Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 99, viti i katërt i botimit, 20 PRILL 2009 Çmimi: 40 LEKË

www. ekolevizja. org

E VËRTETA PËR CILESINË E AJRIT NË SHQIPËRI

CMYK

-PM 10 në ajrin e qyteteve tona ështëmesatarisht në përqëndrime dy deri katërhere më të larte se në qytetet e vendeve tëBE.

-“...nëse vlerësimet e bëra në pjesë tëtjera të Europës do të ekstrapolohen nëTirane, humbja e pritëshme e jetëgjatësisesë popullatës së Tiranes, për shkak tëndotjes së ajrit, do të kapërcente 1.5 – 2vite jetë për çdo banor” (sipas vlerësimittë ekspertizës së OBSH ‘Cilësia e ajrit nëTiranë’, Krzyzanowski M., 28 qershor2006).

-Problemet e ajrit urban janë bërë kuaj‘beteje’ në polemikat shpesh herëirracionale mes pushtetit qendror e atij lokalnë Tiranë.

- Ditën e Pediatrisë, në fillim të prillit,mjekët pediatër kanë deklaruar nëkonferencën mbi çështjet e viruseverespiratore se në pesë vjet është trefishuarnumuri i fëmijëve me astmë.

“Forumi i mendimit të lirë” membështetjen e Bashkisë së Durrësit kaorganizuar në këtë qytet një diskutim tëhapur me qytetarë të moshave dheprofesioneve të ndryshme mbi situatënmjedisore.

Me kërkesën e Grupimit Ekolevizja, uorganizua në 14 prill një seancë dëgjimore nëKomisionin Parlamentar të VeprimtarisëProdhuese për problemet e ngritura në lidhjeme impaktin mjedisor të Tecit në PortoRomano. Rrjeti i Monitorimit të Bankave tëZhvillimit në Europën Juglindore dhe Qendrore(CEE Bankwatch) dhe Agjencia Europiane eMjedisit (EPA) kanë gjetur mjaft dobësi dhemangësi në studimin mjedisor të këtij investimi,kryer nga ENEL.

Ministri i Mjedisit z.L Xhuveli nënvizoi sepas vitit 2010 do tëdisiplinohen krejtësishtujrat e zeza të qyteteve,të cilat derdhen në det,lumenj apo liqene. 160

milionë euro që janë derdhur nga qeveria përpastrimin e ujrave të zeza, kanë sherbyer vetëmpër investime në pjesët e bregdetit shqiptar.Por, ende dhe sot, ujrat e zeza derdhen në det.Deri në zbatimin e projekteve gjigante përdepuratorët (gjithmonë pas 2010), marrja emasave do të jetë e bazuar në ndërgjegjenqytetare e të bizneseve që merren me hoteleri?!

Interviste me Dr. Romeo HANXHARIKoordinator Kombëtar i “Ora e

Tokës” ShqipëriIshte viti i parë që Shqipëria u përfshi,

por Shqipëria dhe qytetarët e saj iubashkuan plotësisht kësaj iniciativeglobale të WWF.Grupi organizator përShqipërinë ka arritur që, në qershor 2008,të krijojë një “Rrjet Shqiptar të Orës sëTokës”, të përbërë në bërthamë fillimishtvetëm prej Ekolëvizja, Mjaft, dhe KESH.

Një mirënjohje e veçantë për këtë suksestë Orës së Tokës 2009 në Shqipëri (EHAlbania 2009) u shkon pikërisht“Ambasadorëve të nderit të Orës së Tokës2009 në Shqipëri”, njerëz të rinj të politikëse të mediave, të cilët kontribuan fisnikërishtme imazhin dhe fjalën e tyre për një kauzëglobale të qytetërimit njerëzor.

Hapja e rrugëve detare nga shkrirja eakujve kanë komplikuar marëdhënietdelikate midis vendeve të rajonit të Arktikutnë mënyrë të veçantë për eksplorimin enaftës e gazit në sipërfaqet detare tëpaarritura deri më sot. Sipas J. de HoopScheffer, Sekretari i përgjithshëm, NATO-si nevojitet një prezencë ushtarake edhesepse shumica e vendeve rreth Arktikutkanë shtuar veprimtarinë e prezencën e tyreushtarake në këto territore.

Studimi i BankësBotërore përpiqet tërisjellë në vëmendjerëndësinë eushqimit që marrimnga oqeanet, të

vlerave rikrijuese të tij dhe rolin vital siabsorbues i karbonit në erën e ndryshimeveklimatike. Por njëkohësisht theksohet dhedëmtimi i ekosistemit të tij, ndotjes dheshkatërrimit fizik të oqeanit botëror.

Jemi tëgjithë dësh-mitarë të ero-zionit e prerjespa kriter tëpyjeve, gjë që,sipas specia-

listëve ka sjellë dhe dukuritë e rrëshqitjessë tokës në disa rrethe të vendit.

Lexo fq. 2

FUSHATE MJEDISORE EFORUMIT TE MENDIMIT TE LIRE

DHE BASHKISE SE DURRESIT

SHKRIRJA E AKUJVE NEARKTIK DHE NATO

Lexo fq. 7

TAKIM NE KOMISIONINPARLAMENTAR TE

VEPRIMTARIVE PRODHUESE

Lexo fq. 2

PRERJA E DRUREVE DHERRESHQITJET E TOKES

Lexo fq. 2

UJËRAT E ZEZA DO TEVAZHDOJNE TE

DERDHEN NE DET

Lexo fq. 2

ZHVILLIMI I QENDRUESHEM IEKOSISTEMIT DETAR DHE BB

ORA E TOKES MESUKSES NE SHQIPERI

Lexo fq. 6Lexo fq. 7

2

RICIKLIMIFushata mjedisore “Për

reduktimin e mbetjeve urbane” ecila po zhvillohet kryesisht nëPavijonin e Qelqtë, po merr trajtaartistike. Kështu, Bashkia e Tiranësduke parë interesin gjithnjë e në

rritje të fëmijëve të kopshteve dheshkollave ka vendosur tëorganizojë Javët e Riciklimit mesloganin “Riciklo, bëj art!”, një miniprojekt me punime artistike metematikë dhe materiale të riciklimit.

Shpallja e projektit do të bëhetnë datën 4 prill, në shkollat dhekopshtet e kryeqytetit. Nxënësit dotë orientohen mbi punimet që pritentë ekspozohen dhe mënyrën eorganizimit. Ndërkohë, të gjithashkollat dhe kopshtet e interesuarado të regjistrohen në konkurs.Punimet do të jenë instalacioneartistike me tematikën e riciklimit,duke patur tashmë një përvojë tëmarrë gjatë ditëve të fushatës, gjatëleksioneve dhe orëve të mësimit tëzhvilluara në Pavijonin e Qelqtë.

Erzeni i mbushurme mbetje plastike

pranë urës sëShijakut.

Rrëshqitjet e dherave eshembjet e shtëpive, këto kohët efundit, kanë ndodhur shpesh. Kabanorë që në Synej, Gramsh,Trebinje, Greth, Spille etj..janë

MINISTRI PER UJRAT EZEZA...

Gjatë një vizite në Durres, kuinspektoi kantierin e depuratorit tëShën-Vlashit, Ministri i Mjedisit z.L Xhuveli nënvizoi se pas vitit 2010do të disiplinohen krejtësisht ujrat e

zeza të qyteteve, të cilat derdhen nëdet, lumenj apo liqene. Plot 160milionë euro që janë derdhur ngaqeveria për pastrimin e ujrave të zeza,kanë sherbyer vetëm për investimenë pjesët e bregdetit shqiptar. Por,ende dhe sot, ujrat e zeza të Durrësitderdhen në detin Adriatik. Qyteti me300 mijë banorë, jo vetem që sjell njëndotje të lartë bakteriale në pjesënshqiptare të këtij deti, por edhe ndotjekimike, pasi aty, bashkë me ujrat e

NGA BASHKIA E TIRANES

FOTO REPORTAZH PA KOMENTPRERJA E DRUREVE DHE RRESHQITJET E TOKES

shpërngulur nga banesat e do tëshpërngulen per shkak te rrezikutqe i kercenon. Jemi të gjithëdëshmitarë të erozionit e prerjes pakriter të pyjeve, gjë që, sipas

specialistëve ka sjellë dhe këtëdukuri.

Fotot e botuara janë bërë nëfshatin Synej, pas rrëshqitjes sëtokës.

zeza depozitohen çdo ditë detersivetapo vajrat që i gjithë komunitetikonsumon çdo dite. Sipas ministritvetëm pas vitit 2010, ekzistonmundësia për përmirësimin e situatëspërgjatë bregdetit shqiptar. Për sezoninveror që po afron do të merren disamasa emergjente, për të krijuarmundësine e pritjes së turisteve. Derinë zbatimin e projekteve gjigante përdepuratorët (gjithmonë pas 2010),marrja e masave do të jetë e bazuar nëndërgjegjen qytetare e të bizneseve qëmerren me hoteleri. Një nga këto masa,sipas ministrit do të jetë monitorimi ibizneseve përgjatë bregdetit, eparashikuar kjo me sanksione të rreptanë rast se vërehen derdhje të ujerave tëzeza në det. Kur kanë një jetë qëderdhen aty, lin pyetja : Ku do tëderdhen këtë verë ?

…NE SARANDE... Saranda, sipas statistikave, pret

rreth 150 mijë turistë në vit dhe nëfund të muajit, Bashkia do të çelësezonin. Turistë do të fillojnë të vinë,

por në Sarandë po “lulëzojnë “ ujrat ezeza e mbetjet. I gjen ato te plazhi i ri,afër portit, në themelet e pikës sëinformacionit, në kryqëzimet e rrugës- 5 me Lugun e Dardhës, nëkryqezimin pranë Gjimnazit, pranëspitalit, në lagjen nr 4, tek Rrapi, tekselitë e partive dhe TV-Jon, por dhenë pjesën më të bukur të rrugës për nëButrint turistike.

