SRCE I KRVOILNI( kardiovaskularni ) SUSTAV

SRCE I KRVOILNI ( kardiovaskularni ) SUSTAVSRCE

- uplji miini organ teak 300 g, veliko kao stisnuta ovjekova aka- smjeteno izmeu dva pluna krila s blagim pomakom u lijevo

- nalazi se unutar opne osrja ili perikarda koje ga titi od trenja

GRAA - po duini je podijeljeno na lijevo ( arterijsko ) i desno ( vensko )

- popreno srce ima dvije pretklijetke (atrije) i dvije klijetke ( ventrikule)- izmeu njih te na ulazu i izlazu glavnih ila srca nalaze se zalisci ( valvule )

- ulaz iz desne pretklijetke u klijetku razdvajaju trodjelni ( trikuspidalni ), a iz lijeve dvodjelni (mitralni) zalisci

- oni osiguravaju jednosmjerni protok krvi bez mogunosti povratka

- iz desne klijetke izlazi pluna arterija ( arteria pulmonalis), a iz lijeve aorta- imaju zaliske polumjeseastog oblika pa ih zovemo semilunarni zalisci- u desnu pretklijetku ulaze gornja i donja uplja vena ( vena cava superior i v. c. inferior)

- u lijevu pretklijetku ulaze tri do pet , najee etiri plune vene (venae pulmonales)

- stijenka sranog miia ( miokarda) je debeli mii koji stalnu potrebu za hranom i kisikom

- krvotok sranog miia sastoji se od dvije male srane arterije i dvije male srane vene (koronarne a. i v. )

RAD SRCA

- potisna pumpa koja se stee (kontrahira), a zatim poputa (relaksira) oko 70 puta u minuti- za vrijeme jedne kontrakcije srce utisne u krvotok oko 70 mL krvi (udarni volumen krvi )

- minutni volumen krvi iznosi 4900mL/min i mijenja se ovisno o aktivnostima tijela

- srce djeteta do jedne godine ima oko 130 otkucaja u minuti

- rad srca ovisi o fizikom radu, dobi, duevnom stanju, toplini tijela i okoliu, sadraju tvari u krvi

SREDITA AUTOMACIJE RADA SRCA

- radi samostalno pod utjecajem vegetativnog ivanog sustava- unutar srca u desnoj pretklijetki je primarno sredite (atrijski ili sinus- atrijski (S-A) vor )- to su specijalizirane stanice miokarda koje imaju membrane propusnije za ione natrija

- stanice postaju pozitivno nabijene

- nakon toga se ukljuuje tzv. natrij-kalijeva pumpa koja iz stanica S-A izbaci viak pridolih iona Na

- to znai da se S-A vor 70 puta depolazira i 70 puta repolazira

- depolarizacija se iri poput vala te podrauje miije obje pretklijetke odnosno uzrokuje njihovo stezanje- stezanje pretklijetki nazivamo sistola atrija- na granici izmeu pretklijetki i klijetki smjeteno je sekundarno sredite tzv. atrio-ventrikularni (A V) vor- elektrini impuls prenosi se tzv. Hissov snop i Purkinjeva vlakna u miije desne i lijeve klijetke- dio srca koji je depolariziran stee se odnosno kontrahira ( sistola ventrikula)

ARTERIJE ( ile odvodnice)

- smjetene u dubini organizma, izmeu skupina miia, u tjelesnim upljinama, uz pregibnu stranu zglobova

- podraivanjem simpatikim vlaknima se steu, a podraivanjem parasimpatikim vlaknima se ire

- podraivanje arterija autonomnim ivanim sustavom ima vanu ulogu u regulaciji protoka krvi kroz pojedine dijelove tijela i u regulaciji krvnog tlaka

- krv u njima tee pulsirajuim tlakom ( bilo ili puls )

- iz ozlijeene arterije krv tee na mahove

VENE ( ile dovodnice )

- manje su elastine od arterija jer imaju tanak miini sloj

- u unutranjosti sadre venske zaliske koji spreavaju vraanje krvi

- gornja i donja uplja vena nemaju zaliske

- zbog nieg tlaka prilikom ozljeivanja krv tee kontinuirano

KRVNI TLAK

- pritisak krvi na stijenke krvnih ila

- u arterijama je promjenjiv ( pulsativan ) i varira izmeu gornje (sistolike) i donje (dijastolike) vrijednosti

