Trang 1

CHUYÊN ĐỀ

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ DUY CỦA HỌC SINH

TRONG NHỮNG BÀI VỀ CHỦ ĐỀ KHÁNG CHIẾN.

PHẦN I: MỞ ĐẦU

Trên tinh thần của Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI, Bộ giáo dục và đào

tạo đang thực hiện chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển

nguồn nhân lực nhằm thực hiện mục tiêu đào tạo những chủ nhân tương lai của đất nước

thành những con người chủ động, tích cực, sáng tạo, có tri thức mang bản sắc dân tộc Việt

Nam. Xuất phát từ mục tiêu trên, nhiệm vụ đặt ra cho bộ môn lịch sử là phải đổi mới

phương pháp dạy và học để biến quá trình dạy và học thành quá trình tự học của học sinh.

Môn lịch sử ở trường phổ thông hiện nay đã và đang trên đà đổi mới về phương

pháp nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, năng lực tư duy của học sinh. Trong quá trình

dạy và học, giáo viên đóng vai trò chủ đạo hướng dẫn tổ chức học sinh tự học và hợp tác

học tập với bạn. Tuy nhiên thực tế trong quá trình dạy và học lịch sử, tính tích cực, chủ

động, đặc biệt là khả năng tư duy của học sinh đối với bộ môn chưa cao, từ việc học sinh

tìm ra qui luật dựa trên các sự kiện cụ thể đến việc giải thích được các sự kiện còn hạn

chế. Học sinh chỉ thích nghe giảng, cảm nhận một chiều mà lười tư duy.

Đối với bộ môn lịch sử khối lượng, kiến thức ở bậc THCS nhiều nội dung, sự kiện

nhưng quĩ thời gian dành cho môn học lại không nhiều, chỉ 1 đến 2 tiết trên tuần. Nếu giáo

viên chỉ làm việc một chiều, truyền thụ kiến thức là giáo viên mới chỉ cung cấp cho học

sinh biết sự kiện thì đó chưa phải là dạy và học lịch sử, chưa đúng đặc trưng bộ môn, mà

phải từ sự kiện giáo viên cung cấp hoặc giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu, rút ra được

bản chất, đó chính là yêu cầu cần đạt của môn học.

Muốn học sinh hiểu lịch sử thì phải làm sao tạo được hứng thú cho học sinh. Vì vậy

tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh trong dạy và học là hết sức cần thiết, đặc biệt

là trong những bài học lịch sử kháng chiến. Đặc thù của những bài học về kháng chiến là

các sự kiện phải được giáo viên và học sinh tái hiện cụ thể, sinh động, không khí giờ học

được tạo ra bởi chính sự sống động của các sự kiện. Chính vì vậy các biện pháp sư phạm

được áp dụng trong giờ dạy học phải khôi phục lại được bức tranh quá khứ. Từ đó từng

bước giúp các em từ sự kiện rút ra bản chất sự kiện, hiện tượng hay quá trình, qui luật, bài

học kinh nghiệm, từ đó các em sẽ say mê tìm tòi, nghiên cứu và khi đó nhiệm vụ “dân ta

Trang 2

phải biết sử ta” sẽ không còn là khẩu hiệu nữa, dân ta sẽ “hiểu tường gốc tích nước nhà

Việt Nam”.

Với mong muốn tạo được hứng thú học tập, phát triển năng lực tư duy của học sinh

trong quá trình dạy và học, tổ Sử-Địa-GDCD chúng tôi mạnh dạn thực hiện chuyên đề

“Phát triển năng lực tư duy của học sinh trong những bài chủ đề kháng chiến”.

PHẦN II: NỘI DUNG

I. THỰC TRẠNG.

1. Thuận lợi.

a. Xã hội:

Hoạt động dạy học nói chung và bộ môn lịch sử nói riêng được cả xã hội quan tâm.

Thời gian gần đây bộ văn hóa và viện sử học có chương trình học sử trên đường phố được

dư luận đồng tình, ủng hộ, từ đó nâng cao tầm quan trọng trong nhận thức của mỗi người

dân đối với môn Lịch sử.

b. Nhà trường:

Lãnh đạo nhà trường quan tâm đến việc nâng cao chất lượng dạy học, chú trọng việc

giáo dục phương pháp tự học cho học sinh.

Đội ngũ GV nhiệt tình và có trình độ chuyên môn vững vàng, được đào tạo đạt chuẩn

và trên chuẩn, được tham dự các lớp tập huấn về chuyên môn do Sở, Phòng GD&ĐT tổ

chức, có ý thức cầu tiến, thường xuyên trao đổi, góp ý với đồng nghiệp, tổ bộ môn trong

quá trình giảng dạy.

