-
Batı inançlarında
CİNLERCİNCİLİK
Halûk Akçam
ve
-
İçindekilerÖnsöz
Eski Yunan'da Cinler
Roma Dünyasında Cinler
Barbar Cinlerin Gelişi
Hıristiyan Dogmasına Göre Cin
Cadılar ve Engizisyon
Cinleri Araştıranlar
Modern Dünya Cincileri
Bibliyografya
35
9
15
17
21
25
29
32
1
-
ÖnsözBatı uygarlığının temellerini Antik Çağ'ınkültür mirasında
arama eğiliminin getirdiğialışkanlıkla, batının cinlerinden söz
ederkenelbette ki işe önce Eski Yunan mitolojisindenbaşlamak
gerekecek. Ancak, vaktiyle Romaİmparatorluğu'nu yıkarak Avrupa
toplumlarınınçekirdeğini oluşturmuş barbar kavimlerinkendilerine
has bir inanç dünyası olduğunu daunutmamalıyız. Bugünkü Avrupa ve
onun dabatısında kalan ABD'nin cinleri, Yunan ve Romakültürü
potasında rafine edilmiş Germenpaganizmi ile Aziz Paulus doktrinine
görekurulmuş Kilise arasındaki asırlar sürenmücadelenin ürünü
olarak çıkıyor karşımıza.
Geri kalmışlık ile cinlere perilere inanmasaplantısının ne denli
paralel gittiğini göstermesibakımından, özellikle Ortaçağ
Avrupa'sını felaketleresürüklemiş din yobazlığının körüklediği
cadıavında, cinlerle ilişki kurdukları iddiasıyla binlerceinsana
işkence yapıp, diri diri yakan Engizisyonçılgınlığını
unutmamalıyız. Günümüzün batıtoplumunda ise, cinler iyiden iyiye
kabuğunaçekilmiş haldeler. Artık onlardan kimse korkmuyor.Çünkü,
güneşin battığı yerde yaşayan insanlar,araştırmayı ve bilgi
edinmeyi safsata ile vakitgeçirmekten daha çok önemsiyorlar. Darısı
biziminsanlarımızın başına!
Halûk Akçam22 Haziran 1996
3
-
ESKİ YUNAN'DA CİNLERFolklorik anlamda "cin" teriminin
karşılığını, Eski Yunan mitolojisin-
de "daimon" olarak buluyoruz. İşler ve Günler adlı eserinin
SoylarEfsanesi bölümünde (106 - 201), ölümsüz tanrıların peş peşe
beş insansoyunu yarattığını söyler Hesiodos. Titanların en ulusu
olan tanrı Kro-nos, ilk insan soyunu topraktan değil de altın
madeninden yaratmış. Builk soy, tanrılar gibi dertsiz belasız,
büyük bir mutluluk içinde uzun birdönem yaşamışlar. Vakitleri tamam
olunca da tatlı uykulara dalarak hu-zur içinde ölmüşler. İkinci soy
ise altından daha az değerli olan gümüşmadeninden yaratılmış.
Fakat, ilk soy gibi değilmiş bunlar. Ergin çağageldiklerinde
taşkınlıklar yapmaya başlamışlar. Bu sırada babası Kro-nos'u
tahtından devirip yerine geçen Olympos'daki tanrı Zeus, gümüşsoylu
insanların kendisine gereken saygıyı göstermemesine çok öfke-lenmiş
ve hepsini yerin dibine gömmüş.
Zeus da babası gibi yeni bir soy yaratmak istemiş ve böylece
üçüncüolarak tunçtan mamul insanlar çıkmış ortaya. Fakat, Zeus bu
arada baştanrı oluşundan önce yaratılan soyları da unutmamış. Altın
çağın uyku-ya dalarak göçüp gitmiş insanlarının iyi birer cin
(daimon) olmasınıdilemiş Zeus. Ama, kendisine taşkınlık ettikleri
için toprağa gömdüğügümüş çağ soyundan olanları da yeraltı
cinlerine dönüştürmüş.
Zeus'un yarattığı üçüncü soy ise, bir öncekinden de azılı
çıkmış. Ara-larında savaşarak kendi kendilerini yok etmişler. Ama,
Zeus bununlayetinmeyip dördüncü bir soy yaratmış. Yarı tanrı
kahramanlar işte busoydan meydana gelmişler. Dördüncü soyun devri
tamamlandığında,
5
-
tanrı Zeus, dünyanın sınırlarındaki adalarda ölümsüz bir hayat
vermişbu gözü pek kahramanlara. Ardından da beşinci soyu demirden
yarat-mış.
Hesiodos eserinde, kendisinin demir soyundan biri olmasından
dertyanar ve şöyle der: "Keşke bu soydakilerden biri olmasaydım
ben. Keşkedaha önce ölseydim veya daha doğmasaydım! Çünkü bu
beşinci soy de-mir soyudur. Onlar, tanrıların yolladığı türlü
dertlerle gündüzleri didi-nir, ezilirler. Geceleri de kıvranır
dururlar. Bulabildikleri tek şey ise, be-lalarla karışık bir nebze
sevinçtir."
Hesiodos'a göre, demir çağı insanlarının da sonu gelecektir.
Fakat,Zeus'un yaratacağı altıncı aksaçlı insanlar soyunun
manzarası, karam-sar yazarımıza göre hiç de içaçıcı değildir. Azra
Erhat ve Sabahattin Eyu-boğlu'nun dilimize büyük bir ustalıkla
kazandırdığı "Hesiodos, Eseri veKaynakları" adlı değerli çalışmayı
(TTK yayınları - XX:5), erken dönemYunan mitolojisindeki tanrıları
ve cinleri merak edenlere tavsiye ederim.Konumuzun dışına taşmamak
için, tarihçi Herodotos'dan muhtemelendört asır önce yaşamış bu
eski Anadolu ozanından, onun memleketlisisayılan bir diğerine,
Homeros'a geçiyoruz şimdi.
Hesiodos'tan bir iki asır öncesinde, Homeros tarafından
yazıldığı ka-bul edilen îliada ve Odysseia adlı destanlarda ise cin
tanımı birazfarklıdır. Bu eserlerde "daimon" terimi, herhangi bir
doğaüstü gücü ta-nımlamak için kullanılmıştır. Tanrının
kişiliğinden söz ederken "theos",tanrının faaliyeti vurgulanırken
de "daimon" teriminin seçilmesi ilginç-tir. Zeus'tan, Athena'dan
bahsederken onları "theos" (tanrı) diye ananHomeros, insanlar
üzerindeki tanrısal etkiyi ise başka türlü dile getirir: İ-liada
11:792 "tanrının (daimon) yardımıyla etkile onun yüreğini."
17:98"insan tanrı yazgısına (daimon) karşı çıkarsa, büyük bela
gelir başına."Odysseia 5:396 "kötülük dolu bir tanrının (daimon)
hışmına uğramış."16:64 "bir tanrı (daimon) vermiş ona bu kaderi,
sürünmüş durmuş."21:201 "keşke geri gelse o, getirse bir tanrı
(daimon) onu. "
Ünlü Yunan filozofu Platon (Eflatun) da "daimon" terimini,
"theos"olarak bilinen ulu tanrılar ile "heros" denilen yarı tanrı
kahramanlar ara-sında tasavvur ettiği alt seviyedeki tanrılar için
kullanmıştır (Rep.3:392a). Diğer bir eserinde ise, insanın öldükten
sonraki yaşamında, ru-huna öte alemde yol gösteren varlıkları
"daimon" olarak tanımla-maktadır (Phaedon 107). Platon'un hocası
Sokrates, vaktiyle Atina tan-rılarını hiçe saymakla ve talebelerine
başka kutsal varlıklardan söz ede-
6
-
rek gençliği baştan çıkarmakla suçlanmış ve sonunda ölüme
mahkumolmuştu. Kendisini daima bir daimon'un yönlendirdiğini ve
ilham verdi-ğini söylemekten çekinmeyen Sokrates, ünlü savunmasında
Platon'a gö-re şöyle der: Apol. 27d "Peki, daimonlara tanrı ya da
tanrı oğullarıgözüyle bakmıyor muyuz?" Diğer yandan, M.Ö. 5
yüzyılda doğan Pla-ton ile çağdaş sayılan Protagoras ise
"görmediğim, hissetmediğim tan-rılardan bana ne!" diyerek tam bir
tanrı tanımaz olmasına rağmen,kendi bulduğu "insan her şeyin
ölçüsüdür" kuralınca, daimon'ları dainsanla olan ilişkilerine
dayanarak gerçekten var sayıyordu.
Platon'un tanımlamalarına bakılırsa, Sokrates'in daimon'unu
bugün-kü anlamıyla bir cin olarak damgalamak mümkün değildir.
