikat yang menghasilkan“keluaran yang digalakkan” ataumenjalankan“kegiatanyangdigalakkan”layakuntukmemohonECP,yang merupakanalternatif kepadataraf perintis. Jumlahmaksimumyang boleh diberikan di bawah ECP ialah 100 peratus. Walaubagaimanapun,syarikat yangmemohondan yangdiberikangalakanpadaatau selepas1 November 1991 (han Belanjawan1992) akandibenarkanmenikmati kadarECP sebanyak60 peratusberdasarkanperbelanjaanmodal yang layak yang dilakukan padatempoh limatahun dan tarikh kelulusangalakan mi.

ECP kini akandiberikansebagaipotongandaripadapendapatanberkanundan dihadkankepadakadarmaksimumyangbersamaanSe-banyak70 peratusdaripadapendapatanberkanunpadasesuatutahuntaksiran. Sekiranyaelaun untuk bila-bila tahun taksirantidak bolehdiberikan sepenuhnyakeranahad peraturandi atas, jumlah elaunyang tidak dinikmati itu boleh dikumpulkan pada tahun taksiranberikutnya sehinggaelaun berkenaandapat dinikmati denganSe-penuhnya.

Syarikat yang diberikan ECP boleh menyerahkanbalik ke-lulusannyapada bila-bila masa pada tempoh kelulusan ECP jikasemuaperbelanjaanmodal yang telah dirancangkansudah dibuatsebelumtamattempohberkenaan.Syarikattersebutselanjutnyabolehmemohonmendapatpenguranganpendapatanuntuk ekspont.

Dividen yang dibayarkepadapara pemegangsahamdaripadahasil yang dikecualikancukai juga dikecualikancukai pendapatan.

180

LAMPIRAN I

Pengurangan Pendapatan untuk Eksport

Penguranganpendapatanuntuk eksport diberikan kepada syarikatperkilanganyang bermastautinyang mengeksport(secaralangsungatau melalui ejen keluaranyang dikilang di Malaysia. Bagi eksportyangdiusahakanpadaatauselepasI Januani1992,jumlahpenguranganyang akan ditolak daripadapendapatanberkanun ialah jumlah ber-samaandengansatukadaryang samabanyaknyadengan50 peratusdaripadajualan eksport atasjumlahjualan. Kadar tersebütakandi-kurangkankepada25 peratusbagi eksportyang dilakukan padaatauselepas1 Januari1993. Galakanmi akandimansuhkanbagi eksportyang dilakukan padaatau selepas I Januari 1994.

Elaun Eksport

Elauneksportsebanyak5 peratusberasaskannilai jualaneksportt.p.i(f.o.b) akan dibenikan kepadasyarikat perdagangandan pertanianyangmengeksportkeluaranperkilanganataupertanianyangdihasil-kan di Malaysia. Kadar elauneksport akan dikurangkn kepada 3peratusterhadapeksportyangdiusahakanpadaatauselepas1 Januari1993.Galakanmi akandihapuskanbagi eksportyangdilakukanpadaatau selepas 1 Januari 1994.

Potongan Dua Kali bagi Galakan Eksport

Sebahagianperbelanjaanyang dilakukan oleh syarikat yang ber-mastautinbagi mencaripeluangeksportuntuk keluaranperkilangandanpertanianlayak mendapatpotonganduakali. Perbelanjaanyanglayak untuk tujuan mi ialah:

1. Pengiklanandi luar negara.2. Pembekalansampel percumake luar negara.3. Penyelidikanpasaraneksport.4. Penyediaantenderbagi pembekalanbarang di luar negara.5. Pembekalanmaklumat teknik ke luar negara.6. Perkhidmatanperhubunganawam terhadapkegiatanyang ber-

kaitan denganeksport.7. Barangpamerandan/ataupenyertaandalampameranperdagangan

dan perindustriantempatanatau antarabangsayang diluluskanoleh KementerianPerdaganganAntarabangsadan Industri.

181


8. Tambangperjalanankakitangansyarikat ke luar negarakeranauriisan perniagaan.

9. Perbelanjaanpenginapandan belanja sara hidup untuk peniagaMalaysiayang pergi ke luar negarakeranaurusanpemiagaan,tertakluk kepadamaksimumRM200 sehari.

10. Kos penyelenggaraanpejabatjualan di luar negarabagi meng-galakkan eksport.

Galakanmi diberikankepadasemuasyarikattempatan,danbagisyanikat-syarikatbertaraf perintis pula, potongan dikumpulkan danditolak daripadapendapatanselepastempoh perintis.

182

LAMPIRAN II

GARIS PANDUAN BAG! PEMILIKAN EKUITI ASING

Kerajaan telah bersetujudenganganis panduanbenikut untuk me-nentukanjumlahpemilikan ekuiti asingbagi sektorperkilangan.Ga-nspanduanmi akandigunakanbagi pelaburanbarnsahaja,termasukpelaburanoleh syarikat yang sedia ada di Malaysia.

Industri BerorientasiPasaran Eksport

Dasar Ekuiti BerkenaanPelaburanBarn:

1. Pelabunasingdibenarkanmemiliki ekuiti sehingga100 peratusjika syarikat itu mengeksport80 peratusatau lebih daripadajumlah keluarannya,tanpa mengirasamaadakeluaran tersebutbersaingdengankeluaranyangsedangdikilangkandalamnegarauntuk pasarantempatanatau tidak.

2. Pelabur asing yang mengeksportsebanyak50 peratus, tetapikurang danipada80 peratus pengeluarannyadibenarkanjugamemiliki ekuiti sehingga 100 peratus,jika memenuhi syarat-syaratberikut:

(i) Pelaburasing melaburkansebanyakRM5O juta atau lebihd~ segi aset tetap (tidak termasuk tanah) ataupun me-laksanakanprojek yangmempunyaisekurang-kurangnyase-banyak50 peratusdan segi nilai ditambah.

183


(ii) Keluaran syarikat tersebuttidak bersaingdengankeluaranyang sedangdikilang dalam negeriuntuk pasarantempatan.

3. Tahappenyertaanekuiti untukprojek beronientasipasaraneksportyang lain adalah seperti yang berikut:

(i) Bagi projek yang mengeksportantara51 hingga 79 peratusdaripadajumlah keluaran,pemilikan ekuiti asing sehingga51 peratusdibenarkan.Walaubagaimanapun,pemilikan ekuitiasingsehingga79 peratusbolehdibenarkan,tertakiukkepadafaktor-faktor, seperti tingkat teknologi, kesan sampingan,saizpelaburan,tempat, nilai ditambah,dan penggunaanba-han mentah dan komponen tempatan.

(ii) Bagi projek yang mengeksportantara20 hingga50 peratusdaripadajumlah keluararinya,pemilikan ekuiti asing antara30 hingga 51 peratusdibenarkan,tertakluk kepadafaktor-faktorsepertidinyatakandi atas.Walaubagaimanapun,untukprojek yang mengeksportkurang 20 peratusdaripadake-luarannya,pemilikan ekuiti asing sehinggamaksimum 30peratusakan dibenarkan.

4. Bagi projek keluaranberteknologitinggi atau yang diutamakanuntuk pasarantempatanasing sehingga51 peratusdibenarkan.

Pembahagian Ekuiti Rakyat Malaysia bagi Pelaburan Baru

Jika pemilikan ekuiti asingkuranglo0peratus,baki ekuiti yangakandiambil alih oleh rakyat Malaysia akan dibahagikan berasaskanprinsip yang berikut:

Bagi projek yang dianjurkanoleh rakyat asing dan jika rakankongsi tempatantidak dapatdikenal pasti:

(i) Jika 70 peratusataulebih ekuiti dipegangoleh rakyatasing,baki ekuiti yang adaakan dikhaskanuntuk bumiputera.

(ii) Jika kurangdanipada70 peratusekuiti dipegangoleh rakyatasing, 30 peratus akan dikhaskan untuk bumiputera danbakinyauntukbukanbumiputera.Jika ekuiti yangdikhaskan

184

LAMPIRAN II

untuk bumiputeratidak diambil, KementenianPerdaganganAntarabangsadan Industri akan membahagikansebahagianekuiti kepadabukan bumiputera.

2. Bagi projek yangdianjurkanoleh bumiputerasecarausahasamadenganrakyat asing:

(i) Jika70 peratusataulebih ekuiti dipegangoleh rakyatasing,baki ekuiti yang terdapatakandikhaskanuntukbumiputera.