Cơ sở vật chất của nhà trường được đầu tư: Mạng, Internet, Tivi được trang bị đầy đủ,

cho tất cả các lớp học, học sinh được trang bị kiến thức về vi tính để khai thác thông tin

qua mạng như Trường học kết nối…

c. Phụ huynh - Học sinh:

Học sinh có điều kiện tiếp cận tiến bộ về văn hóa, khoa học kĩ thuật, việc học của

học sinh được gia đình quan tâm, đầu tư.

Đa số học sinh học tập tích cực, có ý thức phấn đấu, có nhu cầu khám phá, có hứng

thú học tập môn Lịch sử . Các em cũng đã làm quen với việc đổi mới phương pháp học tập

bộ môn Lịch sử từ lớp 6.

2. Khó khăn.

Trang 3

Về phía một số phụ huynh và học sinh còn xem nhẹ bộ môn, coi là môn phụ nên chỉ

hướng các em vào học các môn như Văn, Toán, Anh…chưa nhận thức được tầm quan

trọng của môn lịch sử.

Một số HS chưa chăm học, thời gian dành cho việc học còn ít, vẫn còn một số HS chưa

tích cực trong việc nhận nhiệm vụ mà giáo viên giao cho. Khả năng tự học còn hạn chế

làm ảnh hưởng lớn hoạt động tổ chức dạy học của GV trên lớp.

Về phía GV cũng có những hạn chế như vốn hiểu biết sâu, rộng về kiến thức liên môn,

khả năng, kinh nghiệm nắm bắt các thao tác, kĩ năng vận dụng phương pháp dạy học linh

hoạt .

Tài liệu phục vụ cho việc soạn giảng, tổ chức hoạt động dạy học theo yêu cầu đổi mới

chỉ mang tính định hướng nên GV phải tự nghiên cứu, tìm tòi , thiết kế.

II. CƠ SỞ LÝ LUẬN:

Lịch sử dân tộc Việt Nam đã trải qua hơn 4000 năm dựng nước và giữ nước. Từ buổi

sơ khai nước ta luôn bị xâm lược nên truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm của

dân tộc được thể hiện rõ nét qua những bài lịch sử kháng chiến.

Học sinh muốn hiểu lịch sử thì giáo viên phải tạo được hứng thú, say mê. Vì vậy đa

dạng hóa các phương pháp dạy và học, tích cực hóa các hoạt động học tập của học sinh là

hết sức cần thiết, đặc biệt trong những bài học lịch sử kháng chiến. Học sinh có hứng thú

học tập sẽ hiểu biết sâu sắc hơn về truyền thống đấu tranh kiên cường của cha ông cha

chống giặc ngoại xâm để bảo vệ Tổ quốc. Qua đó giáo dục học sinh lòng tự hào dân tộc,

lòng yêu quê hương, đất nước, bồi dưỡng nhân sinh quan, thế giới quan cách mạng cho

học sinh, giúp học sinh thấy được trách nhiệm của mình để giữ gìn và phát huy truyền

thống vẻ vang của dân tộc.

III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP:

1.Yêu cầu chung:

Yêu cầu cơ bản đối với bài dạy lịch sử kháng chiến là thông qua những sự kiện,

bằng những đồ dùng trực quan và phương pháp dạy học tích cực giáo viên giúp học sinh

tái hiện lại quá khứ để học sinh thấy được khí thế hào hùng, chống ngoại xâm của cha ông

ta. Qua đó giúp học sinh nắm được bản chất, đó là nguyên nhân, diễn biến kết quả, ý nghĩa

lịch sử, nguyên nhân thắng lợi cũng như nguyên nhân thất bại, từ đó rút ra bài học kinh

nghiệm từ thực tiễn lịch sử.

Trang 4

Để phát huy năng lực tư duy của học sinh, giáo viên phải lựa chọn phương pháp

thích hợp, kết hợp những hình ảnh với những câu chuyện lịch sử, vận dụng linh hoạt các

phương pháp dạy học như tường thuật, miêu tả... kết hợp đồ dùng trực quan, tài liệu tham

khảo và các câu hỏi tư duy thì bài học mới đạt hiệu quả.

2. Yêu cầu cụ thể:

a. Đối với giáo viên:

Xác định đúng trọng tâm của bài, bám sát chuẩn kiến thức kĩ năng, thiết kế, tổ chức

hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động học tập với các hình thức đa dạng phù hợp

từng bài học, phù hợp đặc điểm, đối tượng học sinh.

