Baza Radikaro Oficialade Akademio de

Esperanto kun difinoj

Pli ol 500 bildoj

Difinoj nur per radikoj,kiuj estas difinitaj

Luiz Portella

ILUSTRITAOFICIALA

RADIKAROESPERANTA

porLERNANTO

Eldonejo Pentuviowww.pentuvio.com/ep

Braziljo — 2008

Difinoj Luiz Portella surbaze de ReVo, BER kaj OVOBildoj Elison Simas kaj Luiz PortellaProvlego EsperantistojKovrilo Luiz Portella surbaze de artao de rgesthuizenKompostita de Pentuvio© ciuj rajtoj ce Luiz Portella

versio 0.7.3 (havu plej fresan version ce literaturo.com/vortaro/)vi ne rajtas liveri ci pdf-dosieron. vi ne rajtas printi ci verkon.

Libro plene kreita per GNU/Linukso.

ISBN 978-85-60661-05-3ReVo estas komune verkata kreskanta vortaro ce reta-vortaro.de/BER estas Baza Esperanta Radikaro de Wouter F. Pilger.OVO estas Oportuna Vortaro de Ordinara Esperanto de Vilho Setala.rgesthuizen metas liberajn bildojn ce openclipart.org/

Dankoj — TEX-familio, Inkscape kaj aliaj GNU-aoj — uloj ce ReVo— uloj ce debian-esperanto diskut-listo — uloj ce Inkscape Brasil diskut-listo — Eurıpedes Barbosa ce Biblioteko de BEL (Brazila Esperanto-Ligo)— Luciano Silva ce Libroservo de BEL — Elison Simas pro la specialemalaltaj prezoj de la bildoj — uloj ce TeX-BR diskut-listo — Akademiode Esperanto

Specialaj Dankoj — mia familio — John Olsen, Ryan Lerch kaj aliaj ce

http://openclipart.org — Hirotaka Masaaki, Brian Kaneen, Siko Mattoskaj aliaj pro gravaj komentoj kaj korektoj — ciu antauacetanto pro la fido

unua eldono: 3.000 ekzempleroj

rekta metodo

AntauparoloKelkaj homoj emas aldoni la finaon -o al vortoj de siaj gepatraj

lingvoj. Sed tio igas Esperanton nekomprenebla al homoj de aliaj landoj.Do, ne estas bona ideo inventi novajn radikojn nur por ke Esperanto

igu pli simila al iu gepatra lingvo. Pli bone ke Esperanto restu lingvofacila, regula, kaj internacia. Resume, ke gi restu kiel “la bona lingvo”,kiel difinis Claude Piron.

La progreso de nia socio postulas ja la uzon de novaj konceptoj, denovaj vortoj. Sed antau ol krei neologismojn, ni devas kontroli cu ne eblasuzi la fundamentajn kaj oficialajn radikojn, por konservi la internaciecon,regulecon kaj facilecon de Esperanto.

Koni la Fundamenton de Esperanto kaj la Bazan Radikaron Oficialanestas devo de ciu bona Esperantisto.

La Baza Radikaro Oficiala estas listo de vortoj faritaj de la Akademiode Esperanto, en kiu oni kolektis ciujn oficialajn kaj fundamentajn radikojnkaj listigis ilin lau ofteca kriterio.

Krom tiu nepra graveco, ci tiu verko prezentata en alloga, porteblaformato, estas bonega instruilo.

Por flue regi lingvon oni devas pensi rekte en tiu lingvo, oni evitutradukojn. La rezultoj de rektaj metodoj estas generale superaj komparekun metodoj, kiuj ofte uzas tradukojn.

En ci tiu libreto la lernantoj povas konsulti la plej gravajn vortojn deEsperanto, kaj lerni ilin per Esperanta difino au helpe de bildo. Tiel onikreas rapidan vojon inter la koncepto kaj la vorto en Esperanto, sen ladevojo de la traduko. Se dum leciono lernanto demandas tradukon de iuvorto, anstatau simple traduki gin, la instruisto povus lautlegi la difinon.Tiel la instruisto instruos Esperanton per Esperanto.

Ci tiu Ilustrita Oficiala Radikaro estas ege utila konsultilo, kiu devusesti en la poso de ciu lernanto de Esperanto.

Emilio Cid

Klarigoj

Grupoj: Ilustrita OREL grupigas la radikojn kiel BER: “La Baza RadikaroOficiala havas nau grupojn, lau ofteco kaj utilo. La finaojn, prefiksojnkaj sufiksojn, do la vort-konstruajn ilojn, mi apartigis en grupon 0.”Baza Radikaro Oficiala estas kreao de Akademio de Esperanto.

0 iloj1-9 radikoj lau ofteco kaj utiloX aldonoj (oficialaj)Y aldonoj (ne oficialaj)? plej oftaj kaj utilaj radikoj (grupoj 0-6)

Aliaj indikoj

(Apis) scienca nomo de besto au kreskao.

: bildo(b) pg xx : vidu bildon en la pago xx(b) umo : vidu bildon ce la vorto “umo”(v) umo : vidu la difinon ce la vorto “umo”

(tr) transitiva verbo(ntr) netransitiva verbo(x) transitiva kaj netransitiva verboprep. : prepozicio

Ilustrita ORELdifinoj au klarigoj: 2.6562.479 el Baza Radikaro Oficiala;161 bazaj oficialaj;16 bazaj ne oficialaj.bildoj: c. 520

-o, -a, -e

1 alta krajono 1 larga strato 1 dika libro2 malalta krajono 2 mallarga strato 2 maldika libro

1 granda pilko 1 longa maniko 1 nova papero2 malgranda pilko 2 mallonga maniko 2 malnova papero

1 stono rapide falas 1 li bone fartas 1 forte venti2 plumo malrapide 2 li malbone fartas 2 malforte venti

falas

-o −→ afero;-a −→ kvalito por afero;-e −→ maniero agi.

7

esti, stati, -n

Esti kaj stati estas netransitivaj, ili ne petas akuzativon (-n).

si estas homo gi estas hundo si statas laca gi statas atentasi estas bela gi estas fidela

Bati estas transitiva, gi petas akuzativon (-n).

kato batas simio

simio batas katon kato batas simionkaton batas simio simion batas katokaton simio batas ...batas katon simio ...

... ...

8

lernu per bildoj

li trinkos akvon li trinkas akvon li trinkis akvon

trinkonto trinkanto trinkintotrinkanta knabo

trinkota akvo trinkata akvo trinkita akvo

9

tabelo

depronom

oj

nesciata la tuto precize(ao parte konata) kiu iu tiu neniu ciu Osama bin Laden(ao nekonata) kio io tio nenio cio militisto(kvalito) kia ia tia nenia cia religiema(loko) kie ie tie nenie cie en Usono(tempo) kiam iam tiam neniam ciam en 2001(maniero) kiel iel tiel neniel ciel per aviadiloj(kauzo) kial ial tial nenial cial pro vengo(posedo) kies ies ties nenies cies de A.A. kaj U.A.(kvanto) kiom iom tiom neniom ciom c. 3.000 mortoj

1- Usono estas lando en nordo de Ameriko.2- A.A. = American Airlines; U.A. = United Airlines3- “kio estas tio?” oni tute ne konas pri kio temas.4- “kiu (homo) venis?” oni konas, ke temas pri homo.5- “kiun pagon vi legas?” oni konas, ke temas pri pago.6- “kio/io/tio/nenio/cio pago” ne estas ebla; “... -io -o ...” ne estas ebla.

10

prepozicioj

al anstatau antau malantau apudce cirkau da de dumekster el en gis interje kontrau krom kun laumalgrau per po por postpreter pri pro sen subsuper sur tra trans

Mi fermas la pordon de la cambron.Mi fermas la pordon de la cambro.

Post la prepozicioj al, da, de, dum, el, gis, je, kun, lau, per, por, pri, prokaj sen tute ne eblas uzi akuzativon.

Post la aliaj oni generale ne uzas akuzativon. Eblas uzi akuzativon postiuj prepozicioj por signali almovigon:La kato saltas sur la lito. (la kato estas sur la lito kaj saltas)La kato saltas sur la liton. (la kato ne estas sur la lito kaj saltas al novaloko, kiu estas sur la lito)

Eblas uzi akuzativon post iuj prepozicioj por specialaj sencoj:“Pedro mangas pomon anstatau piron.” kaj“Pedro mangas pomon anstatau piro.” havas saman signifon.

“Jules batas Paulon anstatau Leandro.” kaj“Jules batas Paulon anstatau Leandron.” tute ne havas samajn signifojn.Se vi ne povas kompreni tion, demandu al via instruisto au cehttp://grupoj.literaturo.com/

14a regulo el Fundamenta Gramatiko:

Ciu prepozicio havas en Esperanto difinitan kaj konstantan signifon, kiufiksas gian uzon; sed se ni devas uzi ian prepozicion kaj la rekta senco nemontras al ni, kiun prepozicion ni devas preni, tiam ni uzas la prepozicionje, kiu ne havas memstaran signifon; ekz. goji je tio, ridi je tio, enuo jela patrujo, malsana je la okuloj.

11

vortpartoj

bo- dis- ek-eks- ge- mal-mis- pra- re-

-ac- -ad- -a- -an- -ar- -cj--ebl- -ec- -eg- -ej- -em- -end--er- -estr- -et- -id- -ig- -ig--il- -in- -ind- -ing- -ism- -ist--nj- -uj- -ul- -um-

krom pluraj neoficialaj. Ili estas uzataj memstare: ulo, eta, ido ktp.

ig — uzata ce netransitiva verbo la rezulto estas transitiva verbo.1) La knabo dormis.

2) Si dormigis la bebon (= Si igis la bebon dormanta)

ig — uzata ce transitiva verbo la rezulto estas netransitiva verbo.1) Li movas la segon al alia flanko.2) La brancoj de la arbo movigas.

Oni povas kombini vortparton kun radiko au:

— radikon kun radiko:postelefono: telefono, kiun oni kunportas en poso.

— prefikson kun radiko:alveni: veni al la celo. “La instruisto us alvenis.”subaceti: akiri ies favoron per kasa mondonaco.

12

numeroj, monatoj kaj tagoj0 nul 1 unu 2 du 3 tri4 kvar 5 kvin 6 ses 7 sep8 ok 9 nau 10 dek 11 dek unu12 dek du 20 dudek 50 kvindek 100 cent

200 ducent 1.000 mil 1.000.000 miliono1a unua 1/2 duono 2 kune duope2a dua 1/10 dekono 2x duobla,

du foje

unu jaro estas 12 monatoj01a: januaro (31 tagoj) 02a: februaro (28 au 29 tagoj)03a: marto (31 tagoj) 04a: aprilo (30 tagoj)05a: majo (31 tagoj) 06a: junio (30 tagoj)07a: julio (31 tagoj) 08a: augusto (31 tagoj)09a: septembro (30 tagoj) 10a: oktobro (31 tagoj)11a: novembro (30 tagoj) 12a: decembro (31 tagoj)

unu semajno estas 7 tagoj2a: lundo 3a: mardo 4a: merkredo5a: audo 6a: vendredo 7a: sabato 1a: dimancodimanco estas tago por ripozo.

1 2

3 vintro 4

13

Projekto Al Ciu Lernanto Unu Vortarovenos dum 2008 enhttp://www.literaturo.com/vortaro/

afranki

-a? finao por adjektivoj (alta,monda, bela)0

abelo eta besto (in-sekto), kiu produktasmielon (Apis)8

abio pingloarbo (Abies)7

abomeno malamego cu profizika cu pro morala kialo8

aboni (tr) ade ricevi, lau kontrakto,gazeton, servon ktp8

abrikoto flavoranga fru-kto de abrikotujo (Pru-nus armeniaca)9

abrupta malagrable subita9

absoluta senkondica, malrelativa9

abstini (ntr) ne permesi al si, proprincipo, iajn plezurigajn agojn(mangi, trinki, fumi, ktp)9

abstrakta malkonkreta; estanta enpensojX

absurda kontraua al la komuna sa-go (la ideo pri la senfina movoestas absurda)9

abunda estanta en pli ol suficakvanto7

acida kun akra gusto, kiel citrono7

-ac- vortparto esprimanta malbo-necon, malbonan kvaliton (mal-bela, maltauga domo: domaco)9

aceti? (tr) akiri permono (oni vendasion, mi acetas gin)3

-ad-? vortparto esprimanta dauran

agon au ripetigon (lernado, pa-fado)0

adapti (tr) taugigi ion9

adepto homo, kiu akceptis kaj sek-vas iun idealonX

adiau vorto por saluto je foriro7

adiaui (tr) saluti ce eliroX

adicii (tr) aldoni, kunigi nombrojnen unu solan (1 + 1 = 2)8

adjektivo vorto esprimanta kvali-ton8 (v) -a

administri (tr) zorgi pri aferoj deentrepreno au persono8

admiri (tr) miri pro beleco au su-pereco8

admoni (tr) kuragigi per parolo alago au al plenumo de devo8

adopti (tr) laulege alpreni iun kielsian propran filon au filinon8

adori (tr) amegi; respektegi kieldion9

adreso? precizaj indikoj por atingiiun au ion5

adverbo nevariebla vorto espri-manta lokon, tempon au mani-eron9 (v) -e

advokato jura reprezentanto kajdefendanto ce jugdiskutoj8

aero? spirebla nesimpla gaso, kiucirkauas la teron4

afabla? placa per gentileco, agra-blaj vortoj kaj komplezoj3

afero? io ajn en la mondo, konkretaau abstrakta2

afiso sciigo al la publiko sur paperokaj ordinare gluita sur muro8

aflikti (tr) morale suferigi9

afranki (tr) pagi sendkoston8

15

Afriko

Afriko mondoparto sude de Euro-po9 (b) pg 98

agento peranto, generale dungitapor peri difinitan aferon9

agi? (ntr) fari ion5

agiti (tr) moveti rapide kaj ripete9

aglo rabobirdo (Aquila)7

agordo gustigo de apara-to, muzikilo ...7

agrabla? placa, kiu donas plezu-ron (agrabla vetero)4

ago? kiomo de la tempo, ekde lanaskigo4

ajlo bulba kreskaokun akra odoro (Al-lium sativum)9

ajn? vorteto, kiu almetigas apudvortoj demandaj au sendifinaj porinsisti pri la nedifiniteco1

-a-? vortparto esprimanta ion,kion oni povas tusi (estao, ma-ngao)0

ao konkreta afero, io tuseblaX

akademio societo pri iu temo9

akceli (tr) plirapidigi8

akcento plilautigo de voco sur difi-nita parto de vorto9

akcepti? (tr) konsenti ricevi ion,kion iu donas au proponas4

akcidento malfelica okazao7

akcio atesto pri partopreno en lakapitalo de financa societo9

akiri? (tr) havigi al si6

akno eta kaj ruga svelao sur lahauto9

akompani? (tr) esti au iri kun iuau io6

akordo sameco de sentoj au opiniojinter personoj9

akra? tranca au pika6

akrido saltinsekto,kiu muzikas kajmangas kreskaon (Acrida)9

akso rekta linio, cirkaukiu turnigas korpo9

aktiva agema, laborema9

akto parto de teatrao; oficialaatesto9

aktoro teatra au kina ludisto9

aktuala nuntempa9

akurata okazanta je gusta tempo8

akuzativo -nX(b) pg 08 (v) -nakuzi (tr) kulpigi9

akvo? fluao el riveroj kaj maroj(H2O)3

al? prep. esprimanta direkton (ri-gardi al la strato)1

alarmo signalo por ano-nci dangeron9

alaudo birdo (Alauda)9!

albumo bindao en formode libro, por konservi no-tojn, fotografaojn ktp8

aleo vojo en gardeno au parko9

alfabeto listo da ciuj literoj de iulingvo (a, b, c, c, d . . . )9

algo kreskao vivanta enau sur akvo9

alia? alia ao = ne tiu ao2

alkoholo esenca parto de brando,vino kaj aliaj ebriigaj likvaoj(C2H5OH kaj aliaj OH)8

almenau? vorto por diri “ne malpliol”1

16

anuso

almozo mondonaco, monhelpo almalriculo8

alta? vertikale granda2 (b) pg 07alterni (ntr) sekvi lauvice unu la

alian (la sezonoj alternas)9

aludi (x) nerekte paroli pri iu au io9

alumeto ligna peceto,kiu ekbrulas per frota-do7

aluminio argentkolora malpeza me-talo (Al)9

amara maldolca por la gusto9

amaso? multnombra, generale sen-orda aro4

amatoro neprofesiulo9

ambasado ambasadora aro de dele-gitoj9

ambasadoro plej alta reprezen-tanto de iu stato ce alia stato9

ambau? unu kaj alia kune1

Ameriko mondoparto okcidente deAfriko kaj Europo9 (b) pg 98

ami? (tr) havi koran inklinon poriu2

amiko? persono, kiu estas korligitakun alia pro inklino sed ne proseksamo, nek pro familianeco2

amori (ntr) seks-kunigiX

amplekso grado de grandeco8

ampolo eta botelo por kelkaj celoj9

amuzi? (tr) agrable distri kaj gaj-igi5

-an-? vortparto esprimanta mem-brecon (afrikano, estrarano)0

anaso nagbirdo(Anas)8

anekdoto mallonga,sprita rakonto9

angilo serpentosimila mangebla fi-

so (Anguilla)9

angulo? grado de malfermointer du linioj au muroj,kiuj tusas unu la alian4

angelo loganto encielo, gi povas helpiteranojn8

animalo vivulo, kiu ne estas kres-kao, gi kapablas senti kaj sinmovi8

animo? nekorpa parto de la homo,iuj taksas gin senmorta5

ankau? vorto por diri “kaj plie”,“same”, “egale kiel aliaj” (ankaumi ploris)1

ankorau? gis la nuna momento; de-

nove, ree, plue1

ankro pezao por fiksi si-ponX

anonci? (tr) publike sciigi6

ansero nagbirdo simila ta-men pli granda ol anaso(Anser)9

anso iu ajn tenilo kun formo de tas-teniloY (b) taso

anstatau? prep. por diri: en la lokode, en la rolo de, en la funkcio de1

-ant-? vortparto por diri, ke la agoplu dauras, rilate al kiu agas:manganto estas tiu, kiu mangas0

(b) pg 09antau? prep. por diri “en tempo

pli frua”, “en loko fronte al”1

antikva tre malnovaX

anuso truo, per kiu la bestoj fe-kasX

17

aparato

aparato kunao de objektoj au in-strumentoj servanta por plenumiion (telefono, televidilo ...)7

aparta? malkuna4

apartamento komforta logejo8

aparteni? (ntr) esti ies posedao;esti parto de io6

apenau? vorto por diri “ne pli mul-te ol”, “preskau ne” (si apenauaudis vin)1

aperi? (ntr) sin vidigi4

aperturo malfermao9

apetito deziro mangi8

aplaudi (x) montri apro-bon per batado de unumano kontrau alia9

apliki (tr) uzi por praktiko teoriajnsciojn9

apogi? (tr) subteni por ke io nefalu6

apostolo unu el 12 vokitoj deKristo9

apoteko ejo por kuraciloj, kie onivendas au disdonas ilin8

aprilo? la kvara monato de la jaro5

apro sovaga porko(Sus scrofa)9

aprobi? (tr) opiniiion bona6

apud? prep. esprimanta proksime-con1

-ar-? vortparto esprimanta kolek-ton da samspecaj aoj, kiu for-mas unu apartan tuton (stelaro,homaro)0

araneo eta besto,kiu teksas reton(Aranea)8

arangi? (tr) meti lau gusta ordo;pretigi (arangi kongreson)5

arbitra libervola, senkontrola9

arbo? ligna daura kres-kao kun alta trunko3

arda varmega8

areo mezuro de surfaco (m2, km2,cm2 ...)X

argento? valora metalo (Ag)5

arko parto de kurbo, precipe decirklo8

armeo organizita aro de militistojde iu stato7

armi? (tr) provizi per armiloj, tioestas, per diversaj iloj por atakevundi, mortigi ktp6

armo? la tuto de armiloj6

arterio tubeto, kiu kondukas lasangon el la koro gis ciuj partojde la korpo9

artiko loko, kie kunligigas du os-toj au membroj, tiel ke ili povasmovigi unu rilate al alia9

artikolo teksto en gazeto; gra-matika difinilo (la vorteto la, enEsperanto)7

arto? tuto de scioj kaj regulojakirita per studo, uzebla por iujrezultoj3

-as? finao por verboj, kiam temaspri la nuna tempo (vi legas)0 (b)pg 09

asekuri (tr) garantii per kontraktokontrau monata pagado, ke seokazos akcidento, tiam venosmono por pagi la perdon8

18

Azio

asembleo kunsido por oficialaj de-cidoj9

aserti (tr) firme certigi9

asfalto nigra planko por stratoj9

asisti (tr) pro ofica devo ceestipor helpi profesoron, pastron,kuraciston9

asocio grava societo8

aspekti (ntr) sajni7

-at-? vortparto por diri, ke la agoplu dauras, rilate al kiu ricevas laagon: vidato estas tiu, kiun onividas0 (b) pg 09

ataki? (tr) komenci batalon kon-trau malamiko6

atendi? (tr) resti gis iu alvenos auio okazos3

atenta? turnanta kaj fiksanta siajnmensajn kapablojn al io4

atesti (tr) certigi ion, car oni vidis,audis au spertis tion8

atingi? (x) veni gis iu loko au re-zulto5

Atlantiko parto de la oceano9 (b)pg 98

atmosfero la aero cirkau nia plane-doX

atomo tre eta ero de laaoj9

au? vorteto uzata por elekto: cu vitrinkos teon au kafon?1

audaca ege kuraga, maltima9

audi? (tr) uzi la orelojn3

augusto? la oka monato de la jaro5

auskulti? (tr) atentipor audi4

Australio lando oriente de Afriko9

(b) pg 98

auto = automobilo8

autobuso granda au-tomobilo; pluraj per-sonoj povas uzi gin samtempe7

automato masino kapabla memregi ciujn, au almenau iujn, siajnfunkciojn7

automobilo motora ve-turilo, kutime kun kvarradoj, por stratoj8

autoritato influo bazita je respek-to8

autoro verkinto; kreinto9

autuno? sezono post somero kajantau vintro4 (b) pg 13

avantago tio, kio donas ian supere-con; tio, kio enhavas pli grandanutilon9

avara? tro sparema6

aveno greno (Avena)9

aventuro neatendita kaj riska neor-dinara okazao7

avenuo larga strato8

averti? (tr) antausciigi kaj atentigiiun pri io6

aviadilo veturilopor la cielo(aviad/il/o)8

avida fortege deziranta ion8

avo? patro de patro au patro depatrino4

azeno? besto simila alcevalo (Equus asi-nus)5

Azio mondoparto oriente de Eu-ropo9 (b) pg 98

nada

19

babili

babili (x) paroli intime7

bacilo speco de bakterio kun formode bastono9

bagatelo afero ne grava9

baki (tr) kuiri per varmo, ne perflamo8

bakterio ege eta vivao kiukauzas putradon, puson kajdiversajn malsanojn9

balai? (tr) purigi per speciala

ilo6 (balailo )balanci (tr) movi ion tiel, ke gi al-

terne levigas kaj mallevigas8

balbuti (tr) malklare paroli pronevolaj haltoj kaj ripetoj9

baldau? post mallonga tempo1

baleno la plej granda besto de laTero, gi estas mamulo, kiu vivasen maro (balaena)X

balo festo por danci9

balono malrapida flugi-lo, kiu flugas pro mal-libera malpeza gaso7

baloti (ntr) vocdoni; (tr)elekti iun por posteno9

bambuo altegaj kreskaoj, ili estasuzataj por fari meblojn, domojnkaj aliajn aferojn (Bambusa)9

