Problemhandlu dziemiw Polsce i na wiecieFundacja Dzieci Niczyjeul. Walecznych 5903-926 Warszawawww.fdn.pldziecicudzoziemskie@fdn.pltel. 022 616 16 69 Opracowaa: Katarzyna FenikOpracowanie graficzne: Studio LokalRedakcja: Beata KaczyskaDruk: Ed-drukISBN 83-919864-6-2Druk sfinansowano ze rodkw Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji w ramach realizacji Krajowego Programu Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludmi na lata 2007-2008.Osoby przedstawione na zdjciach nie s w aden sposb zwizane z problemem handlu dziemiProgramnarzeczdzieci - ofiar handlui dzieci cudzoziemskich bez opiekiProblem handlu dziemiProblem handlu dziemi dotyczy caego wiata.Handel dziemi najczciej jest procederem etapowym realizowanym na terenie wielu krajw.Wkrajupochodzeniadziaajhandlarzedziemi,ktrzywyszukuj potencjalne ofiary, przewo je legalnie lub nielegalnie przez kraje tranzytowe.W kraju docelowym czeka ju konkretny nabywca.Wedug wynikw bada midzynarodowych Polska jest krajem pochodzenia, tranzytowym i coraz czciej docelowym dla handlu dziemi.Programyzapobieganiazjawiskuhandludziemimuszmiewymiar wsppracy midzynarodowej.Wciniemastatystykpokazujcychprawdziwyobrazzjawiska handludzieminawiecie.Istniejeogromnaciemnaliczbategotypu przestpstw.1Definicja handluNajczciejstosowanedefinicjehandluludmiorazhandludziemi zostay zapisane w regulacjach midzynarodowych:Handelludmioznaczawerbowanie,transport,przekazywanie, przechowywanielubprzyjmowanieosb,zzastosowaniemgrblub uyciem siy, lub te z zastosowaniem innej formy przymusu, uprowadzenia, oszustwa, wprowadzenia w bd, naduycia wadzy lub wykorzystania saboci, wrczenia lub przyjcia patnoci lub korzyci dla uzyskaniazgodyosobymajcejkontrolnadinnosob,wcelujej wykorzystania.Wykorzystanie obejmuje, jako minimum, wykorzystanie do prostytucji innychosblubinneformywykorzystywaniaseksualnego,praclub usugi o charakterze przymusowym, niewolnictwo lub praktyki podobnedoniewolnictwa,zniewoleniealbousunicieorganwludzkich. Protok o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludmi () uzupeniajcyKonwencjNarodwZjednoczonychprzeciwnarodowej przestpczoci zorganizowanej, Palermo 2000 r.Handel dziemi oznacza jakiekolwiek dziaanie lub transakcj, w drodzektrejdzieckoprzekazywanejestprzezjakkolwiekosoblub grup osb innej osobie lub grupie osb za wynagrodzeniem lub jakkolwiek inn rekompensat. Protok fakultatywny do Konwencji o Prawach Dziecka w sprawie handlu dziemi, dziecicej prostytucji i dziecicej pornografii, 2000 r. *Przypadki opisane w broszurze pochodz z dowiadcze Fundacji Dzieci Niczyje.Dane ofiar zostay zmienione. 215letniNadjojciecprzekazassiadom,abyzabralijzesobzBugarii,gdzie dziewczynka dotychczas mieszkaa, do Hiszpanii. Dziewczynka miaa tam pracowa, apienidzeprzesyaojcu,abymgwyywimodszedzieci.Nadjapamitaa,e ojciec dosta pienidze od ssiadw na ycie w chwili, gdy opuszczaa z nimi rodzinny dom. Dziewczynka pracowaa w kilku krajach, przez ktre przejedaa, nigdy nie dostaawynagrodzeniazaswojniewolniczprac.Wtrakciekilkunastumiesicy podry zmieniali si jej opiekunowie. Gdy dotara do Polski, Stra Graniczna zidentyfikowaajjakopotencjalnofiarhandluzostaazatrzymana,gdywystawiono j jako prostytutk w strefie przygranicznej.