Sipas drejtorisë së Ujësjellës-Kanalizimeve dhe drejtorisë sëShërbimeve në Bashki “kjo situatë evjen kryesisht nga ndërhyrja e firmavendërtuese në kolektorët e ujrave tëzeza dhe të bardha”. Por harrojnë sedetyra e tyre nuk është të ankohen,por të kontrollojnë dhe administrojnëqytetin. Me teper se sa paradoks.Teksa qindra e mijera turist poskedojne Saranden per te kaluarpushimet verore, qyteti i bukurbregdetar eshte larg mireseardhjes sesezonit turistik 2009. Mund tendeshesh ujra te zeza ne siperfaqe tekplazhi i ri, prane portit, ne themelet epikes se informacionit, e disa vende te

tjera te preferuara nga turistet. A kemikohe per ti pastruar? Ne fund te ketijmuaji, bashkia pretendon te celesezonin.

... DHE NE GJIROKASTER Siç bën të njohur në shtyp

gazetari Blerim Kore, gjatë javëve tëfundit, në zona të ndryshme tëqytetit, si shkak i bllokimit apoamortizimit të rrjetit të kanalizimeve,ujrat e zeza kanë shpërthyer nësipërfaqe dhe janë të dukshme.Pothuajse çdo dite paraqiten qytetarëtë cilët ankohen se ujrat e zeza kanëvërshuar në hapësirat mes pallatevetë banimit apo përgjate rrugëve tëbrendshme në lagje. Më problematikebëhet kjo situatë në pjesën e poshtmetë qytetit, ku, si shkak i fluksit nërritje të ndërtimeve të reja, pjesa mëe madhe e tyre nuk kanë rrjetekanalizimesh të rregullta. Ndërkohëqë depozitomi i ujrave të zeza nëpjesën e sipërme të qytetit, që ështëdhe pjesa e vjetër karakteristike,ebehet me gropa septike dheaktualisht mungojnë projekte për

shtrirjen e rrjetit të kanalizimeve në ketezonë.

Në prag të verës, drejtuesit eNdërmarrjes së Ujësjellës-Kanalizimevekanë dhënë alarmin për situaten, pasinuk mund të ndërhyjne pa pasur mjetetdhe financimet e nevojshme. Drejtori iNUK, z. Dashamir Qeli shprehet se : „.“Prej vitesh në Gjirokastër, nuk janëzbatuar projekte për rikonstruksionine rrjetit të kanalizimeve të ujrave tëzeza, duke bërë që rrjeti të jetë tejet iamortizuar dhe problematik në mjaft

lagje të qytetit”. Ndërsa specialistët ehigjienës thonë se egziston rreziku i njëepidemie nëse nuk ndërhyhet meurgjencë.

PER PARKUN E LIQENIT Ka nisur projekti për trans

formimin rrënjësorë të Parkut tëLiqenit Artificial. Rivitalizimi iParkut të Madh të Tiranës shihetsi një ndër prioritetet e Bashkisë sëTiranës, ku synohet një

transformim rrënjësor ngapikëpamja cilësore, ekologjike, emjedisore e kësaj arterie tëkryeqytetit. Sipas Ramës, Parku iLiqenit do të jetë një hapësirë e

madhe brenda kryeqytetit, e cila dotë vihet në funksion të të gjithëatyre personave që duan një

hapësirë pa makina në të cilën tëecet lirisht. Ndërsa, në një fazë mëtë vonë, parashikohet ndërhyrjanë liqen për pastrimin e ujit si dhekrijimi i plazhit urban ku ndodhetdiga e liqenit.

Faza e parë e këtij projekti kanisur me mbjelljen e 500 rrënjëpemëve, ku sipas kryebashkiakutEdi Rama, në javët në vijim do tëbëhet e mundur mbjellja e 2.000pemëve të tjera. “Hapi i parë përkëtë projekt madhor është shtimii florës. Sot ne mbjellim 500 pemëte para, 2.000 të tjera do të mbillennë ditët e javët në vijim dhe mijërae mijëra të tjera do t’i shtohenParkut vitin e ardhshëm”THEKSOI Rama. Me tej ai kasqaruar se, ky Park të jetë njëhapësirë e madhe natyre brendaqytetit, në funksion të të gjithëatyre që duan një hapësirë pamakina, një hapësirë ku do të ecetlirisht, një hapësirë ku të ketë korsipër vrapuesit, korsi për biçikletat,

hapësirë për këmbësorët, për tëmoshuarit, për fëmijët, me këndepushimi dhe kënde argëtimi.

UJRAT E ZEZA

Me kërkesën e GrupimitEkolevizja, u organizua në 14 prillnjë seancë dëgjimore në Komi-sionin Parlamentar të VeprimtarisëProdhuese për problemet engritura në lidhje me impaktinmjedisor të Tecit në PortoRomano. Kryetari i Komisionitz.Ylli Bufi ftoi në takim të posacemMinistrin e Mjedisit z. L.Xhuvelidhe METE, të perfaqësuar ngaSekretari i përgjithshem Z. DurimKraja. Takimi pati pjesëmarrje tëlartë nga dy ministritë si dhe njëgrup ekspertësh.

Z.Xhemal Mato, bëri njëprezantim të nismës së ENEL për tëndërtuar TEC-in në Porto Romanosi dhe të procedurave të ndjekura.Ai parashtroi anët negative të këtijinvestimi si dhe mjaft dobësi dhemangësi të verejtura në studiminmjedisor të këtij investimi. Shoqatatdhe ekspertët e mjedisit të perfshirenë këtë proces, kanë zhvilluar njëseri veprimtarish konkrete mebanorët dhe pushtetin vendor përqëndrimin e tyre, por edhe kanëkërkuar ndihmen e organizatavendërkombëtare për analizën e VNM,paraqitur nga ENEL.

Rrjeti i Monitorimit të Bankavetë Zhvillimit në Europën Juglindoredhe Qendrore (CEE Bankwatch)

TAKIM NE KOMISIONIN PARLAMENTARTE VEPRIMTARIVE PRODHUESE

dhe Agjencia Europiane e Mjedisit(EPA), me specialistë të licensuar,kanë bërë një rivlerëim tëhollësishem të ketij studimi ( lexo faqe5 ).

Ky raport bëhet publik dhe ajo,qëEkolëvizja dhe organizatat e tjeramjedisore kërkojnë, është që përparase të merret nga qeveria vendimi përrealizimin e këtij projekti, të shqyrtohetedhe ky studim, pasi ndërtimi itermocentralit me qymyr në zonën ePorto Romanos është me pasojatëdemshme në mjedis, turizëm dhenë shëndetin e popullatës.

Në argumentat e tyre, të dyMinsitritë parashtruan strategjinë eqeverisë shqiptare për diversifikimine prodhimit të energjisë, që ështëmjaft emergjente për vendin, si dhepozicionin e Porto Romanos pranëportit dhe rrugëve/koridoreve tërëndësishme në vend. Por ndërkohëky është vetëm një studim i ofruar

nga njeri nga të dy operatorët (tjetriështë RWT) dhe qeveria shqiptarenuk mund të imponojë burimin qëduhet të perdoret. Pavarësisht ngakjo nuk ka ndonjë angazhim tëqeverisë shqiptare për të aprovuarkëtë investim. Çdo gjë, sipas tyre,është akoma në fazën e studimit.

3

I Nderuar Z. Ministër Xhuveli,

Ju lutem të më falni për letrënpersonale me të cilen po judrejtohem, po përveç qëllimitkonstruktiv për përmirësimin e

punëve, kjo letër nuk ka kurrfarëqëllimi tjetër.

Para pak ditesh në një emisionteleviziv të TVSH Ju jeniintervistuar nga gazetari imirënjohur Agron Bala lidhur meprobleme mjedisore të vendit tone.Une nuk e ndoqa atë emisiondirekt, po brenda 24 oresh utelefonova nga gazetarë eambjentalistë, bile edhe ‘ekspertë’ambjentalë, që jo pa qesëndi mëpërgëzuan për sukseset e medhaqë ka arritur Ministria që drejtoninë përmirësimin me 25 vende, sipasklasifikimesh ndërkombëtare tëcilësisë së mjedisit në vendin tonë.

Duke qenë se nuk e kishandjekur emisionin u përgjigja pahezitim se nuk dija gjë për ato qëmë flisnin. Por menjëherë u lidhame TVSH dhe më vunë nëdispozicion emisionin e filmuar. Poashtu në internet gjetaEnvironmental PerformanceIndex, year 2008, ku në tab.1Shqipëria ishte e pozicionuar nëvendin e 25të krahasuar me vendine 57të në klasifikimin e fundit të vitit

2006. Sigurisht më erdhi mirë, përarsye që lidhen në fund të funditme emrin e vendit tonë dhe mepunën që edhe unë kryej në këtëvend.

E kuptova menjëherë thelbin ekomenteve e të telefonatave që më

ishin bërë... Intervista Juaj, përmendimin tim, ishte korrekteteknikisht për atë nivel emisionipopullor. Duke qenë se tashmë jamnëpunës i vjetër i administratësshtetërore të këtij vendi, imirëkonceptoj pozicionet e njëzyrtari, aq më tepër të njëfunksionari shtetëror të rangut

Tuaj. Po në se do keni durim, ju lutemlexoni edhe sugjerimet e mëposhtmetë një eksperti me përvojë në fushene cilësisë së ajrit, që po u dërgojpersonalisht thjesht e vetëm përkonsideratën teknike dhe intelektualeqë kam ndaj Jush, si edhe nga që

problemet e ajrit urban janë bërë kuaj‘beteje’ në polemikat shpesh herëirracionale mes pushtetit qendror eatij lokal në Tiranë. Në fjalën tuaj nëatë emision Ju për ajrin, me te drejtëtheksuat që janë problem i madhshqetësues pluhurat, për qytetet evendit. E për Tiranën u shprehët sepermbajtja e pluhurit kapërcen

Pas letres që po botojmë,10.02.2008, menjëherë, ministria iheq Institutit të Shëndetit Publikkatër aparatura moderne tëardhura në kuadër të projektitStEMA të BE për monitorimin ecilësise së ajrit në Shqipëri. Në letërvihen në dukje rezultatet epërftuar nga ISHP me këtoaparatura të reja, që nukvërtetonin arritjet e deklaruara tëMinistrisë në përmirësimin ecilësisë së ajrit.

