Bilesik Sac Metal Kaliplari4

8/3/2019 Bilesik Sac Metal Kaliplari4

http://slidepdf.com/reader/full/bilesik-sac-metal-kaliplari4 1/39

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEK İ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİR İLMESİ (PROJESİ)

MAK İNE TEKNOLOJİSİ

BİRLEŞİK SAC METAL KALIPLARI 4

ANKARA 2006



Milli Eğitim Bakanlığı taraf ından geliştirilen modüller;

• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Karar ı ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlar ında kademeli olarak yaygınlaştır ılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlar ındaamaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretimmateryalleridir (Ders Notlar ıdır).

• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve

geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlar ındauygulanmaya başlanmıştır.

• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

• Örgün ve yaygın eğitim kurumlar ı, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.

• Basılmış modüller, eğitim kurumlar ında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret kar şılığındasatılamaz.



i

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGİR İŞ .......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ - 1 ...................................................................................................31. KALIP MONTAJINI YAPMA............................................................................................3

1.1. Alt Grup Montajını Yapma...........................................................................................41.1.1. Kalı p Alt Plakası.................................................................................................... 41.1.2. K ılavuz Kolonlar ................................................................................................... 41.1.3. Çıkar ıcı Sistem ve Elemanlar ı ...............................................................................41.1.4. Pimler.....................................................................................................................41.1.5. Civatalar.................................................................................................................5

1.2. Üst Grup Montajını Yapma...........................................................................................5

1.2.1. Üst Kalı p Plakası ...................................................................................................51.2.2. K ılavuz Kolon Burçlar ı..........................................................................................61.2.3. Zımba Tutucu Plakası ............................................................................................61.2.4. Dişi kalı p plakası ...................................................................................................71.2.5. Düşürücü sistem ve elemanlar ı ..............................................................................71.2.6. Kalı p Bağlama Sapı ...............................................................................................71.2.7. Pimler.....................................................................................................................81.2.8. Civatalar.................................................................................................................9

1.3. Eksantrik Presleri ........................................................................................................101.3.1. Pres Çeşitleri........................................................................................................101.3.2. C Tipi Presler.......................................................................................................10

1.3.3. H Tipi Presler.......................................................................................................101.3.4. Pik Gövdeli Presler..............................................................................................111.3.5. Çelik Konsrüksiyon Gövdeli Presler ...................................................................111.3.6. Sütun Gövdeli Presler.......................................................................................... 11

1.4. Presin K ısımlar ı ..........................................................................................................121.4.1. Gövde...................................................................................................................121.4.2. Motor ...................................................................................................................131.4.3. Volan ..................................................................................................................131.4.4. Haraket İletme Sistemi ........................................................................................131.4.5. Kavrama ve Frenler .............................................................................................131.4.6. Eksantirik Mili veya Krank Mili..........................................................................14

1.4.7. Koç Başlığı ..........................................................................................................141.4.8. Tabla ....................................................................................................................14

1.5. Preslerde Emniyet Sistemleri ve Bak ım......................................................................151.5.1. Mekanik Sigortalı Presler ....................................................................................151.5.2. Hidrolik Sigortalı Presler.....................................................................................161.5.3. Preslerde Günlük, Aylık Yıllık Bak ım ................................................................16

1.6. Preslerde Çalışanın Emniyeti ve Kullanılan Sistemler ...............................................171.6.1. Eksantrik Preslerin Çalışma Sistemleri................................................................171.6.2. Çift El Kumanda Sistemleri.................................................................................171.7.3. Koruma Perdeleri.................................................................................................181.7.4. Maşalar (Mekanik, Vantuzlu, Manyetik).............................................................18

1.7.5. Fotosel Gözler Uyar ıcı Işık ve Sesler ..................................................................18

İÇİNDEK İLER



ii

1.7.6. Çalışma Konum Seçici Anahtar ve Sistemler......................................................19

1.7.7. Kalı

p Koruma Sistemleri .....................................................................................19UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................20ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................21

ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 .................................................................................................222.KALIPLARI PRESE BAĞLAMAK VE TEST ETMEK ................................................... 22

2.1 Pres Tonajını Hesaplamak (Basınç Ayar ı Yapmak) ....................................................222.2. Pres Kurs Değerini Belirleme ..................................................................................... 232.3. Pres Kurs Ayar ını Yapma ...........................................................................................232.4. Çıkar ıçı, Düşürüçü Ayarlar ını Yapma ........................................................................232.5. Pres Başlığını Alt Ölü Noktaya Alma......................................................................... 232.6. Kalı p Pres Bağlantı Sistemleri ve Elemanlar ı .............................................................24

2.7. Kalı p Üst Grubunu Pres Koç Başlığına Bağlama .......................................................252.8. Alt Kalı p Gurubunu Pres Tablasına Bağlama.............................................................262.9. Pres Volanına Bir Tur Yaptır ılarak Kurs Kontrolü Yapma ........................................262.10. Presi Çalıştırma ve Parça Üretme, Muhtemel Hatalar ın Giderilmesi ......................262.11. Preslerde Emniyetli Çalışma Yöntem ve Kurallar ı ...................................................27UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................28ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................29PERFORMANS DEĞERLENDİRME ..............................................................................30

CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................32KAYNAKÇA.........................................................................................................................33



iii

AÇIKLAMALAR KOD 521MMI171ALAN Makine TeknolojisiDAL/MESLEK Endüstriyel KalıpMODÜLÜN ADI Bileşik Sac Metal Kalıpları 4

MODÜLÜN TANIMIBirleşik sac metal kalı plar ının, parçalar ının montajını

yaparak prese bağlayı p deneyebilmeyle ilgili bilgilerinverildiği öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞULTemel İmalat İşlemleri dersi modüllerini almış olmak,Bileşik Sac Metal Kalı plar ı 1,2,3 modüllerini almış

olmak.YETERLİK

Kalı p oluşturan elemanlar ın montajını yapmak ve prese bağlayı p test etmek.

MODÜLÜN AMACI

Genel AmaçBu modül ile gerekli bilgileri alı p uygun ortan, araç ve

gereçler sağlandığında birleşik kalı plar ının montajını yapabilecek ve prese bağlayarak tekniğine uygun testedebileceksiniz.

Amaçlar Birleşik kalı p parçalar ının montajını resmine uygun

yapabileceksiniz. Birleşik kalı blar ı prese tekniğine uygun bağlayarak test

edebileceksiniz.EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Kalı p atölyesi, el tak ım araç ve gereçleri, kalı p parçalar ı, bağlantı ve merkezleme elemanlar ı.