banano frukto el bananujo,kun flava selo kaj ete dolcablanka karno (Musa)9

bandago tuko por pro-tekti vundon9

bani? (tr) meti iunau ion en akvon porlavado5

banko entrepreno porfinanco kaj mono7

banto ornama nodo9

bapti (tr) oficialigi al-venon de iu al reli-gio; doni nomon9

barakti (ntr) forte movi siajnbrakojn kaj krurojn por sin libe-rigi8

barbiro ulo, kiu samtempe estasrazisto, kombisto kaj har-ton-disto9

barbo? haroj de vangokaj mentono6

barelo ligna ujo por lik-vao8

barko eta veturilo porakvo, kiu ne havascambron9

baro? io, kio malhelpas trairon auagadon6

basko pendanta parto de vesto9

bastono? eta stango, generale elligno, por helpi piediron6

batali? (ntr) peni venki iun4

bati? (tr) forte

frapi3

bazaro vendejo kun pluraj diversajsendependaj vendobudoj8

bazo malsupra parto de ao; cefaparto de ideo8

20

boato

bebo infaneto8

bedauri? (tr) esti malfelica prookazao au perdo6

beko? malmola partode buso de birdo6

bela? havanta kvalitojn, kiuj placasal vidado au audado2

bendo ao kaj longa kaj mallarga9

beni (tr) peti dion gardi ion au iun8

benko? meblo porsidi5

benzino likvao (elpetrolo) kiu movi-gas motoron8

bero ia ajn eta karnecafrukto7

besto? animalo, kiu neestas homo4

beto mangebla kreskao,uzata ankau por pro-dukti sukeron (Beta)9

betulo arbo kun helaselo, kun tre flekseblajbrancoj (Betula)8

bezoni? (tr) esti en situacio, kiupostulas ion3

biblioteko librejo, kie eblas legadoau prunto de libroj8

biciklo veturilo kundu radoj, movataper la kruroj8

bieno kampara ter-posedao7

biero alkohola trinkao el greno(generale kun 5% de alkoholo)7

bifsteko maldika ros-tita trancao de bo-va viando9

bildo? videbla aspekto de aoj, veraau fotografita, pentrita ktp (cebiciklo estas bildo de biciklo)3

bileto (plej ofte pagi-ta) papero por uziion (eniri kinejon,vojagi per aviadilo)7

bindi (tr) kudri foliojn de libro, kajsurmeti al gi rigidan kovrilon9

birdo? besto kun du piedoj, flugilojkaj plumoj (Aves)3 (b) anaso,hirundo, korvo

blanka? kun koloro de nego au lak-to3 (b) pg 100

blasfemi (tr) diri ofendajn vortojnal dio au pri dio9

bleki (ntr) krii (valida por bestoj,por pluraj bestoj estas specialavorto: boji, mugi ...)9

blinda sen vid-kapablo7

bloko granda kaj peza maso dematerialo9

blonda kun haroj kies koloro estasinter ora kaj flava7 (b) pg 100

blovi? (ntr) ekmovila aeron per buso;(tr) per buso pusila aeron sur au en ion6

blua? kun koloro de la cielo kiamne estas nuboj4 (b) pg 100

bluzo vestao por la supra parto dela korpo8

bo-? vortparto kiu indikas parence-con pro edzigo (bofilo: edzo defilino; bopatro: patro de edzo auedzino)0

boato barketo8

21

boji

boji (ntr) hunde bleki8

boli? (ntr) esti igantade likvao al gaso (ak-vo bolas je 100 oC)6

bombo eksploda armi-loX

bombono frandao8

bona? kun gustaj ecoj2

(b) pg 07bonvoli afable konsenti

(bon/vol/ i)9

bordo? strio de tero ce akvo4

bori (tr) fari mal-largan truon perspeciala ilo8

borso kunveno de komercistoj, ka-sistoj kaj aliaj personoj, kiujkomercas valorpaperojn au diver-sajn varojn.9

botelo? vazo generale vitra kunmallarga kolo por teni likvaon6

(b) vino

boto alta suo7

bovlo vazo sen kolo9

bovo? granda mambes-to bredata por vian-do kaj lakto (Bos)5

braceleto ornamao porla brako (brak-ringo)9

brako? supera membro dehomo, kie estas la mano4

brakumi (tr) cirkauigi ionper ambau brakoj (brak/um/i)8

branco? necefa su-pera parto de arbo;parto de la tuto6

(arbo kun kvar brancoj )

brando alkohola trinkao kun pli ol35% de alkoholo9

brasiko diversforma kre-skao (Brassica)7

brava ege lerta kaj sen-tima ce iuajn situacio8

bredi (tr) vivigi malliberajn bestojnpor homa uzo9

bremso ilo por haltigi au malra-pidigi masinon8

breto horizontala ta-bulo por lasi aojnsur gi7

brido rimeno por la kapo de bestoj,per kiu oni kondukas ilin9

briko stono au kvazau-stono per kiu oni fa-ras murojn 7

brili? (ntr) hele lumi4

brokanti (x) vendi uzitajnaojn por plua uzado9

bronzo metalo, miksao de kupro(Cu) kaj stano (Sn)9

broso? ilo por pur-igi meblojn aukombi harojn6

brosuro maldika presao ne bindita(ilustrita OREL estas brosuro)8

brovo arkoforma harojsuper la okulo8

brui? (ntr) fari sonojn, kiuj estasnek muzikao nek parolo (marobruas, infano plore bruas)4

bruli? (ntr) finigi (esti konsumata)per fajro3

bruna? kun koloro de cokolado5

(b) pg 100

22

ci

brusto? parto de la korpo, ekde lakolo gis la ventro5

bruto kvarpieda pastobesto (bovo,cevalo, porko ktp)9

bubo petola knabeto8

buci (tr) mortigi bruton por man-gado9

budgeto antaukalkulo pri en- kajel-spezoj9

budo simpla cambro ne por logi(telefonbudo, butika budo)8

bufo besto simila tamen pligranda ol rano (Bufo)X

bukedo fasko de floroj9

buklo volviganta fas-keto da haroj9

buko ilo por fiksi zo-non9

bulbo dika subtera parto de iuj kre-skaoj (beto, cepo ...)9

bulko eta pano9

bulo io ajn kun formo de globo(bulo el viando, nego, papero)7

bulteno regule aperanta informilo9

bulvardo larga strato por promeni8

burgo urbano nek rica nek malrica7

burgono svelao en kreskao, kiufarigos folio au floro9

buso = autobusoY

buso? truo en kapode homo au besto,per kiu gi mangas3

butero? graso el lakto5

butiko vendejo8

butono? ornamaopor fermi veston;malgranda klavo6

bv. bonvoluX

cedi (ntr) ne kontraustari; trans-doni posedaon au rajton al aliapersono8

celi havi volon realigi, atingiX

celo? tio, kion oni celas4

cemento cefa substanco por ku-nigi brikojn kaj do fari murojn kajdomojn8

cent? 1001; ducent 200; tricentkvar 304

centimetro mezur-unuo de longo,kiu estas centono de metro (0,01metro)9

centralo cefa nodo en iu ajn reto(telefon-centralo ktp)9

centro la mezo de cirklo, ao auloko7

cepo kreskao, kies bul-bo estas uzata kiel le-gomo (Allium cepa)9

cerbo organo en la kapo,per kiu vi pensas8

ceremonio formo de agado dumoficiala solena festoX

certa? eco de io, pri kio tute neestas dubo3

cervo besto kies viro ha-vas grandajn kornojn(Cervus)9

cetera? ciu restanta, ciu alia; ciu,kiun oni ankorau ne menciis5

ci ununombra vi (malofte uzata)(kiel ci fartas?)X

23

cifero

cifero? aro da signo por nombroj(1 2 3 4 5 6 7 8 9 0)6

cigaredo tabakovolvita en paperopor fumado7

cigaro tabako volvitaen tabak-folio porfumado9

cigno granda, generaleblanka nagbirdo kunlonga kolo (Cygnus)9

cikado insekto kiumuzikas (Cicadakaj aliaj)9

cikatro signo de vundo post re-sanigo9

ciklo vico de fenomenoj, kiu ripe-tigas en sama ordo7

cikonio granda birdokun longaj kruroj(Ciconia)9

cinamo selo de cinamujo, uzatakiel spico (Cinnamomum)9

cindro griza restao de brulado9

cirkelo ilo por desegni cirkloj9

cirklo ebena ronda kurbo9

cirkonstanco situacio deafero kunligita al aliaafero, kiu okazas8

cirkulero sciiga letero sendita alpluraj personoj9

cirkuli (ntr) rond-ire movigi9

cirkvito aro de vojoj, tra kiu tra-fluas elektro9

ciro pasto por briligi kaj protektisuojn el ledo9

citi (tr) ripeti vortojn au tekstonde iu alia; mencii8

citrono frukto de citro-nujo, ov-forma kunhele flava selo (Citrus limon)7

civila ulo, kiu estas nemilitista,nereligiista kaj nepolitikista9

civilizi (tr) morale, intelekte kaj so-cie mildigi8

civito aro de statanoj kun politikajrajtoj el la tuta stato9

c. cirkau (proksimume)X

cagreni (tr) kauzi malplezuron aliu8

cambro? aparta ejo de domo, dis-igita per muro, kun pordo al eks-tero au/kaj al alia cambro2

capelo? kap-vesto kuncirkaurando; la signo“ ” sur literoj kiel c4

capitro? ciu parto de libro, kunaparta titolo au/kaj numero6

capo senrandakap-vesto7

car? vorteto por klarigi ion: “protio, ke” (mi ridas, car vi grima-cas)1

carma placa kaj loga7

caro malnovaveturilo ti-rata de be-sto por batalo; sarg-veturilo9

24

danci

carumo eta caro kun unu rado, kiuestas pusata de homo (car/um/o)9

casi? (tr) postkuri beston por ginkapti6

ce? prep. esprimanta proksimecon(sidi ce la fenestro)1

ceesti (x) esti en iu loko, kiam iookazas (ce/est/i)9

cef-? vortparto por diri ke io es-tas la plej grava au alt-ranga(cefurbo, cefministro ktp)0

cefa la plej gravaX

ceko papero, kiu raj-tigas iun ricevi mo-non el la banko8

$

celo cambreto por unu persono;ero de vivanta korpo9

cemizo? maldika ves-to por la supra par-to de la korpo6

ceno ligilo el kunligitaj ringoj8

cerizo bongusta rugafrukto el cerizujo (Pru-nus avium, Prunus ce-rasus)8

cerko kesto, en kiu onimetas mortinton9

cerpi (tr) preni likvaon el iu loko;elpreni, eltiri8

cesi? (ntr) ne esti plu, ne agi plu,interrompigi5

cevalo? besto kvar-pieda uzata kieltir- kaj rajd-besto(Equus caballus)3

ci? vorteto esprimanta proksime-con1

cia? de ciu speco, de ciu kvalito1

cial pro cia kauzo9

ciam? en ciu tempo1

cie? en ciu loko1

ciel? lau cia maniero6

cielo? spaco super ni, kie estas lasteloj3

cies de ciu; kiu apartenas al ciu9

cifi (tr) malorde kunpremi au faldi9

cifono eluzita stofo au vestao7

cio? ciuj aferoj; la tuto1

ciom la tuta kvanto9

cirkau? prep. signifanta “en ciujflankoj de”; proksimume1

ciu? sen escepto1

-cj- vortparto esprimanta karecon(por viro) (patro = pacjo; Petro= Pecjo)9

cokolado dolcamangao el ka-kao kaj sukero7

cu? vorteto por enkonduki deman-don: cu vi komprenas? cu li ve-nos?1

d-ro doktoroX

D.V.D. lum-diskoY

da? prep. uzata por mezuro (glasoda vino, 60 pagoj da teksto)1

daktilo frukto de daktilujo(Phoenix)9

danci? (ntr) movi sin, siajn brakojnkaj gambojn lau muzikao6

25

dando

dando viro, kies cefa zorgo estasvesti lau modo9

dangero? ebleco de malbono, demalfelico5

danki? (x) (iun au al iu) montri sinfelica pri io3

dato preciza tempo: 2007/09/237

datumo informo en formo trakte-bla per komputiloY

dauri (ntr) ade esti, ne cesi7

dauro? tempo dum kiu io okazas4

de? prep. esprimanta posedon,devenon, kauzon kaj komencanpunkton en la tempo au spaco(dentoj de leono; de la patro miricevis libron; li paligis de timo;de hodiau gis morgau)1

debeto suldo de kliento ce komer-cisto9

decembro? la lasta monato de lajaro5

deci (ntr) agi lau la generalaj kuti-moj, moroj9

decidi? (tr) difini kion fari; fiksisian opinion au volon5

dedici (tr) tute fordoni al; diri, keoni kreis ion por iu8

defendi? (tr) protekti kontrau ata-ko6

deficito sumo, kiu mankas por kela enspezoj egalu la elspezojn8

degeli (ntr) malglaciigi, malfros-tigi, fluidigi8

deori (ntr) plenumi sian servon laudifinita tempo9

dek? 101

deklami bele legi poeziaonX

deklaracio publika esprimo de opi-nio, precipe de iu organizaoX

deklari (tr) oficiale, publike au for-male sciigi8

deklivo surfaco ne horizontala, ta-men ne vertikala7

dekoracio ornamao de cambro auloko8

dekstra? flanko (en Esperanto vilegas de la maldekstra al la dek-stra flanko)3

delegi (tr) sendi iun kiel reprezen-tanton8

delikata? facile rompebla; mildeimpresanta niajn sentumojn6

deliri (ntr) esti malsana, tiel ke onidiras, vidas au audas malrealajnaferojn9

demandi? peti informon2

densa? tia, ke giaj erojtre proksimas unu alalia6

dento? malmolaoen nia buso4

denunci (tr) sciigipolicon pri krimo9

dependi (ntr) esti subigita sub iesvolo au povo (de/pend/i)8

deponi (tr) lasi ion ce iu por dum-tempa gardado; meti monon enbankon lau kondicoj9

deputi (tr) elekti kaj sendi iun kielreprezentanton al parlamento9

des vorteto uzata antau pli aumalpli responde al ju por montri

rilaton (ju pli oni posedas, des plioni avidas)7

26

doktoro

desegni? (tr) fari bildon per kraj-ono6

deserto postmangao, ofte dolca8

destini (tr) decidi celon8

detalo malgranda parto de io8

deteni (tr) teni malproksima; mal-helpi, malpermesi (de/ten/i)9

determini (tr) precize difini ionantaue ne difinita au ne konata9

detrui (tr) nuligi, malkonstrui7

devi? (tr) ne povi ne fari2

devontigi (tr) ligi iun per promeso,ke tiu nepre faros (dev/ont/ig/i)9

dezerto regiono,kie preskau ne es-tas akvo, kreskaoau loganto7

deziri? (tr) voli havi au fari ion2

diablo supernatura esta-o, estro de la malbo-naj spiritoj8

dialogo interparolado9

dianto herbo kun belaj flo-roj (Dianthus)9

dieto mangomaniero difinita de ku-racisto9

difekti (tr) malbonigi7

diferenci? (ntr) esti malsama6

difini (tr) precize klarigi, priskribila signifon de vorto, ideo ktp7

digesti (tr) prilabori mangaon enstomako, por ke gi iru al la sango9

dika? granda lau la dimensio diko,granda lau volumeno4 (b) pg 07

dikti (tr) diri ion, por ke iu aliaskribu gin9

diligenta laborema, efika kaj rapidaen sia laboro7

dimanco? la unua tago de la sema-jno, inter sabato kaj lundo5

dimensio jen konataj dimensioj:longo, largo, alto . . . 9

dio? supernatura estao, estro de labonaj spiritoj4

direkto? vojo lau rekta linio4

direktoro estro de laborejo7

diri? konigi sian penson per vortoj2

dis-? vortparto esprimanta malku-nigon al pluraj direktoj (disdoni,distranci)0

disko plata, ronda ao8

diskreta konservantasekretonX

diskuti (ntr) intersangi malsamajnideojn7

disponi (x) havi ion por lauvolauzado9

disputi (ntr) malamike diskuti8

distanco longo inter du punktoj7

distingi (tr) rimarki diferencon in-ter aferoj8

distri (tr) amuzi; deturni la aten-ton7

distribui (tr) disdoni, disporti8

diveni (tr) malkovri hazarde7

diversa? malsamspeca (mal/sam/spec/a)4

dividi (tr) disigi, partigi; (8/2 =4)7

do? vorteto esprimanta konkludon(mi bone mangis, do mi satas)1

dogano imposto kiam varo enirasstaton9

doktoro? la plej alta titolo en uni-versitato6

27

dokumento

dokumento atesto, kiun regista-ro postulas (stir-atesto, identig-atesto ktp)9

dolca? kun gusto kiel sukero3

doloro? tre malagrablakorpa sento4

domagi (tr) deziri spari, ne elspezi,ne difekti ion7

domago perdo au difekto, kiun onine volus suferi7

domo? logejo3

donaco? io senpagedonita por plezuro5

doni? (tr) havigi al iu2

dorloti (tr) (iun) fari cion, kion tiupetas au volas9

dormi? (ntr) kusi senage3

(v) songi, litodorno pikilo de kreskao

au alia ao9

dorso? malantaua par-to de la homa korpo,au supra parto de labesta korpo5

doto havao por geedzigo9

dramo teatrao; tre emociiga oka-zao8

drapo teksao el lano8

drato metala fadeno7

dresi (tr) instrui beston9

drinki tro multe trinki alkohola-onX

drogo dependiga stimula au mal-stimula substanco (alkoholo estasdrogo)X

droni (ntr) nevole subakvigi7

du? 21

dubi? (x) ne esti certa pri io; nescii, cu io estas vera au ne4

dum? prep. por diri “en la samatempo” (dum la parolado li dor-mis); por indiki dauron (si dormisdum ok horoj)1

dungi (tr) kontraktikun laboristo8

duso sprucigo de ak-vo sur korpon8

-e? finao por adverboj (amike,rapide, varme)0

ebena? kun ciuj punktoj en samanivelo, sen altaoj au malaltaoj6

-ebl-? vortparto esprimanta, ke iopovas esti farata (mangebla =oni povas mangi tiun; videbla =oni povas vidi tiun)0

ebria konfuzita de alkoholo8

-ec-? vortparto esprimanta kvali-ton au staton (soleco, moleco)0

ec? vorteto por diri: “ne nur io,sed krom tio” (mi konkuris kaj ecvenkis), “surprize ankau” (ec surla suno trovigas makuloj)1

eduki? (tr) instrui por la vivo6

edzo? viro laulege ligita al virino3

efektiva? kiu reale ekzistas, ne nursajna5

efekto forta impreso9

efiki? (ntr) havi realan rezulton5

-eg-? vortparto esprimanta tre al-tan gradon de grandeco au for-teco (granda domo = domego;forte pluvi = pluvegi)0

egala? tute sama5

28

elasta

egoisto persono kiu ame zorgas nurpri si mem (ego/ist/o)9

eho ripetigo desono pro reflek-to9

-ej-? vortparto esprimanta lokon(loko por dormi = dormejo; lokopor logi = logejo)0

ek-? vortparto esprimanta subitankomencon (ekridi, ekvidi ...)0

ekipi (tr) havigi al iu/io ciujn nece-sajn ilojn9

eklezio religia organizao9

ekonomio scienco pri produktadokaj disdividado de la ricaoj8

ekrano ebena surfacouzata por vidigi bil-dojn9

eks- vortparto esprimanta, ke oniforlasis profesion, staton (eks-prezidanto, eksoficisto)9

eksciti (tr) kauzi agon jen laumorala jen lau fizika vidpunkto7

ekskursi (ntr) fari longan plezu-ran au esploran promenadon auvojagon7

ekspedi (tr) sendi al difinita adre-so9

eksperimento metoda provo porkontroli au pruvi ion8

eksplodi (ntr) subite, forte dis-krevi8

ekspluati (tr) uzadi ion, kaj valo-rigi gin por sia profito; tro profitiel ies laboro, kun maljusta pago9

eksporti (tr) vendi varojn al alialando por revendado9

ekspozicio publika prezentado dediversaj produktoj de industrio aude arto9

ekster? prep. esprimanta malinter-non (mi staras ekster la domo)1

ekstermi (tr) neniigi, plene perei-giX

ekstrema en la fino, en la plej mal-proksima; ce la plej alta grado 8

ekvatoro imagita linio, kiu disdivi-das la teron en nordo kaj sudo9

(b) pg 97ekvilibro stato, kiam io estas sen-

mova malgrau fortoj, car la fortojnuligas unu la alian8

ekz. ekzemple; ekzemplero(j)X

ekzakta science gusta9

ekzameni (tr) detale esplori; pro-vi per demandoj la sciojn de kan-didato7

ekzekuti (tr) lege mortigi krimu-lon9

ekzemplero unu el pluraj au multajsamaj (ekzemplero de libro, re-vuo, disko ...)X

ekzemplo? io, kion oni imitu;praktiko4

ekzerci (tr) lertigi per praktiko7

ekzisti? (ntr) esti en nuntempo kajrealo5

el? prep. esprimanta: movon eks-teren (veni el nordo); antauanstaton (veki el dormo); kauzon desento au ideo; devenon (doni aliu el sia pano); materialon (plektikronon el floroj)1

elasta kun kapablo sangi sian for-mon per prema au tira forto,

29

eldoni

tamen reveni al sia normala formokiam la forto cesas9

eldoni (tr) publikigi kaj vendigi ianajn verkon (el/don/i)9

elefanto la plej grandasurtera mamulo vi-vanta en Afriko (Lo-xodonta) kaj Azio (Elephas)8

eleganta bonguste vestita8

elekti? (tr) preni unu el du au elmultaj4

elektro formo de energio, kies vojojestas dratoj7

elektroniko branco de fiziko, kiustudas cirkviton; tehniko pri kre-ado de cirkvito9

elemento baza parto au substancode tutao9

elturnigi (ntr) eliri el malfacilasituacio per sia lerto (el/turn/ig/i)8

-em-? vortparto esprimanta inkli-non (laborema, mangema)0

emajlo malmola vitrosimila kovrao(natura kovrao de dento, ornamakovrao de ungo, protekta kovraode poto ktp)9

embaraso malfacila situacio; genoal la movoj7

emerito (ofte maljuna) laboristo,kiu ne plu laboras kaj ricevaspension9

eminenta supera pro sia rango,merito au scio8

emocio kortuso8

en? prep. por diri “interne de” priloko, tempo kaj situacio (si estasen la lernejo)1