- sistoliki tlak je tlak krvi na stijenke arterija u trenutku kada stezanjem sranog miia lijeve klijetke u aortu ue nov udarni volumen krvi (oko 70 ml )

- dijastoliki tlak je onaj koji preostaje nakon prolaska sistolikog tlaka kroz arterijski dio ila

- normalni tlak iznosi 16/10,7 kPa (kilopoaskala)

- stara mjera je 120/80 mmHg

POREMEAJI KRVNOG TLAKA

- VISOKI KRVNI TLAK ( HIPERTENZIJA )- najee nastaje zbog aterosklerotinih promjena i suenja ila

- simptomi su najee glavobolje, nesanice, razdraljivost, lupanje srca, bol u prsima, opa slabost

- nelijeena hipertenzija moe za 6 8 mjeseci zavriti smru

- oteuju se koronarne ile na srcu, a stradavaju i kapilare u mozgu i bubrezima

- posljedica moe biti modana ili srana kap

- lijekovi se daju pod lijenikom kontrolom

- daju se lijekovi iz skupine beta blokatora i diuretici koji pospjeuju oslobaanje tekuine putem bubrega

- takoer se mora uzimati hrana s manje soli, odravati tjelesnu teinu, izbjegavati psihika optereenja

- NISKI KRVNI TLAK ( HIPOTENZIJA )

- nije toliko opasan, ali stvara zdravstvene probleme

- manji je dotok krvi u mozak pa su este vrtoglavice i nesvjestice

- bolesnik se brzo zamara i teko podnosi napore

- na promjene tlak djeluju vanjski i unutarnji imbenici kao to su : toplina, hladnoa, povienje odnosno snienje atmosferskog tlaka zraka, uzbuenja, napori

ELEKTRO KARDIOGRAM (EKG)

- snimka elektrinih aktivnosti srca

- sastoji se od : P vala koji je rezultat mjerenja depolarizacije pretklijetki

QRS kompleksa koji pokazuje mjerenje depolarizacije klijetki i repolarizacije pretklijetki

T vala koji pokazuje rezultat mjerenja klijetki za vrijeme repolarizacije

- kardiolozi mogu pomou njega dokazati i dijagnosticirati srane bolestiPRILAGODBA RADA SRCA

- ubrzanje rada srca i njegove kontrakcije postie se dopunskom stimulacijom S A vora ivcima

autonomnog ivanog sustava - simpatikusa i parasimpatikusa

- stimulacija srca simpatikusom moe poveati frekvenciju srca i do 250 puta u minuti

- zbog naglo poveane aktivnosti te potrebe za hranom i kisikom oslobaa se neurohormon noradrenalin

na ivanim zavrecima simpatikih vlakana

- tok krvi iz srca u tijelo moe se poveati sa 5 na vie od 10 litara u minuti

- Parasimpatiki ivac moe smanjiti rad srca na 20 40 otkucaja u minuti

- na ivanim zavrecima izluuje se hormon acetilkolin

- za vrijeme spavanja srce se odmara jer mu je smanjena aktivnost i protok krvi na 3 l/min

POREMEAJI RADA SRCA

- na srane bolesti otpada treina smrtnih sluajeva

- najei uzroci su :

a) nedostatna opskrba srca krvlju tj. koronarne bolesti

b) tegobe sa sranim zaliscima

- najee bolesti su:

- koronarna skleroza

- angina pektoris (stenokardija)

- bolesti sranih zalizaka

- poremeaji sranog ritma ( tahikardija i bradikardija )

KRV

RHEZUS ( Rh ) SUSTAV

- eritrociti na svojim membranama imaju jo jednu skupinu bjelanevina tzv. Rh - aglutinogene

- oko 85 % bijele populacije Amerike i Europe je Rh (+)

- u krvnoj plazmi Rh(+) i Rh(-) osoba nema priroenih protutijela ( Rh-aglutinina)