Tani aparaturat e reja punojnëapo nuk punojnë – e di ministria,por rezultate nuk po publikojnë.Besojmë se nuk janë as në gjendjetë përcjellin ndonje gjëstatistikisht e metodologjikisht tëbesueshme Agjencisë Europianetë Mjedisit, që i ka dërguar këtoaparatura për të ndihmuar

LETER MINISTRIT TE MJEDISIT

Agron DELIUPërgjegjës i Laboratorit të

Monitorimit të Cilësisë së Ajrit,Instituti i Shëndetit Publik,

Tiranë

A THOTE TE VERTETEN QEVERIAPER CILESINE E AJRIT NE VEND?

Për cilësine e ajrit në Shqipëri për vitin 2008 nuk ka raporte porvetem në konferencë shtypi, nga Ministri i Mjedisit është deklaruar

se ka rritje 30 % dhe kryeministri që mburr arritjet e kësajministrie.

Shqipërine t’i përafrohetstandardeve të BE në këtë fushë.

Rezultatet e matjeve të ISHP ijanë dërguar ( shih gazetën nr. 98 ).Këto rezultate nuk kanë nevojë përkomente, veç atyre që janë dhënëatje teknikisht. Loja me shifrat, nëseështë e tillë, mund të bëhet për çdogjë tjetër, që nga përfitimet politiketë çastit e deri te ato elektorale, pornuk ndihmon aspak në të kuptuarite gjendjes mjedisore e aq më tepërnë rregullimin e saj në vend. Pokujtojmë se, në fillim të prillit, mjekëtpediatër, në ditën e pediatrisë, kanëdeklaruar në konferencën mbiçështjet e viruseve respiratore, senë pesë vjet janë shtuar tre herëfëmijët me astmë.

A thotë qeveria të vërtetën përcilësinë e ajrit në Shqipëri ? Vështirëtë besohet.

Edicioni i 20të i “Crans MontanaForum”, këtë vit, u zhvilluar nëTiranë në datat 25-27 Mars. Nëkëtë veprimtari, ku merrnin pjeseedhe biznesmenë të huaj, udiskutua gjërësisht mbi mundësitëdhe lehtesitë që ofron Shqipëriapër çdo investim të huaj. Midispërpjekjeve, me tendencën equajtur “One Stop Shop”, për tëbindur pjesëmarrësit se Shqipëria,ndryshe nga vendet e tjera, nukpo përballet me asnjë krizëekonomike, në ditën e dytë tëtakimit, ishte parashikuar njëhapësirë e vogël prej një orekushtuar problematikavemjedisore.

Tryeza e rrumbullakët kushtuaradministrimit të qëndryeshëm tëmbetjeve dhe ujvave të zeza si dheforcimit të sistemit monitorimit nëmjedis, duhet të kryesohej nga

Ministri Shqiptar i Mjedisit, Pyjevedhe Administrimit të Ujrave, Z. LufterXhuveli. Fatkeqësisht, ndërsaekspertet bullgarë e grekë të mjedisitfloën për situatën mjedisore nëvendet e tyre, përfaqësuesit eorganizatave mjedisore në Shqipëriprisnin me padurim ardhjen eMinistrit të Mjedisit, për të bërë njëprezantim të denjë të problematikavemjedisore gjithnjë në rritje në

Shqipëri. Megjithatë Z. Xhuveli nukerdhi duke lënë kështu të zhgenjyerambjentalistët shqiptarë dhe kuriozëekspertet e investitoret e huaj.

Kjo mungesë, që edhe mund tëketë arsyet e saj, nga ana tjetër tregon

TE HUAJT-TE SHQETESUARPER MJEDISIN NE SHQIPERI

Ministri ynë nuk paraqitet në tryezën e “CransMontana Forum” për mjedisin

dhe nivelin që i kushton shtetishqiptar mjedisit e shëndetit.Mirëpo mesazhin më të fuqishëmnë konferencë e dha ish-Sekretari i Këshillit të Evropës,Valter Schwimmer, i cili deklaroi,në një tryezë tjetër se Shqipëriaduhet të mbrojë dhe ruajëbregdetin e saj.

Deklarata e z. Schwimmerduhet përshëndetur, mirëpoështë për të ardhur keq qëqeveria dhe politika shqiptare poi vënë kazmën bregdetit tonë e,bashkë me të edhe turizmit, meprojektet “parqe energjetike “ e“ industriale “ në Gjirin e Vlorës,në derdhjen e Semanit, në PortoRomano, dhe tashti së fundi,edhe me centralin bërthamor nëBunë. Schwimmer u shprehsaktësisht : “Nëse qeveria arrintë mbrojë mjedisin në vendetbregdetare dhe të investojë nëtë, atëherë po do të kemi mëshumë turistë cilësorë”

normat vetëm në tre pika. Këtuduhet t’Ju koregjoj për diçka qëe konsideroj mjaft tërëndësishme, e që si ekspert ikësaj fushe, e kam për detyrë t’Jua sqaroj si duhet: të gjitha matjet

e kryera në shtatë qytetet më tërëndesishëm të vendit tonërezultojnë në permbajtjegrimcash totale (LNP-lëndë engurtë pezull) e grimcash tërespirueshme/të imta (PM 10-lëndë e grimcuar me diametër

më të vogël se 10 mikron) mbinormat e lejuara të Shqiperisee të vendeve te BE. Bëj fjalë përrezultatet mesatare vjetore, qëjane dhënë në tabelën 1

përmbledhëse, në raportin vjetortë dërguar për Ministrinë eMjedisit dhe Ministrinë eShëndetsisë me dt 08.01.2008. Këtëtabelë po e bashkëngjis në këtëletër, në variantin me ngjyra,

meqë prej katër kopjeve tëraportit dërguar zyrtarisht përMinistrinë e Mjedisit ngaInstituti i Shëndetit Publik, njërakopje ka qenë e shtypur mengjyra për Ju personalisht dhe elidhur si duhet.

Mund të ketë ndodhur që Jukeni marrë në dorë e keni lexuarndonjë prej kopjeve të shtypurapa ngjyra, ku nuk mund të dallohetse të gjitha rezultatet mesatarevjetore të LNP e PM 10 janë tëngjyrosur me të kuqe.

Këto rezultate janë sigurisht tëtillë, sepse matje paralele të kryerame aparatura bashkëkohore tësjella gjatë gjysmës së dytë të vitit2007 prej projektit StEMA, japintë njëjtet rezultate parimisht, e bileedhe më të lartë, sepse këto matjete fundit të kryera me aparaturat ereja kryhen në lartësi jo më shumëse 4m mbi nivelin e tokës,

ndërkohe që me aparaturatekzistuese të sistemit tonë, njëpjesë e matjeve janë kryer në lartësi6-12m mbi nivelin e tokës, për arsyetë ruajtjes nga dëmtimet, vjedhjet,etj. Në raportin vjetor tëpërmendur më lart kjo situatë jepethollësisht në apendiksin 1. Mëlejoni ta bashkëngjis edhe këtëpjesë të apendiksit përkates nëkëtë leter.

(vijon ne faqen 4)

Viti 2007 LNP PM10 Pb SO2 NO2 Ozoni Tirana 1 232 112 0,28 13 30 98 Tirana 2 336 157 0,34 25 44 96 Tirana 3 169 79 0,21 12 24 100 Tirana 4 731 354 0,66 38 69 95 Tirana 5 202 96 0,26 13 23 94 Shkoder 212 101 0,28 11 22 93 Elbasani 1 195 91 0,27 16 23 93 Elbasani 2 297 145 0,32 31 33 93 Elbasani 3 157 72 0,24 11 15 98 Durresi 211 100 0,26 15 23 99 Fieri 213 102 0,25 25 24 98 Vlora 193 89 0,23 14 23 100 Korca 185 91 0,16 11 15 85 Norma BE 80 40 0,5 40 40 110 Norma AL 170 70 1 60 50 120

Me korsive janë dhëne vlerat që jane mbi kufijtë e lejuar tëpermbajtjeve respektive në Shqiperi dhe vendet e BE.

Të gjitha matjet ekryera në shtatëqytetet më të

rëndesishëm të vendittonë rezultojnë në

permbajtje grimcashtotale (LNP-lëndë e

ngurtë pezull) egrimcash të

respirueshme/të imta(PM 10- lëndë e

grimcuar me diametërmë të vogël se 10

mikron) mbi normat elejuara të Shqiperise e

të vendeve te BE.

Mjekët pediatër, nëditën e pediatrisë, kanë

deklaruar nëkonferencën mbi

çështjet e viruseverespiratore, se në pesë

vjet janë shtuar treherë fëmijët me astmë.

4

“Forumi i mendimit të lirë” membështetjen e Bashkisë së Durrësitka organizuar në këtë qytet njëdiskutim të hapur me qytetarë tëmoshave dhe profesioneve të

ndryshme mbi situatën mjedisore.Në këtë aktivitet ku merrnin pjesëkryetari i Bashkisë z.V.Dako,sekretari i marrëdhënieve mepublikun i ambasadës amerikane BixAliu, ekspertë të mjedisit, qytetarë,

(vijon nga faqja 3 ) Z. Minister: Gjatë muajve prill-

maj e në vazhdim ka vazhduar punanga ana e laboratorit tonë edhe përvënien në funksionim efektiv tësistemeve të monitorimit të sjellanëpërmjet projektit StEMA.Rezultatet më të rëndësishëm tëkësaj pune jepen në tab. 14 mëposhtë:

Rezultatet e matjeve (nëraportimin paraprak) për PM10vërtetojnë konkluzionet matjeve tëbëra nga ISHP në vitet 2001-2006,dhe veçanerisht matjet paralele tëkryera në këta muaj nga rrjetiekzistues ISHP dhe StEMA në trestacionet Tirana 3 (ISHP), Tirana 5(DSHP) dhe Elbasani 1 (qendër –Bashkia).