Nitekim, batıliteratüründe önemli bir yeri olan Platon sayesinde,
Ortadoğu'nun cintasavvurundan farklı ve belirli bir sistematik
içindeki anlamı ile çok bo-yutlu bir cin kavramı oluşmuştur Avrupa
toplumlarında. Cinler hakkındaveya diğer konularda ufkunu
genişletmek isteyenlere, Platon'un (Efla-tun) bütün eserlerinin
M.E.B. Batı Klasikleri dizisinde ve ayrıca bir kıs-mının da Remzi
Kitabevi'nce yayınlandığını hatırlatırım.
Eski Yunan'da cinler kapsamına alınacak en önemli doğaüstü
grupKerestir. M.Ö. 5. yüzyılda yapılmış vazo süslemelerinde, cüce
yapılı vekanatlı çirkin varlıklar olarak resmedilen bu yaratıklar,
kötülüğün kay-nağı olmaktan ziyade insanlara bela getirenler olarak
tanımlanmaktadır.Mesela bunlardan Hepialos, geceleri insanların
kabus görmelerine se-bep olan bir cindi. Şimdi Berlin müzesinde
duran iki kulplu bir vazoda,yarı tanrı kahraman Herakles'in
boynundan yakaladığı resmedilen birKer de çirkin suratlı, ince iki
kanatlı ve bir metre boyunda gösterilmiş-tir.
Porphyry'ye göre, insan temiz olmayan gıdalar yerse, ağzını
açtığın-da içine hemen bir Ker girer ve hastalanmasına yol açarmış.
Üstelik, bucinler özellikle et gibi kanlı gıdalarda
yuvalanırlarmış. O devirlerde mik-ropların başka türlü
tanımlanmasına imkan olmadığını düşünürsek, buaçıklama hiç de
mantıksız sayılmaz. Hesiodos bile Pandora Efsane-si'nde (Erg. 90)
"Eskiden yeryüzündeki ölümlü insanlar dertsiz ve kay-gısız
yaşarlardı, Ker 'lerin getirdiği hastalıklara bulaşmadan." der.
İhti-yarlığın da bir tür doğaüstü gücün etkisiyle meydana geldiğini
düşünü-yordu Eski Yunanlılar. Louvre müzesindeki M.Ö. 5. yüzyıldan
kalma kır-mızı bir amforun üzerinde, Herakles'in, kamburu çıkmış
bitkin ve yaşlıbir adamı balyozu ile öldürürken resmedildiğini
görüyoruz. İhtiyar figü-
7
-
rünün yanında ise "Keras" yazısı vardır ve bu figür, Homeros'un
Ody-sseia ll:398'de sözünü ettiği Ölüm Ker'i ile aynı anlamı
taşır.
Ancak, Eski Yunandaki "Ker" kavramını kapsamlı bir animizm
için-de değerlendirmek gerektiğini unutmamalıyız. Hastalığın,
belanın, kabu-sun, ölümün birer Ker olması, animist realite
normlarına göre, henüz a-çıklanamamış doğa kanunlarının insanlar
üzerinde nasıl çalıştığını gös-termesi ve antropomorfist bir ifade
ile hangi aracın bu işlemde rol aldı-ğını tanımlaması açısından hiç
de saçma sayılmaz. Fakat bu tür bir ta-nımlamanın, doğayı sadece
belirli bir açıdan yorumlama ihtiyacındandoğduğunu da unutmamak
gerekir.
Bu kanatlı cinlerden bir kısmı dişi olup "Harpia" adıyla
tanınırlardı.Şiddetli fırtına ile birlikte saldırdıklarında,
Harpia'lar önlerine gelen herşeyi savurup mahveder, ölenlerin
ruhlarını öte aleme taşırlardı. Aynı za-manda, doğumla birlikte
gelen bebeğin ruhunu kapıp kaçıranlar da sivripençeli, kanatlı dişi
Harpia cinleriydi. Ruhun bir nefes gibi olduğu dü-şüncesi, ölen
veya doğan bir insanın ruhunun da nefese benzer esinti i-le
taşınacağı inancına yol açmış ve sonunda bu taşıyıcı varlıkların
fırtınaveya rüzgarlarda bulundukları yorumunu yaratmıştı. Yani,
insanlar öncebu tür bir cinin faaliyetini görüp daha sonra
açıklamasını yapmak yeri-ne, nasıl olduğunu kavrayamadıkları bir
doğa olayını önce kendilerinegöre yorumlamış, daha sonra da bu
yorumda yer alan doğaüstü güç-leri kişileştirme yolunu seçmişlerdir
Fakat, 25 asır öncesine göre normalsayılan bu empirik olmayan akıl
yürütme, günümüzün bilgi ve tecrübebirikiminde yaşayan bir insana
göre hiç de mantıklı sayılmaz. Buna rağ-men, halk arasında hala
aynı ilkel düşünce kalıplarının bulunması, cin-lerin gerçek
olmasından çok ilkel seviyede düşünmekten öte bir faali-yette
bulunamayan insanların ne kadar yaygın olduğunu
göstermekte-dir.
Yüz ifadeleri ile meşhur cinler ise "Gorgon" sınıfına girerler.
Bunla-rın içinde en tanınmışı, Perseus'un kafasını kopardığı Medusa
adındakidişi cindir. İnsanın kanını donduran bakışları, dışarı
sarkık dilleri ve buzgibi bir ifade ile sırıtan korkunç yüzleri ile
Gorgonlar canavar ruhlu ya-ratıklar olarak düşünülmüşlerdir. Gorgon
eğer kalbi temiz olmayan birinsana görünürse, onu anında taşa
çevirerek öldürürmüş. Bu arada Si-ren türü cinleri de
unutmamalıyız. Dilimizde "deniz kızı" denilen si-renler, belden
aşağısı balık gibi olan ve güzelliği ile denizcilerin
aklınıbaşından alan yaratıklardır. Odysseia destanında (12. bölüm),
büyücü
8
-
Kirke tarafından önceden uyarılan kahraman Odysseus, Sirenlerin
bu-lunduğu adaya geldiğinde, denizcileri tatlı sesleriyle büyüleyip
gemile-rin kayalıklara çarpmasına sebep olan bu cinlerin şerrinden,
arkadaşları-nın kulaklarını balmumu ile tıkamak suretiyle
kurtulabilmiştir.
Erinys türü cinler ise daha çok öldürülmüş insanların intikamını
a-lan dişi yaratıklardır. Erinys'leri diline dolamayı pek seven
Aeschylos,Agamemnon - Khoephoroi - Eumenides trilogiasında, ana
katili O-restes'in bu öç alan cinlerden neler çektiğini uzun
uzadıya anlatmıştır.Çok sonraları ise, Erinys'ler cehennem
zebanileri olarak düşünülmüş veTartaros'da (ölüler ülkesinin dibi)
kamçılar ve yılanlarla ruhlara eziyeteden Erinys'ler, Latin şairi
Virgilius'un Aeneis destanındaki ürkütücümanzaranın baş
kahramanları olmuşlardır.
M.Ö. 6. yüzyıldan itibaren Trakya'dan Yunanistan'a ve Güney
İtal-ya'ya kadar uzanan bir alana yayılan Orpheus tarikatında da
tanrılar-dan ziyade daimonların önemli bir yer aldığı görülür.
Aslında, bu tari-katta mistik anlamda çok yönlü bir tek tanrıcılık
inancı hakimdi. Oly-mpos'un tanrıları ismen geçerli olsalar bile,
bunlar doğrudan ilişki ku-rulması mümkün olmayan tek bir tanrıyı
tanımlamaya yarıyorlardı. İştebu tek tanrı, Orpheus kültünde
karşımıza bir daimon olarak çıkmakta-dır. Bacchus ve Eros gibi,
Orpheus inancının temel taşını oluşturan Di-onysos da bir
daimon'du. Bitki, hayvan veya insan biçiminde görüne-bilirdi.
Zamanla Phanes adını alan Dionysos, böylece tamamen tanrısalgücün
simgesi haline geldi. Eski Yunan'a dışardan giren bu mistik akı-mın
özündeki dişilik faktörü ve tanrısal birleşmedeki rolünün etkisi,
da-ha sonra Avrupa kavimlerinde Hıristiyanlık anlayışını farklı
temelleredayandıran ana unsurlardan biri olmuştur.
Halk olarak Eski Yunanlılar daha çok yeraltı dünyasının
varlıklarınayönelik bir ibadet biçimine önem vermişlerdir. Olympos
tanrıları adınadüzenlenen şenliklere rağmen, halkın kthonian
(yeraltına ait) tanrıların(daimones) getireceği belalara karşı
önlemler almak üzere, bu güçlereşirin gözükmek amacıyla,
kendilerini sürekli ayinler yapmaya mecburhissettikleri
anlaşılmaktadır. Hiç beklenmedik yerde ortaya çıktığı varsa-yılan
bu cinlerin şerrinden korunmak için, her birine uygun tütsüler
vedualarla, belirli vakitlerde kurbanlar vermişler. Ancak, bu
işlemin yeterliolmadığını gördüklerinde, tanrısal güce sahip
olabilmek ve böylece ye-raltı cinlerinin getirdiği belaları
defedebilmek için, özel inisiyasyon ayin-lerinin temelini
atmışlardır.