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilenuygulama faaliyetlerinde kazandığınız bilgi ve becerileriölçerek kendinizi değerlendirebileceksiniz.

Modül sonundaki ölçme araçlar ını uygulayarak, modülile kazandığınız bilgi ve becerilerinizi ölçerek değerlendirebileceksiniz.

AÇIKLAMALAR



iv



1

GİR İŞ

Sevgili Öğrenci,

Hızla ilerlemekte olan üretim teknolojilerini geliştirmek ve daha ileriye götürmek içindeğerli teknik elemanlar ına; yani sizlere ihtiyaç vardır. Sizlerin üretim alanındaki olumluçalışmalar ınızla ülkemizin rekabet gücünün artacağınızı hiçbir zaman aklınızdançıkarmayınız ve çalışmalar ınıza yenilikleri ekleyerek devam ediniz.

Üretimdeki kalitemizin artması ürün maliyeti, hatasız üretim vb. unsurlar ı içermektedir. Üretim kalitesinin artması bizlere yeni pazarlar açarak yaşam kalitemizi

yükseltecektir. Bu modül sizlere birleşik kalı plar ının montajı, preslerde denenmesikonular ında bilgi sağlayacaktır.

Birleşik sac metal kalı plar ı konusunda sizlere başar ılar diliyorum.

GİR İŞ



2



3

ÖĞRENME FAALİYETİ - 1

Birleşik kalı p parçalar ının montajını resmine uygun yapabileceksiniz.

Çevremizdeki işletmelerde kullanılan birleşik kalı plar ve pres tezgahlar ı

hakk ında bilgi toplayınız.

Birleşik kalı plar ında üretilmiş değişik parçalar ı inceleyerek nasıl üretildiği

konusunda bilgi edininiz.

Topladığınız bilgiler hakk ında bir rapor hazırlayarak sınıfta arkadaşlar ınıza

sununuz.

1. KALIP MONTAJINI YAPMA

Resim 1.1: Montaj edilmiş birleşik kalı

p

Kalıptaki Parçalar1- Alt tabla2- Dişi zımba3- Yay4- Dişi bükme zımbası 5- Ayırma dişi zımbası 6- Yay7- Bükme dişi zımbası 8- Bükme erkek zımbası 9- Delme zımbası 10- Yay11- Form zımba tutucusu12- Ayırma zımbası 13- Zımba tutucu14- Form zımbası 15- Üst tabla16- K ılavuz tabla17- İş parçası

ÖĞRENME FAALİYETİ –1

ARAŞTIRMA

AMAÇ



4

1.1. Alt Grup Montajını Yapma

Kalı p şekildeki gibi, kalı p alt plakasından başlanarak montaj edilir. Kalı p parçalar ı numaralandır ılır; sökme ve montaj sırasında bu numaralar takip edilir.

Resim 1.2: Alt grup montajı ve tüm kalıp elemanları

1.1.1. Kalıp Alt Plakası

Kalı p alt plakası kalı plar ı prese bağlamak için kullanılır, kalı p boyutlar ından daha büyük seçilir. Kalı p alt plakası sertleştirilmez, platina veya döküm malzemeden seçilir.

1.1.2. K ılavuz KolonlarK ılavuz kolonlar kalı bın aynı eksende çalışmasını sağlar. Aşır ı zorlanmalarda

zımbalar ın ve kalı bın zarar görmesini önler. Bileşik kalı plarda k ılavuz kolon kullanılmalıdır.Malzeme olarak civa çeliği veya sertleştirilmiş imalat çeliği kullanılır. Kolon ve burçlar kalı ba uygun tak ılmalıdır.

1.1.3. Çıkarıcı Sistem ve Elemanları

Birleşik kalı plarda biten işi kalı pdan alabilmek için çıkar ıcı elemanlardan faydalanılır.Bu elemanlar yay, hidrolik ve pnomatik sistemler veya meknik sistemler olabilir.

1.1.4. Pimler

Çok sayıdaki plakalar ın merkezleme pimleri ile konuma getirme ve montajında tek veya parçalı pimler kullanılır. Tek parçalı pimler iki plakanın, parçalı pimler ise üç ve dahafazla sayıdaki plakalar ın merkezlenmesinde kullanılır. Eğer montajı yapılacak plakalar sertleştirilmiş ise pim deliklerinin ölçü tamlığını sağlamak amacı ile delikler taşlanmalıdır.

Pimlerin bir ucu montajda kolaylık sağlaması amacı ile 50-120 arasında konik yapılır.



5

Resim1.3: Pim

1.1.5. Civatalar

Kalı p elemanlar ının montajında en çok silindirik, havşa, mercimek başlı cıvatalar kullanılmaktadır (Resim 1.4). Bu tip bağlama elemanlar ının kolay sökülüp tak ılabilir olması,kalı p parçalar ının değiştirilmesinde veya montajında kolaylık sağlar. Bu tip bağlamaelemanlar ını kullanırken en çok dikkat etmemiz gereken husus, piyasadan kolay teminedilebilir olmasıdır. Özellikle standart olmalar ına dikkat edilmelidir. Çünkü özel cıvatalar ıntemini oldukça zordur ve maliyeti yüksektir.

Resim 1.4: Kalıpta kullanılan civatalar

1.2. Üst Grup Montajını Yapma

1.2.1. Üst Kalıp Plakası

Birleşik kalı plarda üst kalı p plakası zımba tutucusunu ve bağlama sapını üzerindetaşıyan kalı p elemanıdır. Isıl işlem gerekmez. Genellikle imalat çeliğinden yapılır. Üretimsayısı yüksek kalı plarda zımba başlar ı kalı p üst plakasına zarar vermemesi için,sertleştirilmiş tampon plakadan yararlanılmalıdır.



6

Resim1.5: Üst kalıp plakası

1.2.2. K ı

lavuz Kolon Burçları

Alt kalı p v e üst kalı p seti üzerinde belirtilen k ılavuz ölçülerine göre DIN 9825 ve

DIN 9833’te satandart hale getirilmiştir. K ılavuz kolonlar alt kalı p setiyle üst kalı p setinindolayısıyla alt zımba ve üst çekme zımbalar ının aynı doğrultuda yani tek merkezdehareketini sağlar. K ılavuz burçlar ı çalışma esnasında üst kalı p setinin zarar görmesiniönlemek kendisinin maliyetinin üst kalı p elamanına göre ucuz ve imalatı bulunması açısından daha kolay olduğundan kullanılır ve tercih edilir. K ılavuz burçlar ı ISO 9448, TS9233, standart olarak verilmektedir. Burç malzemeleri, üretilmesi istenen parçanınhassasiyetine ve üretim miktar ına göre gri döküm, pirinç, dökme kalay bronz gibimalzemelrden imal edilir.