(ii) Jika kurangdanipada70 peratusekuiti dipegangoleh rakyatasing,bakinyaakandikhaskanuntuk bumiputera.Jika ekuitiyangdilthaskanuntukbumiputeratidakdiambil, KementerianPerdaganganAntarabangsadan Industni akan membahagi-kan sebahagiandaripadabaki ekuiti kepadabukan bumi-putera.

3. Bagiprojek yangdianjurkanolehbukanbumiputerasecarausahasama denganrakyat asing:

(i) Jika 70 peratusatau lebih ekuiti dimiliki oleh rakyatasing,baki ekuiti akandiberikankepadabukan bumiputera.

(ii) Jika kurang70 peratusekuiti dimiliki oleh rakyat asing,30peratusdaripadaekuitinya akan dibahagikankepadabukanbumiputeradanbakinyadikhaskanuntukbumiputera.Walaubagaimanapun,dalam keadaanyang tertentu, pihak bukanbumiputeraboleh dibenarkanmemegangkeseluruhanbakiekuiti berkenaanjika diputuskanoleh Menteri PerdaganganAntarabangsadan Industri.

Industri BerorientasiPasaran Tempatan

Bagi projek yangmengeksportantara20 hingga 50 peratusdanpadajumlah keluarannya,pemilikan ekuiti asing sebanyak30 hingga 51peratusakandibenarkan,bergantungpadafaktor-faktor, sepertiyangdinyatakanpadaperenggan2 di atas.

Bagi projek yang mengeksportkurang 20 peratus daripadajumlah keluarannya,pemilikan ekuiti asing sehinggamaksimum30peratusakan dibenarkan.

185

LAMPIRAN III

ELAUN BANGUNAN INDUSTRI (EBI)

Bangunanyangdiluluskan untukdigunakanSebagaigudangdanstorbesar bagi menyimpan barang eksport, latihan penindustrian,danpenyelidikan yang diluluskan serta untuk perniagaanhotel layakmenerimaEBI. Elaun mi merangkuminilai permulaanpada kadar10 peratusdan elaun tahunan 2 peratus.

Galakan Penyelidikan dan Pembangunan (P&P)

Memandangkanbetapamustahaknyapenyelidikandanpembangunan(P&P) bagi pembangunanekonomi negara, perbelanjaandanipadahasil pendapatanpenyelidikansaintifik yang ditanggungoleh sese-orangdan yang mempunyaikaitan denganperniagaannyadan di-jalankan sendiri oleh individu berkenaanatau bagi pihaknyajugalayak untuk menerimapotongan.Perbelanjaandaripadahasil pen-dapatanuntuk penyelidikanyangdiluluskanoleh Menteri Kewanganlayak untuk potongandua kali. Antara cini-ciri galakanyangkhususuntuk menggalakkanP&P ialah:

1. Pengecualiancukai selamalima tahun diberkankepadasyarikatatau institusi penyelidikanyang diluluskan yang penubuhannyauntuk menjalankanP&P bagi sesuatuindustri tertentu.Dividenyangditerimaoleh pemegangsahamjuga dikecualikandanipadacukai.

2. Loji danjenterayangdigunakanuntukprogramatauprojek yangberkaitan dengan penyelidikan yang diluluskan adalah layakmendapatelaun modal.

186

LAMPIRAN III

3. Suatuelaun bangunandalam bentuk elaun permulaansebanyak10 peratusdan elaun tahunan 2 peratusboleh dituntut untukbangunanyangdigunakanuntukprogramatauprojek penyelidikanyang diluluskan.

4. Kerugian terkumpul syarikat atau institusi penyelidikan yangdiluluskanbolehdibawake hadapanselepastempohpengecualian.

5. Potonganduakali diberikanbagi sumbangandalambentukwangtunai oleh individu atauorganisasikepadainstitusi penyelidikanyang diluluskan.

6. Potongandua kali dibenarkan terhadap perbelanjaansyarikatyang menggunakankemudahandan perkhidmatansyarikat atauinstitusi penyelidikanyang diluluskan.

7. Pengecualiancukai selamalima tahun dibenikan kepadafirmaberasaskanteknologi baru.

Galakan mi berkuatkuasadan tahun taksiran 1992.

Potongan Dua Kali bagi Perbelanjaan untuk Latihan

Potongandua kali bagi perbelanjaanlatihan akan dipertimbangkanbagi syarikatyangberdaftarataudiperbadankandi Malaysiadanparapelatih mestilah pekerja penuh masaberwarganegaraMalaysia.

Syanikat perkilangandan bukan perkilanganyang menghantarparapekerjanyauntukdilatih di institusilatihan yangdiluluskanakanlayakmenuntutpotonganduakali terhadapperbelanjaanberesityangdikenakanoleh institusi tersebut.Perbelanjaanlain tidak dibenarkanuntuk mendapatpotongandua kali. Institusi latihan yang diluluskanialah:

1. PerbadananProduktiviti Negara(NPC).2. Institut StandarddanPenyelidikanPerindustnianMalaysia(Sirim).3. Institut Teknologi MARA (ITM).4. Institut PenyelidikandanKemajuanPertanianMalaysia(Mardi).5. Institut PenyelidikanPerhutananMalaysia (FRIM).6. PusatLatihan Pengajardan Kemahiran Lanjutan (CIAST).7. PusatPembangunanKemahiran Pulau Pinang (PSDC).8. Institut Kemahiran MARA (1KM).9. Institut Latihan Perindustnian(ILP).10. Pusat PembangunanPengusahadan Kemahiran FMM (FMM-

ESDC).

187


11. Institut Bank-bankMalaysia (IBBM).12. Institut InsuransMalaysia (Mu).(Senaraimi akan dikaji dan semasake semasaoleh KementerianKewangan).

Potonganduakali ataupotonganlanjut juga diberi untuklatihanyang diluluskan seperti yang berikut:

1. Syarikat perkilanganyang sedangberoperasiyang mengadakanprogram latihan tempatan(selain di institusi latihan yang di-luluskan)dandi luar negarabagimembangundanmempertingkatkerjatangan,kemahiranpenyeliaandanteknikal, dayapengeluaranserta peningkatankawalan kualiti keluaran.

2. Syarikat perkilanganyang belum beroperasiyang mengadakanprogrambagi latihan kemahirankerja tangan, penyeliaan,danteknikal yang akanmenyumbangsecaralangsungdalam prosespengeluaransyarikat kelak.

3. Sesebuahsyarikatyangmengeluarkanperbelanjaanlatihanorangcacatyang bukan pekerja syarikat berkenaan.Latihan tersebutharusdikendalikansamaadadalam syarikat berkenaanatau dimana-manainstitusi latihan di Malaysia. Orangcacat tersebuthendaklahdiklasifikasikansebagaicacatoleh KementerianPer-paduanNegaradan PembangunanMasyarakatdan latihan yangdijalankan hendaklah bertujuan untuk mempertingkatprospekpekerjaanmereka.

4. Latihanyangdiluluskanoleh KementerianKebudayaan,Keseniandan Pelanconganuntuk mempertingkattahap kemahiran danprofesionalismedalam institusi pelancongan.

188

LAMPIRAN IV

Perangkaanutama industri perkilangan

Makanan

Minuman

Keluaran tembakau

Tekstil

Pakaian,kecuali kasut

Kulit dan keluaran kulit

Kasut

Kayu, keluaran kayu

Membuat perabot,kelengkapanperabot

Membuat kertas dan

keluaran kertas

Percetakandan penerbitan

Kimia perindustrian

Keluaran kimia lain

Kilang penapis petroleum

Membuat pelbagai keluaran

petroleum dan arang

Membuat barang getah

Membuat keluaran plastik

Barang daripada

tembikar dan tanah hat

Membuat kaca dan

keluaran kaca

Keluaran gahian

bukan logam

Asas besi dan keluhi

Asas logam bukan ferus

Keluaran pasangsiap dan-

pada logam, kecuali jentera

dan kelengkapan

4

170 799

66 255

9 43

Nilai Bilangan Gail Nilalditambah Bilangan pekerja dan upah aset tetap

Industri (RM juta) pekerja bergaji (RM juta) (RM juta)

1 555

305

271

408

200

7

31

871

73 487

6 639

Il 663

39 893

33 032

892

3711

78 980

68 406

6 554

11321

39 466

29 696

832

3 521

77 749

101 13954 II 851

339 2242

46 301

43 174

181 673

93 127

3 7

13 28

397 I 099

48 73

29 116

49 348

41 226

79 262

15 161

94 6722

414 25876

167 5243

295 12 190

539 725

6 195

636 34 172

179 18336

6 532

25 262

5 204

II 852

723

189

33 703

17 700

28 2153 2067

66 2526 2477

487 25 164

196 10680

117 3052

24 454

10219

3 046

17 88

130 859

73 320

23 79

388 33458 30501 152 417

189

PERINDUSTRIANDAN PEMBANGUNAN EKONOMI Dl MALAYSIA

sambungan

Nilaiditambah

Industri (RM juta)Bilanganpekerja

Bilanganpekerjabergaji

Gajidan upah(RM juta)

Naset(RM

ilaltetapjuta)

Jentera,kecuali

kelengkapanehektrik 330 22 356 20 656 114 236

Membuat jentera, penkakaskelengkapandanbekalanehektrik I 235 81 118 80 988 390 928

Kehengkapanpengangkutan 441 21 321 20978 152 473

Kelengkapanpnofesionah

dan saintifik 56 4 934 4 926 28 58

Lain-lain 67 7 567 6 898 26 69


Now: Liputan tahun 1981 berasaskanband sektor perkilangan.