-end-? vortparto esprimanta, ketion oni devas fari (legenda, dis-kutenda)0

energio fonto de forto7

enigmo malklara afero; malfacilaproponata demando por diveno8

enketi (x) esplori opinion, oka-zaon per demando al iu9

entrepreni (tr) komenci gravantaskon; gvidi komercejon au in-dustrion8

entuziasmo arda deziro kaj emoion fariX

enui (ntr) malplezuri pro senin-tereso au manko de okupo7

envii (x) deziri havi tion, kion aliaposedas8

epidemio malsano samtempe ata-kanta multajn personojn en unuloko9

epoko grava momento en la his-torio7

-er-? vortparto por indiki “pecode” (sablero, negero)0

erari? (ntr) malbone fari, malgustefari; malguste opinii (vi eraris,+2-7 estas -5)4

escepti (tr) intence preterlasi;apartigi kaj ne konsideri8

esenco tio, kio konsistigas la pro-pran naturon de io8

eskapi (x) sukcese eviti per for-kuro9

Esperantisto tiu, kiu parolas Espe-ranton8

Esperanto lingvo proponata kiel in-ternacia, per kiu ci libro estasskribita8

30

fako

esperi? (x) kredi, ke tio, kion onideziras, realigos4

esplori (tr) atente rigardi por ek-koni ion nekonatan au kasitan7

esprimi (tr) montri ion de si memper vortoj, gestoj au iu ajn ri-medo7

establi (tr) fondi kaj arangi orga-nizaon9

esti? (ntr) ekzisti, trovigi, stati2

estigi (tr) fari, ke io estu, kauzi,formi, produkti (est/ig/i)9

estimi? (tr) alte taksi ies moralanau spiritan valoron5

estingi? (tr) cesigi bruladon; cesigilumadon6

estro? homo kiu gvidas, regas (ur-bestro, sipestro)0

-et-? vortparto esprimanta tremalaltan gradon de grandeco auforteco (dometo, urbeto) 0

etago samnivela parto de domo7

etapo vojo inter du haltoj9

etato tabelo de la nomoj kaj sala-jroj de oficistoj9

etendi (tr) malvolvi, plilongigi al iudirekto7

eterna havanta nek komencigonnek finigon; havanta neniun fi-non7

etikedo kartetoX (b) prezoetiketo regularo de bona kondutoX

etoso komuna sento, pro estado eniu grupo au pro la cirkauaoX

Europo mondoparto norde de Afri-ko9 (b) pg 98

evento sufice grava okazao9

evidenta tiel klara kaj senduba kegi ne bezonas pruvon7

eviti? (tr) peni ne renkonti iun;peni ne esti trafita de io6

evolui (ntr) iom post iom dis-volvigi, kreski7

ezoko mangebla riverfiso (Esox)8

fabelo fantazia rakontoofte kun herooj9

fabo semo mangata kiellegomo (Vicia faba)9

fabriko ejo, kie oni po-grande produktas ko-mercaon8

facila? senpene, simple farebla2

faco ebena flanko deao (kubo havas sesfacojn) 9

fadeno? longa kaj maldika ao,generale uzata por fari teksaojn6

fago arbo kun triangulajnuksoj (Fagus)9

fajenco tero, per kiu oni faras po-tojn; tiaj potoj9

fajfi (x) blovi tra lipoj, beko au spe-ciala ilo por fari akrajn sonojn7

fajro? fenomeno, kiuproduktas lumon kajvarmon4

fako? aparta branco de scienco,arto, komerco ktp6

31

fakto

fakto? tio, kio efektive okazis auokazas6

falci (tr) detranci herbon kaj gre-non per kurba trancilo kun longatenilo (falcilo)9

faldi (tr) duoble au pluroble fleksitukon, paperon kaj generale ionajn maldikan7

fali? (ntr) mallevigi, iri de supremalsupren pro la propra pezo3

falsa? malvera, falsita6

falsi? (tr) trompe sangi; trompeimiti la sajnon de io6

fama? tre konata6

familiara kvazau el la familio mem;intima9

familio? aro formatade la patro, pa-trino kaj infanoj3

fandi (tr) likvigi per varmo7

fanfaroni (x) fieri pri io, kion onine mem faris; tro laudi sin8

fantazio krea imag-povo9

farbo likvao por ko-lorigi8

fari? (tr) estigi; okazigi; doni ianecon; agi2

farmi (tr) lue preni teron au bienonpor gin kulturi7

farti (ntr) esti en bona au malbonastato, rilate al la sano7

faruno muelita greno au radiko7

fasado fronto de konstruao, kie es-tas la cefa enirejo9

fasko aro delongaj kajmaldikaj

aoj, kiam kunligitaj7

fasono maniero fari veston9

fasti (ntr) dum longa tempo volene mangi9

fauko buskavo de sovaga besto; iuajn timiga malfermao8

favora helpanta; prezentanta bo-najn kondicojn7

fazeolo semo man-gata kiel legomo(Phaseolus)9

febro altigo de lakorpa tempera-turo de homo8

februaro? dua monato de la jaro5

feco iu ajn substanco, kiu fojeaperas en fundo de botelo kunlikvao; la plej malbona parto deio9

federacio unuigo de statoj au so-cietoj9

fekao restao de digestitaj nutra-oj, eligita tra la anusoX

feki (ntr) eligi fekaonX

felica? goje kontenta2

felo kruda besta hauto kun haroj8

felto stofo ne teksita9

femuro parto de gambo, de genuogis koksoX

fendi (tr) fari fendon8

fendo mallarga kaj longa truo (tioaperas en muroj de malnovajdomoj)8

fenestro? aperturo enmuro de domo por en-iro de lumo kaj aero3

fenomeno natura okazao; ekster-ordinara afero9

32

floso

feo fabela estao havanta supernat-urajn povojn9

ferio libera tago, kiam laboro neestas devigata7

fermi? (tr) malebligi eniron au el-iron; cesigi3

fero? malmola metalo (Fe)4

fervora pasie diligenta8

festeni (ntr) feste mangi8

festi? (x) fari agrablajn aferojn proio4

fi- vortparto esprimanta malesti-mon kaj abomenon9

fi ekkrio esprimanta malestimon(fi, kiel abomene!)9

fianco viro, kiu edzigos baldau7

fibro fadenforma parto de bestakarno au de kreskaoX

fidela? kiu ne perfidas; ciam agaskiel amiko6

fidi (x) plenkredi je la kapablo, ser-vo au helpo de iu; plenkredi je laefiko de io7

fiera? tre kontenta prisi kaj pri siaj faroj6

figo dolca mola fruktode figujo (Ficus)9

figuro videbla ekstera formo deestao au objekto7

fikcio kreao de la fantazio9

fiksa? nemovebla, sensanga5

fiksi? (tr) firme senmovigi per ligo,gluo, najlo au io simila5

filmo rakonto rakon-tita per bildoj, ki-ujn oni vidas enekrano, kies serio sajnigas movonde la personoj kaj aoj en la ra-konto7

filo? virseksa ido3

filozofo sciencisto pri la estadoX

financo monaj rimedoj8

fingro? moveblaelstara parto demano au piedo3

fini? (tr) cesi fari; komplete fari2

firma? sekure fiksita; malfacile san-gebla6

fiso? besto, kiu vivasen akvo4

fiziko scienco pri movo, forto, elek-tro, varmo, lumo ktp8

flago? kolorita tuko(ciu lando havassian flagon)6

flagri (ntr) nekonstante treme bri-li9

flamo hela brilo de gaso en brulo7

flanko? dekstra au maldekstra par-to de iu2

flari (tr) senti odorojn per la nazo8

flati (x) provi placi al iu per troajlaudoj9

flava? kun koloro simila al tiu deoro5 (b) pg 100

flegi? (tr) prizorgi malsanulon; pri-zorgi ion6

fleksi (tr) kurbigi8

fliki (tr) ripari truon per specialasurmeto de io (fliki veston: kudripecon de tuko sur truo)9

flirti (ntr) flugeti; movigi tien kajreen en la aero; amindumi8

floro? kolora parto dekreskao4 (v) prin-tempo

floso kunligitaj arbaj trunkoj surrivero, uzata kiel veturilo7

33

flugi

flugi? (ntr) sin movi en la aero(birdo flugas, aviadilo flugas)3

flui? (ntr) movigi (verbo por lik-vaoj kaj gasoj)5

fluido fluao (likvaoj au gasoj)9

flustri (tr) mallaute paroli (por kene ciuj audu)9

foiro granda komerca kunveno8

fojno sekigita herbo7

fojo? ciu el la okazoj, kiam io fa-rigas2

foko mara mambesto(Phoca)X

folio? verda parto de kre-skao, per kiu gi kaptassunan lumon5

fondi (tr) krei, starigi organizaon8

fonografo malnova apara-to por registri kaj audigisonojn8

fontano ornamao, el kieakvo sprucas9

fonto? origino, deveno; loko, kieakvo eliras el la tero5

for? vorteto esprimanta malape-ron, malproksimecon, neniigon(forpasi, iru for!)1

foresti (ntr) esti malproksima, neceesti (for/est/i)9

forgesi? (x) ne plu memori pri; neatenti pri4

forgi (tr) prilabori metalon perfajro kaj martelo; pene formi7

forko? mangilo kun pikiloj6

formiko insekto, kiu vivassub la tero (Formica)9

formo? ekstera aspekto2

formulo speciala skribformo en sci-enco (O2, e = m c2)9

forno? fajrujo endomo, per kiu onikuiras, bakas auhejtas6

forta? kapabla produkti grandajnefikojn materiajn au moralajn2

(b) pg 07fortika malfacile rompebla, difekte-

bla, venkebla7

fosi? (tr) fari kavaon en la grundoper demeto de tero6

foso? kavao en lagrundo6

fosto alta, granda pecode ligno au alia ma-terialo, vertikale sta-rigita por subteni ion8

fotelo komforta segokun apogilo por labrakoj (braksego)9

foti fotografiX

foto fotografaoX

fotografi (tr) fari bildon per la lu-mo7

frago ruga, bongusta fru-kto de fragujo, ofte uzataen deserto (Fragaria)8

frakasi (tr) perfortedisrompi8

frako vira vesto kundu mallargaj postajbaskoj9

frambo ruga mangeblafrukto de frambujo(Rubus idaeus)8

34

futbalo

frandi mangi por plezuro, ne promalsato7

frapi? (tr) tusegi per mano au perio alia4

frato? vira ido de samaj gepatroj,rilate al alia ido3

fraulo? viro, kiu ankorau ne ed-zigis3

frazo kunao de vortoj prezentantakompletan sencon9

fremda? de alia loko; nekonata4

freneza mense malsana7

fresa? ne malnova, usa5

fripono malhonesta ulo; trompis-to9

friti (tr) kuiri en varmega oleo8

frizi (tr) beligi la hararon per kom-bado, tondado ktp8

fromago? mangao ellakto, iuj estas mo-laj aliaj malmolaj6

fronto antaua parto de io9

frosto forta malvarmo7

froti (tr) tien kaj reen premsovi ionsur io (si frotas la manojn pro lafrosto)7

frua? okazanta antau la normalatempo3

frukto? mangebla parto de kres-kao, kiu enhavas semojn3 (b) ba-nano, orango, frago

frunto? superokula parto de la vi-zago6

fugi (x) forkuri por sin savi dedangero9

fulgo nigrao el fumo de fajro, ek-zemple en fumtubo8

fulmo elektra malsargo inter nubojau inter nuboj kaj tero7

fumi? (ntr) ellasi fumon; (tr) guitabakon (fumi cigaredon)6

fumo? kvazau nebulo elbrulanta ao6

fundamento bazo de konstruao;bazo8

fundo? fina parto de io, plej mal-proksima de la rigardanto5

funebro malgoja sentopro ies morto8

funelo ilo por faciligiversadon de likvao enbotelon9

fungo estao, kiu kreskas en pu-trao (Fungi)9

funkcio (de iu) aparta fako, ofico;(de io) aparta servo8

funto mezuro por maso ce iuj lan-doj, cirkau 453,6 g en Usono8

furago ciu rikoltita herbo por nutrode brutoj9

furioza senbride kolera9

furzi (ntr) lasi eliri intestajn gasojnel la anuso, kutime kun mala-grabla odoroX

fusi (tr) malbone fari ion; difekti9

futbalo fama ludo kun 22 uloj endu grupoj de 11 uloj, en kiu ilidevas pied-bati unu pilkonY

nadanadanadanadanadanada

35

gaja

gaja? (iu) bonhumora stato; (io)kun povo igi iun gaja4

gajni? (tr) akiri au ricevi ion bo-nan4

galo amara likvao el hepato9

galoso piedvesto, kiu pro-tektas suojn de malseko9

gambo tuto de la suba me-mbro de homoY

ganto vestao porla mano8

garago konstruao porautoj, kie oni sirmasau riparas ilin8

garantii (x) certigi, ke io oka-zos sub risko de puno au pago,se tio finfine ne okazos; prenirespondecon8

garbo fasko da falcita greno9

gardi? (tr) atenti, zorgi por evitidangeron5

garni (tr) aldoni ion por sirmi(garni muron per pikilo), kom-pletigi celon (garni fenestron pervitrao) au ornami9

gaso? ne solida, ne likva, kiel aero6

gasto? vizitanto, kiu senpage res-tas dum iuj tagoj en hejmo dealia6

gazeto? perioda presao kun nova-o4

ge-? vortparto esprimanta kune-ston de ambau seksoj (gepatroj,gefiloj)0

gelateno solida sed mola subs-tanco, uzata en kuirejo9

generacio tuto de preskau samagajhomoj9

generalo la plej alta rango de mi-litistoj9

genio tre ege inteligenta ulo8

gento popolo samdevena;popolo havanta difini-tajn historiajn kaj kul-turajn tradiciojn9

genuo? antaua parto deartiko en kruro5

geografio scienco, kiu studas la as-pekton de la diversaj regionoj dela tero9

ges-roj gesinjorojX

gesti (ntr) fari movojn per la ko-rpo por esprimi ion, cefe per lamanoj8

giceto loko por vendo de biletojX

giganto grandeguloX

girlando ornamao el floroj kaj fo-lioj en formo de cirklo9

glacio? akvo solidigita per malvar-mo5

gladi (tr) glatigi per var-mega ilo (vestojn ktp)8

glaso? trinkujo, generale vitra4 (b)orango

glata tre ebena; facile okazanta7

glavo armilo, kiukonsistas je longaklingo kaj tenilo9

gliti? (ntr) facile sursovigi sur glataau grasa suprao; perdi la stare-con pro la grundo (eble car estasakvo sur gi)6

36

gvidi

globo ao kun formo simila al formode nia planedo Tero7

gloro famobrilo; egaadmiro (sen laboronenia gloro)8

gluo sekigema likvaouzata por firme ligidu aojn7

gluti (tr) meti ion tra la gorgo8

gobio malgranda ri-verfiso (Gobio)9

golfo parto de maro8 (b) pg 97gorgo truo ene de la kolo7

gracia kun bela formo; placa promovoj7

grado ciu el la egalaj dividoj deskalo; mezuro de kvalito, forto7

grajno ciu frukto de greno (enspiko)8

gramatiko reguloj de iu lingvo9

gramo mezur-unuo de maso (1pomo estas cirkau 100g)9

granda? superanta la ordinarajndimensiojn2 (b) pg 07

grandioza admire granda9

graso? substanco en la korpo debestoj, cefe en la dikaj; similasubstanco el aliaj devenoj6

grati (tr) froti malforte kaj supraeper akra ao (grati per ungoj lahauton)9

gratuli (tr) bondeziri pro iu oka-zao8

grava? kun granda influo;kun grandaj sekvoj2

graveda portanta idon ensia ventro9

grego brutaro9

greno? herbo, kies semoj estasmuelitaj por fari farunon (aveno,maizo, tritiko, rizo ktp)5

grimaci (ntr) fari strangajn movojnper la vizagaj muskoloj9

grimpi (ntr) per piedoj kaj manojsupreniri muron, arbon au ionsimilan7

grinci (ntr) akre brui pro frotadode malmolaj aoj9

gripo malsano, kiam venas kapdo-loro, lacego, febro kaj kataro9

griza? kun koloro de cindro (interblanka kaj nigra)5 (b) pg 100

groto truego, stranga kaverno9

grumbli (ntr) elbusigi malklarajnvortojn pro malkontento9

grundo tero lau kvalito por kulturo,lau firmeco por konstruo au aliauzado7

gruo migra birdo kun lon-gaj, maldikaj kruroj kajkolo (Grus)9

grupo? aro de samaj aoj5

gudro nigra glua substanco el kar-bo9

gumo glua suko el iaj arboj9

gusto eco de aoj, kiun oni sentasper lango7

gustumi (tr) esplori guston; guiguston (gust/um/i)9

guto? globeto el likvao;akvero6

gvardio gardistaro9

gvidi? (tr) montri la vojon gustan;sciigi6

nadanada

37

gardeno

gardeno? loko, generale apud do-mo, kun utilaj au ornamaj kre-skaoj4

gemelo iu ajn el du,au pli ol du, idojnaskitaj samtempeel sama ventro9

gemi (ntr) audigi neparolajn voc-sonojn pro doloro7

gendarmo polica soldato9

generala? neaparta6

geni? (x) maloportuni al iu6

gentila? afabla6

germo io tute ne simila al bestoau kreskao, kio farigos besto aukreskao9

gi? vorteto por montri ideon, be-ston, kreskaon ... (por montrihomon, kiam oni ne konas la sek-son) (mi havas hundon, gi estasamika)1

gibo dorsa elstarao deiuj bestoj; dorsa el-starao de homo promalsano9

girafo altega besto kunlongaj kruroj kaj kolo(Giraffa)X

gis? prep. esprimanta atingon,kiam ne estas transpaso au pre-terpaso (tempo: mi laboros gisla dua horo; spaco: ni prome-nos gis la rivero; mezuro: 2$ pormango gis 500 gramoj; okazao:mi dormis gis la tondro)1

goji? (ntr) senti vivan plezuron enla animo2

gui (tr) senti egan plezuron pro laposedo de io7

gusta? tute ce la vero, regulo aucelo4

ha!? vorteto esprimanta surprizon,doloron au, generale, ian emoci-

on1

hajlo pluvo de glaciigin-taj gutoj8

haki (tr) frapi por trance

dispartigi per akra ilo7

halo malfermita granda ejokun tegmento; cambrego9

halti? (ntr) cesi agi, iri, movigiktp3

hangaro konstruao por aviadiloj,kie ili estas sirmitaj9

haringo marfiso vivanta en nordaAtlantiko kaj amase kaptata(Clupea harengus)9

harmonio agrablaj samtempaj so-noj; interakordo inter pluraj ho-moj9

haro? kvazau fadenosur la hauto de ma-muloj, cefe en lakapo3

hauto? kovrao de homa au bestakorpo6

38

horlogo

haveno loko en bordo de riveroau maro, kie sipoj povas sekurehalti7

flug-haveno loko, kie la aviadilojhaltas kaj el kie ili flugasX

havi? (tr) porti; posedi; esti en in-terrilato2

havigi (tr) doni; liveri (hav/ig/i)9

hazardo okazanta sen plano, in-tenco au volo9

he! ekkrio por alvoki atenton8

hego barilo konsistanta el vivantajarbetoj9

hejmo? familia domo3

hejti? (tr) varmigi cambron au lo-gejon per hejtilo6

hektaro mezur-unuo por surfacoegala al 10.000 m29

hela? tre luma; kun koloro pli pro-ksima de blanko ol de nigro4

heliko parenco de lima-ko, kun spirala seloX

helikoptero flugapa-rato pli movoka-pabla ol aviadilo9

helpi? (x) faciligi ies agadon; estiutila por2

hepato granda organo, kiu sufe-ras kiam oni ade tro trinkas alko-holon9

herbo? kreskao kunmaldika trunko ne-ligna5

heredi (tr) laulege ricevi ion de iu,kiu mortis8

heroldo antauanoncanto9

heroo cefa rolulo en historio8

heziti (ntr) pro dubo sanceligi,halti; ne scii certe, cu fari ion, aune7

hierau? en la us antaua tago, unutagon antau la nuna1

higieno scienco pri la rimedoj porkonservi la sanon9

himno kantao kaj cefe ties tekstopor honori ion9

hirundo birdo kun longajflugiloj (Hirundo)7

historio? tuto au parto de la oka-zaoj, kiujn travivis la homarotra la tempo; scienco, kiu studastion4

ho!? ekkrio esprimanta surprizon,indignon, doloron1

hodiau? en la nuna tago1

hoko krocilo, kaptilo8

homo? la sola animalorezonkapabla (Homosapiens)2

honesta? verema, kiu ne trompas6

honoro? granda respekto kaj esti-mo6

honti? (x) senti sin malagrabla profarado de malbonao6

hordeo greno uzata por nu-tri bestojn au por faribieron (Hordeum)9

horizontalo direkto de ebenao, kielibera pilko ne kuras9

horizonto linio, kie finigas nia vid-kapablo, kaj kie la tero sajnaskunigi kun la cielo9

horlogo? aparato pormezuri la tempon kajmontri la horojn5

39

horo

horo? mezur-unuo por tempo (1tago estas 24 horoj)3

hospitalo kuracejo (kruco indikashospitalon, vidu sube la bildon)8

+

hotelo domo, kie la vojagantoj po-vas logi kontrau pago7

hufo ungego de diver-saj mamuloj, kiu for-mas piedbazon8

humana propra de homoj; pose-danta la noblajn kvalitojn de lahomo9

humida iom malseka8

humila malfiera; montranta malfie-recon7

humoro animstato7

hundo? dombesto, kundiversaj aspektoj, uzatapor gardado kaj casado4

hemio scienco pri la konsisto dela aoj kaj la fenomenoj ce kiujsangigas ilia interna strukturo8

horo grupo da homoj, unusone auplurvoce kantantaj9

nadanadanada

-i? finao por verbo0

i.a. inter aliaj; interalieX

ia? kun nedifinita au nekonata kva-lito/speco1

iafoje de tempo al tempo, en iujokazoj (ia/foj/e)9

ial? pro ia kauzo6

iam? en ia tute ne difinita tempo1

-id-? vortparto por indiki generalanideon de naskiteco; por indiki usnaskiton (cevalido)0

ido iu ajn besto au homo, kiu usnaskigisX

idealo la plej alta perfekteco neati-ngebla; nobla celo8

identa tute sama8

ideo? penso4

ie? en iu loko1

iel? lau ia maniero6

ies? de iu6

-ig-? 0 (vidu la 12an pagon)ignori (tr) ne voli scii; intence ne

atenti9

-ig-? 0 (vidu la 12an pagon)ikso la litero x, XX

-il-? vortparto por indiki instru-menton, aparaton au rimedon(hakilo, kuracilo)0

ili? persona pronomo de la 3a per-sono en plurnombro, por ciuj gen-roj: por tiuj (aliaj ol mi au vi), prikiuj temas la parolo1

ilustri (tr) ornami tekston per bil-doj au desegnaoj rilataj al gi8

40

insekto

iluzio eraro, pro kio oni rigardas ionmalrealan kiel realanX

imagi? (tr) kvazau vidi, sed perpensoj6

imiti? (tr) agi same, kiel alia per-sono; fari objekton tute similan alalia objekto6

imperio granda plurnacia regno8

impeti (ntr) forte kaj vive sin etiantauen9

impliki (tr) malfaciligi au malhelpila movojn de iu au io per volvadode fadeno; malfaciligi ies agadonkiel ajn9

impona granda kaj admirindaX

importi (tr) venigi komercaojn aualiajn aojn el eksterlando8

imposto deviga pago al la generalajbezonoj de stato, urbo ktp8

impreso influo farita sur la sentu-moj, la koro au la spirito8

impulso ekpuso de fizika forto9

imuna sirmita kontrau malsano9

-in-? vortparto por indiki la sekson,kiu naskas idon (bovino)0

inciti (tr) eksciti ies koleron9

-ind-? vortparto por indiki meritonje io (leginda libro estas libro, kiumeritas legadon)0

indiferenta (io) prezentanta nenionpor prefero, por intereso; (iu) ha-vanta neniun preferon, neniun in-tereson pri iu au io8

indigni (ntr) senti kaj ekmontrikoleron kaj malestimon pro mal-justao9

indigeno landano, kiu devenas dela pralogantoj de la landoX

indiki (tr) doni bezonatan infor-mon9

individuo unu aparta el multaj sim-ilaj (homo, besto au kreskao)9

indulgi (x) malsevere trakti ieskulpon au pekon9

industrio? aparta agado per kiuoni produktas ricaojn el krudajmaterioj6

infano? homo, kiu anko-rau kreskos2

infekti (tr) transdoni aliu germojn de malsano9

infero logejo de diablo9

inflamo malbona stato de iu orga-no de la korpo, kiam gi malsanevarmigas, svelas, rugigas ...X

influi (x) morale au materie efiki aliu au io8

informi? (x) sciigi, konigi6

-ing-? vortparto signanta objekton,en kiun unu alia objekto au mem-bro estas parte enigita kaj fiksita(glavingo, ovingo)0

ingeniero homo, kiu per helpo desciencaj metodoj kondukas kaj di-

rektas tehnikajn laborojn8

iniciati (tr) esti la unua, kiu pro-ponas au faras ion9

injekti (tr) ensprucigi per specialailo likvaon au gason en ion9

inklina kvazau de sia animo pusataal io8

inko? kolora likvao, per kiu oniskribas5

insekto? malgranda besto kun sespiedoj kaj ofte kun flugiloj5 (b)

41

insidi

formiko, moskito, musoinsidi (x) sekrete prepari trompon

au malutilon9

insigno ao uzata porsigni portanton, prirango, aneco ktp 9

insisti (ntr) denove prezenti sianopinion au postulon, pro mal-sukceso en la antaua(j) provo(j)8

inspekti (tr) kontroli la funkciadonde io au la agadon de iuX

inspektoro inspektisto9

inspiri (tr) malrekte igi iun alianpensi pri io, plani ion, fari ion9

instali (tr) meti ion ien kaj fari cionnecesan, por ke gi bone funkciu8

instanco grado de juga povo9

instigi (tr) rekte igi iun alian fariion8

instinkto bazo por agado, kiamtemas pri nevolaj au nelernitajagoj7

institucio daura publika au privataorganizaoX

instituto alta lernejoX

instrui? (x) transdoni al iu scien-cajn konojn au utilajn sciojn5

instrumento ilo el fabriko (fabri-kita)8

insulo? terparto, ciuflanke cirkau-ata de akvo6 (b) pg 97

insulti (tr) ofendi per vortoj8

-int-? vortparto por diri, ke laago finigis, rilate al kiu agas:manginto estas tiu, kiu mangis0

(b) pg 09intelekto kapablo pensi, kompreni8

inteligenta facile komprenanta kajvigle pensanta8

intenci? (tr) konscie kaj klareekvoli fari ion iam; lauvole fariion5

intensa funkcianta energie, vigleX

inter? prep. montra-nta pozicion (B es-tas inter A kaj C)1

A BC

interesi? (tr) tenadi ies atenton3

intereso? eco de tio, kio interesas;tio, kio interesas3

interna? estanta en io4

interpelacii (tr) oficiale demandiministron pri lia regado9

interpreti (tr) malkasi sencon deio; audi iun kaj samtempe vocetraduki la parolon al alia lingvopor helpi aliulojn9

intervjui (tr) demandadi iun porkoni gin (por laboro au car temaspri fama homoX

intesto kanalo post stomako pordigesto9

intima nepublika; en rilato tre ami-ka, konfida, sengena9

inundi (tr) akcidente subakvigi9

invalido iu, kiu ne plu kapablasplenumi sian laboron9

inventi (tr) krei, elpensi ion novan9

inversa estanta en mala, kontrauapozicio au direkto rilate al aliaX

inviti? (tr) peti iun, ke gi ien venu;peti sen devigo5

io? nedifinita afero1

iom? nedifinita kvanto, grado1

ipsilono la litero y, YX

iri? (ntr) movigi de iu loko al alia2

42

eti

ironio moka dirmaniero9

-is? finao por verboj, kiam temaspri la pasinta tempo (vi legis)0

(b) pg 09-ism-? vortparto esprimanta ku-

timan agmanieron (kristanismo,alkoholismo)0

-ist-? vortparto esprimanta profe-sion, okupon (stelisto, verkisto)0

-it-? vortparto por diri, ke la agofinigis, rilate al kiu ricevas agon:vidito estas tiu, kiun oni vidis0