Động viên, khuyến khích tạo điều kiện cho học sinh tham gia một cách chủ động tích

cực trong quá trình lĩnh hội, khám phá tri thức.

Thiết kế, hướng dẫn học sinh thực hiện các dạng bài tập tư duy và rèn luyện kĩ năng

chuẩn bị đồ dùng.

b. Học sinh:

Chuẩn bị kĩ nội dung bài mới theo hướng dẫn của giáo viên, chủ động tìm tài liệu

liên quan đến bài học.

Trong giờ học, học sinh phải chú ý, tích cực suy nghĩ, chủ động tham gia các hoạt

động học tập để tự khám khá và lĩnh hội tri thức.

3. Giải pháp cụ thể:

a. Sử dụng phương pháp nêu và giải quyết vấn đề:

Phương pháp nêu vấn đề là phương pháp cơ bản đối với môn học lịch sử, bản chất của

phương pháp này là khuyến khích học sinh phát hiện và tự giải quyết vấn đề dưới sự

hướng dẫn của giáo viên. Thông qua quá trình gợi ý, dẫn dắt, nêu câu hỏi, giáo viên tạo

điều kiện cho học sinh tranh luận, tìm tòi phát hiện vấn đề, thông qua các tình huống có

vấn đề. Đây là quá trình đòi hỏi học sinh phải chủ động giải quyết vấn đề từ đơn giản đến

phức tạp để cuối cùng nắm được cốt lõi bản chất của vấn đề. Phương pháp này sẽ giúp học

sinh vừa nắm được kiến thức vừa phát triển tư duy tích cực, sáng tạo, khuyến khích tự lập

của học sinh.

Khi thực hiện giáo viên chú ý :

+ Nêu vấn đề, hướng dẫn học sinh tư duy để giải quyết vấn đề

+ Hướng dẫn học sinh quan sát, so sánh, tổng hợp... qua đó làm nổi bật nội dung

bài học, kiến thức trọng tâm .

Trang 5

Ví dụ 1: Khi dạy bài Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông-Nguyên (Lịch

sử 7) giáo viên hướng dẫn học sinh so sánh cách đánh giặc của nhà Trần trong 3 lần

kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên có những điểm nào giống và khác

nhau ?

Ví dụ 2: Cuộc kháng chiến chống Tống lần thứ hai (Lịch sử 7) giáo viên nêu vấn đề

Trước âm mưu xâm lược nước ta của nhà Tống, nhà Lý đối phó như thế nào?

b. Phương pháp phát hiện kiến thức và thảo luận:

Với phương pháp này giáo viên khéo léo đặt hệ thống câu hỏi để học sinh trả lời giúp

học sinh khám phá những tri thức mới.

Học sinh chủ động tìm tòi, phát hiện kiến thức thông qua trao đổi thảo luận và tự giác

lĩnh hội tri thức thông qua hoạt động học tập, giáo viên tạo điều kiện để học sinh tự nêu

lên vấn đề học tập được độc lập giải quyết vấn đề đó, giáo viên khuyến khích học sinh

phát biểu những ý kiến riêng, độc đáo, sáng tạo của mình. Từ đó giúp các em rút ra nội

dung bài học phương pháp hoạt động hoạt động nhóm tư duy tích cực của học sinh được

phát huy, rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên trong nhóm.

Với phương pháp này giáo viên phải chú ý:

+ Lựa chọn kiến thức phù hợp, xây dựng hệ thống câu hỏi sát với nội dung bài học,

phù hợp với tất cả đối tượng học sinh, hệ thống câu hỏi phải vừa sức từ dễ đến khó, từ hiện

tượng đến bản chất để phát huy hứng thú học tập của học sinh.

+ Dự kiến cách tổ chức thảo luận phù hợp để học sinh làm việc tích cực có hiệu quả.

+ Giáo viên chuẩn bị các vấn đề thảo luận, dự kiến các tình huống xảy ra cùng với các

phương án xử lí.

Ví dụ 1: Khi dạy bài : Cuộc kháng chiến chống chống Tống 1075 -1077(giai đoạn II)

giáo viên có thể nêu vấn đề:

? Tại sao ta đang trên đà thắng lợi, Lý Thường Kiệt lại chủ động giảng hòa với địch?

Học sinh nhận nhiệm vụ, tìm hiểu sách giáo khoa, thảo luận, bàn bạc đề xuất cách giải

quyết.