190

LAMPIRAN V

Perangkaanutama industri perkilangan

Nilai ~ilangan Gaji Nilaiditambah Bilangan pekerja dan upah aset tetap

Industri (RM juta) pekerja bergaji (RM juta) (RM juta)

Makanan 2447 74143 73024 546 3313

Minuman 370 4307 4272 57 413

Keluaran tembakau 390 5 906 5 881 58 227

Tekstil 666 34571 34505 221 768

Pakaian, kecuahi kasut 601 55 998 55 938 289 373

Kulit dan keluaran kulit 10 726 722 4 II

Kasut 13 1612 1612 9 Il

Kayu, keluaran kayu 1265 74975 74778 511 1299Perabot, kelengkapanperabot 146 13784 13489 69 170

Membuat kertas dankeluaran kertas 387 11 276 11 262 101 I 556

Percetakan dan penerbitan 573 20 375 20 327 223 456

Kimia perindustnian I 880 8 655 8 654 158 3 954

Keluaran kimia lain 569 II 242 II 214 136 456

Kilang penapis petroleum 615 1161 1160 41 859

Membuat pelbagai keluaranpetroleum dan arang 75 820 820 8 859

Membuat barang getah 1 322 52 748 52 699 358 1 760

Membuat keluaran p~astik 490 26972 26914 149 627

Barang daripadatembikar dan tanah hat 100 6 113 6070 36 160

Membuat kaca dankeluaran kaca 145 3 053 3042 35 376

Kehuaran galianbukan logam 1061 21414 21263 202 2439

Asas besi dan keluhi 680 11282 11240 133 1715

Asas logam bukan ferus 124 3 456 3456 37 260

Keluaran pasang slap

daripada logam, kecuahijentera dan kelengkapan 754 27 953 27 680 235 965

191


sambungan

Nilaiditambah

lndustri (RM juta)Bihanganpekerja

Bilanganpekerjabergaji

Gajidan upah(RM juta)

Nilalaset tetap(RM juta)

Jentera, kecuahikehengkapanelektrik 658 18 147 17 840 176 614

Membuat jentera, perkakas,kelengkapan danbekalan elektrik 3 837 162 606 162 595 1 223 3 743

Kelengkapanpengangkutan 971 20 364 20 253 190 901

Kelengkapan pnofesionaldan saintifik 230 9 842 9 842 62 245

Lain-lain 211 14559 14496 74 102


Nota: Liputan tahun 1981 berasaskan banci sekton perkilangan.

192

BIBLI0GRAFI

Abd. Malik Ismail dan Mohaini Tajuddin 1992. “Tanah Terbiar: MasalahdanPenyelesaian”dIm. Mohd. YusofKasim danMd. Zyadi Md. Tahir(ed.), Ekonomi Malaysia: BeberapaIsu Utama, Bangi: PenerbitUni-versiti KebangsaanMalaysia.

Abd. RahimHussain1992. “Proton’sExperienceasaMarketingIntermediaryand Special Export Link: The Payung Concept,” dim. Ismail Muhd.Salleh dan Latifah Rahim (ed.), Enhancing Intra-Industry Linkages:The Role of Small and Medium-Scale Industries. Kuala Lumpur:Institute of StrategicandInternationalStudies(ISIS)& FriedrichEbertStiftung.

Abdul Aziz Abdul Rahman, MohammadHj. Alias dan Fatimah MohdArshad 1991. “The Export Crop Sector: Is RationalisationNeeded?”kertaskerjadibentangkandi National Seminaron NationalAgriculturalPolicy: An AgendaFor Change,” 3-4 September,Serdang,Selangor.

AbdullahMohd. Tahir 1991. “Industrial Policy andIndustrial Development:Issuesand Policy Directions” kertaskerja dibentangkandi SeminarManagingIndustrial Transition:Policies for the 1990s,2-3 September,Kuala Lumpur.

Aihwa Ong 1987. Spirits of Resistanceand Capitalist Discipline: FactoryWomenin Malaysia. New York: StateUniversity of New York Press.

Allen G.C. danDonnithorneA.G. 1957. Western Enterprise in Indonesiaand Malaya. London: Allen & Unwin.

Au Abul HassanSuleiman 1991. “How the GovernmentSizesUp DemandandSupply for Industrial HumanResources”kertaskerjadibentangkandi Seminar,Skills for Industry: Toward More Responsive,RelevantIndustrial Training, 21—22 Mei, Kuala Lumpur.

Au Abul HassanSuleiman 1992. “Long Term Economic Planning andStrategiesof Malaysiain the GlobalizationEra” kertaskerjadibentangkandi NationalConferenceon EconomicGlobalization: Issues,ChallengesandResponsesby DevelopingCountries,16—17 Ogos,PulauLangkawi,Kedah.

Amsden, A.H. 1989. Asia’s Next Giant: South Korea and Late

193


Industrialization. New York: Oxford University Press.Ang Kok Heng 1992. “Local Firms Now Exporting Capital” New Straits

Times, 5 Oktober.Anuwar Au 1984. “Pelaburan,Perindustriandan Pekerjaan:Implikasinya

ke Atas HubunganEtnik” dim. S. Husin Ali (ed.) Kaum, Kelas danPembangunanMalaysia. Kuala Lumpur: PersatuanSains Sosial Ma-laysia.

AnuwarAu 1987. “PertumbuhanIndustri danPenyerapanBuruhdi Malaysia:Kes GolonganBuruh Tidak mahirdalamTahun-tahunLapanPuluhan”dim. PersatuanSains Sosial Malaysia, PembangunanDi Malaysia:Perencanaan,Perlaksanaandan prestasi. Kuala Lumpur: PersatuanSains Sosial Malaysia.

Anuwar Ali 1989. “DevelopmentPolicies for Heavy Industriesin Malaysiadim. Suh Jang-Won(ed.), Strategiesfor Industrial Development:

Concept and Policy Issues. Kuala Lumpur: Asian & Pacific Deve-lopment Centreand Korea DevelopmentInstitute.

Anuwar Au 1991. “Resource-BasedIndustrialisation: The Saviourof theAgricultural Primary Sector?” kertaskerja dibentangkandi NationalSeminaron agriculturalPrimaryCommodities,3—4 Jun,KualaLumpur.

Anuwar Ali 1992a. “Japan’s Role in TechnologyTransfer in Malaysia”kertaskerja dibentangkandi PersidanganAntarabangsa,Role of Japanin TechnologyTransfer in Asean, 25—26 Jun, Bangkok.

Anuwar Au l992b. “Globalisation andTechnologyTransferIssuesin theAsia Pacific Region“ kertaskerjadibentangkandi NationalConferenceon EconomicGlobalisation:Issues,ChallengesandResponses,15—16Ogos, Puiau Langkawi.

Anuwar Ali dan M. Anuar Adnan, 1990. “Technological Acquisition andAbsorption Via Multinational Companies:The MalaysianExperienceJurnal Ekonomi Malaysia, Bil. 21 dan 22.

Aoki, T., 1992. “JapaneseFDI andthe Forming of Networksin the Asia-Pacific Region: Experiencein Malaysia and Its Implications “dim.Shojiro Tokunaga (ed.), Japan’s Foreign Investment and AsianEconomicInterdependence.Tokyo: University of Tokyo Press.

Awanohara,S., Rowley, A., dan Paisley,E.,1992. “Trade: New Kid on theBlock” Far Eastern EconomicReview, Jil. 155, No. 34, 27 Ogos.

Azizah Kassim, 1991. “Social Dimensionsof Industrializationin MalaysiaRegional DevelopmentDialogue, Jil. 12, No. 1.