I dhashë me kaq hollësi këtorezultate, të raportuara zyrtarisht prejISHP ndaj Ministrisë se Mjedisitdhe Ministrisë së Shëndetsisë, përtë krijuar te Ju bindjen teknike tëplote se situata ështe realisht e tillë.Për këtë keni ekspertizën e projektitStEMA, që fare lehtë mund të japëedhe vlerësime të matjeve të kryera.Ata kanë ekspertë me pervojëndërkombëtare në këtë fushë.

LETER MINISTRIT TE MJEDISIT Komenti i dytë i rëndësishëm: në

fjalën tuaj thatë parimisht se ndërtimiështë aktiviteti kryesor pluhurformues në ajrin e qyteteve tona,veçanërisht në Tiranë. Edhe këtu mëduhet t’Ju sqaroj dy hollësira teknike.

E para: grimcat totale në ajërvariojnë nga dimensione të mëdhenj(me diametër mbi 100 mikron) deri nëdimensione ultra të vegjël (mediametër nën 0.1 mikron). Grimcat edimensioneve të mëdha krijohen ngapluhurat e rrugëve të pa pastruara,aktivitetet ndërtuese etj të kësajnatyre. Në pikëpamje shëndetsoregrimcat e dimensioneve të medhakonsiderohen të pa rrezikëshme, atotrajtohen më shume si ndotëse apopisllëk - pasi nuk depërtojnë nëthellësi të rrugëve të frymëmarrjes,por mbahen prej mekanizmavembrojtës të trupit human, si goja,hunda, cipat mukoze etj.

E dyta: grimcat e imta (PM 10, PM2,5, PM 1 e më të vogla) janë tëardhura kryesisht prej shkarkimevetë automjeteve me motorr diesel. Këtuvjetërsia e motorrëve dhe cilësia ekarburantave janë faktorëtdeterminues që përcaktojnë llojin dhesasinë e gricave të imta të shkaktuara.Në pikëpamje shëndetsore këto janëgrimcat e rrezikshme, e tani në BE,normat për ‘pluhurat’ jepen për PM10 e PM 2.5, jo më për grimca totale(LNP). E teknikisht diferenca (LNP –PM 10) përbën fraksionin e grimcave‘të ashpra’, të krijuar prej rrugëve tëpa pastra, ndërtimeve urbane si tekne, etj. Ndërsa PM 10 e poshtëpërbën fraksionin e shkarkuarkryesisht prej automjeteve. Dukevazhduar në këtë linjë, studime tëhuaja kanë nxjerrë që në fraksionin

PM 10 rreth 50 përqind e grimcavekanë ardhur nga shkarkimet emakinave diesel, ndërsa nëfraksionin PM 2.5 kjo përqindjevlerësohet të jetë rreth 90 përqind.Të tillë studime akoma nuk janëndërmarrë ndonjëhere në vendin

tonë, për arsye të kuptueshme.Parashikojmë që këto të fillohen nëvitin 2009, në kuadrin e njëbashkëpunimi të mundshëm që siISHP po vendosim me universitetinBrunel, West London dhe meDublin Institute of Technology,Ireland.

Në këtë kontekst, Z.Minister,mund t’Ju them me përgjegjësi qëpluhurat totale në ajrin e qytetevetona përmbajne rreth 35 deri 40përqind grimca PM 10. Këto jane tëraportuara teknikisht për të katertinvit rresht nga ana e ISHP pranëMinistrisë së Mjedisit e asaj tëShëndetsise. Sondazhe tonat gjatëvitit 2007 me aparaturat e reja, tëardhura në kuadrin e projektitStEMA nxjerrin edhe se fraksioniPM 10 përmban rreth 70-80 përqindgrimca PM 2.5, pra grimca tëardhura nga automjetet diesel. Nisurpikërisht prej dijesh parimore evlerësimesh toksikologjike, ne kemirealizuar futjen në VKM Nr 803 dt4.12.2003 (Normat e lejuara tëcilësisë së ajrit) të indekseve të rinjPM 10 e PM 2.5, por kemi lënë edheindeksin ekzistues të grimcavetotale (LNP), që tashmë nuk hasetpërgjithësisht në legjislacioninbashkëkohor të vendeve të BE.Këtë e kemi bërë pikërisht sepsegjendjen e rrugëve urbane e kemi tëtille që pluhurat e ashpër janë mjafttë pranishem e vizualë.

Alarmi’ i OBSH për ndotjene ajrit urban në Shqipëri lidhetkryesisht me grimcat e imta PM

10 në atmosferat tona, eveçanërisht në Tiranë.

Situata parimisht është analogeedhe në atmosferat urbane tëvendeve të BE, por me një dallimsasior të madh: PM 10 në ajrin eqyteteve tona është mesatarisht nëpërqëndrime dy-katër here më të

larte se në qytetet e vendeve të BE.Siç e dini “..nëse vlerësimet e bëranë pjesë të tjera të Europës do tëekstrapolohen në Tirane, humbja epritëshme e jetëgjatësise sëpopullatës së Tiranes, për shkak tëndotjes së ajrit, do të kapërcente 1.5– 2 vite jetë për çdo banor” (sipasvlerësimit të ekspertizës së OBSH‘Cilësia e ajrit në Tiranë’,Krzyzanowski M., 28 qershor2006). Për vendet e BE ky llojvleresimi jep mesatarisht 8-9muaj......

Z. Ministër, duke patur besimnë mirëkuptimin tuaj intelektualunë ju kujtoj se përmiresimi icilësisë se ajrit dhe pakësimi irreziqeve shëndetsore është imundshëm, por është një proces igjatë e i vështirë, veçanerisht përvendin tone ku akoma kadefiçienca të rendesishmekonceptuale në këtë fushë. Kypërmirësim kërkon zbatim të një serie

të konsiderueshme masash nëtransport dhe sektorë të tjerë qëshkarkojnë ndotje, si aktivitetet endertimit etj. Këto masa duhenmbështetur prej masash tërëndësishme organizative,rregullatore e financiare... Pra,mendoj se duhet kohë e gjatë dhebashkepunim i efektshem mesaktorëve përgjegjës e institucioneverespektive.

Gjithashtu mendoj se duhenbërë sa më parë edhe plotësime tërëndësishem ligjorë për mbrojtjen ecilësisë së ajrit dhe përafrimin elegjislacionit respektiv të Shqipërisëme legjislacionin e vendeve të BE.Këto sugjeroj të përmbajnë:

FUSHATE MJEDISORE E FORUMIT TE MENDIMIT TE LIRE DHE BASHKISE SE DURRESITtë rinj e të reja të Durrësit etj, ështëlançuar fushata mjedisore e qytetittë Durrësit si dhe është themeluardega e Durrësit të Korpusit vullnetarshqiptar për mjedisin.

Mjedisi ishte qëllimi kryesor itakimit. Krijimi i këtij Korpusi mevullnetarë nga qytetet e Tiranës,Shkodrës, Fierit, Vlorës e Lezhësështë pasojë e shqetësimit qytetarmbi gjendjen e mjedisit, veçanërishtnë zonat bregdetare dhe turistike.”Veprimet konkrete për pastrimin ekëtyre zonave dhe parandalimin endotjes në përgjithësi qëndrojnë nëthemel të këtij organizimi të ri mebaza vullnetare”-tha drejtuesi itakimit Mentor Kikia. Kryetari ibashkisë Dako vlerësoi pjesmarrjenqytetare, e cila ka qenë e pranishmeedhe në nismat e ndërmarra ngabashkia “Për një Durrës të pastër”

apo “Një jetë, një pemë”. Ai shtoise administrata e tij do të jetë pjesëe kësaj lëvizjeje vullnetaremjedisore. Ai deklaroi gjithashtu sekrijimi i një mjedisi të pastër ëshëtnjë nga prioritetet e Bashkisë, e cilanë këtë kuadër ka një plan konkretedhe në shtimin e sipërfaqeve tëgjelbëra ku deri tani në Durrës nësajë të nismave të ndryshme tëBashkisë janë mbjellë mijëra fidanëpemësh.

Në fjalën e tij sekretari imarrëdhënieve me publikun nëAmbasadën e SHBA në Tiranë BixAliu nënvizoi nevojën e nismaveqytetare në këtë drejtim:“Mjaftqytete të SHBA në fillim të viteve1970 kanë patur probleme të mëdhame mjedisin dhe ato janë zgjidhurfalë nismave dhe këmbënguljesqytetare-tha diplomati amerikan,

duke shtuar se Ambasada e vendittë tij do ti mbështesë fuqimisht këtonisma në Shqipëri. Qyetetarë tëndryshëm dhe specialistë të mjedisitqë e morrën fjalën në takim sollënpërvojat e tyre pozitive dhe negative

të gjendjes së mjedisit. Kjo fushatë sensibilizuese me

moton: “Ndal! Nesër do të jetë vonë”që nisi edhe në Durrës është vijim ikësaj lëvizjeje që ka filluar prej disa

muajsh në disa qytete duke marrënxitje nga problematika të nxehtamjedisore si shkatërrimi i pyjeve,tokës dhe ndotjes masive që përbënnjë kërcënim serioz për shëndetin enjerëzve dhe të ardhmen ekonomiketë vendit, hedhja pa kriter e mbetjevedhe mungesa e përpunimit të tyre,mungesa e një kulture komunitaredhe qytetare ne raport me mjedisine përbashkët etj.

Korpusi i vullnetarëve qëmbështetet fuqimisht edhe ngaambasada amerikane e cila ka qenëmjaft e ndjeshme ndaj problemeveambientale, ka nisur dhe do ëtvazhdojë këtë fushatë të madhendërgjegjësimi për krijimin estrukturave vullnetare qytetare nëshërbim të ëprmirësimit të sjelljes,ruajtjes, dhe mirëmbajtjes të së mirëssë përbashkët.

Problemet e ajrit urbanjanë bërë kuaj ‘beteje’në polemikat shpeshherë irracionale mes

pushtetit qendror e atijlokal në Tiranë.