(b) pg 09iu? nedefinita individuo au ao1

izoli (tr) apartigi de la aliaj, tiel kene estu kontakto au rilato9

-j? finao esprimanta pli ol unu(belaj domoj)0

ja? vorteto por plifor-tigi, sendubigi aser-ton1

jako? vira vestao6

jam? vorteto por diri “tuj deposttiam”, “tuj ekde tiam”, “antaunun”, “antau tiam”1

januaro? la unua monato de lajaro5

jaro? 12 monatoj; 365 au 366tagoj2

je? pre. uzata en pluraj situacioj(je la tria (horo); je la lasta fo-jo; preni iun per la mano, je lakolo; la kanalo havas longon je10 kilometroj)1

jen? vorteto uzata por anonci ion,pri kio oni atentigas (jen kion mifaros)1

jes? vorteto uzata por montri kon-

senton, aprobon, permeson (Cumi povas? Jes, vi povas)1

jubileo festo por la 100a, 50a au25a datreveno9

ju 8 (v) desjugo lignao ce kolo de bovoj, por

ilin jungi9

jugi? (tr) laulege decidi cu iu estaskulpa au ne; taksi ion5

juki (tr) inciti ies hauton, tiel keoni volos sin grati9

julio? la sepa monato de la jaro5

juna? pli aga ol infano, malpli agaol plenkreskulo2

jungi (tr) ligi tirbeston al caro aualia tirota ao9

junio? la sesa monato de la jaro5

jupo virina vesto, kiukovras la krurojn7

juro aro da legoj8

justa? respektanta egale la rajtojnde aliaj homoj4

juvelo tre multekosta ornamao(oro, argento, valora stono...)8

aluza tro protekti ion pro timoperdi8

audo? tago de la semajno intermerkredo kaj vendredo5

eti? (tr) formovi de si ion tra laaero en alian lokon3

43

uri

uri (tr) aserti au promesi kajgarantii per io sankta8

urnalo gazeto8

us? guste antau nun;guste antau tiam1

k.a. kaj aliajX

K.D. lum-diskoX

k.s. kaj similaj; kaj simileX

k.t.p. kaj tiel pluX

kabano simpla dometo ofte elligno9

kabineto cambro por iu intelektalaboro; ministraro8

kaco mangao el faruno kaj laktoau akvo; io konfuza9

kadavro korpo de mortintoX

kadro io, kio cirkauaspentraon, spegu-lon, fenestron ktp7

kaduka io, kio baldau falos, baldauestos en ruino9

kafo? semgrajnoj dekafujo (Coffea); ni-gra trinkao el tiujsemgrajnoj5

kago portebla au fiksamalliberejo por be-sto au homo9

kahelo rektangula kaj plata ao fojekun desegnao, kiu estas uzatapor kovri surfacon en domo kajaliaj lokoj, ce nagejo ili generaleestas bluaj9

kaj? vorteto por diri “plie, aldone”(akvo kaj vino estas trinkaoj)1

kajero? paperfoliojkunligitaj kvazau aukiel libro, oni maneskribas en gi6

kajo teraso au alta trotuaro porfacila aliro kaj eliro al/el sipo autrajno8

kajuto cambreto por veturigisto ceveturilo9

kakao frukto de kakaujo,el kiu oni faras cokola-don (Theobroma)9

kakto kreskao sen folioj,kun pikiloj, kiu tenasakvon (Cactaceae)9

kaldrono granda ujo por kuiri9

kalendaro folio mon-tranta ciujn tagojnde monato(j) plejofte dum unu jaro8

kalkano malantaua parto de lahoma piedo8

kalkanumo parto de la suo, kiuprotektas la kalkanon (kalkan/um/o)9

kalkuli? (tr) operacii (2 + 3, 4 x 5...); determini kvanton4

kalo loko, kie la hauto farigas mal-mola pro frotado, tio okazas cefeen mano au piedo9

kalsono subvesto uzatasub pantalono8 vira kajina kalsonetoj:

kalumnii (tr) misfamigi iun permensogaj akuzoj9

44

karoto

kamarado kunvivanto; samokupu-lo7

kameleono besto, kiu povas sangila koloron de sia hauto, kuzo dela lacertoj (Chamaeleonidae)Y

kamelo besto kun gi-bo(j), uzata en dez-erto (Camelus)9

kameno? fajrujo endomo, kiu havasfumtubon6

kamero malluma cambreto; similaparto de fotografiloX

kamiono auto porpezaj sargoj kun 4,6 au pli da radoj8

kampo? terpeco, ebena au preskauebena, por kreskigo de kreskaoau bredado de bestoj2

kanalo konstruita akvovojo, uzatapor transportado per sipoj; similakonstruo, uzata kiel kondukilo depura au malpura akvo9

kancero grava malsano (malnor-mala multobligo de celoj)X

kandelo lumigilo, kiu brulas malra-

pide8

kandidato homo, kiusin proponas por ofico,posteno au titolo9

kanguruo la plej famabesto el Australio,gi movigas per saltoj(Macropodidae)X

kankro rivera mangebla dekpiedabesto (Astacidae)9

kanti? muziki per sia voco3

kanzono versao, plejofte gaja,sprita au moka, kun egalaj partojkreita por kantado8

kapabla? povanta plene fari ion(kiu kapablas fari ion, tiu estaslerta pri tio)5

kapitalo tuto de mono kaj aoj, kiujpovas venigi monon, posedata deiu8

kapo? parto de lakorpo ligita al giper la kolo, kieestas cerbo, buso, nazo ktp2

kaprica aganta lau subita, nean-tauvidebla kaj senkiala volo8

kapro? besto kvarpieda(Capra)6

kapti? (tr) subite preni,ekpreni ion per rapida movo4

kara? amata, alte satata4

karafo largbaza botelo por servadode trinkao dum mango9

karaktero aro de ecoj mensaj, kiujkonsistigas personecon de homo7

karbo? malmola nigrao, kiun oniekhavas el ligno, uzata por hejti6

karesi (tr) delikate tuseti8

karnavalo popola festo cefe ensudo de Ameriko kaj Europo9

karno mola ao sub hauto de ani-maloj, en homo kaj iuj bestoj giestas cirkau la ostoj; mola ao subselo de frukto9

karoto mangebla radiko de kres-kao, kiu estas rekomendita porla okuloj (Daucus carota)7

45

karpo

karpo fiso vivanta en malrapidarivero au lago (Cyprinus carpio)9

karto? eta folio el kar-tono au plasto por di-versaj celoj5

kartono dika papero9

kaserolo kuirpotokun tenilo7

kaskedo capo kunantaua elstarao9

(b) pg 100kaso monkesto; monaj

rimedoj8

kastelo luksa kaj sekuradomego8

kasi? (tr) malmontri, ne vidigi, nesciigi4

kastano frukto simila al nukso elkastanarbo (Castanea)9

katalogo listo de aoj vendataj autenataj en iu loko9

kataro fluo de glueca likvao pro in-flamo de naza au alia membrano7

kategorio grupo de similaj aoj auideoj9

kateno ceno por mal-liberigi homon aubeston8

kato? kvarpieda besto,kiu vivas ce homo(Felis silvestris)4

kaucuko elasta gumo7

kauri (ntr) sidi sur la kalkanojX

kauzo? tio, pro kio io okazas; tio,pro kio io estas au igas tia, kiel giestas4

kaverno profunda subtera kavo9

kavo malplenao en solida ao7

kazo ciu el la diversaj formoj denomo (au nomvorto) lau sia roloen lingvo (kato, katon)9

ke? vorteto por pluraj celoj (midiris, ke ...; mi estas furioza, ke...)1

kejlo ilo el ligno au metalo por per-forte stopi truon au rigide kunfiksidu partopecojn9

kelka? iom da; malmulte da2

kelnero iu, kiu alportas trinkaojnkaj mangaojn en restoracio7

kelo? subtera cambro en domo porrestigi vinon, karbon ktp6

kemio = hemio8

kerno malmola interna parto defrukto kun karno; cefa parto deio9

kesto? ujo el ligno, metalo au aliamaterialo6

kia? demandovorto pri kvalito (kiaestas la rivero? larga); samspeca(..., kia ...)1

kial? demandovorto pri kauzo (kialvi ploras? car mia kapo doloras)1

kiam? demandovorto pri tempo(kiam vi vojagos? je la sekva me-rkredo); samtempe (..., kiam ...)1

kie? demandovorto pri loko (kie es-tas via logejo? en Rio); samloke(..., kie ...)1

kiel? demandovorto pri maniero(kiel vi mangas? rapide); simile,sammaniere (..., kiel ...)1

kies? demandovorto pri posedo(kies libro estas tiu? de Mario)1

46

kokoso

kilogramo? mil gramoj (mezur-unuo por maso)6

kilometro mil metroj (mezur-unuopor longo)8

kino belarto fari filmon; kinejo8

kio? demandovorto pri io tute ne-konata (kio estas tio?)1

kiom? demandovorto pri kvanto(kiom da akvo? du litroj); samk-vante (..., kiom ...)1

kioma demandovorto pri vicnom-bro (je kioma horo? je la 20ahoro) (kiom/a)9

kirurgio arto kuraci per riparo enla malsana parto de la korpo, kioofte devigas trancon por trafi tiunparton9

kirurgo kuracisto, kiu faras kiru-rgion9

kisi? (tr) tusi per la lipoj por es-primi amon au respekton6

kitelo longa bluzo por laboro8

kiu? demandovorto pri iu partekonata (sur kiu pago mi legistion? [oni scias, ke temas pri iupago]); sama afero (..., kiu ...)1

klara? tra kiu oni povas bone vidi;facile komprenebla2

klasika lau la tradiciaj reguloj kajsekve modela, imitinda9

klaso? aro de aoj kunigitaj laurango, kvalito au naturo: a) partode popolo havanta samajn ekono-miajn kondicojn b) lernantoj, kiujsekvas iun gradon de studkurso c)stupo de la vegetala au animalaregno ktp5

klavo tabuleto, kiun oni premas por

funkciigi muzikan instrumenton,komputilon au alian aparatonX

(b) komputiloklera havanta grandan scion, kaj

pro gi kapabla jugi klare7

kliento kutima acetanto de varo auservo ce iu8

klimato tuto de la veteraj kondicojde iu regiono9

klingo akra partode iu trancilo7

klini? (tr) fleksi malsupren au fla-nken5

kliniko hospitalo, au parto de hos-pitalo, kiu nur laboras pri mal-sanoj rilate al iu afero9

klopodi (ntr) provi fari la necesajnagojn por sukcesi pri io, kion onicelas9

klubo eta societo9

knabo? vira infano; ju-na vira homo3

knedi (tr) miksi plurajn substan-cojn per fortaj movoj, por farikukon au ion alian; per premojkun la manoj doni formon al io8

koketa per elegantaj vestoj kaj lo-gaj manieroj tiri ies atenton, cefede uloj de alia sekso9

koko? birdo bredatapro la viando kaj ovoj(Gallus)5

kokono la ripoza stato de insek-to, inter raupo kaj plenformainsektoX

kokoso frukto de ko-kosarbo kun mange-bla nukso, kies kavo

47

kokso

entenas dolcan sukon (Cocos)9

kokso parto de la korpo, kie estasla supra artiko de la femuroX

kolegio mezgrada lernejo (sub uni-versitato, kiu estas en altgradanivelo)9

kolektiva farita au posedata de plu-raj personoj9

kolekto? aro de multaj samaj ausimilaj aoj4

koleri? (x) senti fortan agiton dela animo kontrau iu pro malkon-tento4

kolizii (ntr) movi unu kontrau aliagis forta interbatigo9

kolo? parto de la korpo kunigantala kapon kun la cetero4

kolombo birdo an-taue uzita de la po-sto (Columba)9

kolonelo militista estro, kiu rangassub generalo9

kolonio lando, administrata kaj ek-spluatata de stato ekster siajlandlimojX

kolono vertikala pecopor subteni kaj fojesamtempe ornamikonstruaon8

koloro? impresa por la okuloj3 (b)pg 100

kolumno vertikala dividao en ga-zeto, revuo au libro, kiel en ci tiulibro9

kolumo parto devesto cirkau la ko-lo (kol/um/o)8

komandi (x) estri aron da mili-tistoj8

kombi? ordigi la harojn per specialailo6

kombini (tr) kunmeti plurajnapartajn aferojn por iu celo:kombini literojn, kartojn, planon,projekton9

komedio ridiga teatrao9

komenci? (tr) fari la unuan partonde afero au de ago; ekfari2

komerci? (ntr) (profesie) acetivaron por revendi gin4

komforta? havanta rimedojn, kiujfaciligas la laboron; ne laciga6

komika ridiga, amuza8

komisaro tiu, kiu estas komisiita destato au privata organizo9

komisii (tr) transdoni plenumon deago au laboro8

komisiono aro de komisaroj kunsama tasko8

komitato grupo de personoj, kiujsin proponis, kaj estis elektitajpor fari iujn taskojn7

komo skribsigno “,”8

kompakta densa, forte kunigitaX

kompanio komerca au industria so-cieto9

kompari? (tr) kontroli du au pliajnaferojn por scii pri kio ili similaskaj pri kio ili malsimilas6

kompati? (x) esti malfelica pro iesmalfelico, kaj do deziri helpi tiun5

kompensi (tr) doni au fari ionpor ripari perdon, elspezon aumalprofiton9

kompetenta tute kapabla9

komplemento io, kio faras ion aliankompleta9

48

konkeri

kompleta tute senmanka, al kiumankas nenio8

komplezi (tr) fari ion por placi aliu8

kompliki (tr) malsimpligi9

komplimento gentilaj vortoj pri iesmeritojX

komponi (tr) altnivele verki, cefemuzikaon9

kompreni? (tr) kapti au koni signi-fon, funkciadon, intencojn ktp deio2

kompromiti (tr) endangerigi (metien dangeron)9

komputi (tr) solvi matematikanproblemon au prilabori datumonX

komputilo ilo por kom-puti kaj aliaj taskoj(komput/il/o)X

komuna? samtempe uzata de plu-raj; rilata al la plejmulto de lahomoj4

komuniki (tr) sciigi (gravan) in-formon al alia homo, ofte enmaniero pli-malpli solena auoficiala7

komunumo grupo de homoj, kiujvivas kune kaj kune zorgas prisiaj komunaj problemoj; admin-istra regiono, kies centro estasurbo au vilago (komun/um/o)9

koncentri (tr) dense kunigi; direktial unu sola punkto sian atenton9

koncepto generala ideo9

koncerni (tr) iel rilati al; apartetusi7

koncerto muzika prezentado8

kondamni (tr) juge deklari, ke iuestas kulpa, kaj difini la punon8

kondico? tio, kio estas necesa porke io okazu au por ke interkon-sento estu valida6

konduki? (tr) irigi iun kun si al iuloko4

konduti? (ntr) agi iamaniere ensiaj rilatoj kun aliaj homoj6

konferenco kunsido de kompeten-tuloj, kiuj debatas kaj interkon-siligas pri gravaj aferoj en difinitakampo8

konfesi? (tr) malkasi informon, kiupovus au devus resti kasita6

konfidenco sciigo, kiun oni konfi-das al iu, kaj kiun tiu devas tenien sekreto9

konfidi (tr) transdoni taskon kunplena fido; sciigi kun plena fido8

konfirmi (tr) (ion) igi pli certa laverecon de io, kion oni eble jamsciis, sed pri kio oni dubis; (iun)forigi dubojn pri io8

konfiti (tr) prepari fruktojn endensa sukera likvao, kiu ilin pen-etras kaj konservas8

konfuzi (tr) malordigi; malcertigi;maldistingi8

kongreso granda kunveno por dis-kuti iun temon7

koni? (tr) havi ideon pri iu au io,scipovi distingi iun au ion2

konjekti (tr) elmeti opinion aukonkludon nur sur bazo de su-pozoj8

konkeri (tr) militakiri iun lokon kajekregi tieX

49

konkludi

konkludi (tr) per rezono konstatisekvon el faktoj8

konkordo kora au morala akordo;harmonio de sentoj kaj opinioj in-ter pluraj personoj9

konkreta io tusebla, audebla, vide-bla, flarebla au gustumeblaX

konkuri (x) peni por superi alian8

konkurso antauarangita konkuro,kun reguloj, jugantoj kaj premioj9

konscienco konscio, kiun havas lahomo pri la morala bono kajmalbono8

konscii? (x) scii mem pri siaj sen-toj, pensoj kaj agoj6

konsekvenco tio, kio tute certeokazos sekve de alia okazao9

konsenti? (x) samopinii pri io; ak-cepti fari ion4

konservi? (tr) zorgi, ke io ne di-fektigu au ne perdigu; ne lasi ionperei5

konsideri (tr) atente ekzameni ob-jekton au ideon lau ciuj giajdetaloj7

konsili? (tr) indiki al iu kion fari3

konsisti? (ntr) havi kiel erojn; havikiel cefan parton (unu minutokonsistas el sesdek sekundoj)6

konsoli (tr) malpliigi malgojon deiu per parolo7

konstanta? eco de io, kio ne cesasesti la sama; sensanga, sencesa,ciamdaura6

konstati (tr) rimarki, ke io estasfakto7

konstitucio aro de bazaj legoj delando9

konstrui? (tr) krei domon kun unuau pluraj etagoj, ponton au iontian3

konsulo reprezentanto de iu landoen fremda lando9

konsulti (tr) demandi fakulon aurigardi fakan libron por ekscii ionpri ioX

konsumi (tr) iom post iom foruzi,detrui9

kontakto intertuso de du objektojau personoj; interrilatoX

kontanta tuj pagata per mono,ne ekzemple per ceko au kredit-karto9

kontenta? deziranta nenion alianol tio, kion oni havas4

kontesti (tr) en diskuto rifuzi aser-ton au postulon9

konto komerca skriba kalkulo prisuldoj au havoj de aparta per-sonoX

kontrakti (x) fari laulegan skribi-tan intersangon de promeso8

kontrau? prep. uzata por mon-tri: ion antau io alia (sidi kon-trau iu ce la sama tablo); ion jeintersango (doni grenon kontrauarmiloj); iu, al kiu estas direktataago au sento (agi kontrau iu)1

kontroli (tr) ekzameni ion por sciicu gi estas lauregule au konvenefarita8

konvalo kreskao kun bonodorajfloretoj (Convallaria)9

konvena? (io) tauga; (iu) agantalau la situacio; deca6

konversacii (ntr) interparoli9

50

kremo

konvinki (tr) fari per pruvoj au re-zonoj, ke iu akceptu ion kiel veranau pravan8

kopio nova ao egala al la originalo,kreita por esti egala8

korbo? portebla ujo el io plektita5

kordo fadeno el bestajintestoj au el metalopor fari sonon8

korekti (tr) gustigi; forigi erarojn,difektojn de iu au io9

korespondi? (ntr) rilati al iu per in-tersango de leteroj6

koridoro cambro uzatanur por atingi aliajncambrojn; irejo9

korko stopilo el selo de specialakverko8

korniko griza (Corvuscorone cornix) au nigrakorvo (Corvus corone corone)9

korno? malmola el-starao sur la ka-po de iuj bestoj6

koro? organo, kiu movasla sangon; (figure) ladomo de la amo2

korpo? fizika parto de besto auhomo4

korto? sentegmenta spaco cirkaudomo3

korvo pli malpli nigrabirdo (Corvus)9

kosmo cio ekster la planedo Tero9

kosti? (tr) esti akirebla nur je di-finita prezo au nur kontrau iupeno3

kostumo maniero sin vesti; vestopropra al iu nacio, klaso, tempo,

ofico ktp9

kotizo la sumo, kiun ciu membropagas al societoX

koto ege malpura akvo (miksitakun tero), kiu fluas sur vojo8

kotono blankaj haroj, kiujkovras la grajnojn de ko-tonarbo, el kiuj oni fa-brikas stofon (Gossypium)7

koverto? papera saketo,en kiun oni metas lete-ron kaj sur kiun oni skribas laadreson5

kovri? (tr) malvidigi per surmetode io4

kraci (tr) eleti likvaon au alianaon el la buso9

krado aro da interligitaj stangoj(kiel barilo au por surmeti ion)8

krajono? ilo uzata porskribi au desegni5

kranio ostoj de la kapo9

krano aparato je fino detubo kun fermilo8

kravato? tuko uzata de viro kielvestao, kun nodo antau la kolo6

kredi? (x) opinii, ke io estas vera;opinii, ke iu diras veron2

kredito sumo, kiun oni povas prun-tepreni de banko au aceti dekomercisto por repagi en sekva(j)monato(j)9

krei? (tr) fari ion novan (la homokrei la bombon)5

kremo grasa parto el la lakto, kiuflosas7

51

krepusko

krepusko nehela lumo post subiroau antau levigo de la suno8

kreski? (ntr) pligrandigi3

kresto karneca kreskao sur la kapode virkoko; elstarao sur la kapode iuj birdoj9

kreto substancoCaCO3; stange-to el tiu substancouzata por skribi sur murtabulon,cefe en lernejoj8

krevi (ntr) subite rompigi; fendigipro malvarmo au sekeco7

krii? (ntr) tre laute diri au voci3

krimo? forte puninda ago (mortigokaj aliaj)6

kripla kun brako, kruro au io aliamankanta au ne funkcianta8

kristalo tre pura senko-lora vitro; kreskantastono kvazau vitro9

kritiki (tr) mallaudi; ekzameni lakvalitojn kaj mankojn de scienca,literatura au belarta verko8

krizo grava dangera momento eniu afero8

kroci (tr) kapti kaj fiksteni perhoko7

krokodilo granda kvarpieda dange-ra rampulo, vivanta en riveroj(Crocodylus)9

krom? prep. por diri “plie al”, “al-done al”; (en nea frazo) por mon-tri escepton1

luksa krono:

krono ornamao por la kapo: luksapor rego, el kreskao kun florojpor venkinto ktp8

kruco? bildo au ao kunformo tia:5

kruco vazo el diver-saj substancoj, kunlarga ventro, tenilokaj versilo, destinita por entenifluaon8

kruda tia, kia la naturo gin produk-tis; ege malgentila7

kruela (iu) inklina suferigi; (io) su-feriga8

kruro? parto de la gam-bo, ekde genuo gis pie-do; tuto de la suba me-mbro de besto (b); simila partode meblo (kruro de tablo)5

krusto ekstera malmolao, kiel selo(de pano, kuko, vundo ...)8

kruta ege dekliva8

kubo ao kun ses facoj9

kubuto artiko de la brako8

kudri kunligiper fadeno ausnureto7

kuglo eta metala peco,kiun pafilo eletas8

kuiri? pretigi mangaon per varmo4

kuko? dolca bakao(estas miloj da re-ceptoj por ili)5

kukolo birdo, kiu deme-tas siajn ovojn en nes-tojn de aliaj birdoj (Cuculus)8

kukumo kreskao augia bero mangata

52

kvazau

kiel legomo (Cucumis sativus)9

kukurbo frukto de kre-skao (Cucurbita)9 jenunu el giaj formoj:

kulero? mangilo5

kulmino la plej altapunkto au statoY

kulo insekto, kies inoj sucas sangon(Culex)X

kulpa? tiu, kiu faris ion punindan5

kulto religia okazao ordinare cees-te de pluraj personoj9

kulturi? prilabori la teron; flegikreskaon au bredi beston6

kulturo? prilaborado de tero; fle-gado pri kreskao au bredado;evoluo de homo pri arto, lingvokaj similaoj6

kun? prep. por montri akompanon(vivi, mangi kun iu; paroli, ludikun iu; agi kun kolero; kafo kunsukero)1

kuniklo besto similaal leporo, fama prorapido (Lepus cu-niculus)9

kupono bileto por malordinara ra-jto pri io9

kupro metalo cefe uzata por elek-traj kondukiloj (Cu)8

kuraci? prizorgi malsanulon kajprovi resanigi gin5

kuraga? konservanta memregadonantau dangero au malfacilao3

kurbo linio, cefe kiam malrekta kielce litero S7

kurento fluo de elektro9

kuri? tre rapide iri3

kurioza stranga pro malofteco; ri-markinda7

kurso serio da lecionojpri scienco, arto aumetio7

kurteno tuko ce fenestro8

kurzo la rilato de monvalorojX

kuseno sako plenigitaper molao por apo-gi kapon au alianparton de la korpo9

kusi? esti en horizontala pozicio(homoj kusas por dormi)4

kutimo? (iu) emo fari ion, pro oftaripetado de tio; simila agmanieroce popolo pro kulturo4

kuvo? granda ujo6

kuzo? filo de onklo auonklino5

kvadrato io kun samelongaj kvar flankoj,kaj ortaj anguloj7

kvalito eco; speciala kapablo7

kvankam? vorto por diri, ke io oka-zas, kiam oni ne devus kredi jetio (la suno forte brilas, kvankamfalas pluvo; mi vidas nenion,kvankam cio estas luma)1

kvanto tiom, kiom estas7

kvar? 41

kvarangulo figuro kunkvar rektaj linioj(kvar/angul/o)X

kvartalo parto de urbo8

kvazau? vorto por diri “ne vere tio,sed simile al tio”, “ne vere tia,sed tute simila”, “ne vere tiel,sed tute simile” (si kusas, kvazaumortinta)1