Bagchi, A.K. 1982. The Political Economyof Underdevelopment.Cam-bridge: CambridgeUniversity Press.

Balakrishnan,N. 1989. “Shifts in AdvantagesTip the Balancein Asia” FarEastern EconomicReview, iii. 144, No. 18. 4 Mei.

BankNegaraMalaysia, 1992. Laporan Tahunan1991. KualaLumpur: BankNegara Malaysia.

Baum,J. 1993. “Taipei’s Offshore Empire” Far EasternEconomicReview,Jil. 156. No. 11. 18 Mac.

Bello, W. dan Rosenfeld,5., 1990. Dragons in Distress: Asia’s MiracleEconomies in Crisis. San Francisco: Institute for Food and Deve-lopment Policy.

194

BIBLIOGRAFI

BenhamF.C. 1951. The National Income of Malaya 1947—49. Singapore:GovermentPrinters.

Berrill , K., 1964. “Historical Experience:TheProblemof Economic ‘Take-Off” dim. K. Berrill (ed), EconomicDevelopment:With SpecialRe-ference to East Asia. London: Macmillan & Co. Ltd.

Breese,G. 1966. Urbanization in Newly DevelopingCountries. New Jersey:PrenticeHall Inc.

Bremer A. 1980. Marxist Theories of Imperialism. London: The TrinityPress

CheePeng Lim 1984. “Industrialization in Malaysia: Perceptionand Policy— PreparingMalaysia for Heavy Industry” kertas kerja dibentangkandi Bengkel Population and DemographicIssuesin Malaysian Indus-trialization, 6—8 Disember, Port Dickson.

Chee P.L., Lee D. dan Foo R.T. 1981. “The Case of Labour IntensiveIndustry in Malaysia”dim. Amjad R (ed), TheDevelopmentof LabourIntensive Industry in AseanCountries. Bangkok: InternationalLabourOrganization.hIm 235—309.

Chen, E.K.Y dan Wong, T.,1989. “The Future Direction of IndustrialDevelopmentin the Asian Newly IndustrializedEconomies”dim. SuhJang-Won(ed.), StrategiesFor Industrial Development:ConceptandPolicy Issues.Kuala Lumpur: Asian and Pacific DevelopmentCentre& Korea DevelopmentInstitute.

Chenery, H., Robinson, S.,dan Syrquin, M.,l986. Industrialization andGrowth: A ComparativeStudy. New York: Oxford University Press.

Chowdhury, A., dan Kirkpatrick, CM. 1990. “Human Resource,FactorIntensity and Export Structure of Singapore and Malaysia” AseanEconomic Bulletin, Jil. 6, No. 3. Mac.

Clifford, M. 1992. “Labour on Tap: Foreign Electronic Firms Flock toIndonesia” Far Eastern Economic Review, iii. 155, No. 50. 17Disember.

DewanBahasadanPustaka1989. KamusDewanEdisi Baru. Kuala Lumpur:Dewan Bahasadan Pustaka.

Edwards,C. i992a. “Foreign InvestmentandIndustrializationin Malaysia”kertaskerja dibentangkandi ISIS-HIID Conferenceon the MalaysianEconomy, 1—3 Jun, Kuaia Lumpur.

Edwards,C. i992b. “StateInterventionandIndustrialisationin South Korea:Lessonsfor Malaysia” dim. Jomo KS. (ed), 302—15. IndustrialisingMalaysia: Policy, Perpormanceand Prospects.London: Routledge.

EvansP. 1987. “Class, State and Dependencein East Asia: LessonsforLatin Americanists”dim. DeyoF. (ed.),Political Economyof theNewlyAsian Industrialism. Ithaca: Cornell University Press.

Faaland,1., ParkinsonJ.R., dan Rais Saniman 1990. Growth and EthnicInequality: Malaysia’s New EconomicPolicy. London: Hurst & Co.Ltd.

FaridahShahadandan Madeline Berma 1992. “Pelan Induk Perindustrian:Faktor PenghambatPencapaianDasarEkonomi Baru,” dim. Mohd.Yusof Kasim dan Md. Zyadi Md. Tahir (ed.), Ekonomi Malaysia;BeberapaIsu Utama.Bangi: PenerbitUniversiti KebangsaanMalaysia.

195


Federationof MalaysianManufacturers,1990. “Memorandumon NationalEconomicPolicy After 1990”Forum 1990. KualaLumpur: The AnnualEconomic and Business Journal of the Federation of MalaysianManufacturers.

Fong Chan Onn 1990. “Multinational Corporationsin Asean:TechnologyTransferand Linkageswith Host Countries”dim. SoonLee Ying (ed),Foreign Direct Investment in Asean. Kuaia Lumpur: PersatuanEkonomi Malaysia.

Fong ChanOnn 1992. “Foreign Direct Investmentin Malaysia:TechnologyTransfer and Linkages by Japan and Asian NIEs” dim. ShojiroTokunaga (ed.), Japan‘s Foreign Investment and Asian EconomicInterdependence.Tokyo: University of Tokyo Press.

Freeman,C. 1988. “TechnologyGaps, InternationalTradeandthe Problemsof SmallerandLessDevelopedEconomies,”dim. C. FreemandanB.A.Lundvall (ed), Small CountriesFacing the TechnologicalRevolution.London: Pinter Publishers.

Frobel F., Heinrich J. dan Kreye0. 1980. The New International Divisionof Labour. Cambridge: University Press.

GabunganDewan-DewanPerniagaandanPerindustrianCina Malaysia 1992.“UsahasamaBumiputeradanBukan BumiputerasebagaiRakanKongsibagi Menjayakan MasyarakatPerdagangandan PerindustrianBumi-putera” kertas kerja dibentangkandi Kongres Ekonomi BumiputeraKetiga, 10—12 Januari, Kuala Lumpur.

GehSim Hong 1986. “Prospectsfor ManufacturingInvestmentin Malaysia’sIndustrial Development” Kajian Ekonomi Malaysia, Jil. 23, No. 1.

George,R.L. 1988. “Potential NICs Move Upmarket”Asian Finance, Jil.14, No. 11. 15 November.

Gerschenkron 1962. EconomicBackwardness in Historical Perspective.Cambridge: Harvard University Press.

Germidis,ABED. 1984. Investing in Free ExportProcessingZones. Paris:Organisationfor Economic Co-operationand Development(OECD).

Goh Ban Lee 1991. “Transnational Corporationsin Malaysia: Visible ButUnrevealing”, RegionalDevelopmentDialogue, uI. 12, No. 1.

Go Iwaki 1992. “SMI Developmentand the Sub-ContractingSysteminJapan”dim. Kim Seungun & Suh Jang-Won(ed), Co-operation inSmall and Medium-ScaleIndustries in Asean. Kuala Lumpur: Asianand Pacific DevelopmentCentre.

Goldstein,C.1989. “ElectronicsTransformsthe Faceof Malaysia’sIndustry”Far Eastern EconomicReview, iii. 145, No. 36. 7 September.

Goldstein,C. 1992. “Investments:NumbersGame” Far Eastern EconomicReview, iii. 155, No. 51—52. 24 dan 31 Disember.

GomezT.E. 1990. MoneyPolitics in the Barisan Nasional. Petaling Jaya:Forum.

Griffin, K. 1989.Alternative Strategiesfor EconomicDevelopment.London:Macmillan PressLtd.

Guinness,P. 1992. On the Margin of Capitalism: Peopleand Developmentin Mukim Plentong, Johor, Malaysia. Singapore:Oxford UniversityPress.

196

BIBLIOGRAFI

Habibah Ahmad 1991. “PerananIndustri dalamCabaranUrbanisasiMasaDepan di Negeri-negeri Kurang Maju di Malaysia” kertas kerjadibentangkandi SimposiumKebudayaanIndonesia-MalaysiaKe-4, 26—27 November, Bangi, Selangor.

HamzahIsmail 1990. “Peranandan CabaranAgensi Amanah:PerspektifSeteiah 1990” kertas kerja dibentangkandi PersidanganKebangsaanEkonomi Bumiputera: PrestasiKini dan CabaranSelepas 1990, 12—13 November,Bangi, Selangor.

Hara,F. 1991. “Malaysia’s New EconomicPolicy andthe ChineseBusinessCommunity” The Developing Economies, iii. 29, No. 4 Disember.

HarunHashim1991. “PewujudanMasyarakatPerdagangandanPerindustrianBumiputeradalamKonteksDasarPembangunanNasional”kertaskerjadibentangkandi Seminar Daya PenggerakKe Arah KeusahawananBerkualiti, 21—22 Oktober, Subang Jaya, Selangor.