*Formy eksploatacjidzieci ofiar handluDzieci ofiary handlu s:wykorzystywane w seksbiznesie: zmuszane do uprawianiaprostytucji, uywane do produkcji pornografii, rozpowszechnianej take w Internecie;zmuszane do ebractwa;sprzedawane w formie nielegalnych adopcji;wynajmowane do udziau w popenianiu przestpstw;wykorzystywane w handlu organami.SGrupa biaoruskich dzieci uprowadzonych przez grup modych ludzi, podajcych si zaichopiekunwprawnych,przemierzya5krajweuropejskich.Wkrajachtych handlarzeznajdowaliklientwdziecibyytamzmuszanedouprawianiaprostytucji.Najmodszedzieciebray,abydostacodojedzenia,starszeopiekunowie zmuszali do kradziey. W jednym z krajw europejskich dzieci zatrzymano, udzielono im pomocy. Ich opiekunowie uciekli.Wtrakcieledztwaokazaosi,ezdjciaifilmypornograficznezudziaemdzieci oferowano w Internecie.Polskie regulacje prawnePolski Kodeks karny penalizuje handel ludmi w artykule 253. W myl paragrafu 2 tego artykuu przestpstwem jest take organizowanie adopcji dla uzyskania korzyci majatkowych. Przedmiotem transakcji w przy padku handluludmijestywyczowiek,traktowanyprzezsprawcjaktowar, a zgoda ofiary nie ma wpywu na uznanie odpowiedzialnoci sprawcy.Polskie prawo karne przewiduje rwnie sankcje za nakanianie do prostytucji,ktretodziaaniewokrelonychsytuacjachwypeniakryteria definicji handlu ludmi.O zobowizaniach Polski do ochrony osb, co do ktrych istnieje ryzyko, e s ofiarami handlu mwi Ustawa o cudzoziemcach z 13 czerwca 2003r.(DzUnr128,poz.1175)zpniejszymizmianamiiUstawa oudzielaniucudzoziemcomochronynaterytoriumRzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 128, poz. 1176) z pniejszymi zmianami. Osoba, ktra jest ofiar handlu lub co do ktrej zachodzi podejrzenie, enijestma,ustawoweprawodootrzymaniawizypobytowejnaczas niezbdny do podjcia decyzji o wsppracy z organem waciwym do prowadzenia postpowania w sprawie zwalczania handlu ludmi, na okres tego postpowania, a take zezwolenia na czasowe zamieszkanie w Polsce. RzeczpospolitaPolskapodpisaa12grudnia2000r.wPalermo KonwencjNarodwZjednoczonychprzeciwkomidzynarodowejprzestpczocizorganizowanej,ktrazostaaprzyjtaprzezZgromadzenie Oglne Narodw Zjednoczonych dnia 15 listopada 2000 r. Zobowizania Polski do zajmowania si problemem handlu dziemi wynikajrwniezczonkowstwawUniiEuropejskiej,ktrawswejpolityce ustanawiazadaniezapobieganiaiprzeciwdziaaniahandlowiludmijako priorytet oraz z podpisania i ratyfikowania 18 sierpnia 2003 r. Protokou ozapobieganiu,zwalczaniuorazkaraniuhandluludmi,wszczeglnoci kobietami i dziemi (Protok uzupeniajcy Konwencj Narodw Zjednoczonych przeciwko midzynarodowej przestpczoci zorganizowanej).4Art. 253 Kodeksu karnego 1.Ktouprawiahandelludminawetzaichzgod,podlegakarzepozbawienia wolnoci na czas nie krtszy od lat 3. 