Resim 1.6: K ılavuz kolon ve burçlar1.2.3. Zımba Tutucu Plakası

Resim 1.7: Zımba tutucu plakası Resim1.8: Dişi kalıp ve alt grup



7

Birleşik kalı plarda kalı bın biçimine göre zımba tutucusu seçilir. Zımbalar kalı ba

civatalı

çektirme, delik delinerek, havşa başlı

veya silindirik başlı

olarak tak ı

lı

r. Zı

mbatutucu plakalar sertleştirilmez imalat çeliği malzemeden yapılırlar.

1.2.4. Dişi kalıp plakası

Dişi kalı p plakası ısıl işleme uygun malzemeden yapılarak sertleştirilir. Resim 1.8’dedişi plaka ve alt grup gösterilmiştir.

1.2.5. Düşürücü sistem ve elemanları

Birleşik sac metal kalı plar ında iş parçasını kalı ptan çıkarabilmenin değişik yöntemleri

vardır. Kalı plarda iş parçasının dişi, kalı p içerisinde kalma ihtimaline kar şı kalı bın altgrubuna tasarlanan yay, pim, bask ı parçası, çıkarma vidası, saplama vb. elemanlar

bulunduran sistemlere çıkar ıcı sistem ve elemanlar ı denir. Erkek zımbalar üzerindeki işlemgören parçalar ı sıyırma görevi de yapar. Çıkar ıcı sistemlerin çok şiddetli büyük bükmekuvvetlerine maruz kalan elemanlar ı sertleştirme işlemlerine tabi tutulmalıdır. Standartelemanlar ın imalatına gerek yoktur, (yaylar, bağlama civatalar ı) ancak çıkar ıcı pimler, bask ı

parçalar ı, flanşlar, saplamalar temel imalat tezgâhlar ında resme uygun olarak da yapılabilir.

1.2.6. Kalıp Bağlama Sapı

Kalı

p bağlama saplar ı

standartlaştı

r ı

lmı

ştı

r. Bükme kalı

bı

na ve pres tezgahı

nı

n bağlama yuvasına uygun bağlama sapı seçilerek işlenir. Birleşik sac metal kalı plar ının üst plakasına ve ağırlık merkezine montaj edilmelidir. Talaşlı imalat tezgahlar ı kullanılarak,resme uygun olarak tornada işlenir. Kalı ba gelen kuvvetler hesaplanarak üst tablaya

bağlantısı vidalı, perçinle veya bağlantı cıvatalar ıyla bağlanır. Kuvveti dağıtım şekli vekalı ptaki konumu düşünülerek geniş flanşlı olarak da yapılabilir. Şekil 1.9’da değişik tiplerdeüretilmiş standart bağlama saplar ına ait bir çizelge bulunmaktadır.



8

A A h

L 1

L 3

r 1

k

3 0 °

d 2

d 1

L 3

d 3

L 2

L 4

1 0 °

9 0 °

d1 d2 d3 L1 L2 L3 L4 k h r1 AA20 15 M16×1,5 40 3 12 58 18 6 2,5 17

25 20M16×1,5M20×1,5

45 4 16 68 23 6 2,5 22

32 25M20×1,5M24×1,5

56 4 16 79 23 8 2,5 27

40 32M24×1,5M30×2

70 5 26 93 23 10 4 32

50 42 M30×2 80 6 26 108 28 10 4 4165 53 M42×3 100 6 26 128 28 10 4 55

Resim 1.9: Bağlama sapı ve tablosu

1.2.7. Pimler

Pimler kalı p elemanlar ının iki ve daha çok parçayı birleştirmek için kullanılır.

Birleştirilecek parçalar matkapla delinmelidir. Matkap çapı, pim anma çapından daha küçük bir delik çapı verecek şekilde seçilir. İstenen çap ve yüzey kalitesi için deliğe rayba çekilir.Pim deliğe bastır ılır. Pimin sonuna kadar deliğe geçirilmesi için plastik veya tahta takozlavurulur. Kalı pçılıkta düz silindirik pimler kullanılır. Montaj esnasında pimin boyunun parçakalınlığını aşmamasına özen gösterilmelidir (Resim 1.10).



9

Resim 1.10: Merkezleme pimleri

1.2.8. Civatalar

Kalı p plakalar ını birbirine bağlamayı sağlayan elemanlardır. Vidalar iki parçayı birbirine batırarak tespit eder. Fakat vida boşluğundan dolayı yanal kaymayı önleyemezler.Kalı p bağlantısı yapılırken metrik vidalar tercih edilmelidir. Çünkü metrik vidalar whitworthvidalara göre daha incedir. Alyen başlı veya tornavida başlı olanlar tercih edilir (Resim1.11).

Resim 1.11: Kalıp elemanlarını birleştirme civataları



10

1.3. Eksantrik Presler

1.3.1. Pres Çeşitleri

Bir kalı p tasar ımcısı veya yapımcısı, kalı plama işlemini yapacak pres tezgahı veözellikleri hakk ında geniş bilgiye sahip olmalıdır. Çalıştığı müessesede çok sayıda, değişik tip ve özellikte pres tezgahı bulunabilir veya tek bir pres tezgahı olabilir. Her ne şekildeolursa olsun kalı p imalatçısı üreteceği parçanın kalı p tasar ımını, çalışma şartlar ını veözelliklerini bildiği pres tezgahına göre yapmak zorundadır. Bu nedenle, ilk önce prestezgahlar ının özelliklerini ve çalışma prensiplerinin bilinmesinde fayda vardır. Bu bölümdegenellikle sac metal kalı pçılığında kullanılan presler ve özellikleri üzerinde duracağız.

1.3.2. C Tipi Presler

Küçük tonajlı presler genellikle “C” gövde tipi preslerdir ve aşağıdaki şekildesınıflandır ılır.

Arkası açık eğilebilen “C” gövde tipi presler Sabit “C” gövde tipi presler Alt tablası ayarlanabilen “C” gövde tipi presler Boru presleri

1.3.3. H Tipi PreslerKalı plama alanı çok büyük preslerde dört dişlili hareket sistemi uygulanır. Bu tip

presler için genellikle iki adet krank mili tercih edilir ve her krank mili iki ucundan dişlerleçevrilir.Bu tip presler pik dökümden küçük tonajlı yapılır. Okullarda küçük kalı plar ındenenmesi matbaacılık ve deri kesme işlerinde sıkça kullanılan pres türüdür.