53

kverko

kverko arbo, kies ligno estas uzatapor fari meblojn kaj konstrui(Quercus)8

kvieta? tute trankvila6

kvin? 51

kvitanco atesto pri ricevo de pago,letero au pakaoX

la? (la glaso estas plena: neiu ajn glaso, sed jam konata,jam menciita glaso; la birdojhavas flugilojn: ciu birdo havasflugilojn)1

laboratorio laborejo por sciencajesploroj kaj eksperimentoj9

labori? (ntr) korpe au mense penipor produkti aon au plenumitaskon2

laca? senforta stato, kiam korpopostulas ripozon4

lacerto malgranda rampulo (Lac-

erta)9

laco snureto por fermi suon auveston9

lado plato el iu ajn metalo9

lago? granda kvanto da akvo,ciuflanke limigita de tero5 (b) pg97

lako fluao uzata kiel farbo, tamentravidebla kaj brila, uzata porprotekti surfacon9

lakto? blanka tri-nkao el mamopor idoj4

lama kripla je piedo au kruro, tialmalfacile pasas, tamen pasas7

lameno mallarga kajmaldika plato8

lampo? daura lumigi-lo6

lando? komuna vorto por stato;unuigo de statoj (Brazilo estaslando)2

lango? movebla organoen la buso, uzata porgustumi kaj paroli5

lano molaj haroj de safo uzata porfari stofon7

lanterno fiksa au porteblaao, kun kandelo au alialumilo sirmita per vitraokontrau vento au pluvo9

lapo frukto de herbo (Arc-

tium)9

lardo porka graso, foje kuniom da porka viando9

larga? granda lau la dimensio lar-go4 (b) pg 07

larmo guto de likvao elokulo7

larvo insekto, kies for-mo ankorau sangigos(tiam estos kruroj kaj flugiloj)9

lasi? (tr) ne plu teni; restigi sur iuloko au en iu stato; ne malhelpi3

lasta? estanta post ciuj aliaj (entempo, spaco au rango)2

latino malnova lingvo de rom/anojY

latitudo kiom norde au sude9 (b)pg 100

latuno kupro kaj zinko miksitaj9

54

lingvo

lau? prep. montranta sekvatanlinion (lau la fluo de la rivero),obeatan aferon (lau la ordono demia estro; lau plano)1

laubo artefarita plafono el kreskaoen gardeno9

laudi (tr) esprimi aproban, favoranopinion pri kvalitoj de io au iu7

lauta forte audebla7

lavango negamasego rulfalanta demontoX

lavi? (tr) purigi per akvo au aliafluao4

leciono? pli-malpli horo da instru-ado6

ledo prilaborita hauto de besto,uzota por fari suon, vestaon ktp7

legi? (tr) kompreni skribaon2

legomo? mangebla kreskao (kiune estas frukto au spico): beto,karoto, terpomo ktp6

lego? regulo por ciu homo en sta-to5

lekcio leciono en formo de prelegoen universitato9

leki (tr) sovi la langon sur ion8

leono granda besto,tre dangera, tialnomata rego de labestoj (Panther leo)7

leporo ne tre grandabesto kun longajoreloj (Lepus)7

lerni? (tr) akiri scion pri scienco,arto, metio au io alia2

lerta? kapabla facile, laucele kajrapide fari ion5

lesivo likvao preparita por fortelavi ion9

letero? skribao, kiunoni sendas per laposto al iu3

leutenanto malaltranga oficiro9

levi? (tr) movi de malsupre supren;starigi ion, kio kusis2

li? vorteto por montri viran ulon(mi vidis knabon, li estas alta)1

libera? ne genata de materia aumorala baro, de fremda volo auio tia2

libro? presita teksto enpluraj pagoj3

licenco stata au jugapermeso por fari ion9

liceo mezgrada lernejo9

lifto aparato por vertikaleporti homojn kaj aojn deunu al alia etago8

ligi? (tr) fiksi per snuro, cenoau simila afero; kunigi plurajnaferojn4

ligno? malmola sub-stanco el arbo4

ligo? tio, kio ligas4

likva povanta flui kielakvo9

lilio kreskao kun bon-odoraj floroj (Lilium)9

limako ege malrap-ida besto, kiu ram-pas (Limax)9

limo? kie au kiam io finigas, kaj ioalia komencigas5

lingvo? sistemo da vortoj uzata deiu nacio au gento; cio servantapor esprimi pensojn au sentojn3

55

linio

linio? figuro kiel tiu de fadeno kununu sola dimensio4

lino herbo, el kiu onihavas oleon kaj vestojn(Linum)9

lipo? parto de buso, kiukovras la dentojn6

listo vico da vortoj, nomoj ...8

literaturo tuto da verkoj (libroj) deiu kulturo, nacio, epoko au pri iutemo8

litero? signo porsono de iu lingvo(a, b, c, c ...)6

lito? meblo por dormado3

litro mezuro por enhavo (suko de10 orangoj egalas al cirkau 1litro)7

liveri (tr) transdoni acetitajn va-rojn al tiu, kiu acetis; havigi9

logi (tr) peni altiri (venigi) al si perplacaj rimedoj7

logiko fako pri legoj de rezonado9

logi? (x) daure restadi en loko (endomo, urbo)2

lojala plene fidela9

loko? tie, kie io au iu estas; spacopor io au iu2

lokomotivo masino,kiu tiras vagonojn9

longa? granda lau la dimensio lon-go2 (b) pg 07longitudo kiom oriente au okciden-

te9 (b) pg 97loti (ntr) konsulti la sorton pri

elekto, decido au disdono (oni lo-tos pri auto inter la ceestantoj)X

loto ago loti; lotao9

lotuso herbo (Lo-tus); akvokreskao(Nymphaea lotus)9

lubriki (tr) meti substancon por fa-ciligi la glitadon9

ludi? (x) sin amuzi, sin distri, fa-ri plezuran aferon, sed kiu ne es-tu laboro; sonigi muzikilon; sinprezenti en teatrao4

lui pagi por uzi ion dum iom datempo7

luko eta aperturo en tegmento auplafono por eniro de lumo9

lukso havado au uzado de mul-tekostaj, foje nur ornamaj, aoj7

lukti (ntr) batali kontrau iu nur persia korpo (manoj, brakoj, krurojktp) pro kolero au en sporto; penikontrau malfacilao9

luli (tr) moveti bebon au etan in-fanon por gin dormigi9

lumi? (ntr) eligi radiojn, kiujebligas vidadon (la suno fortelumas)3

lunci (tr) ete mangi, generale in-ter la tagmango kaj la vesper-mangoY

lundo? la dua tago de la semajno,la unua labor-tago de la semajno,post dimanco kaj antau mardo5

luno? kvazau eta pla-nedo, kiu movigas cir-kau la Tero; simila ao,kiu movigas cirkau alia planedo5

lupo sovaga besto pra-ulo de la hundoj (Canislupus)8

nada

56

mapo

maci (tr) diserigi per la dentoj8

magazeno loko en butiko por res-tigi varojn, kien la klientoj ne iras;luksa butiko; granda butiko7

magio arto pri supernaturaj rime-dojX (v) sorci

maizo alta herbo, kiesflavaj grajnoj estas ma-ngeblaj, au giaj grajnoj(Zea mays)9

majesta kauzanta admiron kaj re-spekton pro sia aspekto au kon-duto9

majo? la kvina monato de la jaro5

majstro alte kvalita fakulo7

maksimumo la plej granda atinge-bla kvanto au grado (superalimo)9

makulo punkto au etaregiono kun alia koloro,pro malpurao, difektoau ornamo; eraro7

mal-? vortparto por la kon-trauo (alta, malalta)0

maleolo osta elstarao enambau flankoj inter piedokaj kruro9

malgrau (prep.) = kvankam; mal-grau tio, ke = kvankam (ni nagismalgrau la malvarmo)7

malica (iu) konscie aganta porfari malutilon kaj malfelicon al laaliaj; (io) farata kun deziro malu-tili al iu9

malvarmumo malforta malsano,kiu venas pro restado en mal-varma loko, kiam oni ne uzasdikajn vestaojn (mal/varm/um/o)8

malvo kreskao kunete rugaj floroj(Malva)9

mamo parto de la korpoce homo kaj iuj bestoj,per kiu la inoj povasnutri siajn idojn per lakto8

mandato rajtigo reprezenti per-sonon au organizaon8

mangi? (tr) sin nutri per buso3

maniero? rimedo, procedo, meto-do uzata por fari ion; tiel, kiel iookazas5

maniko parto de ves-to, kiu kovras labrakon (cemizoj kunmallongaj kaj longaj manikoj)7

manipuli (tr) uzi, funkciigi ilon auaparaton per la manoj; laucele kajlauvole uzi ion9

manki? (ntr) tute malesti, forestiau ne esti en sufica kvanto au gra-

do lau la bezono3

mano? ekstremao de labrako, kun kvin fingroj2

manovri (ntr) per pluraj sangoj dedirekto meti auton, sipon ... ennecesan pozicion9

mantelo vasta longa senmanikasupervesto7

mapo desegno de la surfaco de latero, au nur parto, gi povas mon-

57

marco

tri limojn de lando, riverojn, mon-tojn ktp8 (b) pg 98

marco regiono kun multe da sen-flua akvo je neprofunda nivelo,kie la tero nur malofte estas seka8

mardo? la tria tago de la semajno5

marko? speciala signo sur io kajservanta por rekonigi tion4 GNUkaj aliaj markoj:

marmelado kaco el frukto kaj suke-ro9

maro? iel aparta parto de la oce-ano3 (b) pg 97

marsi? (ntr) pasi5

martelo batilo, spe-ciale iu simila al tiude la bildo7

marto? la tria monato de la jaro5

maso kiomo de materio de iu ao,kies unuo estas gramo au kilo-gramo; nedifinita kvanto da ma-terio, konsiderata kiel tutao9

masoni (tr) konstrui per stonoj aubrikoj kaj cemento por kunigi ilin7

masto fosto sur barkoau sipo, por pendigi lavelojn8

mastro? estro5

mastrumi zorgi pri cio, kio koncer-nas ion (mastr/um/i)8

masino? aparato por fari ion, pro-dukti ion6

maso truo en retoX

matematiko scienco pri nombroj,figuroj (kiaj cirklo kaj triangulo)

ktp9

mateno? la unua duono de la tago(de la sunlevigo gis la tagmezo)3

materialo cio materia, kio estasnecesa por iu ago7

materio cio, el kio estas kreita laaoj9

mato maldelikata tapiso9

matraco mola auiomete mola par-to de la lito, surkio oni kusas7

matura? atinginta sian plenankreskadon, kapablon au taugecon(matura frukto: preta por man-gado)6

meblo? movebla ob-jekto, plej ofte faritael ligno por praktikauzo en logejo (lito,tablo, sego ...)6

medalo metala disketo surhavantabildon au surskribojn, ordinare giestas memorao au honorigiloX

medicino scienco pri sano kaj mal-sano, aplikata al kuracado9

medikamento substanco por ku-raci8

medio la cirkauao, en kiu io tro-vigas; la natura au socia cirkauaode iuX

Mediteraneo maro inter Europokaj Afriko9 (b) pg 97

mediti (x) longe pensi8

mehaniko branco de fiziko, kio stu-das fortojn kaj movojn; arto kon-strui masinojn8

58

mieno

mehanismo tuto de la pecoj demasino au aparato; aro da rime-doj, per kiu plenumigas iu ago aufunkcio8

mekaniko = mehaniko8

mekanismo = mehanismo8

melki (tr) ekhavi per premado lak-ton el mamoj de besto8

melono grandaglobforma fruktokun sukplena dol-ca karno el samnoma kreskao(Cucumis melo) (melona selo ple-jofte estas flava au verdeta)9

mem? ne alia, la sama; nur per si,sen helpo de iu alia1

membrano interna hauto de lakorpoX

membro ciu el la moveblaj pecojde la korpo; ano de klubo, soci-eto, familio ktp7

memori? (x) konservi au denoveprezenti al si penson pri io ajn3

mencii (tr) en parolo au teksto in-formi iun pri aparta afero, kiu iomrilatas al la temo9

mendi? (tr) peti servon au varon6

menso tiu elemento en besto auhomo, kiu prilaboras informojnkaj determinas konduton9

mensogi? (x) intencediri malveraon6

fama mensoganto:mentono parto de

la vizago sub labuso7

menuo listo propo-nata por elekto depladoj ce restoracio9

meriti? (tr) havi rajton je rekom-penco au puno pro sia konduto,ago au eco6

merkato stato de acetpovo kaj ace-temo pri iu komercao au borsavaloro (neniam merkato estu uza-ta kiel foiro au vendoplaco)X

merkredo? la kvara tago de la se-majno5

mesago sciigo; informo sendata deiu persono al alia(j)X

metalo? materio kun iuj komunajecoj: fero, kupro, argento ktp6

metalurgio industrio pri fabrikadokaj prilaborado de metaloj9

meti? (tr) transigi en difinitan lo-kon au staton2

metio manlabora profesio7

metodo pripensita maniero procedipor atingi difinitan celon8

metro mezurunuo por longo, kiuegalas al 100 centimetroj (alto dehomo estas cirkau 1,7 metroj)7

metroo urba fervojo por amasa ra-pida transportado de pasagerojY

mezo? io egaldistanca de du ek-stremoj, de du limoj, en spaco autempo (genuo estas preskau en lamezo de kruro)4

mezuri? (tr) taksi kaj difini grande-con, kvanton, gradon de io4

mi? vorteto por indiki la parolan-ton1

mielo dolca likvao,kiun abelo produk-tas el floroj9

mieno? aspekto de la vizago, kiumontras penson au emocion6

59

migri

migri (ntr) iri logi en alian lokon(iuj birdoj migras pro la sezono)8

miksi? (tr) meti kune du au pliaferojn tiel, ke oni ne povas pluilin facile distingi6

mil? 1.000; trimil: 3.000; mil tri10031

milda malakre impresanta la sen-tumojn7

miliardo 1.000.000.000, tio estasmil milionoj8

milimetro mezurunuo por longo,kiu egalas al 0,1 centimetro8

miliono? 1.000.000, tio estas milmiloj6

militi? (ntr) per multaj soldatoj kajarmiloj batali kontrau alia landoau partio2

minaci? (x) montri al iu per parolojau gestoj, ke oni intencas fari alli malbonaon6

mineralo substanco, kiu estas nekel besto nek el kreskao9

minimumo la plej malgranda atin-gebla kvanto au grado (malsu-pera limo)9

ministerio ministro kaj aro da labo-rantoj ce tiu ministro kune kun larimedoj kaj povoj, kiujn ili havaspor zorgi pri iliaj taskoj9

ministro ano de stata registaro, kiuestras unu el la specialaj admin-istraj fakoj de la stataj aferoj9

mino entera au sub-tera loko, el kiu onielfosas metalojn kajmineralojn8

minus vorteto, kiu indikas maladi-cion (3 - 2 = 1 tri minus du estasunu)8

minuto? mezurunuo por tempo (1minuto estas 60 sekundoj; ludode futbalo estas 90-minuta)4

miri? (x) senti impreson de sur-prizo pro io eksterordinara3

mirinda tia, ke tio meritas miron9

mirtelo sovaga malaltaarbo kun blue nigraj,mangeblaj beroj (Vac-cinium myrtillus)9

mis-? vortparto por indiki agonlau maniero malbona, erara, mal-gusta (miskompreni: malgustekompreni)0

mistero fakto, afero, kiu ne povasesti klarigata8

mistifiki (tr) trompi9

mizero daura granda malriceco aumalfelico, inda je kompato7

modelo objekto farita por esti imi-tata8

modera nek troa nek maltroa, neekstrema8

moderna apartenanta al la nunaepoko; plej nova8

modesta kasanta au ne alte tak-santa siajn meritojn8

modifi (tr) parte sangi ion9

modo nedaura, kaprica kutimo,moro au maniero, cefe pri ves-tado7

moki? (tr) malsate, ofende igi iunau ion ridinda5

mola? ne kontraustaranta al pre-mo5

60

muziko

momento? tre mallonga nedifinitadauro de tempo4

monato? 30 au 31 tagoj (unu jaroestas dek du monatoj)4

mondo? planedo Tero; ia parto dela geografia mondo au de la so-cio, rigardata kiel tuto2

mono? pagilo laulegefabrikita3

monstro vivao kun nenormala for-mo kaj strukturo9

monto? amaso da rokokaj tero, kiu altigassuper la nivelo de lacirkauanta grundo3

montri? (tr) vidigi; indiki datu-mon; sciigi informon2

monumento grava konstruao, oftememoriga pri iu au io9

moralo tuto de la reguloj montran-taj al la homo giajn devojn en so-cia au privata konduto9

mordi premi per dentoj, kio povasau ne tranci/siri7

morgau? en la sekva tago1

moro generala vivmaniero kaj ku-tima konduto de iu popolo aupersono7

morti? (ntr) cesi vivi; ne plu estiau funkcii2

moskito pikanta in-sekto (kulo kaj ali-aj), kiu flugas8

motoro masino por transformi ianenergion (precipe elektran au

hemian) en movan energion8

movi? (tr) transloki ion2

mueli (tr) erigi ion (etaj eroj) peria ilo7

mugi (ntr) bleki kiel bovo9

multa? vorto por in-diki grandan ned-ifinitan kvanton eltuto2

multipliki (tr) obligi nombron (2 x4 = 8 du oble kvar estas ok)9

munti (tr) fikse kunmeti la diver-sajn partojn de masino sur lagustajn lokojn8

murmuri (tr) mallaute paroli7

muro? vertikala surfaco, kiu divi-das ejon en domo3

musko kreskao dense kreskantajsur malsekaj stonoj, arboj ktp(Musci)9

muskolo karnao ser-vanta por movi la di-versajn partojn de lakorpo8

muso malgrandabesto (Mus)8

muso? malgranda duflu-gila insekto (Musca)6

muta ne posedanta la parolkapa-blon; ne povanta au ne volantadum momento paroli7

muzelo naza kaj busaelstara parto de la ka-po de iuj bestoj9

muzeo ejo por konstanta elmon-trado pri belartoj, sciencoj au ali-aj temoj9

muziko? belarto pri arango de so-noj agrablaj por homa audo5

nada

61

-n

-n? vortparto por indiki: ricevonde ago (muso mangas fromagon);direkton (mi falas en truon); vort-parto, kiu anstatauigas prepozi-cion: si dormis ok horojn (= sidormis dum ok horoj)0

n-ro numeroX

nacio? popolo difinita lau kulturo(lingvo, kutimoj ktp) ofte en sa-ma lando2

nadlo pinglo-forma parto de apa-rato por indiki ion8

nagi? sin movi sur au en akvoper sia korpo (brakoj, kruroj aunagiloj)6

naiva sensperte malkasema kaj kre-dema kiel infano8

najbaro? tiu, kiu logas au trovigasproksime de alia persono6

najlo pinta metalabastoneto fiksitaper martelo7

najtingalo birdo, rimarkinda pro siabela kanto (Luscinia)9

naski? (tr) produkti idon; estigi,okazigi3

naturo? cio, kio ne estas farita dehomo au masino4

nau? 91

nauzi (x) kauzi vomemon8

nazo? parto de ko-rpo, per kiu oni ri-markas odorojn4

ne? vorteto por indiki malkonsen-ton, malaprobon, malpermeson

(cu mi povas? ne!)1

nebulo akva vaporo en aero, kiumalhelpas vidadon7

necesa? estanta nepre bezonata,ne povanta esti malhavata au neuzata3

necesejo loko destinita por feki kajpisi (neces/ej/o)X

neglekti (tr) malzorgi, neatenti9

nego? kristaligintaakva vaporo elcielo4

nek? vorteto por diri “ankau ne”,“kaj ne”1

nenia? de neniu kvalito/speco1

nenial pro neniu kauzo9

neniam? en neniu tempo1

nenie? en neniu loko1

neniel lau nenia maniero9

nenies de neniu8

nenio? neniu afero1

neniom neniu kvanto, grado8

neniu? ec ne unu homo, besto auafero1

nepo? filo de la filo au de la filino6

nepra? tute neevitebla, tute de-viga6

nervo fadenforma teksao en la ko-rpo de homo au besto por kuren-toj el kaj al la cerbo8

nervoza malpacienca9

nesto eta korbo deiuj birdoj por siajovoj7

neto klara skribao ne plu sangebla,car la teksto jam ricevis ciujnkorektojn8

neutrala senpartiaX

62

objekto

nevo? filo de la frato au de la fra-tino6

ni? vorteto por montri la parolan-ton kaj aliajn (mi kaj vi; mi kajgi; mi kaj si; mi kaj li; mi kaj ili;mi kaj ili kaj vi...)1

nigra? kun koloro kia detiu plumo3

nilono materialo kreita de homo,interalie uzata kiel stofo envestoj9

nivelo horizontala ebe-no; grado de io kom-pare al alia afero8

-nj- vortparto esprimanta karecon(por ino) (patrino = panjo; Ga-brieli = Ganjo)9

nobla havanta altajn moralajnkvalitojn8

nodo streca inter-plektao8

nokto? parto de la tago, kiam neestas suna lumo4

nombro? matematikao esprimantagrandon au mezuron (3; 4,5; 7/8;0,09; 1001 ...)4

nomo? vorto per kiu oni aparte sig-nas iun au ion (Maria, Jozefo,Karlo, Brazilo ...)2

nordo? unu el la kvar geografiajcefpunktoj6 (b) pg 97

normala ordinara kaj lauregula8

noto? mallonga enskribo memori-ga; skriba signo por muzika tono6

nova? antaue ne ekzistanta au nekonata; ankorau ne uzata au mal-multe uzata2 (b) pg 07

novembro? la dek unua monato dela jaro5

nu? vorteto servanta por kuragigiau atentigi pri io sekvanta (nu, nisaltu)1

nubo? amaso dadensaj akvova-poroj, el gi falas pluvo4

nuda (homo) nevestita; (io) ne-provizita de la ordinaraj kovraoj7

nuko malantaua partode kolo9

nukso frukto kun dikamalmola selo9

nul? 04

numero? nombro montranta la vi-con de iu objekto inter aliaj5

nun? vorteto por diri “en ci-mo-mento”, “en ci-epoko”1

nur? vorteto por diri “ne pli ol” (laforno estas nur varmeta, tio es-tas, ne sufice au ne plu varma),“ne alie ol” (li povas paroli nurEsperante)1

nutri (tr) doni al vivulo mangaon7

-o? finao por substantivoj (pano,kapo, hundo)0

obei? (x) fari tion, kion iu ordonas;ne fari tion, kion iu malpermesas6

objekto? io ajn, kion oni konas,au provas koni (konkreta au ab-strakta); tio, kion atingas la agode la subjekto5

63

-obl-

-obl-? vortparto por indiki gustanpligrandigon au maldividon (duo-blo: du foje pli granda (lau gran-do au kvanto); triobla: tia, ke giagrando/grado au kvanto igis trifoje pli granda)0

oblikva kliniganta for de la verti-kala direkto, pozicio9

observi (tr) rigardi ion ade, kundaura atento; trafe obei8

obstaklo malhelpo, baro9

obstina firme restanta ce sia propraopinio au volo ec dum malfacilajsituacioj9

oceano la tuta kuno de sala akvo,kiu apartigas la mondopartojn9

(b) pg 98 (v) Atlantiko, Pacifikoodori (x) eligi nevideble etajn ao-

jn, kapablajn impresi flarsenton7

ofendi (tr) kolerigi per malres-pekto al ies sentoj au honoroj9

oferi (tr) donaci al dio(j)8

oferti (tr) proponi al iu varon auservon acetotan7

oficiala deklarita de rajta autori-tato8

oficiro generala vorto por militistajestroj el pluraj rangoj9

ofico? okupo, profesio5

ofta? okazanta au trovebla multeda fojoj2

ok? 81

okazi? (ntr) estigi, farigi en iu lokoau momento2

okcidento? unu el la kvar geo-grafiaj cefpunktoj, kie la sunosubiras6 (b) pg 97

oktobro? la deka monato de la ja-ro5

okulo? parto de la kor-po, per kiu oni vidas3

okupi? (tr) resti, sin trovigi en iuloko; teni en posedo iun lokon autempon3

ol? vorteto por kompari (tiu libroestas pli dika ol tiu alia; Karinaestas pli alta ol Natalia)1

oleo? grasa fluao elbesta, kreskaa austona origino, uzatapor kuiri, en industrio ktp6

olivo frukto el oli-varbo, kiu donasbonegan oleon (Olea europea)8

ombrelo portebla sir-milo kontrau pluvoau suno8

ombro? senluma au mal-hela loko, pro lumbaro(jen bildo de arbo kajgia ombro)5

-on-? vortparto por indiki gustanmalpligrandigon au dividon (du-ono: du foje malpli granda auunu el du egalaj partoj post di-vido en du)0

ondo? akvomaso, kiulevigas kaj refalas cesuprao de maro6

oni? nedifinita pronomo, signifanta“la homoj”, “multaj au kelkajpersonoj” (oni kredas, ke ...)1

onklo? frato de patro au patrino4

-ont-? vortparto por diri, ke la agotuj okazos, rilate al kiu agos:

64

ovalo

mangonto estas tiu, kiu baldaumangos0 (b) pg 09

-op- vortparto por indiki grupon(duopo: du aoj kune; kvinope ilisin etis sur min)9

operacii (tr) fari kirurgion; farikalkulon8

opero muzika teatrao9

opinii? (tr) pensi ion pri io au iu;pensi pri io, kia gi estas4

oponi (ntr) kontraustari9

oportuna facile uzebla; faciligantasukceson7

opozicii (x) politike oponi9

orango globformakaj dolca frukto deorangujo (Citrusaurantium)7

oratoro homo, kiu bone parolas alpubliko9

ordinara? ne speciala; ciutaga5

ordo? regula arango de aferoj (a,b, c, c ... estas en ordo; z, k, , lne estas en ordo)4

ordoni? (tr) estre esprimi al iu sianvolon, ke tiu faru ion4

orelo? ekstera parto deaudorgano, per kiuoni audas4

orfo knabo au knabino, kies patroau patrino mortis8

organismo tutao de organoj, kiujkune formas vivan estaonX

organizi? (tr) starigi ion, kunordi-gante giajn partojn por plenumidifinitan funkcion6

organo parto de homo, besto aukreskao kun speciala funkcio (la

speciala funkcio de koro estasmovi la sangon)7

orienti (tr) konstrui ion tiel, ke giaantauo estas direktita al oriento;diri kie iu estas, kaj lau kiu di-rekto gi iru9

oriento? unu el la kvar geografiajcefpunktoj, kie la suno levigas6

(b) pg 97originalo ao el kiu oni kopias ion;

ao uzata kiel modelo8

origino loko au grupo da uloj,en kiu naskigis homo, familioau popolo; kauzo, pro kiu ko-mencigas io7

orkestro granda muzikgrupo lu-danta diversajn muzikilojn9

ornami (tr) plibeligi7

oro? valora metalo (Au)6

orto angulo je 90o8

ortografio maniero korekte skribi lavortojn de iu lingvo9

-os? finao por verboj, kiam temaspri la tempo post nun (morgau mivizitos vin)0 (b) pg 09

oscedi (ntr) malfermi la buson prodormemo, enuo au lacigo8

osto? malmola par-to de la homa aubesta korpo6

-ot-? vortparto por diri, ke la agotuj okazos, rilate al kiu ricevos laagon: mangota pomo estas po-mo, kiun oni tuj mangos0 (b) pg09

ovalo ebena kurbo sim-ila al tiu de la bildo; ioovoforma9

65

ovo

ovo? globoforma ao, kiu farigos

ido5

nadanada

pacienca? havanta kapablon tran-kvile (longe) atendi6

Pacifiko parto de la oceano9 (b) pg98

paco? stato de lando, kiu ne estasen milito; stato de socio, en kiune estas perforto3

pacjo (pa(tro)/cjo) kara vorto porpatro8

pafi? (tr) eti aon per speciala ilo,

kiu ege rapidigas gin6

pagi? (tr) doni mononpro suldo au aceto3

pago? unu flanko de folio de libro,revuo au urnalo (vi guste legas la66an pagon)5

pajlo seka trunketo de greno7

pako? aro da aoj sir-mitaj per papero kajsnuro au en sako5

pala (pri vizago) neruga au sen-kolora; malmulte brila7

palaco granda luksa domego derego au riculo8

palato la supro de la busa kavao9

paliso fosto9

palmo arbo el var-maj landoj kun egegrandaj folioj9

palpebro hauto, kiu kovras la oku-lon je gia fermo9

palpi (tr) malforte uzi la mano(j)npor senti per la fingroj9

palto supervesto por malvarma ve-tero9

paneo subita malfunkcio de masi-no9

panjo (pa(trino)/njo) kara vortopor patrino8

pano? mangao bakitael faruno4

pantalono? vesto, kiu ko-vras de zono gis piedoj,aparte ciun kruron6

pantoflo hejma piedvesto mola kajmalpeza9

papago birdo kun hoka be-ko, kiu imitas la homanvocon (Psittacus)9

papero? maldika folio por fari li-bron au urnalon, por skribi le-teron ktp4 (b) pg 07

papilio insekto, kiu satasflorojn kun belaj flugiloj(Lepidoptera)9

papo estro de Rom-katolika re-ligio9

paradizo ciela loko por justaj ho-moj post morto; loko, kie cio es-tas bona9

paralelo linio, kiu cietenas saman distan-con de alia9

parasuto aparato porsalti el ege alta loko,ofte el aviadilo9

pardoni? (x) rezigni puni au vengipro suferita ofendo4

66

pendi

parenco? homo el sama familio(patro, kuzo, onklo ktp); homohavanta saman praulon6

parfumo agrabla odoro8

parko loko kun multaj kreskaoj enspaco por promeni; loko por res-tigi auton8

parlamento aro da reprezentantojde la popolo, kiu kreas legojn9

paro? aro de du samspecaj aoj(paro da suoj)6

paroli? (x) esprimi sian penson pervortoj; diri vortojn2

partio grupo da homoj havantajsamajn politikajn au sociajn opin-iojn; unu el du flankoj en disputo7

parto? ne la tuto, kiu povas estifakte aparta au nur per vido aupenso3

pasagero iu, kiu veturas (per auto,sipo au aviadilo) tamen ne estasla soforo9

pasero eta birdo vivanta cefe en ur-boj (Passer)9

pasi? (ntr) iri tra au preter iu lokopor atingi alian; iom post iommalaperi au ne plu okazi (la pluvopasis; jam kvin jaroj pasis)3

pasio ega inklino al io; arda amo8

pasko ciujara festo pro revivigo deKristo; Hebrea festo je la reme-moro de liberigo el Egiptujo8

pasporto dokumento por vojagi alalia lando7

pasto? miksao de faruno kun akvoau lakto por fari panon, kukonktp6

pastro laboranto en regilio, kiu gvi-das la aferojn en pregejo7

pasi? (ntr) movi la krurojn porpiediri4

pasti (tr) konduki brutojn sur kam-po, por ke ili mangu herbon8

pato malprofundasenkovrila kaserolokun longa tenilo, uzata por friti8

patrioto iu, kiu amas sian landonX

patro? viro, kiu igis virinon gra-veda, estas patro de tiu ido2

patrono eminenta persono protek-tanta alian personon au aferon8

pauzi (ntr) halti momente dumagado8

pavo birdo kun tre be-la kaj granda vosto(Pavo)9

peco? parto ne plu ligita al tuto;parto apartigita pro tranco aurompo3

pego birdo kun forta be-ko, per kiu gi faras tru-ojn en arbo por mangiinsektojn (Picidae)X

pejzago speciala vidao8

peki (ntr) malobservi religian aumoralan legon7

pekli (tr) meti viandon au legomonen salon por konservi gin man-gebla9

peli? (tr) irigi, kurigi antau si; for-kurigi6

pelto preparita felo uzata kiel ves-to8

pendi? (ntr) esti alligita per unuekstremo tiel, ke la cetero estas

67

pendolo

libera, ne tusante la teron5

pendolo pezao pen-danta de fiksa punktokaj kun ripeta movo9

penetri (x) enigi en ion8

peni? (ntr) ege streci siajn fortojnpor atingi rezulton4

peniko aro da haroj kun-ligitaj ce ekstremo deeta bastono, uzata porsmiri au pentri8

peniso ekstera vira organo, perkiu homoj kaj bestoj pisas kajseksumasX

pensi? (x) havi ideojn3

pensio ciumonataau ciujara pago alemerito9

pensiono domo, kie logado, man-gado kaj aliaj servoj estas luatajkiel tutaoX

penti (x) senti bedauron pro iofarita au pro io nefarita8

pentri? (tr) fari bildon per farboj6

per? prep. por indiki ilon, rime-don au manieron: mi tondas pertondilo; komenci sian paroladonper gratulo1

perdi? (tr) ekmalhavi; malvenki;vane uzi3

perei (ntr) neatendite morti perakcidento au perforto9

perfekta havanta ciujn kvalitojnkaj neniun mankon8

perfidi (tr) agi trompe, kontrau iesfido8

periodo tempo inter du samajokazaoj el ago, kiu ade ripetigas9

perlo brile blanka globeto el maro,uzata kiel juvelo9

permesi? (tr) (iu) kon-senti, ke iu libere faruion; (io) ebligi, ke iufaru ion3

perono ekstera malalta stuparo an-tau domo, kiu finigas per largaebena supro9

persekuti (tr) persiste postiri poratingi au malamike trakti7

persiko bongusta fruk-to de persikujo (Pru-nus persica)9

persisti (ntr) energie daurigi, ecmalgrau malhelpoj, tion, kion onikomencis9

persono? homo kun siaj ecoj3

pesi (tr) mezuri pezon de ao(gramo kaj kilogramo estas unuojde pezo)7

petalo belkolora folio de floroX

peti? (x) sciigi al iu, ke onideziras ion de gi2

petoli (ntr) sin amuzi per viglaj lu-daj movoj, kiel infano; infaneceamuzi sin per gaje sercaj agoj auparoloj7

petrolo ciu el la diversaj materiojel ter-oleo (lampa oleo, benzinoktp)8

peza? altirata de tero per grandaforto (formiko estas malpeza, ele-fanto estas peza)5

pia sincere kaj ame respektoplenaal dio kaj religiaoj9

piano muzikilo kun kordoj, kiujnoni ludas per klavaro9

68

plasto

piceo pingloarbo kun disaj pingloj(Picea)9

pico plata kaj ronda bakatamangao kun fromago, to-mato ktpX

piedo? ekstremao de lakruro, kun fingroj3

pigo birdo el korvo-familio kun lon-ga vosto (Pica)9

piki? (tr) pli malpli profunde enigipinton en ion (dorno pikas)6

pilko? globoformaludilo6

pilo fonto de elektra energio el

hemia energio8

piloto kondukisto de aviadilo ausipo9

pinci (tr) premi inter du fingroj auinter du pecoj8

pinglo? metala stan-geto, pinta ce unuekstremo, kiun oniuzas por pike fiksipaperon au veston6

pino arbo parenco de abio kajpiceo, uzata kiel ornamao enKrist-nasko (Pinus)7

pinto? pika ekstre-mo; ekstremo6

pioco hakfosilo8

pioniro homo, kiu komencas novanaferon9

pipo speciala ilopor fumi7

pipro sekigita frukto depiprujo, kun pika gus-to kaj uzata kiel spico (Piper)9

piramido ao kun formo simila al

formo de ci tiu bildoX

piro sukoplena frukto de pi-rujo (Pyrus communis)8

pisi (ntr) eligi urinonX

pizo legomo kun globformaj verdajsemgrajnoj (Pisum)7

placo libera spaco, cirkauita de do-moj, en urbo au vilago7

placi? (ntr) kontentigi iun per siacarmo5

plado granda telero, kiu alportasmangaon al ciuj ce tablo; lamangao en gi7

plafono? surfaco, kiu estas la suprainterna parto de cambro5

plago granda longedaura malfeli-ciga okazao9

plando suba parto de la piedo, kiutusas la teron9

plandumo suba plata parto de suo(pland/um/o)9

planedo ao, kiu movi-gas cirkau stelo (Teroestas planedo)9

planko? malsupra ebeno de cam-bro, sur kiu oni pasas4

plano antaue pripensita kaj ordigitaarango de aferoj por fari7

planti? (tr) meti kreskaon engrundon por ke gi plu kresku6

planto? ago planti; kreskao, kiuestis plantita6

plastiko arto reprodukti laformojn de objektoj9

plasto moderna substancouzata por pluraj celoj9

69

plata

plata? prezentanta malgrandan di-kecon kompare kun la du aliajdimensioj (disko estas plata);ebena au preskau ebena6

platano arbo, kies selofalas ciujare (Platanus)9

plej? vorteto esprimanta kvantonau gradon superan al ciuj aliaj(la plej granda: ne estas alia pligranda)1

plekti (tr) kunigi plurajn fadenfor-majn objektojn, multfoje kaj reg-ule interkrucigante ilin8

plena? tia, ke la tuta spaco estasokupita; kompleta2

plenaga havanta la agon, kiu do-nas ciujn rajtojn kaj devigojn(plen/aga/a)9

plendi? (ntr) esprimi per vortojsian doloron; esprimi per vortoj,ke oni estas malkontenta pri io4

plenumi (tr) plene fari tion, kiononi devas (plen/um/i)8

pleto plato uzata por alporti te-lerojn, pladojn, glasojn kaj tasojndum mango8

plezuro? agrabla sento de bonsta-to4

pli? vorteto por diri “en grado aukvanto supera je iu alia” (Aa: Aestas pli alta ol a)1

pliigi (tr) pligrandigi au plimultigi(pli/ig/i)9

plongi (ntr) lerte sin eti en akvon9

plori? (ntr) montri sian doloron perlarmoj4

plu? vorteto montranta la daura-don kaj necesadon de iu stato

au ago (plu pluvas...: la pluvoankorau okazas)1

plugi? (tr) tranci la surfacon de latero per speciala ilo por semi6

plumbo griza, mola kaj peza met-alo (Pb)8

plumo? tio, kio kovras lahauton de birdoj4

pluraj? pli ol unu6

pluralo multenombro (indikita per-j: unu pomo, du pomoj, tri po-moj ktp)9

plus vorteto indikanta adicion (1 +1 = 2, unu plus unu estas du)8

pluvo? akvo gute falan-ta de nuboj4

pneuo la elasta kovrilo de radoY

po prep. signifanta disdividon (lakurso dauras dum 10 tagoj po 30minutoj)9

poemo grandforma poeziao8

poeto tiu, kiu verkas poeziaojn7

poezio arto esprimigi, ofte per ver-soj, tiel ke la sonoj kaj ritmo ve-kas emociojn8

polico? ero de lastato komisiitapor prizorgi lapublikan ordon kaj sekurecon6

poligloto homo, kiu scias multajnlingvojnX

politiko scienco au arto rilata al laregado de stato7

poluro? surfaca brilo pro frotado6

polvo? etaj eroj el tero facile le-vataj de vento; etaj eroj el aliajsekaj materialoj (malpurao)6

70

precipa

pomo? frukto de la pomarbo (Ma-

lus)6

nadaponto? konstruao

ebliganta traironde rivero6

popolo? homoj, kiuj sentas sinsamaj; homoj el lando, kiuj ne es-tas la regantoj3

populara facile komprenebla por lapopolo; konata kaj amata de lapopolo9

por? prep. por indiki: celon (preniplumon por skribi); acetobjekton;acet- au vend-prezon (aceti teonpor unu franko); = kvazau (miprenis la dangeron por serco)1

porcelano delikata speco de faj-enco9

porcio kvanto da mangao donataal ciu persono9

pordo? malfermao enmuro de konstruao auen flanko de veturilopor lasi en- kaj el-iron;plato, kiu fermas por-dan spacon3

porko? besto kunmallongaj krurojhejme bredata pro viando (Sus)5

porti? (tr) subteni objekton; prenikun si kaj iri por demeti en alianlokon2

portreto bildo (desegnao,pentrao, fotografao) deaparta persono9

posedi? (tr) havi rajton au eblonuzadi ion; havi je sia dispono6

post? prep. por indiki tempon plimalfruan ol alia (post sufero ve-nas prospero); malantau (la prin-co sidigis post kolono)1

postao sid-vangoj (post/a/o)X

posteno loko okupita per aro dasoldatoj por milita celo; ofico8

postuli? (tr) severe peti ion pro siarajto, autoritato au forto; igi ionnepre necesa3

poso? speco de sa-keto ce vesto5

posto? servo por transporto de le-teroj au malgrandaj pakaoj5

potenco kapablo forte efiki7

poto? vazo por diversaj uzoj: kuir-poto, flor-poto ktp6

povi? (ntr) havi kapablon necesanpor fari ion; havi la rajton, laautoritaton necesan por fari ion;havi la permeson, la eblecon porfari ion2

pozicio loko, sur kiu io restas; ran-go en socio, entrepreno ktp8

pra- vortparto por montri lon-gan antautempecon (praarbaro);malproksiman gradon de paren-ceco (la praavo estas la patro dela avo)9

praktiko? farado de io per la regu-loj de arto au scienco6

pramo plata sipo por transporto dehomoj kaj veturiloj ce rivero, kiene estas pontoX

prava? havanta gustan opinion aukonduton4

precipa? plej grava; cefa4

71

preciza

preciza? klare kaj detale determi-nita6

preferi? (tr) lauvole elekti ion interpluraj5

pregejo konstruao au loko, en kiuoni pregasX

pregi? (ntr) sin turnial dio por peti audanki6

prelegi (ntr) prezenti iun temon9

premi? (tr) fari forton sur ion3

premio? rekompenco por venkintode konkurso6

preni? (tr) kapti iun au ion per siamano au per ilo; havigi al si2

prepari? (tr) fari cion necesan, kioebligas faradon de io alia; pretigi5

prepozicio (al, da, je, po, pri, sub,tra ...)X (v) pg 11

presi? (tr) meti inkon sur paperonau alian surfacon per aparato, kiufaras kopion6

preskau? vorto por diri “ne tute,sed proksimume” (ili estas pres-kau samagaj)1

preskribi (tr) ordoni skribe9

preta? plene preparita; disponeblapor tuja uzo4

preteksto sajna kialo eldirita porkasi la veran kialon8

pretendi (x) per volo postuli ion(tio povas okazi ec se oni ne ra-jtas postuli tion, car temas privolo)8

preter? prep. por montri lokon auobjekton, apud kiu oni pasas1

prezenti? (tr) meti ion antau iu,por ke tiu gin prenu, vidu au jugu;

starigi antau ies imago la bildonde iu au io3

prezidi (x) direkti lalaboron de kunveno ausocieto; regi7

prezo? vendvaloro de objekto6

pri? prep. por diri “koncerne al”,“rilate al” (plori pri iu; kontentapri io; filmo pri amo)1

principo fundamenta elemento elkiu io devenas; fundamenta ve-rao9

princo filo de rego9

printempo? sezono post vintro kajantau somero (printempo: la se-zono de floroj)4 (b) pg 13

privata tia kiu koncernas nur lapersonan au familian vivon deindividuo7

pro? prep. por indiki kialon: miridas pro lia naiveco1

probabla havanta grandan au laplej grandan sancon por okazi;havanta grandajn au la plejgrandajn kialojn por esti vera8

problemo malfacilao8

procedi (ntr) uzi difinitajn rime-dojn por fari ion8

procento profito produktata demonsumo, kiun oni pruntis au su-ldas9

proceso jura studo de okazao porjugo en tribunalo8

produkto? vivao au senvivao kre-ita per natura vojo por komercokaj konsumado; utila objekto kre-ita el krudaj materialoj (la fabrikoproduktas bonan tolon; tolo estas

72

prunto

produkto)5

profesio ciu okupo, per kiu oni aki-ras vivrimedojn8

profesoro iu, generale doktoro, kiuinstruas en universitato9

profeto homo komisiita de dio; an-taudiristo; religia gvidanto9

profito utilo de io; mongajno de iulaboro, de entrepreno8

profunda? (pri puto, rivero ktp)havanta grandan distancon interla malferma parto kaj la fundo4

programo lautempa listo de pre-zentotaj au farotaj aferoj, de tas-koj (por televido, kongreso ktp)9

progresi? (ntr) antauen-iri al su-pera grado de disvolvigo; per-fektigi6

projekto detala plano proponata aliu9

prokrasti (tr) ne fari nun por fariposte8

proksima? apartigita per malgra-nda distanco en spaco au tempo2

proksimume ne plene trafante laveron au celon (proksim/um/e)7

proleto homo, kies nuraj vivrime-doj estas vendo de sia laborforto9

promeni? (ntr) iri de loko al lokopor plezuro5

promesi? (tr) certigi, ke oni farosau donos5

pronomo speciala vorto servantapor anstataui nomon (mi, vi, li,si, gi, ni, ili, tiu, tio, ciu...)9

prononci (tr) elparoli9

propagandi (tr) klopodi disvastigiideon9

proponi (tr) montri ion al iu, porke tiu uzu gin; diri al iu, ke tiueble faru ion9

propozicio parto de frazo espri-manta per si mem kompletan sen-con9

propra? de tiu/tio mem (timulotimas ec sian propran ombron)3

prosperi (ntr) esti en kontentiga,sukcesa stato9

protekti (tr) defendi, sirmi au helpikontrau dangero7

protesti (ntr) fari deklaron kontrauio7

proverbo popoldirao (“ne gutasmielo el la cielo” estas proverbo)9

provi? (tr) uzi/fari ion por scii, cuoni povas uzi/fari tion3

provinco administra au historiasubdividao de lando9

provizo abunda materialo au suficegranda kolekto da objektoj, kiujnoni povas bezoni8

provizora intertempa, ne por daurauzoX

provoki (tr) (iun) instigi al batalo;(ion) kauzi9

prozo parolo au teksto ne arangitalau verso8

prudenta kapabla regi siajn agojnpor ne erari au meti sin en dan-geron7

pruno frukto de prunujokun malmola kerno(Prunus domesticus)9

prunto? dono de io al iu por postaredono5

73

pruvi

pruvi (tr) (iu) montri per rezonadoau fakto, ke io estas vera; (io) estila pruvo de8

psikologio scienco pri konsciaj aunekonsciaj fenomenoj de menso9

publiko? grupo da uloj: rigardantoj(en teatro, kinejo ktp), klientoj,legantoj ktp6

pudro kolora kaj odora pul-voro por tualeto9

pugno fermita mano7

pulmo parto de la korpo,kie sango prenas O2 ella aero, kiun oni spiris8

pulo eta sangosuca insekto, kiu trebone saltas (Pulex)X

pulvo eksplodema pulvoro8

pulvoro solida substanco dispecigi-ta en tre malgrandajn erojn8

pumpi (tr) altiri au repusi fluaonper speciala ilo8

puni? (tr) kauzi al iu suferon kom-pense de ties malbona ago aukulpo6

punkto? loko, kiu ne havas longonau largon (en spaco au tempo);speciala temo; la signo “.”3

punto maldensa teksao (delikatareto, kiu prezentas desegnaon)9

pupilo la parto dela okulo, kie lumopovas eniri9

pupo ludilo en formode eta homo au bes-to8

pura? miksita je neniu fremda el-emento; ne makulita de nauza

substanco (polvo, graso, koto,ktp)3

puso densa flaveta fluao el vundo9

pusi? (tr) movi per premo au fra-po5

puto truo en tero por tiri akvon7

putri (ntr) malkomponigi (pri fruk-to, mangao, mortinta besto ...)8

rabato malaltigo de prezo9

rabi (tr) per forto au minaco (uziforton) forpreni ies posedaon8

racio kapablo decidi per logika re-zonado9

radiatoro aparato ce motoro, kievarmega akvo malvarmigas porplu helpi teni temperaturon de

motoro9

radiko subtera par-to de arbo au aliakreskao7

radio? ciu aparta rektlinia elsen-dao el fonto de lumo, varmo,elektro ktp5

rado? ronda aoturniganta cirkaucentra akso6

rafano mangebla radikode herbo (Raphanus)9

rajdi (x) iri sidante sur dorso de be-

sto7

rajto? povo fari ion aupostuli ion de aliuloj3

rakonti? (tr) parole au skribe ko-nigi okazintaon3

74

rekompenco

rampi (ntr) movigi sur grundo perla ventro (serpento rampas, car gine havas piedojn)8

rando? cirkaua ekstrema parto deio6

rango grado, altecode ofico8

rano besto, kiu vi-vas ce akvo (Rana)9

rapida? faranta au okazanta dummallonga tempo (kuniklo estas plirapida ol testudo)2 (b) pg 07

raporti (x) veni al iu kaj transdoniakiritan informon8

rato besto simi-la al muso, sedpli granda ol muso (Rattus)8

rauka sonanta malklare (rauka vo-co pro malvarmumo)9

raupo larvo de papiliokaj de kelkaj aliajflugilaj insektoj9

ravi (tr) veki grandan admiron8

razi (tr) fortranciharojn ce ties ra-diko7

re-? vortparto, kiu indikas denovanvenon au ripeton (redoni monon;revidi; relegi)0

reakcio kontrauago9

reala vere okazinta; vere ekzistan-ta9

recenzi (tr) fari raporton pri iuverko; doni sian opinion pri iuverko9

recepto klara kaj instrua skribaopri kiel pretigi ion (mangaon, ku-racilon ktp)8

reciproka sama (de unu al alia, kielde la alia al tiu unu)8

redakti (tr) direkti publikigon degazeto, revuo au similao9

redukti (tr) malgrandigi lau di-mensio au nombro9

reflekso movo sendependa de vo-loY

reflekti (tr) reeti lumon, sononau similaon (spegulo reflektaslumon)9

reformi (tr) doni alian pli bonanformon9

regali (tr) bone kaj plezurige traktiiun8

regi? (tr) efektive estri, direkti lausia volo au lau sia rajto3

regimento parto de armeo9

regiono? parto de lando kun spe-ciala eco (natura au socia)5

registro libro, en kiu oni notas cif-erojn, faktojn ktp7

regno? vorto por stato en pasintajjarcentoj6

regulo? tio, kio estas difinita porgvidi la agadon, konduton ktp6

regimo sistemo de regado en statoau administrado en entrepreno9

rego? dumviva regnestro, kies in-signo estas krono5

reklami (tr) laudi kaj rekomendi alla publiko komercaon8

rekomendi? (tr) forte proponi kunprezento de bonaj ecoj6

rekompenco io donita au servita aliu pro danko al ricevita servo aubonfaro de tiu8

