Besinler ve Hücrede Madde Geçişi

7/28/2019 Besinler ve Hcrede Madde Geii

1/7

BESN MADDELER

Canllar tarafndan tketilen besin maddeleri deiik ekillerdegruplandrlabilir.

A. GREVNE GRE BESNLER

1. Enerji Verici Besinler

Bunlar, karbonhidratlar, yalar ve proteinlerdir.

Alk annda tketim srasna gre;

Karbonhidratlar Yalar Proteinler olarak sralanr.Solunum kolayl srasna gre;

Karbonhidratlar Proteinler Yalar olarak sralanr.

Saladklar enerji miktarna gre;

Yalar Proteinler Karbonhidratlar olarak sralanr.2. Yapc ve Onarc Besinler

Canlnn ypranan ksmlarnn tamirinde ve yeni hcre yapmndakullanlrlar. Bunlar; proteinler, yalar, karbonhidratlar, madenselmaddeler ve sudur.3. Dzenleyici Besinler

Dzenleyici besin maddeleri, hcredeki metabolik olaylarndzenlenmesinde rol oynar. Bunlar, proteinler, madensel maddeler,vitaminler ve sudur.

B. YAPILARINA GRE BESNLER

Organik besin maddeleri; proteinler, yalar, karbonhidratlar vevitaminlerdir.

norganik besin maddeleri; su ve madensel maddelerdir.

1. Karbonhidratlar


2/7

Karbonhidratlar, adndan da anlalaca gibi karbon (C), hidrojen (H) veoksijen (O) atomlarndan meydana gelmitir. Karbonhidratlar btn canlhcrelerde bulunur ve en nemli enerji kaynadr. Genel formlleri(CnH2nOn) dir. Karbonhidratlar yapsndaki eker saysna gre deiikgruplara ayrlabilirler.

a. Monosakkaritler: Sindirime uramadan direkt olarak kana geerler.Alt karbonlulara (heksozlar) glikoz (zm ekeri), fruktoz (meyva ekeri)ve galaktoz (st ekeri), be karbonlulara (pentozlar) ise riboz vedeoksiriboz rnek verilebilir.

Disakkaritin AdOluan

MonosakkaritlerKayna

Skroz +H2O Glikoz + Fruktoz BitkiMaltoz + H2O Glikoz + Glikoz Bitki

Laktoz + H2O Glikoz + Galaktoznsan ve memeli

hayvan st

Tablo : Disakkaritlerin Sentezi ve zellikleri

b. Disakkaritler: ki monosakkaritin birbirleriyle glikozit ba kurarakmeydana getirdii karbonhidratlardr. Bu birleme srasnda su aa ktiin olaya dehidrasyon sentezi de denir. Disakkaritler ancak sindirilerek

hcre zarndan difzyonla geebilir.

c. Polisakkaritler: ok sayda glikozun dehidrasyon sentezi sonucu,glikozit balar kurarak birlemesiyle oluur.

Bir polisakkaritin yapsnda ka tane monosakkarit kullanlmsa, reaksiyonsonucu bunun bir eksii kadar su aa kar. Yani n 1 molekl su aakar. Burada n, glikoz saysdr. Polisakkaritler hidroliz edildiklerindemonosakkaritlere indirgenirler. Polisakkaritleri drt grupta toplayabiliriz.

Depo Polisakkaritler

Niasta : Bitkilerde karbonhidratlarn depo eklidir. Suda znmez.

Glikojen : nsanlarda ve hayvanlarda karbonhidratlarn depo eklidir.Suda ksmen znr.

Yapsal Polisakkaritler

Selloz : Bitki hcrelerinde hcre eperinin yapsna katlr. Sudaznmez.


3/7

Kitin : Eklem bacakllar grubundaki hayvanlarn d iskeletine ve birokmantarn eper yapsna katlr.

Her drt polisakkarit de glikozun polimeri olduu halde fiziksel ve kimyasalzellikleri farkldr. nk, glikozlarn balanma biimleri farkldr.

2. ProteinlerYapsnda karbon (C), hidrojen (H), oksijen(O), azot (N) ve bazlarnda bunlara ek olarak

kkrt (S) ve fosfor (P) da bulunabilir.

Protein molekllerinin yapsnda en fazla 20 eit amino asit bulunabilir.

Her bir amino asitte amino grubuyla (NH2) karboksil (COOH) grubuayndr. Amino asitlerde radikal grup (R) farkldr. Proteinler sentezlenirkenamino asitler birbirlerine peptid balaryla balanrlar.

Her peptid bana karlk bir molekl su aa kar. n tane amino asitkullanlrsa n1 su molekl aa kar.Peptid ba says = su says

3. Yalar (Lipidler)

Yalardan fosfolipidler, hcre zarnn yapsna katlr. Steroidler zarlarnyapsna katld gibi metabolizmay dzenlemede de grev yaparlar.Steroidler baz vitamin ve hormonlarn sentezinde kullanlr.

Hayvansal yalar genellikle doymu olup, katdr. Bitkisel yalar isegenellikle sv olup, doymamtr. Bitkisel yalar yksek s ve basnaltnda hidrojenle doyurulursa katlarlar ve margarinler oluur.