9
-
10
-
ROMA DÜNYASINDA CİNLERM.Ö. 3. yüzyıldan itibaren Akdeniz'i
egemenliği altına almaya baş-
layan Roma İmparatorluğu, aynı zamanda farklı toplumlardan da
etki-lenerek, asırlar boyunca ağırlığını koruyacak bir Romen
kültürünün te-melini atmış oldu. Bugünkü batı medeniyetinin
oluşmasında ve dola-yısıyla batının değer yargılarında en etkili
faktör sayılan antik Romadünyasının cinlere bakış açısı da
imparatorluğun sınırları gibi çok ge-niş bir alana yayılmıştı. Dini
inançların yanı sıra; Divinatio (kehanet,geleceği bilme) ve Magia
(sihir, büyü) gibi Arcana Mimdi (kainatınsırları) kapsamında ele
alman Ars Occultum (gizli sanat), batı dünya-sında ilk sistematik
yapısına Romalılar döneminde kavuşmuştur. Bu kı-sa incelemede
elbette ki böylesine devasa bir konuyu etraflıca ele al-mak mümkün
değildir. Ancak, önemli eserlerden aktardığım bazı oriji-nal
pasajlar ile size bir fikir vermeye çalışacağım.
Romen düşünce aleminin en çok Eski Yunan'dan etkilendiğini
be-lirtmeye gerek yok. Platon'un talebesi Xenokrates, Latin
edebiyatında"cinler biliminin babası" olarak bilinirdi. Nitekim,
Plutarkos da bucinci hocanın yolundan giderek ilk sistematik
demonoloji'yi (cinlerbilimi) kurmuştur. M.S. 1-2. yüzyılda yaşamış
Yunanlı bir yazar olması-na rağmen, Plutarkos, Latin edebiyatına
maledilmiş ve 16.-19- yüzyılAvrupa'sını en çok etkileyen klasik
yazarlardan sayılmıştır. Sokra-tes'in Cini Hakkında (D.Gen.Soc.
589b) adlı eserinde şöyle der:"Cin (daimon), çok yoğun bir biçimde
düşünebilen ruhsal bir varlıktır.Bunların düşünceleri havada
öylesine güçlü bir titreşim yaratır ki, di-
li
-
ğer cinler gibi bazı duyarlı insanlar da bu titreşimden
etkilenerek ci-nin düşüncelerini alabilirler." Böylece, duru-işiti
(clairaudience) ve te-lepati hakkındaki ilk bilimsel(!) açıklamayı
da yapmış oluyordu Plutar-kos.
Kahinlerin Çöküşü adlı eserinde (419b), klasik çağın sembolü
o-lan doğa tanrısı (daimon) Pan'ın ölümünü dile getirirken de
Plutarkosşöyle demiştir: "Thamus adındaki Mısırlı bir gemici, Korfu
adasınıngüneyinde seyrederken, Paksos adasından gelen bir ses
duydu. Bu gi-zemli ses, gemi dümencisi Thamus'a, Yüce Pan'ın öldüğü
haberini et-rafa yaymasını söyledi. Thamus söyleneni yapınca,
karadan korkunçbir inilti ile karışık feryatlar yayılmaya
başladı."
Bu hadisenin imparator Tiberius zamanında olduğu, yani
Peygam-ber İsa'nın yeni bir dini vazetmesiyle birlikte meydana
geldiği düşünü-lürse, verilmek istenen mesaj daha iyi
anlaşılacaktır: Adı "bütün herşey" anlamına gelen Pan, doğayı
temsil eden en yüce daimon'dur. Es-ki düzenin koruyucusu olan Pan
ile birlikte diğer bütün daimon'lar,dünyayı saracak yeni bir din
adına yapılacak zorbalıklar altında yoko-lup gideceklerdir. Bu
yüzden, doğanın her bir köşesinde yuvalanmışolan bu küçük tanrılar,
haberi aldıklarında kendi vakitlerinin de doldu-ğunu anlayarak,
feryat figan içinde acılarını dile getirmişlerdir. Buradayokolup
giden unsur, klasik çağın yobazlığa yer vermeyen ve insanındoğa ile
birlikte uyum içinde yaşamasını öğütleyen ilkelerdir. Nitekim,bir
kehanet sayılan bu haykırış zamanla gerçekleşmiş ve Ortaçağda İ-sa
adına yapılan işkencelerde, yobazlığa kurban giden insanların
yıllar-ca tükenmeyen feryatlarında defalarca tekrarlanmıştır.
Elbette ki doğa-nın bu haykırışı sadece Avrupa'da yankılanmadı.
Ortadoğu'da günü-müzde bile aynı sesleri duymak mümkün.
Kahinlerin Çöküşü 'nden (414-415), Plutarkos'un cinler
hakkında-ki açıklamalarına devam edelim: 'Suyun topraktan, havanın
sudanve ateşin de havadan çıkması gibi; insanlar arasındaki üstün
ruh-lar bir değişime uğrayarak kahramanlara, kahramanlar da aynı
bi-çimde değişerek daimon'lara dönüşürler. Ama, bu daimon'lar
arasın-da saflaşarak üst seviyeye erişebilenlerin sayısı azdır ve
bu ancak u-zun bir süre içinde meydana gelebilir. Diğer yandan,
kendisini kon-trol edemeyip zamanla aşağılaşmaya başlayan daimon
'lar da vardır.Bunlar ise tekrardan ölümlüler gibi bedene bürünüp
dünyada sefil birhayat yaşamaya mahkum olurlar."
12
-
Aynı eserden bir başka bölümle devam ediyoruz (418):
"Tanrılarinsanlarla doğrudan bağlantı kurmazlar. Bu işi üslenenler
dai-mon'lardır ve tanrılar onların aracılığıyla mesajları
iletirler. Mesela,adakları kontrol edenler, ayinleri gözetenler,
kötülerin cezasını veren-ler, kahinleri yönlendirenler hep
daimon'lardır. Kehanetle görevli dai-nıon ortadan kaybolursa,
kahinin yeteneği yok olur. Daimon'larsürgüne uğrarlarsa veya başka
bir yere göçerlerse, kahinin gücü de bi-ter. Ama, daimon'lar
tekrardan geri gelirlerse kahin yine eskisi gibi ko-nuşmaya başlar.
Daimon'lar çok uzun bir aradan sonra dönseler bilebu mümkündür.
Çünkü, kahin bir müzik aleti gibidir, onu çalmasınıbilenin elinde
her zaman ses verecektir." İki bin sene öncesinden yan-sıyan bu
açıklamalar, günümüzdeki medyumların bedensiz varlıklarlanasıl
irtibat kurduklarına yönelik değişik bir yorum sayılabilir.
Elbetteki "medyum" derken, cinleri olduğunu iddia eden şarlatan
dolandırıcı-ları kastetmiyorum.
Plutarkos, İsis ve Osiris adlı bir başka eserinde, geç
Hellenistik veerken İmparatorluk dönemlerinde dikkati çeken bir
biçimde yayılan İ-sis Kültü ile gelen Eski Mısır tanrılarını da üst
düzeyde daimon'lar o-larak tanımlamıştır. Aynı yöntemi daha sonra
Kilise de kullanacak veRoma'dan miras kalan doğaüstü bütün güçleri
etkili birer cin olarakniteleyecektir. Ancak, Kilise'nin tutumu
Plutarkos'unki kadar liberal ol-mamış, geçmişin bütün mirasını bir
çırpıda şeytani güçler diye lanetle-yip, doğa ile halkın arasına
bir umacı gibi girerek insanlara kan kus-turmuştur.
Cin çıkarma (exorcism) konusunda da Philostratus'un Tyana'lı
A-pottonius'un Hayatı adlı eserinde (4:20) ilginç bir bölüm vardır:
Ün-lü bir filozof ve mucizeler adamı olan Apollonius, günün birinde
ayin-le ilgili vaaz verirken, dinleyiciler arasından genç bir adam
filozofunher dediğine yüksek sesle ve kaba bir biçimde gülerek
karşılık veri-yormuş. Sonunda Apollonius'un tepesi atmış ve genç
adama "Böylesaldırgan biçimde karşılık veren aslında sen değilsin.
İçindeki cin seniböyle davranmaya zorluyor. Ama sen bunun farkına
varamıyorsun!'',demiş. Genç adam ise bir süre daha kahkahalar
attıktan sonra birdenbire ağlama krizine girmiş. Ağlamanın ardından
da kendi kendine ko-nuşup şarkı söylemeye başlamış. Halk bu
taşkınlığını adamın gençliği-ne vermiş. Ama, aslında bir cinin
etkisi altındaymış ve içki içmediğihalde bile çoğu kez sarhoş gibi
davranırmış. Apollonius bu sırada
13
-
genç adama sert bir biçimde bakınca, adamın içindeki cin sanki
yanı-yormuş gibi öfke ve korkuyla dolu çığlıklar atmaya başlamış.