Nhằm đảm bảo mối quan hệ bang giao hòa hiếu giữa 2 nước sau chiến tranh, bảo đảm

hòa bình lâu dài cho đất nước, kết thúc chiến tranh có lợi cho dân tộc. Và đó cũng là nét

độc đáo trong cách đánh giặc của Lý Thường Kiệt thể hiện tính nhân đạo của dân tộc ta.

Ví dụ 2: Khi dạy bài Phong trào Tây Sơn ( Lịch sử 7), giáo viên có thể nêu vấn đề

hướng dẫn học sinh thảo luận:

Trang 6

? Tại sao nói trận Rạch Gầm-Xoài Mút là sự phát triển cao của nghệ thuật quân sự Việt

Nam thời phong kiến?

Học sinh thảo luận, bàn bạc dựa vào sách giáo khoa và tường thuật của giáo viên về

diễn biến trận Rạch Gầm-Xoài Mút rút ra nội dung kiến thức cần đạt:

Khai thác được thế mạnh, sự thuận lợi của địa hình tự nhiên

Lối đánh linh hoạt, biến hóa (du kích, nhử địch, giả vờ rút chạy, bất ngờ tấn công...)

Ví dụ 3: Trong bài Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng năm 938, giáo viên có thể

nêu vấn đề:

? Vì sao nói trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 938 là một chiến thắng vĩ đại trong

lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ta?

Học sinh nhận nhiệm vụ, thảo luận đề xuất cách giải quyết và rút ra nội dung bài học:

Đây là lần thứ hai Nam Hán xâm lược nước ta, sau trận này quân Nam Hán không dám

đem quân sang xâm lược nước ta lần thứ ba.

Quân dân ta đã đập tan hoàn toàn mưu đồ xâm chiếm nước ta của Nam Hán.

Khẳng định nền độc lập dân tộc, mở ra thời kì độc lập lâu dài cho Tổ Quốc.

Ví dụ 4: Khi dạy bài Chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954 và chiến dịch Lịch sử Điện

Biên Phủ, giáo viên đặt vấn đề:

? Tại sao lại khẳng định chiến thắng Điện Biên Phủ đã quyết định việc chấm dứt chiến

tranh xâm lược của Pháp ở Đông Dương?

Học sinh cùng bàn bạc rút ra nội dung kiến thức:

Chiến thắng Điện Biên Phủ đập tan kế hoạch NaVa và ý chí xâm lược của Pháp, xoay

chuyển cục diện chiến tranh.

Cổ vũ các dân tộc thuộc địa đấu tranh tự giải phóng.

Góp phần quyết định kí hiệp định Giơ-ne-Vơ 1954 lập lại hòa bình ở Đông Dương.

c. Phương pháp trực quan và sử dụng tài liệu tham khảo:

Một yêu cầu bắt buộc đối với bài học lịch sử kháng chiến là phải có đồ dùng dạy

học (tranh ảnh, sơ đồ, lược đồ ...) để giúp học sinh tái hiện lại quá khứ. Đồ dùng trực quan

có vai trò rất lớn trong việc nhớ kĩ, hiểu sâu những hình ảnh, những kiến thức, việc sử

dụng đồ dùng trực quan ngoài việc góp phần tạo biểu tượng, hình thành khái niệm nó còn

phát triển khả năng quan sát, trí tưởng tượng, tư duy, ngôn ngữ của học sinh. Khi quan sát

bất cứ đồ dùng trực quan nào học sinh sẽ huy động được sự tham gia của nhiều giác quan,

Trang 7

mắt thấy, tai nghe, tạo cho học sinh dễ nhớ, dễ hiểu, phát triển năng lực chú ý quan sát

hứng thú học tập bộ môn.

Để sử dụng đồ dùng trực quan hiệu quả nhất, giáo viên căn cứ nội dung, chủ đề bài

học để lựa chọn các phương tiện, đồ dùng trực quan thích hợp. Từ đồ dùng trực quan giáo

viên hướng dẫn gợi mở giúp học sinh quan sát rút ra nhận xét và tìm được mối quan hệ

giữa các nội dung của bài.

Ví dụ 1: Khi dạy bài Cuộc kháng chiến lần thứ ba chống quân Nguyên xâm

lược(Lịch sử 7), giáo viên trình chiếu lược đồ chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 và hỏi

? Dựa vào cơ sở nào mà Trần Hưng Đạo xác định kế hoạch phản công?

Học sinh quan sát lược đồ và trả lời: Tiêu diệt đoàn thuyền lương của giặc, đẩy chúng

vào thế bị động...