Resim 1.12: H Tipi pres



11

1.3.4. Pik Gövdeli Presler

Bu tip presler pik dökümden küçük tonajlı yapılır. Okullarda küçük kalı plar ındenenmesi matbaacılık ve deri kesme işlerinde sıkça kullanılan pres türüdür.

Resim 1.13: Pik gövdeli presler

1.3.5. Çelik Konsrüksiyon Gövdeli Presler

Bu tip presler genellikle hidrolik pres olarak yapılır. Bu tip preslerde vurucu başlığı hareket ettiren pistonun istenen noktada durdurabilme özelliğinden dolayı, faydalı kurs

boyunun ayar ı ve kalı bın bağlanması çok kolaydır. Hidrolik devrede bulunan emniyet subabı sayesinde aşır ı yüklemelerde pres tezgahı ve kalı p emniyete alınmıştır. Çalışma basıncına vekalı planacak malzemenin özelliklerine bağlı olarak çalışma hızı ayarlanabilir. Böylece derinçekme ve inceltme çekme işlemleri kolaylıkla yapılabilir. Kurs boyu süresince pistonun her noktadaki basıncı sabittir. Fakat çalışma hızlar ı, bak ım ve tamirleri zordur.

Resim 1.14: Çelik kosrüksiyon gövdeli presler

1.3.6. Sütun Gövdeli Presler

Düz sütun gövdeli sökülebilir presler daha büyük tonajlı kalı plama işlemlerindekullanılır. Tabla ölçüleri 5000 mm kadar olabilen bu tip presler 7000 tona kadar kalı plama



12

yapabilir. Bu preste iki düz sütun; alt tabla (yaban) ve üst başlık vardır. Gövdesi sökülüp

tak ı

lamayan (yekpare) presler, taşı

ma kolaylı

ğı

bak ı

mı

ndan küçük tonajlı

ve küçük boyutluyapılır. Büyük tonajlı ve büyük boyutlu olan presler ise taşıma esnasında kolaylık olması amacıyla ana parçalar ı sökülüp tak ılabilecek şekilde yapılır.

Resim1.15: Sütun gövdeli presle

1.4. Presin K ısımları

Resim 1.16’da tipik bir eksantrik presin parçalar ı gösterilmektedir.

1: Gövde2: Motor 3: Volan4: Hareket iletme sistemi5: Kavrama ve frenler 6: Eksantrik mili(Krank mili)7: Koç başlığı 8: Tabla

Resim 1.16: Presin k ısımları

1.4.1. Gövde

Preslerdeki en önemli özelliklerden biri gövde biçimi, gövdenin yapıldığı malzemenincinsi ve konstrüksiyon şeklidir. Küçük tonajlı preslerin gövdesi döküm, büyük tonajlı

preslerin konstrüksiyonu döküm ve çelik plakalı kaynak birleştirmedir.



13

1.4.2. Motor

Preslerde güç kaynağı elektrik motorlar ıdır. Elektrik motorlar ının güleri kilowattcinsinden belirtilir. Eğer pres tezgahı hareketini doğrudan elektrik motorundan alıyorsa,motor gücü oldukça yüksektir. Ayr ıca motorun gücünü sabit tutabilmek veya güç kaybını azaltmak için ilave yükseltici (amplifikatör) konur. Büyük güçlü motor ve ilave yükseltici,

pres maliyetini artır ır. Bu maliyeti düşürmek için motor ile krank mili kasnağı arasınahareket aktarma organlar ı konulmaktadır. Krank mili dişlisi veya kasnağı kendi üzerindeenerjiyi depo ettiği için preslerde büyük güçlü motor kullanılmasına gerek yoktur. Krank mili kasnağı, üzerinde depo ettiği enerjinin tamamını pres hareketli başlığının her vuruşundaharcayamaz. Ancak depo ettiği enerjinin bir miktar ını harcar. Harcanan enerjiyi kar şılamak için bu defa elektrik motoru enerji depo eder. Elektrik motoru depo ettiği enerjiyi krank mili

kasnağına iletir. Krank mili kasnağı depo ettiği enerjinin çoğunu harcıyorsa, motor çok fazlaçalışacağından çok fazla ısınır ve bu da motorun yanmasına neden olabilir.

1.4.3. Volan

Volan dişli, motordan almış olduğu dairesel dönme hareketini doğrusal hareketeçeviren makine elemanıdır.

1.4.4. Hareket İletme Sistemi

Hareket sistemi denince, pres vurucu (hareketli) başlığını hareket ettiren sistem aklagelir. Bu nedenle, pres vurucu başlığı hareket sistemi aşağıdaki şekilde sınıflandır ılabilir:

1. Krank milli2. Eksantrik milli3. Eksantrik dişlili4. Kamlı 5. Mafsal kollu

1.4.5. Kavrama ve Frenler

Kavrama frenler, mekanik preslerin en önemli elemanlar ındandır. Pres tezgâhlar ının

emniyetli ve verimli çalışmasının sağlanması, kavrama ve frenlerin hatasız çalışmasına bağlıdır. Krank mili kasnağının dönme hareketini doğrudan veya dişli ve kamalarla krank miline ileten sisteme kavrama denir. Kasnak dönüş hareketinin krank miline iletilmesiistendiğinde, kavrama devreye girer. Tek vuruşlu kalı plama durumunda hareket iletimisadece tek devir için söz konusudur ve hareketli başlık tek vuruş yaptıktan sonra kavramadevreden çıkar. Hareket iletim sistemini sağlayan kavrama sistemi, belli bir dönüş açısındakrank miline maksimum değerde bir döndürme momenti iletir. Kavrama devre dışı kaldığı anda fren sistemi devreye girer ve krank milinin Üst Ölü Noktada (ÜÖN) durmas ını sağlar.Kalı p sık ışması veya hatalı kalı plama sonucu meydana gelebilecek ar ızalar ı önleyebilmek için, kavrama devre dışı kalabilmeli ve frenleme sistemi anında devreye girmelidir.



14

1.4.6. Eksantirik Mili veya Krank Mili

Krank mili, volandan aldığı dairesel hareketi doğrusal harekete çeviren, eksantrik presin en önemli parçasıdır.

Resim 1.17: Eksantrik krank mili

1.4.7. Koç Başlığı

Biyel kolu yardımı ile krank mili dönüş hareketi, düzgün doğrusal hareket olarak koç başlığına iletilir. Hareketli başlığa bağlı kalı p, başlıkla birlikte hareket eder. Alt ölü noktayagelmeden kalı plama işlemini bitiren koç başlığı bir miktar daha ilerledikten sonra alt ölünoktaya gelir. Sonra geri dönüş hareketini tamamlar. Ancak, kalı plama başlangıcında başlığı hareket ettiren açılı konumdaki biyel kolu kalı plama direncini krank miline iletir.