Hing A.Y. 1984. “CapitalistDevelopment,ClassandRace”dim. SyedHusinAu (ed), Ethnicity, Classand Development.Kuala Lumpur: MalaysianSocial ScienceAssociation.

Hing A.Y. danRokiahT. (ed.) 1986. “Women andEmploymentin Malaysia,Jurnal Manusia dan Masyarakat (Isu khas).

Hirokazu S., 1989.JapaneseInvestmentin SoutheastAsia: ThereMalaysianCase Studies. Hong Kong: Centrefor the Progressof Peoples.

Hoffmann, L., danTan Siew Ee 1980. Industrial Growth, EmploymentandForeign investmentin Peninsular Malaysia. Kuala Lumpur: UniversityPress.

Horii, K. 1991. “Disintegration of the Colonial Economic LegaciesandSocial Restructuringin Malaysia” The Developing Economies,Jil. 29,No. 4, Disember.

Hymer 5. 1979. The Multinational Corporation. Cambridge: UniversityPress.

Ikeda, M. 1991. “A Comparative Study of International SubcontractingSystems:The Automotive Parts Industriesof the USA, the UK, FranceandJapan”dim. K. Shibagaki,M. Trevor T. Abo (ed.), JapaneseandEuropean Management: Their International Adaptability. Tokyo:University of Tokyo Press& ToppanCompany Ltd.

Imran C.K. Lim 1990. “A DomesticInvestmentInitiative: JustificationsandStrategies” Forum 1990. Kuala Lumpur: The Annual EconomicandBusiness Journalof the Federationof Malaysian Manufacturers.

International Bank for Reconstructionand Development (IBRD) 1963.Report on the Economic Aspects of Malaysia. Kuala Lumpur: TheGovernmentPress.

Ishak Shari 1990. “Dasar-dasarPembasmianKemiskinan dan MasyarakatBumiputeraLuarBandar: PencapaianKini danCabaranSelepas1990”kertas kerja dibentangkan di PersidanganKebangsaan EkonomiBumiputera:PrestasiKini danCabaranSelepas1990, 12—13 November,Bangi, Selangor.

Ishak Shari 1991. “KemiskinandanKetaksetaraanPendapatandi Malaysia:CabarandaiamUsahaMembentukNegaraPerindustrianBaru” kertaskerja dibentangkandi SimposiumKebudayaanIndonesia-MalaysiaKe-

197


4, 26—27 November, Bangi, Selangor.Ishak Shari dan Zuikifly Osman, 1988. “Strategi Perindustrian: Kesan

terhadapPenyerapanBuruh, Struktur Upah dan Pendapatandi SektorPerkilangán,”ChamhuriSiwardan Mohd. HafiahPiei (ed.),Dasar danStrategi PembasmianKemiskinan.Kuaia Lumpur: DewanBahasadanPustaka.

Ismail Muhd. Saiieh1992. “EconomicCooperationin theNorthernTriangle”kertas kerja dibentangkandi International Symposium on RegionalCooperationandGrowth Trianglesin Asean,23—24 April, Singapura.

JaafarAhmad 1991. “Enhancing Export Capabilities:The MacroeconomicFramework” Tan Siew Hoey (ed.), Enhancing Malaysia’s ExportCapabilities. Kuala Lumpur: Institute of Strategic and InternationalStudies (ISIS).

Jamaluddin Iman 1992. “Taman Teknologi Tinggi Kulim Tukar WajahKedah” Utusan Malaysia, 10 September.

Jamilah Ariffin 1983. “Penghijrahan Buruh Wanita Meiayu ke SektorPerkilangan:Satu MasalahEkonomi Bumiputera”JaafarMuhamaddanAbdul Shukur Ariffin (ed.), Masalah dan Prospek Ekonomi Bumi-putera. Bangi: Penerbit Universiti KebangsaanMalaysia.

JamilahAriffin 1992. Womenand Developmentin Malaysia. PetalingJaya:Pelanduk Publications.

JayakumarD. 1993. “Wages and Working Conditions of EstateWorkersin Ma’aysia”, Mimeo.

Jegathesan,J. 1975. “Industrial Development: Policy and Prospects,”L.Fredericks(ed), TheNew InternationalEconomicOrder and UNCTAD1V: The Implications for Malaysia, Malaysian EconomicAssociation& Malaysian Centrefor DevelopmentStudies,Kuaia Lumpur.

Jenkins,R., (1991),“The Politial Economyof Industrialization:A Comparisonof Latin American and East Asian Newly Industrializing Countries,”Developmentand Change, Jil. 22, No. 2, April.

Jesudason,J.V., (1989), Ethnicity and the Economy: The State, ChineseBusiness and Multinationals in Malaysia, Oxford University Press,Singapore.

Jomo K.S. (ed.) 1985. The Sun also Sets, Kuala Lumpur: Insan.Jomo K.S. (ed.) 1992. Industrialising Malaysia: Policy, Performanceand

Prospects. London: Routiedge.Kaidor N., 1967. Strategic Factors in EconomicGrowth. Ithaca: Cornell

UnIversity Press.Katsuo Seiki 1993. “Prospectsfor the Future of the East Asian Economy”

kertaskerjadibentangkandi SeminarFutureProspectsof InterdependenceAmong East Asian Economies,3—4 Februari, Bangkok.

KementerianPerusahaanUtama 1991. “Policy Directions for AgriculturalPrimaryCommodities”kertaskerjadibentangkandi National Seminaron Agricultural Primary Commodities,3—4 Jun, Kuala Lumpur.

Kenichi Ohmae1987. BeyondNational Borders: Reflectionson Japanandthe World. Tokyo: Toppancompany Ltd.

Khor Kok Peng 1984. “The Causesand Effects of the CurrentGlobal andMalaysianSlump” dim. Lim Lin Leandan Chee PengLim (ed), The

198

BIBLIOGRAFI

MalaysianEconomyat the Crossroads:PolicyAdjustmentor StructuralTransformation. Kuala Lumpur: MalaysianEconomicAssociationandOrganisationalResourcesSdn. Bhd.

Khor Kok Peng 1987. Malaysia’s Economy in Decline. Pulau Pinang:Consumers’ Associationof Penang.

Kosaka, M. 1989. Japan’s Choices: New Globalism and CulturalOrientation in An Industrial State. London: Pinter PublishersLimited.

Lewis A. 1955. The Theoryof EconomicGrowth. London: Allen & Unwin.Lim M.H. 1975. “Multinational CorporationsandDevelopmentin Malaysia”

SoutheastAsian Journal of Social Sciences,4(1).Linda Lim 1978. “Multinational Firms and Manufacturing for Export in

Less-DevelopedCountries: The Case of the Electronics Industry inMalaysia and Singapore” Tesis PH.D, University of Michigan, AnnArbor.

Luc Soete1991. “National Support Policies for StrategicIndustries” dim.Organisationfor Economic Cooperationand Development,Strategiclndustries in a Global Economy: Policy Issuesfor the I 990s. Paris:OECD.

MacBean,A.I., danBaiasubramanyam,V.N. 1987.Meeting TheThird WorldChallenge. London: Macmillan PressLtd.

MacShane,D. 1989. “Paying thePrice” Far EasternEconomicReview, Jil.143, No. 8. 23 Februari.

Maisom Abduiiah 1991. “The Performanceof the Agro-BasedIndustries:The Implications for the Sixth Malaysia Plan” kertas kerja NationalSeminaron National Agricultural Policy: An Agendafor Change,3—4. September,Serdang,Selangor.

Malaya 1950. Draft DevelopmentPlan of the Federationof Malaya. KualaLumpur: JabatanCetak Kerajaan.

Malaya 1961. SecondFive-YearPlan 1961—1965. Kuala Lumpur: JabatanCetak Kerajaan.

Malaysia 1965a. Kongres EkonomiBumiputra: Kertas-kertasKerja. KualaLumpur: JabatanCetak Kerajaan.

Malaysia 1965b. First Malaysia Plan 1966—1970. Kuala Lumpur: JabatanCetak Kerajaan.

Malaysia 1971. RancanganMalaysia Kedua 1971—1975. Kuala Lumpur:JabatanCetak Kerajaan.

Malaysia 1976. RancanganMalaysia Ketiga 1976—1980. Kuala Lumpur:JabatanCetak Kerajaan.

Malaysia 1981. RancanganMalaysia Keempat,1981—1985. Kuala Lumpur:JabatanPercetakanNegara.

Malaysia 1984. Kajian Separuh Penggal Rancangan Malaysia Keempat1981—1985. Kuaia Lumpur: JabatanPercetakanNegara.