Ví dụ 2: Khi dạy bài Khởi nghĩa Lý Bí (Lịch sử 6) giáo viên yêu cầu học sinh quan

sát lược đồ và đặt câu hỏi:

?Tại sao Triệu Quang Phục chọn Dạ Trạch làm căn cứ kháng chiến?

Học sinh quan sát lược đồ và trả lời: Dạ Trạch là căn cứ hiểm trở, địch khó tấn công ta

tận dụng ưu thế tiến hành chiến tranh du kích và phát triển lực lượng.

Ví dụ 3: Khi dạy bài Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 (Lịch sử 9)

Học sinh quan sát lược đồ, giáo viên nêu vấn đề:

?Vì sao Đảng ta chọn Tây Nguyên để đánh lớn và chọn điểm nổ súng đầu tiên là Buôn

Ma Thuột?

Học sinh quan sát lược đồ và trả lời : Ở đây lực lượng địch suy yếu, sơ hở, tạo yếu tố bất

ngờ, dễ thắng, cắt đôi lực lượng địch.

d.Các phương pháp phối hợp và sự tích hợp giáo dục trong bài dạy Lịch sử kháng chiến:

Muốn gây được hứng thú cho học sinh trong giờ học Lịch sử, giáo viên cần kết hợp

linh hoạt các phương pháp kể chuyện, phân tích, so sánh, đàm thoại... giáo viên phải có sự

đầu tư tốt cho bài soạn, tạo không khí học tập tốt, thoải mái thì mới đạt hiệu quả trong bài

giảng.

Một trong những yêu cầu bắt buộc đối với giáo viên dạy Lịch sử là phải xem trọng

yêu cầu giáo dục tư tưởng : tư tưởng đạo đức, lòng yêu quê hương đất nước, tự hào dân

tộc... Những bài học Lịch sử kháng chiến rất thuận lợi cho việc giáo dục tư tưởng cho học

sinh, qua bài học giáo viên giúp cho học sinh thấy được trách nhiệm của bản thân trong

viêc xây dựng, bảo vệ đất nước.

Trang 8

Ví dụ 1: Qua cuộc kháng chiến chống Tống (sử 7) bằng câu chuyện kể về Lý

Thường Kiệt thời trẻ, giáo viên có thể lồng ghép giáo dục học sinh: Muốn trở thành người

có tài có ích cho xã hội phải chăm chỉ học tập, rèn luyện từ lúc nhỏ.

Ví dụ2: Khi dạy bài Khởi nghĩa Hai Bà Trưng , khởi nghĩa Bà Triệu (Lịch sử 6),

Học sinh biết khâm phục tài cầm quân đánh giặc của Hai Bà Trưng, Bà Triệu. Từ đó giáo

viên lồng ghép giáo dục lòng tự hào về truyền thống đánh giặc giữ nước của phụ nữ Việt

Nam “giặc đến nhà đàn bà cũng đánh” hoặc giáo viên có thể nêu câu hỏi:

? Nhân dân ta đã tưởng nhớ công lao của Hai Bà Trưng bằng cách nào? Từ đó liên hệ:

Địa phương Bảo Lộc có công trình nào mang tên Hai Bà Trưng?

Với phương pháp linh hoạt, câu hỏi dẫn dắt phù hợp, việc tích hợp lồng ghép giáo dục tư

tưởng, tình cảm đạo đức cho học sinh không trở nên gò bó cứng nhắc, tư duy học sinh

được phát triển và tác dụng giáo dục tư tưởng đạo đức sâu sắc hơn.

*Một số yêu cầu đối với học sinh:

Phương pháp dạy của giáo viên liên quan chặt chẽ đến phương pháp học của học

sinh , quá trình dạy và học chỉ thành công khi có sự phối hợp tốt của cả thầy và trò (người

dạy và người học) . Để học sinh phát triển tư duy , chủ động, sáng tạo trong nhận thức và

vận dụng tốt kiến thức thì yêu cầu học sinh trong bài học Lịch sử nói chung và Lịch sử

kháng chiến nói riêng phải:

+ Vẽ lược đồ, biểu đồ, dựa vào đồ dùng trực quan để tìm nội dung kiến thức, sau khi tiếp

thu nội dung bài giảng trên lớp với cách này học sinh sẽ rèn được kĩ năng , kĩ xảo nhớ lâu,

hiểu rõ, những kiến thức đã được học và phát triển tư duy, năng lực thực hành.