Resim1.18: Koç başlığı

1.4.8. Tabla

Pres tabla boyutlar ı genellikle kapasite ve kalı plama sisteminin cinsine bağlıdır.Büyük çekme kalı plar ıyla yapılacak üretim için tabla boyutlar ı ve tonajı büyük pres tezgahı seçilir. Arkası eğilebilen 200 tonluk bir presin tabla boyutlar ı aşağıda verilmiştir.



15

TON A B C D E F G H J

25 500 300 170 150 250 250 250 240 25

35 600 380 225 190 300 300 300 300 2545 700 450 275 225 375 350 375 350 3560 800 530 325 265 425 400 475 400 4075 900 600 400 300 425 450 475 450 40

110 1050 680 425 340 525 525 525 500 40150 1250 750 475 375 575 625 650 550 40200 1450 850 525 425 675 725 750 650 40

1.5. Preslerde Emniyet Sistemleri ve Bak ım

1.5.1. Mekanik Sigortalı Presler

Mekanik preslerde kalı p kursu ayarlandıktan sonra, bask ı sırasında oluşan bir hataveya hatalı ayar sonucu, pres elemanlar ına ve kalı ba zarar verilmemesi için Resim 1.19’ dakigibi dökümden yapılmış elemandan faydalanılır. Aşır ı yükte bu eleman parçalanır, pres

bask ısı boşa çıkar ılır, presin diğer elemanlar ı zarardan korunur.

Resim1.19: Preslerde mekanik sigorta



16

1.5.2. Hidrolik Sigortalı Presler

Hidrolik preslerde istenen tonaja ulaştıktan sonra daha fazla yük oluşmaması içinsınırlayıcı konur. Bu sınırlayıcı sayesinde istenen tonaj sınırlaması gerçekleştirilir. Bu sistemsayesinde tezgâha ve kalı ba zarar verilmesi önlenir

Resim1.20: Preslerde hidrolik sigorta

1.5.3. Preslerde Günlük, Aylık Yıllık Bak ım

Pres makinalar ının imalatçılar ı taraf ından düzenlenen kullanım kitabı presoperatörünün elinin altında olmalı; tezgahla ilgili günlük, aylık, yıllık bak ımda dikkatetmemiz gereken hususlar ı pres imalatçısının önerilerini dikkate almalıdır. Bu öneriler doğrultusunda aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır.

Tezgah temiz tutulmalıdır.

Tezgahın iyi yağlanmasına çok dikkat edilmelidir.

Herhangi bir sık ışma, bozulmaya meydan vermeden giderilmeye çalışılmalıdır.

Tezgahta çekiç kullanmak gerekiyorsa, pirinç, lastik, plastik çekiçlerden

faydalanılmalıdır.

Yeni tezgahlar, ilk çalışmalarda yüksüz olarak küçük devirlerde en az 1-1,5 saat

çalıştır ılmalıdır. Yeni tezgahlar ın yağlanmalar ına da büyük önem verilmelidir.

Tabla üzerine çeşitli avadanlıklar konarak tablanın bozulmasına meydan

verilmemelidir.



17

1.6. Preslerde Çalışanın Emniyeti ve Kullanılan Sistemler

1.6.1. Eksantrik Preslerin Çalışma Sistemleri

Elektrik motoru ile elde edilen dönme hareketi kayışlar vasıtasıyla volana aktar ılır.Bunun sebebi elektrik motorunun devir sayısı yüksektir (900d/dk). Preslerin dakikadakivuruş sayısı çok düşük olması gerekir (20 vuruş gibi). Bu yüzden motorun devir sayısı aktarma organlar ında düşürülerek eksantrik miline aktar ılır. Volana bağlı olan milin üzerindekavrama ve fren grubu vardır. Kavrama ve fren grubu hidrolik, pnömatik veya mekanik kumanda sistemi ile çalışır. Volan motordan aldığı dönme hareketi ile sürekli döner; fakatvolan mili dönmez. Biz parça basmak istediğimiz zaman kavrama kumandasını devreyesokar ız (pedal ile) ve volan mili dönmeye başlar. Volan milindeki dönme hareketi dişliler

vasıtasıyla devir sayısı küçültülerek krank (Eksantrik mile) aktar ılır. Eksantrik milin görevidairesel hareketi doğrusal harekete dönüştürmektir. Presin krank miline biyel kolu dediğimizkollarla bağlı bulunan hareketli kafaya (koç, slayt) krank milinin eksen kaçıklığı kadar doğrusal hareket yaptır ılır. Biz buna presin kursu (strok) diyoruz. Küçük tonajlı preslerde bukurs ayarlanabilir. Büyük tonajlı preslerde strok sabit yapılır. Değişik yükseklikte kalı p

bağlamak için ayr ıca slayt ayar mekanizması yapılır. Mekanik presin koç başlığın aşağıyaindiği en alt noktaya Alt Ölü Nokta (AÖN) yukar ıya çıktığı en üst noktaya da Üst Ölü Nokta(ÜÖN) denir.

1.6.2. Çift El Kumanda Sistemleri

Genellikle açık kalı plarda, çalışanın el ve parmaklar ının korunması için çift elkumanda sistemi kullanılır. Bu iki kumanda kollar ı elle kumanda edilmeden pres çalışmaz.

Resim1.21: Çift el kumanda sistemi



18

1.7.3. Koruma Perdeleri

Pres çalışırken operatörü korumak için koruma perdeleri kullanılır.

Resim 1.22: Koruma perdeleri

Gelişen teknoloji ile birlikte koruma sistemleri de değişmeye başlamıştır. Elektronik bir devre ile kontrol edilen sistemlerde çalışma ortamına çalışma esnasında yapılacak bir müdahalede sistem otomatik olarak çalışmayı keser ve yazılı, ışıklı veya sesli olarak ikazverir.

1.7.4. Maşalar (Mekanik, Vantuzlu, Manyetik)

Kalı p bask ıyı bitirdikten sonra ürün; elle, mekanik, hidrolik sistem, pnömatik,

mıknatıslı veya robotlar yardımı ile kalı ptan alınır.

Resim 1.23: Robot eli

1.7.5. Fotosel Gözler, Uyarıcı Işık ve Sesler

Günümüzde üretilen tezgâhlara fotoseller, uyar ıcı ışık ve sesler eklenerek tezgahlar daha güvenli hale getirilmiştir.



