3

BATINA

SJEVEROISTONE BOSNE BROJ 4. 2011.

ASOPIS ZA BATINU, KULTURNO-HISTORIJSKO I PRIRODNO NASLIJEE

Northeast Bosnia's Heritage

Number 4, 2011. Heritage magazine, Culture-historical and natural heritage

Glavni i odgovorni urednik: doc. dr. sc. Edin Mutapi

Urednik u redakciji:

mr. sc. Rusmir Djedovi

lanovi redakcije: Benjamin Bajrektarevi, prof., direktor Zavoda; prof. dr. sc. Amira Turbi-

Hadagi; prof. dr. sc. Ivan Balta; Samir Halilovi, prof., doc. dr. sc. Adnan Tufeki, doc. dr. sc. Izet aboti;

doc. dr. sc. Omer Hamzi; Munisa Kovaevi, prof. (sekretar)

Izdava: JU Zavod za zatitu i koritenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijea

Tuzlanskog kantona

Za izdavaa: Benjamin Bajrektarevi, direktor Zavoda

Naslovna strana: Novoformirana nekropola steaka na Rajskom jezeru kod

ivinica

ISSN ON LINE 2232-7665

Tuzla, 2012.

4

Suradnici broja 4. asopisa Batina sjeveroistone Bosne

1. Benjamin Bajrektarevi, prof., direktor Zavoda, Tuzla 2. Mr. sc. Rusmir Djedovi, Zavod, Tuzla 3. Dr. Thomas Butler, Harvard University, USA 4. Munisa Kovaevi, prof., Zavod, Tuzla 5. Senad Begovi, prof., Zavod, Tuzla 6. Seudin Muratovi, prof., ivinice 7. Prof. dr. sc. Ahmed Imamovi, Institut za graevinarstvo, graevinske

materijale i nemetale GIT, Tuzla 8. Mr. sc. Nedad Reidbegovi, Institut za graevinarstvo, graevinske

materijale i nemetale GIT, Tuzla 9. Almedin Ibriimovi, prof., Srebrenik 10. Samir Halilovi, prof., O Memii, Kalesija 11. Ifeta Jahi-Begovi, dipl. ing. arh., Kompanija irbegovi, Graanica 12. Doc. dr. sc. Redo Butkovi, Internacionalni Univerzitet Travnik 13. Doc. dr. sc. Semir Ahmedbegovi, Prirodno matematiki fakultet

Tuzla 14. Mr. sc. Almira Beirovi, O Branska Malta, Tuzla 15. Edin akovi, prof., Filozofski fakultet, Tuzla 16. Mr. sc. Nihada Ibriimovi 17. Tijana Veljkovi, dipl. ing, arh., Zavod, Tuzla 18. Osman Kavazovi, Tuzla 19. Edhem Omerovi, Tuzla 20. Almir Muovi, prof., O Novi grad, Tuzla 21. Salih Straevi, Tuzla 22. Mr. sc. evko Sulejmanovi, Behram-begova medresa, Tuzla 23. Mr. sc. Sanel Tufeki, Srebrenik 24. Mensura Mujkanovi, prof., kustos historiar, JU Muzej Teanj 25. Mr. sc. Senad Hujdurovi, Gimnazija Ismet Mujezinovi, Tuzla 26. Mr. sc. Jusuf Omerovi, Srednja kola Sapna 27. Hurija Imamovi, prof. 28. Dr. sc. Svjetoslav Obratil, Zemaljski muzej, Sarajevo

5

SADRAJ PROLOST Dr. Thomas Butler Bogumili kulturni sinkretizam................................................................................11 Edin akovi, prof. Rekognosciranje lokaliteta Grabovik/Zaketua.........................................................15 Mensura Mujkanovi, prof. Izrada proizvoda od zemlje u okolini Tenja od neolita do savremenog doba..........25 Almedin Ibriimovi, prof. Diplomatika analiza povelje kralja Tvrtka II Tvrtkovia 1433, marta 2 u Sutisci..............................................................................................39 Edhem Omerovi Pisani tragovi o selu Godu........................................................................................47 Almir Muovi, prof. Realizacija kolskog projekta Neolit u Tuzli..........................................................57 Mr. sc. Sanel Tufeki, Prirodno kretanje i reprodukcija stanovnitva opine Srebrenik u drugoj polovini XX i u prvoj deceniji XXI stoljea................................................61 TRADICIJA Mr. sc. Rusmir Djedovi, Izvori i graa za dokumentovanje i ouvanje tradicionalnih proizvoda i zanata.......75 Mr. sc. Senad Hujdurovi Zanatstvo sjeveroistone Bosne u periodu obnove i prvog petogodinjeg Plana (1945.-1952.)....................................................................................................85 Samir Halilovi, prof. Obiaji oko roenja djeteta u Zukiima (od sredine XX stoljea)..........................101 Osman Kavazovi Prezimena u Brezovom Polju...................................................................................113