+ Cần đối chiếu so sánh, liên hệ: dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh phải tích cực

làm việc để tìm tòi mối liên hệ giữa các sự kiện, hiện tượng lịch sử rồi rút ra bài học, qui

luật .... Như vậy học sinh học tập có sự suy nghĩ độc lập, tư duy logic, học hiểu chứ không

phải học vẹt.

+ Học sinh phải biết ghi chép tốt: giáo viên hướng dẫn học sinh vận dụng những thao tác

nghe giảng, suy nghĩ, sàng lọc, nhận biết được kiến thức của bài học, từ đó trình bày vào

vở nội dung bài học. Khi học sinh nhận biết và tự ghi kiến thức bài học thì kiến thức đó đã

thuộc về các em, học sinh nhớ lâu, hiểu rõ kiến thức, ghi chép tốt sẽ giúp học sinh học bài

hiệu quả và gây được hứng thú học tập.

-Học sinh phải làm tốt yêu cầu của giáo viên:

+ Sưu tầm tranh, ảnh, tài liệu, truyện kể, nhân vật lịch sử.

Trang 9

+ Lập bảng, biểu đồ, vẽ sơ đồ, lược đồ...

+Cập nhập thông tin mới qua các phương tiện như : Internet, báo, sách, truyện... biết lựa

chọn thông tin để củng cố, nhớ lâu kiến thức đã học từ đó hình thành cho học sinh phương

pháp nghiên cứu độc lập.

4. ĐINH HƯỚNG TIẾT DẠY MINH HỌA

CHỦ ĐỀ

NHÀ TRẦN VÀ BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC

MÔNG- NGUYÊN (THẾ KỈ XIII).

I. MỤC TIÊU CỦA CHỦ ĐỀ:

1.Kiến thức:

- Biết được sức mạnh quân sự của quân Mông - Nguyên và quyết tâm xâm lược Đại Việt

của chúng qua những tư liệu lịch sử cụ thể.

- Những nét chính về diễn biến ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

của quân dân nhà Trần theo lược đồ : những trận đánh quyết định như Đông Bộ Đầu

(kháng chiến lần thứ nhất) ; Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương (kháng chiến lần thứ hai)

và Vân Đồn, Bạch Đằng (kháng chiến lần thứ ba).

-Tinh thần toàn dân đoàn kết, quyết tâm kháng chiến của quân dân thời Trần qua các sự

kiện, nhân vật lịch sử cụ thể, tiêu biểu.

- Nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông- Nguyên

dưới thời Trần.

2.Kĩ năng:

- Trình bày diễn biến trận đánh qua lược đồ.

- Đọc, vẽ lược đồ.

- Phân tích, đánh giá, nhận xét các sự kiện lịch sử.

3.Thái độ:

- Cảm phục ý chí kiên cường, bất khuất, mưu trí, dũng cảm của quân và dân ta trong cuộc

kháng chiến.

- Nuôi dưỡng lòng tự hào về truyền thống đánh giặc của dân tộc.

- BD cho HS lòng yêu nước, tinh thần cách mạng, tinh thần đoàn kết.

- HS thấy được tinh thần tích cực tham gia và ủng hộ kháng chiến của nhân dân ta. Từ đó

có thái độ đúng đắn trong công cuộc xây dựng đất nước hiện nay.

Trang 10

II. ĐỊNH HƯỚNGNĂNG LỰC CẦN HƯỚNG TỚI:

+ Năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực tự giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo,

năng lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực giao tiếp.

+ Năng lực chuyên biệt của bộ môn: Tái hiện sự kiện, nhân vật lịch sử; năng lực thực

hành bộ môn lịch sử (kĩ năng sử dụng bản đồ); kĩ năng so sánh, phân tích, nhận xét, rút ra

bài học lịch sử; vận dụng, liên hệ kiến thức lịch sử đã học để giải quyết những vấn đề thực

tiễn đặt ra; thông qua sử dụng ngôn ngữ thể hiện chính kiến của mình về vấn đề lịch sử.

III. TỔ CHỨC DẠY-HỌC: Dạy minh họa tiết 24:

NHÀ TRẦN VÀ BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC

MÔNG- NGUYÊN (THẾ KỈ XIII) (T1)

Hoạt động khởi động:

Giáo viên trình chiếu hình ảnh Trần Hưng Đạo và nêu câu hỏi: Em hãy cho biết ông là ai?

Nhân vật này có liên quan đến sự kiện Lịch sử nào của Đại Việt ở thế kỉ XIII? Em có hiểu

biết gì về ông?