2.Kto,wceluosigniciakorzycimajtkowej,zajmujesiorganizowaniem adopcjidzieciwbrewprzepisomustawy,podlegakarzepozbawieniawolnoci od 3 miesicy do lat 5. Art. 204 Kodeksu karnego 1.Kto, w celu osignicia korzyci majtkowej, nakania inn osob do uprawiania prostytucji lub jej to uatwia, podlega karze pozbawienia wolnoci do lat 3. 2.Karze okrelonej w 1 podlega, kto czerpie korzyci majtkowe z uprawiania prostytucji przez inn osob. 3.Jeeli osoba okrelona w 1 lub 2 jest maoletnim, sprawca podlega karze pozbawienia wolnoci od roku do lat 10. 4.Karze okrelonej w 3 podlega, kto zwabia lub uprowadza inn osob w celu uprawiania prostytucji za granic.Midzynarodoweregulacje prawne dotyczce handlu ludmiOrganizacja Narodw Zjednoczonych (ONZ)Najwaniejsze dokumenty ONZ regulujce ochron dzieci przed procederem handlu to: Protok o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludmi, w szczeglnoci kobietami i dziemi, uzupeniajcy Konwencj Narodw Zjednoczonych przeciwko midzynarodowej przestpczoci zorganizowanej (przyjty 15 listopada 2000 r.). Protok fakultatywny do Konwencji o Prawach Dziecka w sprawie handlu dziemi, dziecicej prostytucji i dziecicej pornografii (przyjty w Nowym Jorku 25 maja 2000 r.).Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE) W ramach Decyzji nr 557 OBWE przyja program dziaa w zakresie zwalczaniahandluludmiwceluzarwnowczenianajlepszychpraktyk doswojejstrategiidziaaprzeciwkohandlowiludmi,jakiuatwienia wsppracypomidzypastwamiczonkowskimi,atakezobowizania wszystkich organw OBWE do wzmoonego uczestnictwa w podejmowanychprzezspoecznomidzynarodowwysikachnarzeczzwalczania handlu ludmi.Unia EuropejskaAkty prawne Unii Europejskiej dotyczce zwalczania handlu ludmi to: Plan Unii Europejskiej przyjty przez Rad w dniu 1 grudnia 2005 r. oparty na komunikacie Komisji Wsplnot Europejskich dotyczy najlepszych praktyk, standardw i procedur zwalczania handlu ludmi i zapobieganiu mu.Traktat o Unii Europejskiej wskazuje na cele dziaa Unii Europejskiejdotyczcem.in.zapewnieniaobywatelomwysokiegopoziomu bezpieczestwa osobistego w przestrzeni wolnoci, bezpieczestwa isprawiedliwoci,przezwsplnedziaaniepastwczonkowskich wdziedziniewsppracypolicyjnejisdowejwsprawachkarnych oraz poprzez zapobieganie i zwalczanie rasizmu i ksenofobii. Cel ten mabyosiganypoprzezzapobieganieizwalczanieprzestpczoci zorganizowanej lub innej, zwaszcza terroryzmu, handlu ludmi i przestpstwprzeciwkodzieciom,nielegalnegohandlunarkotykamioraz nielegalnego handlu broni, korupcji i naduy finansowych.DecyzjaRamowaRadyUniiEuropejskiej(2002/629/JHAz19lipca 2002 r.) w sprawie zwalczania handlu ludmi.E Decyzja Ramowa Rady Unii Europejskiej (2003/68/JHA z 22 grudnia 2003 r.) w sprawie walki z wykorzystywaniem seksualnym dzieci i dziecicej pornografii. DyrektywaRadyUniiEuropejskiej(2004/81/WEz29kwietnia2004 r.]wsprawiezezwolenianapobytwydawanegoobywatelompastw trzecichbdcymofiaramihandluludmialbobdcychwczeniej przedmiotem dziaa uatwiajcych nielegaln migracj, ktrzy wsppracuj z waciwymi organami. ZaleceniaUniiEuropejskiejmwiotym,epastwaUniiEuropejskiejpowinnyzagwarantowa,abyprzepisyprawaorazpolityka zwalczania handlu