Cin, gen-ci rahat bırakacağına ve başka kimseye de musallat
olmayacağına dairfilozofa yalvarırcasına söz vermiş. Apollonius ise
sanki bir köleye hitapedercesine, cine derhal genç adamı
bırakmasını ve bunu bir işaretlebelli etmesini emretmiş. Cin,
"Evet, şimdi onu bırakacağım ve işaret o-larak da şu ilerdeki
heykeli devireceğim", demiş. Ardından, bütün ka-labalığın gözleri
önünde koca heykel önce hafifçe yerinde sallanmışve sonra büyük bir
gürültü ile devrilip parçalanmış.
Roma kültürüne has olarak bir de "Genius" denilen cinler vardır
kibunların her insana doğumundan ölümüne kadar eşlik ettiğine
inanı-lırdı. Evrende çeşitli cinler olmasına karşın, Roma inancına
göre, bun-lardan sadece biri tanrılar tarafından yeni doğan bebek
için seçilir veölümüne kadar ona ait kılınırdı. Arapçadaki "cinni,
cin" kelimesininburadan geldiği söylenir. M.S. 3. yüzyılda yaşamış
filozof Plotinus'unkendisine yoldaşlık eden cinin kim olduğunu
nasıl öğrendiğini, talebe-si Porphyry, Plotinus'un Hayatı adlı
eserinde (56-60) şöyle anlatır:"Roma'ya Mısırlı bir rahip geldi ve
Plotinus ile tanıştı. Rahip gizli güç-lerini kanıtlamak amacıyla,
Plotinus'a kendi Genius'unu göstermek is-tiyordu. Plotinus da bu
teklifi içtenlikle kabul etti. Mısırlı rahibin söyle-diğine göre,
bu cin çağırma işlemi ancak İsis Mabedi 'nde yapılabilir-di. Zira,
rahibe göre Roma'da tek 'temiz yer' orasıydı."
Porphyry cinin nasıl davet edildiğini anlatmaya devam
ediyor:"Görünecek cinin ne yapacağı bilinmediğinden, bu gizli ayine
yar-dımcı olarak katılan kişi elinde iki canlı tavuk tutmak
zorundaydı. E-ğer cin kendisini çağıranları tehdit etmeye başlarsa,
yardımcı elindekikutsanmış tavukları hemen keserek cinin
saldırmadan kaybolmasınısağlayacaktı. Rahip dualar okuyarak
Plotinus'un cinini görünmeyedavet ettiğinde, karşısına çıkan
varlığın rastgele bir cin değil de üstünbir varlık olduğunu
farkedince: Ey kutsanmış Plotinus, senin Geni-us'un aşağı seviyeden
bir cin değil, bir tanrı bu gördüğüm!, diyerekhaykırdı. Ama, zuhur
eden varlığa soru sormaya fırsat kalmadan,yardımcı korkudan
elindeki tavukları boğazlayınca, varlık derhal kay-boldu. Ancak, bu
sırada Plotinus kendi cinine yeterince bakıp incele-me imkanını
bulabilmişti. Daha sonra kişisel cinlerle ilgili monografi-ni da bu
olaya dayanarak yazdı."
Porphyry'nin talebesi olan Iamblikus da Mısır Sırlan
Hakkında14
-
adlı eserinde, daimon'ların tanrılardan, kahramanlardan ve
ölmüşlerinruhlarından nasıl ayırt edileceğini anlatmıştır.
Neoplatonist bir zihni-yetle yazılmış olan bu eser, içeriğinin son
derece anlaşılmaz olmasınarağmen, daha sonra Avrupa'da cinler
hakkında uydurulan saçma sa-pan sınıflandırmalarda önemli bir
kaynak sayıldı.
Avrupa'da ileride Kilise'nin baskısına kaynak olacak eserlerden
biride İncil'in Hazırlanışı adı altında Eusebius'un M.S. 4.
yüzyılda yaz-dığı propaganda kitabıdır. Eusebius'a göre, Tanrı'nın
dünyayı kurtarmagirişiminde bu eski çok tanrılı inançların önemli
bir rolü vardır. Zavallıeski insanlar şeref uğruna, sevgi adına bu
tanrılara ve cinlere tapınma-ya zorlanmışlar. Ama aslında bu
tapınmanın ardında yatan temel fak-tör korku imiş. Güçlü tanrılar
ve baş edilemeyen cinlerden korkan eskiinsanları kurtarmak için,
gerçek sevgi mesajı ile gelen tek ve yenilmezTanrı sonunda kendini
göstermiş. Eusebius'un dört sınıfa ayırdığı pa-gan (Hıristiyan
olmayan) güçler arasında cinler önemli bir yer tutar.Tanrılar
gökleri paylaşmışlardır. İyi huylu cinler de Ay'ı ve Ay ile
yeratmosferi arasındaki alanda hakimiyet kurmuşlardır. Yerde
kahraman-ların sözü geçmektedir. Ölümlülerin ruhları ise
yeraltındadır. Kötü cin-ler de yerin dibinde yuvalanmışlardır. Bu
sınıflandırmadan sonra, Eu-sebius bütün bu varlıklara tapmanın
aslında büyük bir günah olduğu-nu söyler ve aslında hepsinin ne
kadar kötü güçler olduklarını anlat-maya koyulur.
Roma İmparatorluğu M.S. 3. yüzyıldan itibaren kuzeyden
gelenbarbar kavimlerinin saldırılarına uğradı. M.S. 4. yüzyılın
sonunda, Ger-menler bütün Avrupa'ya yayılmış durumdaydılar.
Romalıların "barbar"dediği Germenler, savaşmayı seven, çalışkan,
vahşi ama hayat dolu vedoğaya son derece bağlı insanlardı. Roma ise
artık eski yaratıcılığınıkaybetmiş, çözülmeye ve kokuşmaya yüz
tutmuştu. Böylece, 5. yüzyı-lın sonuna doğru Avrupa'da Roma'nın
güneşi batarken yeni krallıklarkuruluyordu.
15
-
BARBAR CİNLERİN GELİŞİKuzeyden gelenlerin tanrıları da kendileri
gibiydi. Savaşa susamış Odin
veya Wodan, aynı zamanda ilham tanrısıydı. Yıldırımlar yağdıran
öfkeliThor, yeri geldiğinde toplumun koruyucusuydu. Freyr ile
Freyja bereketinsembolü olarak ne kadar sekse düşkünlerse, bir o
kadar da ailede çocuklarınve tarlada ürünün iyi yetişmesi için
yardımcı olurlardı.
Germen ve Kelt efsanelerinde Elf olarak anılan cinler, doğaüstü
güçleri o-lan son derece güzel yaratıklardır. İnsanlar gibi ölümlü
olmalarına rağmen ya-şamları daha uzundur. Sadece özel yetenekleri
olan insanlar Elfleri görebilir-ler. Bu yaratıklar zor durumda
kalan insanlara yardım etmeyi severler. Amakötü huylu kişileri
cezalandırdıkları da görülmüştür. Evlerde insanlarla
birlikteyaşadığı kabul edilen Elflere un ve tuz ayırmak, bazen de
süt vermek adetten-dir. Tarla ve bahçelerdeki Elflerin yemesi için
ürün sonuna kadar toplanmazve az bir kısmı onlara bırakılır. Eski
Alman inancına göre, Heinzelmaenn-
16
-
chen denilen küçük yaratıklar, geceleri köylülerin yarım kalmış
işlerini ta-mamlarlar. Elflerin müzikten çok hoşlandığı söylenir.
Özellikle ayın parlak ol-duğu berrak gecelerde şarkılar söyleyip
dans eden Elfler görülür. Saçı sakalıkırmızı ev cinleri ise pek
şirindir. Akşamın alacakaranlığında kuyuların etra-fında dans eden
kırmızı ceketli Elfler, bazen küçük çocukları aralarına
alırlar.İrlanda Elflerinden Leprechaun da hazinesinde altın
biriktirmesiyle ünlü mu-zır bir cücedir. Dikkatsiz insanların
paralarını çalıp mağarasında istifler.
Su perileri diyebileceğimiz bir başka Elf grubun ise erkekleri
Neck, Mum-mel ve dişileri de Nixe, Mühmchen gibi adlarla bilinir.
Bunların yanı sıra,yerin altında yaşayan cüce boylu kara Elfler
vardır. Kara Elfler gün ışığınadayanamazlar, taşların altına
saklanırlar. Elfler doğa güçlerini sembolize ettik-leri için
genellikle ormanlarda, dağlarda, göllerde, ırmak kenarlarında
yaşar-lar. Slavların Rusalkas dedikleri cinler ise Elflere
benzemekle birlikte, Slavcinleri, insanları gibi daha vahşi ve kaba
yaratıklardır.
Bu iyi huylu cinlerin yanı sıra, bir de insanlara musallat olan
kötü varlık-lardan bahsedilir. Ancak, Germenlerin cinlerle ilgili
efsanelerinde, cinlerdençok ölmüşlerin ruhlarıdır kötülük yapanlar.