Giáo viên dẫn dắt giới thiệu nội dung bài học.

Hoạt động hình thành kiến thức:

I. CUỘC KHÁNG CHIẾN LẦN THỨ NHẤT CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG

CỔ (1258)

Hoạt động 1. Âm mưu xâm lược Đại Việt của Mông Cổ:

a. Mục tiêu: Âm mưu xâm lược nước ta của Mông cổ

b. Phương thức:

Hoạt động cặp đôi: - Giáo viên trình chiếu lược đồ thế giới, giới thiệu về sự bành trướng lãnh thổ của Mông

cổ-phạm vi thống trị của chúng. Học sinh quan sát.

Giáo viên trình chiếu tiếp tranh H29 sách giáo khoa

HÌNH VẼ QUÂN MÔNG CỔ

? H29 giúp em biết điều gì về quân Mông cổ? Điểm mạnh, điểm yếu của chúng là gì?

? Quân Mông cổ âm mưu xâm lược Đại Việt nhằm mục đích gì?

? Em có nhận xét gì về âm mưu của quân Mông cổ?

Trang 11

? Trước khi xâm lược nước ta, quân Mông cổ có hành động gì? Em có nhận xét gì về hành

động đó của Mông Cổ?

c/ Gợi ý sản phẩm:

- Chiếm Đại Việt đặt ách đô hộ.

- Dùng Đại Việt làm bàn đạp đánh Nam Tống và xâm lược các nước Đông Nam Á.

- >Thâm độc, nham hiểm, quyết chiến nước ta.

Hoạt động 2. Nhà Trần chuẩn bị kháng chiến

a. Mục tiêu: Sự chuẩn bị kháng chiến chu đáo của nhà Trần

b. Phương thức:

Hoạt động nhóm:

- Giáo viên trình chiếu hình ảnh và giao nhiệm vụ cho học sinh

Vua Trân băt giam sư gia Mông Cô. Nha Trân chuân bi

- Học sinh xem tranh kết hợp kênh chữ SGK trả lời yêu cầu giáo viên giao cho nhóm:

N1,2: Trước nguy cơ bị xâm lược và trước thế mạnh của quân Mông-Nguyên, thái độ của

vương triều Trần như thế nào?Vua Trần có hành động gì? Em có nhận xét gì về hành

động đó?

N3,4: Nhà Trần chuẩn bị kháng chiến như thế nào? Em hãy nhận xét sự chuẩn bị của nhà

Trần?

c/ Gợi ý sản phẩm:

- Tống giam sứ giả

- Ban lệnh cả nước chuẩn bị chống quân xâm lược.

- Thành lập các đội dân binh, quân đội ngày đêm luyện tập.

-> Nhà Trần chuẩn bị chu đáo, khẩn trương sẵn sàng đánh giặc giữ nước.

Hoạt động 3. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân Mông Cổ

a. Mục tiêu: Diễn biến, kết quả

b. Phương thức:

Hoạt động cá nhân:

? Quân Mông cổ xâm lược nước ta vào thời gian nào? Lực lượng bao nhiêu?

? Em thử hình dung thái độ của quân Mông cổ khi sang xâm lược nước?

Tường thuật trận Bình Lệ Nguyên.

? Sau trận Bình Lệ Nguyên vì sao vua Trần cho lui quân?

? Nhà Trần có chủ trương gì cho nhân dân Thăng Long để tiếp tục kháng chiến?

? Em hiểu câu nói “Đầu thần chưa rơi xuống đất xin bệ hạ đừng lo” nghĩa là gì?

Trang 12

?Chủ trương “vườn không nhà trống” của nhà Trần gây khó khăn gì cho địch?

Giáo viên tường thuật cuộc phản công ở Đông Bộ Đầu.

c/ Gợi ý sản phẩm:

a. Diễn biến:

* Quân Mông Cổ :

-Tháng 1- 1258 Ngột Lương Hợp

Thai chỉ huy 3 vạn quân xâm lược

lược Đại Việt-> Chiếm và tàn phá

Thăng Long->khốn đốn.

-Ngày 29/1/1258 rút khỏi Thăng

Long về nước.

*Quân nhà Trần

- Ta chặn địch ở Bình Lệ Nguyên

->rút khỏi Thăng Long- > xuôi về Thiên

Mạc.

- Thực hiện chủ trương: tránh thế mạnh của

địch, bảo toàn lực lượng, thực hiện

“Vường không nhà trống”

=> phản công lớn ở Đông Bộ Đầu

b. Kết quả: Kháng chiến kết thúc thắng lợi.