Gliserol, molekl ya asitiyle birleerek ntral yalar meydana getirir.

4. Vitaminler


4/7

Vitaminler sindirilmezler ve dorudan kana emilirler. Organik yaplolmalarna karn, canllarda enerji verici olarak kullanlmazlar. Genelzellikleri bakmndan vitaminler iki grup altnda toplanabilir.

Yada Eriyen Vitaminler : A, D, E ve K vitaminleridir. Bu grup

vitaminlerin fazlas zellikle karacierde depo edilir.

Suda Eriyen Vitaminler : B ve C vitaminleridir. Bu grup vitaminlerinfazlas depo edilmez, darya atlr.

5. Madensel Tuzlar (Mineraller)

Organizmada az da olsa 15 kadar mineral maddeye mutlaka ihtiyaduyulur. Mineral maddelerin vcut iindeki grevlerini ana balk altndatoplayabiliriz.

1. Vcut iindeki birok enzimin ve hemoglobin gibi molekllerin yapsnakatlrlar. Bunlar, demir (Fe) ve fosfor (P) gibi elementlerdir.

2. Kemiklerin ve dilerin normal olarak gelimesini salarlar. Bunlar iingerekli olan madensel maddeler, kalsiyum (Ca), fosfor (P) ve manezyum(Mg) dur.

3. Vcut ve hcre svsnn osmotik basncn dzenlerler. Bunlardan hcreii svda sodyum (Na), klor (Cl), hcre d svda potasyum (K),

manezyum (Mg) ve fosfor (P) bulunur.6. Su

Vcudumuzun en fazla ihtiya duyduu maddelerden biridir. Kimyasalreaksiyonlar sulu bir ortamda gerekleir. Su iyi bir zc olduu iinbesinlerin sindiriminde, emilmesinde, tanmasnda ve artklarnatlmasnda kullanlr. Vcut ssnn fazlas yine su ile atlr.

HCREDE MADDE GE

Hcre zarnn en nemli zellii, canl ve seicigeirgen olmasdr.


5/7

1. Difzyon (Yaylma)Madde molekllerinin ok youn olduuortamdan az youn olduu ortama doruyaylmalardr. Difzyon srasnda enerjiharcanmaz ve canllk art deildir. Bazdurumlarda difzyona urayacak maddebir tayc proteinle hcreye alnabilir.Buna ise kolaylatrlm difzyon denir.

2. Osmoz (Suyun Difzyonu)

Suyun seici geirgen bir zardan difzyonuna denir. Osmozda da enerjiharcanmaz ve canllk art deildir. Ancak seici geirgen zar bulunmakzorundadr.

ekil : Osmoz Deneyi

Diyaliz: Suda znm maddelerden bazlarnn yar geirgen zardandifzyonuna diyaliz denir.

Osmotik Olaylar

a. Hipertonik Ortam (Youn Ortam): Bir hcre kendisinden dahayoun ortama koyulursa su kaybederek bzlr. Bu olaya plazmolizdenir.

b. Hipotonik Ortam (Az youn Ortam): Plazmoliz olmu yada normalbir hcreyi kendisinden daha seyreltik bir zeltiye koyarsak su alarakier. Bu olaya deplazmoliz denir.

c. zotonik Ortam (Denge Ortam): Hcre izotonik ortama koyulursadengeli bir madde alverii olur.


6/7

ekil : Zardan Madde Gei Yollar

Hcreler ok seyreltik ortamlara ya da saf suya konulursa ar miktarda sualarak gerilirler. Bu gerilme sonucunda oluan basnla hayvan hcreleripatlar. Buna hemoliz denir.

Osmotik Kuvvetler

a. Osmotik Basn: Hcre iindeki znm maddelerin hcre zarnayapt basntr.

b. Turgor Basnc: Hcre iindeki suyun hcre zarna yapt basntr.

c. Emme Kuvveti: Osmotik basntan turgor basncnn karlmasyla eldeedilen pozitif kuvvettir.

E.K = O.B T.B eklinde hesaplanr.

3. Aktif Tama

Maddelerin az youn ortamdan ok youn ortama tanmasna denir. Aktiftama ancak canl hcrelerde gerekleir. nk ATP harcanr ve enzimleri grr.

ekil : Aktif Tamayla Madde Atlmas

Bu olayda, tanacak maddelerin porlardan sabilecek kadar kk olmasgerekir. yonlarn ou youn ortamdan az youn ortama aktif olarak

geer.


7/7

4. Endositoz ve Ekzositoz

Bu olaylarda da enerji harcanr. Her iki olay hayvan hcrelerindegrlmesine karlk, bitki hcrelerinde endositoz grlmez.

Endositoz, pordan geemeyecek kadar byk molekllerin hcre ierisinealnmasdr. Alnan madde sv ise pinositoz, kat ise fagositoz adn alr.

Ekzositoz, hcre ierisinde oluturulan enzim, hormon, eitli proteinler,bitkilerde reine ve eterik yalar, hayvanlarda mukus ve dier bykmolekll salg maddelerinin golgi yardmyla, kk kesecikler halindetanarak dar atlmalarna denir.

Documents

Besinler ve Hücrede Madde Geçişi