Nëse vlerësimet e bëranë pjesë të tjera të

Europës do tëekstrapolohen nëTirane, humbja e

pritëshme ejetëgjatësise së

popullatës së Tiranes,për shkak të ndotjes sëajrit, do të kapërcente1.5 – 2 vite jetë përçdo banor” (sipas

vlerësimit të ekspertizëssë OBSH)

• Ligj të ri për Mbrojtjen e Ajritnga Ndotja, të harmonizuar meFramework Directive 96/62/EEC.

• Legjislacion adekuat sekondar,të amenduar sa më parë me:

- VKM për vlerat e reja limite tëcilësisë së ajrit, kufijtë e tolerancësdhe kufijtë e gjëndjes alarm, duketranspozuar Direktivat 99/30/EC,2000/69/EC dhe 2002/3/E;

- Udhëzues metodikor përvleresimin e cilësise së ajrit mjedisor,duke transpozuar Direktivat 99/30/EC, 2000/69/EC, 2002/3/EC;

- Udhëzues metodikor përvleresimin paraprak të cilësisë së ajritdhe klasifikimin e zonave e tëaglomeratëve të cilësisë së ajrit;

- Udhëzues metodikor përmonitorimin dhe raportimin e cilësisësë ajrit.

Duke e mbyllur këtë letër Jusiguroj edhe një herë se ato gjërateknike që janë shkruar në të janëthjesht e vetëm për Ju, me që ekonsideroj veten të një formatiprofesional e intelektual të afërm meTuajin. Vazhdoj të kem një farë bindjepersonale se informacioni ekëshillimi teknik që ju ofrohet përproblemet e ajrit nuk është sa duhetadekuat. Në këtë kuadër Ju shprehgjithashtu predispozicionin timkonstant për të asistuar Ministrinëqë Ju drejtoni në rrugë institucionale,personale apo grupesh ad hoc, përato fusha e probleme ku ekspertizaime teknike mund të konsiderohet evlefshme.

Agron DELIUPërgjegjës i Laboratorit të

Monitorimit të Cilësisë së Ajrit,Instituti i Shëndetit Publik,

Tiranë

Viti 2007 DSHPTr ISHP Tr Elbasan

Maj 64,4 107,7

Qershor 130,7 128,5 103,4

Korrik 168,1 157,6 90,8

Gusht 146,3 175,9 89,6

Shtator 115 97 76,2

Tetor 122 99 96

Mesatare 124,4 127,6 91,2

EU limit 50 PM 10 në ajrin urban të Tiranes eElbasanit (mikrogram për metër

kub). Matje të kryera me paisjet ereja të përshkruara në këtë

apendiks.

5

1. Edhe pse kapitulli 8 i VNM-se titullohet Plani i MonitorimitAmbjental, ai nuk permban nje planreal as per monitorimin,implementimin apo per veprimetmanaxhuese embjenatale

2. Nuk ka nje manaxhim perimpaktet sociale. Per me teper, nukka nje Plan menaxhimi per mbetjete rrezikshme, as nje plan peremergjencat/aksidentet, te cilatduhet te jene pjese e brendshme dhe

integrale e VNM-se.3. Nuk arrin te siguroje te dhena

per inputet e burimeve natyrore dheoutputet e gjeneruara gjate fazesoperative te TEC: konsumimi I ujit,sasia e ujrave e ndotura industrialdhe karakteristikat termale, dhe me erendesishmja emetimin e CO2.

4. Në kapitullin 2, ka njëtentativë mashtrimi që në PortoRomano TEC do të zbatohet kapjadhe izolimi i CO2 me anë të CCS meqëllim reduktimin e CO2 të gjeneruar( shih seksionin 2.2.1 të VNM ).Sidoqoftë është e pasaktë supozimikomercial që kjo teknollogji do tëimplementohet shpejt nëpër botë,dhe jo vetëm në Porto Romano.

5. Nuk ka nje analize reale dhekrahasim alternativash. Ne vend tekesaj ka nje tentim per te justifikuarprojektin aktual si zgjidhjen me temire ( VNM kapitulli 2 ).Ne vend tekrahasimeve realiste per zgjidhje tendryshme me efektet perkateseekonomike, sociale dhe ambientale,projekti aktual popromovohet sizgjidhja me e mire. Nuk ka njekrahasim ndermjet skenareve perenergjine mikse ne nivel kombetar

6. Projekti i propozuar rritvaresine energjitike te Shqiperiseper lëndët djegëse te importuara(Qymyry do te merret nga jashte)

7. Strategjia Shqiptare perEnergjine keqinterpretohet per tejustifikuar zhvillimin e impjantevefuqi- djegese te qymyrit ne Shqiperi.Strategjia Shqiptare per Energjineduhet te ishte analizuar dheinterpretuar ne menyren e duhur.Gjithsesi, Strategjia eshteinterpretuar ne nje menyre tenjeanshme.Asnje nga kuotimet edhena të VNM-se nga Strategjia eEnergjise te cojne net e vertete nekonkluzionin se TEC me qymyr dote ishte zgjidhja më e mirë, por tekstii VNM-se perpiqet ta shikoje ne ketekendveshtrim. Nuk ka patur analizaalternative dhe krahasuese per keteprojekt, as ne nivelin Strategjik asne nivelin lokal.

8. VNM-ja promovon nesupozimet e tij se impaktet social –ekonomike do te jene perfituese perpopullsine lokale dhe ne nivelkombetar, pa asnje analize

thelbesore, pa asnje analize kosto-perfitim, as nje analize vezhgueseper projektin, te realizuar nevendodhjen apo ne qytet( sic eshtediskutuar per seksionin 6.9 te EIA-se ). Pa asnje analize apo plan me

qëllim zgjerimin e impakteve social–ekonomike lokale, ai kufizohet meshume ne perfitimet ekonomike teinvestitoreve, ndersa pasojat eimpakteve negative sociale dheambjentale i përcillen popullsisëlokale.

9. vetëm 30% e mundësisëhidro është e përdorur.Ky ishtesupozimi për një argument përndërtimin e Impianteve të fuqishmeme lëndë të parë qymurgurin dhembetjeve të tjera fosile. Sidoqoftë,në opinionin tonë është aktualishtnjë argument që Shqipëria ka

potenciale të tjera për prodhimin eenergjisë sikur edhe vetëm ngasektori i Hidrocentraleve, dheduhet të përdoren si raste për tëstimuluar këtë sektor ( vecanërisht

mini- hidro centralet sepse atosigurojnë më zgjidhje më tëqëndrueshme dhe miqësore përmjedisin më shumë se Hidro-

RISHIKIMI I CILESISE SE VNM PER IMPIANTIN E PORTO ROMANOScentralet me kapacitet të madh )

10.Në seksionin 2.2 “Objektivat e projektit të propozuar”është përcaktuar që Qellimi kryesori projekt-propozimit është ndertimii një Impianti të ri....duke përdorurburime të energjise me kosto më tëlirë ( qymyrgurin) (VNM fq.18).Meqenëse, atje nuk ka ndonjëinformacion që mund të konfirmojëqë përdorimi i qymyrgurit për këtëTEC do të jetë i “lire”.

11.Në raport duhet të ketë edhenjë analizë e kostos së fitimit që dotë vërtetojë pretendimin që ky burimenergjie do të jetë i lirë, dhepërfitimet nga prodhimii energjisëdo ti ketë ekonomia lokale dhe ajoKombëtare. Analiza e kostos-perfitimit duhet te kete neconsiderate se si ndikon import iiqymyrgurit ne ekonomineKombetare.

12.Strategjia Kombëtare eEnergjise (2003) citonrekomandimet si më poshte :

-rritja e kapaciteteve tëprodhimit

-zëvëndësimin e shërbimeve tëenergjisë –low, duke përfshirë këtu- kursimin e energjisë ;

-zgjerimi i sistemit tëshpërndarjes

Nevoja për rritje të kapaciteteveprodhuese për të përfituar nevojataktuale është e dallueshme, por nukështë ende një argument për tëpromovuar një sektor Impianteshqymyrguri që sjellin një zhvillim jotë qëndrueshëm.Dy pikat e dytanuk janë gjithashtu argumente përtë promovuar ndërtimin eImpianteve të prodhimit tëEnergjisë me lende djegëseqymyrgurin TEC.

13.Asnjë nga objektivatspecifikë nuk mund të justifikojëpromovimin e ndërtimit të impiantitme qymyrgur

14.“Kapja dhe trajtimi i CO2”është e rremë, sepse nuk ka endeaktualisht një metode të kapjes dhetrajtimit te CO2 (CCS) planifikuaredhe pëer këtë projekt. Para segjithave, teknollogjia CCS janëende në fazë eksperimentale, dheekziston një mëdyshje nëse kjoështë thjesht marketing apo do tëjetë e zbatueshme realisht

15.Është gjithashtu njeargument i gabuar, pa asnjë factmbështetës, qe transport dhe

përdorimi i gazit natyral mundtë ketëmë shumë impact negative në mjedissesa transporti dhe përdorimi iqymyrgurit në këtë rast.

16.Impianti me qymyr “ ështëcaktuar qe uji i ndotur do tëmblidhet, dhe do të dërgohet nëimpiantin e trajtimit të ujrave tëndotur, dhe ne përfundim do tëderdhet në det, sipas të gjitharregullavenë fuqi” (EIA, p.36).Atëherë theksojmë që EIA duhet tëparshikojë atë lloj impianti të trajtimittë ujrave industrial, me mundësinë etrajtimit kimik specifike për TPP i cilido të jetë pjesë integrale e projketitdhe /ose impianti plitësues meprocese me trajtim fizik, kimik dhebiologjik, procese këto ekzistuee osekontraktuese.

17.qymyrguri do tëgrumbullohet në dy vendegrumbullimi, ku sicili rreth 450× 60m, me kapacite prej 220 000 ton(EIA,p.40). Nuk ka asnjë masë për tëpërballuar mbrojtjen e tokës ngandotja e qymyrit te depozituar.