ludmi obejmoway wszystkie formy takiego handlu kobietami, mczyznami i dziemi.Rada Europy KonwencjaRadyEuropypodpisanawmaju2005r.wWarszawie wsprawiedziaaprzeciwkohandlowiludmiustala,ekrajeczon kowskie maj za zadanie zapobiega i zwalcza handel ludmi, stworzy caociowy ramowy plan majcy na celu ochron i pomoc ofiarom oraz wiadkom, jak rwnie zapewni skuteczne ledztwa i oskarenia wprocesachdotyczcychhandluludmi.Konwencjazwracauwag na to, jak wane jest podejmowanie waciwych dziaa w celu redukowaniastopnianaraeniadziecinastaniesiofiaramihandlu, wszczeglnocipoprzezstworzeniedlanichochronnegootoczenia oraz zapewnienie dziecku bdcemu ofiar handlu specjalnych rodkw ochrony, uwzgldniajcych jego najlepszy interes. 6Skala i topografiazjawiska handlu dziemi7EuropaWedugMidzynarodowejOrganizacjids.Migracji(IOM)wlatach 20002004odnotowano6256ofiarhandluludmiwEuropiePoudniowoWschodniej.RaportIOMopublikowanyw2004r.wskazuje,e dziewczynkiwwieku1518latbyynajczciejsprzedawanedousug seksualnych, a dzieci poniej 13. roku ycia w celu pracy przymusowej, ebractwa,sprzedayorganw.Liczbaofiarhandluzidentyfikowanych w Europie PoudniowoWschodniej w 2003 r. to 1329, a w 2004 r. 1227. SpordofiarhandluzarejestrowanychwBugariiw2003r.poowa to osoby niepenoletnie.W raporcie pt. Trafficking in Human Beings in South Eastern Europe, opublikowanym w 2004 r., UNICEF szacuje, e 90% kobiet ofiar handlu zostao sprzedanych do prostytucji, a okoo 10%15% z nich miao mniej ni 18 lat.W Bugarii w 2003 r. zarejestrowano 63 przypadki dzieci ofiar handlu.W Modawii w 2003 r. 132 kobiety pady ofiar handlu, 19% z nich to dziewczynki poniej 18. roku ycia, (3%5% poniej 15. roku ycia).WRumuniiwpierwszymkwartale2004r.odnotowano109dzieci ofiar handlu.WedugMidzynarodowejOrganizacjiPracy(ILO)niewolnictwo, handel narkotykami, oddanie wniewolzadugi,prostytucja, pornografia i wiele innych nielegalnych poczyna to rzeczywisto 8,4 mln dzieci. ILO szacuje, e 1,2 mln dzieci zostao sprzedanych.8PolskaWPolsceodniedawnapodejmowanesdziaania,majcenacelu identyfikacj ofiar. Wiemy, e tak jak na caym wiecie, oficjalne statystyki nieodnotowujwielurealniewystpujcychprzypadkwhandluludmi. W Polsce nie istnieje system zbierania danych na temat dzieci cudzoziemskich przebywajcych w naszym kraju. Wedug wynikw bada do 2004 r. nastpiwzrostliczbydziecicudzoziemskichprzebywajcychwplacwkach opiekuczych. Wedug danych Biura ds. Przestpczoci Zorganizowanej Prokuratury Krajowej w latach 19952003 w Polsce oskarono 612 osb o handel ludmi (dorosymi i dziemi). 228 spraw zakoczyo si aktem oskarenia.Wlatach20022005odnotowanowPolsce51maoletnichofiar handlu.WedugbadaFundacjiDzieciNiczyje49%pracownikwStray Granicznej uwaa, e handel dziemi jest zwizany z nielegalnym przepywemcudzoziemcwprzezgranicepastwowe.12%badanychwswojej pracyzawodowejspotkaosizsytuacj,wktrejmiaopodejrzenie, e dziecko mogo by ofiar handlu.16wrzenia2003r.RadaMinistrwprzyjaKrajowyProgram Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludmi. Program zosta opracowany przezZespds.ZwalczaniaiZapobieganiaHandlowiLudmi,powoany