BÀI 5:Ã ỆLÃNH ĐẠO DOANH NGHIỆP

v1.0011108201 1

TÌNH HUỐNG DẪN NHẬP

Chuỗi cửa hàng “Cà phê Đất Việt” có đặc điểm là

các cửa hàng đặt tại nhiều địa điểm khác nhau

và tại các tỉnh thành khác nhau.

Theo bạn để quản lý được chuỗi của hàng “Cà phê Đất Việt” thì chủ doanh nghiệp nên sử dụng phương pháp lãnh đạo nào để mang lại hiệu quả cao nghiệp nên sử dụng phương pháp lãnh đạo nào để mang lại hiệu quả cao nhất?

Bài học ngày hôm nay sẽ giúp anh chị học viên trả lời câu hỏi này.

v1.0011108201 2

MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau khi học xong bài học này anh (chị) sẽ:

Hiểu rõ việc điều hành doanh nghiệp là gì?

Để điều hành doanh nghiệp giám đốc và bộ máy quản lý doanh nghiệp phải làm những công việc gì và theo nguyên tắc nào?

v1.0011108201 3

HƯỚNG DẪN HỌC

• Nắm bắt các vấn đề lý thuyết để tìm rabả hất ủ hữ khái iệ ơ bảbản chất của những khái niệm cơ bảntrong bài.

• Phân tích liên hệ với thực tế các doanhệ ề á ứ ă ủ ảnghiệp về các chức năng của quản trị kinh

doanh.• Liên hệ tình huống và làm các bài tập thực

hành để tăng khả năng vận dụng lý thuyếtvào thực tế.

v1.0011108201 4

NỘI DUNG BÀI HỌC

Gồ b ội d hí hGồm ba nội dung chính:

1Lãnh đạo và những cách tiếp cận tới lãnh đạodoanh nghiệp.

2 Các phương pháp lãnh đạo trong doanh nghiệp.

3 Kiểm tra các hoạt động của doanh nghiệp.

v1.0011108201 5

1. LÃNH ĐẠO VÀ NHỮNG CÁCH TIẾP CẬN TỚI LÃNH ĐẠO DOANH NGHIỆP

• Khái niệm;

• Đặc điểm của chức năng lãnh đạo trong doanh nghiệp.

• Quản trị, lãnh đạo và quyền lực tổ chức.

• Nội dung của lãnh đạo doanh nghiệp.

v1.0011108201 6

1.1. KHÁI NIỆM

Lãnh đạo là quá trình tạo và gây ảnh hưởng

của chủ thể quản trị lên đối tượng và khách

thể ả t ị bằ á h ết đị h hà hthể quản trị bằng cách quyết định hành

động nhằm đạt được mục tiêu quản trị trong

môi trường cụ thểmôi trường cụ thể.

v1.0011108201 7

1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA CHỨC NĂNG LÃNH ĐẠO

• Lãnh đạo là một hệ thống tổ chức: hệ thốnggồm: người lãnh đạo, người bị lãnh đạo, mục đíchcủa doanh nghiệp, các nguồn lực của doanhcủa doanh nghiệp, các nguồn lực của doanhnghiệp, thiết chế doanh nghiệp (cơ cấu bộ máydoanh nghiệp và cơ chế vận hành bộ máy doanhnghiệp), môi trường của doanh nghiệp (là cácg ệp), g g ệp (ràng buộc, rào cản, các tổ chức khác mà doanhnghiệp có quan hệ tác động biện chứng).

• Lãnh đạo là một quá trình: tuỳ thuộc vào mốiLãnh đạo là một quá trình: tuỳ thuộc vào mốiquan hệ và cách xử lý 6 yếu tố thuộc hệ thống tổchức của doanh nghiệp mà chức năng lãnh đạo sẽbiến đổi trong không gian và thời gian nhất định.g g g g ị

v1.0011108201 8

1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA CHỨC NĂNG LÃNH ĐẠO

Lã h đ là h độ ả ị í h• Lãnh đạo là hoạt động quản trị mang tínhphân tầng: Người lãnh đạo đứng đầu doanhnghiệp thông qua quyền lực và ảnh hưởng của

ì h để t bộ á tiế hà h á h t độmình để tạo ra bộ máy tiến hành các hoạt độngquản trị.