18.masa finale, e përmbajtjevekimike dhe destinacioni final I ujrave,llumrave dhe tepricave kimikateduhet të bëhet prezente në raport.Në përshkrimin përkatës, është epamundur të njihet karakteristikat esasive kimikate të ujrave ndotës dhellumrave, sikur edhe vendodhjen egrumbullimit të mbetjeve llumra tëlëngëta. Mbetja e trajtimit të ujravethuhet që do të bëhet në ujrat e detit,por në një vënd të pa përcaktuar. Përshkak të një përshkrimi të varfër tëprocesit është e pa mundur përgjithsecilin të parashikojë impaktet,duke mos përcaktuar gjithashtumasat lehtësuese.

19.kapja e hirit dhe sistemiitrajtimit “ – nuk përmban njëinformacion të mjaftueshëm meqëllim matjen e impaktit të hirit. Nukka matje të gjenerimit mujor të hirittë prodhuar nga funksionimi I TEC,as edhe përcaktimi I riskut në nëpërfundim të procesit. Përcaktohetvetëm që hiri “ mund të zhvendosetme mjete dhe të transferohet më anëtë një shirit transportieri në anije”(p.43në VNM ). Risku nga hiri nukështë I përcaktuar këtu.Kjo tregonqë hiri mund të shkarkohetgjithandej. Plani I menaxhimit tëmjedisit duhet të paraqesë saktëdestinacionin përfundimtar dukemarrë parasysh edhe riskun që vjenpër pasojë e transportimit.

20.të dhenat e dhena janë tëmarra nga dy stacionemeteorollogjike: një në Durrës qëeshte të paktën 10 km larg ngaImpianti I planifikuar, dhe një të

pakten 30 km larg në Aeroportin eTiranës, sipas shkallës në hartën efigurës 6.1.2.2a (VNM,p.180).Konsideruar distancën nga dystacionet metrologjike, është e

diskutueshme nëse të dhënat efuture janë të mjaftueshme.Për më

tepër konsideratë, ështërekomanduar të kërkohet përkundrejt rekomandimeve të dhënanë instruksionet për përdorimin emodelit CALMET-CALPUFF.

21.modelimii zhurmave ështëinterpretuar me një supozim tëgabuar dhe shpjegimi I këtijsupozimi është neglizhuar, njëanalizë e plotë sociale në ndikim tëpopullsisë në fqinjësi të godinave

dhe qytetit duhet të kryhet dhe tëprezantohet si një pjesë integrale eprezantimit të VNM, së bashku menjë plan të menaxhimit social.

22.oportunitetet e punësimitjanë të padukshme. Sidoqoftë,vlerësimi i impaktit social është“planifikuar te përmbushë” (VNMp.224) në një datë të përcaktuar. Njëvlerësim të impaktit social (SIA)duhet të ishte një pjesë integrale eraportit të VNM përkatëse. RaportiSIA duhet të kishte parashikuar njëplan të detajuar të punësimit gjatëndërtimit dhe fazës së operimitbashkarisht, me parashikimin tënumërit të të punësuarve në nivellokal, me cilat kualifikime gjithashtu.

23.VNM dhe SIA duhet tëpërfshijë masat e detajuara qe tëinkurajojë punësimin local me anëtë programeve të trainime të plota.Paketo masa, dhe një vlerësim tëimpaktit social, është e vështirë tëparashikohet “ impakti pozitiv irëndësishëm i sistemit social-ekonomik)

24.VNM nuk përmban një plantë menaxhimit dhe monitorimit.Nukka gjithashtu as plan të menaxhimittë mbetjeve, duke përfshirë këtumenaxhimin e mbetjeve tërrezikshme dhe planin e reagimitndaj aksidenteve.

25.prodhuesi duhet të paraqesënjë program të shkruajtur me qëllimreduktimin e volumit, sasisë dhetoksicitetit të mbetjeve tërrezikshme; të jetë i përgjegjshëmpër koston transportin, tërheqjendhe përpunimin e mbetjeve tërrezikshme që gjenerohen;transferimi i mbetjeve të rrezikshmeduhet të bëhet vetënm nga njëoperator i autorizuar, dukemenjanuar përzirjen e mbetjeve tërrezikshme me mbetje të tjera; dukembajtur relacion me të dhënat(sasinë, natyrën, origjinën, mënyrëne transportit, dhe metodën etrajtimit) të të gjitha llojeve tëmbeturinave që gjenerohen.....”.Asnjë nga këto aktivitete janë tëekzaminuara dhe nga VNM.

Nuk permban nje planreal as per monitorimin,implementimin apo perveprimet manaxhuese

ambienatale

“Kapja dhe trajtimi iCO2” është e rremë,sepse nuk ka ende

aktualisht një metode tëkapjes dhe trajtimit teCO2 (CCS) planifikuar

edhe pëer këtë projekt.Para se gjithave,

teknollogjia CCS janëende në fazë

eksperimentale, dheekziston një mëdyshjenëse kjo është thjeshtmarketing apo do tëjetë e zbatueshme

realisht

Ne vend te krahasimeverealiste per zgjidhje tendryshme me efektetperkatese ekonomike,

sociale dhe ambientale,projekti aktual

popromovohet sizgjidhja me e mire.

2 Prill 2009Në debatin e vazhdueshëm publik

për projektin e TEC-it me qymyr nëPorto Romano midis grupeve tëndryshme të interesit, ekspertëveqeveritarë apo jo qeveritarë, pushtetitvendor dhe atij qëndror argumentikryesor ka qënë standarti mjedisor ikëtij investimi.

Për të bërë një analizë dhe njëvlerësim më të saktë e të paanshëmpër projektin e TEC-it me qymyr nëPorto Romano, Grupimi Ekolëvizjakërkoi nga partnerët Europianë (Rrjetii monitorimit të bankave të zhvillimit-BWN) një rivlerësim të studimitmjedisor të përgatitur nga ENEL.

Rivlerësimi i tyre evidenton plot25 pika me gabime, mangësi dhedeformime në studimin mjedisor tëKompanisë ENEL për TEC-in ePorto Romanos.

Ndaj në emër të grupimitEkolëvizja dhe ndërgjegjes qytetare

kërkojmë që Qeveria dheveçanërisht Ministria e Mjedisit,Pyjeve dhe Administrimit të Ujravenuk duhet të japë lejen mjedisore tëkëtij projekti pa marrë nëkonsideratë dhe këtë rivleresim ngaekspertë europian të studimevemjedisor.

Kjo përqasje rivlerësimimjedisor i një investimi tregon se nëShqipëri e vërteta mjedisore nuktregohet dhe kjo sjell pasoja tëdrejtpërdrejta në ekonominë,mjedisin dhe shëndetin e popullsisë.Prandaj qeveria shqiptare dheministria e mjedisit duhet tërealizojë një proces që të sigurojëseriozitet dhe kërkesa më të lartapër VNM-të në përgjithësi dhe atëtë projekteve ndotëse në veçanti.

Xhemal Mato – DrejtorEkzekutiv i Grupimit Ekolëvizja

Merita Mansaku –Koordinatore Kombëtare e CEE

Bankwatch Network

NGA KONFERENCA PER SHTYP E GRUPIMIT“EKOLEVIZJA” DHE QENDRES “EDEN”

6

Si shkoi iniciativa globale Orae Tokës në Shqipëri?

Ishte vërtet një suksesentuziazmant Ora e Tokës 2009 nëShqipëri. Ishte viti i parë që

Shqipëria u përfshi, por Shqipëriadhe qytetarët e saj iu bashkuanplotësisht kësaj iniciative globaletë WWF. Ne si grup koordinatorjemi jashtëzakonisht të kënaqur.

Na thoni diçka lidhur me këtëinciativë në nivel global.

Në Earth Hour 2009 morën pjesëmbi 1 miliardë njerëz dhe mbi 2000qytete të botës, duke dëshmuarndjeshmërinë e banorëve tëplanetit për ndryshimet klimatike qëpo ndodhin. Njëra pas tjetrës nëbotë u duk sikur u fikën fashat orareqë nga Australia deri në Amerikë,në orën lokale 20.30 të datës 28Mars 2009, në një manifestimmadhështor të përgjegjshmërisënjerëzore për klimën. Për 60 minuta,bota dëshmoi njëzëri se dëshironfort që të frenojë ndryshimetklimatike, si dhe nënvizoi faktin seçdo qytetar mund të luajë rolin evet për këtë qëllim: duke përdorurme kursim energjinë elektrike. Mbi2000 qytete, përfshirë të gjithakryeqytetet botërore fikënsimbolikisht ndriçimin e objektevetë tyre simbol: Ua e Bronksit,Ujvarat e Niagarës, Kulla Eifel, Syrii Londrës, Koloseu, Stadumi Folejae Zogut, Stadiumi Luzhniki nëMoskë, kulla e Torontos.Manifestim fantastik!

Cili është në fund të funditmesazhi që dha kjo iniciativë?

Mesazhi i Earth Hour u dëgjuai fortë: “secili prej nesh është irëndësishëm për planetin”. Sepse“kush kursen 1 Kwh energjielektrike në shtëpi apo në punë apokudo, i ka kursyer atmosferës së

planetit 0.6 kg Dioksid Karboni”.Kaq gjë mund ta bëjmë të gjithë.Këtë vit edhe Kryeqytetari iplanetit, zoti Ban Ki Mun e nënvizoikëtë. Kështu pra, Ora e Tokës 2009rezultoi një triumf i ndërgjegjesnjerëzore mbi indiferencën. Kjo dot’i detyrojë edhe të mëdhenjtë ebotës që në Kopenhagen në fundtë këtij viti të jenë shumë mëkonkretë dhe drastikë në masatkundër ndryshimeve klimatike.

ORA E TOKES ME SUKSES NE SHQIPERIInterviste me Dr. Romeo

HANXHARIKoordinator Kombëtar i “Ora

e Tokës” Shqipëri

Cili ishte grupi iniciator i kësajiniciative për Shqipërinë?

Grupi organizator përShqipërinë ka arritur që, në qershor2008, të krijojë një “Rrjet Shqiptartë Orës së Tokës”, të përbërë nëbërthamë fillimisht vetëm prejEkolëvizja, Mjaft, dhe Korporata

Elektroenergjitike Shqiptare, dhe qëështë zgjeruar më tej vazhdimisht.Grupi organizator per eventin 2009është përbërë nga “Shoqata përPolitika të Reja të Mjedisit” të cilënunë e kryesoj, dhe “Rally Albania”,dhe ka punuar nën ombrellën eEarth Hour Global Team të WWF(World Wild Fund) Australia dhe tëBashkisë së Sidneit. Nga ana e tij,Rrjeti Shqiptar per Oren e Tokes kambështetur me vullnetarizëmlobimin për këtë event në vendintonë. Duhen falenderuarperzemersisht z. Xhemal Mato, Z.