- do sinteze steenih Rh-aglutinina dolazi samo imunizacijom Rh(-) osobe eritrocitima Rh(+) osobe

- to je mogue samo u dva sluaja :

1) nakon pogrene transfuzije krvi Rh(+) osobe u Rh(-) osobu

2) u tijeku trudnoe majke Rh(-) koja nosi Rh(+) dijete

- za sintezu Rh aglutinogena zaduena su tri gena ( CDE )

Hemolitika bolest novoroenadi

-nastaje ako Rh(-) majka nosi u sebi Rh(+) dijete

- manje koliine fetalne krvi dospijevaju u krvni optok majke pa ona poinje stvarati protutijela anti Rh-aglutinine

- oni prelaze u krvotok ploda gdje razaraju eritrocite te izazivaju anemiju

- kotana sr pokuava nadoknaditi manjak eritrocita pa stvara nezrele eritroblaste

- to stanje nazivamo fetalnom eritroblastozom ( utica novoroeneta)

- hemoglobin osloboen iz raspalih eritrocita pretvara se u bilirubin koji uzrokuje utu boju koe

- danas postoje suvremene metode lijeenja Rh imunizacije u rodilje nakon poroaja davanjem

injekcija specifinih protutijela protiv Rh aglutinina

POREMEAJI KRVI

- 1) nedostatak hemoglobina dovodi do slabokrvnosti (anemije)

- 2) poremeaji zgruavanja krvi dovode do krvarenja

- 3) tumorske promjene leukocita dovode do leukemije

- 4) poremeaji stvaranja krvnih stanica u krvotvornim tkivima i organima

STVARANJE KRVNIH STANICA ( HEMATOPOEZA)

- glavna krvotvorna tkiva i organi kotana modina

- prsna lijezda ( timus)

- slezena

- limfni vorovi

KRVNE SKUPINE

- Karl Lansteiner 1901. god. otkrio fizioloku prirodu krvnih skupina, a kasnije i Rh-faktor

- uspio je rijeiti problem razloga sljepljivanja eritrocita serumom druge osobe (aglutinaciju)- aglutinati ( gomilice) mogu uzrokovati zaepljenje krvnih kapilara npr. u mozgu, srcu, bubrezima

- primanjem nesrodnih grupa dolazi do aglutinacije i raspadanja (hemolize) eritrocita

- tu pojavu nazivamo transfuzijskom reakcijomABO - sustav

- specifine bjelanevine vezane na membrane eritrocita nazivamo antigeni

- najpoznatiji su A i B antigeni- zbog specifine reakcije koje uzrokuju nazivamo ih aglutinogenima

- na osnovu njih razlikujemo etiri krvne grupe ( A, B, AB i O )

- pojedine krvne grupe unutar krvne plazme posjeduju i specifina protutijela ( antitijela)

- ona su odgovorna za reakciju aglutinacije pa ih nazivamo aglutininima

- nazivamo ih anti A i B

skupinauestalost kod nasaglutinogeniaglutinini

O34 % nemaanti A (alfa)

anti B (beta)

A43% Aanti B (beta)

B16% Banti A (alfa)

AB 7% ABnema

- krvne skupine se nasljeuju sloenim sustavom gena to ih prenose jajaca i spermiji

- odreena skupina aglutinogena odreuje nau pripadnost pojedinoj krvnoj skupini

- obiljeja ine fenotip- genska osnova koju nasljeujemo, a odreuju fenotip nazivamo genotip- ukoliko se na oba homologna kromosoma , na istom lokusu (mjestu), nalaze dva gena koji ispoljavaju iste fenotipske karakteristike nazivamo ih homomozigoti ( npr. AA, BB, OO )

- Heterozigot ima na dva lokusa gene koji ispoljavaju razliite fenotipske osobine ( npr. AB, AO, BO )

- ako jedan gen prikriva djelovanje drugog gena u paru govorimo o dominantnom genu

- gen koji ne ispoljava svoja svojstva u kombinaciji s dominantnim je recesivan- u ABO sustavu A i B geni su dominantni u odnosu prema O koji je recesivan

KRV

- tekue vezivno tkivo koje je u funkciji disanja, prehrane, izluivanja tetnih sastojaka, odravanja tjelesne

temperature, obrane, odravanja vode u tijelu, pH vrijednosti, prijenosa razliitih tvari..