Adları Incubus ve Succubus ola-rak geçen hortlak tipi yaratıklar,
aslında birer cin olmaktan ziyade gecelerirüzgârla birlikte gelen
ölülerin ruhlarıdır. Bu yaratıklar hayvanların üstlerinebinerler,
dallara asılırlar, ineklerin veya emziren kadınların sütlerini
çalarlar veuyuyan insanların göğsüne çıkıp onları boğmaya
çalışırlar. İngilizce'de bugünkarabasan anlamına gelen "nightmare",
13. yüzyılda, geceleri dişi bir at(mare) biçiminde veya ata binerek
gelen kara Elflerin kraliçesinin adıydı veinsanlara kabus
gördürdüğüne inanılırdı. Bu kelime Fransızca'ya "cauche-mar"
(sıkıştıran hayalet) olarak geçmiştir. Keza, Almanca'daki
"Alptraum"(karabasan) kelimesi, uyuyan insanın göğsüne çıkarak
nefesini kesen Alp a-dındaki kara Elfin gördürdüğü rüya (Traum)
anlamına gelir.
Dil üzerindeki etkisi bakımından, burada son olarak bir de
İngilizlerinGoblin, Almanların da Kobolt dedikleri, insanlardan hiç
hoşlanmayan yercinlerinden bahsedeyim. Bu cinin yaramazlığına inanç
özellikle madenciler a-rasında o kadar yaygındı ki, gümüş
ocaklarında sık rastlanan kobalt madeni-nin isim babası yapmışlardı
onu. Madenciler, kendilerine göre işe yaramayanbu beyazımsı metali,
gümüş yataklarına sırf onlara inat olsun diye zorluk çı-karmak için
Kobolt cininin yerleştirdiğini zannederlermiş.
Barbar kavimlerin Hıristiyanlaştırılması ile bu inançlar elbette
ki bir andahalkın zihninden sökülüp atılmadı. Ama, kilisenin
sürekli korku çığırtkanlığıyapması sonucunda, Elfler de gitgide
halkın gözünde kötü birer cin oldular.
17
-
HIRİSTİYAN DOGMASINA GÖRE CİNM.S. 476'da Batı İmparatorluğu
çökünce, meydan Papalık kurumu-
na kalmıştı ve Roma Katolik Kilisesi hiç vakit kaybetmeden bu
fırsa-tı kullandı. Aslında, Avrupa'daki Kilise'nin öne sürdüğü
doktrinler ile 5asır önce yaşamış Peygamber İsa'nın öğretileri
arasında pek bir ben-zerlik olduğu söylenemezdi. Ama, Kutsal Kitap
(İncil) adına konuşanörümcek kafalı papazların yobazlık kokan
vaazlarından başka eğitimkaynağı olmayan halk, eninde sonunda
bulduğu ile yetinmek zorun-daydı.
Aslında ritüel ve hiyerarşi kurallarına bakacak olursanız, son
dönemMısır rahiplerinin Roma üzerindeki etkisinden Kilisenin ne
denli etki-lendiğini kolaylıkla görebilirsiniz. Papalık, bir
bakıma, eski İsis - Osiris- Horus geleneğini Kutsal Ruh - Baba -
Oğul şeklinde taklit etmektenbaşka bir şey yapmamaktadır. Bunların
ise İsa'nın öğretisiyle hiçbir il-gisi yoktur.
Kutsal Kitap'ın yanlış tercümeleri ve Yahudi geleneğinin etkisi
ile,Antik dönemden kalan daimon terimi, Kilisenin elinde bir
çırpıda "kö-tü varlık, şeytan, put" olarak yorumlandı. Bu
yorumlarda elbette kiaslında koyu bir Yahudi gelenekçisi olan ve
sonradan İsa'nın öğretisinibenimsemiş gibi görünerek onun bütün
sözlerini çarpıtan havarisi A-ziz Pavlus'un mektuplarının büyük
rolü olmuştur. Korintoslulara 1.Mektup ta (10:20) şöyle der:
"Putperestler kurbanlarını aslında Tanrıolmayan daimonlara
sunuyorlar. İşte ben sizin bu daimonlarla ortakolmanızı
istemiyorum... Biz istediğimizi yapmakta serbestiz, diyorsu-
18
-
nuz. Ama, her istediğiniz sizin için faydalı mıdır?' Paulus'a
göre in-sanlar kendi iradelerini öyle istedikleri gibi
kullanamazlardı. İnsanlar i-çin neyin iyi olduğunu ancak Tanrı
bilir ve emrederdi. Pavlus'un öğre-tisine göre kurulmuş Kilise de
Tanrı'nın yeryüzündeki aracısı olduğu-na göre, Kilisenin başı olan
Papa ne derse o olacaktı.
Daha önceki devirlerde, tanrıların insanlarla ilişki kurmasında
etkilirolü üslendiği söylenen daimonlar, doğaüstü güçlerin
kişileştirilmişsembolleri olarak zihinlerde yer almışken, bu kez
bütün daimonlarmyetkisini Kilise kendi üzerinde toplamış ve eski
daimonları da kötülü-ğün kaynağı olarak damgalayarak konuyu
kapatmıştı. Aslında kimindaha belalı bir cin olduğunu insanlar
zamanla gayet iyi anlayacaklardı.Fakat, adına Kilise denilen bu
yeni cin ile o dönemlerde iyi geçinmekzorundaydılar.
Yahudi geleneğinden kalma efsanelere dayanarak Eski Yunan
filo-zoflarının açıklamalarını yorumlayan Kilise, daimonlar için
yeni bir ta-nımlama yapmakta hiç güçlük çekmedi. Adına Satan
(Şeytan) denilenve Tanrı'ya başkaldırdığı için göklerden kovulan
isyankar başmele-ğin ordularıydı bu kötü yaratıklar. Nitekim aynı
doğrultudaki biryorum ile, yine Ortadoğu'da Yahudi efsanelerinden
çok sonra filizle-nen başka bir dinde karşılaşacaktı insanlar. Ama,
bu dinin Avrupa'yauzanmasına kadar daha çok vakit vardı.
Kanonik addedilen dört İncil'de, dört ayrı yazar tarafından
Peygam-ber İsa'nın hayatı anlatılmıştır. Bunların naklettiklerine
bakılırsa, İ-sa'nm yaşadığı dönemde ortalık cinlerle kaynamaktadır
ve her gittiğiyerde başına üşüşen cin çarpmış insanları bu kötü
varlıkların saldırı-sından Peygamberin nasıl kurtardığı anlatılır.
Bu cinler hiç kuşkusuzAntik Çağ'ın daimonları ile aynı kefeye
koyulmuştur Kilise tarafından.Burada iki örnekle görelim Peygamber
İsa'nın cinleri nasıl çıkardığını:Matta İncili 8:28-32 " (İsa)
Karşı yakaya ulaştığında, Gadarinilerindiyarında, mezarlardan çıkan
cinlere tutulmuş iki adamla karşılaştı.Bunlar o kadar azgınlardı ki
kimse o yoldan geçemezdi. Ey Tanrı'nınoğlu, bizden ne istiyorsun?
Vaktimiz tamamlanmadan önce bize ezi-yet etmeye mi geldin? diye
bağırdılar. Biraz ilerde otlayan büyük birdomuz sürüsü vardı.
Cinler ona (İsa'ya) yalvardılar: Eğer bizi çıkarır-san, şu domuz
sürüsüne gönder! İsa da onlara gidin dedi ve (cinler)çıkıp
domuzların içine girdiler. Sonra bütün domuz sürüsü hızla yar-dan
aşağıya atlayıp gölün sularında boğuldu."
19
-
Markos İncili 9:14-29 "... Kalabalıktan biri dedi ki: Sahip,
sana oğ-lumu getirdim. Musallat olan bir ruh yüzünden konuşamaz
hale gel-di. (Kötü ruh) ne zaman saldıracak olsa, onu yerden yere
çarpıyor.Oğlum da ağzından köpükler saçarak dişlerini gıcırdatıyor
ve kaskatıkesiliyor. Havarilerine bu kötü ruhu çıkarmalarını
söyledim ama bece-remediler. İsa da cevap verdi: Ne inançsız ve
sapık bir nesil bu! Ne vak-te kadar sizinle birlikte olacağım?
Getirin onu bana. Sonra çocuğu o-na getirdiler. Ruh onu görür
görmez çocuğu sarstı ve çocuk yere düşe-rek ağzından köpükler
saçmaya ve debelenmeye başladı. İsa babasınasordu: Ne zamandan beri
bu böyle? Babası cevap verdi: Küçüklüğün-den beri. (Ruh) onu çok
kere ateşe ve suya atarak yok etmek istedi. A-ma, eğer sen bir şey
yapabilirsen, bize acı da yardım et! İsa ona karşı-lık olarak şöyle
dedi: Eğer yapabilirsen ha! İmanı olan için her şeymümkündür.