• Lãnh đạo gắn liền với sự phục tùng củaời d ới ề d ờ lã h đ óngười dưới quyền: do người lãnh đạo có

quyền lực – một thuộc tính vốn có của doanhnghiệp nên họ có khả năng chi phối người khác;ười lã h đ là ười ó thể biế ướ ơ ủngười lãnh đạo là người có thể biến ước mơ của

bản thân và người khác trong doanh nghiệpthành hiện thực nhờ xác định đúng hướng đi,các mục tiêu cần đạt của tổ chức và biết cáchcác mục tiêu cần đạt của tổ chức và biết cáchhuy động mọi người trong doanh nghiệp thựchiện mục tiêu đặt ra; người lãnh đạo có lực hút.

v1.0011108201 9

1.3. QUẢN TRỊ, LÃNH ĐẠO VÀ QUYỀN LỰC TỔ CHỨC

• Quyền lực tổ chức nói chung, quyền lực doanh

nghiệp nói riêng: là đặc tính vốn có của doanh

nghiệp, được tạo từ thuộc tính của tổ chức và

quyền chi phối tài sản của tổ chức, buộc mọi

người trong tổ chức doanh nghiệp phải phục tùng.

v1.0011108201 10

1.3. QUẢN TRỊ, LÃNH ĐẠO VÀ QUYỀN LỰC TỔ CHỨC

Nhà ả t ị đ i diệ h ề lự ủ d h hiệ Cá hà ả t ị ử d• Nhà quản trị đại diện cho quyền lực của doanh nghiệp. Các nhà quản trị sử dụngquyền lực doanh nghiệp để đặt ra các quy chế vận hành doanh nghiệp, đòi hỏi mọingười trong doanh nghiệp phải phục tùng. Còn các nhà lãnh đạo lại là nhữngngười gây ảnh hưởng đến cho quy chế và cơ chế vận hành được thông suốt trởngười gây ảnh hưởng đến cho quy chế và cơ chế vận hành được thông suốt, trởthành hiện thực.

• Nhà lãnh đạo có thể đồng thời là nhà quản trị khi họ có địa vị, chức quyền trongd h hiệdoanh nghiệp.

Quyền lực doanh nghiệp

Các nhà

quản trị

Quy chế,

cơ chế vận hành

Các

nhà lãnh đạo

Mục

tiêuq ị ậ ạ

Doanh nghiệp phải làm gì?

v1.0011108201 11

Sơ đồ 5.1: Quan hệ giữa quyền lực doanh nghiệp – quản trị - lãnh đạo

1.4. NỘI DUNG CỦA LÃNH ĐẠO DOANH NGHIỆP

Người lãnh đạo dựa trên uy tín cá nhân đểgây ảnh hưởng đến người khác khiến họ tậntâm hoàn thành tốt phận sự của mình. Do đónội dung của chức năng lãnh đạo bao gồm:

• Vẽ nên viễn cảnh tương lai tươi sáng củadoanh nghiệp;g ệp;

• Tác động để mọi người trong doanhnghiệp hiểu và tin vào viễn cảnh;

• Tạo bầu không khí tốt lành của môi trường• Tạo bầu không khí tốt lành của môi trườnglàm việc để thực hiện viễn cảnh.

v1.0011108201 12

1.5. CÁCH TIẾP CẬN TỚI LÃNH ĐẠO

Có nhiều cách tiếp cận tới lãnh đạo tùy thuộc vàoquan điểm và điều kiện cụ thể của doanh nghiệpmà người lãnh đạo cao nhất của doanh nghiệp sử

ó ó á ê ểdụng; trong đó có 4 cách tiêu biểu:

• Cách tiếp cận lấy nhà lãnh đạo làm trung tâm;

• Cách tiếp cận lấy cấp dưới làm trung tâm;p ậ y p g ;

• Cách tiếp cận tương tác giữa hai phía;