KRVNA PLAZMA

- ukasta tekuina

- sadri - vodu (oko 90% ) - bjelanevine ( 7 8 % )

albumini ( oko 55% ) prenose razliite hormone

- globulini vre obranu tijela kao antitijela

- fibrinogeni sudjeluju u zgruavanju krvi

- serum ukasta tekuina koja ostaje nakon zgruavanja krvi

- ostale - odravaju koloidno osmotski tlak

- transportiraju netopive tvari (npr. lipoproteine )

- spreavaju gubitak nekih tvari putem bubrega

- anorganske tvari ioni natrija i klora i drugi, eer glukoza, plinovi i dr

- sedimentacija proces taloenja krvnih stanica

- normalna u prvom satu iznosi od 2 10 mm.- brzina sedimentacije moe biti poveana (upalni procesi. procesi propadanja tkiva, trudnoa..) i sniena (anemije.

alergije, nakon zraenja..)

- hematokrit volumni odnos krvnih stanica i plazme zdrave osobe iznosi 45 : 55 % ( Ht = 45 )

KRVNA TJELECA

ERITROCITI najbrojnije krvne stanice bikonkavna oblika

u litri krvi broj varira od 3,8 5,8 x 1012 - crveni pigment potjee od bjelanevine hemoglobina koja sadri eljezo - oksihemoglobin prenosi kisik

- karbaminohemoglobin prenosi ugljini dioksid

- ive u optoku oko 120 dana

- ne sadre jezgru pa se ne mogu samostalno razmnoavati

- u poetku ivota nastaju u jetri, slezeni i limfnim vorovima, a kasnije u kotanoj sri

- u fetalno doba sintetizira se fetalni hemoglobin ( HbF ), a nakon roenja adultni hemoglobim ( HbA )

- mrtvi eritrociti razgrauju se najveim djelom u slezeni ( bilirubin)

- znatan se dio eljeza iz raspadnutih molekule reapsorbira i vraa u sintezu novog hemoglobina

- izgubljeni Hb moramo hranom nadoknaditi ( od 10 do 15 mg Fe na dan )

LEUKOCITI

- zajedniki naziv za nekoliko vrsta stanica koje brane organizam od tetnih tvari

- u litri periferne ima ih od 3.8 do 8,00 x 109- meusobno se razlikuju po obliku jezgre ( segmentirana ili nesegmentirana )

- takoer se razlikuju i po zrncima ( granulama ) koji se nalaze u citoplazmi- druga skupina leukocita ima citoplazmu bez zrnaca (agranulirani leukociti )

- granuliranu citoplazmu imaju neutrofilni granulociti ( leukociti ) ukupno ih ima od 54 - 62 %

- eozinofilni granulociti (leukociti ) - od 1 - 3%

- bazofilni granulociti (leukociti) omanje od 1%

- nesegmentiranu jezgru i citoplazmu bez granula imaju - limfociti od 25 - 33%

- monociti od 3 - 7 %

- analizu vrsta leukocita nazivamo diferencijalnom krvnom slikom ( DKS )

- neutrofili imaju sposobnost prodiranja i razaranja mikroorganizama ( fagocitoze )- limfociti su u slubi zatite od zaraze protutijelima

- TROMBOCITI ( krvne ploice )

- nastaju raspadanjem velikih stanica tzv. megakariocita u krvnoj plazmi

- u litri krvi ima ih oko 250 x 109- sadre razliite faktore za zgruavanje krvi

- zajedno s fibrinskim nitima i krvnim stanicama zaepljuju otvor i spreavaju iskrvarenje

IMUNOLOKI SUSTAV

- imunost - znai otpornost na mikroorganizme, strane molekule i vlastite izmijenjene stanice

- moe biti priroena ili steena

- zasniva se na prepoznavanju razlika u grai bjelanevina, lipoproteina, glikoproteina, polipeptida,

polisaharida i dr.