Malaysia 1989. Tinjauan Upah PekerjaanSektorPembuatan1989. KualaLumpur: KementerianSumberManusia.

Malaysia 1990a.Labour and ManpowerReport 1987—1988. KualaLumpur:KementerianSumberManusia.

Malaysia i990b. Industrial TechnologyDevelopment:A National Plan of

199


Action. Kuala Lumpur: Kementerian Sains, Teknologi dan AlamSekitar.

Malaysia 199la. Rancangan Malaysia Keenam 1991—1995. Kuala Lumpur:JabatanPercetakanNegara.

Malaysia 199lb. Laporan PenyiasatanTenaga Buruh 1989—1990. KualaLumpur: JabatanPerangkaanMalaysia.

Malaysia 1991c. Laporan PenyiasatanTenaga Buruh 1989—1990. KualaLumpur: JabatanPerangkaanMalaysia.

Malaysia 1991d. Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua 1991—2000.Kuala Lumpur: Jabatan Percetakan Negara.

Malaysia 1992a. Laporan Kongres EkonomiBumiputera. Kuala Lumpur:JabatanPerdanaMenteri.

Malaysia 1992b.Buku TahunanPerangkaan 1991. Kuala Lumpur: JabatanPerangkaanMalaysia.

Malaysia 1992c. Laporan Ekonomi 1992/93. Kuala Lumpur: KementerianKewangan.

Means, Gordon P. 1991. Malaysian Politics: The Second Generation.Singapura:Oxford University Press.

Miller, J. 1990. “Au Baba and the 40%” The Banker, Jil. 140, No. 776.Oktober.

Mm Tang 1992. “Economic Growth in East Asia: Prospectsand IssuesDuring the World Economic Recovery” kertas kerja dibentangkandiThird Joint ResearchConferenceon Asia Pacific Relations,5—7 Julai,Kuala Lumpur.

Mohamed Ariff 1991. The Malaysian Economy: Pacific Connections.Singapura:Oxford University Press.

Mohamed Ariff 1992. “Foreign Direct Investmentin Malaysia: Trends,Determinants and Implications” dim. Mohamed Ariff dan HisashiYokoyama(ed),ForeignDirect Investmentin Malaysia. Tokyo: Instituteof Developing Economies.

Mohd. Affandi Ismail dan Mohd. Yusof Kasim 1990. “PenyertaanBumi-putera di Sektor Bandar” kertas kerja dibentangkandi PersidanganKebangsaanEkonomi Bumiputera: PrestasiKini dan CabaranSelepas1990, 12—13 November,Bangi, Selangor.

Mohd. GhazaliMohayiddin danZakariahAbd. Rashid 1984. “An Approachto Industrializationin Rural Development”kertaskerja dibentangkandi BengkelmengenaiPopulation andDemographicIssuesin MalaysianIndustrialization,6—8 Disember,Port Dickson.

Mohd. Redha Ahmad 1987. “Peranan PemerintahMalaysia dalam Pe-ngumpulanModal” dIm. PersatuanSainsSosialMalaysia,Pembangunan

di Malaysia: Perencanaan,Perlaksanaandan Prestasi.Kuala Lumpur:PSSM.

Mohd. SaIIeh Ismail 1991. “Galakan dan Pewujudan PersekitaranbagiMenggalakkanInovasi dan Keusahawanandi Kawasan Pertumbuh-an Baru” kertas kerja dibentangkandi Seminardaya PenggerakkeArah KeusahawananBerkualiti, 21—22 Oktober, Subang Jaya, Se-langor.

Mohd. Saufi Hj. Abdullah 1986. “The Role of Hicom in Malaysia’s Push

200

BIBLIOGRAFI

Towards Becoming an IndustrializedNation” Kajian Ekonomi Ma-laysia, Jil. 23, No. 1.

Mokhtar Tamin 1991. “Agriculture in Transition: Some DevelopmentIssues”dim. Hisashi YokoyamadanMokhtarTamin (ed), MalaysianEconomyin Transition. Tokyo: Institute of DevelopingEconomies.

Mokhzani A. Rahim 1983. “PenyusunanSemula Masyarakatdan Pem-bangunanEkonomi Bumiputera:Implikasi HubunganSesamaMeiayu”dim. JaafarMuhamaddan Abdul Shukur Ariffin (ed), Masalah danProspekEkonomi Bumiputera. Bangi: PenerbitUniversiti KebangsaanMalaysia.

Myrdal G. 1957. Economic Theory and UnderdevelopedRegions. NewYork: Methuen.

Nakanishi, H. 1990. “Japan’s Trade in the Asia Pacific Region” dim.SusumuAwanohara(ed), Japan’s EconomicRole in the Asia PacificRegion. Hong Kong: Centre for Asian Pacific Studies.

NasaruddinArshad1992. “Effect of Export Instability on EconomicGrowthin Malaysia” kertas kerja dibentangkandi National ConferenceonEconomic Globalization: Issues, Challenges and ResponsesbyDeveloping Countries, 16—17 Ogos, Puiau Langkawi, Kedah.

Nayagam,J. 1991. “Labour Issuesin the PlantationSector” kertas kerjadibentangkandi SeminarKebangsaanKomoditi Utama Pertanian,3—4 Jun, Kuala Lumpur.

NurkseR. 1953.Problemsof Capital Formation in UnderdevelopedCountries.Oxford: Blackwell.

Okumura, A. 1991. “The Globaiisation of JapaneseCompanies” dim. K.Shibagaki, M. Trevor, dan T. Abo (ed.), Japanese and EuropeanManagement:Their International Adaptability. Tokyo: University ofTokyo Pressand Toppan Company Ltd.

Organisationfor EconomicCooperationandDevelopment,1988. TheNewlyIndustrialising Countries: Challenge and Opportunity for OECDIndustries. Paris: OECD.

Osman Rani Hassan 1983. “Poiisi Perindustrian dan Penglibatan Bumiputera”dim. Jaafar Muhamaddan Abdul Shukur Ariffin (ed.), Masalah danProspek Ekonomi Bumiputera. Bangi: Penerbit Universiti KebangsaanMalaysia.

Osman Rani Hassan 1990. “MasaiahPerusahaanBumiputeradalamSektorIndustri Kecil: Anaiisis Awalan” kertaskerja dibentangkandi Per-sidanganKebangsaanEkonomi Bumiputera:PrestasiKini danCabaranSelepas 1990, 12—13 November,Bangi, Selangor.

OsmanRani HassandanAbd. Majid Salieh 1991. “The Malays in theMalayReserveAreasof Kuala Lumpur:How PoorAre They?”Jurnal EkonomiMalaysia, Bil. 23. Jun.

Ozay Mehmet 1990. Islamic Identity and Development: Studies of theIslamic Periphery. Kuala Lumpur: Forum.

Parry,T.G. 1988.“The Role of ForeignCapital in EastAsianIndustrialization,Growth and Development” dim. H. Hughes (ed.), Achieving Indus-trialization in East Asia. Cambridge: University Press.

Paul Chan dan Kenzo Horii 1986. Impact of the New EconomicPolicy on

201


Malaysian Economy. Tokyo: Institute of DevelopingEconomies.PermodalanNasional Berhad 1991. Malaysian Corporate Performance

1990—1991 Jilid 1. Kuala Lumpur: Permodalan Nasional Berhad.Puthucheary, J.J. 1979. Ownershipand Control in the Malayan Economy.

Kuala Lumpur: University of Malaya Co-operative Bookshop Ltd.Rajah Rasiah 1989. “Competition and Restructuring: Implications for

Technology Transfer and its Absorption in Penang” SoutheastAsianJournal of Social Sciences, 17 (2).

Rajah Rasiah 1991. “Foreign Firms in Penang’s Industrial Transformation”Jurnal Ekonomi Malaysia, Bil. 23, Jun.

RajahRasiah1992. “Foreign ManufacturingInvestmentin Malaysia”Eco-nomic Bulletin for Asia and Pacific.

Rajah Rasiah 1993. Pembahagian Kerja Antarabangsa: Industri Semikonduktor

di Pulau Pinang. Kuala Lumpur: PersatuanSains Sosial Malaysia.Rajah Rasiah 1994a. “Foreign Investment and Manufacturing Growth in

Pre-IndependentMalaysia” Modern Asian Studies.Rajah Rasiah i994b. “Capitalist Industrialization in Asean” Journal of

ContemporaryAsia, 24 (1).RajahRasiahdanIshak Shari 1993. “The Stateand the Economy:Malay-

sia’s New Economic Policy in Restrospect”Mimeo.ReddawayW.B. 1968. Effects of U.K. Direct Investment Overseas: Final

Report. Cambridge:Departmentof Applied Economics,University ofCambridge,OccasionalPaperNo. 15, CambridgeUniversity Press.