• Cách tiếp cận 3C.

v1.0011108201 13

1.5.1. CÁCH TIẾP CẬN LẤY NHÀ LÃNH ĐẠO LÀM TRUNG TÂM

Cá h tiế ậ lấ hà lã h đ là t tâ tậ t à đặ điể á hâ

• Có hai hành vi chính mà nhà lãnh đạo thường sử dụng:

Cách tiếp cận lấy nhà lãnh đạo làm trung tâm tập trung vào đặc điểm cá nhân,hành vi của người lãnh đạo và quyền lực mà họ sử dụng. Kết quả cho thấy:

ạ g ụ g

Khuynh hướng dựa trên công việc: như đặt ra các mục tiêu, lập kếhoạch và lịch trình làm việc, điều phối các hoạt động, đưa ra các địnhhướng, đặt ra các chuẩn mực, cung cấp nguồn lực và giám sát thựchướng, đặt ra các chuẩn mực, cung cấp nguồn lực và giám sát thựchiện cấp dưới.

Khuynh hướng dựa trên mối quan hệ: như bày tỏ sự quan tâm cảmthông và cảm xúc hỗ trợ những nhu cầu bày tỏ sự tin tưởng sự đánhthông và cảm xúc, hỗ trợ những nhu cầu, bày tỏ sự tin tưởng, sự đánhgiá cao, thiết lập mối quan hệ tin tưởng lẫn nhau và cho phép cấp dướitham gia vào quá trình quyết định.

• Quyền lực quan trọng với người lãnh đạo: bao gồm quyền lực địa vị và• Quyền lực quan trọng với người lãnh đạo: bao gồm quyền lực địa vị vàquyền lực cá nhân.

v1.0011108201 14

1.5.2. CÁCH TIẾP CẬN LẤY CẤP DƯỚI LÀM TRUNG TÂM

Theo cách tiếp cận này gồm 2 xu

hướng: tập trung vào tự lãnh đạo

và thay thế lãnh đạo.

v1.0011108201 15

1.5.3. CÁCH TIẾP CẬN LẤY MỐI QUAN HỆ TƯƠNG TÁC GIỮA LÃNH ĐẠO VÀ CẤP DƯỚI

Một phương thức để phân tích tính hiệu lực của lãnh đạo là xem xem người lãnhđạo tương tác với cấp dưới của họ là trực tiếp hay gián tiếp trong tình huống cụthể. Có 3 cách tiếp cận thường gặp: lãnh đạo theo tình huống, trao quyền, chuyểnhóa lãnh đạo.

• Lãnh đạo tình huống: theo hai cực lãnh đạo quan tâm đến con người và quantâm đến kết quả.q

• Trao quyền: là việc ủy thác trách nhiệm cho cấp dưới và làm cho họ chịu tráchnhiệm về công việc được giao.

• Lãnh đạo chuyển hóa: là khả năng tác động của người lãnh đạo tới nhân viên• Lãnh đạo chuyển hóa: là khả năng tác động của người lãnh đạo tới nhân viênđể đạt được kết quả cao hơn những gì ban đầu mong đợi hoặc nghĩ là có thểđược. Có bốn xu hướng lãnh đạo chuyển hóa: tác động lý tưởng hóa, sự truyềncảm hứng khuyến khích trí óc cân nhắc cá nhâncảm hứng, khuyến khích trí óc, cân nhắc cá nhân.

v1.0011108201 16

1.5.4. CÁCH TIẾP CẬN 3C (COMPETENCE-CHARACTER-COMMUNITY)

Mô hình này dựa trên năng lực (competence),

nhân cách (character), cộng đồng (community)

của nhà lãnh đạo.

v1.0011108201 17

2. CÁC PHƯƠNG PHÁP LÃNH ĐẠO CỦA DOANH NGHIỆP

• Khái niệm;

• Các phương pháp lãnh đạo• Các phương pháp lãnh đạo.