6

Mr. sc. Jusuf Omerovi Antropogeografski prikaz Sapne..............................................................................125 PORODICE I LIKOVI ZAVIAJA Munisa Kovaevi, prof. Korespodencija graanikih trgovaca Reidbegovia sa tuzlanskim trgovcima u treoj deceniji 20. stoljea...................................................................135 Senad Begovi, prof. Memorijalna obrada spomen parka Ilinica iz zbirke Dervia Suia.................145 Mr. sc. Rusmir Djedovi Prilog istraivanju familija Arnautovi iz Tuzle.....................................................153 NASLIJEE BATINA Prof. dr. sc. Ahmed Imamovi; mr. sc. Nedad Reidbegovi Ocjena stanja konstrukcije objekta Stara biblioteka u Tuzli usljed degradacionih procesa..................................................................................159 Ifeta Jahi-Begovi, dipl. ing. arh. Mogunosti obnove stare damije u Sokolu...........................................................173 Mr. sc. evko Sulejmanovi Radovi abana Hodia objavljeni u Takvimu od 1964. do 1981. godine............179 Mr. sc. Nihada Ibriimovi Iz toponimije ilijakih naselja Ljubnii i Ljeevo...................................................197 Dr. sc. Redo Butkovi Kulturno-historijsko naslijee na podruju opine ivinice..................................205 Hurija Imamovi, prof. Mikrotoponimi Kalesije i okoline..........................................................................213 PRIRODNO NASLIJEE Dr. sc. Svjetoslav Obratil Ornitoloke karakteristike zatienog podruja Konjuh.......................................223

7

Salih Straevi Dva dobra naslijea u naseljima Pasci i Donje Petrovice kod Tuzle....................233 Edhem Omerovi Goduka jama ili rupa............................................................................................239 AKTIVNOSTI ZAVODA Mr. sc. Rusmir Djedovi Usamljeni steak u Starom Mramoru kod Tuzle...................................................245 Seudin Muratovi, prof. Nekropola steaka na Rajskom jezeru Baigovci..............................................251 Benjamin Bajrektarevi, prof. Nauni skup Naslijee i batina Semberije (Bijeljine i Janje)...........................271 Senad Begovi, prof. Suvremena istraivanja steaka i niana na podruju Tuzlanskog kantona..........275 Tijana Veljkovi, dipl.ing.arh. Stara kua Junuzovia u Banovii Selu................................................................279 PRIKAZI RECENZIJE OSVRTI Munisa Kovaevi, prof. Doborovci kod Graanice - historijska monografija.............................................285 Mr. sc. Almira Beirovi Bosanskohercegovaki gradovi u procesu politike modernizacije (1850-1950)..................................................................287 Doc. dr. sc. Semir Ahmedbegovi Nauni skup Edukacija iz turizma i zatite ivotne sredine kao preduvjet turistikog, regionalnog i prostornog planiranja ...................................................291 Mr. sc. Almira Beirovi Kulturno-istorijsko naslijee Srebrenice kroz vijekove....................................293

8

9

PROLOST

10

11

Dr. Thomas BUTLER

BOGUMILI KULTURNI SINKRETIZAM

Za razumjevanje kulturnog fenomena koji se zvae Bogomilistvo u slavenskim zemljama, Patarenstvo u Italiji i Katarstvo u Francuskoj - bitno je razumjeti da je ovaj sistem vjerovanja ili herespostajao u Evropi, od kraja desetog vijeka do petnaestoga vijeka.

Kao aglomeracija pisanih i usmenih uticaja, hrianskih i paganskih, Bogomilstvo je predstavljalo vie jedan sinkretizam, nego sintezu. Korjen ovog sistema je bila ideja da vladaju dva koegzistirajua principa u kosmosu, jedan totalno dobar ili duhovan (Bog Otac) i drugi totalno zao i materijalan. (Satana).

Ovo vjerovanje je nastalo od mnogih vjerovanja, ukljucujui: Gnosticizam, Manihejstvo, Mesalijanstvo i Pavlikanstvo. Jedna varijanta je govorila o vjenoj ravnotei izmeu Dobra i Zla, a druga ublaena varijanta smatra Oca vrhovnim a Satanu kao njegovog inferiornog suparnika. Obje varijante su drale da je Satana stvorio i ovjeka i sve materijalne stvari.

Bilo je prirodno da se takva jeres ukorjenila u nesreenom drutvu kao to je bila Bugarska na kraju desetog vijeka. U Slovu Prezvitera Kozme (oko 970 AD) nalazimo jadno stanje bugarskog naroda. U Slovu gledamo sliku jednog naroda naputenog od vladajue klase i inteligencije. Kozma osuuje mueve koji naputaju svoje porodice radi sigurnosti samostana, i monahe koji ive u relativno udobnim uslovima i idu preko granice, kada ostali dio stanovnitva strada. Domai haos je bio pogoran ratom sa Svjatosavom (968-969 AD), osvajanjem glavnog grada Preslava, a zatim i osvajanjima Vizantije. U takvom neredu bogomilstvo se ukorjenjivalo.

Jo jedan razlog narodnoj neslozi je bila istrajnost tradicionalnih paganskih obiaja; iako je hrianstvo bilo formalno odobreno od Hana Borisa jedan vijek ranije (865AD), ono nije bilo rado primljeno u narodu. U svojoj prepisci sa Papom Nikolajem I, Boris je obavijestio Papu da se bojarski sloj pobunio protiv nove vjere, vie volei svoje stare rituale. Njihov protest je bio brutalno uguen od Borisa, koji se hvalio Papi da je unitio 52 porodice. Sin Borisa, Vladimir, koji je vladao samo 4 godine (887-891) je oivio paganstvo, radi ega je bio svrgnut i osljepljen od oca. Takvi oajni pokuaji obnove starih paganskih obiaja govori da su stari slavensko-bugarski rituali bili duboko ugraeni u plemstvu kao i u narodu, jer su bili spremni rizikovati svoje ivote

12

radi svojih vjerovanja. Sa vremenom, mnogi stari paganski junaci su prihvaeni kao hrianski sveci, koji se u rukopisima spominju u vojnikoj odjei.

Sukob izmeu stare religije i