Gjergji Bojaxhi, dhe djemtë e Mjaftit,për përkrahjen qytetare që i dhanëkësaj ideje që në embrion. Por ne ifalenderojmë të gjithë aktorët qëdhanë kontributin e tyre që këtë vitShqipëria të përfaqësohej mesukses.

A patët përkrahje në këtëiniciativë, që në pamje të parë duketsi “ironike” për Shqipërinë?

Në disa muaj punë intensive negjetëm mirëkuptim dhe arritëm tëkrijonim një rrjet të gjerë me kompaniprivate, ente publike, organizatamjedisore, qytetarë të thjeshtë, tëcilët morën pjesë dhe garantuansuksesin e Orës së Tokës 2009. Mebashkëpunimin tonë, vetëKryebashkiaku i Sidneit iu drejtuame letra zyrtare mjaft homologëvetë vet në Shqipëri, duke i ftuar tëishin “official earth hour city”. Jotek të gjithë gjeti në faktkundërpërgjigje, megjithatë është epranueshme si viti i parë. Dhesidomos duke marrë parasyshnivelin e ulët të infomacionit që kanë Shqipëri, veçanërisht në niveladministrate, lidhur me ndryshimetklimatike dhe mënyrat e frenimit tëtyre.

Po ashtu, mjaft kompani privatee publike si General ElectricConsumer and Industrial,Vodafone, KESH, etj., mjaftinstitucione si Ministria e Arsimitdhe Shkencës, Bashkia e Tiranës,Ministria e Mjedisit, Universiteti iTiranës, etj., mjaft organizata siEkolëvizja, Mjaft, GG Group, etj.,dhe mijëra e mijëra qytetarë tëthjeshtë iu bashkuan organizimittonë. Pjesëmarrja e gjerë u duk edhenga numri jashtëzakonisht i lartë i

vizitave në faqen shqip që ne kemimenaxhuar në websitin zyrtar tëEarth Hour www.earthhour.org.Këtë më lejoni ta nënvizoj. Kemiarritur të koordinohemi shumë mirëme Ekipin Global të Earth Hour,duke krijuar faqen shqip të websititzyrtar. Cdo shqiptar mund të lexojëe të përfshihet në këtë iniciativëduke përdorur gjuhën amtare. Ështëe rëndësishme, sepse tregonrëndësinë që Ekipi Global i kushtoiedhe përfshirjes së Shqipërisë dheçdo qytetari shqipfolës. I falenderojtë gjithë pjesëtarët e Ekipit tonë

Lokal, që kanë punuar fort, dhe mbibaza vullnetarizmi të plotë, duke ikushtuar këtij qëllimi mjaft kohë dheenergji.

Ju keni listuar ata që i keniquajtur “Ambasadorët e Orës sëTokës në Shqipëri”. Cilët kanëqenë, dhe cili ka qenë roli i tyre?

Një mirënjohje e veçantë përkëtë sukses të Orës së Tokës 2009në Shqipëri (EH Albania 2009) ushkon pikërisht “Ambasadorëve tënderit të Orës së Tokës 2009 nëShqipëri”, njerëz të rinj të politikëse të mediave, të cilët kontribuanfisnikërisht me imazhin dhe fjalën etyre për një kauzë globale tëqytetërimit njerëzor: Sonila Meço,Gjergji Bojaxhi, Ben Blushi, TaulantBino, Saimir Kodra, Anila Basha.

Statusi i Ambasadorit të Orëssë Tokës, sipas politikës zyrtare tëEarth Hour Global, u shkon atyrenjerëzve publikë që pranojnë tëvenë imazhin e tyre vullnetarishtnë shërbim të sensibilizimit për këtëiniciativë. Në nivel global, në tëgjithë botën janë rreth 2000ambasadorë të kësaj iniciative, dhejanë që nga politikanë, shkrimtarë,këngëtarë, stilistë, kampionë

olimpikë, etj. Mjafton të përmendimqë ambasadorë janë fjala vjenMbreti i Suedisë, Kryeministri iBritanisë së Madhe, e deri te RitaLevi Montalcini, e deri te AlanisMorrisete e Shakira.

Ne kishim Ambasadorët tanë tëcilët luajtën një rol të rëndësishëmmbështetës, dhe jemi të bindur qëme këto figura të respektuarapublike, apo dhe me të tjerë që dot’i bashkangjiten kësaj liste tënderuar, ne do të bëjmë shumë mëtepër në 2010.

Keni patur edhe aktorë të tjerëpërkrahës?

Mirënjohje e veçantë u shkonMediave Partnere të EH Albania2009, si “Gazeta Shqiptare” dhetelevizioni “News 24”, që i kanërezervuar iniciativës hapësirëmediatike. Njw falenderim i veçantwi shkon “General Electric Consumer& Industrial”.

Cilat ishin aktivitetet që jundërmorët si organizatorë?

Në paraditen e ditës së shtunë28 mars, tek Ura e Shallvareve, grupiorganizator i EH Albania 2009promovoi iniciativën publikisht tekqytetarët e Tiranës duke organizuarfirmosjen publike dhe masive tëqytetarëve tiranas në panelin emadh të solidarizimit me Orën eTokës. Ishte kënaqësi të shihnim sesi me mijëra ishin ata që dëshmuanentuziazëm dhe që hodhën firmat etyre në këtë panel, përkrah firmavetë Ambasadorëve të iniciativës qëishin aty të pranishëm dhe bënëpublikisht edhe ata firmosjen embështetjes së iniciativës. Vumë regatishmëri të plotë të qytetarëve përt’iu bashkuar thirrjes sonë për tëfikur dritat dhe aparaturat e tepërtanë orën 20.30 deri në 21.30 të ditëssë Shtunë 28 Mars.

Pamë që në orën 20.30 edheTirana iu bashkua kësaj iniciative.

Po, është e vërtetë. Edhe disaBashki në të gjithë Shqipërinë iubashkuan thirrjes së grupit tonëorganizator, të tilla si Bashkia eTiranës, Bashkia e Vlorës, Bashkiae Elbasanit, duke i atashuar këtoqytete në krah të mbi 2000 qytetevetë tjera të mëdha të botës që ukonsideruan si “zyrtarisht të Orëssë Tokës”. Qytetet që mund tamarrin statusin “Official Earth HourCity”, sipas kritereve tëOrganizatorëve të WWF, në faktduhet të bëjnë shumë më tepër sesa thjesht të fikin ndriçimin e një

ndërtese publike. Megjithatë, meaktivitetet që ne si Ekip Lokal i EarthHour arritëm të bëjmë, e renditëmedhe Tiranën në këtë listë të EarthHour Global. Në fakt në Tiranë, mebashkëpunimin e frytshëm tëBashkisë së qytetit, e cila menaxhonndriçimin publik të QendrësHistorike të Tiranës, u arrit tëshuajmë në shenjë solidarizimindriçimin e disa objekteve simbol

Drejtori i KESH, z. Gj.Bojaxhi duke firmosur ne Qra e Tokes

Në Earth Hour 2009morën pjesë mbi 1

miliardë njerëz dhe mbi2000 qytete të botës,

duke dëshmuarndjeshmërinë e

banorëve të planetit përndryshimet klimatike që

po ndodhin

Ishte viti i parë qëShqipëria u përfshi, porShqipëria dhe qytetarët

e saj iu bashkuanplotësisht kësaj

iniciative globale tëWWF.

Një mirënjohje eveçantë për këtë

sukses të Orës së Tokës2009 në Shqipëri u

shkon pikërisht“Ambasadorëve të

nderit të Orës së Tokës2009 në Shqipëri”,

njerëz të rinj të politikëse të mediave, të cilëtkontribuan fisnikërisht

me imazhin dhe fjalën etyre për një kauzë

globale të qytetërimitnjerëzor.

të përzgjedhura nga vetë Bashkia,të tilla si Korpusi Qendror iUniversitetit Politeknik, dhe CityHall i vetë Bashkisë. Ne kishimpropozuar edhe Kullën e Sahatit,Kompleksin Ministerial, dheMozaikun e Muzeut Kombëtar. Këtokonsiderohen sipas kritereve tëWWF Earth Hour si “brandeterritoriale”. Nuk arritëm t’i shuajmëkëto objekte simbol, por shpresojmëse vitin tjetër të bëjmë më shumë,në bashkëpunim me autoritetinlokal.

Ndërsa qytetarët e Tiranës dheqyteteve të tjera ku ne kemi zhvilluarnjë fushatë informimi, i janëbashkuar iniciativës. Të nesërmene Orës së Tokës shumë njerëz, tënjohur e të panjohur na e kanëkonfirmuar këtë. Kjo na bënentuziastë se Ora e Tokës 2010 dotë jetë shumë më rezultative përShqipërinë.

Me që e përmendët, kur do tëfilloni organizimin e Earth Hour2010 për Shqipërinë, dhe çfarësynohet?

Grupi organizator i EH Albaniashprehet entuziast se në Orën eTokës 2010 pjesëmarrësit nëShqipëri do të jenë shumë shumëmë tepër. Puna ka filluar që tani përatë event. Objektivi ynë është qënë EH 2010 të përfshijmë të gjithaqytetet dhe komunat e Shqipërisë,duke ndjekur shembullin e mjaftvendeve, edhe ballkanike, që arritënqë brenda një viti të jenë në majat epjesëmarrjes në këtë inciativëglobale. Synojmë që Shqipëria tëmarrë pjesë denjësisht dhefuqishëm. Me këtë rast, ftojmë tëgjithë aktorët ë interesuar t’ibashkohen punës sonë. Kushdo që

dëshiron të marrë pjesë dhe tëkontribuojë, mund të rregjistrohetsi mbështetës tek faqja zyrtare eEarth Hour, si dhe të kontaktojëorganizatorët lokalë për Shqipërinë.Le të jemi më shumë në Orën e Tokës2010! Le ta bëjmë zërin tonë tëndjehet më fort, si pjesë e botës sëqytetëruar e të shqetësuar!