75

rekordo

rekordo plej supera rezulto en tutahistorio de iu sporto8

rekta? havanta unu solandirekton; nekurba5

(1: rekta; 2: kurba)

rektangulo figuro kun kvarrektaj lateroj kaj kvar angu-loj je 90o (rekt/angul/o)9

relativa dependa, kompara, kondi-ca9

religio? kredo kaj praktiko de ri-latoj inter la homo kaj la trans-mondo, supernaturaj estuloj, vivokaj morto5

relo longa stango elmetalo, sur kiu irastramo au lokomotivo7

remi movi boatonmane per remiloj8

rendevuo interkonsento pri loko kajhoro por renkontigo9

renkonti? (tr) trovi iun dum oniiras kontraudirekte al tiu3

reno organo, kiu purigas la sangon9

rento perioda profito de prunto,luo au valorpaperoj9

renversi (tr) faligi ion au iun sta-rantan; klini vazon, por ke la en-havo foriru7

reprezenti (tr) anstataui iun laukomisio7

respekti? (tr) estimi kaj submetigial iu6

respondi? (x) doni informon peti-tan per demando2

respubliko politika regimo, en kiula reganto estas elektita de lapopolo8

resti? (ntr) ne foriri, ne malaperi,estadi en iu loko; plu esti en samastato2

restoracio loko, kie oni mangaskontrau pago7

resumo mallongigo de io pli longedirita9

reto? plektao kun gra-ndaj interspacoj inter lafadenoj au snuroj6

revi (x) imagi tion, kion oni fortedeziras8

revizii (tr) kontroli kaj foje prisercihomojn, komercaojn ktp (do-gane, police ktp)9

revolucii (ntr) fari subitan sangonen politika regimo de iu lando9

revuo perioda, sed ne ciutaga pre-sao en formo de brosuro generalepri iu aparta fako8

rezervo io konservita disponeblapor posta uzo8

rezigni (x) plene forlasi ian postu-lon, pretendon au esperon8

rezisti (ntr) malcedi, kontraustari8

rezoni (ntr) logike kunmeti ideojnkaj tiri el ili konkludon9

rezulti? (ntr) sekvi el io (troa ku-rado rezultas je granda laco)6

ribeli (ntr) rifuzi obei superulon kajfoje peni perforte forigi gin8

ribo malgranda bongustanigra au ruga bero dearbeto (Ribes)9

ricevi? (tr) vole au nevole farigiposedanto, profitanto, spertanto(ricevi donacon, leteron, profiton,viziton)2

76

ronki

rica? posedanta multajn havaojn,multan monon2

ridi? (ntr) per buso kajsono (ha ha ha) montrisubitan gajecon2

rifugi (ntr) iri en sendangeran lo-kon for de sia lando au hejma lo-ko8

rifuzi? (tr) malakcepti; ne konsen-ti6

rigardi? (tr) direkti sian vidon sur;turni la okulojn por vidi3

rigida malfacile fleksebla; neflekse-bla; obstine sama9

rikolti? (tr) preni la fruktojn6

rilati? (ntr) havi inter si ian ajn li-gon6

rimarki? (tr) distingi kaj aparteatenti ion au iun3

rimedo? tio, kio servas por atingicelon3

rimeno leda bendo uzata por ligi9

rimo jen rimoj: Johano, kisu mianmanon; felico vezike sin levas sedbaldau falas kaj krevas9

ringo rondao kun ron-da truo; tiu ao uzatace la fingro7

ripari? (tr) remeti ion en bonan,uzeblan staton6

ripeti? (tr) fari au diri denove jedua fojo (au je tria, kvara ...fojo)5

ripo unu el pluraj kurbajostoj ce brusto, kiujprotektas la pulmojnkaj aliajn organojn8

ripozi? (ntr) ne labori dum iom datempo por repreni plenan forton;senmove kviete kusi4

riproci? (tr) esprimi al iu mal-laudon, malkontenton au akuzonpri ties ago au konduto6

riski (tr) provi fari ion malgrau laeblo de malsukceso au dangero8

risorto elasta lameno au fadenogenerale el metalo (risorta matra-co)X

ritmo regula alterno de fortaj kajmalfortaj tonoj en muzikao8

riveli (tr) malkovri au sciigi ion, kioantaue estis nekonata au sekreta9

riverenci (ntr) iom klini sin porsaluto9

rivero? natura fluanta, iom forta,akvaro gis alia rivero au gismaro4(b) pg 97

rivoluo movo cirkau akso je 360o

(kompleta turnigo)9

rizo greno, kiu satas marcon (Ory-za)7

robo longa vestao, de kolo gis lapiedoj au gis la genuoj, kun ausen manikoj8

roko ega stono7

rolo tasko de unu aktoro en teatraverko9

romano longa kaj proza literaturaverko9

rompi? (tr) dispecigi4

rondo? io pli-malpli samforma kielcirklo, kun au sen truo; aparta aroda homoj4

ronki (ntr) brui je spiro dum ladormo8

77

rosmaro

rosmaro mambesto de malvarmajmaroj kun du longaj elstarantajdentoj ce la viro (Odobaenus ros-marus)X

roso akvogutoj, kiuj formigas dumla nokto sur folioj9

rosti (tr) kuiri mangaon per var-mego sur rostostango, en fornoau en kaserolo, ne uzante grasonnek akvon8

rozo? bela floro de roz-arbo (Rosa)4

rubando stofa bendouzata kiel ornamao;vindo9

ruga? kun koloro de sango2 (b) pg100

ruino restao el renversita au disfal-inta konstruao au urbo9

ruli? (tr) movi objekton turnantegin cirkau gi mem (ruli stonon,pilkon)5

rulo? ao kiel tiu de labildo, generale uzata porfari ion, foje en masino5

rusto fero difektita de aero (rustokovras tiun sipon)9

ruza lerte trompa; kapabla elpensilertajn rimedojn por atingi ion7

s-ino sinjorinoX

s-ro sinjoroX

sabato? la tago de la semajno intervendredo kaj dimanco5

sablo speco de tero, trovata enbordo de maro, en bordo iuj

riveroj kaj en aliaj lokoj (en purasablo nenio kreskas)7

sagaca tia, kiu akre vidas, klarejugas, singarde eliras el malfacilasituacio8

sago pinta vergeto,kiun oni pafas; signopor montri ion9

saga? inteligenta kaj sperta5

sako? mola ujo el tolo,ledo, papero au alia ma-terialo kun malfermaoce la supro5

salajro mono periode pagata aldungito por servado, laboro, ofi-co7

salato mangao el herboj au lego-moj; senorda miksao9

saliko multaj specoj daarboj kaj etaj arboj,kun vergoj flekseblajuzataj por fari korbon (Salix)9

salo? substanco trovata en la akvode la maroj, uzata kiel spico(NaCl)6

salono eleganta vizitcambro en do-mo; granda kaj bela cambro porfestoj au kunvenoj8

salti? (ntr)(iu) rapidemovigisupren kun ambau piedoj superla tero, kaj ree fali; (io) movigide unu al alia loko, ne tusante lalokoj inter tiuj4

saluti? (tr) diri ion au signi je al-veno au je foriro por montri re-spekton al iu (bonan tagon)4

78

semajno

sama? tute simila (A kaj A estassamaj literoj)2

sana? havanta korpon kaj menson,kiuj bone kaj normale funkcias4

sandvico du pantracojkun io inter ili9

sango? ruga likvao en la korpo dehomoj kaj iuj bestoj, kiu estasmovita de la koro4

sankta? (iu) plej senkulpa kaj pu-ra6

sapo? materi-alo, kiu hel-pas lavadon6

sarki forigi herbacojn el kulturatatero9

sata? malhavanta deziron au nece-son mangi4

satelito ao, kiu rondiras planedon(luno estas natura satelito)X

satiro proza au versa teksto, kiumoke ridigas kaj kritikas iun auion9

sauco flua spicao por mangao8

savi? (tr) liberigi iun el grava dan-gero6

sceno aparta parto de teatrao; in-teresa vidata okazao7

scienco? esplorado kaj studado porklarigi fenomenojn6

scii? (tr) koni certe kaj precize2

sciuro besto, kiu vivassur arboj (Sciurus)9

scivola tre deziranta scii7

se? vorteto por diri “en la okazoke”, “imagante ke”, “kondice ke”

(se vi havos okazon, ne forgesu almi skribi)1

sed? vorteto montranta kontrau-econ, malsamecon au diferencon(mi volis slosi la pordon, sed miperdis la slosilon)1

segi (tr) tranci per speciala ilo kun

akraj dentoj8

sego? meblo por sidi4

seka? enhavanta neniom da akvoau likvao; surhavanta neniom daakvo au likvao5

sekalo greno por fari panon kaj

bieron9

sekci (tr) esplore distrancihoman au bestan korpon9

sekcio aparta parto de organizaoau societo, ordinare kun propratasko au loko9

sekretario homo komisiita por verkikaj skribi leterojn, raportojn ktp8

sekreto? io, kio restas au devasresti kasita6

sekso tio, kio estasmalsama inter virojkaj inoj8

sekundo baza mezurunuo de tem-po (unu minuto estas 60 seku-ndoj)7

sekura estanta en sendangera situ-acio9

sekvi? (tr) veni au iri post iu/ioalia2

semajno? dauro de sep sinsekvajtagoj (semajn-fino: sabato kaj di-manco)3

79

seminario

seminario kurso au lecionaro, enkiu la lernantoj prelegas au ekz-ercas instruadonX

semo? parto de fruk-to, kiu povas igi no-va kreskao6

sen? prep. esprimanta iel fores-ton, mankon (sen gutoj mal-grandaj maro ne ekzistus; li restisdu tagojn sen mangi)1

senato plej alta legofara anaro ausupera cambro en parlamento9

senco? ideo pri tio, kion esprimasvorto au frazo5

sendi? (tr) irigi ien; ordoni au fari,ke iu iru de unu loko al alia; or-doni, ke io estu portata de unuloko al alia2

senso sentumo (iu kapablo senti:tusado, vidado, audado, flaradoau gustumado)8

senti? (tr) ricevi impreson, kiu sci-igas nin pri la ekzisto kaj la ecojde la eksteraj objektoj3

sep? 71

septembro? la naua monato de lajaro5

serci? (tr) peni por trovi3

serena sennuba kaj senventa; kvi-eta sen cagrenoj8

serio? vico da samaj au similaj aojen ordo6

serioza? nerida, neserca5

serpento? senpiedabesto ofte venena(Ophidia)6

seruro aparato servantapor fermi pordon aukeston per slosilo7

servi? (x) (iu) plenumi difinitanlaboron por profito au utilo de iualia; (io) esti utila por iu au io;(io) esti uzata por io4

ses? 61

severa forte postulema, malmilda7

sezono? parto de la jaro (somero,autuno, vintro kaj printempo)6

sfero surfaco de globoX

si? vorteto por indiki la agantonmem (si lavas sin)1

sidi? (ntr) resti ie, kaj apogi sin perla postao2 (v) sego

siegi (tr) cirkaui por konkeriX

signalo interkonsentita signodestinita por komuniki ion8

signifi (tr) havi difinitan sencon auvaloron; egalvalori (libere spiri nesignifas vivi)7

signo? io ajn (streko, bildo, ob-jekto, gesto), kio elvokas en laspiriton ideon pri alia afero (?, r,8, +, = ...)6

silenti? (ntr) ne paroli; ne brui4

silko delikata kaj brila fadeno elraupo (Bombyx); teksao el tiufadeno8

simila? havanta iajn ecojn, kiujnankau alia persono au objektohavas5

simio besto simila alhomo, kun au senvosto (Simiae)8

simpatio favora inklino al alia per-sono8

simpla? facile komprenebla, uze-bla, solvebla3

80

sojlo

sincera (iu) esprimanta tion, kiononi opinias au sentas; aganta lausiaj opinioj kaj sentoj; (io) mal-mensoge dirita, farita au sentita7

sindikato societo por defendi in-teresojn de la anoj9

sindona preta ciam servi al iu au io(si/n/don/a)9

singarda atenta por eviti malbonon(si/n/gard/a)9

singularo ununombro (unu pomo)9

(v) pluralosinjoro? titolo de gentileco por la

viroj2

sino homa brusto kaj ventro9

sinteno kondut-maniero en certasituacio (si/n/ten/o)9

sistemo harmonia tutoda interdependaj aojkunordigitaj8

sitelo rondforma vazo havanta te-nilon8

situacio tuto da kondicoj kaj cir-konstancoj, en kiuj iu trovigas9

situo maniero lau kiu io estas lokitarilate al la cirkauaj objektoj9

skalo linio dividita per streke-toj por montri la dimensiojnde desegnao rilate al efek-tiva objekto au gradojn demezuraparato7

skatolo? ujo fermebla kaj malfer-mebla el solida substanco kiajligno, kartono, plasto, metalo ...6

skeleto ostaroX

skio longa kaj plata gli-tilo, kiun oni aligas alsuoj por gliti sur nego9

sklavo homo posedanta nenian so-cian rajton, kiu estas posedao dealia persono8

skorpio besto kun venena pikilo jefino de la vosto (Scorpiones)9

skrapi? (tr) forigi partetojn el lasuprao de io per sovo de specialailo6

skribi? (tr) meti vortojnkaj frazojn sur io poresprimi pensojn, porsciigi al iu2

skui (tr) rapide abrupte kaj ripetesanceli8

skulpti (tr) formi figurojn el solidamaterio, kiel stono, per hakado,trancado au skrapado7

slango busa formo de faka au sociafaklingvoY

sledo malalta glitveturilo kun duglitiloj9

sobra modere manganta au trin-kanta; malebria8

sociala rilata al la socio; rilata al lakomunaj ekonomiaj interesoj, neal la politikaj9

societo daura kunigo de personojsub komuna regularo por atingikomunan celon, cu plezuran, cuprofitan, cu komercan7

socio kunigo de homoj, kiuj vivassub komunaj legoj7

sofo longa kaj komfortameblo por sidado depli ol unu persono9

soifi? (x) senti bezonon trinki6

sojlo stono au lignao kusantamalsupre de aperturo de pordo;komenco8

81

soklo

soklo stona bazo de konstruaoX

sola? neakompanata, ne estantakun aliaj; unu kaj neniu kroma3

soldato? militisto, precipela senranga6

solena farata serioze, lauspecialaj reguloj pro lagraveco9

solidara akceptinta respondeconpri la suldoj au agoj de alia per-sono9

solido korpo en firma, malfluidastato7

solvi (tr) miksi kun fluao solidon,gason au alian fluaon, tiel ke larezulto estas fluao; trovi la re-spondon al demando, la rimedonal malfacilao7

somero? la plej suna kaj varma se-zono4 (b) pg 13

songi (ntr) vidi image

dum la dormo7

soni? (ntr) fari ion, kion oni povasaudi (sonis piano; eksonis rapidajpasoj)3

sonoro sono daure sonanta postceso de gia kauzo7

sopiri (x) sufere bedauri kaj re-deziri ion perditan8

sorbi (tr) entiri likvaon en sin9

sorci (tr) fari supernaturajn afer-ojn per helpo de io supernatura;pasie allogi8

sorgo greno el landojvarmaj (Sorghum vul-gare)9

sorto? neevitebla(j) okazao(j) feli-ca(j) au malfelica(j)6

sovaga (homo) ne civilizita; (be-sto) ne hejmigita; (kreskao) nekulturita8

spaco senfinao, en kiu movigasciuj objektoj; difinita mezureblaparto de tiu senfinao7

sparko elektra fajreroY

spasmo nevola kuntirigo de musko-lojX

speciala? negenerala, nekomuna,aparta, faka6

specimeno malgranda kvanto devaro por veki scivolon, informi,reklami, ebligi takson9

speco? aro da estaoj, similaj intersi sed diferencaj de aliaj4

spegulo? glata brilasurfaco, kiu reflek-tas lumon6

spektaklo atentokapta okazao auprezentao en teatro, sportejo ...9

sperta? posedanta sciojn kaj lerte-con akiritajn per farado6

spezi? (tr) fari (elspezi) au ricevi(enspezi) pagojn6

spico? substanco, ordinare kreska-a, destinita por bongustigi man-gaojn6

spiko aro da floroj au graj-noj laulonge de akso(tritiko, maizo, rizo ...)9

spinaco herbo, kies verdaj folioj es-tas uzataj kiel legomoj (Spina-cia)9

spino sekvaj ostoj de la kokso gisla nukoX

spiralo kurba linio similaal tiu figuroX

82

strio

spiri? (ntr) enigi kaj eligi aeron enla plumojn tra nazo au buso5

spirito? senmorta homa animo;nevidebla kaj netusebla estao5

spiti (tr) montri al iu, ke oni kon-trauas au deziras kontraui gin porplezuro9

splito disfenditao au disrompao9

spongo ilo por helpi pu-rigadon, per kiu oniuzas sapon kaj frotas9

sporto korpaj ekzercoj au ludoj porplezuro kaj korpa bonstato8

sprita montranta mensan viglon8

spuro postsigno (signo de io pas-inta au okazinta: piedsigno mon-tras, ke iu pasis)9

stacio? haltejo kun servoj, kie pub-likaj veturiloj haltas dum iom datempo4

stadio difinita grado en ia evo-luado9

stadiono sportejo kun loko por egegranda kvanto da rigardantoj9

stalo logejo por brutoj7

stameno vira organo defloro9

stampo speco de oficiala identigamarko8

standardo flago kiel portanto deideoj militistaj, religiaj, naciaj aupartiaj7

stango ciaspeca, multe pli longaol dika, peco el ligno au met-alo (fosto, masto, paliso, stipo;bastono, vergo)8

stano griza, facile fandebla metalo(Sn)9

stari? (ntr) resti vertikale sur lapiedoj; resti senmove2

starti (tr) ekkuri, ekfunkcii9

stati (ntr) esti en iu statoX

stato? maniero de io au iu esti ri-late al giaj cefaj ecoj4

statuo skulptao de homoau besto en sama aupreskau sama grando dela originalo9

staturo alteco de homo9

stelo? luma punkto en lanokta cielo; figuro kunkvin au pli da pintoj5

sterko nutrao por la grundo ge-nerale el besta au kreskaa de-veno9

sterni (tr) largigi, ebenigi; kusigi,faligi7

stilo maniero verki, fari artaon8

stimuli (tr) plivigligiX

stomako interna organo, kie oka-zas digestado7

stranga? miriga pro malordinare-co6

strato? vojo inter konstruaoj enurbo au vilago4 (b) pg 07

streci? (tr) tiri snuron au ion simi-lan al du kontrauaj flankoj, tiel kegi igu rigida6

streko parto de linio sur surfaco(streko: —; speranto )7

strigo nokta rabobirdo(Strix)9

striki (ntr) cesigi la laboron portrafi celon, kiel pli alta salajro8

strio larga streko; bendo8

83

strukturo

strukturo maniero, lau kiu estaskunarangitaj la diversaj partoj detutao8

struto la plej granda birdohavanta longajn kolonkaj krurojn, kiu kurasrapide (Struthio)9

studento studanto en supera ler-nejo8

studi? (tr) science esplori; dili-gente labori por akiri la posedonde ia scienco5

stulta malsaga7

stumpo nedifektita restao el for-trancita membro; mallonga partorestanta el io8

sub? prep. por indiki pozicion deio rilate al alia, kiu estas pli altetusante au ne (porti ion sub labrako; muso kuras sub la lito)1

subita? tute rapide kaj surprizeokazanta6

subjekto la aganto; parto depropozicio, kiu indikas tiun, kiuagas au estas en iu stato (en “lapatro donis al mi dolcan pomon”la patro estas la subjekto)9

substanco ciu aparta speco dematerio9

substantivo vorto esprimanta per-sonon, estulon, objekton, aferonau ideon 9 (v) -o

subtila (io) esprimanta au mon-tranta plej delikatajn malsamojn;(iu) kapabla rimarki la plej de-likatajn malsamojn; (io) tre de-likata9

subtrahi (tr) maladicii (7 - 4 = 3)9

suci (tr) eltiri fluaon el io per la

buso9

sudo? unu el la kvar ge-ografiaj cefpunktoj6

(b) pg 97suferi? (x) senti doloron korpan

au mensan; sperti malfelicaon,malagrablaon4

sufica? estanta en tia kvanto, kiaestas bezona4

sufoki (tr) malhelpi la spiradon8

sugesti (tr) prezenti ideon por kon-sidero; kauzi aperon de ideo,pensigiX

sukcesi? (ntr) havi au trafi felicanrezulton5

sukero? dolca substanco trovataen mielo, fruktoj kaj iuj kres-kaoj (pura sukero estas blankakaj uzata en kuirejo)4

suko nutra fluao precipe el fruk-toj7

sulko longforma fosao farita perplugilo en la tero; longforma ka-vao9

sumo? rezulto de adicio (5 estas lasumo de 3 kaj 2); difinita kvantoda mono5

suno? tio, cirkau kio latero iras, gi kreas tagonpro ceesto kaj noktonpro malceesto; la sunaj radioj3

super? prep. por indiki: pozicionde io rilate al alia, kiu estas plimalalte ne tusante; pozicion, kiesforto, grado au rango estas plialta ol tiu de alia (saliko staras su-per la rivero; regi super princoj)1

suplemento aldonao9

84

selo

supo? plejparte likva mangajo6

supozi (tr) dumtempe akcepti ionkiel veran au eblan, ne posedantepruvojn tute certajn7

supro? supra parto, plej alta ek-stremo de io4

sur? prep., kiu indikas pozicion kunkontakto de ekstere, kaj precipede supre (sidi sur sego; sur la ko-rto staras koko; li portis sur si lapekon de multaj)1

surda? kripla, ne audanta au nebo-ne audanta6

surfaco la ekstera parto de iu kor-po8

surprizi (tr) mirigi per sia nea-tenditeco; alveni, kiam oni neatendas7

surtuto longa vesto sur la aliaj9

suspekti (tr) supozi, diveni, sencerta pruvo, ke iu estas kulpa;opinii ion sen certa pruvo8

susuri (ntr) brui malforte (ventetosusuras inter la arboj)9

svarmi (ntr) amase sin movi tien-reen; esti tre multenombraX

svati (tr) sin proponi au proponiiun al alia persono kiel edzon auedzinon9

sveni (ntr) perdi dum kelkaj mo-mentoj la konscion kaj sinmovon8

svingi (tr) moveti ion rapide kajripete; ciudirekten rapide skuadi8

nadanadanadanadanada

safo? besto utila pro la-no kaj viando (Ovis)5

sajni? (ntr) ekstere aspekti simileal io alia, tiel, ke povas okazi auefektive okazas interkonfuzo kajeraro2

sakalo rabobesto sim-ila al hundo (Canisaureus kaj aliaj)9

salti (tr) kunigi elektrajn kon-dukilojn per eta mekanismo porfunkcio de iu elektra aparatoX