Çocuğun babası haykırdı: Benim imanım var. İmanı-mın yetmediği
yerde bana yardım et! Bu sırada İsa kalabalığın onlarayaklaştığını
gördü ve kötü ruhu azarlayarak şöyle dedi: Dilsiz ve sağırruh! Sana
emrediyorum. Çocuktan çık ve bir daha da ona girme! Ruhda haykırıp
çocuğu şiddetle sarstıktan sonra çıktı. Çocuk ceset gibi
ha-reketsiz kalınca, etraftakiler öldüğünü söylediler. Ama, İsa
onun elin-den tuttu ve ayağa kaldırdı. İsa eve girdikten sonra,
havarileri onagizlice sordular: Bunu niye biz çıkaramadık? O da
dedi ki: Bu tür ola-nı duadan başka bir şeyle çıkarmanın imkanı
yoktur."
İncillerdeki bu hikayeler, daha sonra Kilisenin exorcism (cin
çıkar-ma) operasyonları için önemli bir malzeme sayıldı. Fakat,
epilepsi va-kasına benzeyen hikayedeki beceriksiz havariler gibi
başarılı olama-dıkları zamanlarda - ki genellikle böyle oluyordu -
egzorsist papazlardaha da etkili yöntemler keşfederek, cinleri
çıkarıyoruz derken binler-ce insanı ya sakat ettiler ya da toptan
öldürdüler. Bu arada bazı zekipapazlar ruhsal hastalıkların
sebeplerini yavaş yavaş anlamaya başla-mışlardı, ama bu deneylerin
faturası halka çok pahalıya maloluyordu.
20
-
CADILAR VE ENGİZİSYONSapkınları, dine küfredenleri, büyücüleri,
şeytani işlerle uğraşanları
meydana çıkarıp halkı bu kötü insanların şerrinden korumak
için,Kutsal Roma Kilisesi 12. yüzyılda bütün Avrupa'da etkili bir
soruş-turma komitesi kurulmasına karar verdi. Aslında daha önce de
böyleyerel komiteler kuruluyor ve zararlı sapkınların cezası
veriliyordu. A-ma, cezalandırmalarda ipin ucunu kaçıranlar artınca,
Papalık bu işi elealmak zorunda kaldı. Adını "soruşturma"
anlamındaki Latince "inqui-sitio" kelimesinden alan bu kuruluşun
yetkileri, ancak 1908 yılındaPapa Pius X tarafından Kilisenin
modernizasyonu sırasında kısıtlana-bilmiştir.
Umberto Eco, sinemaya da uyarlanan Gülün Adı adlı
romanında,yedinci bölümde rahip Jorge'nin ağzından Kilisenin
felsefesini çok an-lamlı bir biçimde dile getirir: Kilise kanununun
adı Tanrı korkusudur.Halk devamlı korkmalıdır ki Tanrı'nın gölgesi
olan Kilise ayakta kala-bilsin. Engizisyon işte bu amaçla
kurulmuştu ve uzun yıllar boyuncagörevini hiç acımadan yerine
getirdi.
Engizisyon'un en çok hışmına uğrayanlar, hiç şüphesiz
cadılardı.Aslında cadılığın kökünde, Avrupa'ya kuzeyden gelen
barbar kavimle-rin doğaya ve bilinmeyene olan tutkusunu bastırıp
halkı batıl inançlar-la korkutmaya çalışan Kilise'ye karşı bir
protesto vardır. Bu protestoen çok İngiltere adasında kendisi
göstermiş ve halkın yoğun tepkisisayesinde buraya Engizisyon
girememiştir. Günümüzde MargaretMurray tarafından gayet iyi bir
yorumla sunulan bu Witch kültü, batı
21
-
22
-
Avrupa'da Hıristiyanlığa karşı pagan dinlerin yeniden ayaklanışı
anla-mını taşır.
Murray'in 1921' de yayınlanan The Witch-Cult in Western Euro-pe
adlı araştırmasında, cadılarla cinler arasındaki bağlantı şöyle
tanım-lanır: (App.I) "Bir zamanlar Avrupa'da yaşayan cüce ırktan
çok az el-le tutulur bakiye kalmıştır günümüze. Ama bu ırk cinler
ve perilerle il-gili birçok hikayede varlığını koruyabildi. Her
yedi senede bir kenditanrılarına bir insanı kurban etmelerinden
başka bunların dini i-nançları ve gelenekleriyle ilgili bir
bilgimiz yok... Cadıların, bu perilerolarak bilinen ırk ile güçlü
bir bağlantısı olduğu kesindir. Tahminim-ce, üçyüz yıl öncesine
kadar, peri ırkına bağlı gelenekler devam etmiş-tir ve bu
gelenekleri sürdürenlere de cadı (Witch) denmiştir."
Fakat, Engizisyon papazları Murray gibi düşünmüyorlardı.
Cadılıklasuçlanan kişinin içine girdiği varsayılan cinleri çıkarmak
için önce elle-rini ayaklarını mengenelerle sıkıştırarak işe
başlıyorlar, kollarından vebacaklarından gererek devam ediyorlar ve
sonunda cadının iyice kur-tulabilmesi için onu bir direğe
bağlayarak diri diri yakıyorlardı. Cadı-lıkla suçlanmak için de
öyle olağanüstü bir şey yapmaya gerek yoktu.Mesela, bir kimsenin
yüzünde, kolunda veya kaba etinde belirgin birbeni veya ten lekesi
varsa, bu işaret o kişinin Şeytanla işbirliği yaptığı-na kesin bir
kanıt sayılırdı. Ormanda biraz fazla dolaşıp yabani bitkile-ri
toplayarak sebze çorbası yapan kadınlar da emrindeki cinlere
ziya-fet vermekle suçlanıp apar topar Engizisyon heyeti karşısına
çıkarılabi-liyordu. Eğer bir kadın kilisedeki ayin sırasında
esnerse, kutsal sözleriduyan içindeki cinin kaçmak için ağzından
çıkmaya çalıştığına hükme-dilirdi.
Cinlere karışan genç kızlarla ilgili ilginç bir olay da 1692
yılında,ABD'nin Massachusetts eyaletinin Salem kasabasında meydana
geldi.Ann Putnam, Marry Wadden ve diğer kızların abuk sabuk
iddialarlaortalığı ayağa kaldırmaları sonucunda, bir tür Engizisyon
mahkemesikuruldu ve yobazlar kısa zamanda kasabada dehşetengiz bir
cadı avı-na giriştiler. Yıllar sonra her şeyin düzmece olduğu
anlaşıldığında iseçoktan iş işten geçmişti.
Burada son olarak, cadıların nasıl meydana çıkarılacaklarını ve
cin-lerle ilişki kurduklarını itiraf etmeleri için hangi
işkencelerin yapılaca-ğını etraflıca anlatan bir kitaptan, 1487
yılında Jakob Sprenger veHeinrich Institoris tarafından yazılan
Malleus Maleficarum' dan
23
-
(Cadıların Balyozu) bir yorum aktaracağım. Üç ciltlik bu eserin
"Aca-ba cinler kendi başlarına kötülük yapabilirler mi, yoksa
illakibir cadının yardımına mı gerek duyarlar" adlı bölümünde
yazar-lar şu kanıya varmışlar: "Tanrı'nın kulları olmaksızın da
cinlerin etkisivardır. Ama, bir yerde cinler faaliyet gösterecekse,
orada mutlaka ken-dilerine yardım etsin diye birisini bulup
kandırırlar ve onun vasıtasıy-la kötülüklerini daha etkili bir
biçimde yayarlar. Bu yüzden, cinlerleilgili bir olaya tanık olan
iyi bir Katolik, çevresindekileri dikkatle ince-lemeli ve kimin
cadı olduğunu tahmin edip yetkililere hemen bildirme-lidir. "
Sprenger, nedense aklını kadınlara fena takmıştı. Cadıların
kesinlik-le kadınlar arasından çıktığına inanıyordu. 1631 yılında
Friedrich vonSpee tarafından kaleme alınan Cautio Criminalis adlı
eserde ise bü-tün bu kepazeliklerin din adına yapılmasının utanç
verici olduğunubelirten yazar, bir dedikodu uğruna cadı diye
damgalanan kadınları çı-rılçıplak soyup en mahrem yerlerine kadar
inceledikten sonra öldüre-siye işkence etmenin ilahi adaletle bir
ilgisi olmadığını savunur. Ancak,unutmayalım ki bu tarihte
Almanya'da dini reformlar yerleşmiş ve in-sanlar yobazların
baskısından kısmen de olsa kurtulmuşlardı.
24
-
Austin Osman Spare'in deneylerinde görünen cinler.