- ANTIGENI ( imunogeni ) tvari koje uzrokuju imunoloku reakciju

- naruavaju fizioloke uvjete

- vrste antigena - virusi

- stanice ( bakterija, biljaka (polen))

- tkiva (krv, koa, trava)

- organi

- kemijske tvari

- vea molekulska masa = jai antigen

-uzronici bolesti mogu ui kroz dini, probavni sustav ili kroz kou prilikom ranjavanja ili injiciranja

- mjesto prepoznavanja antigena u domainu su limfoidni organi

- PROTUTIJELA - obrambene bjelanevine koje stvara organizam kao odgovor na antigene

- LIMFOIDNI ORGANI mjesta prepoznavanja antigena

- sredinji imaju prvu ulogu u proizvodnji i raseljavanju imunostanica

- odravaju imunoloki sustav

- timus i kotana modina

- periferni razvijaju se pod kontrolom primarnih

- slezena, limfni vorovi, limfatiko tkivo uz probavni, dini i

mokrano spolni sustav

NAINI DJELOVANJA IMUNITETA

1) FAGOCITOZA prodiranje i enzimska razgradnja mikroorganizama u stanici

- fagociti mikrofagi neutrofilni granulociti

- glavna obrana protiv infekcije bakterijama

- makrofagi monociti pokretne stanice

- prodiru mikroorganizme, oteene ili mrtve stanice i

nepotrebne bjelanevine

- sudjeluju i u imunolokim reakcijama, obrauju

antigene tako da ih limfociti T i B mogu prepoznati

- tkivni makrofagi ( histiociti - histiomonociti ) nepokretni

- nalaze se u organima npr. jetri i slezeni

- osim fagocitoze imaju niz specifinih uloga u tijeku stanine specifiene imunosti jer prerauju i predouju antigen limfocitima za daljnji tijek imuno reakcije

2) NESPECIFINA ILI PRIROENA IMUNOST - izravno razaranje stranih stanica ve gotovim postojeim

protutijelima i / ili stanicama imunolokog sustava

3) SPECIFINA ILI STEENA IMUNOST stvaranje specifinih protutijela i stanica usmjerenih protiv

odreenog antigenog uzronika

LIMFATINE STANICE- limfociti T nositelji stanine imunosti

- sazrijevaju u timusu

- podskupine - regulacijske stanice ( pomonice i supresorske )

- izvrne ( efektorske) limfociti O ili stanice ubojice

- limfociti B - nositelji humoralne imunosti

- sazrijevaju u kotanoj modini

- nakon aktivacije antigenom diferenciraju u plazma stanice - plazma stanice proizvode i lue protutijela ( imunoglobuline)

- protutijela ( imunoglobulini )

- limfociti B na svojoj povrini posjeduju molekule Ig koje slue kao receptori za specifian antigen

- aktivacija limfocita koji prepoznaju strani antigen temelj je klonskog odabiranja

- tijekom diobe i diferencijacije limfocita B u plazma stanice nastaju i stanice s pamenjem

- graa imunoglobulina etiri polipeptidna lanca ( dva laka i dva teka )

- sastoje se od promjenjivog ( varijabilnog) i nepromjenjivog ( stalnog ) dijela

VRSTE OTPORNOSTI

1 ) PRIROENA - za nju nije potreban susret s antigenom

- fagociti, limfociti ubojice i limfokini

- mijenja se starou jedinke ili hormonskim ili metabolikim stanjem

2) STEENA - javlja se nakon izlaganja antigenu

- visoka specifinost za pojedini antigen

- sposobnost pamenja susreta s antigenom

- dijeli se na humoralnu ( protutijela) i staninu ( T limfociti )

RAZVOJ IMUNOSTI

1) prirodni : a) pasivni - majka preko posteljice

b) aktivni od 2. godine do puberteta

2) steeni : a) pasivni serum ( protutijala ili limfociti )

b) aktivni cijepivo - obavezno protiv tuberkuloze, difterije, tetanusa, hripavca, crljenca

djeje paralize, ospica, upale modanih ovojnica i hepatitisa B

KEMIJSKI SASTAV TIJELA OVJEKA

ELEMENTARNI SASTAV

- kemijskih elemenata ima vie od 70

- makroelementi izgrauju 99 % teine naeg tijela ( O, C, H, Ca, N i K )

- mikroelementi izgrauju 1% ( P, Mg, S, Cl, Na, Fe, Mn, i Al )

- ultramikroelementi (oligoelementi) su elementi u trgovima (Ti, Zn, Se, Ru, Ra .)

