Bilanci i ujit i ANU dhe zhvillimi i strategjisë për ... · An EU funded project managed by the European Union Office in Kosovo Bilanci i ujit i ANU dhe zhvillimi i strategjisë

An EU funded project managed by the European Union Office in Kosovo

Bilanci i ujit i ANU dhe zhvillimi i strategjisë për

reduktimin e UPF

17 Maj 2012

Tim Westmoreland – Ekspert i Ofruesve të Shërbimeve të Ujit

An EU funded project managed by

the European Union Office to

Kosovo

Implemented by:

• Bilanci i ujit duhet zhvilluar në mënyrë që…

• …ofruesi i shërbimeve të ujit të kuptojë

komponentët e UPF në mënyrë që…

• …strategjia për reduktimin e UPF të jetë

efektive dhe e drejtuar në atë mënyrë që…

• …intervenimi të mund të ketë ndikimin më të

madh në bilancin e kosto : përfitimit

2

Bilanci i ujit dhe strategjia



Kosovo

Implemented by:

• Model standard ndërkombëtar për vlerësimin dhe kategorizimin e UPF

• Zhvilluar nga Asociacioni Ndërkombëtar i Ujit, (International Water Association)Taskë Forca për Humbjet e Ujit

• Përkufizimet dhe terminologjia e dakorduar për të shmangur konfuzitet gjatë krahasimit, p.sh.

• Humbjet fizike = humjet teknike ose reale / rrjedhjet

• Humbjet komerciale = humbjet administrative ose të dukshme

3

Modeli i ANU për bilancin e ujit



Kosovo

Implemented by: 4


Volumi Hyrës

në Sistemi

Konsumi i

Autorizuar

Konsumi i

Autorizuar i

Faturuar

Konsumi i faturuar i matur

(përfshirë eksportet e ujit) Uji i faturuar

Konsumi i pa-matur i faturar

Konsumi i

Pa-autorizuar

i pa-faturuar

(ujë pa

pagesë)

Konsumi i matur i pa-faturuar

Uji i pa-faturuar

(UPF)

Konsumi i pa-matur i pa-

faturuar ë

Humbjet e

Ujit

Humbjet

komerciale

Konsumi i pa-autorizuar

Pasaktësitë e ujëmatësve

Humbjet

fizike

Rrjedhjet në gypat e

transmisionit dhe distribuimit

Rrjedhjet dhe vershimet në

rezervuarët e ruajtjes

përbrenda sistemit furnizues

të ujit



Kosovo

Implemented by:

• Mund të shkarkohet si model në Excel

• WB EasyCalc nga www.liemberger.cc

5


1.)

2.)

3.)

4.)

5.)

6.)

7.)

8.)

9.)

A

B

C

D

E

F

Fillimi

Konsumi i pa-faturuar

Konsumi i faturuar

2011Emri i ndërmarrjes: KUR Prishtina Viti:

Volumet e përdorura për këtë bilanc të ujit janë

për periudhën:Ditë365

Fu

tja

e t

ë d

hë

na

ve

Të dhënat e rrjetit

Presioni

Furnizimi me ndërprerje

Të dhënat financiare

Konsumi ilegal

Pasaktësitë e ujëmatësve të konsumatorëve

dhe gabimi në trajtimin e të dhënave

Vëllimi hyrës në sistem

Ndryshimi i gjuhës-Change

Language

Diagramet

Re

zu

lta

tet

www.liemberger.cc

Bilanci i ujit në m3/ditë

Bilanci i ujit për periudhën

Treguesit e performances

THE "WHAT IF" TOOL

Bilanci i ujit në m3/vit

WB-EasyCalc The Free Water Balance SoftwareVersion 4.05 (April 15, 2012)

by courtesy of Liemberger & Partners

... because the best things in life are free! ...

http://www.liemberger.cc/



Kosovo

Implemented by:

• Bazuar në

• Në niveli regjioni – 8 komuna

• Përdor qasjen “lartë-poshtë” – vlerëson humbjet komerciale – humbjet fizike janë thjesht ato që mbesin.