Zarzdzeniem nr 23 Prezesa Rady Ministrw z 5 marca 2004 r. Celem Programu jest stworzenie warunkw koniecznych do skutecznego przeciwdziaaniaizwalczaniahandluludmiwPolsce.Wmaju2007roku zosta przyjty trzeci Krajowy Program Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludmi na lata 20072008.9Mechanizmy zjawiskahandlu dziemiHandel dziemi wie si ze szczegln form relacji midzy handlarzem a dzieckiem. Handlarz moe: zastraszadziecko,grozizrobieniemkrzywdyjemulubosobom bliskim dziecku, uwodzidziecko,zapewniajcmuzaspokojeniepotrzebmioci i przynalenoci, opiekowasidzieckiem,ktreniemabliskichosb;moeby jedynosob,ktradbaojegopodstawowepotrzeby:poywienie, opiek, sen.Handlarz moe spenia potrzeby, kreowa zaleno i w ten sposb uzaleni dziecko od siebie.Psychika dziecka ofiary handlu jest obarczona ryzykiem powstawania urazw.Dziecipochodzcezrodzindysfunkcyjnych,mniejszocinarodowych, posiadajce dowiadczenia przemocy ze strony osb dorosych, niemajce odpowiedniej ochrony s zagroone mog by ofiarami handlu.Doczynnikwryzykahandludzieminaleyzasytuacjaekonomiczna kraju pochodzenia dziecka, konflikty zbrojne, ubstwo, ze warunki ycia.10Dziecko cudzoziemskiebez opiekiDziecko,ktrepodrujesamotnielubpodopiekosb,ktrenie sjegorodzicami,todzieckozgrupyryzyka.Mogobylubmoeby sprzedane.W placwkach opiekuczowychowawczych w Polsce w maju 2006 r. przebywao okoo 290 dzieci cudzoziemskich bez opieki.Weduginformacjipochodzcychodpracownikwpolskichpogoto wiopiekuczychponad40%dziecicudzoziemskich,trafiajcych dotychplacwekjestzaniedbanychwikszoznichpotrzebuje schronienia,wyywienia,pomocymedycznejorazpomocyiinterwencjiprawnej.Zdziemiprzebywajcymiwpogotowiachczstokontaktujsiczonkowieichrodziniosobyspozarodzinyosobicielub telefonicznie.Dzieci,ktremajprawnystatusdziecibezopieki, nierzadko maj telefony komrkowe, spore sumy pienidzy, drogie ubraniaorazinnecenneprzedmioty.Pracownicytychplacwekpodaj, e czsto zdarzaj si ucieczki dzieci cudzoziemskich z pogotowi opiekuczych w Polsce. Takie zjawisko sugeruje istnienie sieci osb uwikanych w transportowanie dzieci do rnych krajw. By moe placwka opiekucza ma funkcj chwilowego zakwaterowania dzieci w celu zorganizowania dalszego transportu do kraju docelowego.Skuteczne rozwizywanieproblemu handlu dziemi wymaga opracowania algorytmw postpowania sub interweniujcych w sytuacji podejrzenia, e dziecko jest ofiar handlu. 1114letni modawski chopiec zosta oddany przez matk handlarzom. Kobieta w zamianzadzieckootrzymaaznacznsumpienidzy.Chopiecbyofiarprzemocy fizycznej; w czasie podry by zmuszany do prostytucji. Celem ostatecznym podrybyaAustria.Zhandlarzemprzekroczylegalniegranicekilkukrajw,udaomu si uciec na terenie Polski. Znaleli go ludzie mieszkajcy w strefie przygranicznej i poprosili o pomoc funkcjonariuszy Stray Granicznej. Kilka dni chopiec oczekiwa wbudynkuStraynatransportdopogotowiaopiekuczego.Wtymczasiehandlarz zgosi si po chopca, przedstawi dokumenty potwierdzajce pokrewiestwo zchopcem.PracownikStrayGranicznejwydachopcamczyniepodajcemu si za