v1.0011108201 18

2.1. KHÁI NIỆM PHƯƠNG PHÁP LÃNH ĐẠO

Phương pháp lãnh đạo là tổng thể các cách

thức tác động có thể và có chủ đích của chủthức tác động có thể và có chủ đích của chủ

doanh nghiệp lên người lao động cùng với các

nguồn lực khác trong doanh nghiệp nhằm đạt

được các mục tiêu đề ra của doanh nghiệp.

v1.0011108201 19

2.2. CÁC PHƯƠNG PHÁP LÃNH ĐẠO

Phươ há hà h hí h là á hươ• Phương pháp hành chính: là các phươngpháp tác động dựa vào các mối quan hệ tổ chứctrong doanh nghiệp bằng các quyết định hànhchính mà người lao động phải chấp hành nghiêmchính mà người lao động phải chấp hành nghiêmchỉnh, nếu vi phạm sẽ bị xử lý kịp thời, thíchđáng. Phương pháp này có vai trò to lớn trongviệc lập trật tự kỷ cương làm việc trong doanhviệc lập trật tự kỷ cương làm việc trong doanhnghiệp, khâu nối các phương pháp khác lạithành hệ thống và giải quyết các vấn đề quản lýnhanh chóngnhanh chóng.

v1.0011108201 20

2.2. CÁC PHƯƠNG PHÁP LÃNH ĐẠO

• Phương pháp kinh tế (lợi ích): là các cáchtác động vào đối tượng thông qua các lợi íchkhác nhau để cho đối tượng bị quản lý tự lựachọn phương án hoạt động có hiệu quả nhấttrong phạm vi hoạt động của họ. Phươngpháp này có lợi ích là tạo động lực thúc đẩy

ờ í ộcon người tích cực hoạt động.

• Phương pháp giáo dục: là các cách tácđộng vào nhận thức và tình cảm, tráchnhiệm, nghĩa vụ, lợi ích của con người trongdoanh nghiệp nhằm nâng cao tính tự giác vànhiệt tình hoạt động của họ trong việc thựchiện nhiệm vụ.

v1.0011108201 21

2.2. CÁC PHƯƠNG PHÁP LÃNH ĐẠO

• Phương pháp uỷ quyền: là việc người lãnh• Phương pháp uỷ quyền: là việc người lãnhđạo cấp trên cho phép người lãnh đạo cấpdưới có quyền ra quyết định những vấn đềthuộc quyền của mình trong khi người chothuộc quyền của mình trong khi người chophép vẫn đứng ra chịu trách nhiệm.

• Phương pháp tổng hợp...

Tó l i ó ấ hiề h há lã h đTóm lại, có rất nhiều phương pháp lãnh đạokhác nhau được áp dụng cho từng đối tượngbị lãnh đạo trong các không gian, thời gianà tì h h ố khá h Q t hất làvà tình huống khác nhau. Quan trọng nhất là

nhà lãnh đạo phải biết lựa chọn phươngpháp phù hợp và luôn đổi mới phương phápdo môi trường bên trong và bên ngoài doanhdo môi trường bên trong và bên ngoài doanhnghiệp không phải là bất biến.

v1.0011108201 22

2.3. QUY TRÌNH THỰC HIỆN CHỨC NĂNG LÃNH ĐẠO DOANH NGHIỆP

Trong chức năng điều hành, chủ doanh nghiệpphải thực hiện nhiệm vụ chính là:

Vẽ ê iễ ả h tươ l i tươi á ủ• Vẽ nên viễn cảnh tương lai tươi sáng củadoanh nghiệp: thông qua việc xác định cácmục tiêu, định hướng, xây dựng các cơ chếvận hành của doanh nghiệp cũng như cácvận hành của doanh nghiệp cũng như cácchiến lược để thực hiện viễn cảnh đó.

• Ra quyết định;

• Tác động để mọi người trong doanh nghiệphiểu và tin vào viễn cảnh tương lai.