• Janë bërë shumë vlerësime të përafërta – sidomos për numrin e pronave të kyçura në mënyrë të paligjshme

• Mund të përmirësohet me të dhëna më të mira – nga anketimet dhe studimet në terren

6

WB EasyCalc - Shembull



Kosovo

Implemented by: 7

WB EasyCalc – Rezultatet e shembullit Bilanci i ujit në m3/vit

Fillimi

m3/vit

20,712,270 m3/vit

Konsumi i matur i faturuar

Konsumi i autorizuar

i faturuar


Uji i faturuar

m3/vit18,393,365

2,318,905

m3/vit20,712,270Konsumi i pa-matur i pa-faturuar

4,765,440

m3/vit

Konsumi i pa-matur i pa-faturuar

315,360

47,149

5.6%

Margjina e gabimit [+/-]6.8%

Margjina e gabimit [+/-]

9.8%

24,518,238 m3/vit


Margjina e gabimit [+/-] 8.8%

Humbjet fizike

m3/vit16,714,429

Pasaktësitë e ujëmatësve të konsumatorëve dhe gabimi në trajtimin

e të dhënave

Vëllimi hyrës në

sistem

5.7%


45,230,508 m3/vit


m3/vit362,509


i pa-faturuar

Uji i pa-faturuar


21,074,779 m3/vit

43.5%

9.1%

Konsumi i matur i pa-faturuar


m3/vit

50.0%Margjina e gabimit [+/-]

m3/vit

Konsumi ilegal

0.0%

24,155,729 m3/vit

Humbjet e ujit

2,675,861 m3/vit

m3/vit7,441,3013.1%

Margjina e gabimit [+/-] Humbjet komerciale



Kosovo

Implemented by: 8

WB EasyCalc – Rezultatet e shembullit Uji i pa-faturuar

56746 m3/ditë Konsumi i faturuar

993 m3/ditë Konsumi i autorizuar i pa-

faturuar

20387 m3/ditë Humbjet komerciale

45793 m3/ditë Humbjet fizike

Uji i pa-faturuar 67173 m3/ditë



Kosovo

Implemented by: 9

WB EasyCalc – Outputet e shembullit

Krahasimi ndërkombëtar

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Cyp

rus

Austr

alia

New

Zeala

nd

UK

UK

UK

Germ

an

y

Fra

nce

Cze

ch

Rep

.

New

Zeala

nd

Jap

an

Irela

nd

Hun

gary

So

uth

Afr

ica

Cze

ch

Rep

.

Italy

Ukra

ine

Gre

ece

So

uth

Afr

ica

Cari

bbean

Sri

Lan

ka

KU

R P

rish

tina

Turk

ey

Italy

Gre

ece

Co

sta

Ric

a

Bulg

ari

a

Jo

rdan

Mala

ysia

Ind

onesi

a

Sri

Lan

ka

Turk

ey

Turk

ey

Russia

Vie

tnam

ILI

Infrastructure Leakage Index (ILI)

Grupi i i zgjedhur rastësisht i të dhënave ndërkombëtar e

KUR Prishtina



Kosovo

Implemented by:

• Të dhënat financiare janë të përfshira në

inputet e modelit

• Niveli mesatar i tarifës:

• Presupozohet se çdo ulje në humbjet komerciale

rrit shitjet e ujit dhe rrjedhimisht edhe të ardhurat

• Shpenzimet operative:

• Presupozohet se reduktimet e humbjeve fizike

vetëm reduktojnë koston margjinale operative

(kimikatet dhe energjinë)…

• …por mund të rrisë të ardhurat nëse reduktimi i

humbjeve fizike lejon zgjerimin e sistemit ose

heqjen e reduktimeve

10

WB EasyCalc – Rezultatet e shembullit



Kosovo

Implemented by: 11

WB EasyCalc – Outputet e shembullit

Indonesia

Sri Lanka

Turkey

Turkey

Russia

Vietnam

56,746.0

993.0

20,387.0

45,793.0

Uji i pa-faturuar

Humbjet e ujit - sasia dhe vlera (kostoja)

20,712,270

7,456,417

362,509

34,318

7,441,301

2,678,868 16,714,429

919,294

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

m3/vit Euro

Humbjet fizike

Humbjet komerciale

Konsumi i autorizuar i pa-faturuar

Uji i faturuar



Kosovo

Implemented by:

• Humbjet komerciale janë afërsisht 30% e

humbjeve totale por = 75% të vlerës

financiare të humbjeve të ujit

• Prandaj, duke pasur një strategji e cila

prioritizon reduktimin e humbjeve komerciale

kostoja e UPF është relativisht e ulët dhe

përfitimet nga përmirësimi i të ardhurave

janë të larta.

12

WB EasyCalc – Konkludimet nga shembulli 1



Kosovo

Implemented by:

• Megjithatë…humbjet fizike jo gjithëherë duhet të

injorohen.

• Në këtë shembull më shumë se 45 mijë metra kub

ujë humbin në ditë për shkak të humbjeve fizike

• KRU Prishtina nuk i përmbush nivelin e

obligueshëm të shërbimeve për të ofruar furnizim

me ujë 24 orë në ditë

• Prandaj, reduktimi i humbjeve fizike, edhe nëse

nuk është ekonomike për ta bërë këtë, mund të

jetë thelbësor për të përmirësuar standardet e

shërbimit dhe për të përmbushur obligimet ligjore

13

WB EasyCalc – Konkludimet nga shembulli 2



Kosovo

Implemented by:

• Është e lehtë që të insertohen vlerësimet e para fillestare të të dhënave – këto pastaj mund të rafinohen gjatë një procesi të vazhdueshëm

• Modeli mund të përdoret në cilindo shkallë: • të gjithë regjionin operues

• komunë

• qytet

• fshat

• zonën e ujëmatësit zonal (ZUZ)

• Tëshmë është në dispozicion në 21 gjuhë duke përfshirë edhe gjuhën Shqipe

14

WB EasyCalc – disa pika për t’u mbajtur

mend



Kosovo

Implemented by:

Mbani në mend se për secilin model vlen rregulli:

Garbage in = garbage out

15

Të dhënat për llogaritjen e Bilancit të Ujit



Kosovo

Implemented by:

PËR TË PASUR TË DHËNA TË MIRA DUHET QË TË KETË MATJE TË MIRA

• Ujëmatësit e mëdhenj në të gjitha pikat prodhuese të ujit / pikat furnizuese

• Të kontrolluar në mënyrë të rregullt dhe të njejtit të kalibruar

• Reduktimi i humbjeve komerciale – mbledhja e të dhënave për KRU, p.sh. sondazhet në terren, të dhënat për numrin e konsumatorëve të paregjistruar në zonat specifike, të dhënat nga regjistrimi i përgjithshëm i popullsisë.

• Të gjitha këto për të ofruar një pasqyrë për vlerësimin e konsumit të pa-autorizuar të ujit

16

Të dhënat për llogaritjen e Bilancit të Ujit



Kosovo

Implemented by: 17

Reduktimi i humbjeve fizike

Humbjet fizike potencialisht të

shmangshme (CARL)

Humbjet e

pashmangshme fizike

(UARL)

Shpejtësia

dhe Cilësia e

Riparimit

Kontrolli aktiv i

rrjedhjeve

Planifikimi i Menaxhimit të

Aseteve:

Përzgjedhja, Instalimi,

Mirëmbajtja, Rehabilitimi,

Zëvendësimi

Menaxhimi i

Presionit



Kosovo

Implemented by:

• Plasjet e mëdha të gypave

zakonisht shihen dhe

raportohen shpejtë

• Janë ato mijëra rrjedhje të

vogla e që nuk mund të

shihen që krijojnë nivelet e

larta të humbjeve fizike

• Zgjidhja: detektimi aktiv i

rrjedhjeve, zëvendësimi i

gypave kryesor dhe

sistemet administrative që

përshpejtojnë reagimin.

18

Plasjet e mëdha nuk janë problemi



Kosovo

Implemented by: 19

Reduktimi i humbjeve komerciale

Gabimet e Ujëmatësve

Nën-regjistrimi i ujëmatësve

Gabimet administrative në

llogaritjet e ujit

Konsumi i pa-autorizuar

Humbjet komerciale

Katër arsye që humbjet komerciale duhet të adresohen



Kosovo

Implemented by:

Disa nga metodat për reduktimin e humbjeve komerciale nuk janë të shtrenjta dhe mund të rezultojnë me rritje të konsiderueshme të të ardhurave, p.sh.

• Inspektim rutinor dhe i përgjithshëm i pronave posaqërisht në zonat me ndërtime të reja

• Kontrolle por aktive dhe raportim nga lexuesit e ujëmatësve

• Kontrrolle dhe matje të rrjedhës në kyçjet e mëdha të konsumatorëve

• Kontrollimi i ndryshimeve në trendet e konsumit në databazën e faturimit

20

Reduktimi i humbjeve komerciale –

kosto e ulët – përfitime të mëdha



Kosovo

Implemented by:

• Shkalla e humbjeve fizike është një masë e

gjendjes, ose shërbyeshmërise, së rrjetit

• Të dhënat e grumbulluara për PMA dhe të

cilat ruhen në GIS mund të përdoren për të

informuar strategjinë për reduktimin e UPF

• Prandaj, një nga përfitimet e përdorimit të

PMA do të jetë identifikimi më i qartë se ku

mund të përdoren fonded e kufizuara për

investime në mënyrën me kosto efektive të

mundshme për të reduktuar UPF.

21

Ndërlidhshmëria me Planifikimin e

Menaxhimit të Aseteve



Kosovo

Implemented by: 22

Strategjia për reduktimin e UPF –

marëdhënia me planet tjera

Strategjitë tjeraStrategjia e cilësisë së ujitStrategjia EficienteSrategjia për

Reduktimin e UPF

Biznes Plani

Tarifat

Plani i Menaxhimit të

AsetevePlani operacional

Plani Komercial

Marëdhënia e strategjisë për reduktimin

e UPF me planet tjera dhe me tarifat



Kosovo

Implemented by:

1. Mbledhja e të dhënave dhe analizimi –

posaqërisht në nivelet e konsumit të pa-autorizuar

2. Llogaritja e bilancit të ujit / komponentët e UPF

3. Identifikimi i aktiviteteve të arritshme për

reduktimin e UPF të cilat:

• Mund të bëhen me resurset që janë në dispozicion

nga KRU

• Mund të kenë nevojë për asistencë të jashtme ose

investime

23

Hapat në zhvillimin e strategjisë së UPF



Kosovo

Implemented by:

4. Caktimi i caqeve realiste për reduktimin e UPF; • Nuk ka asnjë kuptim që të caktohen caqe që nuk

janë të arritshme përmes aktiviteteve të propozuara.

• Modeli i bilancit të ujit i ANU mund të përdoret për të informuar cakun që përcakton – mjetin “çka nëse”

5. Prioritizimi i aktiviteteve për reduktimin e UPF përmes… …përzgjedhjes së tyre në bazë të asaj se cilat do të

kenë efektin maksimal pozitiv në kosto – fleta e bilancit të të ardhurave, dmth.

- kosto relativisht e ulët e implementimit

- rritë të ardhurat nga shitjet e ujit

24

Hapat në zhvillimin e strategjisë së UPF



Kosovo

Implemented by:

• UPF ndikon në bilancin e KRU

• Prandaj edhe ka ndikim në tarifë …

…humbje të larta komerciale = ujë pa pagesë për disa = shitje më të ulëta të ujit = të ardhura më të ulëta = tarifa më të larta për të gjithë të tjerët

• Prandaj ZRRUM do të dëshironte që të gjitha KRU të zhvillojnë strategjinë për reduktimin e UPF në mbështetje të aplikacionit tarifor.

25

Pse UPF është e rëndësishme për ZRRUM



Kosovo

Implemented by: 26

Përmbledhje

Trendi pozitiv…

Reduktimi i UPF → rritje e të

ardhurave të kompanisë →

shërbime të përmirsuara →

rritje të të ardhurave

WB EasyCalc

Sesioni trajnues në zyret e

ZRRUM, Prishtinë

22 Maj 2012 - 10.00 to 12.00

Documents

Bilanci i ujit i ANU dhe zhvillimi i strategjisë për ... · An EU funded project managed by the European Union Office in Kosovo Bilanci i ujit i ANU dhe zhvillimi i strategjisë