19

Resim 1.24: Fotosel göz ve uyarıcı sistem

1.7.6. Çalışma Konum Seçici Anahtar ve Sistemler

Çalışma esnasında çalışan kişinin işlemi gerçekleştirebilmesi için makinenin kumanda

panosunu kullanması gerekir. Panonun yeri öyle seçilmiştir ki çalışan kişi panoya geldiğizaman kalı p çalışma ortamından tamamen uzaklaşmış olur. Makinenin çalışması için panoçalışanı en uygun çalışma konumuna getirmiş olur.

1.7.7. Kalıp Koruma Sistemleri

Pres tezgâhını ve kalı plar ı emniyet kurallar ına uygun olarak çalıştırabilmek içintezgâhı ve ilgili kalı bı önceden emniyete almak, ayr ıca kalı planan parçanın hatalı çıkmasını önlemek amacıyla çalışma ortamına uygun ilave koruyucu tedbirler göz önünde

bulundurulmalıdır.

Bu tedbirler sırasıyla şu şekilde sıralanabilir:

Sınırlama anahtarlı aygıt,

Kontrol sistemli otomatik dayama,

Kontrol sistemli pim dayama,

İtme ile çalışan kilitlemeli kontrol sistemi.



20

UYGULAMA FAALİYETİ

İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERILER Alt kalı p plakası üzerine kolonlar ı tak ınız. Alt kalı p plakası üzerine, kolonlar ı

doğru biçimde tak ınız. Üst kalı p plakasına burçlar ı tak ınız. Kalı p içine burçlar ı uygun biçimde

tak ınız. Kalı p setini oluşturunuz. Kalı p elemanlar ını numarasına göre

uygun tak ınız. Dişi plakayı yerine bağlayınız. Sertleşmiş ve taşlanmış dişi plakayı

yerine bağlayınız. Zımbalar ı bağlayınız. Sertleşmiş ve taşlanmış erkek

zımbalar ı yerine bağlayınız. Düşürücü çıkar ıcı kalı p elemanlar ını

bağlayınız. Düşürücü çıkar ıcı kalı p elemanlar ını

yerine uygun bağlayınız. Yaylar ı yerine takma ve basınç ayar ı

yapınız. Yaylar ı yerine tak ınız ve basınç

ayarlar ını yapınız. Bant yolunu hazırlayınız ve yerine

bağlayınız. Bant yolunu işleyiniz ve yerine

bağlayınız. Kalı p bağlama sapını yerine bağlayınız. Kalı p bağlama sapını yerine

bağlayınız.




21

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki ölçme ve değerlendirmede 1’den 11. soruya kadar boşluk doldurmakriterleri uygulanmıştır. Boşluklar ı doğru sözcüklerle doldurunuz.

1. Bileşik sac metal kalı plar ında dişi plaka malzeme cinsi …………………’dır.

2. Bileşik kalı plarda-bant ilerleme kanalı ………………plakadadır.

3. Bileşik kalı plarda zımbalar ve dişi plaka …………..sertlik değerinde olmalıdır.

4. Bileşik kalı plarda zımba boylar ı ………………..olmalıdır.

5. Bileşik kalı plarda sacın düzenli yürümesini sağlayan eleman ……….’dır.

6. Bileşik kalı plar ında kalı p ayar ı yapılırken zımbalar ın …………..plakasındançıkmamasına özen gösterilmelidir.

7. Bileşik kalı plarda bant genişliği uygun seçilmezse kalı p ……………

8. Açık kalı plarda operatörün bask ı yapılırken ellerin korunması için…………kumanda

sistemi kullanılmıştır.

9. H tipi mekanik preslerde kalı p ve tezgah ayar ı hatasından kalı ba ve tezgaha zarar vermemek için …………..sigortalı güvenlik sistemi kullanılmıştır.

10. Pres volanına bir tur yaptır ılarak …………..kontrolü yapılır.

11. Bileşik kalı plarda üründe eksenel hata söz konusu ise sebep …………..dir




22

ÖĞRENME FAALİYETİ - 2

Birleşik kalı plar ı prese tekniğine uygun bağlayarak test edebileceksiniz.

Çevremizdeki işletmelerde kullanılan birleşik kalı plar ve pres tezgahlar ı

hakk ında bilgi toplayınız.

Birleşik kalı plar ı prese tekniğine uygun bağlamayı inceleyerek bilgi edininiz.

Topladığınız bilgiler hakk ında bir rapor hazırlayarak sınıfta arkadaşlar ınıza

sununuz.

2. KALIPLARI PRESE BAĞLAMAK VETEST ETMEK

2.1. Pres Tonajını Hesaplamak (Basınç Ayarı Yapmak)

Kalı plama anında parça üzerinde tüm işlemler tamamlanarak (bükme, delme, profilvb.) kesme işlemine geçilmesiyle şerit malzemeden ayr ılmasına kar şı göstermiş olduğutoplam dirence kalı plama kuvveti denir.

Kalı plama kuvvetini hesaplamamızın sebebi şunlardır:

Kalı plama kuvvetinden çok daha güçlü pres kullanırsak enerji israf ından dolayı

verimli çalışmamış oluruz.

Kalı plama kuvvetinden daha zayıf bir pres kullanırsak tam bir kesme

olmayacağından kalı p ve pres zarar görebilir. Eğer kalı plama kuvveti mevcut tezgâhlar ın gücünden daha büyük ise kalı plama

kuvveti azaltma yöntemleriyle kesme kuvvetinin azaltılmasını sağlar.

Birleşik kalı plarda; kalı plama kuvvetini bulmak için her bir zımbanın uyguladığı kuvvetin bulunup bunlar ın toplamının alınması gerekir. Toplam kalı plama kuvvetinin hesabı,dişi kalı p ve zımba kesme yüzeyine eğim verilmediği düşünülerek yapılır. Kalı plamakuvvetini azaltmak için zımba boylar ı farklı yapılabilir.

Toplam kalı

plama kuvvetini bulmak için aşağı

daki formül uygulanı

r:P= Kesme Kuvveti =Delme+Kesme+ Bükme Kuvveti + Çekme Kuvveti (Kg)

ÖĞRENME FAALİYETİ –2

ARAŞTIRMA

AMAÇ



23

2.2. Pres Kurs Değerini Belirleme

Pres kurs değeri, kalı p büyüklüğüne, zımbalar ın boyuna ve biçimine bağlı olarak belirlenir. Presin maksimum ve minimum hareketleri dikkate alınarak pres kurs seçimiyapılır.