wujka.Dziecko ofiara handluDzieci ofiary handlu dowiadczaj wielu krzywd ze strony dorosych. S samotne, opuszczone przez najbliszych, zaniedbywane, cierpi gd, s upokarzane, krzywdzone. Ponosz ogromne koszty psychiczne.Konsekwencje psychologiczne ponoszone przez dziecko ofiar handluWczasietranzytudzieckoprzeywasilnystreszwizanyznielegalnymprzekraczaniemgranicy,obawiasikary,czujeniepokjzwizanyzezymiwarunkamipodry,jestnaraonenauywaniesiyze stronystraygranicznejlubpolicji,bojestzmuszonedofaszowania tosamoci.Dzieckoofiarahandlubywazmuszanedoulegociprzemoc,zastraszaniem,grobami,kar,torturowaniem.Cierpi,gdyjestwykorzystywaneseksualnie,dowiadczaprzemocyfizycznej.Programowanie ulegociorazlkuprzedpolicj,interwencjpowstrzymujejeprzed szukaniem pomocy.Po ujawnieniu procederu handlu/wykorzystania dziecko boi si pobytu w budynku policji, w areszcie, w Policyjnej Izbie Dziecka. Obawia si kontaktu z handlarzem, zemsty, realizacji grb. Czuje strach o bliskich. Myli, ebdziedeportowane.Zawszelkcenchceuniknstygmatyzacji naznaczenia, e byo ofiar, kim sabym, wykorzystanym.12Dziaania podejmowane wobec procederuhandlu dziemiw Polsce i na wiecieMinisterstwo Spraw Wewntrznych i Administracji (Zesp ds. ZwalczaniaiZapobieganiaHandlowiLudmi)zajmujesiproponowaniem oraz opiniowaniem podejmowanych dziaa zmierzajcych do skutecznego zwalczaniaizapobieganiahandlowiludmiorazwsppraczorganami administracjirzdowej,samorzduterytorialnegoorazorganizacjami pozarzdowymi w zakresie zwalczania i zapobiegania handlowi ludmi.W realizacj Krajowego Programu Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludmi wczeni s przedstawiciele: Ministerstwa Spraw WewntrznychiAdministracji,KomendyGwnejPolicji,KomendyGwnejStray Granicznej, Ministerstwa Sprawiedliwoci, Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej, Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Biura Rzecznika Praw Dziecka oraz organizacje pozarzdowe.W ramach Programu na rzecz dzieci cudzoziemskich bez opieki i dzieci ofiarhandluFundacjaDzieciNiczyjewlatach20042006prowadzia Narodowypunktkonsultacyjnyds.dziecicudzoziemskichbezopieki i dzieci ofiar handlu. Celem programu byo podniesienie wiedzy profesjonalistw stykajcych si w swojej pracy z dziemi cudzoziemskimi bez opieki w zakresie rozpoznawania dzieci ofiar handlu i poszerzania wiedzy ozjawiskuhandludziemi.WramachdziaaProgramunarzeczdzieci cudzoziemskichbezopiekiidzieciofiarhandlupracownicyplacwek interwencyjnych,funkcjonariuszeStrayGranicznejiPolicjibraliudzia wspecjalistycznychszkoleniachispotkaniachroboczych,majcychna celuwypracowaniemetodwsppracypomidzyposzczeglnymisubami. Wydawane s materiay edukacyjne powicone identyfikacji potencjalnych maoletnich ofiar handlu.Do organizacji pozarzdowej zadzwonia kobieta handlujca na stadionie Xlecia, proszc o interwencj w sprawie afrykaskiej dziewczynki, ktra wedug niej bya wykorzystywana do wielogodzinnej pracy przy pilnowaniu straganu z afrykaskimi pamitkami. Dziewczynka w rozmowie z pracownikiem socjalnym i psychologiem z orodka interwencji kryzysowej