sanceli (tr) movi tien kaj reen ionpor gin faligi au renversi9

sanco? ebleco de sukceso6

sangi? (tr) anstatauigi ion per ioalia; aliigi la staton de io, trans-formi ion3

sargi (tr) provizi aparaton (metipafaon en ian ajn pafilon ktp)8

sargo? pezao portata6

sarko raba marfiso tre dangera(Carcharinus)X

sati? (tr) alte taksi la valoron augravecon de io; preferi5

saumo likvao kun multege da etajvezikoj9

selo malmola eksteraparto de io interne plimola8

85

serci

serci? (ntr) diri au fari ion neseri-oze, celante amuzi kaj ridigi6

si? vorteto por montri inan ulon(mi vidis Anan, si estas alta)1

sinko salita au fu-maita parto deporka kruro9

simo tre malgrandaj fungoj, ekz.sur panoX

sipo? iomgrandaveturilopor veturi sur akvo4

siri? (tr) rompi ion, forte tirante6

sirmi (tr) kasi iun au ion kontraumalbonao; protekti7

slimo kota tero kusanta sur fundode marco, lago, rivero au similaakvejoX

slosi? (tr) fermi perseruro5 slosilo:

smiri (tr) meti sur ion iom da sub-stanco, kiu algluas8

snuro? longa plektaoel fadenoj6

soforo profesia kondukisto de autoau de alia veturilo8

soveli? (tr) forpreni ian ma-terion per sovelilo au perio simila6

sovi (tr) pusi ion glitigante gin sursuprao, sur kiu gi kusas8

spari (tr) kolekti provizon de io,precipe de mono, danke al mod-era elspezo au uzo7

spini (tr) fari fadenon per tordado9

spruci (ntr) rapide, salte kaj for-tege elflui eksteren9

sranko? alta meblo kun pordo(j)kaj bretoj au hokoj por konservidomajn aojn6

sraubo ilo el metalo kunpluraj utiloj ofte uzata porfiksi pli firme ol per najlo8

srumpi (ntr) malsveli, malkreskipro sekeco, maljuneco ...8

stalo tre malmola metalo el fero(Fe + C)8

stato? organizita socio kun proprateritorio kaj registaro5

steli? (tr) kase forkapti por si po-sedaon de aliulo5

stipo mallonga dika peco da ligno9

stofo teksao de aparta speco, poraparta uzo8

stono? malmolapli malpli grandaminerala ao4

stopi (tr) fermi truon, plenigante

gin per ia substanco7

strumpo? sakforma gisge-nua piedvesto trikita6

(strumpeto)

stupo? ciu el sinsekvaj ta-buloj au bastonoj uza-taj por supreniri au mal-supreniri5 (stuparo )

suldi (tr) devi pagi iun sumon7

sultro parto de la korpo ce la kolo,kiun oni povas uzi por apogi ion7

suo? piedvesto kun so-lida plandumo, tau-ga por uzo eksterhejma6

suti (tr) elglitigi substancon neflu-idan (uzata por multaj apartaj,

86

tedi

iom malgrandaj eroj, kiel sekasablo au greno)8

sveli (ntr) plidikigi, pligrandigi7

svito likvao sur lahauto pro laboro,sporto ...7

t.e. tio estasX

tabako folioj de kres-kao preparitaj por fu-mado (Nicotiana)7

tabelo arango de informoj lau vi-coj horizontalaj (linioj) kaj ver-tikalaj (kolumnoj) por faciligi lalegadon7

tablo? meblo (tabu-lo kun kruroj) pormangi, skribi ...3

tabulo? longa, ne tre dika, platapeco el ligno au el alia materialo6

tago? dauro de cirkau 12 horoj,de levigo gis subiro de la suno;periodo dum la Tero (au aliaplanedo) faras unu kompletanturnon cirkau sia akso2

tajli doni formon al io, disigantepecetojn au erojn el gi8

tajloro homo, kies metio estas farivestojn8

tajpi uzi klavojn de masino porskribi9

taksi (tr) difini la valoron de iu auio (kiel oni vin taksas, tiel oni vinregalas)7

taksio privata auto kun soforo,uzebla kontrau pagoX

takto regula perioda movado enmuziko9

talento aparta kapablo, cu dona-cita de naturo, cu akirita per la-

boroX

talio parto de la homakorpo9 (v) zono

tamen? vorto esprimanta ian kon-trauecon (kvankam li estas rica,tamen li ne estas felica; mi nescias la hispanan lingvon, sed perhelpo de vortaro mi tamen kom-prenis vian leteron)1

tani (tr) transformi per taugaj pro-cedoj bestan felon en ledonX

tapeto teksao, papero au io sim-ila, per kiu oni tegas la murojn decambro9

tapiso teksao, foje delikata, porkovri plankon au meblon7

tarifo difinita prezaro pri komer-caoj, laboroj, servoj, impostoj9

tasko ordonita servo farenda endifinita tempo; difinita laboro auservo7

taso? malgranda trinkujo por trin-kado de varmaj trinkaoj, precipe

kafo au teo6

tauga? tute bona por iucelo6

tavolo malgranda kvanto de iu ma-terialo sur la tuta surfaco de aliamaterialoX

teatro arto pri verkado kaj aran-gado de rakontoj prezentotaj deaktoroj au pupoj; teatrejo8

tedi (tr) kauzi lacecon kaj mala-grablecon pro trodauro sen san-

87

tegi

goj au okazaoj8

tegi (tr) kovri ciuflanke, tiel ke lakovrao farigas parto de la kovritaao8

tegmento? supera te-gao de domo, ordi-nare el tegoloj6

tegolo diversforma maldika plato elkuirita tero, uzita por tegmento9

tehniko tuto da metodoj de arto,metio au industrio9

tekniko = tehniko9

teksi (tr) dense interkrucigi fade-nojn por fari stofon7

teksto skribao (parto de folio(j) aulibro, kiun oni povas legi)9

telefono? aparato por in-terparolado je distanco6

telegrafo aparato por transsendiper videblaj au skribitaj signoj sci-igojn gis granda distanco7

telegramo sciigo sendita pertelegrafo8

telero? kvazau plataujo por mangi5

televidi rigardi filmojntranssendatajn je gran-daj distancoj per ondoj9

temo tio, pri kio oni parolas, skri-bas, verkas, pensas7

temperaturo fizika grando, kiunoni mezuras per termometro8

tempesto forta pluvo kun fortegavento8

tempo? fizika grando, kiun onimezuras per horlogo2

tendenco daura inklino al io9

tendo kovrao el tolo au felo, sta-rigita sur stangoj, gi estas sirmilokontrau vento, pluvo, suno8

tenera elmontrantaaman, mildan aten-ton9

teni? (tr) havi en la mano(j); res-tigi2

tenti (tr) instigi iun al malperme-sita, dangera, au malbona ago7

teo? trinkao prepari-ta el folioj de tearboen varmega akvo(Camellia sinensis)6

teorio rezonado au klarigo, kiamtute ne estas aplikado8

teraso alta ebena teramaso, porgui belan vidaon9

tereno difinita terspaco8

teritorio parto de tersurfaco pose-danta klarajn limojn, gi apartenasal iu stato au urbo9

termometro instrumentopor mezuri la gradon devarmo9

terni (ntr) subite rapide kaj brueelspiri tra la nazo, tiel forteke la kapo kaj iomete la korpomovigas9

tero? la planedo, sur kiu la ho-moj logas; ekstera parto de tiuplanedo2

terpomo mangeblaradiko de terpo-mujo (Solanumtuberosum) (ter/pom/o)7 (apudestas saketo kun fritita terpomo)

88

tra

teruro? grandega timo5

( vizago de teruro)testudo malrapida besto,

kies korpo estas en ko-rneca selo (Testudo kajaliaj)9

tia? de tiu kvalito; tiuspeca1

tial? pro tiu kauzo1

tiam? en tiu tempo1

tie? en tiu loko1

tiel? en/per tiu maniero; en tiugrado1

ties de tiu(j); apartenanta al tiu(j)9

tigo parto de nelignaj kreskao(branceto)9

tigro rabobesto,grandega katokun strioj (Panther tigris)9

tikli (tr) kauzi ridonper delikataj kaj ri-petaj ektusoj de iujpartoj de la korpo9

timi? (tr) senti malagrablan sentonpro efektiva au imaga dangero,kiun oni deziras eviti3

tineo malgranda papilio, kies larvojmangas lanon, stofojn kaj peltojn(Tinea kaj aliaj)X

tinkturo fluaa substanco por kolo-rigi teksaojn au fadenojn9

tinti (ntr) fari sonon, kiel de duglasoj, kiuj frapas unu kontrau laalia9

tio? tiu afero/ao1

tiom? en tiu kvanto1

tipo ideala modelo; modela pecolau kiu oni fabrikas similajn pe-cojn; litertipo8

tiri? (tr) movi ion au iun al si, nesangante sian lokon; movi ion kunsi au post si, irante antauen3

titolo honora nomo montranta ran-gon, postenon, oficon; surskribometita sur libro, gazeto, artikolo,capitro7

tiu? montra pronomo (tiu estasmia amiko; kiu vivos, tiu vidos)1

toleri (tr) ne kontraustari al io,kion oni ne aprobas au kio genasau suferigas, kvankam oni ka-pablas malhelpi gin7

tolo? teksao farita el lino au ko-tono6

tomato frukto de toma-tujo multe uzata en sala-toj (Lycopersicon)9

tombo fosao en tero au stona loko,kien oni metas mortinton7

tondi? (tr) for-tranci per ton-dilo au per io simila5

tondro bruego el cielo akompa-nanta fulmon7

tono pura muzika sono; koloro auvoco delikate aparta de alia8

tordi (tr) turni teksaon au flekse-blan objekton per giaj ekstremojlau kontrauaj direktoj8

torento rapida fluo de akvo enkruta rivero9

torto speco de kuko kun kuiritajfruktoj9

tra? prep., kiu indikas lokon: enkiu iu movo komencigas ce unuekstremo kaj atingas la alian; enkiu pasas iu movo, kiu komencigis

89

tradicio

antau gi kaj dauras pluen (gisaltis tra la fenestro)1

tradicio transdonado de kutimojkaj konoj de unu generacio alalia9

traduki (tr) transigi iun tekston auparolon de iu lingvo en alian7

trafi? (tr) atingi per etita ao auper sia propra korpo ion celitan;

atingi5

trafiko ago iri kaj venisur vojoj kaj stratoj9

tragedio ege malfelica okazao; te-atrao, kun malgoja fino9

tragika tragedia9

trajno vagonaro (aro da vagono)8

trajto linio de la vizago; eco de ka-raktero8

traktato kontrakto inter statoj9

trakti (tr) diskuti pri la kondicoj deiu afero por finveni al interkon-sento; agi, konduti iamaniere aliu au io (trakti afable la gaston)8

traktoro veturilo kun motoro porkampokulturo8

tramo eta vagonaro sur urbaj stra-toj9

tranci? (tr) dividi aon en partojnau forigi el gi partetojn per akra

ilo4

trankvila? agitata deneniaj zorgoj3

trans? prep. por indiki lokon je laalia flanko de io; indiki, ke oni pa-sis sur au super io por atingi tiunlokon (la popoloj logantaj transla maro)1

transitiva (adjektivo por verbo)X

(v) pg 08tre? vorteto por diri “en alta grado,

forte” (tre rapide iri)1

trejni (tr) instrui kaj ekzerci poratingi certan kapablon9

tremi? (ntr) esti movata tien kajreen per etaj sinsekvaj skuoj (tre-mi pro frosto, pro timo)6

trempi (tr) meti ion en akvon aualian fluaon8

treni (tr) pene tiri post si8

trezoro amaso da multvaloraj ob-jektoj; io tre valora, tre satinda8

tri? 31

triangulo figuro kun tri an-guloj kaj tri rektaj linioj(tri/angul/o)8

tribunalo unu jugisto au pluraj ju-gistoj kune jugantaj; jugejo8

triki (tr) fari stofon (similan alreto) plektante fadenojn per ver-getoj9

trikoto trikita teksa-o au vesto8

trinki? (tr) preni flu-aon en la buson kajgluti3

tritiko greno el kies fa-runo oni bakas blankanpanon (Triticum)7

triumfo gojego pro granda venkoX

tro? vorteto por diri “pli ol sufice”,“pli ol necese”, “pli ol konvene”1

trompi? (tr) intence erarigi iun6

trotuaro parto devojo destinitapor piedirantoj,

90

-ul-

apud la vojo destinita por veturi-loj8

trovi? (tr) ekvidi ion, kion oni ser-cas; ekvidi ion per okazo6

trudi (tr) devigi iun fari ion kon-trauvole9

trumpeto muzika blovinstrumento,generale el kupro9

trunko la cefa ligna par-to de arbo8

truo? malplenao, kavoen io5

trupo grupo de artistoj el sama te-atro, dancgrupo ...9

tualeto? tuto de la objektoj, perkiuj oni sin vestas6

tubero bulforma svelao sur auen korpo; dika firma svelao detigo au radiko (terpomo estas tu-bero)9

tubo longa, kava ilo portrairo de akvo, aero aualia fluao7

tufo densa aro da maldikaj kun-kreskantaj aoj (tufo da haroj,herboj, floroj ...)9

tuj? vorteto por diri “senprokrastepost tiu momento” (mi tuj for-iras)1

tuko? peco da teksao uzata poriu celo (naztuko, litotuko, ban-tuko)6

tumulto malorda kaj brua malkvi-etigo de homamaso9

tunelo subtera vojo tra monto;subakva vojo tra maro9

tuno mil kilogramoj9

turismo vojagado au ekskursadopor plezuro au sporto9

turisto homo turismanta (vojagan-ta por plezuro au sporto)9

turmenti (tr) suferigi iun per kru-elaj korpaj au moralaj suferoj8

turni? (tr) movi ion cirkau giaakso; sangi direkton per movo3

turo tre alta, ne tre vas-ta konstruao, plej ofteronda au kvadrata7

tusi? (ntr) subite elspiri, kun sonopro malsano au car io estas en lagorgo6

tusi? (tr) meti la fingrojn au ianparton de la korpo al io au iu; farisangojn en io4

tuta? senmanka; rigardata en siakompleto2

nada

-u? finao por verboj, kiam temaspri peto au ordono (fermu lapordon!)0

-uj-? vortparto por indiki: objek-ton, kiu entenas tute en si plimalpli grandan kvanton da aliajobjektoj (sukerujo); kreskaon,kiu donas la frukton montritanper la radiko (pirujo)0

-ul-? vortparto por indiki vivan-tan estaon, kies grava eco estasesprimita per la radiko (junulo,mensogulo, riculo ...)0

91

-um-

-um-? vortparto sen difinita senco(plenumi, sapumi, brakumi, ak-vumi)0

umbiliko kaveto sur la ventroX

ungo? malmola par-to ce la ekstremode homaj au bestaj fingroj6

uniformo kostumo, kies formo aukoloro estas samaj por ciuj anojel la sama grupo9

unika sola en sia speco; senkom-para, sensimila9

universala koncernanta ciujn; tau-ga por ciuj9

universitato altlernejo9

unu? 11

urbo? iom granda aro da domoj,arangitaj lau pluraj stratoj3

urgi (tr) vigle plirapidigi; postu-li tujan agon; (ntr) esti ne pro-krastebla7

urino likvao tirita el la sango perla renojX

urso granda besto kundika hararo sur la tu-ta korpo (Ursus)8

urtiko pika herbo, kies piko estaskvazau brulo (Urtica)X

-us? finao por verboj, kiam estaskondico, supozo, deziro au temaspri tre gentila peto (mi satus nagitien; cu vi legus tion?)0

utero ina organo, kie ekkreskas laidoX

utila? bona por uzado; iel oportu-na, tauga4

utopio neebla revoX

uzi? (tr) preni ion kiel rimedon auilon; agi per io3

vadi (ntr) pasi en malprofundaakvo au en mola substanco, koto,nego, sablo ...9

vagi (ntr) sencele iri de loko alloko9

vagino la kanalo ce virinoj kaj iujinaj bestoj, tra kiu la ido naski-gasX

vagono? veturi-lo por pasage-roj au varoj4 (v) lokomotivo

vakcino substanco por malpermesiakiron de iu malsano, gi estastrinkita au injektita8

vaka neokupitaX

vaki (ntr) esti libera por okupoX

vakso substanco per kiu la abe-loj kreas siajn celojn; similaj sub-stancoj uzataj de la homoj porpluraj celoj9

valida prezentanta la laulegajnkondicojn postulatajn9

valizo portebla ujo porvojagoj7

valo? malalta vasta te-ro inter montoj6

valoro? grado, je kiu iu au io estassatata pro siaj kvalitoj; sumo, jekiu io estas mone taksata3

vana senutila; ne produktanta efi-kan rezulton; neefektiva7

vango? flanka parto de lavizago6

vanta (io) ne valoranta atentonau prizorgon, pro sia malgraveco;

92

vertico

(iu) amanta posedi kaj montradibagatelojn9

vaporo? akvo kiel gaso5

varbi (tr) logi iun, porke gi anigu al grupoau partioX

varii (ntr) ade sangigi lau iu ma-niero; sangigi lau la valoro8

varma? havanta altan temperatu-ron (per varmo oni kuiras; pervarmo akvo bolas)3

varo komercao8

varti (tr) gardi kaj zorgi estu-lon, kiu bezonas helpon pro siajuneco9

vasta? havanta grandajn dimensi-ojn5

vato kotono kombita kaj premitauzata ekzemple por bandago7

vazo kia ajn ujo destinita por en-teni solidon au likvaon7

ve! ekkria vorteto esprimanta plen-don pro malfelico7

vegetalo kreskao el semo au plan-to9

vegetara neniam manganta vian-don au ion alian el besto9

vejno tubeto per kiu la sango irastra la korpo9

veki? (tr) cesigi ies dormon4

velki (ntr) sensukigi; senfortigi,kadukigi8

velo granda forta tuko,fiksita ce la mastoj porkapti la venton8

veluro silka, kotona au lana stofokun molaj mallongaj haroj9

vendi? (tr) fordoni kontrau mono4

vendredo? la tago de la semajnointer audo kaj dimanco5

veneno mortiga substanco, pro-duktita de iuj bestoj au kreita dela homo8

vengi (tr) pagi malbonon per mal-bono9

veni? (ntr) movigi tien, kie estasla persono, kiu parolas, au al kiuoni parolas; atingi difinitan lokon,kien oni intencis iri2

venki? (x) superi malamikon enbatalo, milito; superi konkuran-ton; transpasi baron6

vento? pli malpli rapida movado dela aero3 (b) pg 07

ventro parto de la ko-rpo, en kiu estas lastomako kaj la intes-toj7 (v) graveda

vera? lau la realo; ne trompanta3

verbo vorto esprimanta agon austaton8 (v) -i, -as, -is, -os, -u, -us

verda? kun koloro de folio el vivaarbo4 (b) pg 100

vergo longa, rekta fleksebla bran-ceto; mallonga metala stango8

verko? arta au scienca produktofarita per penso kaj imago (libro,rakonto, poemo, pentrao, muzi-

kao, skulptao ...)5

vermo senpieda besteto(Helminthes)7

verso unu linio de poeziao7

versi (tr) fluigi fluaon el ujo7

vertico punkto, la orig-ino de du rektaj liniojde figuro9

93

vertikalo

vertikalo direkto de la muroj dedomo, de pendolo, kiu haltis9

verto supro de kapo8

veruko malgranda elkres-kao de la hauto9

vespero? fino de la luma tago cesubiro de la suno3

vesperto blinda ma-mulo, kiu flugas(Chiroptera)X

vespo insekto iom sim-ila al abelo, kun ve-nena pikilo (Vespa)9

vesto? cio, per kio oni kovras lakorpon3 (v) kalsono, pantalono,cemizo ...

vesto vesto sen manikoj, portatasub jako8

vetero? stato de la aero4 (v) pluvo,nego, tempesto ...

veti (x) riski sumon en ludo; in-terkonsenti pri monsumo, kiunla malpravanto devos pagi al lapravanto9

veturi? (ntr) iri sed per alia rimedool per piedoj2 (v) auto, aviadilo,biciklo, sipo ...

veziko globa sako en lakorpo; eta globo kunmaldika flueca haute-to, kaj entenanta aeron au gason9

vi? vorteto por indiki la perso-no(j)n, al kiu(j) oni parolas1

viadukto ponto trans tera vojo9

viando? karno de besto, kiel man-gao6

vibri (ntr) tremi kaj produkti so-nonX

vico? sinsekvo da personoj au ob-jektoj arangitaj lau unu linio, unuapud au post alia6

vidi? (tr) senti per la okuloj, ri-marki la bildojn de objektoj2

vidvo viro, kies edzino mortis8

vigla? agema; rapidaga6

viktimo tiu, al kiu okazis malbo-nao9

vilago? malgranda aro da domoj enkamparo, montaro au alia loko forde urbo4

vinagro acidiginta vinoX

vindi (tr) cirkauvolvi per tuko (provundo; bebon)9

vino? alkohola trinka-o el vinberoj5

vintro? la plej malvarma sezono4

(b) pg 13violo malalta kreskao (Viola) kun

belaj ofte bluaj floretoj7

violono muzikinstrumento apogitace la kolo, kun kvar kordoj9

vipo batilo: snuro au ri-meno kaj tenilo9

virga tiu, kiu ankorau ne havis sek-san interrilaton9

viro? homo au besto,kiu kune kun virinoprodukas idon2 (v)-in-, graveda, sekso

virto konstanta emo fari bonon; ciuel la apartaj bonaj inklinoj de laanimo8

viruso la plej simpla estao, ec plisimpla ol bakterio, gi kauzas mal-

94

zono

sanojnX (bildo tuj sube )visi? (tr) purigi objek-

ton, frotante gin pertuko au per similamaniero6

vito vinberujo8

vitro? malmola, travidebla, rompe-bla substanco uzata por fari plu-rajn aojn4

vivi? (ntr) esti inter naskigo kajmorto; sin movi, spiri, mangi ktp2

vizago? antaua parto de la homakapo3

viziti? (tr) iri por vidi iun hejme;iri por vidi ion5

voco? sono de parolo, kanto aukrio5

vojagi? (ntr) iri, veturi por atingimalproksiman urbon au landon3

vojo? strio sur la tero,sur kiu oni iras deunu loko al alia2

voki? (tr) per lauta voco peti iunveni4

voli? (tr) havi deziron au decidonpri io au iu (mi volas nagi ho-diau)2

volonta? faranta ion kun gojo, lausia propra volo6

volumeno mezuro de la spaco oku-pata de objekto9

volumo parto de libro en apartabrosuro au bindao9

volvi? (tr) plurfoje cirkaumeti ion

flekseblan cirkau io alia6

vomi (x) eleti trala buso enhavonde la stomako9

vorto? la plej malgranda parto deparolo, tio estas, sono au skribitasono kun signifo2

vosto? posta partode la korpo de bir-doj au aliaj bes-toj; pendanta ao en la ekstremode la dorso de iuj bestoj6

vualo peco de stofo, uzata por kasi,kovri ion, precipe la vizagon devirinoj8

vulkano monto, kiupovas eleti likvajnstonojn9

vulpo besto rugeta,kuzo de la hundo(Vulpes)8

vulturo granda birdokun nuda kolo kajvizago, nutranta sinde putrao (Vultur)9

vundo? difekto de la korpo kauzitade frapo el kiu fluas sango6

zebro kuzo de cevalo, gi havasblankajn kaj nigrajn striojn (Equ-us zebra kaj aliaj)X

zinko metalo uzata por kovri teg-

mentojn (Zn)9

zipo fermilo de vestoau alia stofaoX

zono strio el stofo, le-do ktp por cirkauigila talion7

95

zoo

zoo loko, en kiu oni tenas mal-oftajn bestojn por studo au porvizitoY

zoologio scienco pri la bestoj9

zorgi? (x) pensi pri rimedoj porcertigi bonan staton de io; serioze

direkti sian atenton kaj aktiveconal bono de iu; maltrankviligi pronecerteco au dubeco de io4

zumi (ntr) audigi dauran, mal-akran bruon, kiel faras iuj insek-toj9

Notoj

sendu viajn komentojn au notojn al vortaro [@] pentuvio [.] com, ili estasutilaj por plibonigo de la venonta eldono.

96

www.pentuvio.com

0oNordo

Sudo

Ameriko 0o

Okcidento OrientoEkvatoro

23,4 NordoO

50 Nordo O

Longitudo:

Latitudo:

30 Okcidento O

60 OkcidentoO

Ekvatoro 0 O

0 O

1

2

3

465

1

2 3

4 5 6

1 MaroMediteraneo2 Golfo3 Rivero4 Lago5 Insulo

1

3

4

5

2

2

97

ww

w.p

entu

vio.co

m

1

2

31 4

Monda Mapo

98