2.3. Pres Kurs Ayarını Yapma

Resim 2.1: Pres kurs ayarı yapma

Zımbalar ın k ılavuz plakadan çıkmamasına ve dişi zımbaya yeterince girmesine dikkat

edilerek kurs ayar ı yapılır. Mekanik preslerde her kalı p için kurs mesafesi farklıdır bu ayar yapılmadan kalı p prese bağlanı p denenmez. Pres kurs ayar ı yapıldıktan sonra tabla somunlar ı sık ılır. Koç başlığı somunu sık ılır.

2.4. Çıkarıcı ve Düşürücü Ayarlarını Yapma

Bileşik kalı plarda ürün basıldıktan sonra, bantın ilerlemesine engel olmayacak şekildetasarlanır. Kamlardan, yaylardan, eğimli yüzeylerden ve mekanik hidrolik sistemlerdenfaydalanılır. Modüldeki birleşik kalı p resmi incelendiğinde basım esnasında kurulan yaylar çıkar ıcı görevini üstlenmiştir.

2.5. Pres Başlığını Alt Ölü Noktaya Alma

Preslere kalı p bağlamak kalı p yapımı ve kalı p tasar ımı kadar önemlidir. İmalatı bitmiş kalı bı prese bağlamadan önce presin tabla vidalar ı gevşetilerek kalı p kursu kadar açılması sağlanır. Pres koç başlığı alt ölü noktaya mekanik olarak alınır. Kalı p prese emniyetli

bağlanır.



24

Resim 2.2: Presi alt ölü noktaya alma

2.6. Kalıp Pres Bağlantı Sistemleri ve Elemanları

Resim 2.3: Kalıbı prese bağlama elemanları

Yapımı tamamlanmış ve denenmek için pres tezgahına gelmiş olan kalı bı, çok sağlam bir şekilde tezgaha bağlamak gerektiği asla unutulmamalıdır.

Pres tezgahımızın tablasında bulunan “T” kanallar ının sayesinde kalı bımızın alt grubu bağlanır. Bağlama sırasında mümkün mertebe standart bağlama elemanlar ı kullanılır (Teminkolaylığı söz konusudur). Bağlama sırasında kalı bımızın ölçülerine göre değişebilen bağlama

pabuçlar ının kullanılması tavsiye edilir.

Tasar ım safhasında tespit edilen kuvvet ihtiyacından mümkünse daha güçlü bir tezgahın kullanılması tavsiye olunur.



25

2.7. Kalıp Üst Grubunu Pres Koç Başlığına Bağlama

Resim 2.4: Kalıbı prese bağlama

Kalı plar daima, pres alt ölü noktada iken bağlanır. Pres, önce elle alt ölü noktayagetirilir sonra kalı p girecek kadar koç kontra somunu gevşetilerek yukar ı kaldır ılır. Budurumdayken sap ve üst plakadan üst grubun bağlanması yapılır.

Özel kalı plarda ya da çok büyük ebatlı kalı plarda kalı p sapının yanısıra bağlama pabuçlar ı ve bağlama aparatlar ı da kullanılmaktadır.

Resim 2.5: Bağlanmış kalıptan parça üretme



26

2.8. Alt Kalıp Gurubunu Pres Tablasına Bağlama

Kalı p sapından üst plakadan üst grup bağlanırken alt grupla birbiri içine girmiş durumda olması gerekir; yani kalı p minimum yüksekliktedir. Üst grubun bağlanmasındansonra alt grubunda sağlam bir şekilde tablaya bağlanması yapılır. Kalı bın alt ve üst grubun

bağlanması bittikten sonra, yine kontra somunu gevşetilerek üst k ısım çok az bir miktardayukar ı alınır. Bu durumda kalı ba bir parça konarak basma işlemi yapılır. Kalı p henüz işlemitamamlamıyorsa, üst k ısım bir miktar aşağı indirilerek gerekli ayarlamalar yapılır (Resim1.37’ deki kalı p alt plakasını inceleyiniz).

2.9. Pres Volanına Bir Tur Yaptırılarak Kurs Kontrolü Yapma

Bağlama işlemi tamamlandıktan sonra pres tezgahının büyük volanından yada varsatezgahın çevirme kolundan çevrilerek krank mili tam bir tur yaptır ılır. Böylece pres çalışmakursunun bağlamış olduğumuz çekme kalı bına uygunluğu kontrol edilmiş olunur. Eğer buçevirme esnasında uygun olmayan bir durum ortaya çıkarsa, sorun giderilmeli ve volantekrar tam bir tur yaptır ılmalıdır. Bu durum kalı p sorunsuz çalışana kadar devamettirilmelidir.

2.10. Presi Çalıştırma ve Parça Üretme, Muhtemel HatalarınGiderilmesi

Preste birkaç parça basıldıktan sonra pres durdurulur. Basılan parça, hurda ve bantincelenir. Ürünün ölçüleri kusursuz ve kalı ptan ayr ılıyor ise bask ıya devam edilir. İşinhassasiyetine göre bu işlem zaman zaman tekrarlanmalıdır.

Kalı p bağlama işlemi tamamlanmış ise artık deneme üretimi durumuna gelinmiş demektir. Bir kez daha yapılan bütün işlemler gözden geçirilerek makinenin elektrik motoruçalıştır ılır. Tezgâhta, ham malzeme kalı ba verilmeden birkaç kez basma işlemigerçekleştirilir. Sorun yoksa birkaç tane deneme parçası üretilir. Üretilen parçanın, resmegöre kontrolü yapılır. Eğer bir eksiklik varsa kalı p sökülerek ar ıza giderilir ve yine aynı yoltakip edilerek ayarlama yapılır. Eğer denemede üretilen parçalar istenen özelliklere uygun

ise kalı

bı

bağlama noktalar ı

kontrol edilerek istendiği anda seri üretime geçilebilir.



27

2.11. Preslerde Emniyetli Çalışma Yöntem ve Kuralları

Tezgâhın çalışma prensibini bilmiyorsanız, çalıştırmayınız.

Tezgâhın kayış kasnak tertibatının, çevresinin, kapalı olmasına dikkat ediniz.

Pedal düzeneğini çalıştırmaya başlamadan önce kontrol ediniz.

Pres kurs mesafesi çizelgesini inceleyiniz.

Kalı plar ı sorumlu öğretmen gözetiminde söküp tak ınız.

Kurs boyunu dikkatli ayarlayınız.

Tabla sabitleme cıvatalar ını kontrol ediniz.