Randolph,S. 1990. “The Kuznets Processin Malaysia” The Journal ofDeveloping Areas, Jil. 25, No. I, Oktober.

Riedel,J. 1988. “EconomicDevelopmentin EastAsia: Doing What ComesNaturally” dIm. H. Hughes(ed), Achieving Industrialization in EastAsia. Cambridge: CambridgeUniversity Press.

SaravanamuttuJ. 1984. “Malaysia’s Look East Policy and Its Implicationsfor Self-SustainingGrowth” dim. Lim Lin Lean dan Chee PengLim(ed.), The Malaysian Economyat the Crossroads: Policy Adjustmentor Structural Transformation. Kuala Lumpur: Malaysian EconomicAssociationand OrganisationalResourcesSdn. Bhd.

Schonberger,Ru., 1982. Japanese Manufacturing Techniques: Nine HiddenLessons in Simplicity, The Free Press, New York.

SchumpeterJ.A. 1934. The Theory of Economic Development. Cambridge:MIT Press.

ShaharuddinMaaruf 1988. MalayIdeason Development:From FeudalLordto Capitalist. Singapura:Times Books International.

Shiode Hirokazu 1992. “Jepun dan Asia Tenggara”dim. Jomo K.S (ed),Suria Terbenam Jua. Kuala Lumpur: Insan.

Suhaini Aznam danMcDonald H. 1989. “Malays Make SizeableProgressin Equity Ownership”Far EasternEconomicReview,Jil. 144, No. 25.22 Jun.

The SundayStar 1992. “14 — MemberPanelfor ManpowerDevelopmentFund” 27 September.

Svennilson, I. 1964. “The Transferof Industrial Know-How to Non-Indus-trializedCountries”dim. K. Berrill (ed.),EconomicDevelopment:With

202

BIBLIOGRAFI

Special Referenceto East Asia. London: Macmillan & Co. Ltd.Takashi Toni 1991. “Changing the Manufacturing Sector, Reorganizing

AutomobileAssemblers,andDevelopingthe Auto ComponentIndustryUnderthe New EconomicPolicy” DevelopingEconomies,Jil. 29, No.4. Disember.

Tan Boon Kean 1986. “Women Workers in the Electronics Industry” dIm.Hing A.Y. dan Rokiah T. (ed), Jurnal Manusia dan Masyarakat (Isukhas).

Tham Seong Chee, (1983), Malays and Modernization, SingaporeUni-versity Press, Singapura.

The Economist 1992. “When Multinationals Marry”, Jil. 324, No. 7777.19—25 September.

The Economist1993a. “Investment in South-EastAsia: Bubbling Along”,Jil. 326, No. 7793. 9—15 Januari.

The Economist 1993b. “The South-EastAsian Economies”,Jil. 326, No.7803. 20—26 Mac.

The Economist l993c. “A Survey of Multinationals: Everybody’s FavouriteMonsters”, Jil. 326, No. 7804. 27 Mac — 2 April.

Thoburn J.T. 1977. Primary CommunityExports and EconomicDevelop-ment:Theory, Evidenceanda StudyofMalaysia. London: JohnWiley.

Thomas,M.L.1991. “Social ChangesandProblemsEmanatingfrom Indus-trialization in the ASEAN Region” Regional DevelopmentDialogue,Jil. 12. No. 1.

Thurow, L. 1992. Head to Head: The Coming EconomicBattle AmongJapan, Europe and America. London: Nicholas Brealey Publishing.

Todaro. M.P. 1989. EconomicDevelopmentin the Third World. New York:Edis. 4. Longman Group Limited.

Tsuruoka,D. 1990. “TaiwaneseInvestorsFlock to Low-WageNeighbours”Far Eastern EconomicReview, Jil. l48~No. 16. 19 April.

United Nations DevelopmentProgrammeand United Nations IndustrialDevelopmentOrganisation 1985. Medium and Long Term IndustrialMasterPlan Malaysia 1986—1995,ExecutiveHighlights. KualaLumpur:UNDP-UNIDO.

United Nations Industrial DevelopmentOrganisation1991. Malaysia: Sus-taining the Industrial Investment Momentum. Vienna: IndustrialDevelopmentReview Series, UNIDO.

Utusan Malaysia 1992a. “Malaysia Diminta Longgar Peraturan EkuitiAsing” 2 Oktober.

Utusan Malaysia l992b. “Syarikat-syarikatJepunDiminta TingkatkanSo-kong Industri Kecil” 2 Oktober.

Vernon R. 1977. Storm Over the Multinationals. London: MacMillan.Wade,R. 1988. “The Role of Governmentin OvercomingMarket Failure:

Taiwan, Republicof KoreaandJapan”dIm. H. Hughes(ed),AchievingIndustrialization in East Asia. Cambridge: University Press.

Wade,R. 1991. Governing theMarket. Princeton:PricetonUniversity Press.Wheelright EL. 1965. Industrialization in Malaya. Melbourne:Melbourne

University Press.WongKum Choon 1984. “Commodity ExportsandtheMalaysianEconomy”

203


dim. Lim Lin Lean & CheePengLim (ed), The Malaysian Economyat the Crossroads: Policy Adjustment or Structural Transformation.Kuala Lumpur: MalaysianEconomic Associationand OrganisationalResourcesSdn. Bhd.

Wong Poh Kam l992a. “Economic Cooperation in the SouthernGrowthTriangle: A Long Term Perspective” kertas kerja dibentangkandiInternationalSymposiumon RegionalCooperationandGrowthTrianglesin Asean, 23—24 April, Singapura.

WongPohKam l992b. “TechnologicalDevelopmentThroughSubcontractingLinkages: Lessonsfrom Singapore” dim. Ismail Muhd. Salleh danLatifah Rahim (ed.),Enhancing Intra-Industry Linkages: the Role ofSmall and Medium-Scale Industries. Kuala Lumpur: Institute ofStrategicand InternationalStudies(ISIS) & Friedrich Ebert Stiftung.

Wood,A. 1991. “North-SouthTradeandFemaleLabour in Manufacturing:An Asymmetry” The Journal of DevelopmentStudies,Jil. 27, No. 2,Januari.

World Bank 1987. World DevelopmentReport 1987. New York: OxfordUniversity Press.

World Bank 1989. Malaysia: Matching Risks and Rewards in a MixedEconomy. WashingtonDC: The World Bank.

Yau De Piyau 1991. “Private Training Initiatives in Relationto the ProposedHuman ResourcesDevelopmentFund” kertaskerja dibentangkandiSeminar Skills for Industry: Toward More Responsive,RelevantIndustrial Training, 21—22 Mei, Kuala Lumpur.

YoshiharaKunio 1988. The Rise of Ersatz Capitalism in South-EastAsia.New York: Oxford University Press.

Zairiun Aishah 1986. “Major Findings and Recommendationsof theIndustrialMasterPlan“kertaskerjadibentangkandi ExecutiveSeminar,The Industrial Master Plan, 18—19 Mac, Kuala Lumpur.

204

INDEKS

Abd. Malik, 56Agensi pemerintah,94Agihan pendapatan,24, 27, 32, 75Agihan projek perindustrian,71Akta Galakan Pelaburan1986, 14,

26, 30, 104—105, 131, 136, 179Akta PenyelarasanPerindustrian

1975, 14, 95, 98Akta Syarikat 1950, 100Akta Zon PerdaganganBebas, 26,

49, 62, 104Allen, 26Amsden, 21, 110Anggarangunatenagamengikutsek-

tor, 39Anuar, M., 115Anuwar, 49, 115Arah aliran modal, 143Asas teknologi industri, 164

Balasubramanyam,21, 115Bank NegaraMalaysia, 42, 115Bello, 110Berrill, 18Buruh pendatang,3

Chen, 106Corak Eksport negara, 23

Dana PembangunanSumberManu-sia, 163

Dasarburuh murah, 64

DasarEkonomiBaru,40, 68, 80—87,92, 94, 100, 170latar belakang,81matlamat, 10

Dasar Ekuiti BerkenaanPelaburanBaru, 183

Dasar kewangan,90DasarPandangke Timur, 15, 17Dasar PembangunanNasional, 17,

91, 174, 175Dasarpemerintah,27Dasarpenswastaan,16, 95, 100, 149Dasarperindustrian,1, 19, 114, 148,