opowiedziaa o ucieczce z kraju konfliktu wojennego, prosia o niezgaszanie faktu jej nielegalnego pobytu w Polsce. Ci zgodzili si na jej prob. Informacja o nielegalnym pobycie dziewczynki nie zostaa przekazana do adnej instytucji.W trakcie przesuchania jednego z dzieci cudzoziemskich w placwce Fundacji Dzieci Niczyje chopiec z Ugandy opowiedzia o kilkorgu dzieciach, ktre wraz z nim przyjechay do Polski nie mia kontaktu z dziewczynkami, o ktrych sysza, e prostytuuj si na stadionie. Wiedzia, e s chore na AIDS. Na prob organizacji pozarzdowej subypublicznesprawdziysytuacj.Nastadionieniemajuadnejafrykaskiej dziewczynki poinformoway.1SInstytucje zajmujce si udzielaniem pomocy dzieciom ofiarom handlu i dzieciom cudzoziemskim bez opiekiPolskaInstytucje rzdowe Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji (www.mswia.gov.pl)Ministerstwo Sprawiedliwoci (www.ms.gov.pl)Ministerstwo Edukacji Narodowej (www.men.gov.pl)Komenda Gwna Policji (www.policja.pl)Komenda Gwna Stray Granicznej (www.sg.gov.pl)Instytucje i organizacje pozarzdoweUNHCR Biuro Wysokiego Komisarza Narodw Zjednoczonychds. Uchodcw (www.unhcr.pl)UNICEF Polski Komitet Narodowy UNICEF/Fundusz NarodwZjednoczonych Pomocy Dzieciom (www.unicef.pl)IOM Midzynarodowa Organizacja ds. Migracji (www.iom.pl)FDN Fundacja Dzieci Niczyje (www.fdn.pl; www.canee.net)Stowarzyszenie Interwencji Prawnej (www.interwencjaprawna.pl)Helsiska Fundacja Praw Czowieka (www.hfhrpol.waw.pl)Fundacja ITAKA poszukiwanie zaginionych, pomoc rodzinom (www.zaginieni.pl)14Organizacje wiatowe UNICEFUnitedNationsChildrensFund/FunduszNarodwZjednoczonych Pomocy Dzieciom (www.unicef.org)ILOIPECInternationalLabourOrganisationInternationalProgram AgainstExploitationofChildren/MidzynarodowaOrganizacjaPracy (www.ilo.org)IOM International Organisation for Migration / Midzynarodowa Organizacja do spraw Migracji (www.iom.int)UNHCRUnitedNationsHighCommissionerforRefugees/Biuro WysokiegoKomisarzaNarodwZjednoczonychdoSprawUchodcw (www.unhcr.org)ECPAT End Child Prostitution, Child Pornography and Trafficking of Children for Sexual Purposes sie organizacji i osb dziaajcych na rzecz eliminowaniazjawiskakomercyjnegowykorzystywaniadzieci.ECPATma status organizacji doradczej przy Radzie SpoecznoEkonomicznej ONZ (www.ecpat.net)SAVE THE CHILDREN midzynarodowa organizacja zrzeszajca organizacjeiinstytucjezwielukrajwzajmujcesipomaganiemdzieciom w sytuacji kryzysowej (www.savethechildren.org)TERRA DES HOMMES (www.terredeshommes.nl)WHO World Health Organization/wiatowa Organizacja Zdrowia(www.who.int)1EPamitaj! Dziecko przekraczajce granic pastwow samotnie lub bez opieki rodzicw moe by ofiar handlu Osoba podajca si za krewnego dziecka moe uczestniczy w procederze handlu dziemi Dzieci ofiary handlu bardzo rzadko ujawniajprzestpstwo, bo nie s wiadome, e zostaylub zostan sprzedaneFundacjaDzieciNiczyjeod2005r.prowadzikampaniDzieci nie s na sprzeda adresowan do pracownikw stray granicznej, policjantw i wszystkich profesjonalistw mogcych zidentyfikowa dzieci ofiary handlu.16