Hoạt động luyện tập:

a. Mục tiêu: Học sinh hệ thống lại kiến thức của chủ đề.

b. Phương thức

Gv giao nhiệm vụ cho hs hoạt động theo nhóm ghi vào phiếu học tập

Bài tập1.

N1,2: Vì sao quân Mông cổ mạnh vẫn bị thất bại(nguyên nhân thắng lợi cuộc kháng chiến?

N3,4: Thắng lợi trước quân xâm lược Mông cổ có ý nghĩa lịch sử gì?

N5,6: Nêu cách đánh giặc của nhà Trần trong cuộc kháng chiến lần thứ nhất?

Hoạt động vận dụng

Học sinh dựa vào lược đồ trình bày diễn biến cuộc kháng chiến lần thứ nhất.

Hoạt động mở rộng: Viết một đoạn văn ngắn từ 5 đến 7 dòng (thực hiện ở nhà)

1/ Qua bài học này điều mà em tâm đắc nhất là gì?

2/ Từ bài học kinh nghiệm của cuộc kháng chiến lần I em thấy bản thân mình cần có

trách nhiệm gì đối với đất nước?

Hướng dẫn tự học:

- Học bài cũ kết hợp vở ghi và sgk.

- Viết bài theo yêu cầu (tuần sau nộp có thể lấy điểm)

- Chuẩn bị bài mới: Bài Cuộc kháng chiến lần thứ hai chống quân xâm lược Mông-

Nguyên (tt), học sinh đọc nội dung SGK trang và tìm thêm tài liệu tham khảo để trả lời

các câu hỏi sau( GV phát phiếu học tập cho HS):

1/ Nhà Trần đã chuẩn bị những gì cho cuộc kháng chiến lần 2?

2/ Trong cuộc kháng chiến lần 2 chống quân xâm lược Nguyên, ta gặp khó khăn gì?

3/ Quân Nguyên đã chuẩn bị lực lượng, kế hoạch và âm mưu gì trong lần xâm lược Đại

Việt lần thứ 2?

Trang 13

4/ Nhà Trần đã có kế sách gì để làm suy giảm sức chiến đấu của giặc trong cuộc kháng

chiến lần 2?

PHẦN III. KẾT LUẬN

Trong xu hướng đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới phương pháp

dạy học lịch sử nói riêng, để hoạt động nhận thức của học sinh trở thành trung tâm của quá

trình dạy học, chúng tôi luôn cố gắng suy nghĩ tìm tòi, để thực hiện tiêu chí cơ bản của

phương pháp dạy và học lịch sử đó là hoạt động tự lập, tích cực chủ động , phát triển được

năng lực tư duy trong học tập của học sinh.

Trong chương trình sách giáo khoa THCS bài lịch sử kháng chiến được phân phối

với thời lượng, kiến thức khá nhiều. Dù biết rằng dạy học theo phát triển tư duy học tập

của học sinh trong bài học về lịch sử kháng chiến là một xu hướng dạy học mới còn nhiều

khó khăn thử thách đối với người thầy. Song chúng tôi tin rằng bằng tình yêu nghề, bằng

tấm lòng yêu trò, bằng trí tuệ khoa học của bản thân và bằng sự sáng tạo, lao động nghiêm

túc mỗi giáo viên sẽ vượt qua và đi đến thành công.

Quá trình viết báo cáo sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong sự đóng góp ý

kiến từ Ban giám hiệu, từ các tổ chuyên môn cùng quý thầy cô tham dự để chuyên đề

nhóm Sử được hoàn thiện hơn, phát huy hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học trong

giai đoạn hiện nay.

Chúng tôi xin chân thành cám ơn !

Bảo Lộc, ngày 28 tháng10 năm 2019

Nhóm bộ môn Lịch sử

Trang 14

MỤC LỤC

PHẦN I: MỞ ĐẦU

PHẦN II: NỘI DUNG

I. THỰC TRẠNG

1. Thuận lợi

2. Khó khăn

II. CƠ SỞ LÝ LUẬN.

III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN.

1.Yêu cầu chung học sinh

2. Yêu cầu cụ thể

3. Giải pháp cụ thể

IV. ĐỊNH HƯỚNG TIẾT MINH HỌA.

PHẦN III: KẾT LUẬN

Trang 15

HÌNH ẢNH TIẾT MINH HỌA CHUYÊN ĐỀ

GIÁO VIÊN THỰC HIỆN: TRỊNH THỊ MINH CHÂU

Trang 16