- izgrauju tijelo i sudjeluju kao katalizatori

VODA KAO OTAPALO

- odrasla osoba ima od 50 60% vode ( 70 kg / 40 l )

- 25 litara u stanicama stanina tekuina

- 15 litara u meustaninim prostorima i u krvnoj plazmi izvanstanina tekuina- funkcije vode otapalo veine anorganskih i organskih spojeva

- neposredno sudjeluje u hidrolitikim reakcijama

- transportira hranidbene tvari i dine plinove

HIPERTONNA, HIPOTONINA I IZOTONINA OTOPINA

- promjene u koncentraciji otopljenih tvari u tjelesnim tekuinama mogu uzrokovati osmotski ok, pa i smrt- hipertonina postaje u sluaju intenzivnog znojenja, proljeva i nekonzumiranja vode - stanice gube vodu- hipotonina postaje prekomjernim pijenjem vode, uzimanjem hrane s premalo mineralnih tvari ili kod problema s bubrezima stanice bubre- izotonina otopina fizioloka otopina ( 0,15 molarna ili 0.9 % NaCl )

- za odravanje ravnotee postoje sloeni regulacijski mehanizmi koji ukljuuju sredita za e, bubrege i hormone iz hipofize i nadbubrene lijezde

PROMET VODE U TIJELU

- vodu najee gubimo mokraom, izmetom i isparavanjem kroz kou i dinim putovima

- uravnoteen odnos izmeu unosa i izluivanja vode reguliraju hormoni

- voda je znaajna za normalno odvijanje probave

- najveu koliinu unosimo pijenjem vode i napitaka, hranom, a manji je dio metabolika voda

GLAVNI ORGANSKI SPOJEVI

- bjelanevine ( oko 20% ), masti ( oko 16% ), ugljikohidrati ( oko 1% ), minerali ( oko 6% )

- gladovanje moemo izgubiti svu priuvnu mast i blizu polovice bjelanevina bez opasnosti za ivot

STANINA I IZVANSTANINA TEKUINA

- meusobno se razlikuju po ionskom sastavu

- stanina sadri glavni kation kalij, a glavni anioni su hidrogen karbonatni i sulfatni- u izvanstaninoj ( meustanina tekuina i krvna plazma ) prevladavaju ioni natrija i klorida- krvna plazma sadri vie bjelanevina za razliku od meustanine tekuine

- zbog razliitog kemijskog sastava stanice su podraljive, omoguen je transport tvari, metabolita i vode

- stalni ionski sustav odrava stalan pH tjelesnih tekuina (izvanstanine oko 7.4, a stanine oko 7.0 )- homeostaza je odravanje nepromijenjenih, odnosno stalnih ivotnih uvjeta

- otpadne i tetne tvari uklanjaju se iz tijela bubrezima, jetrom ( u ), pluima, koom i probavilom

- nakupljanjem CO2 u tijelu dovodi do stvaranja ugljine kiseline H2CO3 koja svojim ionima H+

zakiseljuje krv i tjelesne tekuine ( ACIDOZA kod smanjene frekvencije disanja ).

CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3-

- ako pH tkiva padne ispod 6 ovjek umire

- ubrzanim i dubljim disanjem tjelesne tekuine se oslobaaju CO2 te njihov pH raste - ALKALOZA

pH = 7,2 ( acidoza ) 7.4 ( normalno ) 7.6 ( alkaloza )

- prekomjerno zakiseljavanje t.t. svojom regulacijom iona u krvi spreavaju bubrezi

- bubrezi mogu poveati izluivanje kiselih H+ iona i istodobno smanjivati izluivanje Na+ i K+ iona

i obrnuto

- razliiti puferi ( proteinski, fosfatni, bikarbonatni ) u t.t. onemoguuju nagle promjene pH

-