Ju faleminderit në emër të “EarthHour Albania Team”!

7

NATO-s i nevojitet njëprezencë ushtarake edhe në detrate Arktikut. Këtë e bën të diturSekretari i përgjithshëm i saj J. deHoop Scheffer që jep dhe arsyen :ngrohja globale po shkrinsipërfaqe të mëdha detare të cilatbëhen të kalueshme nga mjetetlundruese. Ai u shpreh se “Jam ifundit që pres një konfliktushtarak, por aty duhet të ketë njëprezencë të NATO-s. Nuk është sepo e zmadhojmë gjëndjen, por kjogjë është e nevojshme, qoftë përbashkëpunimin politik, qoftë përatë ekonomik.

Hapja e rrugëve detare ngashkrirja e akujve kanë komplikuar

marëdhëniet delikate midisvendeve të rajonit, në mënyrë tëveçantë për eksplorimin e naftës egazit në sipërfaqet detare tëpaarritura deri më sot. SHBA,Rusia dhe Kanadaja kanëreklamuar juridiksionin eterritoreve arktike. Schefer shtonse shumica e vendeve rrethArktikut kanë shtuar veprimtarinëe prezencën e tyre ushtarake nëkëto territore.

Lee Willett, përgjegjës istudime detare në Royal UnitedServices Institute, Londër,mendon se, kur të hapen rrugët,luftanijet e vendeve të këtij rajonido të kërkojnë të ruajnë në radhë

Ne nuk e kemi çmuar si duhetoqeanin, por e kemi dëmtuar rëndëatë. Prandaj duhet të realizojmëndryshimet e duhura, dukendërgjegjësuar popujt. Me këtëmoto u publikua në fillim të prillitpunimi i Bankës Botërore me titull“Valuing Coastal and MarineEcosystem Services-Vlerësimi i

shërbimeve për ekosisteminbregdetar e detar ”. Studimipërpiqet të risjellë në vëmendjerëndësinë e ushqimit që marrimnga oqeanet, të vlerave rikrijuesetë tij dhe rolin vital si absorbues ikarbonit në erën e ndryshimeveklimatike.

Por njëkohësisht theksohetdhe dëmtimi i ekosistemit të tij,ndotjes dhe shkatërrimit fizik.

Katherine Sierra, nënpresidente eZhvillimit të Qëndrueshëm nëBankën Botërore, u shpreh se : “Roli i oqeanit është jetësor edhenë misionin tonë për zbutjen evarfërisë e zhvillimin eqëndrueshëm. Ne jemi tëvendosur të ndalojmë investimet–under (të fshehta) në

menaxhimin e bregdetit dhe tëruajmë proceset vitale tëekosistemit ”.

Kontributi vjetor nëekosistemin detar vlerësohet mbi20 trilion dollarë.

Por duke marrë parasysh edheato që nuk çmohen në treg sibiodiversiteti, rregullimi klimatik,ndikimi shpirtëror apo bukuria erifeve koralore etj.., athere është

e pamundur të vlerësohet qoftëvlera e vërtetë, qoftë edhedëmtimi që i është bërë oqeanitbotëror.

Sipas FAO në dy dekadat efundit ka patur një humbje tëmadhe të rifeve koralorë, të llojevetë ndryshme peshqish e rënie 20% të sasisve të peshkut që

përdoret për ushqim. Ndryshimiklimatik tashmë kërcënon mepasoja të ashpra për njerëzimin esidomos për vendet e varfra.Vlerësimi i shërbimeve përekosistemin detar, thuhet nëpunim, kërkojnë një ripërtëritje tëhabitateve për rritjen e peshkut,kontroll të erozionit të brigjeve,të mbetjeve në ujra, të menaxhimittë turizmit e të kontrollit të CO2.

Gjithmonë e më tepër poshtohen përpjekjet për burimealternative të energjisë. Përpjekjamë e fundit është ajo për tëprodhuar karburant “të gjelbër “nga gazi karbonik që del ngafrymëmarrja njerëzore.

Kjo po bëhet realitet nëaeroportin e Liverpulit, Angli, kupo eksperimentohet një mënyrë ere. Aty janë instaluar disaaparatura që mbledhin gazinkarbonik të lëshuar ngapasagjerët.

Ky gaz, i mbledhur dhe trajtuar,do të përdoret për të ushqyer disaalga të veçanta. Këto, më pas, dotë përdoren si biomasë për të

Ashtu si pritej, Forumi Botërori ujit, mbajtur në Turqi, u mbyll mezhgënjimin e shumë vendeve qëprisnin ligjërimin e “ të drejtës përakses të ujit “.Formula që u adoptuambas shumë debateve, ishte “

nevoja për përmirësimin e aksesittë ujit”. Më tej në dokumentin finaltheksohet edhe se aksesi për ujë tëpijshëm, por dhe bonifikimin, ështënjë “nevojë njerëzore thelbësore”.

Pavarësisht pjesëmarrjes tepërtë madhe, interesit në rritje përproblemet e ujit, aq më tepër mepasojat e ngrohjes globale, në

vendet e varfra e ato në zhvillim,hija e krizës së fundit ekonomike efinanciare ishte prezente në takiminme mbi 2500 pjesëmarrës. Kjo bëriqë të mbizotërojë (sidomos nëvendimet dhe dokumentin final)tërheqja e vendeve të pasura përtu përfshirë në inisiativa konkretenë ndihmë të zonave e vendeve tëprekura nga problemet e ujit.

A E DIME SA UJE

PERDORIM? Përdorim shumë ujë për të pirë,

tu larë e gatuar. Por për të prodhuarushqimet e përditëshme, letrën qëshkruajmë apo veshjet e pambukutduhet shumë më tepër ujë se sa eimagjinojmë. Kemi folur për ujinvirtual apo edhe për atë që sotquhet Gjurmë hidrike, që na lejon të

SHKRIRJA E AKUJVE NE ARKTIK DHE NATOtë parë burimet energjetike. Shumëanalistë theksojnë, se me këtë ritëmtë shkrirjes së akujve, në vitin 2013do të jetë e mundur qarkullimi irregullt rreth bankizave polare. Kjodo të jetë më e levedisshme, përhemisferën e veriut, dukeshmangur kalimin e anijeve ngakanali i Suezit apo ai i Panamasë.

“Ndryshimet klimatike “, embyll fjalën Scheffer, ” nuk janënjë ide imagjinare, por një realitetqë sjell shumë ndryshime, përfshiedhe NATO-n “. Ndërkohë Rusiadhe Kanadaja, kanë shkëmbyerakuzat e para për prezencënushtarake në territore që ireklamojnë si njeri vend dhe tjetri.

ZHVILLIMI I QENDRUESHEM I EKOSISTEMITDETAR DHE BANKA BOTERORE

kuptojmë se sa ujë është dashur përtu prodhuar diçka që hamë,përdorim apo veshim. Gjurmahidrike mund të llogaritet për njënjeri, familje, komunitet apo për njëprodhim të caktuar.

“Problemet e ujit”, thotë prof.A.Y. Hoekstra, drejtor shkencor iWater Footprint Netëork, “janë tëlidhura ngushtë me strukturën eekonomisë globale. Shumë vendepo e rrisin në mënyrë masivegjurmën e tyre hidrike sepseimportojnë nga vende të tjera, mallraqë, në prodhim kërkojnë sasi të

mëdha uji. Por kjo ve nën presionburimet hidrike të eksportuesve derinë, ku shpesh, kanë dëmtuar eshteruar edhe burimet. Kjo kërkonnjë menaxhim të saktë por dhe tëshpejtë në shkallë botërore”.

Le të shikojmë të dhënat ejanarit të Water Footprint Network:

-Gjurma hidrike e Kinës është700 m³/në vit për banor. Vetëm 7%e gjurmës vjen nga jashtë vendit.

-Gjurma hidrike e Japonis-ß1150L m³/në vit për banor, por65% I vjen nga jashtë, që tregon seky vend ka një import të lartë tëprodhimeve që kërkojnë burimeujore, gjë që favorizon e ruanburimet vendase.

-Gjurma hidrike e SHBA- 2500m³/në vit për banor.

FORUMI BOTERORI UJIT - ZHGENJIM ?!

mjedisor, automjetet diezel dhesistemin e ngrohjes së aeroportitSpeke të Liverpulit.

KARBURANT NGA FRYMEMARRJA

prodhuar karburant “të gjelbër”.Ky sistem riciklimi do të furnizojë,me kosto të ulet e pa impakt

8

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel. : 04 234 851, Cel. : 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA” Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Tirane - Pranvera Bekteshi Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu Albaforest, Tirane, Mehmet Meta Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat

- Genta Decolli Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu

Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,

Gjirokastër – Luan Pogaçi Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi

Hymetllari Milieukontakt International, Tiranë – Valbona MAZREKU Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj G&G Group, Tiranë - Sazan Guri AULEDA, Vlorë Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -

Ismail Hysa Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,

Tirane – Gani Moka

CMYK

KY NUMUR I GAZETES “ EKOLEVIZJA “ SPONSORIZOHETNGA PROJEKTI “ SHQIPERIA IME E PASTER DHE EBUKUR “, MUNDESUAR NGA UNICEF, MBESHTETUR NGAAMBASADA HOLLANDEZE

Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë

dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi Shoqata “Nënujsat” Ened Mato Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi Shoqata "EKOLOGJISTI "- Durres, president Bashkim

Shyle. EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magda CARA Shoqata e Mbrojtjes së Peizazheve Natyrore në Shqipëri,

Skënder Sala Agjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit,

Shkëlqim Hajno

Grupimi " EKOLEVIZJA " vazhdon në rrethet zbatimi i projektit " Shqipëria ime epastër dhe e bukur " , mundësuar nga UNICEF , mbështetur nga Ambasada Hollandeze.

NGA VEPRIMTARITE NE ...KORÇE SHKODER