• Tạo bầu không khí và môi trường làm việc tốtđể tổ chức thực hiện viễn cảnh đó.

v1.0011108201 23

3. KIỂM TRA CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP

• Khái niệm;

• Vai trò;

• Quá trình kiểm tra;• Quá trình kiểm tra;

• Nguyên tắc kiểm tra;

• Tiêu chuẩn kiểm tra;

• Kỹ thuật kiểm tra.

v1.0011108201 24

3.1. KHÁI NIỆM KIỂM TRA

• Kiểm tra là một chức năng mà doanh nghiệpthực hiện đo lường và chấn chỉnh việc thựchiện nhằm đảm bảo cho các mục tiêu củahiện nhằm đảm bảo cho các mục tiêu củadoanh nghiệp và các kế hoạch vạch ra để đạttới các mục tiêu đã, đang được hoàn thành.

• Thực chất kiểm tra là khả năng sửa chữa tới• Thực chất kiểm tra là khả năng sửa chữa tớimức tối đa số lượng sai lầm lớn nhất trong mộtthời gian tối thiểu trong doanh nghiệp.

v1.0011108201 25

3.2. VAI TRÒ KIỂM TRA

• Kiểm tra giúp chủ động ngăn chặn những sai lầm, sai phạm có thể xảy ratrong quá trình quản lý doanh nghiệp. Sai lầm có thể xảy ra từ nhiều khâu,nhiều yếu tố, nhiều người trong doanh nghiệp, mang tính khách quan hoặc chủquan nên kiểm tra là một chức năng vô cùng cần thiết để phát hiện những sailầm đó và đưa ra những biện pháp điều chỉnh, khắc phục.

• Kiểm tra giúp hoàn thiện các quyết định về nhiều mặt, nhiều lĩnh vực củag p ệ q y ị ặ , ựdoanh nghiệp. Nhờ kiểm tra, doanh nghiệp có thể khẳng định được sự đúngsai của đường lối, sự phù hợp hay không so với mục đích của doanh nghiệp,các vấn đề về cơ cấu quản trị hoạch định chiến lược, chiến thuật, nhân sự...

v1.0011108201 26

3.2. VAI TRÒ KIỂM TRA

• Kiểm tra với các hình thức phù hợp (trên –dưới, dưới – trên, tự kiểm tra, kiểm trachéo...) giúp doanh nghiệp có điều kiện đưachéo...) giúp doanh nghiệp có điều kiện đưamọi thành viên trong doanh nghiệp hoànthiện, cùng tiến lên thực hiện mục đích củadoanh nghiệp.g ệp

• Kiểm tra giúp đảm bảo thực thi quyền lựcquản lý của giám đốc doanh nghiệp bởi mấtquyền kiểm tra có nghĩa là giám đốc bị vôquyền kiểm tra có nghĩa là giám đốc bị vôhiệu hoá, doanh nghiệp có thể đi theo mộthướng khác.

v1.0011108201 27

3.3. QUÁ TRÌNH KIỂM TRA

Sơ đồ 5.2: Quá trình kiểm tra

v1.0011108201 28

3.4. NGUYÊN TẮC KIỂM TRA

• Chính xác, khách quan: đây là nguyên tắc cơ bản và quan trọng nhất của hoạtđộng kiểm tra vì nó quyết định lớn nhất đến chất lượng công tác kiểm tra.

• Có chuẩn mực: việc kiểm tra cần phải dựa trên những chuẩn mực, mốc cần đạtnhư thời hạn, số lượng, chi phí, tiến độ...

• Công khai và tôn trọng người bị kiểm tra.

• Có độ đa dạng thích hợp: nguyên tắc này đòi hỏi phải kết hợp nhiều hình thức vàthủ thuật kiểm tra khác nhau nhằm đảm bảo kết quả thu được là khách quan chínhthủ thuật kiểm tra khác nhau nhằm đảm bảo kết quả thu được là khách quan, chínhxác. Ví dụ: kiểm tra ngẫu nhiên, kiểm tra định kỳ, kiểm tra theo mẫu, kiểm tra độtxuất, kiểu tra chéo, tự kiểm tra, kiểm tra bằng máy, kiểm tra toàn diện...