156Dasarperlindungan, 145DasarPertanianNegara, 28Daya eksport perindustrian,139Daya pengeluaranpekerja,6Dayapengeluaranperindustrian,118Dayapengeluarantenagaburuh, 46Daya saing, 118Daya tabungan,2DEB, lihat DasarEkonomi BaruDefisit belanjawan,123Donithorne, 26

Eksport komoditi utama, 27Elaun bangunanindustri, 165Elaun cukai pelaburan(ECP), 14,

180Elaun eksport, 14, 181Eksport sektor perindustrian,23

205


Etika kerja Jepun, 16

Faaland,19FIDA, 30

Gaji dan upah bulanan, 60Galakancukai, 28, 62, 77, 115Galakanpelaburan,179Galakan Penyelidikan dan Pem-

bangunan, 187Gerschenkron,18GSP, lihat Skim KeutamaanAmGudang PerkilanganBerlesen,34Guna tenaga,3, 56

mengikut sektor, 84wanita, 59

Hak milik ekuiti asing, 114Hasil cukal langsung,125, 126Heinrich, 62Hoffman dan Tan, 125

IKS, lihat Industri kecil dan seder-hana

Industriasasbesi dan keluli, 48barang getah,46, 50berat, 32, 34, 51, 88, 99—101berintensif buruh, 144berorientasieksport, 12, 23, 29,

32, 49, 79, 113berorientasipasarantempatan,

185eksport, 137elektronik, 50intensif buruh, 44, 55, 59, 64jentera, 48kaca, 48kasut, 48kecil dan sederhana,74, 89logani asas, 46mengilangkertas,48minuman, 46, 48moden, 104pakaian,46, 48penapis petroleum,46penggantianimport, 99perintis, 62

perkilangankereta, 32perkilangan makanan,46teknologi maklumat, 116tekstil, 48

Infrastruktur, 114Integrasi ekonomi negara, 6Intensif modal, 20Interaksi antarasyarikat, 157

Kadar kemiskinan, 150Kadar pelaburansemula, 128—29Kadar pengangguran,57Kadar penggantianfaktor, 119Kadarpertumbuhandayapengeluar-

an, 42Kadar upah, 40, 56Kajian PelaburanSwasta, 123Kajian SeparuhPenggalRancangan

Malaysia Keempat,68KDNK, lihat Keluarandalamnegeri

kasarKeluaran dalam negeri kasar, 29,

33—34, 55, 152, 168, 171pertumbuhantahunan, 13

keluasantanah terbiar, 56Kementerian PerdaganganAntara-

bangsadan Industri, 185Kemerosotaneksport, 8Kenichi Ohmae, 117Kesan lelehan, 95Kesan pelaburanasing, 115Kesan perindustrian,21Kilang penapis petroleum,48Komoditi utama, 8Komposisi penduduk, 10Konflik etnik, 4Kongres Ekonomi Bumiputera Ke-

tiga, 92, 97Kongres Ekonomi BumiputeraPer-

tama, 16, 86. 102Konsep payung, 101. 170Konsep Segi Tiga, 148Kos pengeluarantempatan, 144Kreye, 62Kuasa oligopoli, 122

Laporan Ekonomi 1992/93, 158Lesen GudangPerkilangan, 134

206

INDEKS

MacBean,21, 115Maisom, 1991, 33Majlis Amanah Rakyat, 82Masalahekonomi negara, 4Matlamatpembangunanperindustri-

an, 12MIDA, 62, 106MIDF, 30Misi Bank Dunia, 30Mobiliti penduduk,33Modal

asing, 3, 11, 31, 108pemerintah,81perindustrian,44tempatan, 109

Mohaini, 56MohamedAriff, 106

Nafta, 145Nayagam,40Negaraperindustrianbaru, 15, 54,

64, 105Asia, 109, 113, 144, 145

NIB, lihat Negaraperindustrianbarunilai ditambah,29, 44, 46—48, 51,

106

OrdinanIndustri Perintis,26—27, 30,104

Parkinson, 19pasaran

antarabangsa,118bebas,67, 86, 88tempatan,109

pelaburanasing, 111—12langsung, 106

Pelan Induk Perindustrian, 11, 33,43, 49, 134

PelanTindakanuntuk PembangunanTeknologiPerindustrian,43, 118,174

Pemindahanteknologi, 109, 113,116,12 1—23

Pemodalasing, 33British, 1—3Cina, 102

tempatan,2—3, 30, 33transnasional,117

Penawaranburuh, 54wanita, 59

Penempatankilang Jepun, 105Pengecualiancukai, 114Pengeluaranintensif buruh, 61Penggantianimport, 29, 31, 51, 83Penggemblengansumbertabungan,

154Pengimportanteknologi moden, 120Penguranganpendapataneksport,14Penjajah, 3PensyarikatanMalaysia, 16, 149Penubuhanblok perdagangan,145Penyerapan

gunatenaga,37, 51, 79, 110, 134teknologi, 131tenagaburuh, 32, 44, 57—58, 62,71

penyusunansemulamasyarakat,10,23, 82—83

perananagensiamanah,93PerbadananPerusahaanBeratMalay-

sia, 100perjanjianbantuan teknik, 119perkembanganteknologi barn, 143perkilanganmoden, 26perlindunantarif, 11, 28, 31, 77PersatuanPengilang-pengilangMa-

laysia, 108Pertumbuhaneksport barang, 132

eksport industri, 50guna tenaga,52KDNK, 4nilai ditambah, 51output industri, 50upah, 42

Pola dualisme, 2pembandaran,70penghijrahan,55

Polarisasikegiatanekonomi, 69Projek industri berat, 88

Kajian Industri Kecil, 89sektorperkilangan,63

prosesintegrasipengeluaran, 134pembandaran,22, 69—70, 74—75,154, 168

207


pemindahanteknologi, 115pemodenan,82penghijrahan,52, 54, 67perindustrian,19—20, 22—23, 29,

38, 69—70, 143transformasi,3, 28, 33

Puthucheary 1979, 3, 28

Rais, 19Rajah Rasiah, 26RancanganFelda, 154RancanganMalaysia Kedua, 4, 40RancanganMalaysia Keempat, 4,

16, 22, 28, 34RancanganMalaysia Keenam, 14,

61, 108, 132RancanganMalaysia Kelima, 13—14RancanganMalaysiaKetiga,4, 6, 40RancanganMalaysia Pertama,4Rangka RancanganJangkaPanjang

Kedua, 35, 38Rangka RancanganJangkaPanjang

Pertama,34Revolusi perindustrian,8Riedel 1988, 21Rosenfeld, 110

Saravanamuttu1984, 17Sektorekonomi moden, 83, 87Sektor korporat Cina, 98Sektorpengeluaran,3Sektorpenggantianimport, 121Sektorperbankan,40, 42Sektorperindustrian, 13, 36Sektorperkhidmatan,2Sektorperkilangan,2, 4, 6, 11, 24,

46, 48, 52Sektor perlombongan,41, 55Sektor pertanian,4, 6, 43, 52Sektorpertanian tradisional, 67Sektor tak formal, 74—77Sifat dualisme, 123Sistem jalan raya, 55Sistem sosial, 9Sistem subkontrak, 116, 157Skim KeutamaanAm, 105Strategiberorientasieksport,3 1—32,

87, 136

Strategiindustri, 11Strategi lelehan, 149Strategiorientasi eksport, 44Strategipelbagaianekonomi, 7Strategipembangunanekonomi,151Strategipembukaantanah baru, 8Strategipenggantianimport, 87, 151Strategi perindustrian,57, 59, 61,

147—48Struktur ekonomi, 6, 9Struktur ekonomi negara, 54Struktur eksport, 104, 132Struktur hibrid, 119Struktur pengeluaran,37Struktur sektor perkilangan, 113Struktur sosioekonomi,9, 10Sumbanganindustri, 43Sumbangansektorperkilangan,37Syarikat transnasional,34, 62, 65,

87, 109—10, 113, 116—19, 131,134, 173

TamanTeknologi Malaysia, 164Taraf pembangunanteknologi, 113Taraf pendidikan,68Taraf perintis, 14, 87, 179Teknologi berintensif model, 120Tenagaburuh

pertambahan,57terlatih, 20

Thoburn 1977, 26Transformasiluar bandar, 154

Unit PerancanganEkonomi, 147, 161Upah

bulanan, 41kenaikan,42nominal, 441purata,47, 48

Usaha sama ekuiti, 113

Wade, 110Wade, 21Wong, 100

Zon PerdaganganBebas,31, 34, 44,114, 134, 158, 169

208

Documents

Buku Ekonomi