CİNLERİ ARAŞTIRANLAROrtaçağ'ın karanlık Avrupa'sında,
kendilerini gizliden gizliye cinle-
rin özelliklerini incelemeye adamış insanlar da vardı. Bunların
çoğu,toplum içinde bir hekim veya filozof unvanı ile yobazların
saldırıların-dan korunarak araştırmalarını sürdürdüler. 15. - 17.
yüzyıllarda, Picodella Mirandola, Cornelius Agrippa, Giordano
Bruno, Paracelsusvon Nettesheim, Athanasius Kirciler gibi
düşünürler, Kilise'ninbağnazlığından uzak bir Hıristiyan imanı ile
geçmişin kültür mirasınıyeniden keşfediyorlardı. Eski Yunan'daki
daimon anlayışına yakın biryorumla, doğaüstü güçleri sistemli bir
bütün içinde ele almaya çalıştı-lar. Corpus Hermeticum denilen ve
geçmişten bu yana gizli bilimleradı altında yazılmış eserleri
incelediler. Eski Yahudi geleneğinin (Qab-
25
-
balah) safsata kısımlarını ayıklayarak, ortaya sistematik bir
Yahudi-Hı-ristiyan Mistisizmi koydular. Böylece cin kavramı da en
azından araştı-ran insanın zihninde belirli bir yere oturmuş
oldu.
Genellikle sezgi kanalının ağırlık kazandığı bu dönemin
araştırma-larında, cinlerle ilgili pratikler pek fazla bir yer
tutmaz. Fakat, varılansonuçlar şaşırtıcı ölçüde doğruya yakındır.
Modern okült teorilerin te-melini oluşturan bu yorumlarda, cinler
farklı gruplarda ele alınmıştır.Doğa güçlerinin dört sembolik ana
unsurda odaklaştığı düşünülerek;Ateş, Toprak, Hava ve Su
Elementalleri adı altında toplanan varlık-lar, sırasıyla
Salamander, Gnome, Sylph ve Undine olarak tanımla-nırlar. Bunlar
bir bakıma tek boyutlu düşünce yapısına sahip varlıklar-dır ve
fizik alem ile astral alem arasında bir köprü oluştururlar.
Doğa-nın içinde değişik yaşam gruplarını temsil edenler ise,
ormanlarda veağaçlarda Dryad, göllerde Naiad, dağlarda ve
mağaralarda Kthonianadındaki varlıklardır. Bunların dışında bir de
Famuli denilen grup var-dır ki şuurlu varlıkların insan bedeni ile
göründükleri anlarda aldıklarıbiçime göre hangi gücü aktive
ettiklerini belirlerler. Pratik yapan kişitarafından bazı
tekniklerin uygulanmasıyla bu gruptaki enerji formları-nın kontrol
altına alınabileceği düşünülmüştür.
Halk arasında cinlerle aynı kategoriye sokulmasına rağmen,
aslındayapısı itibarıyla farklı olan bir de koruyucu varlık
(guardian spirit)kavramı vardır. Abramelin adındaki bir Yahudinin
1458 yılında yazdığıBüyücü Abramelin'in Kutsal Maji Kitabı adındaki
eserde, aslındaArap dünyasında çok iyi bilinen Wafq'larla ilgili
kısmen doğru açıkla-maların yanı sıra, bu alanda başarılı olabilmek
için günlerce nasıl inzi-vaya çekilineceği ve sonunda kişinin kendi
koruyucu varlığı ile nasılirtibat kuracağı anlatılır. Yazarın
iddiasına göre bu varlık, sırasında birmelek veya bir cin
olabilmektedir.
16. yüzyılda ilginç deneyleriyle ün kazanmış cincilerden biri de
İn-giliz Dr. John Dee'dir. Dee ile birlikte çalışan şarlatan huylu
durugörümedyumu Edward Kelley, sürekli olarak cinlerle irtibat
kurmaya uğ-raşırken, günün birinde kristal kürenin içinde küçük bir
kız çocuğu-nun hayali ile karşılaşır. Elflerden biri zannedilen bu
8-9 yaşındaki ço-cuk görünümündeki varlığın adı Madimi'dir. Yedi
yıl boyunca med-yum Kelley vasıtasıyla Dee'ye bir sürü şey anlatan
Madimi, bu zamanzarfında normal bir insan gibi büyür serpilir ve
genç bir kadın olur.Madimi ile arasında geçen konuşmaları bir
kitapta toplayan Dee, daha
26
-
sonra garip bir dilde yazılmış tabletlerden söz eder. Adına
Enochiandenilen bu dil, günümüzde linguistlerce incelenmiş ve daha
önce hiçgörülmemiş yepyeni bir dil olduğu sonucuna varılmıştır. Bu
şifreli tab-letlerde, çok güçlü cinleri çağırmak için gerekli
dualar ve formülleryer almaktaymış.
Diğer bir iddiaya göre, Kelley adındaki düzenbaz ruhlu adam,
ça-lışmalar sırasında yaşlı Dee'nin genç eşine göz koymuş. Amacına
ulaş-mak için de cinlerle ilgili bir hikaye uydurmuş. Üstelik bir
keresindeDee'ye "cinlerin emri gereğince eşlerimizi değiştirmemiz
gerekiyor"demiş. Ama, yaşlı doktor bunu kabul etmeyince, bu sefer
de anlaşıl-maz yazılarla dolu tabletler karalayarak, "Bak, cinler
hu akşam neleryazdılar. Otur da incele bakalım" diye Dee'nin önüne
sürüp, soluğugenç kadının odasında almaya başlamış. Bu iddianın
doğruluğu pekkesin olmasa bile, Dee'nin sonunda Kelley'i, parasını
çaldığı ve karısı-na sarkıntılık ettiği gerekçesiyle evinden
kovduğu biliniyor.
Satürn gezegenine bağlı Omliel, Anachiel, Araukiah, Anazachia
adlı cinleriçağırmak için kullanılan sihirli mühür.
27
-
A. Crowley sarıklıgarip kıyafeti ile.
28
-
MODERN DÜNYA CİNCİLERİEliphas Levi takma adıyla ünlü, Dogme et
Ritüel de la Haute
Magie kitabının yazarı Alphonse Louis Constant, 19. yüzyılda
mo-dern cinciliğin de temelini atmış oldu. Maji ile ilgili ilginç
fikirler üret-mesine rağmen, Eliphas Levi hayatında yalnız bir kere
bu sanatın pra-tiğine yeltenmiş, o olayda da her şeyi berbat edip
deneyi yarıda bırak-mıştır: Levi bir gün okuduğu kitapların
etkisinde kalarak, Tyana'lı A-pollonius'un ruhunu çağırıp cinlerle
ilgili sorular sormak istemiş. Ge-cenin uygun saati gelince, evinde
bu iş için hazırladığı odaya mangalıyerleştirmiş, asasını eline
alıp cüppesini giymiş ve heyecan içinde dörtbir yana işaretler
çizerek tılsımlı sözleri okumaya başlamış. Ama, nebir cin gelmiş ne
de Apollonius'un ruhu. Bu sefer yeni baştan işe ko-yulmuş,
heyecandan da elleri titriyormuş. Tam asasını ileriye doğru
u~zatarak "görün, ey yüce Apollonius!" diye bağırırken, koluna
sanki bi-risi dokunuyormuş gibi bir hisse kapılınca, korkudan şak
diye orayayığılıp kalmış. Levi bu ödlekliğini kamufle etmek için,
''mangaldaki o-dun kömüründen çıkan gazlar beni fena etkiledi",
der. Ama, aslındaLevi'nin ne denli marifetli bir cinci olduğunu
göstermeye yetiyor bu o-lay.
Eliphas Levi'nin Fransız okültistleri arasında olduğu kadar
bütünAvrupa'da da ünü yaygındı. Ancak, bu alanda asıl hamleyi
İngiltere'de1887 yılının sonunda kurulan The Hermetic Order of the
GoldenDawn adlı gizli cemiyetin üyeleri yaptı. Kurucularından
egzantrik ruh-lu İskoçyalı Samuel Liddell MacGregor Mathers (son
iki adı kendi
29
-
uydurmuştur), aslında hiçbir baltaya sap olamamış ama zeki ve
bilgilibir adamdı. Rosenroth'un Kabbalah Denudata adlı eserini
tercümeederken yazdığı uzun giriş bölümünde, Yahudi Mistisizmini
gayet iyianladığı görülmektedir.
Kabalistik sisteme göre on Sephiroth'dan oluşan kainatın
cinlerleilgili bölümünde, Mathers her bir gezegene uygun gelen cin
isimlerinişöyle sıralar: Yer'de Nahemoth, Ay'da Gamaliel,
Merküri'de Samael,Venüs'te Harab-Serapel, Güneş'te Tagaririm,
Mars'ta Galab, Jüpi-ter'de Gamchicoth, Satürn'de Satariel, Burçlar
Kuşağı'nda Chaigidel,Esas Devingen'de Thamiel.
Golden Dawn cemiyetinde üstadlar çok bilgili ve deneyimli
olduk-larını iddia etmelerine rağmen, kısa sürede birbirlerini
çekemez halegelirler ve sonunda büyük bir cinler savaşı patlak
verir. Mathers gibidik kafalı bir adamın otoritesine karşı çıkan
diğer büyücü ise AleisterCrowley adındaki bir başka kendini
beğenmiş İngiliz'dir. Her iki bü-yücü, karşılıklı olarak cinlerini
harekete geçirirler ve sonunda Crowley,Mathers'a ağız dolusu
küfürler yağdırarak cemiyeti terk eder.