• Kinh tế: nguyên tắc này đòi hỏi doanh nghiệp kiểm tra phải thu lại hiệu quả thích• Kinh tế: nguyên tắc này đòi hỏi doanh nghiệp kiểm tra phải thu lại hiệu quả thíchhợp, tránh lãng phí trong công tác kiểm tra.

• Có trọng tâm trọng điểm: không thể kiểm tra dàn trải mà phải có trọng tâm,trọng điểm tuỳ theo thời điểm thời kỳ tiến trình hoạt động của doanh nghiệp và cáctrọng điểm tuỳ theo thời điểm, thời kỳ, tiến trình hoạt động của doanh nghiệp và cácđặc điểm sản xuất kinh doanh bên trong doanh nghiệp cũng như môi trường bênngoài doanh nghiệp.

v1.0011108201 29

3.5. TIÊU CHUẨN KIỂM TRA

Cá tiê h ẩ kiể t là á h ẩ ự ề ố• Các tiêu chuẩn kiểm tra là các chuẩn mực về sốlượng, chất lượng, thời hạn của nhiệm vụ màcác cá nhân, tập thể và chủ doanh nghiệp phảithực hiện để đảm bảo cho toàn bộ doanhthực hiện để đảm bảo cho toàn bộ doanhnghiệp hoạt động có kết quả.

• Thông thường các tiêu chuẩn kiểm tra đều cói ố h hé ( ế ượt á thì d h hiệsai số cho phép (nếu vượt quá thì doanh nghiệp

sẽ gặp tổn thất) và được cụ thể cho từng địađiểm kiểm tra, thời kỳ (ví dụ: tiêu chuẩn ở thờikỳ mới giới thiệ sản phẩm khác thời kỳ phátkỳ mới giới thiệu sản phẩm khác thời kỳ pháttriển hưng thịnh), thậm chí từng đối tượng đượckiểm tra.

v1.0011108201 30

3.6. KỸ THUẬT KIỂM TRA

• Bảng các nội dung phải kiểm tra: làbảng phản ánh toàn bộ hoặc từng mặtcác hoạt động của doanh nghiệp so vớicác hoạt động của doanh nghiệp so vớicác yêu cầu đã đặt ra.

• Sử dụng kỹ thuật PERT và chỉ số so sánhthống kê: được sử dụng để theo dõithống kê: được sử dụng để theo dõikiểm tra tiến độ thực hiện công việc củacác bộ phận cần kiểm tra.

v1.0011108201 31

TÓM LƯỢC CUỐI BÀI

• Lãnh đạo là quá trình tạo ra và gây ảnh hưởng của chủ thể quản trị lên đốitượng và khách thể quản trị bằng các quyết định hành động nhằm đạtđược mục tiêu quản trị trong môi trường cụ thể.ợ ụ q ị g g ụ

• Các phương pháp lãnh đạo là tổng thể các cách thức tác động có thể cóvà có chủ đích của người lãnh đạo lên nhu cầu và động cơ làm việc củacon người cùng với các nguồn lực khác của tổ chức để đạt được các mụccon người cùng với các nguồn lực khác của tổ chức để đạt được các mụctiêu quản trị đề ra.

• Kiểm tra đo lường và chấn chỉnh việc thực hiện nhằm đảm bảo cho cácmục tiêu doanh nghiệp và các kế hoạch vạch ra để đạt tới các mục tiêumục tiêu doanh nghiệp và các kế hoạch vạch ra để đạt tới các mục tiêunày đã, đang được hoàn thành.

v1.0011108201 32

CÂU HỎI TƯƠNG TÁC

• Câu hỏi tình huống: Theo bạn để quản lý được chuỗi của hàng “Cà phê Đất Việt”

thì chủ doanh nghiệp nên sử dụng phương pháp lãnh đạo nào để mang lại hiệuthì chủ doanh nghiệp nên sử dụng phương pháp lãnh đạo nào để mang lại hiệu

quả cao nhất?

Câ hỏi tươ tá Tí h ô kh i tô t ười kiể t đượ hiể thế à ?• Câu hỏi tương tác: Tính công khai, tôn trọng người kiểm tra được hiểu thế nào?

v1.0011108201 33