Congres Duurzame Scholen, “Tijd om wakker te worden…!”, 6 november 2014

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs

BNG Bank in 100 seconden

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 2 |

BNG Bank is a bank of and for Dutch local authorities and public sector institutions. Its specialized financial services help to minimize the cost to the public of social provisions. BNG Bank is ranked in the top 5 of the World's 50 Safest Banks List, published by Global Finance in September 2014. The public long-term debt issued by BNG Bank is rated AA+ by Standard & Poor's, Aaa by Moody's and AAA by Fitch. As of 4 November 2014 BNG Bank, as one of the larger European banks, is directly supervised by the European Central Bank. Persoonlijke toevoeging: afspraak = afspraak

BNG Bank in 100 seconden

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 3 |

– Kansen: bouw en rente

– Optimaliseren maatschappelijke bijdrage

– Huisvestingstrategie

– DDC: historie

– DDC: voordelen en nadelen

– Financieren: voor en na 2008

– Financieren: key issues

– Financieren: mogelijkheden

– Financieren: voorbeelden

– Tips

– Tijd over……?

Agenda

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 4 |

1. Bouwkosten relatief laag

2. Rente op de geldmarkt?

Kansen: bouw en rente

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 5 |

1. Rente op de kapitaalmarkt?

Kansen: bouw en rente

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 6 |

1. Samenwerking schoolbesturen

2. Bevlogen management

3. Visie en strategie - nieuwbouw is geen doel op zich - presenteer geen probleem maar een oplossing - investeer in relatie met gemeenten

Optimaliseren maatschappelijke bijdrage

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 7 |

1. Ontbreekt soms en vaak onvoldoende onderbouwd

2. Bewustwording van risico’s op korte en lange termijn - Beschikbare kwaliteit (intern) - Ontwikkeling en bouw - Flexibiliteit (koop en/of huur) - Leegstand - Rente - Kwaliteit - Onderhoud - Restwaarde - Alternatieve aanwendbaarheid

3. Eigendom en/of huren….

4. Specifiek VO en PO: samenwerking schoolbesturen en gemeente

Huisvestingstrategie

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 8 |

Jaren ‘90 overdracht integrale verantwoordelijkheid huisvesting

1. Van Staat naar instelling voor Universiteiten

2. Van Staat naar instelling voor HBO’s

3. Van Staat naar instelling voor MBO’s

4. Van Staat naar gemeenten voor VO/PO’s

DDC: Historie

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 9 |

1. Gemeente

– Zekerheid

– Structurele oplossingen

– Intensivering vernieuwing huisvesting

– Realisatie stille reserves

2. Schoolbestuur

– Zekerheid

– Structurele oplossingen

– Intensivering vernieuwing huisvesting

– Duidelijkheid (verantwoordelijkheid en budget)

DDC: Voordelen

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 10 |

1. Gemeente

– Flexibiliteit binnen begroting

– Zorgplicht blijft

– Grip op grondposities

2. Schoolbestuur

– Kennis

– Capaciteit

DDC: Nadelen

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 11 |

1. Voor en na Lehman (14 september 2008). Gevolgen onderwijssectoren?

2. Grondige risicoanalyse is altijd uitgangspunt (geweest) bij BNG Bank

Financieren: voor en na 2008

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 12 |

Risk Commercie

Risk Commercie

Commercie Risk

1. Kwaliteit management

2. Kwaliteit business case (inclusief MJP) - Leerlingaantallen en opbrengsten - Personeelskosten - Bouwrisico - Onderhoud - Renterisico - MJP balans, V&W, kasstroomoverzicht en toelichting - MJP met scenario-analyses - Akkoord CvB en RvT - Externe validatie

3. Terugbetaalcapaciteit (liquiditeit)

4. Veerkracht (solvabiliteit)

5. Zekerheden (hypotheek)

Financieren: Key Issues

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 13 |

1. Niet financieren

2. Gemeente of onderwijsbestuur?

3. Eigen middelen

4. Traditioneel (met/zonder borging)

5. PPS (huren)

6. PPS (DBFMO)

7. Combinatie

Financieren: mogelijkheden

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 14 |

Ervaringen BNG:

– VO Lansingerland

– VO Nijmegen

– VO Breda

– PPS “Brede school de Clipper”

Financieren: Voorbeelden

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 15 |

Financieren: Voorbeelden

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 16 |

Breda, VO, vier schoolbesturen:

– Overname gebouwen en nieuwbouw

– Vastgoedcoöperatie

– Maatwerkovereenkomst

– Terugkooprecht/plicht

– Pseudo-gemeentegarantie

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 17 |

Financieren: Voorbeelden

School 1 School 2 School 3

Vastgoedcoöperatie

“Building Breda”

Gemeente BNG

= geld

= zekerheid

= gebouw

0<t<n

DDC

bijdrag

e

t=0

overdracht

gebouwen

t=0

overname

EUR 10 mio

0<t<20

rente &

aflossing

0<t<n Gedeelde eerste

hypotheek en DDC

overeenkomst

t=0 lening

EUR 10 mio

0<t<n

bijdrage

Financieren: Voorbeelden

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 18 |

PO en KDV, Brede school de Clipper

– PPS!!

– Initiatief ontwikkelaar

– Huurovereenkomst

– Financiering zonder gemeentegarantie

– Terugkooprecht

1. Help opdrachtgever met financieringsoplossingen - cashflow beschikbaar? - gehele huisvestingbudget in 1 hand? - EV opdrachtnemer inbrengen? 2. Help opdrachtgever met inventarisatie investeringsbehoefte - gemeenten en schoolbesturen hebben vaak geen idee! - huisvestingsplan per gemeente, niet per school(bestuur)! 3. Help opdrachtgever met stakeholders - gemeente - andere schoolbesturen 4. Verder?

Tips

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 19 |

PPS Huren

Tijd over?

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 20 |

PPS Huren

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 21 |

Huurder Belegger - concern

BNG

BNG VB

Belegger

Belegger

BV

Holding

BV

0<t<3

kort geld

EUR XX

mln

T=3

aflossing

t=3 overname locatie EUR XX mln

3<t<23

lang geld

EUR XX

mln

t=23 overname EUR XX mln

t=23

beleggings-

opbrengst

minimaal

EUR XX mln

Herfinan-

ciering

max EUR

XX mln??

0<t<23

verpanding

belegging

EUR XX

mln

= geld

= zekerheid

= gebouw

PPS Huren

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 22 |

ROC

CCL bv

Huurder

Zeeman

Green

Belegger - concern

ROC

LAM

BNG

BCM

BNG

BNG VB

Belegger

Belegger

BV

Holding

BV

t=3 overname pand

t=23 overname pand

= geld

= zekerheid

= gebouw

PPS: huren

Kansen in het primair en voortgezet onderwijs 23 |

ROC

CCL BV

Huurder

Zeeman

Green

Belegger - concern

ROC

LAM

BNG

BCM

BNG

BNG VB

Belegger

Belegger

BV

Holding

BV

0<t<23

verpanding

belegging

EUR XX mln 0<t<3

hypotheek

3<t<23

concern

garantie

= geld

= zekerheid

= gebouw

3<t<23

hypotheek