Kalı p bağlama elemanlar ını kontrol ediniz.

Alt ve üst kalı p açılma mesafesine elinizi sokmayınız.

Sac parçalar ının, elinizi kesmemesi için eldiven kullanınız.

Mamül madde çekmecesini, pres çalışırken açmayınız.

Tezgâhın hidrolik seviyesini kontrol ediniz.

Tezgâhı kapasitesinin üstündeki kuvvetlerde çalıştırmayınız.

Pistonun açılma mesafesini düşünerek fazla açmayı p parça altına destekler ilave

ediniz.

Herhangi bir ar ızayı gidermeye çalışmayınız. İlgili öğretmene haber vererek

“DİKKAT ARIZALIDIR ” levhasını görünen bir yere asınız.

Tezgâhın gerekli yerlerini yağlayınız. İstenmeyen yağlar ı temizleyip bir kazaya

meydan vermeyiniz.

Tezgâhta uygun bir k ıyafetle çalışınız.

Tezgâh çevresini ve dolaplar ı temiz tutunuz.

Hiçbir elektrik ar ızasını, kendiniz gidermeye çalışmayınız. Tezgâhın emniyet anahtarlar ı devre dışı bırak ılmaz. Ar ıza durumunda ivedilikle

değişimini sağlayınız.



28


İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERILER Kesme kuvvetini hesaplayınız. Sizden istenen kalı bın kesme

kuvvetini hesaplayınız. Pres kursunu ayarlayınız. Pres kursunu kalı ba uygun olarak

ayarlayınız. Pres koç başlığını alt ölü noktaya

ayarlayınız. Pres koçbaşlığını mekanik olarak alt

ölü noktaya ayarlayınız. Kalı p üst grubunu koç başlığına bağlayınız. Kalı p üst grubunu koç başlığına

bağlayınız Kalı p üst grubunu koç başlığına bağlayınız. Bağlama işleminde emniyet

kurallar ına uyunuz Kalı p alt grubunu pres tablasına bağlayınız. Bağlama işleminde emniyet

kurallar ına uyunuz Yapılan tüm bağlantılar ı kontrol ediniz. Bağlantılar düzgün değilse uygun

bağlama sağlayın Elle kurs boyunu kontrol ediniz. Elle ya da motor yar ım devri ile

çalışma öncesi pres volanına bir tur yaptırarak kalı p ve zımbalar ındurumunu kontrol ediniz.

Presi çalıştır ınız. Ellerinizi çalışan k ısımlardan uzak tutunuz. Bant yoluna şerit malzemeyi sürerek parça

üretiniz. Parçayı kontrol ederek istenen

özellikte olup olmadığını kontrolediniz.




29


Aşağıdaki cümlelerde noktalarla belirlenmiş yerleri doğru sözcüklerle doldurunuz.

1. Kurs ayar ı yapılırken pres başlığı …………..noktaya alınır.

2. Kalı bın pres tonajı hesaplanırken …………..formülü kullanılır.

3. Tezgahın kayış kasnak tertibatı çalışırken ………….. olmalıdır.

4. Pres kurs değeri ………….. elemanına göre ayarlanır.

5. Mekanik pres ………….. kalı plarda kullanılır.

6. Hidrolik pres ………….. kalı plarda kullanılır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplar ınızı cevap anahtar ı ile kar şılaştır ınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınızsorularla ilgili konular ı faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.




30

PERFORMANS DEĞERLENDİRME

Modülle kazandığınız yeterliliği ölçmek için herkes bir önceki öğrenme faaliyetindetasarladığı kalı bın, yapım resimlerini çizecektir. Bunun için aşağıdaki davranışlar ı sırasıylayapmanız gerekmektedir. Cevaplar ınızda “hayır” seçeneği var ise bir sonraki modülegeçmeden, “hayır” dediğiniz davranışı yapmanız gerekmektedir.

Uygulama sonunda öğretmeniniz taraf ından yapılacak değerlendirme ile modülü geçipgeçmeyeceğiniz size bildirilecektir.

PERFORMANS DEĞERLENDİRME



31

KONTROL LİSTESİ

Alan Adı MAKINE TEKNOLOJISI Tarih

Modül Adı Birleşik Sac Metal Kalı plar ı 4 Öğrencinin

FaaliyetinAdı

Birleşik Kalı plar ın Bağlanı p DenenmesiAdı Soyadı

Sınıf ı FaaliyetinAmacı

Tasar ımını yaptığınız kalı bın montaj vedenenmesi

Bölümü

AçıklamaBitirdiğiniz faaliyetin sonunda aşağıdaki performans testini doldurunuz. (Hayır)olarak işaretlediğiniz işlemleri öğretmeninize başvurarak tekrarlayınız.

DEĞERLENDİRME KR İTERLER İ Evet Hayır

1Birleşik sac metal kalı p elemanlar ının seçimini yaptınızmı?

2Seçtiğiniz birleşik sac metal kalı p elemanlar ın montajı

için gerekli araç gereçleri seçtiniz mi?

3Birleşik sac metal kalı p elemanlar ının setinioluşturdunuz mu?

4Birleşik sac metal kalı p alt grup elemanlar ınınmontajını yaptınız mı?

5Birleşik sac metal kalı p üst grup elemanlar ınınmontajını yaptınız mı?

6Birleşik kalı bın üst grubu ile alt grubunu birleştirdinizmi?

7 Kalı bı prese emniyetli ve eksende bağladınız mı?

8Preste kalı p zımba boylar ına uygun kursu ayarladınızmı?

9 Presi çalıştır ı p denediniz mi?

10 Deneme sonucu hatalar ı giderdiniz mi?



32

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALİYET-1 CEVAP ANAHTARI

1 Ç 20802 K ılavuz3 58 Rc4 Eşit

5Adım

ayarlayıcı 6 K ılavuz

7 Verimliçalışmaz

8 Çift el9 Mekanik

10 Kurs

11Adım

ayarlayıcı

ÖĞRENME FAALİYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 Alt

2Toplam

kalıplamakuvvetini

3 Kapalı 4 Zımba

5Delmekesme

6 Çekme

CEVAP ANAHTARLARI



KAYNAKÇA

UZUN İ brahim, Yakup Erişkin, Sac Metal Kalıpçılığı, İstanbul, 1983.

ATAŞİMŞEK Sami, Sac Metal Kalıpçılığı, Bursa, 1973.

GÜNGÖR Ali, Yayımlanmamış Ders Notları.

Dirinler Pres Kataloğu, 2006.

KAYNAKÇA

Documents

Bilesik Sac Metal Kaliplari4