Modern cincilerin babası olarak büyük rağbet gören Crowley,
sim-yadan astrolojiye kadar her konuda bir sürü kitap yazmıştır.
KendisiniEdward Kelley'in reenkarnasyonu olarak ilan etmiş, aynı
zamanda daKutsal Kitap'ta adı geçen Deccal olduğunu söylemiştir.
Enochian Maji-sini en iyi kendisinin bildiğini iddia eden Crowley,
Aiwass adındakibir cinin etkisiyle yazdığını söylediği The Book of
the Law adlı ese-rinde, insanın yalnızca kendi iradesine tabi
olarak yaşaması gerektiğinisavunur.
Crowley'in aşırı içki ve uyuşturucu kullanma alışkanlığının yanı
sıra,okul yıllarından kalma vazgeçemediği homoseksüel ilişkileri,
cinlerleirtibat kurma yöntemlerinde tuhaf usuller icat etmesine yol
açmıştı.1914 senesinde Paris'teki çalışmalarında tanrı Jüpiter ve
Hermes'ebağlı cinleri ele geçirmek bahanesiyle gözüne kestirdiği
bir erkek-le günlerce odasına kapanmış, ama sonunda sarhoş ve
bitkin bir haldecinleri elinden kaçırdığını söylemişti. Birlikte
cinlerin güçlerine sahipolacağız diyerek kandırdığı kadınlar ve
erkeklerle düzenlediği topluseks alemlerinde bol miktarda içki ve
uyuşturucu kullanması bir yana,Crowley'in bu alanda yaşamış en
renkli kişilerden biri olduğu muhak-kaktır. Günümüzde bazı
cemiyetlerde Crowley'in gelmiş geçmiş en bü-yük üstad olduğu kabul
edilmekte ve dolayısıyla onun icat ettiği cinsel
30
-
sapıklıklarla dolu cin çağırma ayinlerine de devam
edilmektedir.Magick in Theory and Practice adlı kitabında, Crowley
satırlar
arasında bu işin aslında yazılıp çizilenlerden çok farklı bir
biçimdegerçekleştiğini hissettirir okuyucuya. Ama, anglo-sakson
geleneği ola-rak, Britanya adasından çıkan cinciler "drama"nın
etkisinden kurtula-mamışlar ve saatler süren saçma sapan
ritüellerle, gizli güçleri çağır-ma veya davet etme operasyonlarını
adeta bir panayır tiyatrosu sahne-sine benzetmişlerdir. Oysa bütün
bu işlemlerin özündeki başarı faktö-rü, insanın kendi benliğindeki
gerekli değişimi ne ölçüde yapabildiği-ne bağlıdır.
Cinlerle olan ilişkisi bakımından, çağımızda yaşamış farklı bir
İngi-lizden, Austin Osman Spare'den de bahsetmek gerek. Bu
sanatçı,çocuk denecek yaşta iken, kendisinden hayli yaşlı ve cadı
olduğunusöyleyen tuhaf bir kadınla karşılaşmış. Spare'in "cadı
annem" dediğibu kadın, ona cinleri nasıl çağıracağını ve
elementalleri nasıl görebile-ceğini öğretmiş. Zengin bir
imajinasyon yeteneği olan Spare, aynı za-manda başarılı bir
sanatçıydı. "Cadı anne"sinden öğrendiği tekniklerlegördüğü
vizyonları çok canlı bir biçimde resmetmiştir. 1913'te yayınla-nan
The Book of Pleasure - Psychology of Ecstasy adlı kitabındada, uyku
ile uyanıklık arasında yaşadığı ilginç deneyimlerini anlatmış-tır.
Spare'e göre, insanüstü güçler, şuuraltının en derin bölgelerinde
sı-kışıp kalmıştı. Atavistic Resurgence dediği bir yöntem
geliştiren Spa-re, bu tekniği uygularken iki tanık ile birlikte
çalışıyordu. Deneylerinyoğun etkisine dayanamayan tanıklardan biri
daha sonra intihar etmiş,diğeri ise aklını yitirmiştir.
Osman Spare'in Atavizmi, insanın en eski çağlardan bu yana
be-raberinde getirdiği şuur birikimleri kavramına dayanır. Bu
teoriye gö-re, günümüzün insanı, tarih öncesi çağlarda yarı insan
yarı hayvan bi-çiminde bir yaratık olarak yaşamını sürdürürken,
şimdikinden çokfarklı güçlere ve arzulara sahipti. Aynı zamanda,
cinler ve diğer doğa-üstü yaratıklar ile çok yakın bir ilişki
içindeydi. Çağlar boyunca devameden insanlaşma süreci içinde bu
özellikler kaybolmadı, ama hep şuu-run alt bölgelerine itildi. Bu
kabuklaşmış şuuraltına girildiği takdirde,uyuyan bir canavar gibi
bekleyen güçleri açığa çıkarmak da mümkünolacaktı. Bulduğu yöntem
ile Spare, bu güçlere ulaşabildiğini iddia et-miştir.
Cadı annesi, Spare'i cadıların geleneksel Sabbath ayinine de
sok-
31
-
muştur. Bu ayinlere defalarca katıldığını iddia eden Spare,
toplantılarınbildiğimiz fizik alemde değil de farklı bir şuurluluk
halinde girilen fizikötesi bir ortamda gerçekleştiğini söyler. Sık
sık "bilinen mekanın dı-şındaki bir mekan'dan söz eden Spare, bu
ortama belirli bir şuurtransformasyonundan sonra aniden girildiğini
anlatmaktadır. Sanatı ileyaygın bir üne kavuşan Spare, kendisine
duyulan hayranlıktan ve gös-terilen ilgiden hep kaçmıştır.
1956'daki ölümüne kadar, Londra'nın gü-neyindeki sefil bir
mahallede çok sevdiği kedileri ile birlikte insanlar-dan uzak bir
yaşam sürdürmüştür.
Seçilmiş Genel Bibliyografya:Briggs, K.: A Dictionary of
Fairies, Penguin, 1977
Cavendish, R.: The Black Arts, Routledge, 1967
Cumont, F.: Les Religions Orientales dans le Paganisme Romain,
Leroux, 1929 (4eme ed.)
Harrison, J.E.: Epilegomena to the Study of Greek Religion,
Cambridge Uni., 1921
Harrison, J.E.: Prolegomena to the Study of Greek Reiigion,
Cambridge Uni., 1921 (3rd ed.)
Howe, E.: The Magicians of the Golden Dawn, Routledge, 1972
Kupisch, K.: Kirchengeschichte (5 Bde), Kohlhammer, 1983 (2.
Aufl.)
Langton, E.: Essentials of Demonology, Epworth, 1949
Luck, G.: Arcana Mundi, Johns Hopkins Uni., 1985
Murray, M.A.: The Witch-Cult in Western Europe, Oxford Uni.,
1921
Petersdorff, E.y.: Daemonologie (2 Bde), Wörner, 1955-61 (2.
Aufl.)
Robbins, R.H.: The Encyclopedia of Witchcraft and Demonology,
Crown, 1959
Seznec, J.: La Survivance des Dieux Antiques, St. of Warburg
Inst. vol. XI, 1940
Sprenger, J .u. Institoris, H.: Der Hexenhammer, dtv, 1985
(Nachdr., 3. Aufl.)
Thomas, K.: Religion and the Decline of Magic, Penguin, 1972
Yates, F.A.: Giordano Bruno and the Hermetic Tradition,
Routledge, 1964
32
-
CİNLER ve CİNCİLİK
ngizisyon'un en çok hışmınauğrayanlar, hiç şüphesizcadılardı.
Cadılıkla suçlanan
kişinin içine girdiği varsayılan cinleriçıkarmak için önce
ellerini ayaklarınımengenelerle sıkıştırarak işebaşlıyorlar,
kollarından vebacaklarından gererek devam ediyorlarve sonunda
cadının iyicekurtulabilmesi için onu bir direğebağlayarak diri diri
yakıyorlardı.Cadılıkla suçlanmak için de öyleolağanüstü bir şey
yapmaya gerekyoktu. Mesela, bir kimsenin yüzünde.kolunda veya kaba
etinde belirgin birbeni veya ten lekesi varsa, bu işaret okişinin
Şeytanla işbirliği yaptığınakesin bir kanıt sayılırdı, Ormanda
birazfazla dolaşıp yabani bitkileri toplayaraksebze çorbası yapan
kadınlar daemrindeki cinlere ziyafet vermeklesuçlanıp apar topar
Engizisyon heyetikarşısına çıkarılabiliyordu, Eğer birkadın
kilisedeki ayin sırasında esnerse,kutsal sözleri duyan içindeki
cininkaçmak için ağzından çıkmayaçalıştığına hükmedilirdi.
E
çizgiliforum:
