BALKANSKI Bazoj de La Anarkiismo

8/19/2019 BALKANSKI Bazoj de La Anarkiismo

http://slidepdf.com/reader/full/balkanski-bazoj-de-la-anarkiismo 1/210



BALKANSKI, Georgo (GRIGOROV, Georgi): Bazoj de la anarkiismo, 1958Laŭ la eldono de La juna penso, 1979

!1"

Bi#lio$e%o &a$eo &orral

'arre$era de San$ 'lien$, 1" #i

*S + !88"! Vilade%an



AntaŭpaAntaŭpa

rolorolo

La aŭtoro, kiu, por simple prirespondeci tiun ĉi verkon,subskribis per G. BALKANSKI, estas bone konata bulgaraaktivulo, en ekilo depost !"#$ ka% nun lo&anta en 'ran(cio.

Kiel li asertas en piednoto, por li gravas nek lia nomo

nek lia% aŭtorra%to%. Li klopodis esprimi la ĉe)a%n koncep(to%n de la socia, organiema ka% revolucia anarkiismo,konsultinte ĉiu%n samtema%n verko%n, kiu%n citi li opiniassenutile. *ial estos vana ĉiu provo malkovri +plagiaton.

Sed, partopreninte multa%n kolektiva%n diskutado%n pri lasama% temo%, spertinte ka% )unde studinte la du granda%nrevolucio%n de nia %arcento -la rusan revolucion ka% la

ispanan- li ne povis eviti esprimi sia%n propra%n opini-o%n, kiu% avas ian originalecon, ka% origine aperis arti-kol)orme en !"/$.

La ellaborado ka% publikigado de tiu ĉi libro, ĉe)e &iakonstrua parto, respondas ur&an beonon en Bulgario,kie la liberecana movado estas tre vigla ka% kie la sociarekonstruado en liberecana direkto montri&as konkreta

necesa0o.'ratece dankas ĉiu%n, kiu% kontribuis al la ellaborado,tradukado ka% publikigado de tiu ĉi libro,

La eldonanto1Baud2 - La juna penso3

!



4



5rigino de la senestreca%5rigino de la senestreca%ideo% ka% movado.ideo% ka% movado.

Same kiel la ideo% pri aŭtoritato, ankaŭ la ideo% pri se(nestreco avas naturkaŭan originon. Ili ne estas )alin(

ta% de la ĉielo, sed venas de la vivo. Ili ekradikas el laomo, el lia naturo. Ili naski&as el materiala% kaŭo% enla pie% vasta senco de tiu ĉi nocio. Ili estas )rukto de lakomplekso de kondiĉo%, mee de kiu% la omo naski&as,vivas, disvolvi&as, agas aŭ eltenas e6ko%n, kreas ka%konsumas ava0o%n, lernas, luktas, revas, &uas aŭ su)e(ras. Sed la oma naturo estas kontraŭdira ka% komplek(sa. *ial, ne nur la senestreca% ideo% sed ankaŭ la aŭtori(

tata% ideo% same )ontas el la omo.La instinkto de memkonservado ka% la seksa instinktoneprigas reciprokan lukton, kiu aperas en diversa% ka%multaspekta% )ormo%7 ili estas )onto de aŭtoritato. La is(torio de la omaro estas plena de tia% pereiga% mani)es(ti&o%. 8uste tiu% mani)esti&o% de instinkta aŭtoritato es(tas )onto% de la aŭtoritata% ideo%, odiaŭ esprimita% en

kompleta 6loo6o, kiu metas la institucio%n super laomo, la )ormulo%n super la vivo, kreas kulton al la 9ta(to, ka% trans)ormas la omon en ob%ekton, aŭtomaton,regaton.

La sento de libereco, unu:anke, kiu ne kontraŭas al lainstinkto de memkonservado ka% ne nur ne kontraŭsta(

;



ras la lukton sed eĉ o)te &in kondiĉas7 la socia instinkto,ali:anke, kiu ankaŭ ne kontraŭstaras la memkonserva(dan instinkton, sed &in plivastigas ka% donas al la lukto

alia%n )ormo%n ka% alia%n senco%n, estas esenca% )onto% dela ideo% pri senestreco.

<e tiu vidpunkto la tuta omara istorio lumi&as di)e-rence de la istorio instruita en la 9tata% lerne%o%. La dis(volvi&o de la omo ka% de la omsocio en daŭro de mil

%aro% okais sub la signo de tiu% du principo%= unu:anke,la lukto por regpovo, por konkero, konservo ka% plivasti(

go de la privilegio% ka% materiala% ava0o% eredita% aŭkonkerita%, kiu% ĉiam 6rmigas la potencon de la omosuper la omo7 ali:anke, la lukto por libereco mensa aŭmateriala, religia aŭ politika, ekonomia aŭ sociala, per(sona aŭ kolektiva7 lukto por de)endo de la socia% institu-cio% certiganta% ĉi tiun liberon, aŭ kontraŭ tiu%, kiu% &insubpremas7 lukto de individuo% aŭ de pli-malpli grava%grupo%, organio%, klaso%, socio% ka% de tuta% civiliacio%,kiu% o)te pereis, aŭ savi&is, sed eltenante la pereiga%nkonsekvenco%n de tiu lukto.

<u )undamenta% tendenco% karakterias ĉiu%n omso(cio%n de antikva orienta epoko &is odiaŭa tempo. Launua estas la popola, tiu de vasta% omamaso%, kiu% kre(as riĉa0o%n, tiu de sa&ulo%, poeto%, pentristo%, skulptisto%,arkitekto% ktp. 8ia% )rukto% estas popolkutimo%, sur kiu%masoni&as ĉiu% socia% institucio%= la klano%, kampara ko(munumo, civito%, )olkloro, la sa&eco de la %arcento% ka% latuta spirita ka% materiala kulturo, kiu modlas la 6iono(mion de I> tero. ?n tiu tendenco trovas sian originon lasenestreca% ideo%. La alia tendenco estas la kontraŭpo(pola -tiu de la magiisto%, orakolo% ka% pastro%, de la nobe(

#



lo%, kiu% konservas ka% transdonas la le&o%n ka% malnove(poka%n tradicio%n, de la militestro% posedanto% de la ar(mil- ka% venksekreto%. ?l tiu tendenco nutri&as ĉiu aŭto(

ritata ideo. *iel, la senestreca penso estas daŭriganto de la popola%tradicio%7 senestreca 6loo6o estas 6loo6o de la popo-la kutim%uro ka% natura ra%to7 dum aŭtoritata penso es(tas eredanto de la per)ortra%to, de la ruulo, de lale&admiranto, a)ero de la privilegia% malplimulto%.

Sed ankaŭ la kutim%uro, la popola% tradicio% su)eras mal-novi&on, rigidi&on, ka% ili trans)ormi&as ne malo)te enneadon de la progreso, en obstaklon al la evoluo, al lakreskanta spirita kulturo, al la kreskanta liberneceso.

*iam venas la protesto, la ribelo kontraŭ malnoveco,konservatismo, mumiigo. *iu ribelo estas persona aŭ ko(lektiva. *amen ne ĉiam la ribelulo% estas portanto% de ioesence nova. lu% el ili deiras purigadon de la kutimo%

ka% institucio% por certigi pli grandan e6kon en la konser(vado de la individua% ka% socia% intereso%. Ili strebas )origiĉiu%n malelpo%n )or de la vo%o al evoluo ka% libero7 ilistrebas neniigi naski&anta%n )ormo%n de regpovo, ka% tialili estas revoluciaj. @ee inter ili naski&as anarkia% ideo%.Alia% volas re)ormi la malnova%n kutimo%n ka% institucio%npor de ĉi-lasta% plene +liberi&i ka% trudi personan aŭto(ritaton. Inter ili trovi&as la antaŭulo% de ĉiu% I*L?o% ka%S*ALINo% -de ĉiu% diktatoro%.

La liberecana idealo ĉerpas sian spiritnutra0on -sukonde la eterna ka% neestingebla impeto de la popolo% al li–bereco ka% sendependeco- el la persona aŭ kolektiva ri-belo, kontraŭ ĉia subpremado, superrego, kontraŭ ĉiaprivilegio, kiu ĉiam trans)ormi&as en superregon. La se(

/



nestreca penso enradiki&as en la ribelo, en la protesto,en la kritiko, en la neado de ĉio malnova ka% eksvalida,kiu% enkarni&as en Satano laŭ la biblia% legendo%, en Cro(

meteo laŭ la greka mitologio. *ies portanto% estas la ĉi(uepoka% sekto%, kiu% aperas, kiel tipa esprimo de la spiri(ta ribelo. 8ia% martiro% estas la ĉiuepoka% ereulo%, bru(ligata% sur brul9tiparo% aŭ vivante palisumata%. La anar(kiisma penso mani)esti&as en de6nitiva )ormo en lamondkoncepto ka% agado de la bogomilano%, albigenso%,usano%, anabaptisto%.

epreentanto% de senestreco estas plebanoj, kiu% enantikva omo unuafoje en la historio e)ektivigas la ĝe-neralan strikon ka% ĉesigas ĉian vivon, )orlasinte la ur(bon, disi&inte de la patricio%, tiel devigante ĉi-lasta%ncedi.

Senestreco en la istorio estas repreentita per agadode la kamparanaj insurekcioj kontraŭ servut-re&imo,

per la sekcio% de la granda franca revolucio, en la %uliarevolucio de !$;D, en la )ebruara de !$#$, malgraŭ tio,ke &i avas ankoraŭ la )ormon de la nekonscia senestre(ca agado. ?lemento%n de &i ni ankaŭ avas en la ParizaKomuno, %am esprimo de taktiko lumigita de la ideo% deCE<5N5 ka% BAKENIN5.

Alia )onto de la senestreca% ideo% estas la lozoo de

sa&ulo% el diversa% epoko% spegulinta% la popola%n aspira(do%n= LA5 *S? el antikva Finio, la egipta gnostikulo KA(C5KA*5 el Aleksandrio, AN*I'5N5 ka% ?N5N5 el an(tikva Greku%o7 verkisto% ka% pensulo% el pli nova tempo=AB?L?5, '?N?L5N5, LA B5?SI, enciklopediisto% el la!$a %arcento ka% speciale <I<?5*5 ka% cetera%.

H



*ria )onto de la senestreca% ideo% estas la Scienco perties atinga0o% ka% malkovro%.

Ka% malgraŭ ĉio, ĉiu% ĉi )onto% ne su6ĉas por vivigi bon(konstruitan doktrinon pri socia reorganiado. La teknika,ekonomia, materiala ka% spirita progreso en la 6no de la!$a %arcento ka% dum la !"a venigis sur la mondscene(

%on novan ka% ĉie pli ka% pli klare )ormi&antan ka% ek(konsciantan klason. La proletaro kaj la luktoj, kiu%n &igvidis dum la tuta unua duono de la !"a %. 6nludis deci(digan rolon de aku9isto de la senestreca mondkoncepto.

Enua esprimanto de la senestreca doktrino 1!"!3 estasJilliam G5<JIN 1!/H-!$;H3 en la libro= Esploroj pri la

justeco en politiko kaj ĝia inuo sur la virto kaj univer-sala feli!o 1III - $"/ p.37 dua estas CE<5N5 1!$D"-!$H/3 en la libro= Kio estas proprieto" aperinta en !$#D.

Sed la )ormado de donita ideo en iun doktrinon ankoraŭne estas su6ĉa, por ke oni kalkulu kun ties realio. Nece(sas organizado, necesas movado. La rektan originon dela senestreca movado oni devas serĉi en la Enua Inter(nacio ka% pli speciale en la Caria Komuno. Kreinto, orga(niinto ka% ple% bona esprimanto de tiu movado aperas@ikaelo BAKENIN 1!$!#-!$H3. 8is li, anarkiismo estasnur iu 6loo6a tendenco, pli literatura mani)esti&o olsenpera sociala agado. Cer Bakunin anarkiismo ali)or(

mi&as en revolucian socialismon, en social-revolucianmovadon.

Ka% ĉi tie, lastloke laŭ vico en la trakta0o, sed ne laŭ gra(veco, venas la rolo de la teoriistoj. Ni o)te %am diris, ka%nun subtenas, ke senestreco ne estas laboratoria pro(dukto7 sed tio ne signi)as, ke &i estas )rukto de memek-



&ermo, ke la rolo de la teoriisto% estas sensigni)a. <elongtempe la ideo% svebas en la atmos)ero, ili mani)est-i&as, ili montras sian ĉeeston, sed de tiam, &is kiam ili

trovos iun belaran&itan )ormon, &is kiam ili trovos sia%npro)unda%n esprimanto%n, ilia in:uo ne povas stabili&i.

Alia% teoriisto% de senestreco, kiu% plenevoluigis ka% riĉi(gis la anarkiisman penson estas= Cetro K5C5*KIN1!$#4-!"4!3, ?nriko @ALA*?S*A 1!$/;-!";43, ?lieo?LES 1!$;D-!"D/3, Karlo KA'I?5 1!$#H-!$"43, Sa(verio @?LIN5, Moano GA, ikardo @?LMA, Cietro

G5I, Karlo @ALA*5, Anselmo L5?N5 1!$#!-!"!#3,Lui&i 'ABI, udol)o 5K? 1!$;-!"/$3, Cetro A@IS,Kristian K5N?LIS?N, @aks N?**LAE 1!$H/-!"##3, Ma(mes GEILLAE@?, Sebastiano 'AE? 1!$/$-!"#43, k. a.

O O O

?n la posta ĉapitrovico ni traktos la baa%n elemento%n,

kiu% konsistigas la ideologion, taktikon ka% konstruanprogramon de senestreco.

?stos trarigardata% %ena% problemo%= libereco, solidareco,egaleco, %usteco, libera iniciato, libera kontrakto, )ede(rismo, aŭtoritato, ordonpovo, per)orto, ekspluatado, mi(lito, centraliismo, 9tato, proprieto, ekleio, parlamento,le&o, tribunalo, mallibero, polico, armeo, imposto,

mono, lerne%o ka% scienco, arto, gaetaro ka% radio, orga(niado, striko, bo%koto, sabotado, ribelo, insurekcio ka%revolucio, 1libera komumo ka% )ederacio, produkorgani(ado, distribuo, diversa% unui&o%3.

$



Senestreca% principo%Senestreca% principo%LiberecoLa libereco estas biologia neceso, le&o de la vivo7 lavivo mem. Fiu viva esta0o, eĉ la ple% malsupera, celas,kvankam ple% o)te nekonscie, al libero. ?ĉ en la vege(

ta0aro la vivimpeto estas ekvivalento de la liberimpeto.La &ermo, kiu elvenas el la gra%no, pu9as, sublevas,:ankenmetas malelpo%n, aŭ trai&as ka% kurbi&as antaŭnesuperebla% baro% ka% serĉas liberan vo%on. La malgran(da insekto limigita en sia% movo%, kaptita, surpa9ita, en()ermita, tiras, pu9as, senĉese serĉas liberi&on, krias,mordas, pikas, baraktas por almiliti sian liberecon. ?stassova&besto%, kiu%, ĉe ple% bona% materiala% kondiĉo% ka%ple% diligenta% orgo% :anke de la omo, neeviteble mor(tas, kiam ili estas senigita% %e libero.

?n la istorio de la oma socio la libereco, la strebo al li(bero ka% la porlibera batalo determinas ka% karakteriasla tutan disvolvi&on de la omaro. Libereco estas ĉe)a)aktoro de la progreso. Neniam la omo por ĉiam resig(naciis, kiam la libero estis de li )orprenita. La sklaveco,kiom a%n daŭra, kiom a%n 6rmigita ka% sekurigita &i estisde la piedpreminto% de la libero, ĉiam 6ni&is per liber-i&o. Kiom da )ortostreĉo, kiom da sangoverso%, kiom daviktimo% kostis rekonkerado de la liberecoP Sed neniu,anticipe meurinte la kvanton da elversota sango, iamaltis pro la viktimo%, ĉar la libero mem estas la ple% alta

"



preo de la vivo, ka% la vivo mem )ari&as por &i rimedo.

Kiel kondiĉo en la socia% rilato% libereco ĉiam signi6s pro(greson, :oradon de la kulturo ka% prosperon en ĉiu% s)e(ro% de la sciado ka% omagado. La epoko% de libereco es(tas la ple% luma% en la omistorio. 8is odiaŭ mem ĉiokreita en la s)ero de la scienco% ka% arto% dum la antikvegreka% respubliko%, kiam la libero de la civitano% estisalte aprecata, daŭre restas la bao de ĉiu% scienca% disci(plino%. La ple% granda% eltrovo% en scienco ka% teknikoekaperas en la meepoka% civito%.

?n la oma socio, same en la pasinteco kiel odiaŭ, laple% karakteria strebo, de ĉiu% omo% el ĉiu% klaso% ka%socia% tavolo%, estas la aspiro al libero. ?ĉ la ple% abo-meninda% tirano% estas kapabla% kompreni la preon dela libero, kiam ili estas %e &i senigita%. ?ĉ la ple% granda%tirano%, tiam ili batalis por la libero, kompreneble por li(bero sia, 9a%nis vera% batalanto% ka% revoluciulo%, ka% suk(

cesis trompi la popolo%n. Fu ne estis la 6era ka% kura&aNapoleono simbolo de la revolucio ka% de la batalo porlibereco, antaŭ ol li superregis ?ŭroponQ Fu li ne plor-&emis, la sama tiu ĉi Napoleono, por la libero, por liberosia, kiam li trovi&is sur Sankta elenoQ Fu ne tiu% estisantaŭe la ple% kura&a% antaŭvenanto%, ka% de)endanto%de la libero, kiu% pli mal)rue starigis la gilotinon, kiel pur(gatorion ka% sanktan lokonQ Se ni povus scii la intima%nsento%n de @ES5LINI en la minuto, kiam li devis ekpen-di kun la kapo suben, certe ni trovus la saman plor&e(mon por la libero, por la libero de tiu ĉi, kiu ple% malno(ble ka% ple% senskrupule &in piedpremis daŭre, multe da

%aro%n post kiam li vendis ĉion, kion li posedis el socialis(moQ

!D



Mes, la omo -tirano aŭ sklavo- scipovas apreci la libe(ron, sed liberon sian. Li estas pri tio tute konscia, nurkiam li &in perdas. Atingi ĉi tiun superegan sa&econ,

identigante sian liberecon kun alies libereco, signi)usĉesi esti sklavo aŭ tirano ka% )ari&i omo libera, t.e. libe(recana.

La strebo al libero karakterias ne nur la individuon, sedankaŭ la omgrupo%n unuigita%n laŭ materiala% aŭ spiri-ta% intereso%, ligita%n pro)esie, religie, sente, ekonomie,teritorie, vivmaniere, etne, nacie, k.c. La grupo% ka% aso(

cio% luktas por sia libero en la kunlo&e%o7 la kunlo&e%obatalas por sendependeco, kio signi)as liberon rilate alpli supera administra unuo7 la komunumo% batalas porsia aŭtonomio, kio signi)as por sia libero rilate al la 9ta(to7 la popolo% luktas por sia nacia libero7 klaso% batalaskontraŭ alia% klaso% ka% socia% tavolo% por sia libero7 indi(viduo% ka% civitano%, organio% ka% partio% batalas por poli(tika libero7 la omo% de scienco ka% arto serĉas sian libe(ron por krei ka% esplori7 lernanto% ka% studento% depostu(las liberon7 moderna% pedagogio% levas la in)anliberon alla ple% grava principo de instruado ka% edukado -libero,libero, ĉiu% celas al libero, almenaŭ por si7 oni parolaspor libero, levas la liberon al celo de sia agado, al taskode sia vivoP Fu estas io pli universala ol strebo al liberoen la tuta kosmoQ

Sekve, estas klare, ke la libero estas iu principo, kiu sta(ras, skribita sur mŭlta% standardo%, kiu levi&as kiel pro(gramcelo de multa% socia% movado%. 8i estas tiom univer(sala principo, ke sen &ia aplikado certa% omago% )ari&asneebla%, ka% identi&as kun la libero mem. *iel estas lakao de la moderna edukado7 tiel estas la kao de lR

!!



arto. Laŭ la koncepto de la nuntempa% moderna% peda(gogo% ka% artisto%, ne estas edukado nek arto sen libero,ekster la libero. *amen, ĉiu% socia% movado%, kiu% enskri(

bis en sian programon ka% sur sian standardon la liber(principon, ne )akte estas vera% adepto% de la libereco enla praktikado de la vivo. *iu% ne povas esti vera% partia(no% de la liberprincipo, kiu% samtempe akceptas ankaŭ laaŭtoritato-principon, eĉ sub modera )ormo. Aŭtoritatoka% libero estas principo% neakordigebla%, nerepacigebla%.Fia aŭtoritato laŭdi6ne, esence ka% en sia mani)esti&o,

estas neado, limigo de la libero. Sekve, la kon:ikto ĉe laple% bona ka% sincera deiro estas neevitebla.

*iurilate la di)erenco inter aŭtoritatulo% ka% anarkiisto%estas kvalita, )undamenta, pro)unda. Sole nur anarkiis-mo estas la plena esprimo de la libero-principo7 nur &inoni povas konsideri, kiel lozoon de libereco. Sole nurla anarkiisto% estas vera%, logika% ka% plena% adepto% de lalibero7 nur ili estas la vera% portanto% de la libero.

*ial, ne estas aarde, se en la latina% lingvo%, la nomo+Anarkiisto identi&is kun la termino liberecano de)en(danto aŭ partiano de la libero. La vorton +libertaire enla )ranca, ka% +libertario en la ispana ka% itala -kiu%nbulgare oni tradukas ordinare +senestrecano- en ĉiu%latinlingva% enciklopedio% ka% vortaro% oni donas kiel sino(nimon de +anarkiisto.

'or de ni la intencon aserti, ke inter la adepto% de aŭtori(tata principo ne ekistas sincera% partiano% de la libero.La di)erenco inter aŭtoritatulo% ka% anarkiisto% pri tiupunkto ne ku9as en la sincereco de la intenco% ka% dei(ro%. 8i estas multe pli pro)unda, ligita al la esenco memde la )akto%, dum, por la adepto% de la aŭtoritata princi(

!4



po, la libero en la ple% bona okao -kiam ili estas since(ra% de)endanto%- estas nur celo, ple% o)te )ora celo, porla anarkiisto%, )undamenta principo de ilia doktrino la li(

bero estas en la sama grado ka% celo ka% rimedo, taskoka% vojo, regulo same en internaj reciprokaj organizaj ri-latoj# kiel ĝenerale en la !iutaga vivo# en la rilatoj al laaliaj# al socio.

La istoria sperto ka% la ĉiutaga praktiko pruvis, ke iluieestas kredi, ke per limigo aŭ piedpremo de la libero onipovas realigi la liberon. Nur ties plena uzado en la vivo

ka% en la ĉiutaga% rilato% estas garantio, ke oni venos &isplena reali&o de la socia libereco. Fiu, eĉ proviora,transira limigo, prokrasto de la praktikado de la libero,ĉiu uado de aŭtoritato kiu substitui&as al la libero prokia a%n motivo, ne:ekseble kondukas al pluigado de laliberlimigo, al la 6rmigo de la aŭtoritato, kio traduki&asper la subpremado ka% 6natingas la tiranecon.

La libero ne agnoskas, ne toleras limigon. Nur la nepre(cieco ka% malriĉeco de la omlingvo trudas al ni parolipri la liberlimo en certa senco. La libero ne estas la nuraprincipo en la reciproka% rilato%. 8i ne povas esti rigarda(ta izole, ka% el inter la alia% principo%, kiu% kondiĉas tiu%nrilato%n. Konsekvence, se oni parolas pri la limo% de la li(bereco, tio estas por esprimi tiun armonion en la apli(kado de ĉiu% principo% kondiĉanta% la ensocian vivon.

SolidarecoSimile al la libero, la solidareco estas ankaŭ biologia ne(ceso, instinkto ka% le&o de la vivo. La mani)esti&o% de so(ciemo, interelpo, solidareco ka% o)eremo de la indivi(duo% por la alia%, en la grupo%, )amilio, komunumo, en la

!;



specio en besta mondo, estas konstatita% en ĉiu% tempo%.Fiam ilin montris la naturesploristo% ka% vo%a&anto%7 6lo(o)o% %am de antikva Greku%o )aris sinteo%n baita%n sur

interelpa% ka% solidareca% )akto%7 poeto% el ĉiu% tempo%ilin prikantis. Sed kiel unua, <AIN5 en sia libro $rigi-no de l%homo preentis tiu%n mani)esti&o%n, kiel esenceavanta%n karakteron de biologia le&o. Cli mal)rue K5(C5*KIN, en de)endo de la darvinismo kontraŭ ties mis()ormanto%, dediĉis sin elĉerpe studi tiun specon de ma(ni)esti&o%, ka% en sia libro argumentis novan doktrinon

biologian, kiu )ari&is )undamento de !a tuta anarkiismadoktrinoO.

?)ektive, la )undamenta kono de la vivo de ĉiu% specio%de la oologia 9tuparo -speciale de la insekto% 1abelo%,)ormiko%, termito%, ka% tiel plu3 &is la ple% supera besto= laomo- ebligas konstati la gigantan gravecon de in(terelpo, de socia instinkto, de solidareco. 5)te ĉe iu%specio% interelpo aperas eĉ kiel supera )aktoro paralelekun la batalo pro ekistado inter diversa% specio%. *iu so(cia instinkto -kiu kelk)o%e alprenas vasta%n dimensio%nka% aperas ankaŭ kiel la ple% potenca rimedo de tiu luk(to- garantias ne nur e6kecon ka% sukceson, sed ankaŭsekurigas la progresan disvolvi&on de tiu% sama% specio%.

?n la omara istorio, la praktiko de interelpo, solida(reco ka% asocio same liveris brilan postsignon, mani)es(ti&inte ple% o)te paralele kun la libero. La epoko% de ple%granda persona ka% socia libero estas &uste tiu% de ple%granda socia solidareco.

Cro tiom da paralelismo inter libereco ka% solidareco en

O d. &nterhelpo kiel faktoro de progresiva disvolviĝo de C,Kropotkin.

!#



la oma socio, estas substrekinde, ke ili kunmiksi&as enkomuna mani)esti&o ka% preenti&as kiel du :anko% deunu sama )enomeno. Libero sen solidareco estas nee(

bla7 solidareco sen libero montri&as nepensebla en so(cio, kiu disvolvi&as ka% prosperas en sia ekonomia ka%kultura progreso. La respubliko% de antikva Greku%o, laepoko de kampara komunumo, ka% pli mal)rue la mee(poka% libera% civito% kun sia kompleksa ka% interplektitareto de ple% diversa% asocio% por ple% varia% celo%, sin o)testerninta% sur la intemacia tereno, estas la ple% elstara%

ekemplo% de alte mani)estita socia solidareco, akompa(nata de universala progreso.

Novtempe la kooperativo, kiu unuigas cento%n da milio(no% da omo% en la mondo kun sur loka, nacia ka% eĉ in(ternacia )ormo%, ka% ampleksas la ple% divers)orma%n ak(tiveco%n7 la laborista% asocio%, kiu% same kunigas milio(no%n da omo% sur la tuta terglobo7 ĉia% alia% asocio% deloka, nacia ka% internacia karaktero, por la kontentigo dela ple% diversa% beono%, aŭ kreita% por la ple% diversa%tasko%, kiu% o)te unuigas la omo%n laŭ korporacio% aŭklaso%, por ke ili konduku batalon unu% kontraŭ alia%, es(tas ankaŭ nere)utebla pruvo pri ekisto de la solidareco,kiu, instinkta ĉe la besto%, trans)ormi&as ĉe la omo envolitan ka% konscian agadon.

La socio kiel tuto neniam &is odiaŭ sukcesis realigi lasolidarecon inter ĉiu% sia% membro%7 tion oni ne povaskontesti. La socio, de kiam ekistas premado ka% eks(pluatado, ĉiam estis dividita en kasto%n ka% kontraŭeca%ngrupo%n, kategorio%n, klaso%n interbatalanta%n= reganto%,subpremanto%, ekspluatanto% ka% regato%, subpremato%,ekspluatato%, ka% &uste tiu divido malelpas la socian so(

!/



lidarecon, ka% ankaŭ la socialan, kulturan ka% materialanprogreson de la socio.

La socio -odiaŭ antagoniste pli ol iam- estas dividitaen klaso%7 divido malutilas al la omaro, ĉar &i ne per(mesas la realigon de la universala oma )eliĉo.

Sed nek en la istoria pasinteco, nek odiaŭ, la doma&adivido sukcesis plene neniigi la instinkton de interelpo,la senton de solidareco, la spiriton de asocio. ?ĉ ankaŭkiel batalrimedo de socia% kategorio%, la solidareco po-tence mani)esti&as en ĉiu% socio%, inkluive de tiu%, enkiu% iu partia aŭ persona diktaturo strebas al neniigo deĉia solidareco, anstataŭante &in per kaerna re&imo.Clie, la socia instinkto estas tiom pro)unde enradiki&intaen la omo, ke ia)o%e &i nevole transsaltas la limo%n dela divido ka% mani)esti&as inter omo% el diversa% klaso%,kiu% tamen konservis iun komunan karakteria0on -la bil(don de omo. Sen idealigi tiu%n iola%n kao%n, nek doni

al ili la aspekton de principo, ni ne povas -eĉ ankaŭ laple% partia ka% )anatika adepto de la klasbatalo- re)uti,ke la ĉiutaga vivo liveris multe da tia% )akto% de socia in(terelpo inter omo% el diversa% socia% grupo%, eĉ milit-anta% inter si, )akto% glorita% ka% prikantita% de la artisto%.

*iu% mani)esti&o% estas signi)oplena% precipe dum perio(do% de komuna% plago% ka% katastro)o%= tertremo%, inun(do%, a%lo%, incendio%, milito%, k.t.p.

Sekve, neniu povas nei, ke, kiel libereco, solidareco es-tas same principo en la socia% rilato%, agnoskita de mul(ta%, ankoraŭ proklamita de la )ranca revolucio en )ama)ormulo = +libereco, )rateco, egaleco, ka% odiaŭ sur-skribita sur multa% standardo% de partipolitika% organio%.

!H



Solidareco estas ankaŭ unu el la baa% principo% de anar(kiismo. Konvenas agnoski, ke, kvankam la solidareco es(tas vaste praktikata en la reciproka% rilato% de la anar(

kiisto%, eĉ multe pli vaste ol inter ĉiu% alia% omo%, )aktoagnostata eĉ de ilia% malamiko%, en la propagando de laanarkiisma% ideo% tiu principo estas &is certa grado om(brita de la pre)ero% al libero. Ka% tio estas )acile klarige(bla. ?n la socia vivo o)te okaas, ke la reago kontraŭlar&e disvastigita )enomeno 1t.e. la subpremado3 iras&is troa em)ao de ties kontraŭo 1la libero3. La libero es(

tas tiom tretata, ke la anarkiisto%, &ia% sola% 6dela% ka%konsekvenca% de)endanto%, skias sin en sia propagandoĉe)e per sia batalo por libero. Ka% pro certa% negativa%montri&o%, tio donis motivon al iu% anarkiisto%, eĉ konsi(deri la liberon preskaŭ kiel unikan principon de la senes(treca 6loo6o.

La vero, se ni povas permesi al ni gradigon, estas, kesolidareco en la anarkiisma koncepto okupas unuan lo(kon, ka% ke &i karakterias multe pli tiun 6loo6on, ol lalibero, sen ke eblas, kompreneble, kontraŭmeti ambaŭprincipo%n. Se oni devas senestrecon karakterii per duvorto%, ili sendube estas= 6loo6o de la solidareco ka% dela libereco. *iel estas laŭ la opinio de la teoriisto%. Ka%G5<IN, ka% CE<5N, ka% BAKENIN, ka% K5C5*KIN ka%ĉiu% alia% teoriisto% de la anarkiisma socialismo, di6nante

sian vidpunkton )ronte al la nun superreganta% koncep(to% ka% sistemo, prenis kiel deirpunkton la neceson stari(gi solidarecon por certigi la individuan liberon.

BAKENIN, kategorie espriminte tiun penson, mult)o%eem)ais en sia% libro%, prelego% ka% letero%= +Solidarecoestas la unua le&o, libero la dua. Ka% K5C5*KIN ne

!



nur mult)o%e esprimis la saman penson, sed li ankaŭ nu(tris &in per la ple% lar&a argumentado en ĉiu% sia% verko%,precipe en Etiko ka% &nterhelpo. Laŭ li, ka% tio estas la

koncepto de odiaŭa% anarkiisto%, la garantio por realigila estontan socion, en kiu la libero trovos sian ple% ple-nan aspekton, ku9as en la oma sociemo, kiu trans)or(mi&as en konscion, baon de nova moralo, sen kiu la so(cia vivo estas neebla.

Egaleco?galeco proklamita, kune kun libero ka% )rateco, )are de

la granda )ranca revolucio, estas nekontesteble princi-po de socia% rilato%, ka% ne nur por la anarkiisto%, kiu% &inkonsideras kiel la )undamentan principon de sia sociadoktrino. ?l la bu9o% de multa% ni odiaŭ aŭdas prononcisen&ene tiu%n tri tiel enavoriĉa%n ka% esprimplena%n vor(to%n= +liberecon, )ratecon ka% egalecon, kiel kanton,kiel mondkanonon. Ankoraŭ pli, tiu% tri vorto% ornamas

eĉ la enire%on de iu% publika% konstrua0o% kiel iu kruelaironio de la istorio. *iu% granda% principo% de la ompro(greso perdis per trouado sian veran sencon. Sed se lalibero ka% la )rateco, aŭ pli precie la solidareco, ne es(tas tute senigita% %e sia vera enavo, ka% avas certankvankam limigitan sencon por tiu%, kiu% arbitre ornamassin per ili, ne tiel estas pri egaleco. etere, al la nocioegaleco neniam estis donita &ia vera senco, eĉ dum la

tempo de la granda )ranca revolucio. ?l la )ama% granda%nomo%, nur tiun de @AA* oni povas ligi kun iu pli preci(a kompreno de egaleco. Cor ĉiu% alia% la proklamado ka%serĉado de egaleco neniam iris pli )ore ol egaleco antaŭla le&o%. Fiu%, kiu% parolis ka% parolas pri egaleco, ne en-metas en tiun principon alian enavon, krom laŭle&a,

!$



%ura ka% abstrakta. Nur en la koncepto de la anarkiisto%,en ilia sociala programo, la principo de egaleco trovasplenan, verecan ka% realan esprimon. ?n tiu trilogio +li(

bereco, solidareco ka% egaleco, egaleco por anarkiisto%avas unuarangan ka% determinitan karakteron. La libe(ro neniam povas esti tute reala, se mankas reala egale(co, egaleco en la materiala% kondiĉo% de la vivo. Se niakceptas, ke la ideala, politika demokratio reali&u, kee)ektivi&u plena egaleco de la civitano% antaŭ la le&o%,ke ideala konstitucio aplikata de same idealaj +organo%

de la ideala' demokratia 9tato absolute garantiu la ple(nan %uran egalecon, la e)ektiva egaleco eĉ en tiu kao)ari&os iluio, se tiam daŭre ekistos la materiala neega(leco. La privata proprieto, la kapitalismo privata ka% 9ta(ta ĉiam akompanata de monopolo, privilegio% ka% ierar(kio kreas materialan neegalecon. Kian realan valoronpovas avi por proleto, por malriĉa kamparano, por etao6cisto ka% metiisto, ilia egaleco-ra%to, )ronte al la kapi(

talisto, al la granda proprietulo, al la industriisto, al lasupera burokrato, se ili ne avas egalan ka% realan eble(con plene kontentigi sia%n materiala%n ka% intelekta%n be(ono%nQ *iu egaleco povus esti enskribita en la libro% perora% litero%, povus esti garantiita de an&elo% ka% ĉe)an&e(lo%, prikantita sur ĉiu% vo%o% ka% krucvo%o%, en ĉiu% parla(mento% ka% tribunalo%, &i restus iluia tiom longe dum ne

ekistos ekonomia egaleco.Solidareco neniam povas esti natura, sen&ena ka% ple(na, sen egaleco. Kvankam pro)unde biologia beono, lasolidareco en la socia vivo estas in:uata de la sociastrukturo, determinita de la rilato%, kiu% karakterias lasocion, ka% alprenas )ormo%n determinita%n de tiu% rilato%.

!"



*iom longe dum la socio daŭre estos dividita en klaso%de reganto% ka% regato%, de privilegiulo% ka% senra%tigito%,de ekspluatanto% ka% ekspluatato%( tiom Ionge dum la o(

mo% restos dividita% per kompleksa sistemo ierarkia,kreanta tutan piramidon de socia% tavolo% kun kontraŭe(ca% intereso%, la socia solidareco neniam povos reali&ikiel universala principo.

Neniu pli bone tion esprimis ol BAKENIN, di6nante lagravecon de egaleco, kiel neanstataŭebla principo desocialismo= +Libereco sen socialismo 1t.e. sen egaleco3

signi)as privilegion ka% mal%ustecon.Ka% tiel, por anarkiismo ka% la anarkiisto%, egaleco aperasne nur kiel natura ra%to, kiun neniu oma le&o garan-tias, sed kiu ple% o)te estas de la le&o piedpremita, ne(konsiderata, ka% kiu kontraŭas al la proprietra%to ka%principe de socia ierarkio sanktigita% de ĉiu% konstitu(cio% de la mondo. Fi estas la ra%to de libera aliro de ĉiu%

omo% al ĉiu% natura% bona0o% ka% al libera utiligo de ĉiu%materiala% ka% intelekta% akira0o% de la socio, )rukto% de lanemeurebla% penado% de miliono% da omo% ka% de ne(nombrebla% generacio%7 sed egaleco estas ĉe)a kondiĉopor certigi la socian ka% individuan liberecon ka% la rila(to%n de plena socia solidareco, kiel de naski&o ka% tena(do de la sento de %usteco, )undamento de la socia mora(lo ka% de ĉia oma etiko &enerale.

Marcento% da sklaveco ka% ekspluatado, da subpremadoka% mal%usteco lasis la ple% pro)unda%n postsigno%n en laomkonscio koncerne la egalecon, ka% reduktis &is mini(mumo ties mani)esti&o%n en la omrilato%. <um la kons(cio pri libero ka% sento de solidareco plumani)esti&asgravmaniere sub unu aŭ alia )ormo, la sento pri egaleco

4D



inter la omo% senteble di)ekti&is. Sed tamen ni trovas&in respegulitan en diversa% religio% -primitivan 6loo6onde omo% el nememorebla% tempo%- en multa% sekto% per

kiu% reagis la spirito de la primara ka% pura vero de la re(ligia 6loo6o ka% precipe en la kristanismo ka% en la kris(tana% sekto% el diversa% epoko%. Ni retrovas &ian mani)es(ti&on en la kamparana komunumo, en la slava )amili-komunumo 1+adrouga slave3, en la diversa% )rataro%,unui&o% ka% asocio% de la meepoka% libera% civito%. Ni tro(vas resta0o%n de tiu sento de egaleco en iu% popola% tra(

dicio% ka% popoldiro%. Ne mankas 6ne mani)esti&o% dekoncepto% ka% de sento pri egaleco ankaŭ en la omrila(to% eĉ en la odiaŭa socio tiel pro)unde dividita ka% dis9i(rita pro konstanta% kontraŭeco%. Sen atribui troan grave(con al tiu% lasta% )akto%, kiu%, oni devas &in kon)esi, avasiolan karakteron, ni ne povas ne konstati, ke la plugode la komercaĉa spirito kun la disvolvi&o de lR kapitalis(mo ne atingis tian gradon, ke ekemple la omo% estas

pesita% per pesilo antaŭ ol envagoni&i, envapor9ipi&i,enaviadili&i, enaŭtobusi&i, ka% pagi transporta%n takso%nkon)orme al sia peo. lo pli, ĉiu% vo%a&anto% estas egaletraktata% rilate al paka0o senpage transportebla7 ankaŭtio valoras iagrade por la peraviadila% vo%a&o%. ?galatraktado apliki&as same en la lerne%o%, kie la klerigo &is6ksita a&o estas absolute senpaga, ka% per diversa% so(

ciala% kriterio% )ari&as materiale ebla por ĉiu% in)ano%, eĉankaŭ por tiu% de la ple% malriĉa% gepatro%. La publika% bi(blioteko% estas alia brila mani)esti&o de egaleco en lakadro% de la odiaŭa rabema socio. Fiu povas odiaŭ li(bere ka% senpage utiligi la socia%n biblioteko%n %e egala%kondiĉo%. Fe iu% granda% okcidenteŭropa% biblioteko% es(tas eĉ speciala% o6cisto%, kiu% donas eblecon utiligi bi(

4!



blioteko%n el alia% urbo% ka% lando%, kies deirita% libro% es(tas transsendita% al donita loka biblioteko, kie ili restasdum 6ksita tempo, postulante neniun pagon por tiu ser(

vo. *iu ra%to estas egala same por princo ka% kapitalisto,kiel por la lasta proleto. 'akte, la materiala% vivkondiĉo%estas %a diversa%, do diversa% estas la eblo% pri la liberatempo, kiun oni dediĉas al viito al tiu% biblioteko%. Sedrilate tion, trovi&as ankaŭ nova% )ormo% de utiligo de bi(blioteko% per enkonduko de la koresponda utiligo per tielnomata% transportebla% biblioteko%. ?gala ka% nelimigita

estas en iu% urbo% utiligo de la akvo en la e%mo%. La sa(man principon oni aplikas ankaŭ en restoracio% rilate alpano, kiun oni ne pagas aparte, ka% kies kvanto estasnelimigita por la konsumanto. @ulte da tia% )akto% onipovas nombri. ?n multa% okao% ili respondas pli al nece(seco teknika aŭ komercaĉa, ol al sento de egaleco( sedmalgraŭ ĉi tio ili estas pruvo%, kvankam vere sensigni)a%,pri ekisto de la sento de egaleco.

Sed kio estas egalecoQ Ankaŭ pri tiu demando la di)e-renco% inter la anarkiisto%-socialisto% ka% la alia% socialis(to% estas pro)unda%. Cor la anarkiisto% egaleco ne estaskvanta, sed morala nocio= &i koincidas kun la ra%to devivo. La marksisma socialismo ka% komunismo estas an(taŭ ĉio produkta sistemo, dum la anarkiisma komunis(mo estas ĉe)e distribua, konsuma. Cost kiam anarkiismo

neas la paraitismon, alidirite la ra%ton vivi %e )remdakosto, certigas per la monopolo super la rimedo% de pro(duktado, inter9an&ado ka% dispartigado, t.e. post kiamgi proklamas la neceson de socialigo de tiu% rimedo%, &ilokas sur la unuan rangon ĉies ra%ton &ui ĉiu%n materia(la%n ka% intelekta%n ava0o%n kon)orme al sia% beono%,

44



kun la sama natura devigo partopreni en la produktadode tiu% ava0o% laŭ sia% )orto% ka% kapablo%. La kontentigode la beono% estos tiom pli plena, kiom pli alta estos la

produkta ka% teknika nivelo. La utiligo estos plena ka%nelimigita por la produkto%, kiu% estos en su6ĉa kvanto.Koncerne ĉiu%n alia%n beono%n, la socio orgos pri la a(vebla kvanto, ka% ilia dispartigo estos )arita laŭ la gradode la beono%.

Cor anarkiisto% egaleco ne estas aritmetiko, apoteka% pe(silo%7 kvankam ili sin apogas sur la socia ekonomio, por

ili egaleco ankaŭ ne estas ekonomio, sed etik-moralaprincipo. La anarkiisma socialismo estas etika principo7tiu tendenco mani)esti&as eĉ en la odiaŭa socio ka% ĉeomo%, kiu% o)te avas neniun nocion pri socialismo. ?nla okao% de manko, de nesu6ĉeco, de plago%, ka% en lasocio, ka% en la )amilio, ĉe distribuo de nesu6ĉa% ava0o%pre)eron oni donas ne al tiu%, kiu% avas la ple% granda%nmerito%n pro sia produktado, sed al in)ano%, malsanulo%,mal%unulo%, virino%, malbon)artanto%. Ankaŭ tie ĉi anar(kiismo aperas pli proksima al la omo%, pli natura ol kal(kulanta socialismo, kiu gvidis al monstra staanovismo,al vetlaborado miksita kun partia )alsado ka% la neadode ĉia umaneco levita &is alteco de superega principo.

La vera egaleco ne pravi&as per merito%, kvali6ko, kapa(blo%, eredita% aŭ akirita% ra%to% ka% ierarkio, sed per ab(soluta agnoskado de la ne9an&ebla valoro de ĉia omaesta0o. La vera egaleco tu9as ne nur la materialan sedankaŭ la moralan s)eron de la oma% mani)esti&o%7 ĉiasubpremo, ĉia servutemo, ĉia subtaksado aŭ supertak(sado de la individuo%, signi)as neadon de la egaleco. 8iestas konscio pri digno, kiu, sen ri)ui la respekton al

4;



oma individuo, malestimas ĉian aŭtoritaton. Men prokio, la vera egaleco estas antiaŭtoritata, senestreca7 kieestas aŭtoritato, regpovo -tie ne estas ka% ne povas esti

egaleco. Justeco+La %usteco -diras CE<5N, )ondinto de la anarkiismadoktrino- estas meuro de ĉiu% oma% ago%. Ka% )aktepor ĉiu% anarkiista% teoriisto%, la %usteco estas la deir(punkto, la baa 9tono de la socia konstrua0o. La titolomem de la libro, en kiu G5<JIN unua)o%e elmetas se(

nestreca%n koncepto%n, pri tio atestas= Esploroj pri la jus-teco en politiko kaj ĝia inuo sur la virto kaj universalafeli!o. +La %usteco, skribas li, enkalkulas en si ĉiu%n mo(rala%n devigo%n... La universala %usteco ka% reciproka uti(lo pli )orte unuigas la omo%n ol kia a%n subskribita ka%sigelita pergameno. Fe CE<5N ne estas verko, en kiu

%usteco ne preentas ĉe)temon de lia penso, ka% speci-

ale tri grandvolumo% estas dediĉita% al )usteco en la re-volucio kaj en la eklezio. BAKENIN siavice konsideras laoman %ustecon +ununure agnoskita de ni. K5C5*(KIN, kiu kronis sian vivon per gravega esploro pri la mo(rala% instruo% de ĉiu% tempo% -Etiko- donis senmortan )or(mulon de la moralo tiel= +Sen egaleco ne estas %usteco7sen %usteco ne ekistas moralo.

La sento de %usteco estas pro)unde enradikita ne nur enla koncepto%, sed ankaŭ estas parto de la ĉiutaga vivode la anarkiisto. La belga sociologo ka% 6loo)o, pro)eso(ro A@5N tion konstatas en sia libro Csikologio de laanarkiisto-socialisto, kiu preentas )undan ka% doku(mento-plenan esploron de la senestreca psikologio.

4#



Sed kio estas %ustecoQ Musteco estas identigo de lR omokun la alia%. Musteco signi)as meti sin sur alies lokon,+enigi en alies aŭton, meti signon de egaleco inter mi

ka% la alia%, ka% )ari al si devigan regulon, ke tion oni )arual alia%, kion oni deiras por si mem. *iu regulo ku9assur la )undamento de ĉiu% religio% ka% estas konata de nipere de kristanismo -regulo tiel simpla, tiel kompren-ebla de ĉiu% omo%, sed tiel mal)acile aplikebla. +Ne )arual alia% tion, kion ci ne deiras, ke ili )aru al ci aŭ kielK5C5*KIN &in ankoraŭ pli bone klarigis, donante al &i,

anstataŭ negativa, poitivan karakteron= +'aru al alia%tion, kion ci deiras, ke ili )aru al ci !e *a samaj cirkons-tancoj'. Fu estas pli per)ekta regulo de konduto, pli per()ekta ka% pli %usta, se ni povas tiel diri, ol tia %ustecoQ

Se la omo% sin gvidus en ĉiu% sia% ago% per tiu regulo,ĉiu% malbono%, ĉiu% mal)eliĉo%, ĉiu% su)ero% malaperus el latero. La aŭtoritato, la le&o%, la %u&e%o, la mallibere%o, 6nela 9tato ruini&us7 la mal%usta0o% ĉesus, la ekspluatado,subpremado, milito, mortigo, ven&o, malamo trans)or(mi&us en nur malagrablan rememoron. Bono ka% malbo(no, belo ka% malbelo, krueleco ka% umaneco, malamoka% amo ka% multnombra% alia% komune uata% nocio% aki(rus realan valoron. omo i&us e)ektive sa&a. @euri perla sama meuro kiel por si mem, tiel ankaŭ por la alia% -tio signi)us ne nur neniam )ari, sed ka% eĉ neniam pensi

ka% deiri al iu malbonon. Identigi la alia%n kun si mem,signi)as starigi unuecon en la mondo, armonion sur latero7 la limo%n inter +mi ka% +ci malaperigi, estigi eter(nan komunikadon de omo al omo esprimatan per bo(na% penso%, bondeiro%, bon)arado.

Fu estas ebla, ĉu estas realigebla tio, aŭ ĉu nur son&o

4/



de pro revemo malsana% cerbo%, ĉu )antaio%, viio% desenekvilibra% ermito% ka% asketo%Q Fu ekistas, almenaŭen&erme, simila sento ĉe la omo, ka% se +%es, el kio &i

originas, de kie &i venis ka% kiel enradiki&is en la omaanimoQ

Musteco estas morala nocio, morala principo. Ka% morale(co, kiel konate, akompanas la omon dum lia tuta evo(luo, de la simio &is <AIN5, de A<A@5 &is K5C5*(KIN. Ne estis, ne estas ka% ne povas esti socio sen mora(lo. Ma ekistis socio% kun *A@?LANo%, @AKIA?Lo%, ?(

Ao%, I*L?o%, @ES5LINIo%, S*ALINo%, ankaŭ odiaŭestas ilia% eredanto%, kiu% volas piedpremi ka% neniigiĉian moralon, su)oki ĉian senton de %usteco, sed ili ĉiam6ni&is ka% 6ni&os per 6asko. ?n la omaristorio, %u pli niestis malproksima% de la + jarcento de racio', des pli lamorala sento, la moraleco kun)andi&is kun la religio, ĉarla religio en sia ek&ermo estis nenio krom primitiva 6lo(o6o, provo interpreti la kosmon kun ties kompleksa% )e(nomeno% ka% starigi kondutregulo%n por de)endo ka%memkonservo de la oma speco vivanta en socio. Futamen sekvas el tio, ke la )onto de morala% ideo% ka% sen(to%, pli speciale la )onto de la %usteco, estas la kredo %e<ioQ Fu tio signi)as, ke la moralo avas supernaturan,diecan originonQ La legendo pri kreinto ka% kreitaro es(tas tute senbaa, ĉar se oni akceptas la ekiston de

kreinto ka% kreitaro, la vera kreinto estas la omo ka%<io ties kreita0o.

La scienco pri moralo, starigita %am laŭ la ple% sendispu(ta maniero, asertas ke tio, kion oni akceptas nomi mora(leco, moralo avas tri grado%n de mani)esti&o= la unua,la ple% simpla, la ple% natura, la ple% universala, propra al

4H



la besto% vivanta% en socio, estas interelpo -la sociainstinkto7 la dua grado propra al la omo, estas )ruktode la intelekta sinteo, kondiĉita de la socia instinkto,

ka% reulto de observado ka% eksperimento -tio estas la %usteco &uste dirita7 la tria ka% ple% alta grado estas me(mo)ero, en kiu ek:oras la riĉeco de la spirito, la riĉecode viveca energio.

Musteco, kiu ĉi tie estas nia studob%ekto, avas kiel sen(peran )onton la senton de simpatio, aperantan eĉ ĉe labesto%. Simpatio estas la unua pa9o al interproksimi&o,

la unua :amo, kiu degeli&as la barilon inter +@i ka%+i, la instigo al identigo de la alia kun +mi. *io estas)acile konstatebla de ĉiu el ni en la :uanta vivo. Sendu(be, ni pli inklinas esti %usta% al tiu%, kiu% inspiras al ni cer(tan simpation ol al tiu%, kiu% estas al ni )remda%, indi)e(renta% ka% mala%mika%. ?n la ĉiutageco, per la mult)o%a ri(petado ka% ekercado de la sento% de simpatio, natureka% sen&ene oni venas al trans)ormo en regulon de tio,kio parte mani)esti&as nur kiel sento, alidirite al trans()ormo de sento en principon. *iel naski&is ka% stari&is la

%usteco, sed tute ne laŭ sugesto +de l% !ielo'.

Natura laŭ sia origino, %usteco -bao de ĉia moralo- ne(niam ĉesis montri&i en la daŭro de la tuta omistorio,neniam malaperis, nek malaperos. 8i elmontri&as o(diaŭ mem, eĉ en rabema socio, kie la dominanta% insti(tucio% ĉion )aras por disbati la ligilo%n de reciprokeco in(ter la omo%, ka% por ali)ormigi ĉi-lasta%n en +lupo%n unupor alia. Sendispute, la komprenpovo pri %usteco dum

%armilo% )ervore, insiste, sisteme su)okita, estas gravemalakrigita, multe pli ol libero, solidareco ka% eĉ ol lasento de egaleco%7 malgraŭ ĉio &i ne estas neniigita. 8i

4



neniam ĉesis esti principo en la interoma% rilato%, ka%sur &i konstrui&as kutimo%, popolkutimo%, moro%, kiu% re(preentas eĉ odiaŭ la neskribita%n le&o%n reganta%n

multe pli grave la omsocion ol la milo% da skribita% le&o%nekonata% o)te eĉ de la specialisto%-%uristo%.

Anarkiismo, kiel 6loo6o ka% doktrino pri la socia rekons(truo, kiel programo ka% agado, kiel batala ka% socia mo(vado, levas alte la principon de %usteco, ĉerpinte &in ella %armila istorio ka% praktiko de la socia% rilato%, ka% &inmetas en la )undamenton de la socia rekonstruo, kiun &i

celas e)ektivigi per organiita ka% decidiga agado de lasklavigita% ka% senra%tigita% omamaso%.

Libera iniciativoLa ple% por la popolamaso% pereiga konsekvenco de lapotencuado konsistas en tio, ke &i )aras ilin pasiva%, in(di)erenta%, ka% mortigas ĉe ili la iniciatemon. La aŭtorita(to kreas unu:anke 9a)gvidanto%n, ali:anke gregan ama(

son. Siavice, la gregeca, pasiveca, apatieca psikologiokreas )avoran medion -necesan kondiĉon- por la disvol(vi&o, diskresko ka% multobligado de la aŭtoritat-bacilo.

Sen grego ne esti&as potenco. LA B5?SI antaŭ kelka% %arcento% trovis la )onton de la aŭtoritato en +libervolaservuto.

Konsekvence, la mani)esti&o de aktiveco, iniciativo, ak(tiva sinteno )ronte al la omo% ka% la institucio% estas ek(neado de la ordonpovo. Iniciativo estas la ple% e6ka kon(traŭveneno en la batalo kontraŭ tiu terura epidemio no(mita aŭtoritato. La Sankta Skribo komenci&as per )amapenso= +?n la komenco estis la orto. ?n la dekadencabiblio de CTIBIT?SKI al la orto substitui&as la sekso.

4$



La biblio de ĉiu aŭtoritatulo komenci&as per alies sub(meti&o, obeemo, senagemo, indi)erenteco. Se la anarki-isto% avus sian biblion, &i devus komenci&i tiele= +?n la

komenco estis iniciativo, ka% la iniciativo estis )aro, ka% la)aro estis en la iniciativo, ĉar la iniciativo estas neadode la subi&o, ka% sen subi&o, sen blinda ka% pasiva sek(vado al la gvidanto% ne estas aŭtoritato. Ka% tiel iniciatosigni)as kontraŭpasivecon, kontraŭsenagemon, kon(traŭaŭtoritaton, t.e. senestrecon. Men kiun grandegan,nemeureblan, neanstataŭeblan gravecon avas inicia(

tivo7 la libera, spontanea ka% aktiva iniciato estas por laanarkiisto% nepre necesa kondiĉo por realigo de la anar-kiista% rilato%, socia principo sen kiu, en la oma sociosamkiel en la ĉiutaga% oma% rilato% ne povas malaperi laaŭtoritato. +Anarkiisto% estu iniciatema% ka% aktiva%, poresti e)ektive anarkiisto%P U%en la unua postulo, kiunanarkiismo metas antaŭ sia% adepto%. +omo% de la labo(ro, omo%, estu aktiva%, prenu ĉiam en via% mano% via%n

propra%n )aro%n por esti libera%P U*ion instruas anarkiis(mo al tiu%, kiu%n &i vokas al nova mondo de bonstato,paco ka% libereco.

Nekontesteble iniciativo, rigardate kiel ununura princi(po, estas ankoraŭ ne su6ĉa por determini la senestre(can karakteron, la senestrecan enavon de la ago%7 kielankaŭ la strebo al libero, rigardate aparte ka% iole, mal(

konkorde kun la alia% principo%, kiu% konsistigas la )orti(kan baon de vera oma etiko, ne estas su6ĉa por evitila sklavecon inter la omo%. 5)te okaas, ke la omo%kun granda iniciatemo estas &uste tiu% ĉi, kiu% )ari&asgvidanto%, ordonanto%, aŭtoritatulo%, tirano% ka% diktato(ro%. Bremso kontraŭ tiu pasio de gvidanteco, regpovo

4"



ka% aŭtoritato povas esti nur iniciato de alia% omo%, deĉiu% omo%. Sed se la mani)esti&o de iniciativo ne estassu6ĉa por ke ekistu senestreco, senestreco ne estas

ebla sen mani)esti&o de iniciativo. omo% sen iniciativone estas, ne povas esti ka% neniam )ari&os anarkiisto%,ĉar ili ĉiam beonas, beonos la )remdan iniciativon Uiniciativon de la omo%, kiu% kondukas ilin %e la nao. Laloko de la omo% sen iniciativo estas inter la sklavo%, ka%la sklavo% ne povas esti aku9isto% de la libereco.

Fu ekistas libera iniciativo kiel principo, ka% el kio eligis

&in la anarkiisto% QSenestreco ne estas dogmo, ne estas skolastiko. Nek el-pensita principo aplikota aŭ trudota. Kiel ĉiu% alia% princi(po%, tiel ankaŭ la principo de libera iniciativo estas de laanarkiismo konstatebla en la vivo, ka% el ĉi-lasta elige(bla por inkludi&i en sistemo de organiado de la oma%rilato%. La elmontri&o de iniciativo, kvankam sub )ormo

de instinkto, estas propra al la tuta animala mondo. ?k(emplo de tia mani)esti&o estas arigo de la besto% ensocio%, aŭ ilia unuopi&o, aŭ disigo en paro%n, grupo%n laŭ(seone, laŭ ordono de la beono% de nutra0o, de sekure(co por plenumi natura%n )unkcio%n, aŭ simple por avigi&o%on ka% amuon. *iel estas la mani)esti&o% de la cer(vo%, kiu% kolekti&as %e grego% por transpasi kune gran(da%n rivero%n, post kio ili denove diskuras. *iel estas lakonduto de lR birdo%, kiu% ĉe proksimi&o de la aŭtuno, an(taŭ eĉ reala malvarmeti&o, ekgrupi&as ka% kune :ugasĉiam pli o)te por 6ne )ormi :ugantaro%n preta%n al migra(do.

Fe la omo, nature, la mani)esti&o de iniciativo estasankoraŭ pli o)ta )enomeno, ka% &i alprenas konscian )or(

;D



mon, tiom pli konscian, ke li en sia istoria ka% kulturadisvolvi&o kiel kolektivo, ka% en sia intelekta per)ekti&okiel individuo malproksimi&as de sia besteca origino.

Sen mani)esti&o de iniciativo la oma socio estus tuteneebla. Ka% elmontri&o de iniciativo estas nepre necesakondiĉo por ĉiu progreso en la scienco, en la tekniko, enla socia vivo. Se ne estus iniciativo, ne estus povinta%ekisti KIS*D, BEN5, GALIL?5# C?S*AL5IM, '??,N?V*5N5, CAS*?V5, ?INT*?MN, GAIBAL<I, BAKENIN,@AWN5, <EE*I, bogomilismo, re)ormacio, )ranca revo(

lucio, kristanismo, socialismo ka% senestreco. Se ne es(tus iniciativo, la istorio ne estas vidinta la Enuan Inter(nacion, la kooperativan movadon, la miliono%n da sindi(kata% organio%, kiu% unuigas la laborulo%n, produktan(to%n, konsumanto%n7 nek la vapor9ipon, la tra%non, laaviadilon, la radion, la televidon ka% ... la atombombon,bedaŭrinde.

Nekontesteble, iniciativo, libera iniciativo spontaneemani)estita estas )akto, principo, kiel en la naturo, tielankaŭ en la oma socio Uen la pasinteco ka% en la nun(tempo. La tasko de la anarkiisto% estas certigi al &i anko(raŭ pli lar&an ka% pli plenan mani)esti&on en la estonte(co, metante &in en la )undamenton de la socia dinami(ko. Ka% malgraŭ ĉio la mani)esti&o de iniciativo neniamestis universala, nek su6ĉe intensa, ĉar alie nek AL?K(

SAN<5 la @akedona, nek 8lNGIS-WAN5, nek KALIGE(L5, *A@?LAN5, nek la ?Ao%, nek C?*5 la Granda,nek KAC5L?5N5, nek I*L?, nek @ES5LINI, nek S*A(LIN estus ebla%7 ĉar alie la 9tato, kapitalismo, kolonia ka%socia sklaveco antaŭlonge estus malaperinta%.

La libera iniciativo, )onto de kreado, kondiĉo por ĉiu-

;!



:anka disvolvi&o, estas baa principo en la organia% ri-lato% de la anarkiisto%. 8ia plena mani)esti&o estas eblanur en )oresto de regpovo. Konsekvence, la vera libera

iniciativo, kiel nelimigita ka% spontanea mani)esti&o dela oma volo, en individua ka% kolektiva senco, avasnenion komunan kun la tiel nomata, tro laŭdata de lakapitalisto%, + privata iniciativo', post kiu kamu:i&as nurla ekspluatanta% apetito%, kiu% volas eternigi la monopo(lon super la produktrimedo% por plenmano da privilegiu(lo%. Cor la granda plimulto da omo% plene senigita% aŭ li(

migita% en la ra%to disponi la produktrimedo%n, senigita% %e la plena posedo de sia% labor)rukto% Usenigo ka% limi(go kiu% certigas ĉian ekspluatadon de la omo )are de lRomo, ka% ĉian aŭtoritaton, ĉian dominadon super laomoU por la laborulo%, por la popolamaso%, tiu ĉi + pri-vata iniciativo' signi)as nenion alian, krom la necesakondiĉo destinita limigi, malakrigi ka% mortigi la liberanominiciativon.

Libera kontrakto8is odiaŭ la omsocio konas nur tri principo%n por laorganiado de reciproka% rilato%. La unua Ula a+toritataU apogas sin sur la le&o ka% sur ĉiu% institucio% de trudoka% per)orto, kiu% devenas de &i. La omo-civitano,membro de kia a%n socio, akceptante la principon de aŭ(toritato, estas devigata procedi tiel, kiel la le&o% ordonas

al li7 kontraŭokae, minacas lin la puno= la skurgo de lapolico, la verdikto de la %u&isto, la karcero de la mallibe(re%a gardisto. La nocio% pri bono ka% malbono, pri ones(teco ka% malonesteco, pri omeco ka% kontraŭomeco,akiras sian enavon laŭ senco ka% ordonoj de la le&o%.

*iel, la omo vidas sin +liberigita de la beono mani(

;4



)esti konscion pri devo, pri moralo, pri %usteco, pri sociasolidareco7 al la konscio substitui&as ĉe li la puntimo.Kiel stimulo, kiel )aktoro de la omago% su6ĉas timo. Mu

pli )orta estas la aŭtoritato, des pli granda la timo de lapuno, kiun &i estas kapabla trudi7 %u pli certigita estas+la socia ordo' despli garantiita estas la +socia harmo-nio'.

La dua Uindividuisma principoU estas la omkonsciode la libera persono. ?kistas nenia% devigo%, nenia% nor(mo%, nenia% sinligo% de la individuo al la socio. Su6ĉas la

plena konscio de la individuo, por ke ĉi-lasta agu tiel, kenenio povas doma&i alies intereso%n ka% ra%to%n. Kiamĉiu% agas sammaniere, la socia ordo, la ple% supera sociaarmonio de la libereco, estas su6ĉe certigita. Ni 6dasal la omo ka% estas konvinkita%, ke lia konscio progresedisvolvi&os proporcie al lia liberi&o el la dan&era in:uode la privata proprieto, de la 9tato, religio, milito ka% deĉiu% institucio% de la odiaŭa aŭtoritata ka% kapitalista so(cio, kiel ankaŭ de la resta0o% de la sklaveca pasinto, kiu%ne malaperos enmomente en socialisma socio. Sed niankaŭ estas konvinkita% Ustudinte la malsimplan, daŭrepli kompliki&antan organiadon de la socia% rilato%U, keeĉ ce la ple% progresinta ka% la ple% per)ekta individuakonscio, ĉi-lasta neniam su6ĉos por garantii regulan,plenan ka% por ĉiam integralan socian armonion.

estas la tria principo, la principo de la anarkiisto%-so(cialisto% Utiu de la libera kontrakto. Kon)orme al tiu ĉiprincipo la bao de la socia% rilato% estas reciproka ka%konscie akceptita promesligo. Nur tia libera ka% konscieakceptita promesligo estas kapabla garantii la libere(con, la solidarecon, la egalecon, la %ustecon ka% la libe(

;;



ran iniciativon7 nur &i estas kapabla same certigi la el(montri&on de la konscio, disvolvi tiun konscion ka% kon(troli, ĉu &i 9anceli&as ka% montras antaŭsigno%n de deka(

denco. *io ĉi estas la )undamento de anarkiismo, ka% &i devasesti komprenata ne nur de ĉiu% omo% )remda% al la se(nestreco, sed ka% precipe de la anarkiisto% mem. ,nar-kiisto# kiu ne sindevigas kaj ne plenumas sindevigojn#bezonas a+toritaton. Ka% se la konscio avas por anar(kiisto% ian realan valoron Uka% &i e)ektive avas tian, ka%

ili tion mult)o%e pruvis en la praktikoU &i mani)esti&as&uste en tio, ke ili donas esceptan rolon al la reciproka%sindevigo% U%e la kontraktoU ka% tiamaniere )aras el laaŭtoritato super:uan principon, same en sia% persona%ka% organia% mani)esti&o%, kiel ankaŭ en la socio, kiun ilipropravole ka% konscie antaŭe akceptis.

CE<5N kiel unua starigis la principon de la kontrakto

ka% )aris &in baangula 9tono de la tuta sia doktrino. Ka%en tio ku9as lia ple% granda merito, kiel )ondinto de lasenestreco.

Cost li BAKENIN ankoraŭ pli bone atentigis speciale prila speci)e senestreca senco de la kontrakto kiel mani-festiĝo de libera homa volo konscianta la neceson desocio. Kiel por CE<5N, tiel ankaŭ por BAKENIN la kon(

trakto devas avi devigan karakteron Udevigo en la ka(dro de la libereco, konsekvence devigo kun provizorakaraktero. +La )orto de la kontrakta devigo Uasertis BA(KENINU estas limigita. La devigo eterna ne povas estiagnoskita de la oma %usteco, ĉiu% ra%to% ka% devo% ba(i&as sur la libero.

;#



K5C5*KIN, akceptante la saman principon kun &iakondiĉa devigo ka% &ia libera karaktero, siavice 6ndisvol(vis la ideon pri libera kontrakto, donis al &i sciencan

pravigon ka%, kvaaŭ por sin distingi de CE<5N ka% BA(KENIN, nomis la kontrakton +libera interkonsento'.

?n kio konsistas ka% kiel devas esti komprenita la princi(po de libera kontrakto aŭ de libera interkonsento7 kieldevas esti komprenita &ia libera ka% samtempe devigakarakteroQ

La libera kontrakto, aplikata egale en la ekonomia% rila(to%, en la politika%, socia% ka% kultura% mani)esti&o% oma%,en limigita aŭ en lar&a dimensio, preentas %uran baonde libera senestreca socio. omo% avante interesonkomune )ari decido%n starigas )ormo%n de interrilato% pridi6nita%, proviora% aŭ longdaŭra% tasko%, determinas laŭlibervola konsento sia%n ra%to%n ka% reciproka%n devo%n.Fiu% tiu% decido% devontigas nur tiu%n, kiu% ilin akceptos.

Sed post akcepto ili )ari&as deviga% tiom longe dum tiu%,kiu% libervole sin devigis, ne deklaras# ke ili rezignassame la ra%to%n, kiel la devo%n priskribita%n en la liberakontrakto. <o la devigo ne nur ne estas eterna, &i eĉ neetendi&as sur la tuta anticipe interkonsentita limtempopor tiu%, kiu% reignus antaŭ la 6ni&o de la kontrakto7 sed&is kiam ili ne &in plenlibere reignas ka% ĉe egala% kon(diĉo%, tiu ĉi kontrakto restas por ili deviga.

Fu ekistas tiu ĉi principo en la nuntempa socio, ĉu &imani)esti&is en la istorio de la omaro, aŭ ĉu &i estas)rukto de teoria sinteoQ

<oni kompletan ka% de6nitivan respondon al tiu ĉi de(mando signi)us rakonti la istorion de la meepoka% libe(

;/



ra% civito%, de ties multnombra% ka% ple% diversa% asocio%pli-malpli longdaŭra% por ple% diversa% beono%7 signi)ussame trarigardi pa9on post pa9o la ek&ermon ka% evo(

luon de la kooperativa movado, de la laborista% pro)esia%organio%, de la u&a Kruco, de la diversa% umaneca%organio% ka% alia% ple% diversa% asocio%7 trastudi la ekape(ron ka% evoluon de multa% internacia% ekonomia% ka% alia%organio%, de la )ervo%a% ka% alia% internacia% interkomuni(kigo% ktp, ktp Ulaboro, kiun multego da progresema%istoriisto% ka% sociologo% %am e)ektivigis7 speciale K5(

C5*KIN ma%stre tion preentis en sia% libro% ka% ĉe)e enPano kaj Libero, La moderna scienco kaj anarkio, ka% &n-terhelpo, al kiu% ni direktas nia%n leganto%n.

Senkonteste ĉiu% tiu% ekemplo%, kiu%n oni povas montrisame en la istorio kiel ankaŭ en la nuntempo, avasnur karakteron de ekemplo%, nenion pli. Ili ne estas ka%povas neniaokae servi kiel modelo%, ĉar ili portas la di()ekto%n de la socia medio, en kiu ili naski&is. La estonte(co ka% nur la estonteco kreos la per)ekta%n )ormo%n de lalibera kontrakto.

FederismoLa pridiskutita% unua% kvin principo% de la senestreco= li(bero, solidareco, egaleco, %usteco ka% libera iniciativotrovas sian kunordi&on, armonii&on en la libera kon(

trakto, principo, kiu preentas %uran baon de la senes(treco ka% la )ormon, en kiun en:uas la oma% rilato% al(prenante karakteron de sistemo, de organismo.

'ederismo %a preentas tiun gravan principon, kiu donasvivon al tiu ĉi organismo. 8i preentas la dinamikon, lamanieron )unkciigi la socion, certiganta% la liberon, soli(

;H



darecon, egalecon, %ustecon, la iniciaton personan ka%kolektivan ka% la libera%n interkonsento%n inter la omo%vivanta% en socio. La enavo determinas la )ormon. La

)ormo su)okas la enavon, se &i ne kongruas kun &i. Laenavo disbatas la )ormon, se ĉi-lasta kontraŭas al &i,ka% &i serĉas sian )ormon. Se ĉi tiu% baa% principo% desenestreco 1kies mani)esti&o%n ni trovas en ĉiu% socio%ka% tempo% ka% eĉ ankaŭ en la animala regno3 ne povisreali&i &is odiaŭ en sia pleneco, estas pro tio ke la )or(mo ka% )unkciado de la socia% rilato% kontraŭis al ili ka%

ilin su)okadis. <e tio, oni klare komprenas, kiom grandaka% ekskluiva estas la graveco de la )ederismo kiel prin(cipo de konstruo ka% )unkcimaniero de la socio.

La principo de )ederismo pliampleksi&as ka% trovas apli-kon eĉ en la neorganika mondo, alprenante karakteronde universala principo en la naturo. Kiel K5C5*KINma%stre tion montris ka% pruvis, )ederismo en pli novatempo i&is baa principo de la oma scio, principo de lamoderna% scienco ka% 6loo6o. iktimo% ka% sklavo% de siapropra elpensa0o U<ioU el nememorebla% tempo% la o(mo% vivis kun erara ideo pri la kosmo, vidante en ĉio ka%ĉie simpligitan skemon de +centro kaj periferio'. Lacentro, la sumo, la granda dimensio estas la )onto de lR)orto, energio ka% vivo. La peri)erio estas respeguli&o.Fio komenci&as ekde la centro ka% iras al la peri)erio.

Fio ĉirkaŭiras la centron, subi&as al, determinas sianpoicion laŭ, ka% dependas de la centro. ?n la imago prikosmostrukturo la tero estis &is la !H-a %arcento konsi(derata kiel la centro. Fio videbla en la Eniverso ĉirkaŭi(ris la teron, submeti&is al &i ka% ekistis nur por &i Ulasuno, luno, stelo%, planedo%. Coste oni komprenis, ka% es(

;



tis konstatite de la astronomo%, ke la tero preenti&askiel nur sablero en la kosmo, kompare ekemple kun lasuno, ĉirkaŭ kiu &i )akte rondiras. 5ni konstatis same,

ke la suno ne estas ununura, ke multego da alia% suna%sistemo% ekistas7 kompare kun ili, &i preenti&as kielnur sensigni)a stelo. Sekvante ĉi tiun vo%on de la disvas(ti&o de sia% scio% ka% viio% pri strukturo de la Eniverso, laastronomo% konstatis, ke ties senlimeco, samkiel novaprincipo de interrilato% inter ties konsistparto%, atingas alneado de la ideo pri centro%. La scienca serĉado )orlasis

sia%n pre)ero%n al la grandaj ensembloj ka% turnis sian ri(gardon al la konsistparto%, vidante ĉiam pli ka% pli )ore alla nemeurebla% ereto%. *iel oni konstatis, ke la universa(la gravito ne preentas skemon de +centro ka%peri)erio, sed ke &i estas rezultanto de senlima nombroda )orto% interaganta% ka% kontraŭaganta%, kie ĉiu partetoUeĉ la ple% mikroskopa inter la miliardo% da nemeure(bla% ereto%, kiu% plenigas la universonU avas sian lo(

kon, gravecon ka% in:uon. *iu ĉi nova viio pri la mondo, tiu ĉi rigardo super laa0o%, tiu ĉi nova sinteno antaŭ la )enomeno% perceptita%pere de nia% sensorgano%, lar&i&is super ĉiu% scienca% es(ploro% ka% etendi&is super la tuta neorganika ka% organi(ka materio, ampleksante ankaŭ la omsocion ka% nianinternan mondon.

Ne plu estas odiaŭ scienca disciplino, kiu ne sekvastiun vo%on de serĉado pri la konsista% parto%, pri la unuo,nemeurebla ereto, ka% kiu% ne deiras trovi la konsistig-anto%n eĉ de tiu% nemeurebla% ereto%. lu spiritostatoema al individuigo, malcentralio ka% esploro pri +rezul–tantoj', pri dinamika%, movebla% rilato% , karakterias la

;$



tutan nuntempan sciencon, ka% naskas novan 6loo6on,en kiu la iama ideo pri +entro %am 9an&i&is al nociopri senlime nemezureblaj eretoj. ?n tio &uste konsistas

la principo de )ederismo, principo kiu trovis la lastansian kon6rmon en la scienca sukceso diserigi la atomon,ka% tiel detrui la ideon pri +entro.

*iumaniere la principo de )ederismo Uunu el la )unda-menta% principo% de la senestrecoU i&as universale ag(noskita principo de la Eniverso ka% de la vivo. Sed la o(ma% ideo% estas ankoraŭ sklava% de la centraliisma ske(

mo, la omlingva0o, el)orgita en la daŭro de la %arcento%sub la subpremado de tiu skemo devenanta de la ideopri <io Ula ple% granda, la ununura centro, ĉe)centro, lakomenco ka% la 6no de la universala vivoU estas anko(raŭ tro malriĉa por esprimi en konvena% termino% laesencon mem de la )ederisma principo. Ni plu vidas nindevigata% ui analogio%n ka% termino%n, kiu%, komprenita%en sia laŭlitera senco, ne permesas al ni realigi plenanrompon kun la ideo pri centro, ka% de tie ankaŭ pri hie-rarkio. *iel, ekemple, deirante preenti )ederismon enpli simpla ka% pli komprenebla )ormo, ni o)te diras= +desube al supre# de la periferio al la centro# ekde la priva-ta afero al la ĝeneralaj ktp'.

Kiel pli precie di6ni la principon de )ederismoQ i estasla principo# kiu certigas la plenan manifestiĝon kaj la

plenan disvolviĝon de la homa persono# manifestiĝo kajdisvolviĝo harmoniigitaj kun la plej alta evoluo de lamemvola asocio en !iuj manifestiĝoj por !iuj celoj kaj

por kontentigo de !iuj bezonoj. *io signi)as, ke ĉia inicia(to devas starti de la aparta unuo-individuo en la grupo,ka% primara grupo aŭ unui&o en la &enerala kolektivo U

;"



provante kunordi&i, unui&i ka% grupi&i kun la sama ini(ciato de ĉia alia unuo, cele al plii&o de sia )orto, lar&i(gante ka% pliigante sia%n rimedo%n.

Atinginte la ple% plenan esprimon de la kolektiva armo-niigo laŭ la linio de la praktikata )unkcio aŭ en la terito-ria% limo%, kie la senpera partopreno de la unuo estasebla, tiu iniciativo sen senpersoneci&i aŭ )orvi9i&i en lakolektiva tuto, reultanto de ĉiu% iniciativo%, transiras enpli lar&an teritorian stupon por armonii&i kun la simila%iniciato% en tiu lar&igita kadro ka% atingi la plenan kunor(

di&on sur granda teritorio anticipe determinita aŭ ak(ceptita 1regiono, lando, kontinento aŭ la tuta terglobo3.Atinginte la celitan plenan armonii&on, la iniciato de launuo -individuo aŭ grupo- ne nuli&as, ne solvi&as ensimpla aritmetika sumo, ne trans)ormi&as en koman(dantan ka% determinantan centron, sed en +rezultan–ton', por malkomponi&i denove trairante la malan vo(

%on, ka% veni &is la viveca, reala ka% dinamika unuo, kiela iniciato alprenas )ormon de memvola, konscia, liberadevontigo, aŭ de devigo. Ne estas peri)erio, ne estascentro, estas nur sennombra% koordinato%, eterna mova(do, mani)esti&o de miliono% da volo%, kies tuto, kolektivone estas adicio sed sistemo de permanenta% rilato%, dekonstanta movado de unuo al unuo Usenlima konstela(cio, ĉirkaŭiranta la senlimecon en kiu ĉiu stela polvero

sekvas sian propran orbitonU rezultanto de aganta% ka%kontraŭaganta% )orto% ka% la universala orbito de la kons(telacio, reultanto mem de tia% nenombrebla% )orto%.

'ederismo aplikata en la oma socio estas tiu principokiu, agnoskinte la liberon de la unuo-individuo unue, ko(lektivo poste Ukiel )undamentan, precipan ka% absolute

#D



ne anstataŭeblan principon de lR oma disvolvi&oU cer(tigas la 6rmi&on, diskreskon ka% plivasti&on de la liberoper la solidareco ebla dank> al egaleco, %usteco ka% akti(

va, atentema iniciativo, ĉiu% Ulibero, solidareco, egale(co, %usteco ka% krea iniciativoU %am proklamita%, konscieakceptita% ka% kon6rmita% en la libera kontrakto.

?l kie estas eltirita la principo de )ederismoQ Fu gi ekis(tas en la vivo, en la oma socio, en la estinteco ka% nun(tempo, aŭ ĉu &i estas nur principo pruvita ka% akceptitade la scienco ka% 6loo6o en ties serĉado de la eterna

veroQ 'ederismo avas sia%n pro)unda%n radiko%n en labiologia beono de la kunvivado, de la kuni&o, de la ku(nordi&o de la individua% )orto% por certigi la memkonser(von de la individuo ka% de la specio. 'ederismo en la is(torio de la omaro mani)esti&as paralele kun la socie(mo. Mu pli )orte ka% %u pli lar&e ka% potence mani)esti&asĉi-lasta, des pli ebla estas la mani)esti&o de la unua, ka%inverse %u pli la )ederismo Unepre necesa kondiĉo pormani)esti&o de la omliberoU estas reala, des pli eblaestas la sociemo ka% kun &i la spirita ka% materiala pro(greso. Ankaŭ ĉi tie la libera% meepoka% civito%, o)te pre(nita% de ni por ekemplo, montri&as kiel kunvivantaroka% kiel periodo el la omistorio, dum kiu )ederismotrovis la ple% lar&an aplikon, ĉiu% tiu% multnombra% ka%ple% diversa% unui&o% interne de la sama civito, kiel an(

kaŭ inter la aparta% civito%-respubliko%, kovranta% la tutanmediteranean ka% okcidentan ?ŭropon ka% parton el us(lando, per diversa% unui&o% )unkcianta% sur la bao de lalibera kontrakto ka% )ederisma principo estas la ple% kon(vinka ekemplo pri socia ek:orado materia ka% kultura,kiu estas ebla dank> al la )ederismo.

#!



'ederismo trovis ian aplikon malgraŭ granda mispreen(ta )ormo en Esono, Svisu%o k.a. odiaŭ &i estas moto enla programo de multa% politika% partio%. La ideo pri

unui&inta ?ŭropo pretendas pri )ederisma principo. Kon(sekvence +)ederisto% ne mankas odiaŭ mee de tiumondo dividita en eterne malpacanta% nacia% 9tato% ka%9tateto%.

*amen, kiel la alia% )undamenta% principo% Unatura mani()esti&o de la vivoU tiel la )ederismo starigas kontraŭ simalamika%n )orto%n en la nuntempa socia sistemo, kiu%

malelpas al &ia plena reali&o. Kiu% ka% kia% estas tiu%malamika% )orto%, ni tion vidos en la sekvanta% ĉapitro%.

SenestrecoLa &is tie ĉi pritraktita% sep principo% estas tiom natura%,karakteria% ka% distinga% de la senestreca koncepto enkomparo kun ĉiu% alia% socia% ka% 6loo6a% koncepto%, keili kun plena ra%to povas esti konsiderata% kiel funda-

mentaj principoj de anarkiismo. Ilia% istoria konstato,eltiro el la vivo ka% scienca argumentado preentas la)undamento%n de la senestreco. Ka% ĉar la nomo de ĉiudoktrino determini&as laŭ ties principo%, t.e. laŭ ties ple%alta idealo, ĉiu el tiu% sep principo% povus doni al la dok(trino sian nomon. *iel, kun plena ra%to senestreco povussin nomi +libertalismo 1el la latina nomo de libereco3,

+solidarismo,

+egalra%tismo, +%ustecismo 1ĉiam laŭ lalatina radiko de la vorto%3, +interkonsentismo aŭ +kon(traktismo, +iniciativismo aŭ +aktivismo ka% precipe+)ederismo, tiu lasta estus la ple% adekvata nomo.

Cropre 6loo6a doktrino povas kontenti&i nur per kons(truo de koncepto sur la bao de kelka% principo%. *io, ta(

#4



men, ne estas su6ĉa por socia doktrino. Fiu socia dok(trino, starigante certa%n principo%n, neeviteble venas enkon:ikto kun alia% en la socio %am starigita% principo%, ka%

strebas ilin anstataŭi aŭ modi6, ilin neante entute aŭparte. *iel ĉiu socia doktrino strebas ali)ormi&i en mova(don. I&ante movado, &i neeviteble ekkon:iktas kontraŭla establita% socia% )ormo%. Same okais ankaŭ kun anar(kiismo.

Anarkiismo ne estas niilismo, ne estas simpla neadode ĉio ekistanta, kontraŭe ni pruvis &is nun, ke ĉiu% &ia%

baa% principo% estas eltirita% el la nuntempa socio. Sedilin arigante en strukturita sistemo ka% ilin proklamantesia ple% alta celo ka% socia idealo, anarkiismo devis nee(viteble re)uti serion da alia% principo%, kiu% same trovasaplikon en la nuntempa socio, ka% tiamaniere &i starigisnova%n principo%n, kiu%n oni povas nomi produktaj princi-

poj de la anarkiismo. Enu el tiu% principo% estas senes(treco -tiu ĉi, kiu donis nomon al la doktrino ka% al la mo(vado.

La anglo Jilliam G5<JIN kiel unua starigis la baa%nprincipo%n de la anarkiismo en !";, sed li donis neniunnomon al tiu nova doktrino, eltirita aŭ pli precie kaŭi(ta senpere de la granda )ranca revolucio. La )ranco CE(<5N kiel dua, siavice, tute memstare ka% sendependede G5<JIN, elmetis ka% motivis la anarkiisma%n princi(po%n en sia unua impona verko Kio estas proprieto" ape(rinta en !$#D, ka% uis la vorton +anarkio'. Li ankaŭ plimal)rue mult)o%e uis la saman terminon kiel nomon dela doktrino, kiun li elmetis ka% de)endis, sed neniam rek(te ka% en determinita )ormo nomis sin +anarkiisto. Kon(traŭe li ĉiam nomis sin ka% parolis kiel socialisto.

#;



La ruso @ikaelo BAKENIN, elmigrinte en ?ŭropon, trialaŭvice elmetas ka% motivas bu9e ka% skribe la principo%nde la anarkiismo ka%, kio estas ple% grava, transformas

kiel unua la doktrinon en movadon. Li same kielCE<DN uas la termino%n +anarkio, anarkiismo, anar(kiisto ka% multe pli o)te ol tiu lasta7 sed la doktrinon,kies adepto ka% &is alta grado teoriisto li estas, ka% lamovadon, kiu%n li kreas kun sia% amiko% el la Enua Inter(nacio, li pre)eras nomi +revolucia socialismo', +kon-tra+a+toritata socialismo' ka% de tempo al tempo nur

+kolektivismo, metante &in kontraŭe al la komunismo,kiun &is tiam oni konsideris nur kiel regpovan ka% 9tatan)ormon de la socia ekonomio.

La nomo% +anarkio, anarkiismo, anarkiisto estas donita%pli verdire de la malamiko% ol de la adepto% de tiu doktri(no ka% movado. Longtempe la disciplo% kontraŭstari&is altiu nomo, ĉiam skribante +an-arkio, kio laŭ greka origi(no signi)as senestreco, )oresto de aŭtoritato, ka% ankaŭsenordo. Coste la anarkiisto% malatentis ĉi tiun vortonka% plu sin nomis mem anarkiistoj, senestrecano%. Lanomo ne estas grava, esenca estas la enavo.

Fiuokae la termino senestreco krei&is el la neado de laaŭtoritato, de la regpovo. *iel re)utante la aŭtoritatonka% la regpovon, la adepto% de la sep %am pritraktita%principo% de la anarkiismo starigas novan principon, elti(rita el la neado de la aŭtoritato, &uste= senestrecon. Fuvere necesa tiu ĉi nova principo por kompletigi la doktri(non al kiu &i donis sian nomonQ MesP Far la sep pritrakti(ta% principo% baa%, kiu% konsistigas la enavon de la dok(trino mem, estas samtempe la absoluta% kondiĉo% neprenecesa% por la starigo de socio, en kiu la aŭtoritato mon(

##



tri&as malutila ka% super:ua7 sed la plena reali&o eĉ deunu el tiu% baa% principo% ne estas ebla, sen likvidado,sen neniigo ka% sen )origo de la aŭtoritato de lR omo su(

per omo, t.e. sen starigo de socio sen a+toritato.istorie la aŭtoritato naski&is ka% ideologie motivi&is kielreulto de la ideo pri <io. La konata )rao enigita en lakristanismon )are de apostolo CAEL5, laŭ kiu +ĉia ordon(povo estas de <io, estas nek aarda nek tute novakiel pravigo de la aŭtoritato de lR omo super la omo.Laŭ ĉiu% religio%, <io estas absoluta principo. Li estas &e(

nerale la plena absoluto= absoluta )orto kreanta ka% ĉio(kreanta7 absoluta vero, plena lumo ka% )onto de ĉialumo7 absoluta sa&eco, senmorteco ka% )onto de ĉiavivo, ktp, ktp... Cro ĉiu% tiu% +absolutoj' <io-kreinto ka%patro de ĉio ka% de ĉiu% estas ankaŭ absoluta +a+torita-to'. <ubo pri lia vereco ka% senerareco, pri lia %ustecoka% racio estas neebla, neakceptebla. Ka% ĉiu% tiu% kvali(to% al la elpensa0o +<io atribuita% de la omo mem, pri(mitiva ka% nescia 1e)ektiva kreinto de <io3 donas al li ne(detrueblan ka% nevenkeblan )orton. Fiu tia )orto estigastimon miksitan kun respekto. +*imo al <io estas la ko(menco de ĉia sa&eco 1Wristo B5*?3.

Kiel konate el la istorio de la religio%, ĉe la origina% )or(mo% de adorado la dia0o estas preentita per ob%ekto% ka%)enomeno% videbla% ka% sentebla%. Cli mal)rue, kun stari(go de diunueco, kiam komenci&as la vera religio ennuntempa senco de la vorto 1kun &ia socia karaktero3,alidirite kiam <io trans)ormi&as en nevideblan, ĉiees(tantan ka% abstraktan esta0on, aperas ankaŭ la beonode peranto%, repreentanto% de <io. Cer tio ideologie )or(mi&as la ekistado de la religia kasto. Kiel repreentanto

#/



de <io &i repreentas parton de ties aŭtoritato. <e tie labeono pri konsekrado de surtera aŭtoritato, kiu trovisesprimon en la konstitucio% de la monarkia 9tato 1+re&o

laŭ <i-)avoro3. <e tio la )ama interpreto )are de B5*?pri la Salomona sa&eco= +*imu <ion, respektu re&on.

La suprenirado de la bur&aro kiel klaso trudis la necesonde nova% )ormo% de aŭtoritato -naskis la parlamentis(mon, ka% kun &i la novan religion= universala balotra%to.Sed la ideo pri <io ne )ori&is, &i nur ali)ormi&is. La lokonde <io okupis la nacio, el kiu )ari&is la novnaskita mo(

derna 9tato. Enu el la )ondinto% de la nova religio estis M. M. ES5 per sia elpensita +Socia kontrakto, kon)orme alkiu la omo% bonvole ka% konscie unui&as en 9tato porde)endi sin. *io ne )origis la beonon de dieca aŭtorita(to. ?sti&is neceso de nur iu kompletigo, kion ni trovasen la )ormulo= +.eĝo la+ /i–favoro kaj popola 0olo'.Sed la )onto ĉiam restis sama= Eniversala principo, uni(versala sa&eco, aŭtoritato de <io dividita en malgran(da%n parceleto%n, el kiu% unu1n3 posedas ĉiu voĉdonanto.

*iel estas la teologia istorio de la aŭtoritato. ?stas an(kaŭ alia istorio ne malpli grava, la istorio de la per)or(to, konkerado, milito ktp, pri kiu% ni ali)o%e okupi&os. Laesenco tamen ĉiam radiki&as en la dia aŭtoritato. Fi-lastan, kvaaŭ de Kreinto postlasitan parteton, ni trovasen la )amilio repreentata de la patro. La patra aŭtorita(to, laŭ la )orto de la sama teologia 6loo6o, estas sank(ta0o. Kiel konate, ĉe multe da popolo% la patro &uis abso(lutan autoritaton super la in)ano%, super ties vivo inklui(ve. Li povis ilin mortigi, vendi, ka% senlimige ĉion )ari perili, sen respondeci antaŭ iu a%n. *iel estas ankaŭ lia mo(rala aŭtoritato absoluta, kiu por multa% restas sendi)ekta

#H



&is odiaŭ.

Aŭtoritato, neniam modi)ante sian originon el <io, mani()esti&as per egala )orto ankaŭ en la scienco, edukado,arto . La tuta spirita ka% kultura vivo de la nuntempa so(cio estas venenita de la aŭtoritato, se ne paroli pri la ek(leio, tribunalo, armeo, kiu%n ni studos aparte.

*iel, a+toritato kun ĝia dieca origino aperas kie& la bazode !iuj formoj de a+toritato. Far, kiel la aŭtoritato, tielankaŭ la povo en ĉiu% sia% )ormo% aperas kiel nesupere(bla% baro% kontraŭ la plena ka% libera mani)esti&o de labaa% anarkiisma% principo%, kondiĉo% de ĉia kultura ka%morala progreso, de bonstato ka% )eliĉo de lR omo, ladoktrino ka% movado, kiu%n proklamas tiu% principo%, ka(tegorie re)utas la principon de aŭtoritato ka% ties aplikonen ĉiu% ties )ormo%, ka% sin proklamas por senaŭtoritatasocio -por senestreco,

Anarkio, kiel socia ordo en per)ekta ka% plena )ormo, ne(niam ekistis, ka% kiam senestreco mani)esti&is en perio(do% de popola% insurekcio% ka% revolucio%, &i ne povis sinteni longdaŭre. Aperinte kiel neado de ĉia aŭtoritato, &iplene realigos ka% alprenos daŭran karakteron nur kiamla principo de aŭtoritato ka% aŭtoritata% )ormo% de socia%rilato% estos tute detruita% de la volo% de la popolo%, kiu%estos deirinta% realigi la liberecon, solidarecon, egale(

con ka% %ustecon.AteismoCaralele kun la senestreco, t.e. kun neado de la aŭtorita(to ka% regpovo, iras la neado de <io, de la kredo %e <io -la ateismo, kiu ankaŭ presentas unu el la principo% desenestreco starigita% laŭ la neadvo%o. La ideo mem pri

#



<io estas plena ka% senkondiĉa neado de la )undamenta%principo% de anarkiismo, de libera oma socio= libero,solidareco, egaleco, %usteco, libera iniciativo, ktp... Sek(

ve, eltirante el la vivo ka% el la istorio de la oma sociotiu%n baa%n principo%n, la anarkiismo neeviteble, logikere)utas <ion ka% la tutan tiun sistemon de kredo%, su(perstiĉo% ka% istoria% surtavoli&o% el stulta0o% ka% malkle(ro, kiun oni nomas religio.

Neniu alia soci6loo6a doktrino atribuis tiun grandegangravecon al la religio en la sklavigo de la omo, ka% es(

tas tiel )undamente studinta ĉiu%n :anko%n de la kredo %e<io, kiom la anarkiismo. iĉa estas la anarkiisma litera(turo, traktanta tiun demandon. Ne estas eĉ unu teoris(to, kiu estas ne okupi&inta pri &i= G5<JIN, CE<5N,K5C5*KIN, 'AE?, k.a. ?stas precipe BAKENIN, kiupro)unde penetris en tiun problemon eternan por su6ĉeklera inteligento, ka% kiu )ulmbrile esprimis la anarkiis(man penson sur tiu kampo.

+La ideo pri <io, skribas BAKENIN, kuntrenas la kripligon dela racio ka% )alsas la oman %ustecon. 8i estas la ple% decidaneado de la omlibero ka% neeviteble kondukas al sklavigo dela omo% same teorie kiel praktike... La religio% disbatas laoma%n 6erecon ka% indecon, ĉar ili )avoras la rampanto%n ka%umilulo%n. Ili su)okas en la koro% de lR popolo% la senton deom)rateco ka% ilin plenigas per dieca krueleco.

+Fiu% religio% estas kruela%, ĉiu% konstrui&as sur sango7 ĉar ĉiu%bai&as ĉe)e sur la ideo pri o)erdono.

Aliloke BAKENIN skribas=

+La religio estas kolektiva )reneeco, kiu montri&as des plipotenca, %u pli &i aperas tradicia, ka% %u pli &ia originoperdi&as en senlime mal-proksima antikveco. Kiel kolektiva)reneeco &i penetris same en la socion, kiel en la privatan

#$



vivon de la popolo7 &i enradiki&is en la socio, i&is, se tiel diri,kolektiva animo ka% penso. Fia omo %am de sia naski&oestas ĉirkaŭprenita de &i, li &in englutas kun sia patrinalakto, &in ensorbas kun ĉio, kion li aŭdas ka% vidas. Li estastiom nutrita per &i, tiom venenita, &i tiom penetras en lianesta0on, ke pli mal)rue, kiom a%n potenca estos lia spirito, libeonos granda%n )ortostreĉo%n por liberi&i de &i, ka% en tio lieĉ neniam plene sukcesos. @albonaŭgura istoria )antomokreita de la imago de la primitiva% omo% de kvar aŭ kvinmil%aro% &i peas sur la sciado, sur la libereco, sur laumaneco, sur la vivo.

Se antaŭ $/ %aro%, kiam BAKENIN donis sia%n pea%n ba(

to%n sur la teologion, estis multa% omo%, kiu% demandissin, kial estas tiom necese okupi&i pri <io ka% la religio1lasu la omo%n kredi %e kio a%n ili deiras, okupi&u nurpri la socia problemo3 ankoraŭ pli granda devas esti lanombro de tia% omo% odiaŭ ĉe la granda progreso dela socia ka% scienca penso... BAKENIN tamen ne eraris.Lia antaŭvido rilate al la pereiga in:uo de la religio vali(

das ankaŭ por odiaŭ=+la di-regno en la ĉielo trans)ormi&as en regnon -agnoskitanaŭ maskitan- de la skurgo ka% de la ekspluatado de la laborode sklavigita% amaso%, tie ĉi sur la tero... Enu mastro en laĉielo su6ĉas por krei milo%n da mastro% sur la tero.

Fu ni ne vidas ankaŭ odiaŭ, paralele kun pli)orti&o dela sklaveco, relativan renaski&on de la religio, kiel en5riento, tiel en 5kcidentoQ Fu ni ne vidas ankaŭ odiaŭ,ke la religio i&as, speciale sub la tirana% re&imo%, ri)u&-e%o por la senkura&igito%, iluia konsolo de la umiligito%ka% senpersonigito%Q Fu ni ne vidas ali:anke, ke tiu +opiopor la animo% restas unu el la neanstataŭebla% ka% ne(pre necesa% rimedo% por 6rmi&o de la ordonpovoQ Kielalie oni povas klarigi la o6cialan agnoskon, toleradon ka%

#"



eĉ materialan elpon al la ekleio )are de la re&imo%,kiu% nomas sin +socialista%Q Kiel oni povas alimaniereklarigi la )akton, ke omo% ka% partio%, kiu% volas, sin pre(

enti kiel tre soci-progresema%n, kiu% mem ne estas reli(gia% ka% kredas %e nenio krom %e sia amata ordonpovo,+ne ĉesas paroli pri religio ka% ekleio, ka% kun )ariseapiumileco serĉas la aliancon de Xpa9tisto% de la ani(mo%YQ Fion ĉi bone penetris BAKENIN por veni al deci(diga konkludo= +Se <io e)ektive ekistus, oni devus ne(niigi lin. Ka% )akte, se oni analias la religian predikon

de kiu a%n kon)esio, oni vidas ke la ideo pri <io ka% kredo %e <io estas plena neado de la omo, de lia konscio prilibereco, indeco, solidareco, egaleco, iniciativo... ?ĉ laamo, kiun oni konsideras kvaaŭ +registrita marko porĉiu% religio%, ne avas oman enavon. Laŭ la religio <ioestas ĉio, omo nenio, ĉio apartenas al <io, ĉio devenasde <io. Fion oni 9uldas al <io. La unua devo de la kre(danto estas agnoski sin nenia0o, surgenui&i antaŭ <io, -

ka% antaŭ lia% surtera% repreentanto%, kompreneble- an(kaŭ deklari= +mi estas nenio, al ci mi apartenas, mia<io, %e cia% ordono% mi estas. Kian liberon oni povasatendi de omo, kiu memvole ka% kun umileco reig(nas, ka% )ordonas sin en la mano% de <io ka% ties surtera%repreentanto%Q Fu oni povas atendi de li liberan inicia(tonQ Aŭ ĉu solidareco, %usteco, egaleco, eĉ ankaŭ amo,

kiam tio por li ne estas principo%, ne estas lia% sento%propra%, ne estas parto de li mem, de lia ekista0oQ ?ĉ laamo, kiun eble la kredanto sin konsideras devigata nurmani)esti, devenas de <io7 oni agas en ties nomo ka%laŭ ties ordono. Far <io estas )ore ka% alte, tial ple% o)telia% anstataŭanto% decidas al kiu, kiel ka% kiagrade onidevas mani)esti solidarecon, %ustecon, amon. Cri egale(

/D



co eĉ ne povas temi7 ĉu %a estas pli granda neegalecoen tioQ ?l tio neeviteble sekvas ierarkia% grado% -neadode la nocio mem pri egaleco. Sur tiu psikologia grundo -

psikologio de sklavo- bone sterkata per grasa malklero,sisteme tenata, )acile estas semi ka% kulturi ĉiuspeca%nsuperstiĉo%n, oportuna%n sento%n al tiu%, kiu% )akte ko(mandas la ago%n, la konduton, la moralon de la kredan(to% -+la spirita% pa9tisto%, kiu% ple% o)te iras man> enmano kun la laika% pa9tisto% de omgrego%.

Fu do estas mirige, ke la kristanismo, ekemple, kiu is(

torie montri&as religio de la umiligito% ka% o)endito%, dela malriĉulo%, malestimito%, )or0etito% ka% servutigito%, reli(gio de la amo ka% egaleco, estas kreinta la inkviicionka% pleniginta la omistorion per tiom da sango, :ami(gante ka% kura&igante ĉion, kio estas neado de la libero,)rateco, egaleco, %usteco, amoQ Laŭ la enavo, kiun do(nis al &i KIS*5 ka% lia% disĉiplo%, la kristanismo estas in(ternacia religio, ĉiu% omo% sur la tero estas por KIS*5)rato%. ?ŭropo, Ameriko, Aŭstralio, parto el A)riko estaskristana%. Ka% &uste tiu kristana mondo en la daŭro de

%arcento% intermortigas sin, ĉiam en la nomo de la <iode la amo. Ka% la religia% milito%, ka% la sekto%Q Fu estaspli granda semanto de malamo ol la religioQ Fu penvalo(ras, ke ni konstatu a)ero%n de ĉiu% sciata%nQ

?stas klare, ke la religio kontraŭdiras al la ple% elemen-ta% ka% natura% sento% ka% principo% pri la omrilato%. 8iestas en kon:ikto ankaŭ kun la scienca penso7 &i estasre)utita ankaŭ de la scienco.

Kiel oni povas klarigi la )akton, ke tiu tiel negativa ka%por la omaro malutila ideo pri <io povis naski&i ka%plui&i dum mil%aro%, teni eĉ odiaŭ miliono%n da omo%

/!



en spirita sklaveco -nepre necesa kondiĉo por ĉia aliasklavecoQ

Supernatura laŭ sia esenco, la ideo pri <io, la kredo %enevidebla ka% supernatura esta0o estas plene natura,materiala, kiel ĉiu alia ideo, laŭ origino. 8i enradiki&asen la oma, aŭ pli &uste besta, naturo de lR omo. *ionĉi oni povus konsideri kiel o)endon, insulton por la patro%de la ekleio, kiu% atribuas al la religio ĉielan ka% dianoriginon, sed &i estas pura vero.

La religio radiki&as en la natura sento de timo, propra alĉiu% besto%, ka% nedisigebla parto el la instinkto dememkonservado. *iusence, laŭ esenco, la religia sentoen&erma ankaŭ ne estas )remda al la besto%. Sed kielideo, kiel koncepto, la religio estas )rukto de la limigitaka% malklera homa cerbo7 sekve &i estas oma, sed nebesta produkto. 8i estas eble la unua, certe ekstrememalper)ekta oma mani)esti&o, kiu metas la limon inter

la besta ka% oma mondo%, ĉar &i estas kreita de la pen(so -unua distinga kvalito oma- provanta klarigi la )eno(meno%n.

La tuta universo, la tuta videbla ka% nevidebla mondo, latuta senviva ka% viva naturo preentas tutecon, univer-salan solidarecon, konstante trans)ormi&antan )ortore(ultanton, eternan :uadon de la materio -universalan

vivon. *iel estas la koncepto al kiu atingis la odiaŭamaterialisma scienca penso -)rukto de mult%arcenta% ob(servo%, serĉado%, pristudo%. Sed ĉu estus povinta la pri(mitiva omo, per sia% ekstreme limigita% scio% ka% imago%,)ormi tian konceptonQ Nature, ne. Sed li, sen ia dubo,sentis la ekiston de tiu universala solidareco, kies kon(sista parteto li mem estas, same kiel sentas ankaŭ la

/4



besto%. <i)erence de ĉi(lasta%, al kiu% ligas lin la komunainstinkta timo pro la natura% elemento%, )orto% ka% )eno(meno%, li provis klarigi la ĉirkaŭan mondon, ka% malkapa(

bla )ari tion la primitiva omo venis al animigo ka% ado(rado de la neklarigebla% )orto% ka% )enomeno%. *iel ekape(ras la religio, kiu ankaŭ montri&as la primara 6loo6o delR omo. La plua tuta istorio de la religio, en ĉiu% &ia%etapo% ka% )ormo% &is la monoteismo, kiu metas la e)ekti(va%n bao%n de la religio en la nuntempa senco kun &iasocia rolo, estas istorio de malrapide retiri&anta malk(

lereco sub la lumo de 9a%ne tiel malrapida progresantasciado.

La volo ka% la konscio iom post iom anstataŭas la timon,la malklerecon, ka% la religio retiri&as antaŭ la racio. Kiukredas, tiu nescias -ka% tiu ne scias, kial li kredas7 kiuscias, tiu ne kredas. *iel la scienco iom post iom okupasla lokon de la religio, ka% la 6loo6o -sinteo de la scien(ca penso- entombigas la ideon pri <io. La omo, ven(kinta la timon ka% malklerecon, iras al e)ektivigo de sialibero -la kulmina punkto de la umanigo de la besto-omo. Nek <io, nek mastro -kio signi)as liberan omon.

InternaciismoCatriotismo estas alia bildo, sub kiu aperas +malbona+-gura historia fantomo', la dua relaborita ka% laika eldo(

no de la religio. 8i estas la nova kon)esio -la religio dela moderna 9tato. <io tie ĉi alprenas pli materiigitan )or(mon, ka% nomi&as +Catru%o. La bol9evika varianto depatriotismo estas iomete modi6ta, sed la esenco estaskonservita. La di)erenco kun la klasika )ormo de labur&ara patriotismo estas, ke la +patrolando preen(ti&as en du grado%= unua grado, la +granda patrujo' (la

/;



+ patrujo de la proletaro', t.e. la @oskva Imperio7 ka% ladua grado, +malgranda patrujo', monopolo de ĉiu sate(lito, kiu kredas ka% krucsignas al la kremla% dio%. @ono(

teismo trans)ormi&as, +evoluas al politeismo.Anarkiismo re)utas unu ka% la alian ka% ĉiu%n religio%n laŭla sama logiko, laŭ la sama neceso7 same kiel ĉia kulto,ĉia idolo, ĉia )etiĉo estas neado de lR omo, de lia libero,de lia moralo, de lia indeco, ka% de lia% necedebla% ra%to%.

Ka% patriotismo samkiel kredo %e <io avas naturan ori-ginon. 8i ĉerpas sia%n unua%n nutra%n suko%n el sentopropra ankaŭ al la besto%, sento de alligiteco al sia me(dio. *io estas la natura, primara patriotismo. +Alligitecoinstinkta, aŭtomata, plene senigita %e kritikemo kontraŭla kutimo% tradicia%, ereda%, kolektiva%, ka% malamosame instinkta, aŭtomata kontraŭ ĉia alia vivmaniero7amo al la samgentano% ka% al propra apartena0o ka% ma(lamo kontraŭ ĉio )renda. -diras BAKENIN. Sento, kiu

sin mani)estas duoble= sento de kolektiva egoismo, unu(:anke7 ka% de neado, de milito, ali:anke.

Kiom a%n primitive ka% sova&e sin mani)estis tiu naturapatriotismo, &i ne estas tiel )atala, ka% en la istorio neludis tian pereigan rolon kiel la patriotismo, kiu ligitakun kreo de la nacia 9tato, trans)ormi&as en religion. ?nla unua kao &i estas reala )akto, dum en la dua &i

trans)ormi&as en principon, en doktrinon, en idealon ini(ciatitan, konscie, sisteme ka% prointerese instruatan ka%disvastigatan ka% kulturatan. eala )akto de limigita ka%)ermita solidareco, respondanta al iu grado de evoluo,ĉe kio oni ne povas atendi nek postuli pli ol tio, kion labesto-omo kapablas doni7 la patriotismo, trans)ormitaen principon ka% altigita al rango de nacia religio, )ari&as

/#



neado de la solidareco mem ka% konstanta minaco porla universala paco, por la omlibereco, por la %usteco ka%por la %ustemo mem inter la omo%, eĉ enlime de mal(

granda ka% limigita kolektivo. <uobla sento= de amo, dekorinklino -ka% eĉ ekskluiva7 ka% samtempe de malamo7kiam patriotismo i&as doktrino instruata de la supro depro)esora katedro, la malamo al )remda0o i&as superan(ta elemento laŭ sia enavo ka% su)okas la mani)esti&onde amo ka% korinklino al si mem ka% al la samgentano%ka% al ĉia propra apartena0o. 5ni ne )orgesu, ke la omo

estas besto, ka% %u pli kulturi&as lia primara besta natu(ro, des pli superi&as la negativa% instinkto%.

Patriotismo kiel religio de la malamo al la )remda0o es(tas la ple% potenca rimedo por sova&bestigo de la omo.

Sed patriotismo ne estas nur primara, natura sento de+kolektiva egoismo. ?n sia nuntempa esprimo de naciareligio, tiu natura ĉe)eco preskaŭ perdi&as7 nur la esplo(

risto de la patriotisma deveno povas &in konstati7 &ianstataŭi&as de interesoj ekonomia% ka% politika%, ka% de)anatikeco. ?n tiu )ormo patriotismo estas por la senes(treco ob%ekto de kritiko, de atako% ka% neado. Far la eko(nomia% ka% politika% intereso%, kiu%n la patriotismo repre(entas, ka% la fanatikeco, kiu al &i donas la )orton deamasa tokso, estas la necesa% kondiĉo% sen kiu% la nun(tempa moderna 9tato nacia ne povus ekisti, sendepen(de de tio, ĉu &i estas aŭ sin nomas demokratia, bur&araaŭ +socialisma kaj proletara'.

Kiu% ka% kia% estas tiu% intereso%, kia estas ka% kiel sin ma(ni)estas tiu )anatikecoQ

La ekonomiaj interesoj konsistas en ekskluiva monopo(

//



lo super donita teritorio, kiu bai&as sur 1historiajrajtoj', t.e. sur la ĉe)eco de la konkerado, sur la )orrabo-la ra%to de la ple% )orta- aŭ sur la neceseco de +vive-

senca spaco', alivorte la ra%to de la impertinentulo. Laekonomia% intereso% ankaŭ konsistas en ekskluiva ra%toposedi ka% ui la subtera%n ka% surtera%n riĉa0o%n de tiuteritorio, ka% en la avida strebo ka% ebleco certigita perakrigita patriotismo, konkeri %e unu aŭ alia preteksto an(kaŭ )remda%n ka% o)te eĉ )ora%n lando%n kun ties natura%riĉa0o%. 'ine, tiu% intereso% ankaŭ konsistas en strebo

konkeri )remda%n merkato%n ka% eterne konservi la mo(nopolon de la %am en la pasinteco konkerita% merkato%de malmultekosta manlaboro ka% de senra%tigita% konsu(manto%.

La politikaj interesoj estas repreentata% de la luparo elparaito% de la 9tata aparato, komencante per tiu%, kiu%tenas la direktilon ka% deiras kiel eble ple% vaste estri lamondon -la politikistaĉo%, la diplomato%, la mar9alo% ka%generalo%, la ekleio kun &ia% misiisto% -&is la lasta buro(krato, kiu en la vastigo de +la patru%o vidas eblecon depli alta kvoto de la varo, kiu estas lia% +servo%.

Enu% ka% cetera% intereso% ne estas tiu% de la popolo% en()ermita% en donita teritorio, ka% preentas en neniomagrado la primaran, +kolektivan egoismon, ĉar la nun(tempa socio -bur&ara, kapitalisma aŭ bol9evismsocialis(ma tutegale- estas dividita en klaso%= privilegiulo% ka%senra%tigito%. La ekonomia% ka% politika% intereso%, pri kiu%temas tie ĉi, estas tiu% de la unua% -la privilegiulo%- dumla patrolando de la dua% estas komuna kun tiu%, kiu% es(tas aŭ i&as viktimo% de tiu% intereso% en la +)remda% pa(trolando%.

/H



*enado de la politika% ka% ekonomia% intereso% ne estasebla sen venenigo de la omkonscio pere de la patriotafanatikeco. Fi-lasta konsistas el tio= sisteme kulturi ka%

teni la trompadon, kiu sur9utas per ĉiu% kvalito% -ka% nurkvalito%- +la sia%n ka% ĉion propran, ka% mal%uste atribuiĉiu%n di)ekto%n -ka% nur di)ekto%n- al la )remda0o ka% +la)remdulo%. *iele, la suno, la tero, la aero, la akvo, lamonto% ka% lago%, la arbaro% ka% kamparo% estas bela% ka%)ruktodona% nur ĉi-:anke de la landlimo%. *ranse estasnur malbeleco ka% miero. La istorio konsistas nur el

grand)aro% ka% imponeco, la popola vivo ka% kreivo,scienco, arto ka% kulturo estas per)ekta0o% ĉe ununurakondiĉo= ili estu +nia%. La +)remda istorio estas nenioalia, krom malnobleco, per6deco, sova&eco, barbareco,+biancismo, dekadenco. *ranse de la lima% signo% neekistas kreivo, nek arto, nek scienco, nek kulturo. Fi-:anke, nur venko%7 transe, nur malvenko%. Fi-:anke, ge(nio%7 transe, nur idioto%. Fu estas mal)acile teni tiu%n

trompo%n ka% per ili instigi iun )anatikecon de nacia tro(mem6do, memadorado, orgo%lo, ka% de malestimo al la)remda% popolo% kontraŭ kiu% la malamo estas tiom pligranda, ke ili estas pli proksima% laŭ istorio, kulturo,vivo ka% nacia% karakteria0o%, pli proksima% al la landlimo-kiam per tio oni plenigas la kapo%n ka% venenas la ko(ro%n, %am de la ple% )rua a&oQ Cost kiam la )undamento%

de tiu )anatikeco loki&is en la )amilio ka% la lerne%o, lakaerno, ekleio, teatro, kino, radio, gaetaro, )acile onipovas teni &in ka% ek:amigi, disvolvante la malamon al+la )remda, kiu superas la nobla%n mani)esti&o%n de lRomo ka% trans)ormi&as en malamon ankaŭ kontraŭ tiu%el +la sia%, kiu% ne povas ka% ne volas resti blinda%. *ieledis9iri&as ĉia solidareco inter la omo%.

/



Men, tiel estas la patriotismo-religio. e)utante &in, anar(kiismo kontraŭmetas al &i alian principon, kiu an(kaŭavas natŭran devenon, ka% radiki&as en sento kiu,

kvankam su)okita per %arcenta% antaŭ%u&o%, estas samepro)unda ka% natura -se ne eĉ pli pro)unda- kiel la pri(mara korinklino al +la sia -la amo al proksimulo# al lahomo. *iu ĉi principo, kontraŭa al la malvasta ka% su)o(kanta patriotismo estas internaciismo, kiu levi&as sur la9tuparo de la kultura ka% oma progreso &is la ĉielalto%,speci)a nur de la omo ĉesinta esti gorilo, ĉar en lia kra(

nia kavo )abriki&as penso, al li permesanta vidi la soli(darecon, la komunecon de sia% intereso% kun tiu% de ĉiu%surtera% omo%.

Kontraŭmilitarismo<iri, ke la paco estas natura le&o, ke &i estas la naturastato per kiu komenci&as la omistorio, estus tiom ne-ekakte, kiel aserti, ke la milito estas neevitebla sorto

de la omspecio ka% eterna necesa0o por teni la ekvili(bron en la mondo. Samkiel la primara, natura patriotis(mo, la milito estas reala )akto en la omistorio, ka% ko(menci&as kun la besta stato de la omsocio, radiki&anteen la batalo pro ekistado. 8ia unua )ormo estas la kani(balismo propra, se ne absolute al ĉiu% sova&a% gento%, al(menaŭ al granda parto de la primitiva% omsocio% de(pendanta% de la natur-kondiĉa% kaprico% por sia vivtena(

do. 8i akompanas la tutan pluan istorian disvolvi&onde lR omo, ka% la dan&ero de &ia nova )urioi&o eĉ enple% altkultura epoko tia, kian ni odiaŭ travivas, anko(raŭ ne estas )origita. *iel estas la reala ka% nedisputeblaistoria vero.

Sed el tio ne sekvas, ke ni akceptu la militon kiel neevi(

/$



teblan neceson, nek ke &i estas vivprincipo. ?kde la mo(mento kiam la milito trans)ormi&as en principon, ka%kiam oni &in vestas per la ornamo de socia doktrino, &i

i&as dan&era socia malbono, neado de la vivo, de laprogreso, de la kulturo, de la omo -pensanta esta0o.Ka% la granda krimo de la o6ciala istorio, per kio ko(menci&as vestado de la milito en la togo de neskueblaprincipo, ku9as en tio, ke &i preentas la tutan disvol(vi&on de la omspecio kiel senĉesan proceson de reci(proka elventrigo de la omo% ka% popolo%. Legante tiun

istorion, la numtempa omo devige restas kun la im(preso ke, krom la milito ka% la seninterrompa% reciproka%mortigo% ka% )orrabo%, nenio alia ekistis dum %arcento%.

*iel estas la )alsa ideo, kiun intence skulptas per sia%sangmakulita% mano% la servistaĉo% de lR kapitalo ka% 9ta(to, por &in alporti al la delikata cerbo de la )ormi&anta%

%una% generacio% en la lerne%o% de la nuntempa aŭtoritatasocia sistemo.

Ni ne ekokupi&os tie ĉi pruvi, kiom estas )alsita la o)icia(la istorio, tiu ĉi per kiu pleni&is nia% kapo% sur la lerne%abenko. ?kistas kultura istorio, ekistas monumento%de la kulturo ka% arto, mueo%, dokumento% pri sciado ka%6loo6a% atinga0o% ka% sinteo% el la ple% antikva% tempo%,kiu% ple% nekontesteble disbatas tiun krudan ka% tenden(can preenton de la omo, kvaaŭ li senescepte estus

sova&besto. Ni volas nur montri, kiom malkonsekvenca%estas la o6ciala% istoriisto%, kiu% samtempe de)endas lareligion, preentante sian <io-kreinton kiel modelon deper)ekteco ka% senlima amo, ka% preentas ties krei(ta0on, la omon -kiu, laŭ konata evangelia )ormulo estas+karno el lia karno', kronado de lia kreitaro- laŭ la bildo

/"



de sangavida, sova&a besto, +monstra ido de la diablo.?l du, nur unu= aŭ la originalo ka% la kreinto ĉesas estiper)ekteco ka% senlima amo, kiam la kreita0o i&as neado

de ĉia per)ekteco ka% personigo de la malamo ka% krue(leco7 aŭ la omo tia, kia li estas, estas kreita0o de neniuimagebla <io7 la teologo% ne trompu nin per la so6smopri la prapeko, ka% pri la puno al la omo trudata porelaĉeti sian grandan pekon 1laŭ ni la ple% nobla lia gesto,la unua ribelago3 esti permesinta al si gustumi el la)rukto de la sciado. La omo estas tia, kia ni lin vidas -

ka% besto ka% omo- la )rukto de mil%arcenta evoluado,kiu komenci&is de malalta 9tupo de la besta stato, iran(ta direkte al ĉiam pli granda per)ekteco, por ke iam pra(vigu lia nomo= omo. Ne post ni, sed antaŭ ni oni serĉula per)ektecon kiel reulton de evoluado. La celo de lasociologo estas elpi per ĉiu% rimedo%, kiu%n li disponas,tiun evoluadon al umani&o de lR omo, sed ne starigikiel principon iun primitivan staton de la interrilato%, pro

kio eĉ multe da besto% ne estus inklina% 6eri.Fu necesas diri ka% pruvi, kia malbono estas la milito,kiel, laŭ sia esenco mem, &i aperas neado de ĉiu% princi(po%, kiu%n anarkiismo, eltirante ilin el la vivo, prenas kielbaon de sia soci6loo6a koncepto ka% de la socia re(konstruado al kiu &i strebasQ Fu estas necese diri ka%pruvi ke, deirinte de tiu% principo%, anarkiismo re)utas la

principon mem de la milito kaj proklamas per tiu refuta-do alian principon –la principon de la kontra+militaris-mo, kiu i&as nedisigebla de &ia tuta koncepto pri la is(torio, nuntempa socio, karaktero ka% )ormo% de la eston(ta socia strukturoQ

Cli vere necesos io alia= klara argumentado al tiu re)uta(

HD





seco akceptante tiun malgrandan ekstertema0on, mi es(tas devigata esti koncia.

Studante la tutan istorion de la milito%, -ka% specialedum la epoko de kapitalismo ka% moderna 9tato, la teo(riisto% de la anarkiismo, ka% ce)e K5C5*KIN!, nedube(ble pruvas 1odiaŭ tio estas ankoraŭ pli )acila dank> al ladonita0o% ka% ci)ero% de la o6ciala% statistiko%, 9tata% bu&e(to% ka% bilanco% de la kapitalisma% entrepreno%3, ke la mi(lito ne nur estas konsekvenco, amara )rukto de la ekis(tanta 9tatkapitalisma sistemo, sed ankaŭ fonto de kapi-

taloj# faktoro de la kapitalisma ekonomio kondiĉantaties evoluon mem. Sekve, se sur vasta politika tereno lamilito, en epoko de kapitalismo, aperas rimedo por kon(kero, por regado ka% por vasti&o de la aŭtoritato de la9tato konsiderita kiel konkreta unuo 1alivorte iu aŭ alia9tato= germana, ruslanda, angla aŭ usona3, kiel institu(cio &enerale, alidirite kiel aŭtoritato super la omo% -surla ekonomia tereno &i mani)esti&as kiel unu el la plej

potencaj rimedoj por la kapitalisma amasiĝo kaj kon-centrado. *ie ĉi, &uste, la marksa teorio montri&is nesu(6ĉa en la ekspliko de la kapitalisma% )enomeno%. Ankaŭtie ĉi, interalie, ku9as la )orto de la anarkiisma doktrinopri la 9tato, kiun &i konsideras ne nur servisto, sed o)teankaŭ kreinto kaj mastro de la kapitalismo, ka% )aktoroper si mem. Carolante pri la milito kiel ekonomia )akto(

ro, ni devas em)ai, ke &i ludas tiun rolon ne nur dum laperiodo de militago% sed dum la tuta antaŭa periodo,kiam oni &in preparas, sed ankaŭ dum la tuta longa pe(riodo, kiu &in sekvas ka% kiu denove antaŭas ka% prepa(ras la sekvantan militon.

! d. K5C5*KIN= 2untempa 3tato# tradukita en ĉiu% lingvo%.

H4



*iun duan serion da kialo% la anarkiisto% neniam )orge(sas, deklarante sin klare, kategorie ka% decidige kontraŭĉia milito7 !ar ili ja scias# ke la rektaj# por !iuj videblaj

moralaj kaj materiaj malbonfaroj# kiujn la milito portaska% kiu% su6ĉas al la paci6sto%, por ke ili re)utu, ne estasĉio7 ka% la esenca rolo de ekonomia )aktoro, kiun &i lu(das, koncernas la radiko%n mem de tiu% sankta% principo%de la socia moralo, de la socia ka% persona libero, ka% deuniversala bonstato, kiu%n la anarkiismo akceptis ka%kon6rmis.

NeperfortoLa sinteno de la anarkiisto% al la per)orto, al la trudado,estas principa demando, ĉar praktike la limo inter prin(cipo ka% rimedo mal)acile povas di6ni&i. La rimedo, kiam&i avas decidigan signi)on, trans)ormi&as en principon,i&as celo. Ka% ĉu povas esti alie, kiam donita rimedo,kia estas la per)orto, tiuokae uata kiel sistemo, estas

kapabla piedpremi ka% neniigi la baa%n principo%n de so(cia% doktrino ka% movadoQ Fu povas esti alia la a)ero portiu%, kiu% akceptas la liberecon, la solidarecon, la %uste(con kiel baa%n principo%n en la socia% rilato%, ĉu por ili lademando pri per)orto povas ne esti principa demandoQ

Croklamo de la libereco, egaleco, solidareco, %usteco, li(bera iniciato ka% ĉiu% alia% %am nomita% anarkiisma% princi(

po% logike alkondukus al neado de perforto ka% tiamanie(re al em)ao de alia esenca principo de la anarkiismo -tiu de neperforto.

Ka% ĉi tie, sur tiu punkto, la diver&eco inter la anarkiisto%ka% la adepto% de la aŭtoritata principo estas pro)unda,)undamenta. Ka% )akte ankaŭ por la aŭtoritatulo% la de(

H;



mando pri per)orto estas principa demando, ĉar &ia ua(do kiel rimedo estas nedisigeble ligita kun la aŭtoritatakoncepto pri la organiado ka% )unkciado de la socio.

Fe la anarkiisto% kiu% akceptas -di)erence de la tolsto%a(no% tute ri)uanta% la per)orton kiel batalrimedon- ua(don de per)orto en iu% limo%, sub iu% kondiĉo%, kun deter(minita celo, tiu rimedo ne logike devenas de la baa%doktrina% principo%, ne radiki&as en ties soci-6loo6akoncepto, sed &i trudi&as de la establita% kondiĉo% en laekistanta socia sistemo ka% aperas ties neevitebla kon-

sekvenco. ?ĉ en la uado de la per)orto kiel batalrime(do, la di)erenco inter la kontraŭaŭtoritatulo% ka% la aŭto(ritatulo% estas grandega, ĉar, por la unua% per)orto estas&uste ligita kun la tuto de la principo%, kiu% konsistigas lasoci-etikan karakteron de anarkiismo. Cor la anarkiisto%la per)orto kiel batalrimedo ne avas alian valoron kromdetruan valoron4 Perforto povas esti utila kaj eka nur en la detruo kaj por la detruo mem# kaj en nenia okazoĝi povas servi por la konstruo.

*ial, la anarkiisto% ne kontraŭstarus iniciato%n, kiu% en lakadro% de la donita socio montri&us e6ka% por atingi iu%nkonkero%n, sen uo de per)orto. Kontraŭe, ili estus tre )e-Iiĉa%, se la pro)unda socia trans)ormado, al kiu ili stre(bas, iun tagon evidenti&us tute ebla, sen uado de kiaa%n )ormo de per)orto por detruo de la malnova% socia%)ormo%. Ka% se ili akceptas per)orton kiel de)endrimedon,kiel batal- ka% detrurimedon, tio estas nur ĉar ĉi-lasta%trudi&as de la odiaŭ ekistanta re&imo de per)orto ka%trudado konservanta la kruda%n materiala%n intereso%nka% sociala%n privilegio%n, re&imo, kiu ne estas inklinacedi, sen uado de )orto7 la &isnuna% evento% donis ne(

H#



nian motivon kredi, ke la per)orto estas evitebla en pe(riodo% de pro)unda% socia% skuo%, kiam detrui&as malnovamondo. Se la morgaŭa socia evoluo alkondukus al mal(

plii&o ka% malpei&o de la )omo% de per)orto, la anarkiis(to% &o%us pro tia reulto.

?stas rimarkinde ka% em)ainde, ke la anarkiisto%, ne es(tas ka% neniam estis admiranto% de la per)orto, eĉ kiamili &in akceptas kiel de)end- ka% batalrimedon ka% )akte&in aplikas. Cor ili, respekto al la omvivo, al la omper(soneco ĉiam estas superanta sento, eĉ en ilia sinteno al

la malamiko%. Ne estas aarde, ke la ple% eminenta% te(oriisto% de anarkiismo, kiu% ĉiam servis ka% servos kielimitinda ekemplo, estis alte umana% persono%. lu ?li(see ?LES, iu K5C5*KIN povas rivali laŭ umanecokun ĉiu% )ondinto% de religio%7 el ĉia ilia penso, el ĉia iliaago, eli&as penetranta umaneco, senlima amo al laomo ka% nedetruebla 6do al la bona principo en li ente(nata. ?n ilia% verko% oni povas trovi eĉ ne unu o)endanvorton al la malamiko%. Ne alia, sed %a @ALA*?S*A estasaŭtoro de la penso, laŭ kiu, se por la e)ektivigo de liaidealo devus starigi pendumilo% sur la publika% placo%, lipre)erus reigni tian idealon. Iu BAKENIN, kiu personi(gas la revolucian spiriton de la !"a %arcento ka%, ĉiamprointerese estas preentata de la malamiko%, ia)o%e enromaneska )ormo, ali)o%e kiel demono de per)orto, pro(

)unde abomenis ĉian per)ortagon, ka% en multa% loko% ensia% verko% li tranĉe sin esprimis kontraŭ per)orto, ka% nenur unu)o%e alprenis ri)uan poicion kontraŭ individuateroro. lo pli, eĉ la teroristo%-anarkiisto% ne metis en laper)ortagon ven&( ka% sangavidecon, ka% ne estis inspiri(ta% de malnobla% sento%. Iu Luia @IT?L, kiun la policisto%

H/



el ĉiu% lando% rigardis kiel organianton de la per)orta%agado%, en %u&e%o de)endas iun duonidioton, kiu kontraŭ9i aran&is malsukcesan atencon. *iel estas la sinteno al

la per)orto ĉe la anarkiisto%, ĉu ili estas teoriisto% ka%granda% revolucia% 6guro%, aŭ la ple% modesta% aktivulo%.Ka% tiel estas ĉar, se ili neas la odiaŭan socion, estas&uste pro tio, ke &i en ĉiu% sia% mani)esti&o% preentas lale&igitan per)orton, trans)ormatan en sistemon. e)u(tante tiun socion, la anarkiisto% re)utas la principonmem sur kiu &i konstrui&as.

La tuta istoria sperto pravigas ilian nean sintenon al laprincipa per)orto. Nenio granda ka% daŭra estis kreitaper la per)orto. Ankaŭ nia nuntempo kon6rmas tiun ĉikonstaton. Fiu% civiliacio% konstruita% per per)orto pe(reis, pereas ka% pereos post mal)orti&o de la per)orto,kiu donis al ili apogon, ka% ili ne postlasas daŭra%n spu(ro%n. Kontraŭe ĉiu% konkero%, kiu% estis )rukto de memvo(la, o)te senbrua sed ĉiam libera )ortostreĉo de la omo%,restas ka% restos senmorta%.

La omo vivanta en socio ne estas nur politika aŭ eko(nomia kategorio, li estas samtempe kaj anta+ !io por(tanto de penso ka% volo, esprimanto de psikologia esen(co. Fio, kio estas direktita kontraŭ la penso ka% volo, es(tas neado de lia oma esenco. Cro tio li ĉiam ka% pro)un(de en si mem reagas kontraŭ ĉia% trudo%, ĉia per)orto ka%ĉia ekstera ago, kiu strebas piedpremi lian volon, ignorilian penson, submeti ka% senpersonecigi lian personon.

Cle% )re9data, ple% proksima al nia% samtempulo% ka% ple%komprenebla por ĉiu% odiaŭ estas la bol9evisma ekspe-rimento post !"! ka% la konstruo de +socialismo en lat.n. +landoj kun popoldemokratio'. Ni ne opinias, ke la

HH



adepto% de tiu sistemo estas instigata% nur de ambicio%pri ordonpovo ka% diktaturo, ka% ke ne estas ankaŭ ĉe ilisincera% strebo% realigi pli bonan mondon. Sed ilia trage(

dio, ka% ankoraŭ pli la tragedio de la popolo% de ili sklavi(gita% ka% submetita%, estas, ke ili viktimi&as de la siste(mo, en kiu )undamenta principo ka% mova )orto estas laper)orto. La trudado ka% la per)orto eĉ en la ple% delika(ta% ka% kamu:ita% )ormo% provokas tian reagon, kiu kon(dukas &is plena neado de ĉio, kio estas )akte realigita,eĉ kiam en tia a)ero estas ankaŭ poitiva% elemento%.

Ka% tial la anarkiisto%, bone konanta% la omistorion,ompsikologion ka% per)ortagon, proklamis la principonde neperforto en konstruado de nova socio kaj en la ho-maj interrilatojn= ili akceptas uon de per)orto nur kon(diĉe kiel batal)orton ka% necesan malbonon.

Malcentraliado+Fe la centraliado vi avas apopleksion en la centro ka%paralio en la ekstrema%o%

LA@?N? 1Lamennais3

+istorio instruas al ni, ke troa centraliado en malgran-daskalo samkiel en granda skalo estas malutila%7 aŭtonomiononi devas agnoski de ĉia natura unuo= ekononia, spirita ka%

eĉ nacia.

*.G. @ASAIK

15ia minacata povo sin turnas al centralizado'4

Mean-'ranZois GAI?

H



?n la ordinara%, kuranta%, ĉiutaga% eldiro% oni o)te eraras,identigante )ederismon ka% malcentraliadon tial, ke ili)akte estas proksima% ka% reciproke sin kondiĉas. *amen,la neceso de precieco devigas nin dislimi ĉi tiu%n du no(cio%n respondanta%n al du principo%. 'ederismo estasmaniero de funkciado, dum la malcentraliadon karak(terias strukturo de donita organiza6o. Sekve, la principode )ederismo, kiun ni %am traktis, malgraŭ tio, ke &i pos(tulas ka% kondiĉas la malcentraliadon, tute ne elĉerpas

&in. La malcentraliado same presentas principon, kiuradikale distingas anarkiismon disde ĉiu% aŭtoritata% kon(cepto%. *iu ĉi principo kontraŭstaras al centraliado ka(rakterianta ĉiu%n organio%n ka% socio%n, kiu% kons(trui&as sur la aŭtoritata% principo%.

La akcelita kapitalisma disvolvi&o, sekvinta la vastanaplikon de la vaporma9ino en la komenco de la !"a %ar(

cento, tenis la atenton de la sociologo% el tiu epoko kuncentralisma tendenco, kiu konturi&is kiel ununura ka%universala en la ekonomio, ka% maskis, kiel o)te okaasen la socia vivo kiam &i ne estas su6ĉe lumigita ideolo(gie, la ekiston de ĉia alia tendenco. Creskaŭ ĉiu% socia(listo% de la tempo !$#$a akceptis la centraliisman ten(dencon kiel neeviteblan )enomenon de la kapitalismaevoluo. Ankaŭ @AKS nenion novan alportis tiurilate7 liper sia aŭtoritato nur trudis koncepton, kiun multa% ak(ceptis. La )akto, ke la tekniko trudas certan koncentra(don al la entrepreno% -ĉe kio unu% el ili malaperas pro6teal pligrandi&o de la alia%- estis tiom evidenta, ke su6ĉisdoni al &i duonsciencan argumenton, por ke &in akceptula malmulte kritikema mecerbo, kiel sociologian le&on.

H$



Ka% de tiam &is odiaŭ, ka% klera% ka% malklera%, ka% mal(granda% ka% granda%, papage ripetas banala%n vero%n= +lagranda industrio englutas la malgrandan, +la granda

69o )orman&as la etan, ktp. Enu %arcento el:uis detiam, ka% la sablona analio de la ekonomia evoluo plu(restas por multa% sur la punkto de glacii&o de la @arksadogma sociologio.

*iu )atala eraro, kiel &enerale ĉia eraro, koncernantevastan rondon da omo%, tiom obsedis la malserioa%nsociologo%n ka% ekonomikisto%n, ke, kiam K5C5*KIN en

!$"$ publikigis anglalingve sian libron Kamparoj# fabri-koj kaj metiejoj, poste tradukita en ĉiu%n lingvo%n, lapenso%, kiu%n li tie elmetadis estis konsiderata% de multa%kiel ereon en la ekonomika scienco7 por alia% ili mon(tris &is kie povas iri naiva% son&o% de simplulo sen ia a%nscienca valoro, ka% ĉe tria% esti&is nur 9ercmokon. ?n lalasta kategorio estis kompreneble sur la unua loko la tremem6da% +sciencaj socialistoj'. La centraliisma narko(to tiom ebriigis la cerbo%n, ke ili estis nekapabla% vidi laple% okul)rapa%n )enomeno%n, eĉ kiam ĉi-lasta% estis ar(gumentita% de e)ektiva scienculo, kiel estis K5C5*KIN.

@alpli ol duona %arcento su6ĉis por ke oni vidu realigita%la vero%n rimarkigita%n de K5C5*KIN, ka% por ke ĉi-las(ta% estu 9telume akceptita% eĉ de la odiaŭa% bol9evis-to%. Bedaŭrinde, la o6ciala marksisma ekonomia sciencoankoraŭ sin 9a%nigas neaŭdanta, ka% ne avas la noblankura&on kon)esi sian eraron ka% la netakseblan meritonde K5C5*KIN, kies rekomendo% en tiu s)ero trovasĉiam pli vastan aplikon, ka% eĉ i&as bao de la o6cialaekonomiko en multa% lando%. Ne estas aarde, kompre(neble, ĉar laŭ la sama% sociologo% ka% ekonomikisto% -por

H"



kiu% la socia ka% ĉia alia disvolvi&o en la omrilato% kon(diĉi&as de la ekonomia ka% eĉ pli precie de la teknikadisvolvi&o- la ekonomia centraliado devis esti sekvita

de la socia centraliado, kies personigo estas la moder(na 9tato. Ka% &uste male por K5C5*KIN ka% por ĉiu%anarkiisto% la tendenco al ekonomia malcentraliado res(pondis al la ĉe la omo natura strebo al libereco ka%sendependeco7 ka% &i aperis apliko en la donita okaonur en unu )ako -la ekonomia- de principo, kiu egale va(lidas por la strukturo de la socio en ties tuteco. La mal-

centralizado estas nedisigebla en sia plena aplikado dela anarkiisma koncepto pri la homo kaj la socio. *ial laaŭtoritatulo% volas silente preterpasi la )akto%n, pro6tan(te, laŭ neevitebla neceso, de la parta apliko de principorespondanta al la natura% postulo% de la vivo.

Sed ni ekamenu la problemon pli precie. La centralia(do, kiel strebado ka% kiel principo, akompanis ĉian aŭto(ritaton dum la tuta istoria evoluado de la omaro7 &itamen mani)esti&as speciale )orte ĉe la plena diskreskode la 9tato -dum la periodo ekde la dis)alo de la romiaimperio &is odiaŭa tempo- ĉe la apero ka% konstruadode la nuntempa moderna 9tato nacia post la !Ha %arcen(to. Sur la ekonomia tereno, kiu pli speciale nin interesasĉi tie, la centraliado koincidas kun la apero ka% rapidadisvolvi&o de la kapitalismo, ligita kun la malkovro en

!H de la vaporma9ino, kies +erao daŭras proksimu(me &is !$/D, kiam granda% scienca% malkovro% kontri(buas al la naski&o de la elektro, kiu per sia vasta aplikointer !$/ ka% !"DD disbatas la )undamento%n de la in(dustria centraliado. @AKS ka% ĉiu%, kiu% &is odiaŭ neĉesis dividi la koncepton, laŭ kiu la centraliado estas

D



neevitebla )enomeno de la teknika ka% ekonomia disvol(vi&o, blindigita% de la superanta tendenco dum tiu unuaperiodo nur unu:anke vidis ka% preentis la nekonteste(

blan tendencon de la industria centraliado dum la va(porma9ina epoko. La karbodona% tavolo% aperis determi(nanta )aktoro ka% komanda centro. 'akte ankaŭ tie ĉi lageogra6a )aktoro kondiĉas la rolon de la tekniko. Anglu(

%o ka% poste Germanu%o en la imago de la tiama% ekono(mikisto% en armonio kun la intereso% de la suprenirantakapitalismo, preenti&is kiel nediskutebla% centro% de la

tutmonda industrio dankR al la ĉeesto de karbodona% ta(volo%, la ununura )onto de energio por moderna indus(trio. *iel sur la nacia plano la regiono% riĉa% %e 9tonkarbo%devis +fatale' i&i komanda% centro% de la industria dis(volvi&o, ka% la koncerna% lando% same tiel +fatale' devistrans)ormi&i en granda%n uino%n por la cetera mondo,kondamnita esti liveranto de krudmaterialo% ka% agrokul-tura% produkto% ka% sklavigita konsumanto de ilia% indus-

tria% produkto%. K5C5*KIN kiel vera, serioa ka% antaŭsia konscienco respondeca scienculo, pro)unde trastudissame la eraon de 9tonkarba egemonio, kiel la sekvin(tan periodon de la liberiga elektro, ne kontentigante perla nesu6ĉa% statistiko% tiama%, sed li mem, aŭ kunlabo(ranto%-korespondanto%, surloke kontrolante la )akto%n. Lilaŭtigis protestan voĉon kontraŭ la eraro ka% pruvis, ke

paralele kun la centralizado en la industrio# efektiviĝasanka+ malcentralizado# kiu montris nenian signojn de plena engluto kaj forigo de la etindustrio -kontraŭe, ĉi-lasta o)te aperis eĉ pli vivkapabla. Li em)ais same, kesur la internacia plano la geograa malcentralizado ma-nifestiĝas !iam pli kaj pli potence# ke la popoloj strebasdisvolvi sian propran industrion. *iu ĉi tendenco, laŭ li,

!



unisone kun la vera idealo de la omo, kiu estas proksi(migi la )abrikon al la kamparo, la sciencan laboratorional la metie%o, por atingi integradon de la intelekta, 6ika

aŭ permana laboro, kiu, ununura, povas garantii la o(man armonian disvolvi&on, baon de ĉiu:anka progre(so. Ka% la vivo, kiel ni vidos, kon6rmis tiu%n koncepto%n.

La centraliado geogra6a ka% teknika de la industrio es(tas ankaŭ )akto, kiun K5C5*KIN neniam neis. Konve(nas rimarki tie ĉi, tamen, ke ankaŭ la ekspliko de tiu ĉi)akto estas unulatera :anke de la marksisto%. La poten(

ca industriigo kiel la centraliado en la industrio estisdecidige elpata de la 3tata interveno, kiu ruinigis laagrokulturon ka% per)orte proletigis la kamparano%n enAnglu%o por krei la necesan manlaboron. Cle% konvinkaka% okul)rapa estas la administra-9tata rolo en la morti(ga centraliado, arte)arite enplantita en 'rancu%o, ka%kiun odiaŭ unuanime kontestas la ple% elstara% intelek(tulo% en tiu ĉi lando. Fiu% sociologo%, ekonomikisto% ka%istoriisto% odiaŭ kon)esas, ke tiu ĉi su)okanta centrali(ado, kontraŭ kiu oni gvidas %am organiitan ka% laŭpla(nan lukton, radiki&as en la administra politiko de la)ranca% 9tatisto% %am en la tempo de I?LI?E, 5L(B?*, la Granda 'ranca evolucio, NAC5L?5N5 la Enuaka% NAC5L?5N5 la *ria. Cor tiu politiko Cario estas 'ran(cu%o. Fio devis centralii&i tien. ?ĉ rigardante la )ervo%(

reton sur la landmapo, oni komprenos ĉi tiun politikon,kiu neniel estas diktata de ekonomia-geogra6a% ka% tek(nika% konsidero%. <e la ple% supera% posteno% oni odiaŭalarmas kontraŭ tiu ĉi centraliado. Speciala% o6co% ka%institucio% odiaŭ estas komisiita% malcentralii. 56cialakomuniko antaŭ kelkdudek %aro% publikigita asertas, ke

4



H.D#;.H"; persono% su)oki&as en radiuso de 4/ kilome(tro% de Cario ka%, ke de la trideka kilometro komenci&as+la )ranca deerto.

La monstra centraliado maltrankviligas ne nur 'ran(cu%on, sed ankaŭ ciu%n cetera%n industria%n lando%n, kiela grand-urbo% estas vera% )reneule%o% ka% mena&erio%,ĉiutage englutanta% milo%n da viktimo% nur pro la tra6ka%malelpo%, sendepende de ĉiu% a:ikta% ka% doma&a% kon(sekvenco% ka% de plikari&o de la ensocia vivo. Anglu%okiel unua reagas. Esono ankaŭ ne mal)rui&is por entre(

preni antaŭorgo%n kontraŭ la centraliado. La demandoestas tiom vasta, la tiurilata% donita0o% estas tiom riĉa%,ke tutan libron oni povus verki kiel kompletigon ka% kon(6rmon de la antaŭvido% de K5C5*KIN4. ?ĉ la Stalinauslando ne restis, almenaŭ laŭ vorto%, malantaŭe. Lasesa kvin%ara plano antaŭvidas= +certigi plibonigon dela distribuado de la produktantaj fortoj# alproksimiĝonde la industrio ĝis la krudmaterialaj fontoj# ĝis la termo-elektrocentralaj fontoj kaj ĝis la konsumantaj regionoj47ertigi la prudentan specialiĝon kaj la konpleksan evo-luon de la ekonomio en ekonomiaj regionoj# konsidereal la plej kompleta kaj efektiva utiligo de la naturaj ri!o-fontoj kaj manlaboran rimedoj cele al plikreskado de la

produktiveco de la socia laboro. *io ĉi estas nek pli nekmalpli ol la malcentraliado en la industrio, antaŭvidita

ka% rekomendita de K5C5*KIN.Ni ne intencas tie ĉi esprimi nian opinion pri la antaŭ-orgo% )arita% tie ĉi ka% tie por e)ektivigi la necesan mal(

4 Al tiu%, kiu% scipovas la )rancan lingvon ni arde rekomendas lastudon de M'. GAI? 8alcentralizado kaj teknika progreso'lammarion, Caris !"/;. ;"# pa&o%

;



centraliadon, nek )ari tiurilate antaŭvido%n. *iu ĉi taskone avas lokon en nia temo. Ni povas nur diri, ke ni ne(niel iluii&as rilate al la eblo% realigi tian malcentralia(

don -antaŭviditan ka% de)endatan de la anarkiisto%- enla kadro% de 9tatkapitalisma socio. Nia celo estas em)ai,ke unu el la )undamenta% principo% de la anarkiisma so(ciologio -la malcentraliado- estas entute kon6rmita dela nuntempa socia evoluo. La morgaŭa apliko de la ato(menergio, post tiu de la elektro, e)ektivigos teknikrilatekompletan reali&on de tiu ĉi principo.

KomunismoInter la granda nombro de la nemeurebla% malbona0o%,kiu%n la marksismo ka% pli speciale la bol9evismo kaŭisal la omaro ka% al la liberiga socia movado, estas an(kaŭ la eraro%, kiu%n &i ensemas en la konscion de nia%samtempulo% rilate al la komunisma principo, la bato,kiun &i donis al la komunismo -ne al la principo mem,

sed al la nomo. Kiom mal)acila estas odiaŭ la tasko detiu%, kiu% ne nur devos realigi tiun principon de la ple% su(pera %usteco, sed ankaŭ dispeli -antaŭ ĉio- la netravide(blan nebulon de la amasigita% trompa0o%.

Kiam oni prononcas odiaŭ la vorton +komunismo, enla imago de ĉiu nein)ormito ekstaras la ideo pri laŭplaneorganiita politika re&imo de trudado, de sistema per(

)orto, de obskurantisma tiraneco, de ĉiu:anka senigo %elibereco, de miero ka% malsato.

<um la vero estas, ke komunismo ne estas politika siste(mo ka% politika principo, ke la marksisto% el ĉiu% speco%ka% disbranĉi&o% inkluive tiu%n, kiu% nomi&as komunisto%,ke nek @AKS5, nek L?NIN, nek *5KI, nek S*ALIN

#



iam estis komunisto%. Komunismo estas +ekonomia prin-cipo', t.e. baa principo por mastrumado de la ekono(mia% rilato% inter la omo%, maniero de posedo super la

natura% ka% socia% rica0o%, de produktado de materiala%ava0o% ka% de ties distribuado.

?n la ekonomiko estas ĉe)e tri principo% reganta% la pro(duktintersan&o%n ka% konsumada%n rilato%n inter la o(mo%= la unua 1!3, la privatposeda, principo karakterian(ta la odiaŭan kapitalisman socion7 la dua 143, la kolek(tivisma principo, kiu antaŭvidas socian posedon de ĉiu%

produktrimedo% ka% socialigitan produktadon de la mate(riala% ava0o%, sed ties dispartigon kon)orme al la kvantalaborpartopreno en ties produktado aŭ en la servo% )ara(ta% al la kolektivo% ka% la tria 1;3, la komunisma principo,kiu antaŭvidas socialigita%n posedon ka% produktadon,sed dispartigon la+ la bezonoj, ka% la laborpartoprenonlaŭ la )orto% ka% la kapablo%.

?stas vere, ke en la verko% de la marksista% teoriisto% elĉiu% vario% de aŭtoritata socialismo, renkonti&as dekla-ro% pri akcepto de la komunisma principo kiel tre &ene(rala principo. Sed en &ia konkreta traktado de la deman(do pri la produkt-konsuma% rilato% en socialisma socio,ĉiu% marksisto% senescepte -inkluive de tiu%, kiu% pre)e(ris esti nomata% komunisto%- ĉiam akceptis, rekomendiska% disvastigis la kolektivisman principon. *iu principopravi&as per la teorio mem de la valoro proponita deAdamo S@I*, IA<5 ka% 5*B?*ES, ka% akceptita,plendisvolvita ka% )alspreentita de @AKS5, laŭ kies di(6no la valorkriterio estas la kvanto de la uita laboro aŭ+socie necesa laboro' por la produktado de la ava0o%7absurda meuro ka% mem nemeurebla. *iu kvanto da

/





nismo. Ka% )akte estas nur unu komunismo= tiu ĉi, kiu es(tas determinita de la principo= +de ĉiu laŭ ties )orto%, alĉiu laŭ ties beono%. Ka% &i ne povas esti alia, krom li(

bera.istorie naski&ante kiel neado de la ra%to de unu% eks-pluati alies laboron pro6tante de la akirita monopolo su-per la tero, la natura% ka% socia% riĉa0o% ka% la labor- ka%produktrimedo%, la principo de komunismo estis )ormaleakceptita de la anarkiisto% unua)o%e en Italu%o en !$Hĉe la kongreso de la Internacio en 'lorenco, sekve de ra(

porto de KA'I?5 subtenita de @ALA*?S*A. 8i poste es(tis ellaborita ka% vaste argumentita de K5C5*K*N ka%pro tio ĉi-lasta estas konsiderita kiel teoriisto de la ko(munismo di6nita kiel anarkiisma.

?n kio pli precie konsistas la principo de komunismoka% kiu estas &ia pravi&oQ

Kiel principo, komunismo estas tiom malnova kiom lamondo. @algraŭ tio, ke &i estas ekonomia principo, t.e.principo reganta la ekonomia%n rilato%n -produktada%nka% konsuma%n- komunismo esence estas principo etika.8i spegulas la eternan ka% pro)undan senton de %usteco,kiu en la kristanismo, en pli limigita )ormo, preenti&askiel amo al la proksimulo ka% kiel kor)avoreco al la ne(cesbeonanto% ka% su)eranto%, kio en la etiko kun:uas

kun la sento de solidareco, ka% en sociologio identi&askun la vivora%to.

Fia omo pro la )orto de sia naski&o ka% ekistado kielprodukto de la socio ka% ties nedisigebla parto, avas laplenra%ton &ui la bona0o%n, kiu%n li trovas ĉirkaŭ si -la na(tura%n riĉa%o%n ka% socia%n bona0o%n- por kontentigi sia%n



beono%n ka% asekuri sian vivon. Neniu al iu a%n ka%nome de io a%n povas kontesti tiun ra%ton. La ra%to -kiaa%n estas tiu ra%to- ne eliminas la devigo%n kondiĉe -

ununura ka% necedebla kondiĉo- ke tiu, sur kiun nature)alas la devigo% estu kapabla ilin plenumi. <e tio, la )or(mulado= ĉiu avas ra%ton, plenan ka% necedeblan ra%ton,kontentigi sia%n beono%n per la socie kolektita% bona0o%.Sed ĉar tiu% bona0o%, nek kiel natura% riĉa%o% nek kiel )ruk(to% de la omlaboro, estas neelĉerpebla%, ĉiu sana, la(borkapabla, konvene aga omo estas socie devigata

partopreni per sia laboro en la produktado de bona0o%laŭ sia% )orto% ka% kapablo%.

Kiel morala principo komunismo sendube staras %e nea(tingebla alteco kompare, ne nur kun la privatproprieto-principo de posedo de la produktrimedo% ka% de dispar(tigo de la bona0o%, )rukto de la omlaboro -sed ankaŭkun kolektivismo, ĉar nur ĉe &ia plena apliko povas rea(li&i egaleco, kies adepto% estas ankaŭ la kolektivisto%.Sed kiel principo de dispartigo de la socia% bona0o% ka%kiel bao de ekonomi(socia% rilato%, &i estas ne nur laple% %usta, sed ankaŭ ununure racionala principo. Neniupovas iel pravigi sian ra%ton ekskluive posedi donita%nriĉa%o%n, ka% %e ĉi-lasta% senigi la alia%n. *io estas tiel kla(ra, ke ĉia disputo estas super:ua. Koncerne la produktri(medo%n aŭ la produktata%n ka% kreita%n bona0o%n, eĉ kiam

ili ne estas unuarigarde la labor)rukto de tiu, kiu &in po(sedas pro la premo de la cirkonstanco%, ili same aparte(nas al la socio en ties tuteco ka% en istoria perspektivo.Fio, kio nin ĉirkaŭas, estas )rukto de la nemeurebla%peno% de multa% -de ĉiu%- pasinta% ka% odiaŭa% genera(cio% de laboranta% omo%, de intelekta ka% 6ika laboro,

$





limigita )ormo ĉiam trovis, ka% ankoraŭ odiaŭ trovasaplikon. Fiuokae la moskva sistemo de egipta sklaveco-kun sia staanovismo, neado ne nur de komunismo

sed ankaŭ de kolektivismo, ĉar &i okul)rape preentasprirabadon de alies laboro, ka% servas kiel piedestalo porla staanovisto- en nenia grado povas servi kiel ekem(plo.

Neado de la le!o+La senkondiĉa regado de la racio -%en la principo, kiuanstataŭos la le&on.

J. G5<JIN

1La leĝoj9 ,ranea6o por la ri!uloj kaj potenculoj# nefra–kaseblaj katenoj por la malfortuloj kaj malri!uloj( 3is–tajretoj en la manoj de registaro'4

CE<5N

+La le&o%, )aro de iu le&odonanto dieca aŭ oma, individuaaŭ kolektiva, ka% eĉ se ili estus balotita% per universalavoĉdonado, estas le&o% despota%, )remda% ka% malamika% proneceseco al la omo% ka% a0o%, kiu%n ili devas regi7 tio ne estasle&o%, sed dekreto% al kiu% omo submeti&as ne pro ia internaneceseco ka% pro natura inklino, sed pro trudo de iu ekstera -dieca aŭ oma- )orto7 arbitra% ordono% al kiu% la socia

ipokriteco ple% o)te senkonscie donas la nomon Xle&oY.BAKENIN

+La protekto de la ekspluatado -senpera per la le&o% pri laproprieto ka% nerekta per la apogo de la 9tato- %en la esencoka% senco de la nuntempa% le&o% ka% la ĉe)a orgo de nia%

$D



multekoste pagita% le&o)ara% kunveno%.

K5C5*KIN

1La leĝo ekzistas nur por la sklavoj'4

Wristo B5*?

La proklamo ka% la plena reali&o de la principo% de libe(reco, solidareco, egaleco, %usteco, libera iniciato, liber(

vola kontrakto, )ederalismo, senestreco, ateismo, inter(naciismo, kontraŭmilitarismo, neper)orto, malcentrali-ado ka% komunismo -)undamenta% principo% de anarkiis(mo, el kiu% speguli&as eterna% strebo% de la omo al pliplena% )eliĉo ka% bonstato, strebo% karakteria% por ĉiu%tempo% ka% ĉiu% omo%7 la plena e)ektivi&o ka% daŭra sta(ri&o de ĉiu% ĉi principo% en la omrilato% en la omsocio,postulas ka% trudas senkondiĉan ka% plenan ri)uon de la

trudado, subpremado, ka% ĉiuspeca% per)orto%, de la per(sona ka% kontraŭsociala egoismo, de la ekspluatado enĉiu% ties )ormo%, de la mal%usteco, de ĉiu% religio% agnos(kanta% eksteran diecan aŭtoritaton, de ĉiu% )ormo% ka%mani)esti&o% de ordonpovo, de la naciismo ka% kun &i li(gita militarismo.

Fio ĉi, kion anarkiismo neas, preentas la principojn de

a+toritato, kiu% resumi&as per unu principo= la rajto deiuj homoj a+ homgrupoj -kiu% en la diversa% aŭtoritata%socio% el la diversa% epoko% portas diversa%n nomo%n-regi super aliaj homgrupoj a+ super !iuj ceteraj homoj.

*iu ra%to povas esti agnoskita aŭ neagnoskita de tiu%,kontraŭ kiu% &i ekerci&as, &i povas esti per)ekte arbitra

$!



ka% esprimi nur iun krudan )orton, iun 6ikan aŭ mate(rialan superregadon, ka% malgraŭ tio avi realan espri(mon ka% pli-malpli longan daŭron. Sed en la nuntempa

epoko moderna, la ra%to de regado de la omo super laomo akiras sian plenan e6kecon, nur kiam &i estasvestita per laŭle&a )ormo, kiam &i estas leĝo. Men kial,ĉiu% ĉi principo% de aŭtoritato, kiu%n anarkiismo re)utas,sin apogas sur la %ura ra%to, sur la skribita leĝo, ka% ilianeado neeviteble kondukas &is neado de la leĝo memkaj de la rajto edikti leĝojn. Cer tio anarkiismo atingas la

medolon mem de sistemo, kiun &i re)utas, ka% per tiu re()utado &i starigas sian lastan principon, kiu sinteas latutan anarkiisman 6loo6on socian. Cer tio ni tu9as laple% delikatan por la nuntempa% omo% problemon kon(cernantan la ple% krusti&inta%n antaŭ%u&o%n de obskurastratumi&o de multnombra% %arcento%.

La esenco de la le&o estas determinita de &ia origino ka%el &ia istoria rolo. *ri diversa% elemento% partoprenas enla kreado de la le&o. Kronologie, la unua elemento, kiu

%am iomete determinas &ian karakteron ka% &ian o(diaŭan socialan rolon, estas la kutimjuro. La omaro vi(vis dum %arcento% sen avi ka% sen koni skribitan le&on.Al &i su6ĉis kutimoj# moroj# tradicioj. Fi tiu% krei&is kielreulto de kunvivado. ?stas rimarkinde, ke eĉ odiaŭ lakutim%uro okupas multe pli vastan lokon ka% ludas multe

pli gravan rolon en la omrilato% ol la skribita le&o. Sedtiu kutim%uro konsistas el du kategorio% de kutimo%, tradi(cio% ka% moro% per diversa origino ka% diversa karaktero.La unua kategorio ampleksas la kutimo%n utila%n por laensocia vivo, ka% estas naskita% de sento%, kiu% strebas alreciproka solidareco, ka% al garantio de la ekisto mem

$4



de la socio. *ia% estas la kutimo% ka% moro% pri gastame(co, estimo ka% respekto al la omvivo, la sento% de reci(prokeco, de sociala solidareco, de kompato al la mal)or(

ta%, senprotekta% ka% beonanta% omo%, atinginte &ismemo)ero ka% braveco. Ili radiki&as en la socia naturode la besto-omo. La religio avas nenian meriton priilia kreo, &i nur ilin malbonuis, in%ektis en ilin +diecajnelementojn', por ilin en%ungi por la servo de al la omo)remda% intereso%. La dua kategorio de kutimoj, kiu% a(vas saman naturan devenon sed estas malutilaj por la

kunvivado ka% por la homa progreso &enerale, radiki&asen la negativa% deiro% ka% sento% de superregado, detrudado de ies volo al aliulo%, de konkero, de prirabo porakiro de bona0o% ka% vivkondiĉo% permesanta% utiligi alieslaboron ktp. <e tiu% ĉi sento% ka% pasio% &uste pro6tas ladiversa% religia% gvidanto%, idolpastro%, magiisto%, ktp, kiu%ilin uas por korupti la moro%n per in%ekto de nova ele(mento en la origino de la le&o. *io ĉi estas la koncepto

pri la malvirteco de la homo, pri la peko. *ie ĉi &uste es(ti&as la interveno de la religio, kiu kondiĉas la +diecan'karakteron ka% devenon de la le&o. Fiu% religio% subtenaskun diversa% nuanco% ka% varianto% la koncepton laŭ kiula omo portas en si elementon de la peko, ka% pro siamateriala origino estas inklina de)ali en pekon. Cor ke liestu antaŭgardita de ĉi-lasta, li beonas +superan pro(

tekton, bonintencan, eksteran volon, spirita-diecan)orton. *iu ĉi ekstera, +supera )orto devas lin direkti,lin gvidi, dikti al li kondutregulo%n ka% li devas per plena)ido )ordoni sin al &i, obei al &i, por ke li ne peku, aŭ se litamen pekas, li povu denove trovi +la vo%on. Cro tio an(kaŭ esti&as la diversa% regulo%, instruo% ka% +ordonoj',kiu% per la bu9o de la idolpastro% ka% diservisto% la +supe(

$;



ran )orton donas al la omo%. *iel estas la deveno de la+/ek /i-ordonoj' proklamita% de la supro de Sina%o7 ka%la de)endanto% de la potenculo%, riĉulo% ka% privilegiulo%

sukcesis en9ovi en la kutim%uron ĉiu%n elemento%n nece(sa%n por konsekri la institucio%n de ekspluatado ka% sub(premado senpere post la ordono%= +Ne mortiguP, +Ne9teluP, ktp7 ili ne preterlasis aldoni= +5)erdonu al <ioka% pagu al kultservisto dekona0o%nP, +Ne avidu la edi(non ka% la aenon de cia proksimuloP, ktp. Coste, tiu%naldona0o%n ka% suplemento%n ili plimultigis, plivastigis ka%

multobligis per rimedo% taŭga% por sklavigi la spirito%n,en kio nuntempe povas konkuri nur la marksa% eroldo%.+La tuta nia religia, istoria, %ura ka% socia edukado -skribis K5C5*KIN en La moderna scienco kaj anarkio1p.#! en la )ranca eldono3- estas penetrita de la ideo,ke omo, se li estus lasita al si mem, trans)ormi&us de(nove en sova&beston. Sed la +ĉiuamanta <io ka% spe(ciale lia% surtera% repreentanto% siatempe orgis el)or&i

al si le&o%n, kiu%, de dieca%, ne malrapidis trans)ormi&ien krea0o%n de lR omo por pravigi ne nur la religian sedankaŭ la surteran povon.

*iel oni atingas la trian elementon enkalkulitan en lale&odeveno= la perforton. Kun diskresko de la oma%kunlo&e%o% ka% de ilia% koliio ka% kon:ikto%, ekaperas launua% interna% disi&o% de du malamika% tendaro%, ĉiu el ili

strebante trudi sian volon ka% 6rmigi la akiritan aŭtorita(ton. La venkinto trudis sian le&on, sanktigitan de la idol(pastro, kiu ne mal)ruis alianci&i kun la unua. Komprene(ble tio ĉi ne )ari&is en unu tago7 longdaŭra proceo de6rmi&o de la potenculaŭtoritato e)ektivi&is, ĉe kiu la sk-leroziĝo de la kutimoj -speciale de la dua kategorio= ru(

$#



tinemo, konservativemo, timo de san&o%, kiu% same ka(rakterias la oman starantan sur pli malalta evolu9tu(po- ludis ne sengravan rolon. Kreita por asekuri la )ruk(

ton de la )orrabo, de la konkero ka% ekspluatado, la le&one ĉesis 6rmi&i.

?n odiaŭa tempo la le&o% povas dividi&i en tri ĉe)a%ngrupo%n. La unua ka% ple% grava grupo ampleksas laleĝojn# kiuj celas la defendon de la proprieto kaj kapita-lo. La de)endo de la proprieto eĉ en la socialisma% kons(titucio% estas enskribita. Sub la kapitalisma re&imo de

privilegio% ka% monopolo% ne temas pri la de)endo de)rukto% de persona laboro, sed male pri la de)endo de laproprieto, kio signi)as &uste garantion de la )orrabita%)rukto% de alies laboro -en tio estas la kvintesenco de laprincipo. ?ĉ kiam la le&o garantias la proprieton delo&e%o, per tio &i le&igas la )orrabitan aŭ ne plene pagi(tan laboron necesigitan, ĉar neniu lo&e%o estas )rukto dela persona laboro de tiu, kiu &in posedas. Fiu ava0o,ekemple la menciita lo&e%o, kiam &i estas en grandelo&ata centro, krom la nepagita laboro )remda, enavasankaŭ socian valoron devenantan de la komuna progre(so. enr\ G?5G? multe prave em)aas, ke terpeco enNov-Morko pli multe kostas ol la oro, per kiu &i povuskovri&i. Ka% kiam la le&o garantias la proprietra%ton de laposedanto de tiu terpeco ricevinta tiom altan valoron

sekve de la urba diskresko ka% de la serio de teknika%,kultura%, ktp konkero%, &i garantias )orrabon al la socio,ĉiu% civille&o% en ĉiu% lando% avas kiel ob%ekton tenadonde simila% alproprigo% ka% monopolo% de malmulta% o(mo%, doma&e al la cetera%. ?ĉ granda parto de la pun(le&o%, koncernanta% krimo%n )arita%n en ligo kun ava0o%,

$/



)akte apartenas al la sama kategorio de le&o%, kiu% de()endas agnoskita%n monopolo%n ka% privilegio%n.

La dua kategorio de le&o% estas el tiu%, kiuj tenas kaj de-fendas la registarojn ka% ĉiu%n 9tata%n organo%n ka% insti(tucio%n. Grandan parton el tiu% le&o% oni povas envicigien la unuan kategorion7 tia% estas la le&o% pri diversa%imposto%# takso% k.a., kies destino estas )avori malrekteka% kelk)o%e rekte iu%n ekonomia%n tavolo%n7 ka% ĉiu% alia%le&o% el tiu grupo, subtenante la 9taton, malrekte servasla kapitalisto%n, kies servisto estas la 9tato.

La kontraŭsociala, per)orta ka% malutila karaktero de tiu%du grupo% de le&o% estas evidenta. Nur la interesata% de()endanto% de la nuntempa 9tatkapitalisma sistemo po(vas 9a%nigi, ke ili tion ne vidas. Alia estas la demando prila tria kategorio= la le&o% por de)endo de la individuo,kiel la trompo% estas ple% mal)acile detruebla%. @ulta% es(tas tiu%, kiu% ilin konsideras kiel nepre necesa%n. Ili ne po(

vas preenti al si, kiel oni vivus en socio, kie tia% le&o%mankus. Clendetalan respondon ili trovos en tiu partode nia programo, kiu koncernas la problemo%n de re(konstruado. *ie ĉi ni nur principe ka% rapide povas res(pondi.

Granda parto de la krimo% odiaŭ )arita% kontraŭ laoma persono estas rekte ligita% kun la ekisto de la

proprieto, 9tato ka% eĉ al la le&o mem ka% la institucio%,ligita% al ties ekisto= %u&e%o%, mallibere%o%, puno% ktp. Kunmalapero de la tuta odiaŭa sistemo ili neeviteble mala(perus, sed eĉ en la odiaŭa sistemo, se la le&on oni )ori(gus, la krimo% koncernanta% la personon ne nur ne pli(grandi&us laŭ nombro ka% dimensio, sed eĉ malgran(di&us.

$H



?n ĉiu% okao% la le&o%, al kia a%n kategorio ili apartenas,ne estas esence destinita% gardi la socion, sed la regan(to%n, la proprietulo%n ka% la kapitalisto%n. *io ĉi estas de(

terminita de ilia deveno, de ilia istoria rolo ka% de la ka(raktero de la odiaŭa sistemo socia, kiu dividas la o(mo%n inter privilegiulo% ka% mal)avorato%. *io ĉi gravasankaŭ por la socio%, kiu% nomas sin +socialisma%.

<u vorto%n ankaŭ pri iu nova kategorio= +la socialajleĝoj'. Su6ĉas rimarkigi nur, ke ĉiu% akira0o%, kiu% estasob%ekto de tiu% le&o%, estas )rukto de lukto de la laboris-

to%, sed ne donaco. *iu% le&o% nur registris truditan real-a0on, tiel grave ka% intence estas kripligita% la akira0o%konkerita% per longa% ka% mal)acila% lukto% ka% viktimo%.

*iu% ĉi akira0o% tamen ekistus sen konsekrado )are desociala le&aro laŭ tio, ĉu ili estus respektata% ka% nepiedpremata%, ĉar ili estas reulto ne de la le&o ka% bon(deiro de la le&donanto, sed de realaj fortorilatoj enkonstanta lukto. Ka% tamen sensigni)an parton preentasla sociala% le&o% el la milo% da alia% le&o%, kiu% naski&astiel rapide, ke eĉ la %uristo% o)te ilin ne konas, le&o% kiesdestino estas teni la subpremadon, mal%ustecon, eks(pluatadon, neegalecon, per)orton ka% la tutan 9tatanaparaton, personiganta ĉion negativan en la omsocio.Konsekvence, la konstruo de nova mondo postulas, tru(das neniigon de la leĝo -bao de la tuta nuntempa sis(

temo socia.

$



$$



Institucio% de la aŭtoritatoInstitucio% de la aŭtoritatoSe ni provas konkretigi en unu baa kaŭo la kaŭo%n deĉiu% malbono% su)erata% de la omo% ĉe la nuntempasoci-strukturo, ĉi tiun unuan )onton oni povas esprimiper nur unu vorto= aŭtoritato -ekonomia, politika ka% spi(

rita. *iu% tri )undamenta% )ormo% de la aŭtoritato -espri(mo de unu ka% sama principo= la ra%to de regado de lRomo super la omo- estas preentita% en la tri istoria%institucio%, kiu%n anarkiismo re)utas= la proprieto, la 9tatoka% la ekleio. La proprieto repreentas la ekonomianregpovon, la 9tato -la politikan, ka% la ekleio -la spiritanregpovon. *iu% tri socia% institucio%, paraita% elkreska0o%sur la omsocio, avas malsaman agon, sed, de la mo(

mento kiam ili aperas sur la istoria scene%o, ple% o)te ilisin mani)estas kiel aliancano%, malgraŭ tio ke ili ia)o%e ri(valas ka% militas inter si por superregado. 'in6ne ili ĉiamvenas al paco ka% interkompreni&o por sklavigi la o(mon. La +teritorio de tiu% tri institucio% de la aŭtoritatone estas rigore limsignita%, malgraŭ ke ĉiu el ili preen(tas determinitan )ormon de regpovo. 5)te okaas, kiel ni

vidos, ke esti&as iu interplekto ka% samtempa praktikode ĉiu% )ormo% de regpovo )are de unu aŭ alia el tiu% ins(titucio%. *iel la ekleio o)te strebas ne nur esti +pastistode la animo%, sed ankaŭ praktiki politikan ordonpovon,kiel ankaŭ partopreni en la ekspluatado de lR omo, kielproprietulo ka% kapitalisto. La proprieto ka% kapitalismoankoraŭ pli o)te praktiki&as samtempe kun la ekonomia

$"



aŭtoritato, politika ka% spirita povo. Same la 9tato -laple% tipa )ormo de la regado super la omo- neniam enla daŭro de la tuta istorio oma ĉesigis la strebadon al

koncentrado en sia% mano%, ka% nur en sia% mano%, de lasuper la omo% plena regado politika, intelekta ka% eko(nomia. *ia estas &ia )undamenta tendenco, kiu ĉiam plireali&as en la nuntempa epoko. *ial la anarkiisto% ne ĉe(sante ataki ĉiu%n )ormo%n de aŭtoritato, di)erence de lamarksisto%, atribuas unuaecan gravecon al la 9tatdetruoen la proceo de la socia rekonstrŭo.

La "tatoLa problemo pri la 9tato, el ĉiu% problemo%, kiu%n &is nunstudis la anarkiisma mondkoncepto, estas la ple% boneellaborita. La anarkisma pri9tata koncepto, kompare kunĉiu% alia% socia% doktrino% ka% movado%, estas la ple% boneargumentita. *ion ĉi ne povas ne kon)esi ĉia bona isto(riisto, ĉia senpartia ka% onesta esploristo de la socia%

doktrino% ka% movado%, kiu%n konis la omaro. La anar(kiisma kritiko, la anarkiisma ri)uo de la 9tato estas tielbone argumentata%, ke sub ilia% bato% ĉiu% :eksi&as. ?s(tas interesa ka% karakteria la tiurilata sinteno, unue deĉiu%, kiu% opinias sin liberalulo% ka% demokrato%, ka% duede la marksisto%. Se ni penetras atente en la kritikon)are de la unua% kontraŭ )a9ismo, itlerismo ka% ĉiu% tota(lisma% sistemo% &enerale, ka% especiale kontraŭ la bol9e(

visma diktaturo, ni vidos, ke ĉiu%n sia%n argumento%n iliprunteprenas el la arsenalo de la )rakasa anarkiisma kri(tiko kontraŭ la 9tato. Ili ankaŭ neka9ite em)aas, kvan(kam nur per vorto%, sian pre)eron al la persono ka% tiesnecedebla% ra%to%, en la kon:ikto de tiu ĉi kun la 9tato.

*io ĉi estas tiom evidenta, ke eĉ iu% anarkiisto% povas

"D



trompi&i, &in akceptante kiel sinceran poicion de t.n. li(beralulo%. Koncerne la marksisto%n, kiu%n oni povas ra%tekonsideri la ple% bona%, la ple% logika%, la ple% plena% espri(

manto% de la 9tata ideo, ili neniam povis ka% neniam po(vos eliri malgraŭ tuta sia dialektiko, el la senelire%o, enkiun ilin metas la anarkiisma pri9tata kritiko. Kiel unuaadapti&is al tiu kritiko @AKS5. Cost li ?NG?LS5, antaŭ(dirante la estontan sorton de la 9tato post la socia revo(lucio, determinis &ian lokon en mueo apud +spinbasto(no ka% brona akilo. La granda demagogo L?NIN rapi(

dis en la tempo de ruslanda revolucio, alte proklami lasaman promeson pri la muea destino de la 9tato en iuestonto, kiun, simile al sia% instruanto%, li )orgesis deter(mini. ?n odiaŭa tempo la %ugoslava% stalinisto% estastiu%, kiu% alkuras al la laŭmoda proklamo pri la iompos(tioma detrui&o de la 9tato, enkondukante nur per vorto%ian komunuman malcentralion ka% laborista%n konsilio%nen la administradon de la ekonomio. @almulta% povas

esti trompita% de tiu% poo% -ka% ple% malmulte la %ugosla(va% kamparano% ka% laboristo%, ĉar la problema +de(trui&o de la 9tato absolute neniel tu9us ties )osto%n= laarmeon, la policon, la tribunalon. Fi-lasta kondamnis %etri%ara mallibero alian, eble pli sinceran, teoriiston de tiumarksisma +detrui&o de la 9tato= 8ILAS. *amen estasvero, ke tiu% iel trudata% babilado% pri +detrui&o serioe

&enas la moskva%n satrapo%n, kiu% 6dela% al S*ALIN nekura&as ka% ne deiras plu rememori eĉ pri la malnova%)ormulo%7 unu el ĉi tiu% de L?NIN el :tato kaj .evolucio -la ple% demagoga, eble- tekstis = +Se ekistas 9tato, neestas libero, se reali&os la libereco, la 9tato malaperos.

La serioa nuntempa sociologo, analiante la )undamen(

"!



ta%n elemento%n de la tragedio, kiun travivas la omaroen nia epoko, ne povas ne konstati, ne povas ne kon)e(si, ke la problemo super la problemo%, en kiu turni&as la

6loo)o%, la 9tatisto%, la ekonomikisto% kvaaŭ en seneliracirklo, kvaaŭ stampita% pro la )atala malbeno, estas lapri9tata demando, al kiu ili ne povas trovi solvon res(pondantan al la ekonomia%, morala% ka% kultura% beono%de la omo de lR <udeka %arcento, kiu ne volas ka% nepovas reignacie akcepti la ekistadon de la sklavo% dela )araona civiliacio, de la barbaro% el la tempo de

8IN8IS(WAN5, nek tiun de

la pario% el la ceara omio7 iline povas, ĉar ne estas alia solvo krom tiu, kiun la anar(kiisto% donas= plena neniigo -sen ia resta0o, sen ia% tran(sira% )ormo%- de ĉia 9tato, ka% ties anstataŭo per la )ede(racio de la libera% loka% komunumo%.

La anarkiisto% konstatis ka% pruvis per la ple% preciascienco -ka% la istoria eksperimento, speciale la mark(sista- evidente ka% nere)uteble tion kon6rmas -ke la 9ta(to, personigo de la strebado al superregado, al kiel ebleple% vasta, ple% plena ka% tutampleksa superregado estassanktigita de la ekleio ka% le&igita de la %ura ra%to, orga(niita per)orto, praktikata nur de malplimulto, kiu ĉiamka% neeviteble )ari&as privilegiita super la plimulto daomo%.

La istorio de ĉiu% civiliacio% instruas, ke ĉia socio ko(menci&is per triba organio, por transiri strukturon deteritoria unui&o laŭ komunumo% o)te preninta% grava%ndimensio%n de libera% civito%, ia)o%e )ederita% en vasta%unui&o%, ka% 6ni&is per starigo de grandega% monstrecentraliita% imperio%, -kiu% malaperis en plena katastro()o de tiu civiliacio. Sed precipe klare tiu disvolvi&o kon(

"4



turi&as en la istorio de nia civiliacio, kiu komenci&asper apero de la kristanismo ka% )alego de la romia impe(rio. *iu istorio estas bone studita. La triba organio, la

kamparana komunumo, la meepoka% libera% civito%, laapero de la nuntempa moderna 9tato dum la !Ha %ar(cento, estas periodo% ka% etapo% klare konturita%, bonedokumentita% per multa% istoria% materialo% ka% monu(mento%. La mondo odiaŭ atingas sian lastan etapon. Sene ni, nia% proksima% posteulo% estos atestanto% ka% akto(ro% de la elnodi&o, kiu neeviteble estos bankroto, tiu de

la nuntempa 9tato-monstro. Se tio tamen estos tragediopor la popolo% aŭ komenci&o de nova mondo, revo elĉiu% tempo% -&i dependos de la popolo% mem.

Kiu estas la anarkiisma interpreto pri la apero de la 9ta(to, pri ties istoria rolo ka% socia esenco kiel subpremainstrumento ka% institucioQ

La origino de la 9tato estas triobla= !. psiko(biologia7 4.

religie dogma7 ka% ;. %ure dogma. ?ĉ ne unu, tamen, eltiu% tri konsistiga% elemento% de la aŭtoritato -patrino dela 9tato- partoprenis en ties krima koncipo sen certadoo de kruda )orto, de per)orto. La omo estas besto7kiel tia li komencis sian istorion7 kiel tia, bedaŭrinde, li&in pludaŭrigas &is odiaŭ. La batalo en lia ĉiutaga vivoestas le&o7 lukto unualoke kontraŭ la mal)avora naturo,dualoke kontraŭ la alia% specio%, ka% trialoke, bedaŭrinde,kontraŭ la alia% omo% -batalo por de)endo, por super(venko de la mal)acilo%, por egemonio, kio 6ni&as persuperregado. 'rukto de ĉi tiu batalo aperas la strebo alsuperregado. istorie tiu strebo trovis sian plenan ka%klaran esprimon en la persono de tiu%, kiu% estis ple% )or(ta%, ple% kura&a% ka% kapabla% en la lukto= la triba% milites(

";



tro%, kiu% trans)ormi&as kun la tempo en kaston. Caralelekun la militestro aperas idolpastro, la ma%stro de la ma(gio, repreentanto de la dio%, reganta super la tribo per

sia spirita aŭtoritato, kiu ne mal)rui&as por trans)ormi&iankaŭ en materialan aŭtoritaton, ĉu socian, ĉu ekono(mian, ĉu eĉ politikan. Al tiu% unua% ka% eterna% repreen(tan-to% de la aŭtoritato ali&as ankaŭ la konservanto dela neskribita% le&o%, la gardanto de la kutim%uro, repre(entanto de la %urdogmo. *iel krei&as, disvolvi&as ka%plui&as la triobla alianco inter la kruda )orto de la mili(

tisto -sanktigita per la religia% dogmo% ka% le&igita de la %u&ista% dogmo%-, la trompado ka% per6deco de la pastroka% %u&isto. *iu triobla alianco estas la 9tato mem en tiesmoderna )ormo, kun la plena koncentri&o de ĉiu% povo%ampleksanta% la donitan teritorion.

Laŭ la koncepto de la marksisto% la 9tato estas )rukto dela en klaso%n socia divido ka% instrumento por subpremoen la mano% de la posedreganta klaso super la de pro(duktrimedo% senigita% klaso%. *iu istorie necesa )ormode la socio respondas al donita ekonomia ka% sociastrukturo -kiam malaperos la klaso%, malaperos ankaŭ la9tato. Cor akceli ĉi tiun proceon la klaso de la eksplua(tato% devas ui la 9taton kiel instrumenton por detrui laklaso%n ka% detrui sin mem.

Cor multa% la anarkiisma pri9tata koncepto preenti&askiel tre proksima al tiu de la marksisto%. 'akte &i estasradikale malsama. Enue, kiel ni vidis, la 9tato istorieaperis kiel )rukto de la per)orto ka% trompado, sed nekiel respeguligo de donita ekonomia strukturo. <ue, &iestas la tipa instrumento por subpremado, kio o)te po(vas ŭtili al dominanta ekonomia klaso, sed ankoraŭ pli

"#



o)te &i estas kreinto de klaso%, ka% &i mem repreentasunu klason, precipe kiam &i atingas sian plenan disvol(vi&on, kiel okaas ĉe la absoluta% monarkio%, ĉe la )a9is(

mo, ka% bol9evismo. *otalisma% re&imo% en )a9isma Italu( %o, en itlera Germanu%o, tiu de C?5N ka% precipe stali(nista% re&imo% preentas riĉan dokumentan materialonkiel kon6rmon de tiu koncepto. La 9tato laŭ origino, is-toria rolo ka% socia esenco estas klasa institucio, t.e. ins(trumento de la reganta% klaso% aŭ kasto%, kiu% ne, ĉiamkoincidas kun posedanta klaso sed kiu% por sia ekisto

postulas la ekistadon de ekspluatata% ka% subpremata%klaso%. 8ia morto ne povas ekesti aŭtomate, )atale, nepovas esti +natura, sed nur per)orta morto, laŭ la volode tiu%, kiu%n &i subpremas. Fio alia estas vana% babila(do%.

La nuntempa moderna 9tato -ankaŭ ka% precipe labol9evisma- estas personigo de ekonomia monopolo,kondiĉanta la ekiston de ekspluatado ka% diskreskon dela kapitalismo -privata aŭ 9tata- ka% la disvasti&on, la+amasi&on de la socia miero, kiu karakterias en laistorio de lR omaro la lastan evolu)aon de ĉia 9tato -la komenci&on de &ia 6no. Atestanto% ka% viktimo% nisamtempe estas odiaŭ de tiu dramo.

#ropieto

?n sia unua apero, la proprieto kiel embrio ka% )ormo deaŭtoritato, de ekonomia aŭtoritato, estas )rukto de per()orto, de rabado, de )avoro, de privilegio, de sklavigo 6(ika ka% spirita. +La milito -skribas ?lieo ?LES en siagrandega sesvoluma verko ;omo kaj <ero pri la istoriode oma% civilio%- estas unu el la granda% kaŭo%, la ple%grava el tiu%, kiu% alkondukis al la kreo de la privata pro(

"/



prieta0o. La venkon super la )remda tribo akompanasrabado, ĉe kio la omo% mem o)te )ari&as propra0o de lavenkinto. La militestro dividas parton de sia predo kun

tiu%, kiu% avas merito%n en la akirita militvenko. *ielekaperas la persona proprieta0o. ?n &ia primara ama(si&o ludas certan rolon la religio en diversa% epoko%, subla )ormo de donaco% al la ekleio ka% ties servisto%. Clue,la diskresko de la proprieto estas kondiĉita de la eks(pluatado de la omlaboro ple% o)te senpaga, sklava. Lainstituciigo, tamen, de la proprieto aperas reulto de la

konsekrado de ekleia ka% politika aŭtoritato, cirkonstan(co kiu al &i donas la tutan socian aŭtoritaton tia, kia ĉi-lasta mani)esti&as tra la %arcento%. La primara akaparoavus nenian daŭran gravecon, se ne sekvus &in, la %uramekanismo de la eredo ka% ĉiu% privilegio%, kiu% certigasal la proprietulo% ka% la ra%tulo% la posedra%ton pere de ladiversa% le&o% de la politika aŭtoritato rilatanta% al la ra%(to de proprieto. *iel ke la ekisto, la diskresko ka% la

plui&o de la privata proprieta0o estas rekte ligita% kuntiu% de la 9tato. *ial, la anarkiisto% ligas la detruon de launua kun tiu de la alia. La tuta istoria sperto demons(tris, ke ili estas nedisigebla% ka% dependas unu de la alia.Kiu diras proprieton, tiu diras monopolon, privilegion,ka% neniu monopolo ka% neniu privilegio estas penseblasen garantio de laŭle&a )orto tia, kian trovas la proprie(

to sub )ormo de 9tato. La 9tato mem preentas personi(gon de privilegio -privilegio regi la alia%n, privilegio kiulaŭ la esenco mem de la 9tato sin sekurigas per sia ie(rarkia strukturo. *iu ĉi privilegio -la politika- neeviteblenaskas materiala%n avanta&o%n ka% ra%to%n, kiu% siavicokondukas al proprietamasi&o, kio )ari&as reala eĉ kiam&i no estas garantiita de la eredra%to. La ekisto de la

"H



9tato naskas la proprieton eĉ se sub nova% )ormo%, kiu%ĉiam sin karakterias per la simpla )akto, ke unu% vivas

%e la kosto de alies laboro. Fe la bol9evista 9tato la pro(

prietula klaso konsistas en la reganta 9tata burokrataro,la partia ka% sindikata aristokrataro. Cost la bol9evistaeksperimento, ĉu ankoraŭ ekistas naivulo%, kiu% kredas

%e +la socialisma rolo de la 9tato, ĉu estas omo%, kiu%ne komprenis ĉi tiu%n simpla%n vera0o%n, kiu%n %am CE(<5N ka% post li BAKENIN klare konstatisQ

La senrevi&o%, kiu%n alportis la bol9evisma malsukceso,

la ĉiu:anka, pro)unda reago, kiun estigis &ia tro brutalaka% cinika diktaturo en ĉiu% socia% tavolo%, donis precipenegativa%n konsekvenco%n rilate al la privata proprieta0oka% al la kun &i ligita% iluio%. *io gravas ĉe)e pri la etpro(prieta0o en agrikulturo. ?l vidpunkto de la spirita evoluokondiĉanta la socian progreson, tio estas la ple% grandamalbono, kiun la bol9evismo kaŭis -morta bato kon-traŭ la socialisma ideo. *iel en la konscio de la popola(maso% ka% ĉe)e de la kamparana% etproprietulo% multe daantaŭ%u&o% re6rmi&is. Enu el ili estas, ke la proprieto es(tas )ortika0o, garantio por la libereco. La laborkarakterode la proprieto estas alia tia antaŭ%u&o, kiu denove aki(ras krediton.

etere, la progresinta disvolvi&o de la 9tatismo, ĉe)asigno de nia epoko, pro)unde tra6s la sanktan ra%ton dela privata proprieto. Ne nur la bol9evisto% &in piedpre(mis7 sed ilia bato multe pli brutala ka% sen ia ekonomiae6ko provokis pli )ortan reagon. La privata posedo de laproduktrimedo% kreas nur iluian senton de sendepen(deco ka% libereco en la lando% kun postrestinta ekonomiadisvolvi&o, kun primitiva agrikulturo, kun precipa dispe(

"



cigo de la grundo, kun supereco de la metio% ka% kunduonmetiista industrio. La ekstrema diskresko de la 9ta(ta aparato ka% la ĉiam pli vasta enmiksi&o de la 9tato en

la ekonomian vivon per la kreo de monopolo% ka% la troaplialtigo de la imposto%, en multa% kao% trans)ormas la9taton en )aktan proprietulon, kiam en tiu rolo &i ne es(tas %am preterpasita de la 6nanca, industria ka% komercakapitalo.

La ra%tecon de la privata &uo de la laboristo, koncerne lapropran laboron, neniu prudenta omo, neniu revoluciu(

lo ka% serioa publika omo povus nei, re)uti, sen malob(servi la elementan oman %ustecon, kiu rekonas egalra%(ton por ĉiu%. La privata uado de la produktrimedo% ka(pabla% kovri la laboron propran de la posedanto, senekspluato de alies laboro, principe ne kontraŭdiras alsocialismo ka% komunismo. ?ĉ CE<5N, aŭtoro de la)ama ka% por la epoko kura&a )ormulo= +La proprieto es(tas 9telo, )alis en eraron rilate al la labora proprieto,ka% venis al la ideo pri +la popola banko -la ple% mal)or(ta :anko en lia verko. Kon)orme al tiu ideo +la popolabanko devis certigi al ĉiu produktanto la necesan,preskaŭ seninterean krediton por akiri produktrime(do%n. *iel, ĉar ĉiu% omo% avus egaleblecon )ari&i pro(prietulo%, la ekspluatista rolo de la privata proprieto de(vus malaperi. ?stas apenaŭ necese diri, ke tiu ideo

trans)ormata en iniciaton entute 6askis.La ekonomia mastrumado baita sur la persona laboropovas konservi&i, sed ne tiu )ormo de ekonomio solvasla ekonomia%n problemo%n, ka% kio estas ankoraŭ pli gra(va, en tiu kao, ne &i personigas la ekonomian )ormonde la aŭtoritato.

"$



La proprieto -%ura institucio de la ekonomia )ormo deaŭtoritato- montras sian veran karakteron, ludas siane)ektivan rolon socian pere de la monopolo, kiun &i re(

preentas, monopolo de la produktrimedo%. La privatauado de la produktrimedo%, ekemple okae de proprie(to baita sur persona laboro ne estas malbono en simem. Se estus eble, ke ĉiu% posedu egala%n produktri(medo%n, kiel erare kredis CE<5N, el tio ne estus oka(inta% mal%usta0o%. La socie negativa rolo de la privataposedo de la produktrimedo% komenci&as en la momen(

to, kiam &i trans)ormi&as en monopolon. La vera aŭtori(tato de la privata proprieto mani)esti&as en la momen(to, kiam la senigito% %e produktrimedo% estas devigata%vendi sian laboron, t.e. konsenti la ekspluatadon de siamuskola ka% intelekta energio por asekuri sian ekista(don. Ka% tiuokae estas sen ia graveco, ĉu la senigito% %eproduktrimedo% estas en rekta aŭ nerekta kontakto kunties posedanto, ĉu ĉi-lasta estas 6ika persono aŭ akcia

societo, ĉu tiu monopolo super la produktrimedo% estasprivata aŭ 9tata, kiam ili estas en plena dependeco %e laposedanto% de la produktrimedo%, al kiu% ili estas vivne(cese devigata% vendi sian laboron, t.e, se ili akceptaspro truda neceso esti ekspluatata%. Ka% tio estas teruraaŭtoritato, ka% des pli terura &i estas, %u pli la monopoloestas pli bone organiita, %u pli &i transiras en la mano%n

de la sennoma aŭ senpersona posedanto. La 9tata kapi(talismo donis su6ĉe konvinka%n pruvo%n pri tio. Koncernesian monstran ekspluatadon &i neniom cedas al la pri(vata kapitalismo7 &i ne di)erencas de ĉi-lasta, kun sama%karakteria0o%= vekria malegaleco, peniga, malbone pa(gata laboro, socia% kon:ikto%, senlaboreco, prostituado,malbonuo%, koruptado, ktp.

""



Fe la privata kapitalismo la monopolo% krei&as ka% ten-i&as ple% o)te de la 9tato. ?n la epoko en kiu ni vivas, niestas atestanto% de ĉiam plii&anta 9tatigado de la pro(

prieto7 kapitalo ka% 9tato ĉiam pli ka% pli strebas ali)or(mi&i en unusolan ka% saman a)eron. Fe tiu iompostioma9tatigado de la ekonomio, ni vidas ke la 9tato, eĉ ĉe laprivata kapitalismo, )ari&as e)ektiva ekspluatanto aŭ al(menaŭ ĉe)a peranto en la ekspluatado de la popolama(so% per la imposto% rekta% aŭ nerekta%, kiu% trans)ormi&asen miliarda%n subvencio%n %e la pro6to de la ekspluatan(

to%. *.e. ankaŭ ĉe la privata kapitalismo la superantatendenco -en la odiaŭa )ao de la 9tata ka% kapitalismaevoluo- estas al kun)andi&o de la politika ka% ekonomiapovo% kun konstanta supereco de la politika super laekonomia, t.e. trans)ormado de la 9tato en ununuran ka%plenpotencan mastron, ĉe kio la institucia proprieto -ekonomia )ormo de la aŭtoritato- neniel perdas sian po(tencon.

Ekleio+Kiu povus kalkuli ĉiu%n murdo%n, sangver9ado%n,ekatombo%n, mortpa)o%n, krimo%n, per kiu% la religia)anatikeco ka% mistika netoleremo sangokovris la teron, surkiu la omaro treni&as dispremite de tiu ĉi sangavida tirano,kiun adorigi al ni la religia% kasto% donis al si kiel misionQ

Sebastiano 'AE?

Ni devas kon)esi, ke en Bulgario la ekleio avas nektian potencon, nek tian in:uon, kiu%n gi avas 5kcidenteka% precipe en la lando%, kie katolikismo estas superantaaŭ o6ciala religio, por ke &i povu ludi la saman socianrolon. Nia popolo multkaŭe estas )remda al la religia

!DD



)anatikeco ka% la ekleio en Bulgario estas instituciomal)orta de aŭtoritato. *iel estis almenaŭ antaŭ la sta(ri&o de la stalina diktaturo. Fi-lasta, )akte, per sia siste(

mo de per)orto, kiu pu9as la popolamaso%n al ioli&o ensi mem, sekve al pli)ortigo de la mistikismo, ankaŭ persia% malsukceso% sur la sociala tereno, provokanta% disre(vi&on ka% )u&on )or de la vivo, certe grave kontribuis alcerta renaski&o de la religia sento ka% al pli)orti&o de laekleia in:uo. Sed ni ne kredas, ke tio kondukos al pro()unda% san&o% en tiu s)ero de la spirita vivo de nia popo(

lo. Konsekvence, por la bulgara% anarkiisto%, la demandopri la ekleio ne povas okupi tian gravan lokon en nia%antaŭvido% pri la morgaŭa socia rekonstruo, kiel en mul(ta% alia% lando%. *ial ni traktas la demandon pre)ere elpure teoria vidpunkto, kiel praktikan problemon porkonservi pli kompletan karakteron al ĉi tiu pritraktado.

etere, la demando ne estas tute senigita %e praktikagraveco, se oni konsideras la &enerale rimarkitan pli)or(ti&on de la ekleio en la internacia% rilato%, ka% ties aktivi(gon sur la politika tereno per kreo de kristan-demokra(ta% partio%, iniciato kiu eble ne preterpasos morgaŭ nianlandon.

Alia anticipa reervo estas necesa. 5ni devas )ari esen-can di)erencon inter religio ka% ekleio, malgraŭ tio ke launua kondiĉas la ekiston de la dua. eligio povas ekis(ti sen ekleio. La )akto, ke iu% omo% kredas %e supertera%)orto%, aŭ ke ili avas mistikan kondutadon rilate la uni(verson ka% &in perceptas plimulte per sia% sentumo%, nepreentas ian dan&eron por la socio. Fiu estas liberakredi %e kio li volas. ?stas sciate ankaŭ, ke omo% kiel

*5LS*5M, GAN<I k.a., kiu% avas nenion komunan kun la

!D!



malklereca superstiĉo, siamaniere estis religia%, )akto#kiu ne malelpis al ili esti, ankaŭ siamaniere, +revolu(ciulo%, ka% pro)unde deiri radikalan rekonstruon socian

ka% serioe aktivi pri ties e)ektivi&o. La socia dan&eroekestas en la momento, kiam la religio organii&as enekleio, en socia institucio, cele al trudado de sia supe(rrego sur la spirito% ka% koro% de ĉiu% omo%. *iam &i )a(ri&as institucio de la aŭtoritato, kiu, koncerne sian malu(tilan rolon, neniom cedas al la 9tato ka% al la proprieto7ia)o%e &i ilin eĉ superas. *ial, la anarkiisto% aktivanta% por

la plena liberi&o de la individuo ka% socio el la aŭtoritato-politika aŭ socia, ekonomia ka% spirita- opinias necesa%same la neniigon de la ekleio, kiel tiun de la 9tato ka%proprieto.

istorie la ekleio naski&as paralele kun la proprieto ka%la 9tato, iuokae &i ilin eĉ antaŭas malgraŭ tio, ke ia)o%een sia strebado ununure mastri la oma%n korpon ka%animon, &i ekkon:iktas kun la 9tato ka% mem kreas sianpropran 9taton. @algraŭ ĉio tio &i sin ligas al la proprie(to ka% al la 9tato en ilia komuna strebado regadi super laomo%. Samtempe &ia rolo estas de +supera kvalito,ĉar &i sanktigas la 9tatan ka% aŭtoritatan proprieton. *iaestas precipe &ia istoria rolo. *iu &ia krima kunkulpecoen ĉiu% malbono%, kiu%n la 9tato ka% la proprieto kaŭis alla omaro dum ĉiu% pasinta% civilio% kiel ka% precipe dum

la kristanisma civilio -malbono%, kiu%n la ekleio ĉiampravigis ka% sanktigis- duobli&as per la krimo%, kiŭ%n &imem senpere plenumis. @ilo%n da pa&o% oni povas pleni(gi per la krimo% rekta% ka% malrekta% de la ekleio, -deĉiu% ekleio% el ĉiu% kon)esio%.

Kiel institucio de la aŭtoritato la ekleio distingi&as per

!D4



sia plena neado de ĉia spirita progreso. ?n la omisto(rio &i estas personigo de la mallumo. Kiom da bibliote(ko% estis neniigita% ka% )orbruligita% ordone de la ekleia%

episkopo% el ĉiu% kon)esio%P Kiom da scienca% vero% estissu)okita%, neniigita% antaŭ ol atingi al la omo% ka% )ari&ities posedo, aŭ estis malakcelata% dum %arcento% en siarolo lumigi la omkonscion ka% trabati al &i la vo%on poruniversala progresoP Kiom da kapo% de granda% sciencis(to%, artisto%, edukisto%, kleriganto% la ekleio detranĉisPKiom da el9irita% lango%, palisumita% kapo%# kiom da bruli(

gita% aŭ diskarnigita% vivanta% korpo%, kiom da senkulpa%viktimo% en la nomo de tiu sangmakulita monstro nomi(ta <ioP La nomo% GALIL?M5, 8ordano BEN5, ES, estasde ĉiu% konata%, sed kiom da alia% nekonata% pasis tra la)a%ro de la ekleio, sen eniri kun sia% nomo% en &ian mar(tirlibron, malgraŭ tio, ke multa% el ili ne avis pli etanvaloron ol tiu%, kiu% estas konata%. Ni lasu :anken laalia%n ekleio%n el la pli )ora% epoko% ka% por ni pli )rem(

da%, ka% ni limi&u nur %e la katolika ekleio7 la sangmaku(lita 6guro, kiun &i skulptis al si estas su6ĉe malbonaŭ(gura, por ke &i meritu la eternan malbenon de la oma(ro ka% ties plenan ka% senkondiĉan ri)uon ĉe la rekons(truo de iu socio, kie la ununura religio inter la omo% de(vas esti la interelpo ka% la sociala solidareco.

Ni o)te uas la vorton inkviicio, ne malo)te ni parolas

ankaŭ pri krucmilito%, sed neniam ni povas klare preen(ti al ni la teruron, kiu kasi&as malantaŭ tiu% malbonaŭ(gura% esprimo%. Se kalkuli nur en ispanu%o, la inkviiciobruligis viva% inter !#$! ka% !$D$ -en ;4 %aro%- ;#.H/$animo%n, alia% 4$$.4!# estis kondamnita% %e porĉiamamallibero, 4DD.DDD por eterna umili&o punmarkita%,

!D;



k.a., ka% ple% o)te la viktimo% estis senkulpa%, aŭ punita%pro )aro%, kiu%n neniu sana, sa&a oma cerbo povas ak(cepti kiel krimo%n. La bruligo de M?ANN? <>A ne estas

escepto, sed regulo tiurilate.La mistera% )orrabo% ka% malapero%, en kiu% rivalas nur labol9evisto% en sia krimeco, ne estas malo)ta% ankaŭ o-diaŭ en la lando%, kie la povo de la ekleio donas al ĉi tiula rolon de +9tato en 9tato. Sed ne per tio elcerpi&as lakrimeco de la ekleio ka% ties potenca povo, precipe enla katolikisma% lando%. <e %arcento% &i repreentas la po(

litikan ka% ekonomian )orton, kiu o)te staras malantaŭ laregistaro%, ka% &i mem partoprenas senpere en la o(mekspluatado. La katolika ekleio disponas nekalkule(bla%n riĉa0o%n, konsistanta%n el senlima% agrikultura% po(seda0o%, industria% entrepreno%, banko%, akcia% societo%ka% diversa% alia% bieno% ka% valora0o%. 8i avas sian gran(degan bu&eton, sia%n universitato%n ka% lerne%o%n, &i or(ganias in)ankoIonio%n ka% diversa%n bon)arada%n socie(to%n per kiu% disvasti&as &ia ordonpovo ne nur super laodiaŭa%, sed ankaŭ super la morgaŭa% generacio%. 8io)te staras malantaŭ la dorso de la registaro%, ka% dikta(toro%, :ustretas al ili la politikon ka% kontrolas ilia%nago%n, ka% se beone senpere partoprenas per sia 6ika)orto. 8i ankaŭ ne estas senigita %e polico, %u&isto% ka%ekekutisto%, ka% &ia propaganda aparato, en kiu parto(

prenas milo% da episkopo% ka% kardinalo%, pli ol unu milio(no da katolika% pastro%, apenaŭ estas konkurencita eĉ detiu de la bol9evisto%. etere, ne nur tiurilate, sed multri(late la simileco inter la katolikismo ka% la bol9evismo es(tas okul)rapa.

?kde la dua mondmilito la ekleio )ari&is speciale aktiva

!D#



ka% sur la politika ka% sur la sindikata tereno%. 8i avassia%n propra%n sindikato%n ka% politikpartio%n, kiu% ludasunuarangan rolon en la katolikisma% lando%. Ni vidis, ke

eĉ la bol9evisto% ne scipovis venki la katolikisman in(:uon en Collando ka% ungaru%o, ka% labol9evista% regis(taro% estis devigata% en tiu% lando% kontrakte rilati kun laekleio, ka% allasas &in eĉ en la lerne%on. Men kiom gran(dega estas la ekleia aŭtoritato -ne nur spirita- eĉ enodiaŭa tempo. Sekve, nenio miriga ka% neklarigebla enla )akto ke, kiam la popolo% en iu% lando% -kiel ekemple

en ispanu%o- ribelas, ili per granda )urioo sin 0etas surla pre&e%o%n ka% ilin bruligas. Ne tia estos la okao enBulgario. <ubinde estas, ke la estonta revolucio oku(pi&os pri la ekleio. Cerdinte sian decidigan socian in(:uon en Bulgario, &i estos allasita al sia propra morto.Libera% estos tiu%, kiu% kredas subteni &in, ka% &in gar(das...

!D/



!DH



Instrumento% de la regpovoInstrumento% de la regpovo$egistaroLa registaro o)te identi&as kun la 9tato. Ni ne logi&os de

%ura% di6no%, kiu% nenion liveros al ni. Ni diros nur, ke la9tato estas kompleksa ma9ino kun multnombra% diversa%

mekanismo%. La registaro estas de &i ma9inisto. Sed lanaturo de la 9tata ma9inaro estas tia, ke la ma9inistokun)andi&as kun la ma9ino, i&as nedisigebla parto de &i,unu el &ia% mekanismo%, unu organo, unu instrumentotiom reganta, kiom regata.

La registaron oni povas identigi same kun alia% instru-mento% de tiu grandega ma9ino, kiu cirkaŭprenas ĉiu%n

organo%n de la 9tata aŭtoritato. Se ni trarigardus &in tie(le, ni ignorus iu%n karakteria0o%n de la alia% instrumento%per kiu% e)ektivi&as la aŭtoritato, ka% la pleneco de niapenso breĉeti&us, la bildo de la aŭtoritata sistemo nebu(li&us. Cro tio, sub +registaro oni komprenu nur la admi(nistradon de iu lando, la administra aparato de la 9tato.

La komunuman administracion, laŭ &ia istoria deveno

ka% laŭ &ia iom pli speciala karaktero, ni devus traktiaparte. Sed konsidere al la odiaŭa grado de evoluo enla 9tata centraliado, kiu reduktas al minimumo la ko(munuman aŭtonomion, la administrado de la komunu(mo% same devas identi&i al la &enerala administrado dela lando. Ka% ĉe la bol9evista% re&imo% eĉ tiu tre eta di)e(renco, konstatebla en la alia% lando%, ne plu ekistas -la

!D



komunumo estas simpla organo loka de la registaro. Fela bol9evista% re&imo%, ankaŭ la partio aŭ almenaŭ &ia%respondeca% komitato% 1centra, regiona, distrikta, loka,

ktp3 identi&as al la administrado. Fiu bol9evista partioestas nedisigebla parto de la 9tata administracio.

La registaro% de la diversa% epoko% ka% lando% preentasiu%n malsimila0o%n en sia kreo, en sia% )ormo% ka% )unkci-metodo%. ?stus kontraŭe al la istoria ka% vivpova vero,estus kontraŭscience nei la malsimila0o%n en la )ormo%de la registaro%. Ni ne povas allasi tiun eraron ka% ne(

niam ni )ermas nia%n okulo%n antaŭ la ekistanta% di)e(renco%. ?n la socia vivo, praktike, speciale pri apartapersono, povas okai ka% e)ektive okaas, ke oni pre)e(ras unu )ormon de administrado al alia%. ?stas kontraŭeal la omnaturo, al la vivpova vero, konsideri, ke ne aliased %a la viktimo meritas elekti sian ekekutiston aŭ la)ormon de la ekekuto. ?stas pli normale por la viktimo,konsiderante sian intereson, eĉ la ordonon de sia ins(tinkto, re)uti la ekekutiston mem ka% ĉiun )ormon deekekuto. Se al la malliberulo oni disponigas elektonunu:anke inter la diversa% eta&o% de donita mallibere%o,inter la komuna% ka% unuopa% ĉelo%, la karcero ka% la kon(centre%o, ka% ali:anke la liberecon, sen ia dubo li elektosla liberecon ka% nur la liberecon.

Kiam ni, anarkiisto%, deklaras, ke ni ri)uas la registaron,ĉian )ormon de registaro, la ra%ton mem regi la omo%n,sub tiu nomo ni komprenas same registaron repreenti(tan de unu persono, de grupo da persono%, de unu par(tio, de multa% partio%, de malplimulto ka% eĉ de plimultoreala aŭ nur )ormala, kiu alproprigas al si -aŭ al kiu onirekonas- privilegion, monopolon, ĉiam sin apogante sur

!D$



armita )orto, trudante sian volon, kio praktike ĉiam re(sumi&as en kontentigo de la intereso% de iu partio, degrupo da partio% aŭ de unu klaso.

Iam la superanta )ormo de regado estis la absoluta povode monarko. Cli mal)rue esti&is la konstitucia monarkiopor rekoni realan )akton, nome san&on okaintan en laekonomia ka% socia strukturo mem, ĉe kiu la povo de lamonarko dividi&as %am kun tuta privilegia klaso= la aris(tokrataro. La istoria, ekonomia ka% socia evoluo ensce(nigis novan klason= la bur&aron. Ankaŭ &i alportis per

sia supreniro novan )ormon de regado= la parlamentis(mon, per kiu &i trudas ka% praktikas sian soci-ekono(mian regadon. Laŭvo%e de tiu evoluo la diktatora% )ormo%de regado -)a9ismo, itlerismo, bol9evismo- estas paŭ(o ka% eĉ retroiro al la trans)ormi&inta absoluta monar(kio. La problemo, kiu stari&as antaŭ la nuntempa omo,antaŭ la omo de la a %arcento ka% la omo de la es(tonteco, ne plu estas pri elekto de regad)ormo%, ne pluestas pri elekto inter monarkio ka% demokrat-respublikaregistaro, inter okcidenta ka% orienta +demokrati(o%,ĉar unu ka% alia koncie konkreti&as al iu 6kcio, ĉar ĉiaregistaro estas reakcia laŭ sia esenco ka% socia rolo7 sedelekto inter registaro ka% simpla# rekta administrado dela socia vivo fare de la komunumoj federitaj en distrik-taj# regionaj# landaj kaj internaciaj mezurskaloj.

La ekonomia ka% kultura evoluo de la mondo gvidas alsocialismo, al socia posedo ka% mastrumado de la pro(duktrimedo% por produktado de bona0o%7 gi gvidas al ko(munismo, vera, reala komunismo, kiu por esti tia, devasesti libera. Al tiu nova soci(politika )ormo de la omrila(to% respondas nova soci-politika )ormo de administrado=

!D"



senestreco, )ederismo. La registaro, ĉia registaro estasesprimanto ka% simbolo de privilegio, ka% &i estas kon(damnita al morto pro la omprogreso.

#arlamento?timologie, parlamento signi)as lokon kie oni parolas,babilade%o7 )akte la parlamento, ĉia parlamento en ĉiu%lando% de lR mondo, estas loko de babilaĉo, de senena(va% parolado%. Antaŭ nelonge iu okcidenta diplomato a(vinta okaon ĉeesti kunsidon de la Supera Soveto en@oskvo, esprimis sian surprion, ke neniu aŭskultis la

tie prononcita%n parolado%n, kiu% sin sekvis unu post aliakiel gramo)ondisko%. *iu diplomato nature )orgesis, kesaman bildeton preentas la parlamento ankaŭ en lialando. La parlamento% ĉie estas al la popolo% altpreekostanta% parolade%o%.

Se estus, nur tioP Bedaŭrinde, la socia rolo de la parla(mento ne redukti&is al sen6na% elokventa0o%7 &i same es(

tas instrumento de la povo -unu el la ple% grava% kun lakonsekvenco%, &is kiu% kondukas &ia +aktiveco. 8i estaseĉ )or&e%o, )abriko de la le&o%, kiu% konsekras la tutansistemon de per)orto ka% ekspluatado de la nuntempakapitalisma aŭ 9tatsocialisma socio. Kon)orme al la kla(sika )ormulo pri povdivido, la parlamento estas espri(manto de la le&dona aŭtoritato. *iu ĉi divido -spite, ke

oni iam &in idealigis, spite la pravo%n de lR teoriisto% porkonvinki nin pri &ia realeco- en e)ektiveco neniam po(vas plene reali&i eĉ sub la ple% demokratia re&imo. Lademando pri la praktikado de la povo en la oma socio,pri &ia demokrateco aŭ reakcieco, pri pli aŭ malpli realadivido &ia, estas demando pri )ortorilato. Fia ordonpovo6n6ne estas repreentanto, esprimanto ka% de)endanto

!!D



de donita klaso, ĉiu% institucio% ka% instrumento% de tiu ĉiaŭtoritato avas internan ligon ka% preentas tuton. Laparlamento, institucio por le&dona povo ne estas tiurila(

te escepto el la &enerala regulo. Kiam la regado de laklaso staranta malantaŭ la 9tata povo estas malpli mi(nacata, la donita klaso ka% &ia% repreentanto% en diver(sa% ordonpova% institucio% povas permesi al si la luksonsin gvidi iom pli laŭ +principo%7 unu el ĉi tiu% estas la+divido de la povo%. *iaokae, ni avas +demokration,+liberalismon, ktp. *amen %u pli &i sentas ka% vidas sin

minacata, des pli &i emas piedpremi sia%n +principo%nka% sin preenti en sia vera bildo, des pli &i estas dikta(tora, tirana, ktp. 'akte la parlamento en sia rolo de le&()abriko rekte aŭ malrekte estas subigita al la regantaklaso, kiu, kvankam &i parolas pri povdivido, tenas ensia% mano% la 9tatan aparaton ka% repreentas la aŭtori(taton en ĉiu% ties )ormo%. La le&o% )or&ita% de la parla(mento devos neeviteble armonii kun la intereso% de la

reganta klaso. Kontraŭokae egaleco de la )orto% peossur la socia% tavolo%, kiu% minacas la ekiston de la re(ganta klaso, ka% tiam la parlamenton oni devos )ermi aŭ&i perdos sian 9a%nan memstarecon ka% subi&i al la e)ek(tiva aŭtoritato, kiu ple% o)te sin mani)estas sub sia eko(nomia )ormo kun akompano de la brutaleco de armita)orto.

*ia estas la vera rolo de la parlamento. Nenie la bibliasa&eco pri +la malnova% barelo% ka% +la nova vino tro(vas pli &ustan aplikon ol en la kao de la parlamento.istorie aperinta kiel )ormo certiganta la bur&aran po(von, kiel )ormo respondanta al istoria enavo, la parla(mento en sia vereco ne povas utili eĉ al alia klaso, krom

!!!



al la bur&aro. ere estas, ke oni provas utiligi &in ankaŭpor iu% klaso% aŭ partio% pretendanta% repreenti tiu%n kla(so%n, sed en ĉiu% ĉi okao% la parlamento perdas sian kla(

sikan )ormon. Sub la )a9ismo &i estis tiusence ridinda. *ia &i estas ankaŭ sub la bol9evismo, ka% en ambaŭ oka(o% oni ne povas paroli pri parlamento.

etere, la parlamento en odiaŭa epoko estas %am enplena degenerado. 8i ne plu respondas al la nova% so(ciekonomia% )ormo% ka% tendenco%, &i aperas eluita0o, eĉpor la bur&aro. Nuntempa socia komplekseco )origas el

&i eĉ tiun etan, 9a%nan kompetentecon, kiun iam &i pe(nis preenti. La specialigo tiel malproksimen iris, ke es(tas absurde postuli ka% atendi de intelekte malriĉa +po(pola repreentanto +kompetentan opinion pri ĉiu% pro(blemo% preentata% antaŭ la parlamento ka% atendanta%)ari&i kvaaŭa% le&o%. La parlamento montri&as sene6kainstrumento eĉ por la bur&aro. Ka% voĉo% ne mankas elties medio% por &ia re)ormo7 la rekomendo% ple% o)te es(tas en direkto al &ia )origo.

Ankoraŭ malpli la parlamento povas utili al la laborula%klaso% -kamparano%, laboristo%, metiisto%. Se ilia reala)orto, kiu esprimi&as e6ke nur sur ekonomia tereno, es(tus su6ĉa por )rakasi ka% neniigi la bur&aran regadon, sela parlamento -eĉ se en )avora% cirkonstanco%- trovi&usen +ilia% mano%, &i estus likvidita. Se tiu ĉi )orto decideklini&os ilia:anken, la parlamento montri&os super:uaka% malutila, ĉar tiam la ekonomia% problemo% socia% i&osdecidiga% ka% vivpova%, ka% la kompetenteco apartenos alla ekonomia% organio%. *iu ĉi tendenco en la socievoluokonturi&as %am odiaŭ. Fe la bol9evista% re&imo%, kie laregpovo plene apartenas al la partio, kiu kun)andi&as

!!4



kun la aparato mem de la 9tato, la parlamento perdissian gravecon, &i eĉ ne povas esti konsiderata kiel es(primanto de la le&dona povo, ĉar &i entute estas instru(

mento de la plenumpovo, kiu sia:anke estas senkondiĉesubigita al la entra Komitato ka% sekve al la Colitikbu(roo. La rolo de tiu parlamento estas nur de tempo altempo -kiam oni &in kunvokas por unu-du tago%- aprobi+unuanime ka% per aklamo% la dekreto%n alprenita%n ka%

%am aplikata%n de la registaro. Komedio, mensogo, kiuneniun trompas.

%ribunaloLa iluia karaktero de +povdivido estas evidenta ankaŭkoncerne la +%u&adon. La sendependeco de la tribuna(lo estas tiom nereala, kiom tiu de la parlamento. ereestas ke, en okcidenta ?ŭropo, kie ekistas iu% +tradi(cio%, kie la re&imo% estas pli stabila%, pli konstanta%, la9a%na tribunala sendependeco estas pli granda, precipe

kiam temas pri kao%, kiu% ne riskas perturbi la )unda(mento%n de normala ekistado de la re&imo%. Sed portiu%, kiu% konas la mekanismon de la +%u&ado ne estasmal)acile senvualigi la 9a%necon de la %u&a sendepende(co en la okcidenta% kapitalisma% ka% +demokrateca% lan(do%. Ankaŭ tie, kiel ĉie aliloke, la tribunalo estas klasainstitucio ka% &i neniam povas sekvi la le&a%n postulo%n&is sankcio%, kiu% malutilas al la intereso% de la reganta

klaso. Kontraŭokae, la persono%, kiu% okupas la tribuna(la%n posteno%n, estus iel ekso6cigita% aŭ devigata% adap(ti&i, ka% silenti.

La tribunalo estas pli malnova institucio ol la parlamen(to7 &i akompanas la aŭtoritaton en ties tuta istoria es(tado, de ties apero en la primitiva tribo &is odiaŭ. K5(

!!;



C5*KIN, kiu bone studis la aŭtoritatan geneon ka% laistorian rolon de la 9tato, diras= +La aŭtoritato de la es(tro% ĉe la primitiva% sova&ulo%, la aŭtoritato de la riĉa% )a(

milio% en la meepoka% civito% ka% la aŭtoritato de lare&o%, ĉiam sin apogis ĉe)e sur ilia %u&a aŭtoritato. Crin(cipe, tio, kion oni nomas +%u&ado, ne estas io alia kromkontentigo de besta ven&emo, sed ne de %usteco. La pri(mitiva le&o= +denton pro dento, okulon pro okulo neestas esprimo de %usteco, sed ven&osoi)o por kontentigode vundita sento. Apoginte sin sur tiu ĉi besta beono,

la privilegiulo%, 9a%nigante ke ili kvaaŭ rolus kiel arbitra(cianto%, ĉiam serĉis okaon kon6rmi tiamaniere sian pro(pran kastaŭtoritaton, kiam tiu ĉi %am trans)ormi&is enunuklasan aŭtoritaton. La antaŭ%u&o% rilate al la rolo enla socio de utila arbitracianto tia, kian konkeris la tribu(nalo, estas tiom pro)unde enradiki&inta% en la omo, ke,kiam ni re)utas la 9taton, ĉi-lastan oni identigas kun tri(bunalo, ka% tial ordinare al ni rebatas= +Kiel povus ekisti

socio en kiu la puntimo estus )origitaQ 5ni venus al ĉia(ma% sen%u&a% puno%. 5ni o)te tiel rebatas al ni, ĉar laomo% )orgesas ĉiu%n alia%n le&o%n ka% reduktas la tribu(nala)eron al nur kriminala %u&proceduro, kio )akte oku(pas la ple% etan parton de la tribunalagado. 5ni odiaŭ)acile argumentas kun statistiko en mano, ke la ple%granda nombro da +krimo% rilatas al la proprieto ka% la

9tato7 sekve la rolo de la tribunalo kiel institucio, kiel %u&pova instrumento, konsistas ĉe)e en la de)endo desocipolitika ka% ekonomia re&imo, kiu -tiel longe dumekistos privilegio% politika%, ekonomia% aŭ spirita%, t.e.tiel longe dum ekistos 9tato ka% proprieto privata aŭ9tata- ĉiam repreentos la intereso%n de reganta klaso.

*iel estis, ka% tiel estos...

!!#



Ali:anke, se oni akceptas, kondiĉe ke la tribunalo avuankaŭ la rolon de)endi la personan sekurecon ka% obs(takli al krimo% -preteksto per kiu oni serĉas la socian

pravigon de klasa institucio, kies istoria rolo estas plui(gi ven&osoi)on anstataŭ restarigi la %ustecon- oni ne po(vas nei nekontesteblan )akton= la severeco de la puno%ne malgrandigas la krimecon. <ubinda estas la ekistode iama pli kruela tribunalo ol la bol9evista, kiu por ple%sensigni)a% kulpo%, por mal)rui&o en la )abriko, kondam(nas al %aro% da peniga laboro7 sed la istorio ankaŭ ne

konas alia%n re&imo%n, kie krimeco pli vaste etendi&is.La istoria, rolo de la tribunalo, kiel ni diris, estas tutealia. 8i estas, nur pova instrumento, ĉenero el la ĉeno.?n la konstitucia% 9tato% -odiaŭ ĉiu% 9tato% estas tia%- laparlamento kreas la le&o%n almenaŭ )ormale, la regista(ro ilin aplikas, ka% la tribunalo, kune kun la tuta aparata(ro el kiu konsistas la %ustico, strikte priorgas ilian aplik-adon. Fi tiun skemon, kompreneble, oni ne ĉiam strikteplenumas, sed eĉ kiam la 9a%no estas tute priatentataka% la +principo savita, la esenco de la a)ero% ne alii&as,ĉar la esenco ka% la destino mem de la le&o estas konse(kri la donitan strukturon de socio, por kies gardo de0o(ras la tribunalo.

Mallibere&o

Kiel instrumento de la ordonpovo la mallibere%o estas el(kreska0o, aldona organo de la tribunalo. Ka% en la o(diaŭa t.n. moderna socio, el kiu apartenas ankaŭ la to(talisma% re&imo% -)a9ista% ka% bol9evista%- kiel mallibere(

%o%n oni devas enkalkuli ankaŭ la koncentre%o%n, kie senaŭ pro %u&ado oni sendas al trudlaboro omo%n senigi(ta%n %e libereco ka% %e elementa% om- ka% civilra%to%.

!!/



La mallibere%o estas povinstrumento, per kiu oni plenee)ektivigas la ven&on de la socio, repreentata de la9tato ka% registaro, esprimanto% ka% gardisto% de la inte(

reso% de la klaso, kasto aŭ privilegia kliko, kiu staraspost ili. *ien oni sendas tiu%n, kiu% estas rigardata% kiel+malamiko% de la socio, la malobservanto% de tiesle&o%, +la krimulo%n rilate al iu% akceptita% normo%, kiestuton oni konsideras kiel moralon. Fi tiu%n +krimulo%noni dividas %e du kategorio%= politika% ka% kriminala%. 5rdi(nare la dua% estas tiu%, kiu% servas kiel preteksto por la

ekisto de la punsistemo mem. *ial, ankaŭ la mallibere( %on oni preentas kiel korektodomon. Sed la politika%+krimulo% o)te okupas pli vastan lokon en tiu% domo%,kiu% ne estas korektada% sed puna% +universitato% de lakrimeco.

La %uristo% 9atas idealigi la tutan punsistemon, ka% la ma(llibere%o%n mem. Sed tiu% el ili, kiu% povas, malgraŭ prak(tikado de )unkcio detruanta ĉian moralon, resti onesta%antaŭ sia konscienco, komprenos la realecon, nur kiamili avos +la onoron restadi iomete en mallibere%o. *ieili vidos, kiom granda estas la nombro de la plene sen(kulpa% el inter la kondamnito%, kiu% pro la )orto de tiu cir(konstanco mem )ari&as e)ektiva% malamiko% de la sociopreentita de la pundoma% aŭtoritato%. *ie ili vidos, kiomda %una% omo%, sendita% en mallibere%on pro eta% kulpo%,

malvirtigas ka% ekiras la vo%on de la krimeco pro la kuti(mo%, kiu%n ili akiras de la ĉirkaŭanta medio. Ili vidos ka%komprenos &is kioma grado la priono estas lerne%o dela brutaleco kulturita de la provoso%, lerne%o de la krime(co disvolvita per la trudata kunlo&ado kun vera% krimu(lo%, kiel ple% o)te la trudata sen)aro i&as patrino de ĉiu%

!!H



malvirto%. Sed ekistas alia )akto, kiu su6ĉas pro sia sen(moraleco, radikale re)utas ĉian mallibere%on, ĉiu%n malli(bere%o%n en la mondo. Ka% tiurilate neniu re&imo escep(

ti&as. La mallibere%o estas kulture%o de la ple% abome(ninda demenco, de sklavemeco, de spionado ka% de u(mileco. La instruita% %uristo% tre malmulte enpensi&as pritiu )akto, ke la denuncanto% ple% o)te estas el la mediode la krima% malliberulo%7 ka% e)ektiva% krimulo%, murdis(to%, 9telisto%, )alsisto%, rekulpi&into% estas tolerata%, )avo(rata% ka% o6ciale komisiita%, kun respondeca% posteno% in(

terne de la mallibere%o. ?n sia medio ili estas nomita%elpa% pord9losisto%, )alsa% pordisto%. Ili )ermas ka% mal()ermas alies ĉelo%n, kvankam ili mem avas sia%n pro(pra%n7 ili senpere spionadas7 ili varbas 6denuncisto%n7 iliregule denuncas ka% ilia% raporto% estas decidiga% en ladeterminado ka% pritakso koncerne la kondutadon de lamalliberulo%. Ka% -atingante la klimaksonP- tiun aktive(con oni taksas kiel +laboron per kiu oni malpliigas la

punon7 punantaŭliberigon ple% o)te pro6tas same tiu%medio%.

#olicoLa polico kiel instrumento, kiel organo de povo, estasunu el la ĉe)a% )osto% de la 9tato. ?n la t.n. demokratia%lando% oni o)te parolas pri polica% 9tato% -kvali6ko kiunoni donas ordinare al la totalisma% re&imo% )a9isma%, bol-

9evisma%, )rankisma% ktp. 'akte, malgraŭ tio, ke ekistasnekontestebla di)erenco inter la totalisma% ka% demokra(tia% re&imo%, la odiaŭa moderna 9tato ĉie i&as ĉiam plika% pli policeca, eĉ kiam la ekstera% )ormo% de le&eco, dela o6ciala respekto al la civitana% ra%to% konservi&as, ka%kiam restas certa ebleco sin de)endi kontraŭ la polica%

!!



arbitra0o%. La problemo ne plu estas pri la )ormo sed prila enavo. La polica enavo de la moderna 9tato mani()esti&as per troa pli)orti&o, stabili&o ka% per)ekti&o de la

polica aparato, kiu ĉiam pli ka% pli akiras la kvalito%n desendependa instrumento -+9tato en la 9tato.

*re multe oni parolas ka% scias -ka% bedaŭrinde nesu6ĉe-pri la policre&imo, pri la polica% arbitrado% ka% torturo% alkiu% estas submetata% la civitano% en la lando% kun tota(lisma% re&imo%. Sed kiom malmulte oni scias, ĉar pres(kaŭ neniam oni parolas pri la reala socipolitika rolo de la

polico en la lando% de la okcidenta demokratioP *iu 6anemeurebla rolo radiki&as &uste en la )akto, ke la poli(co en tiu% lando% estas nepolitikema, superpartia, sen(partia ka%... +sendependa, stabila. La registaro% )alas,la reganto% anstataŭi&as, partio% de la ple% dekstra% &is laple% maldekstra% laŭvice regas, sed la polico restas ne(anstataŭata ka% netu9ebla, ka% nenia speciala 9an&oekestas. La nova% ministro% tiom restas kaptito% de la ad(ministracio, kiun ili 9a%ne komandas, kiom la malnova%7tio speciale gravas por la ministerio% pri interna% a)ero%1ka% pri la milito kompreneble, sed pri tio ni ali)o%e paro(los3. *iun realecon oni ne povas koni bone, se ne pre(enti&as okao vidi de proksime la vera%n rilato%n interla ple% supera% repreentanto% de la registaro ka% la poli(ca korpuso. Ni konas tiu%n rilato%n ne nur teorie sed an(

kaŭ praktike, ĉar ni avis okaon vidi la senpovecon dela ministro% pri interna% a)ero%, kiu% ĉe ple% bona deiro )o(rigi decido%n de la propra% polica% organo%, kapitulacis ka%kon)esis, ke la )akta ordonpovo apartenas en tiu ĉi s)erone al ili, sed al la polico. Se tion scius la vasta publiko,multe da evento% ka% )akto% de la &enerala 9tata politiko

!!$



de multa% lando% demokratia%, &i pli )acile komprenus.

Ne mankas naiva% politikisto%, sincere kredanta% %e la uti(leco ka% e6keco de la povdivido, kiu% altenlevas en idea(lo la stabilecon, ekemple, de la %u&istaro, sed ili nescias ka% ne povas scii kiom tiu ĉi stabileco ka% atendatasendependeco de la %u&a povo pali&as en la okcidentamondo antaŭ la stabileco ka% sendependa agado de lapolicara aparato en la totalisma% lando%, cirkonstancokiu o)te &in )aras vera mastro de la situacio sen mani()esti ekstere sian realan kontrolon super la registara aŭ(

toritato. La polica korpuso nevideble tiras la )adeno%n,ka% la ministro% nur proviore montri&as okupanto% de la)otelo% de supera% 9tata% o6cisto%.

*iu stato de la a)ero% ne estas aarda )enomeno, sedreulto de evoluo. La 9tato diskreskas, disetendantesian aŭtoritaton ĉiam pli vaste, ka% emas ĉirkaŭpreniĉiu%n s)ero%n de la polica, ekonomia ka% kultura vivo. La

9tato laŭorigine ka% laŭesence estas trudema, subpremainstitucio. Fiu organismo kreskas ka% disvolvi&as, ka% kunla evoluo &i kuniras la per)ekti&o. Fio per)ekti&as. Latruda aparato 9tata preentita de la polico same per)ek(ti&as. La speciali&o i&as distinga signo de la epoko. Lapolico ankaŭ speciali&as. Iam ne ekistis pasporto%7 onipli mal)rue ilin kreis ka% %a ne en ĉiu% lando%7 komencepasporto% sen portreto%. Cor persekutito% estis relative )a(cile )orkuri )or de polica kontrolo. *io estis )acila eĉ postkiam oni ĉie enkondukis pasporto%n kun portreto%. Laper)ekti&o iris multe pli malproksimen, ka% odiaŭ la po(lica o6co i&as plena +scienco. *iel la per)ekti&inta enĉiu% direkto% polica aparato )ari&as necesa0o de la mo(derna 9tato, ka% per sia speciali&o tenas en sia% mano%

!!"



ankaŭ ĉi tiu%n, al kiu% &i servas. *ipa estas tiurilate la ek(emplo de NAC5L?5N5 ka% '5E?*7 la unua pro)undemalamis la duan, ka% sciis, ke la sama malamo nutris

ankaŭ la alian, sed ne povis liberi&i de li, ĉar ĉi(lasta lintenis en sia reto el sekreto% ka% scia0o%.

*iu polica konstituo kiel memstara institucio en la 9tatoi&as tia dan&ero por la 9tatisto% mem, ke kiam ili deirosekliberi&i de &i, ili devos antaŭe konstrui alian similanaparaton 1pere de la armeo, ekemple3, per kiu ili tru(di&os, ka% tio kondukos al la same terura erara cirkloP

La nura konkludo estas= la detruo de la aŭtoritato enĉiu% ties )ormo% postulas kiel unuan kondiĉon de sukcesola )origon de la polico -la ple% 6dela personigo de la 9ta(to.

ArmeoSe la polico sin preentas de la partiano% de aŭtoritato

kiel organo por de)endi la sekurecon, pacon ka% trankvi(lecon de la civitano% kontraŭ interna% malamiko% 1argu(mento en de)endo de la polica per)orto tiom evidentesenbaa, ke ni ne opiniis necese &in noti eĉ en la antaŭaĉapitro3, la armeo %a estas laŭ la sama% la organo por+ekstera de)endo.

Ka% se tio estus e)ektive tiel, oni devus supoi, ke en latago, kiam la mondo atingus unui&on per la )orto de in(terkonsento inter la 9tato% -ipoteo %e kiu malple%e nipovas 6di- aŭ per la plena regado de unu el la granda%9tato% pridisputanta% sian mondan potencon super ĉiu%cetera%, la armeo likvidi&us, malaperus. anta iluioP

Kiel la polico, tiel ankaŭ la armeo estos ĉiam necesa porde)endo kontraŭ malamiko% ekstera% aŭ interna% 1se ili ne

!4D



estas sur la tero, oni serĉos ilin sur @arso ka% sur alia%planedo%3, dum ekistos la 9tato, ĉar ili estas instrumen(to% de ordonpovo ka% la 9tato estas ties ple% plena, ple%

tuteca e)ektivi&o.Kiel kondukilo% ka% personigo% de la aŭtoritata per)orto,la polico ka% la armeo estas du sang)ratino%7 per siakrueleco ka% brutaleco ili estas egale malutila% por la so(cia moralo# por la socia% paco ka% armonio ka% por latuta oma progreso ka% kulturo. Sed dum la polico prosia limigita konsisto avas pli malvastan in:u- ka%

agads)eron, per sia trudemeco la armeo montri&as kielvera lerne%o pri tutpopola morala stulti&o, pri sistemaedukado en krueleco, krudeco, brutaleco ka% neado dela omvivo. Ne estas alia institucio en la odiaŭa aŭtori(tata socio, kie la neado ka% eĉ la malestimo al la vivo tielsisteme ka% tiel sukcese estas kulturata% kiel en la kaer(no. *iu lernado de la senhumaneco trovas praktikanaplikon en la milito. ?lirinte el la laerno ka% pasinte trala sangelver9a% sceno% de la milito, civitano estas bonepreparita por ĉiuspeca% krimo%, ĉar ĉe li la sentemo es(tas malakrigita, la kutimo mortigi i&as dua naturo, lamorala% bremso% estas rompita%. Ka% el tiu vidpunkto laarmeo estas re)utita eĉ de la omo%, kiu% ne staras surnia% idea% poicio%, kiu% principe ri)uas nek la aŭtoritatonnek la 9taton.

*ie ĉi tamen ni, lasante :anken la negativan soci-edu(kan gravecon ka% in:uon de la armeo, limigos nin, &intrarigardi nur kiel instrumenton de ordonpovo. ?I tiu vid(punkto la armea institucio ne konsistas el la 6lo% de lalaboranta% kamparano% ka% urba% popolamaso% devigeenigita% en la kaernon ka% per)orte elsendita% batali kon(

!4!



traŭ alia% popolo%, kiel ankaŭ kontraŭ sia% )rato% internede la lando, kiam ĉi tiu%, elĉerpinte sian paciencon elpor(tante la mieron, la subpremon ka% mal%usta0o%n, levas

sin en striko, stratmani)estacio aŭ ribelo ka% insurekcio.La institucio de la armeo estas militkasto, kiu de patroal 6lo transdonas la metion mortigi la omo%n, kune kunla privilegion vivi pleurplenan vivon ka% mal9pari la so(cia%n bona0o%n %e malpro6to de tiu%, kiu% ilin produktas.

Ka% oni devas konstati ke, se kompari la policon kun ar(meo laŭ socia% malutilo ka% dan&ero, la armeo tenas su(

perecon7 ĉar la polico, kiom grandega estas ties grave(co kiel institucio de per)orto ka% subpremado, de apo(ganto de la aŭtoritatulo% ka% kapitalisto%, neniam sukce(sas trans)ormi&i en kaston, dum esenca distinga signode la armeo 1komprenu ĉiam +ties aganta konsisto3 es(tas &uste tiu, ke &i repreentas kaston, kiu o)te de 9ta(taŭtoritata instrumento trans)ormi&as al plena mastroka% )aktoro de si mem.

La armeo per la )orto de la cirkonstanco% repreentas larealan potencon de la reganta% klaso%, ka% nature akirastian esceptan gravecon en la per)orta subteno de la ek(istanta en donita lando sistemo, ke de servisto &itrans)ormi&as en e)ektivan mastron. Kiam la )osto% dere&imo 9anceli&as, kiam &in minacas )alego, la armeoestas la lasta apogo, +la plej supera arbitracianto.

*iam la tutan 9tataparaton oni metas %e &ia dispono7vole nevole ĉiu% cetera% klaso% ka% kasto% submeti&as al&i, por ke estu savita la regado de la privilegiulo% superla subpremato%.

*io estas karakteria )akto en la 9tato% de Latina Ameri-ko, kie la militista% puĉo% estas ordinara )enomeno, ne

!44



nur pro sia disvolvi&a postrestado, sed ĉe)e pro la rega(do de la militista kasto. *io estas karakteria )akto enĉiu% 9tato%, kie la re&imo, kia a%n &i estas, )ari&as mina(

cata de plena katastro)o. La nuntempa sperto montras,ke eĉ en la t.n. socialisma% re&imo%, kie la +partio tenasla ordonpovon ka% kie la polica aparato atingis &isdatanper)ekti&on, la lastan vorton avas la armeo en la samaokao. Ka% &uste tio ĉi estas la vera socia rolo de la ar(meo7 &ia socia antaŭdestino estas pli malmulte utili al laekstera de)endo ol gardi la )undamento%n de la socio,

kiu estas konstruita sur klasa% kontraŭeco% ka% privile(gio%. La 9tato estas tipa repreentanto de tiu socio. Laarmeo -aŭ pli &uste la militista kasto kiu konsistigas laarmeon- istorie naskinta la 9taton mem, )ari&is ties ne(disigebla parto. 8i ekistos tiom longe, kiam ekistos la9tato, ka% malaperos kune kun &i en la tago, kiam la la(boranta% popolamaso%, ekkonsciinta% pri tiu% primara% ve(ro%, prenos en mano la armilon ka% ribelos, por )unda(

mente detrui la tutan nuntempan 9tataŭtoritatan kons(trua0on, sen sin elpi por la konstruo de la nova liberasocio, de speciala per)orta aparato nomata polico, mili(co, armeo aŭ kio a%n. Cor sia de)endo la popolo% beonosnenion alian krom sia propra armeo, ka% tio, tiom longekiam estos necesa ia de)endo.

Mono

Fiu% ekonomikisto% estas unuanima%, kiam, parolante prila mono, ili resumas ties rolon per tri )unkcio%= valorme–

zuro# inter3anĝrimedo# amasiĝ– kaj 3parrimedo. Creskaŭĉiam oni )orgesas alian esencan )unkcion= rimedo# ins-trumento de povo. Kontraŭe al instruita% ekonomikisto%la ple% simpla% popolomo% sentas ĉi tiun rolon de la

!4;



mono7 de nememorebla% tempo% ili &in determinis en siakolektiva popolsa&eco per ple% diversa% nuanco%.

La istorio de la mono estas longa, la mekanismo perkiu &i ekercas sian povon estas kompleksa. Ni ne pro(vos ekameni la detalo%n, ĉar se ni starigos al ni tiantaskon, la spaco montri&os ekstreme nesu6ĉa, ka% nia%kono% tre malriĉa%. ?n la %arcento de la speciali&o dile(tanteco ne avas lokon7 tio gravas tiom pli en tiu s)ero,kie interkonsento ne povas stari&i eĉ inter la ple% gran(da% ekonomikisto% ka% 6nancisto%. Nia tasko tie ĉi estas

pli senpretenda. Ni devas determini la karakteron de lamono kiel instrumento de povo ka% montri principan rila(ton al &i.

8ia istorio. La mono ekaperas kiel simpla inter9an&ri(medo ka% tiucele oni utiligis diversa%n ob%ekto%n dum ladiversa% epoko% ka% ĉe la diversa% popolo%. Speciale rapi(da estas la monevoluo dum la kapitalisma epoko. La

ple% a&a% inter ni estas samtempulo% de la ĉe)a% etapo%en tiu ĉi evoluo. Ni memoras la tempon de la or- ka% ar(gentmono, kiu% libere cirkuladis. Ni ankaŭ estas atestan(to% de la trans)ormado de la oro en ununuran etalonon,al kiu poste oni lasis nur la rolon de garantianto kielbanka kovra0o, sen plu servi kiel pagrimedo nek kiel in(ter9an&a mono. Ni memoras, kiel la oro iom post iom re(tiri&adis, ka% mult)o%e ankaŭ kiel banka kovra0o. Ka% o(diaŭ neniu plu serioe rigardas tiun surbankbiletan teks(ton, kiun ĉiu% ni scias, ka% kiu odiaŭ estas nur )abelo= alneniu pretendanto, sub neniu cirkonstanco, la banko pa(gos per oro. La oro eĉ kiel pagrimedo en la internacia in(ter9an&o ne %am ludas sian malnovan rolon ka% ne avasla stabilecon, kiu iam ne9ancelebla aspektis. Ni estas

!4#



atestanto% de la stronga )akto, ke la ruso% vendas oronen )remdlando por provii sin per )orta% devio%, kiu%montri&as pli stabila% ol la oro. Ni estas atestanto% de la

evoluado, kiun trasu)eris ankaŭ la paper-mono. &is altagrado ĉi-lastan oni anstataŭigis per la ĉeko%, per la &iro%,per simpla banka letero. Negoco%n por miliono% oni kon(traktas, oni vendas ka% aĉetas, ka% %a kelk)o%e sen beo(no pagi per mono. *io ne signi)as, ke la mono perdissian gravecon, nek ke &i ĉesis ludi sian rolon= ekistasnur ekstrema komplikeco de la mekanismo, per kiu &i

praktikas sian misteran povon super la omo. ?n la ka(pitalisma epoko &i tiel vaste disetendis sian povon, mul(tobligis ka% komplikis la )adeno%n per kiu% en la aranea0o&i tenas la omo%n, ke tiu povo estas o)te nekontroleblaka% elglitas el la mano% eĉ de la aŭtoritatulo%, kiu%9an&i&as en &ia%n peono%n. La mono ali)ormi&is al la ple%distinga signo, simbolo de la kapitalismo. *ie ĉi ni ne po(vas nin deteni citi la di6non, kiun al &i donis Sebastien

'AE? en la ,narkiisma Enciklopedio, ĉar estas neebledoni pli precian ka% pli bonan karakteria0on=

12eniu alia epoko meritis pli ol la nia la nomon =)arcento del% mono>4 En neniu alia momento de la historio la mon-suvereneco estis tiel nedisputebla4 Pli malnobla la+ siajoriginoj# pli terura portanto de malsato kaj tiraneco ol !iafe+dismo per la rimedoj kaj metodoj# kiujn ĝi uzas# la mon–suvereno hodia+ regas la mondon4 La ri!eco de iuj

miliarduloj# reĝoj de l% fervojo# de la tritiko# petrolo# fero#3talo# estas senlima magneto# kies altira potenco englutas latutan homan laboron4 La monrimedoj# pri kiuj disponas lainternacia nancistaro donas al ĝi eblon akapari la tutanmondan produktadon kaj monopoligi !iujn ties protojn4 5iuj3tatoj estas subigitaj al la volo de tiu !i monstramonpotenco# kies dependantoj kaj sklavoj nerekte fariĝas la

privatuloj'4

!4/



Ka% en alia )rao Sebastien 'AE? per speci)a simplecosia, pleneco ka% beleco ankoraŭ pli klare karakterias ĉitiun nekorekteblan, penetrantan monpovon en la o(

diaŭa socio=1En socio# kies strukturo konstruiĝas sur la proto# la monodonas al tiu# kiu ĝin posedas efektive a+ 3ajne# !iujn

privilegiojn# !iujn avantaĝojn# !iujn virtojn# !iujn superecojn4La stultulojn ĝi prezentas saĝaj# al la maljunuloj donas

junecon# al la malbeluloj# belecon# al la kruduloj# delikatecon#al la malvirtuloj# virton4 Kun sukceso ĝi anka+ defendas la

plej nedefendeblajn aferojn kaj al ili certigas venkon4 i sin

en3ovas en !iujn homrilatojn kaj tien enkondukasmalnoblecon# intrigon# envion# malamon'4

Se ni provas sen antaŭ%u&a ideo analii la tri esenca%nsigno%n de la mono, ni )acile konvinki&os, ke per super(:ua mito &in kovras la bur&ara% ekonomikisto%. alorme(uroQ Mes, la mono servas kiel tia. Sed ĉu &i avas la ka(rakteron de tio, kion oni akceptis konsideri e)ektiva me(uro, ĉu &i povas esti komparata, ekemple, kun la me(tro, kun la kilogramo, ĉu &i avas tiun preciecon ka%ne9an&emon, ĉu &i respondas al komuna kompreno prila veroQ Kiu povas konvinki nin, ke &i estas +meuropor valoro, kiam, pro in:acio kaŭita de troa )abrikadode mono, )are de la registaro -kiu provas tiumanierekovri sia%n bu&eta%n de6cito%n kreita%n pro supermeura%milita% elspeo%- ni estas devigata% aĉeti duoble pli mul(

tekoste la produkta0o%n, kiu% ieraŭ estis produktita% perla sama laboro odiaŭ postulata, per elspeo% per mate(rialo% ka% rimedo%, kiu% restas ne9an&ita%Q Mes, meuro es(tas &i sed ne por meuri la valoron, e)ektivan produktanvaloron, sed meuro por prirabi la konsumanton, uti(li&inte kiel meuro por prirabi la produktanton.

!4H



Inter9an&a rimedoQ Mes, la mono estas )akte oportunainter9an&a rimedo, multe pli taŭga ol la tritiko, salo, %u(velo%, besto%, ĉasista% ka% 69kaptista% ilo% ka% alia% ob%ek(

to%, kiu% iam servis kiel inter9an&a% rimedo% ĉe la diversa%popolo%. *iu oportuneco, kiun &i preentas -komprene(ble por tiu%, kiu% &in posedas7 por tiu%, kiu% estas senigita%

%e &i, &i estas ĉeno- en odiaŭa moderna socio, pravi(gas multa%n por doni al la mono novan atributon= garan(tion de libereco7 iluio de kiu logi&as eĉ omo% principekontraŭanta% al la mono. 5ni )orgesas tamen, ke pro la

inter la popolo% barilo% levita% de diversa%, nacia% monu(nuo%, unu% konsumas multekostan +nacian produkta0onpor ne ruinigi sian landon ka% sian ekonomion per mal(kara% produkta0o% el )remdlando7 alia% estas &enerale de(vigata% limigi la konsumon de sia% propra% produkta0o%por ilin eksporti ka% ricevi la de la lando beonatan im(portan valuton7 ka% tria% en senlaboreco ka% malsato ne(nii&as pro la malsano%, kiu%n ili ne povas kuraci, ĉar la

kuracisto% al ili rekomendas +)ortigan nutra0on, plenanripoon ka% puran aeron. ?stas %a konate, ke la ĉino%,kies &enerala nutra0o estas rio, kiu% nutris, per rio lamondon, o)te konsumis malpli da rio -ka% %a la ple% mal(bonkvalita- ol la cetera% popolo% ne produktanto% de rioka% kiu% &in ricevadis el Finu%o %e preo% pli malalta% oltiu% praktikata% sur la interna ĉina merkato. Mes, inter(

9an&a rimedo estas la mono same sur la ekstera 1o(diaŭ pli malmulte ol iam3 kiel sur la interna merkato,kompreneble ne ĉiam tiel oportune kiel oni tion preen(tas, sed rimedo por prirabi la produktanton kaj la kon-sumanton. Cer tiu prirabo &i e)ektive ricevas sian lastan,nedisputeblan kvali6kon de rimedo por amasigo de 9pa(ra0o, kio donas al &i la rolon de mova )orto en la kapita(

!4



lisma ma9ino.

La bol9evisto% dum la tempo de L?NIN rememorante, keili estas +socialisto%, provis anstataŭigi la monon kon()orme al la doktrino de @AKS5 per labora% kreditbile(to%. *iu eksperimento 6askis, samkiel ĉiu% alia% eksperi(mento% realigi la socialismon pere de la 9tato, kiu, nenii(gante la privatan kapitalismon, neeviteble devis &inanstataŭigi per la 9tata kapitalismo. Tan&o de la )ormo%ne 9an&is la enavon= la subpremado ka% ekspluatadorestis, devis resti ankaŭ la mono, kiu servas kiel instru-

mento de la subpremado kaj ekspluatado. Ka% tiel reve(nante al la klasika monunuo kun ora etalono, la bol9e(vista% re&imo%, tial ke ili estas totalisma%, devis apliki laabsolutan mondirektadon. Ilia monsistemo estas subigi(ta al absoluta kontrolo. Sed ple% terura diktaturo tia,kian la bol9evisto% estigis, montri&is senpova plene )or(preni la propran povon de la mono, kiu ne ĉesas mani()esti&i eĉ ĉe la ple% pedanta kontrolo. La )enomeno in:a(cio estas ankaŭ tiel karakteria -ka% o)te pli- kiel ĉe lakapitalismo. Cor lukti kontraŭ &ia% ruiniga% bato%, labol9evisto% trude limigas la moncirkuladon, devigante laentrepreno%n ka% privatulo%n utiligi ĉe)e bankpago%n. Sedĉar ilia ekonomia ka% militista politiko trudas troan dis(volvi&on de la peindustrio, ka% la )eron ne povas konsu(mi la civitano%, kiu% pre)eras la panon, viandon, )ro(

ma&on, la vesta0o%n ka% lo&e%on anstataŭ +la katu9ka,interkontinenta% raketo% ka% +sputniko%, ili estas deviga(ta% periode elpreni el la civitano% la monon per +popola%prunto% ka% per enorma% bu&eto%, ĉiam bilancita% per+troa0o%. *iel la in:acio 9a%ne morti&as, ka% ĉe la civita(no% krei&as la iluio, ke +sur la merkato estas ĉio, sed

!4$



mankas nur la mono. Ka% la vero estas, ke la monomankas, ĉar oni &in prenas 6ksperiode, ĉar la sala%ro%estas malalta% ka% la konsumbona0o% nesu6ĉa%7 ka% se la

diktatora monpolitiko ne intervenus, la in:acio estusevidenta por ĉiu% ka% la katastro)o neevitebla. *iel la bol-9evisto% vivas en konstanta krio, ka%, estante plena% 6i(ka% mastro% de la regpovo, ili konstante dependas de lapovo de tiu ĉi potenca instrumento= la mono, kontraŭkiu ili estas en eterna batalo. La mono por la bol9evisto%-tio cetere gravas &is alta grado ankaŭ por la okcidenta

demokratio- estas samtempe ka% servisto ka% mastro.La anarkiisto%, re)utante la kapitalismon, re)utas ankaŭties ple% karakterian signon -la monon. Ili estas pro)un(de konvinkita%, sin baante sur pristudo% kies materialonliveras la istoria ekemplo, ke ne estas )orto, kiu povastrans)ormi la monon de instrumento por ekspluatado ka%povo en simplan inter9an&an rimedon. Nenia kontroloestas en situacio neniigi &ian propran povon. ?n socio,kiu )origos la pro6ton ka% organios la produktadon kon()orme al la beono%, la inter9an&o mem en odiaŭa )or(mo malaperos. Komunismo ne estas ebla tiom longedum ekistas la vera inter9an&o, kies nepre necesa ri(medo estas la mono. Kio anstataŭos la monon en liberasocio, kiel oni organios la konsumadonQ Men nova pro(blemo, kiu aldoni&as al vico da alia%, naski&inta% el nia

&isnuna traktado, problemo% al kiu% la leganto% kun plenara%to atendas respondon. Ka% ili &in ricevos.

ImpostoNi venas al demando, laŭ kiu ankoraŭ)o%e la di)erencointer la anarkiisto% ka% ĉiu% partiano% de la 9tato relie)-i&as en plena klareco. Se la leganto tie ĉi klopodas kom(

!4"



preni nian penson, ĉi tiu% nemultnombra% linio% su6ĉos alli por kompreni la esencon de anarkiismo, la pro)undansencon de la batalo de la anarkiisto% kontraŭ la 9tato ka%

de ilia tuta istoria ekisto kiel movado.Cor la partiano% de la 9tato mee de la de)endanto% dela malnova socio, la imposto estas akira0o de la moder(na vivo, oportuneco por la civitano kreita por anstataŭilian rektan personan laborkontribuon en la subteno ka%)unkciado de la soci-utila% servo%, iniciato% ka% aktiva0o%.Anstataŭ partopreni en la konstruo de la ponto%, vo%o%,

lerne%o% ktp, anstataŭ esti vokita por doni dum certatempo sian laboron por la utilo de la kunvivado, kiu )a(ras al li multnombra%n ka% ple% diversa%n servo%n, la civi(tano pagas iun sumon per kiu li aĉetas ĉiu%n servo%n, ka%post tio li estas libera priorgi trankvile sian okupon. *iuĉi libereco al li certigita per la pago de la imposto% estassimila al la libereco certigita de la mono, dank> al kiu onipovas iri kien oni volas ka% aĉeti kion oni deiras sen ne(ceso de pernatura0a inter9an&ado, t.e. sen neceso kun(porti sia%n produkta0o%n, kio aperas neebla eĉ en la o(diaŭa ekonomio.

Laŭ la marksisto% por kiu% la bur&ara 9tato estas nur ilode la reganta% klaso% ekspluati la proletaron, la impostoestas rimedo por e)ektivigo de la bur&ara politiko ka%por translokado de ĉiu% materiala% socia% peo% sur la la(borulo%, t.e. nur +rimedo por riĉi&o de la riĉulo%.

*iel ke, nek unu% nek alia% -neniu el la partiano% ka% de()endanto% de la 9tato bur&ara aŭ +socialisma ka% +pro(letara- vidas en la imposto )onton ka% instrumenton depovo. Ka% tamen )acile estas konstati ka% pruvi, se oni 0e(tas rapidan rigardon super la istorian aperon de la im(

!;D



posto ka% analias la ci)ero%n de la o6ciala% statistiko% enodiaŭa tempo, kiel oni plusekvas la e)ektivan rolon dela imposto ankaŭ en la )unkciado de la nuntempa 9tato.

La istorian originon de la imposto oni serĉu en la skla(veco ka% la servuteco, kiu% siavice estas konsekvenco%de la milito% ka% per)orta konkero ka% subigado de )rem(da% lando% ka% popolo%. Kio estas konata en Bulgario subla turka nomo +angaria 1trudita senpaga laboro3, tio neestas ekskluiva )enomeno de la turka %ugo7 &i estasspeci)a karaktero de ĉiu% konkerinto% ka% subiginto%. La

sklavigita popolo devas senpage labori, kiel senpaga sk(lavo de la konkerinto. Coste la +angaria disvasti&as ka%apliki&as ankaŭ al la propra% 9tatano%, ĉar, kiel diras la)ranco% +dum la man&ado venas apetito, t.e. la senpa(ga sklava laboro +pliigas la apetiton de la mastro% ka%ili ekaplikas tion ankaŭ al sia propra popolo. Sub la ser(vuteca sistemo, la servutigita% kamparano% de la )eŭdu(lo, de ties )armisto aŭ de bienposedanto estis devigata%senpage labori almenaŭ tri tago%n ĉiusema%ne por la sin(

%oro. La )rancan revolucion sekvis ondo de liberiga% mo(vado% en la tuta ?ŭropo, metis 6non al la servuteco ka%anstataŭigis la senpagan laboron pro6te al la sin%oro perimposto pagenda al nova &enerala mastro= la 9tato. La(bora 9uldoservo al la komunumo estas akcesora ka% tutene grava elemento en la origino de la imposto.

'rukto de konkero, de subigado, la imposto en sia pri(mara )ormo -sklava laboro, servuteco, t.e. )rukto depovo- i&as mem siavice )onto ka% apogo de la povo. La+angaria eĉ en odiaŭa 9tato moderna ne tute mala(peris, ka% ĉe la stalina% re&imo% &i apliki&as paralele kunla perimposta sklavigo ka% prirabo de la popolamaso%.

!;!



Kiom malmulte di)erenci&as la marksisma )eŭdismo dela klasika servutecoP

Cer la imposto, nuntempa 9tato sisteme tenas relativanmalriĉecon ĉe la popolamaso%, ka% per tio ilin )aras de(penda%, subigita%7 samtempe &i pliigas sian povon superla popolo. Kiom malgrandi&us la e6keco de la tuta sub(prema, paraita ka% ekspluatada aparato 9tata, se &i se(ni&us %e la ekonomia ka% 6nanca potenco, kiun garantiasal &i la imposto%P K5C5*KIN tre &uste karakterias lasoci-ekonomian rolon de la imposto kiel rimedo por

e)ektivigi la povon de nuntempa )eudo9tato, en sia libro8oderna 3tato, libro kiu bedaŭrinde estas malmulte ko(nata eĉ de la anarkiisto%, ka% kiu povus utili kiel )unda(mento de pro)unda pristudo de la imposta esenco ka%por ideologia ellaborado ka% riĉigado de anarkiismo enla nuntempa epoko. +Se la odiaŭa% ekonomikisto% -di(ras K5C5*KIN- serioe sin okupus pri kalkulado de tio,kion repreentas la impost9ar&o por la civitano% sub la)ormo de sala%ro%, ili konstatus, ke la odiaŭa t.n. XliberacivitanoY donas al la nuntempa )eŭd9tato multe pli ol latri tago%, dum kiu% la iama servuta vila&ano senpage la(boris por la tiama )eŭdulo. La riĉeco de la odiaŭa% sta(tistika% donita0o% multe )aciligas tian taskon. ?ĉ ne nece(sas, ke omo estu granda ekonomikisto por )ari tiananalion ka% proksimuman kalkulon.

Men estas iu% o6ciala% donita%o% prenita% nur kiel ekem(plo= dum la !"/4]/; imposta %aro la impost9ar&o repre-entis el la nacia enspeo ;##; ? en Esono, #$ ^ enAnglu%o, 4",$ ^ en 'rancu%o. Nu, proksimume +la tri ta(go%n en la sema%no de la servuta vila&anoP *amen, onine preteratentu la +normalan mal&ustecon de tio, kion

!;4



oni nomas +nacia enspeo. ?stas konate, ke !a kalkul(maniero de la nacia enspeo permesas inkludi en ĉi-las(tan ne nur la enspeo%n de la burokrato%, bankiero%, ne(

gocisto% ka% ĉiu% kategorio% de paraito%, kiu% ne kreas bo(na0o%n, sed eĉ tiu%n de la prostituitino%. *iel la ci)ero de laentuta nacia enspeo estas ege 9veligita, ka% per tio re(lative malalti&as la procenta rilato de la imposto% al lanacia enspeo.

Cro)unda esploro de tiu problemo kun la necesa analiode la dispartigo de la impost9ar&o% samkiel tiu de la els(

peo% laŭ la 9tata bu&eto ne povas esti ob%ekto de ma(llonga ĉapitro. Konvene ka% necese estas tamen, ke oniem)au, kiom granda estas la parto de la milita% elspe(o%. Cor la sama !"/4]/; %aro la milita% elspeo% laŭ lao6ciala% donita0o% repreentis 4! ^ el la nacia enspeoen Esono, !#,# ^ en Anglu%o ka% !/,# ? en 'rancu%o.

Ne pli bona, male, multe pli malbona estas la situacio

en t.n. +socialisma% lando%. *ie ne nur +angaria -sub)ormo de koncentre%o%, brigado%, +libervola% donaco% dekromoro% pro diversa% kaŭo% ka% sen kaŭo%- estastrans)ormita en sistemon, sed ankaŭ la impost9ar&o es(tas multe pli pea, ka% la imposto ideale plenumas siantipan rolon de instrumento de la 9tat-partia diktaturapovo. ?stas o6ciale rekonate, ekemple, ke en S.S.S..ka% &ia% satelito% +akumulado t.e. truda% sumapartigo%por investota kapitalo de la bol9evista 9tata ekonomiorepreentas menombre 4/ ^ el la nacia enspeo, ka% la9tata% bu&eto% neniam )alas sub /D ^ el la nacia enspe(o. Ni citu ekemple Bulgarion. La nacia enspeo laŭ o6(ciala% donita0o% estis 1rondci)ere ka% laŭ la preo% de!"/H3= 4# miliardo% da levo% en !"/# ka% ;! miliardo% en

!;;



!"//. La antaŭvidita% ka% ĉiam realigita% +troa0o% en laenspeo% de la 9tata bu&eto 1rondci)ere ka% laŭ kuranta%preo%, kiu% ne estas tre di)erenca% de tiu% de !"/H3 estis

respektive= !H miliardo%, !" miliardo%, !$ miliardo% 1por!"/#-!"//3. <o, en !"/4, D ^ el la nacia enspeo es(tis englutita de la 9tata bu&eto7 tiu ĉi procento estisposte reduktita por atingi /H-/ ^ en !"//. La bol9evis(ta dialektiko rapidas nebuligi ka% )alspreenti la )akto%n,preentante la imposto%n sensigni)a%, ĉar la pligrandaparto el ili estas enskribita kiel enspeo% el la +socia

ekonomio. Cor ili, la vendenspea imposto, kiu neniammalalti&as sub /D ? el la suma impostmaso, ne estasimposto, sed +enspeo de la socia ekonomio, kvaaŭtiu ĉi imposto pagi&us ne de la konsumanto%, produktis(to%-laboristo%, kamparano% ka% metiisto% -kiu% kon)orme alla marksisma politika ekonomio estas la sola% produk(tanto% de bona0o%, t.e. kreanto% de valora0o%- sed de la di(rektoro% ka% kontisto% de la entrepreno%, kiu% anticipe en(

kasigas en la 9tatkaso%n ĉi tiun imposton ka% poste &inenkalkulas en la preo% de la de ili liverita% varo%. Ka%poste, por la bol9evista so6stiko ĉio estas entrepreno,inkluive de la 9tata% organo% por aĉeto de la rabita% dela kamparano% produkta0o% laŭ la deviga% al la 9tato live(ra0o%, per kiu% dank> al la katastro)a di)erenco inter laaĉeta% ka% venda% preo% oni realigas granda%n pro6to%n

por la 9tato 1ka% tio eble estas la ĉe)a paragra)o de labol9evista bu&eto3.

La stalina dialektiko klopodas trompi ankaŭ per alia ar(gumento, nome, ke la imposto%n oni utiligas ĉe)e por+ekonomia konstruado, por +popola kulturo ktp. ?ĉ seestus vere, ke granda parto de la bu&eta% rimedo% estas

!;#



utiligata% en la ekonomia konstruado por la popolo kiupagas, ka% por la laboristo% kiu% partoprenas per sia labo(ro en tiu konstruado, tio avas nenian gravecon, ĉar la

so6stiko al neniu povas kredigi, ke la 9tata% entrepreno%apartenas al la popolo. Ili apartenas al la 9tato, t.e. al tiugrandega paraita aparato, kiu &in konsistigas, aparatopor subpremadi, por prirabi, por eternigi la sklavecon.La laborulo% kiel +komuna% proprietulo% de la entrepre(no% ricevas nur miera%n sala%ro%n, kiu%n ili uas ĉe)epor nutroproviado, ka% kiu% ne su6ĉas por vestado.

La marksisto% pretendas, ke ili estas ekonomikisto% ka% %aununura%, kiu% utiligas la granda%n malkovro%n de @AK(S5. Nu bone, kiel ekonomikisto% prenu la kra%onon ka%kalkulu kune kun ni antaŭ la okulo% de la tuta popolo ka%de la tuta mondo, kiom el la nacia enspeo ricevas laŭ(kape la lo&antaro, ka% precipe el la parto de la lo&anta(ro, kiu produktas tiu%n bona0o%n7 kiom el la nacia im(post9ar&o pagas laŭkape la lo&antaro ka% laŭkape laproduktanto%. Ili avas ĉiu%n donita0o%n, ka% tiu ĉi kalkuloestas )acila ka% simpla. <um !"//, ekemple, kiel ni %ammontris, la nacia enspeo sumi&is ;! miliardo% 1laŭ lapreo% de !"/H3 ka% la enspea parto de la bu&eto su(mi&is %e !$ miliardo%. <um la sama %aro la lo&antaro su(mi&is %e ./#.DDD da omo%7 la kalkulo laŭkape mon(tras rondci)ere= #.!$D levo% da %ara enspeo ka% 4.#DD le(

vo% da %ara bu&eta elspeo, t.e. ni denove trovas gravanplimulti&on de la ĉiusema%na% tri tago% da senpaga labo(ro de la servuta sklavo.

?n la soci-ekonomia rolo de la imposto estas ankaŭ alia:anko, kiu meritas speciala%n pristudo%n, kies reulto)undamente re)utas la marksisman koncepton pri la

!;/



mistera )atala rolo de la ekonomia% )orto%. *iu% ĉi pristu(do% konstatus laŭ ple% senduba maniero, ke +la impostoestas rimedo por pliriĉi&o de la riĉulo% ĉe la bur&ara

9tato 1tie ĉi la interkonsento inter ni ka% la marksisto% es(tas plena3 ka% rimedo por kreado de kasto% ĉe la bol9e(vista 9tato. Me tiu nivelo ekistas kruda grundo por la la(boro de vera% ekonomikisto%. Ilia tasko estas konstatikiun parton repreentas la 9tata% subvencio%, la 9tata%prunto %; ka% la monopolo% en la akumulado de kapitalo%en la subvenciita% industria% ka% komerca% entrepreno%7

iu% +protektata% produktado%7 la alta% sala%ro%, diversa%premio% ka% rekompenco% -vilao%, aŭto%, malĉasta vivo dela bol9evista +elektitaro el la granda% partia% ka% sindi(kata% gvidanto%, artisto%, burokrato%, ktp. Sed tio ĉi estasalia, kvankam ne malpli grava, temo. Cor resumi, ni di(ros, ke pro)unda% esploro% en tiu direkto nedubeble pru(vos, ke la 9tato kreas en la sama grado kapitalisto%n ka%privilegia%n socia%n kategorio%n7 la kapitalisto% ka% privile(

gia% kasto% kreas ka% apogas la 9tatan institucion, kiu alili utilas por konservi sia%n privilegio%n. ?n tiu ĉi rolo dela 9tato kiel faktoro de kapitalisma akumulado kaj for-mado de klasoj, la imposto estas unu el la ple% potenca%&ia% )osto%. Men kial ni ri)uas la 9taton, ka% &in re)utante,ni samtempe re)utas ĉiu%n instrumento%n kiu% subtenas&ian aŭtoritaton, inklusive de la imposto, potenca levilo

el &ia ma9ino.

; La 9tata% 9uldo% nur por interna% prunto% per kiu% oni &eneraleakceptas la milita%n elspeo%n %e la konto de venonta% imposto%,sumi&is en !"/4 %e 4H miliardo% da dolaro% en Esono, %e 4Hmiliardo% da pundo% en Anglu%o, %e #.$4 miliardo% da )ranko% en'rancu%o, ka% %e ;.!$$ miliardo% da liro% en Italu%o.

!;H



Lerne&o' scienco' arto8is nun ni parolis pri la povinstrumento%# kies karakterodestino ka% socia rolo estas absolute determinita% ka% ne

povas servi por alio, krom esti&o, kreo ka% e)ektivi&o depovo. Sekve, nia sinteno antaŭ ili, kiel anarkiisto%, estassenkondiĉe negativa. ?stas tamen alia% institucio% ka%)ormo% de aktiveco, kiu% egale povas servi kiel instru(mento% de povo, ankaŭ kiel rimedo por lukto kontraŭpovo, depende de tio en kiu mano% ili estas, kiel ili estaskonstruita% ka% de kia spirito enpenetrita%. ?n tiu katego(

rio oni povas enkalkuli la diversa%n kategorio%n de pro)e(sia%, kultur-kleriga% ka% alia% organio%, la )amilio, la ler(ne%o, scienco, arto, gaetaro, radio, televido, ktp. *ie ĉini pritraktos nur la lerne%on, la sciencon ka% arton.

La lerne%o ple% o)te ka% en la ple%parto el la lando% de lamondo estas rekte subigita al la 9tato%7 &i e)ektivigasties edukan politikon, ka% servas pli aŭ malpli ka9ite por

ties celo%, kreante regato%n, impostpaganto%n, soldato%nka% &enerale +6dinda%n, onesta%n civitano%n. Iuokaetamen, -ka% speciale en la lando% kun malnova ka% pro()unde enradiki&inta katolikismo- estas ankaŭ t.n. +libe(ra% lerne%o%, kiu% estas enplektita% en la densa reto de laekleio, per kiu ĉi-lasta tenas en spirita obeo la kreskan(ta%n generacio%n. Ka% en la du okao% la lerne%o aperasinstrumento de la povo, levante al kulto la aŭtoritaton,

ka% 6rmigante -pere de orgeme doita% kono% en )ormokonvena por la celo, preentita% al la delikata% in)ana%cerbo%- la %arcenta%n erarigo%n de la aŭtoritata koncepto.?n la totalisma%, )a9isma% ka% bol9evista% 9tato%, la lerne%oiras ankoraŭ pli )oren ka% laŭ klara ka% bone determinitamaniero metas la tutan socian edukadon en la servon

!;



de la reganta% oligarkio%7 tiucele oni utiligas ankaŭ laeksterlerne%a%n aŭ aldonlerne%a%n in)ana%n ka% %unulara%norganio%n, kiu% o)te estas kvaaŭ militeca%.

*iu ĉi lerne%a rolo kiel pova instrumento estas en radi-kala kontraŭeco kun la spirito mem de la nuntempa pe(dagogia scienco, kiu estas esence anarkiisma laŭ celo,enavo ka% metodo. Kon)orme al la moderna pedagogio,la lerne%o devas aparteni al la in)ano ka% esti entute su(bigita al ties beono% por plena ka% tuta 6ika, intelektaka% morala disvolvi&o. La celo de la lerne%o laŭ la )unda(

menta% principo% de tiu ĉi scienco devas esti la )ormadode libera% omo%.

La sama konstato tamen ne apliki&as al ĉiu% scienca% )a(ko% malgraŭ tio, ke &enerale la scienco serĉas la veronka% strebas al subteno de progreso. Kiel ĉia aktiveco enla kadro de la odiaŭa aŭtoritata sistemo la scienco nerestas )remda al la reganteca spirito, ĉar &ia% portanto%

estas omo% kiel ĉiu% alia%, kun sia% aŭtoritata% antaŭ( %u&o%, ĉiutaga% materiala% intereso%, sia% submeti&o ka%dependeco antaŭ la in:ua% persono%, kiu% ne malo)te res(peguli&as en la scienco de ili kreata. *iu ĉi dependecoestas speciale grava rilate al la ekonomie )orta%, kiu% ple%o)te tenas en sia% mano% la politikan povon 9tatan. *iuo(kae la scienco, same aperas instrumento de aŭtoritato.Ka% kio estas ankoraŭ pli bedaŭrinda - &i iam akiras ĉitiun ontigan ka% doma&an rolon, kontraŭ la volo de lasciencisto% mem. @ulta%n el ilia% per si mem valora% eltro(va0o%, kreita% por elpi la progreson ka% omkulturan dis(:ori&on, oni %ungas por la servo de la detruado ka% kon(traŭ la oma% intereso%. Ka% tiel estos, tiel longe dum lasocia% riĉa0o% ka% ĉiu% akira0o% de la omspirito estos mo(

!;$



nopoligita% de la posedanto% de la ekonomia, politika ka%spirita povo super la omo% ka% super la produktisto% deĉiu% bona0o%. Men kial, )ore de ĉiu penso nei la sciencon

ka% &ian principe noblan rolon, ni, anarkiisto%, deirasvidi &in liberigita de la ĉeno% de pov( ka% kapitalreganto%,por ke &i ĉesu servi en kiu a%n grado kiel instrumento depovo.

La supra% konstato% ka% reonado% validas ankaŭ por laarto en ties subdivido%. ?sence anarkiisma laŭ sia gene(so mem kiel kreiva proceo de la libera spirito, la arto

estas ribelago kontra+ !iaj !enoj sur la vo%o al disvol(vi&o, ka% &ian valoron oni meuras per la grado de sen(dependeco en la kreo de bildo%, en la detruo de supers(tiĉo% ka% en la entuiasmo de la ple% sublima% strebo% albeleco, al per)ekteco ka% al memrealigo ka% spirita mem(kon)ormigo. ?kster tiu% kondiĉo%, ekster la libereco ka%sendependeco de kreiva eksvingo ne estas altvaloraarto -ne estas arto &enerale.

Sed kondamnita% vivi en socia medio, kie la mona dikta-turo ka% narkoto de la povo diktas la ekistole&o%n, la ar(tisto% ne ĉiam avas la )orton resti sendependa% krean(to%, ka% bedaŭrinde ne malo)te metas la arton en la ser(von de la potenculo%, tiel trans)ormante &in en instru(menton de povo, ka% per tio &in pereigas, ĉar de korko(nanto ili &in mallevas al vulgara burleskulo aŭ publikpla(ca agitanto4

Cor ke lerne%o, scienco ka% arto ĉesu servi kiel instru(mento% de povo, ka% trovu sian veran destinon -kiu estasdisvastigi scio%n, lumon ka% veron, alten levi esploremanspiriton, kunlabori en la ĉiu:anka progreso, ka% econ ka%per)ektecon en spirito de umaneco, solidareco, %usteco

!;"



ka% libereco- devas esti liberigitaj de la kuratoreco de la3tato# kapitalo# eklezio# partio, ka% de kia a%n )ormo demonopolo.

(aetaro' radio ka& televidoLa gaetaro, radio ka% televido estas unu% el la ple% po(tenca% instrumento% de povo. Ili renversas ka% levas, kre-as ka% neniigas geniulo%n, klinas al silento ka% destinas al)orgeso, sentalentecon trans)ormas en tutmondan )a(mecon. ?n sia destino de:ankigi la atenton de la popo(lamaso% )or de la vivesenca% problemo% ĉiutaga%, aŭ servi

kiel reklam-rimedo, ili estas e6ke elpata% de sporto ka%kino.

Ni kompreneble estas )or de la intenco nei la utilecon desporto aŭ de kinarto, eĉ malpli tiun de la gaetaro, ra(dio, ka% televido, eĉ ĉe ilia odiaŭa utiligo. ?stas klare,ke ili povas egalbone esti uata% kiel eduk)aktoro% kunvasta in:uo super la popolamaso%. Ka% tia estas ilia es-

tonta, destino en iu socio, kie ili ne estos monopolo. o-diaŭ tamen ili estas ĉe)a rimedo por )abrikado de men(sogo%, eraro%, ka% por )asoni la publikan opinion laŭ lagusto ka% intereso% de la kapitalisto% ka% aŭtoritatulo%,kiu% tenas la komandposteno%n en la ekonomia, politikaka% spirita vivo de la popolo%. Ka% tio estas des pli vera,

%u pli antaŭen iris donita lando en sia kapitalisma disvol(

vi&o7 ka% %u pli en la lando% kun diktatora% re&imo%, spe(ciale la bol9evista%, kie la monopolo estas principe abso(luta, sendepende de la grado de ekonomia disvolvi&o.

*iu% el ni, kiu% vivis ka% vivas en kapitalisma% lando%, po(vas scii kiom mal)acile estas krei 0urnalon, ka% atingi ke&i trabatu al si vo%on ka% kon6rmi&u7 aŭ ĉe la tute )orma(

!#D



la libereco pri esprimo de la opinio%, kiom mal)acile es(tas penetrigi iun artikolon, eĉ iun komunikon en la ek-istanta%n gaeto%n, kiam ili ne respondas al la cellinio

ka% intereso% de la koncerna 0urnalo. Glacia muro el si(lento staras antaŭ vi, in)era ringego de plena iolado vinĉirkaŭbaras, ka% kondamnas resti eterne kun )ermitabu9o antaŭ la vasta publiko. ?n Bulgario, male, tia kiaestis la lando antaŭ la bol9evisma stari&o, eĉ dum latempo de duon)a9isma re&imo, ĉiam eblis krei&o de ple%malmulte unu sema%n0urnalo, ka% eblis trovi su6ĉan

nombron da leganto% por sekurigi &ian subtenon ka% re(gulan aperigon. Kiu estas la kaŭo de tiu ĉi di)erencoQ, Mu pli disvolvita estas kapitalismo, des pli plena estas lamonopolo. Antaŭ ĉio la gaetaro en la kapitalisme dis(volvi&inta% lando% estas nekredeble altprea, ka% en tioesprimi&as la ekonomia monopolo, 0urnalo%n eldonastiu%, kiu% avas multe da mono, ka% kiu%, e6ke elpata% derekta ka% nerekta reklamo, per longa ka% persista klopo(

do sukcesas atingi su6ĉe grandkvantan eldonon porpovi pagi la multekostan presadon ka% multekostan sub(tenadon7 aŭ tiu%, kiu% estante preta% servi la aŭtoritatu(lo%n ka% kapitalisto%n, certigas al si la 6nancan subtenonde trusto% ka% kartelo% aŭ de sekreta% )onduso%. *ia estasla kapitalisma realeco.

Koncerne la radion ka% televidon, ili ĉie estas 9tata mo(

nopolo. Konsekvence, ilia utiligado estas certa nŭr portiu%, kiu% tenas la 9tatan direktilon ka% por tiu%, kies opi(nio% ka% koncepto% ne pro)unde di)erencas de la reganto%.Ka% kiu potenca rimedo por )ormado de la publika opinioka% por ideologia orientado estas iliP La radio ka% televi(do eĉ ne postulas )ortostreĉon, kiel legado de 0urnalo7

!#!



su6ĉas turni butonon, por ke komenci&u per mensogo%ka% erarigo% la cerbo9topado de la aŭskultanto ka% lia )a(milio, sen eĉ tio, ke ili devu ĉesi ian alian okupon, kiu ne

postulas la tutan atenton. ?n la bol9evista% lando% tiu ri(medo por cerbo9topi iris ankoraŭ pli )oren= oni sparigasal vi eĉ la )ortostreĉon, kiun preentas butonturno, +lapartio ka% la registaro priorgas +radioproviadon portuta% dom-aglomera0o% ka% la orelo%n de la civitano% onisurdigas ka% tage ka% nokte per la o6ciala% ka% severe do(ita% radiodisaŭdigo%.

Kontraŭ tiu% potenca% rimedo% de povo kion vi povas kon(traŭmeti, kompatinda civitano kies voĉo, se &enerale nesu)okita, restas simple 6ika, povas aŭdigi ple% multe &is/D metro% de vi en iu +\de-Carko, kie la +bonmora% ci(vitano% vin konsideras duon)reneaP

Interesa ka% tre edi)a estas ekemplo, kiu meritas estibone 6ksmemorita= Generalo 'ranko avis intereson

preenti ĉian kontraŭ)rankan mani)esti&on interne ka%ekstere de ispanio kiel )aron de usio ka% ties agento%,la komunisto%. Cor la )ranka propagando ne estas alia%malamiko% krom la komunisto%, malgraŭ tio ke ĉi-lasta%estas tie kalkulebla% per nur la man6ngro%7 la anarkiisto%,kiu% repreentas la grandan popolamason ka% estas unu(nure serioa% malamiko% de la re&imo, ĉiam ka% intencepreenti&as de la )ranka propagando -ka% krom &i, aliane ekistas- kiel komunisto%. *io gvidas al pli alta pres(ti&o de la komunisto% mee de nein)ormito%, kiu% mala(mas la )rankre&imon. Nia% ispana% amiko% en 'rancioposedas sian radiostacion, kiun ili provis ekmunti. La)ranca registaro, penante esti en +bonna%bara% rilato%ka% nome de la o6ciala neŭtraleco malpermesis la radio(

!#4



disaŭdigo%n. Samtempe @oskvo starigis speciala%n ra(dio-disaŭdigo%n al ispanio sub la nomo +adio Cirene%(ka 1pirenea radio3. *iumaniere, 'ranko, 'rancu%o ka%

@oskvo su)okas la voĉon de la ispana% anarkiisto% -kiu%nura% povas diri la veron al la ispana popolo- ka% servasĉiu laŭ propra maniero la venenan ka% mensogan bol9e(vistan propagandon. *iel agis ankaŭ @ES5LINI, ka% limem nevole kunlaboris en la diskresko de la komunistapartio en Italu%o.

!#;



!##



ealiga% rimedo%ealiga% rimedo% ka% taktikoka% taktiko)eono de socia rekonstruado Kia% estas la )rukto% de la nuntempa socia organio, kiukonstrui&as sur la principo% de egoismo, malegaleco, aŭ(toritato, centraliado, povo, kredo %e iu supera ka% su(

pernatura ekista0o, naciismo, militarismo, persona ma(teriala intereso, le&o, per)orto, organio, kies baa% insti(tucio%-kolono% estas la 9tato, ekleio, privata ava0o, ka%la instrumento% per kiu% la registaro sekurigas sian ekis(tadon ka% de)endon= la parlamento, tribunalo, mallibere(

%o, polico, armeo, mono, imposto, sklavigita% ka% adapti(ta% al &ia% beono% lerne%o, scienco, arto, gaetaro, radio,televido, ktp Q

La respondo estas %am klara por ĉiu% ka% estas super:uedetale priskribi ĉiu%n negativa%n )enomeno%n, kiu% karak(terias la interoma%n rilato%n ĉe la odiaŭa sociaran&o7sennombra% estas la amara% )rukto%= reciproka ka% eternamalamikeco de I> omo kontraŭ la omo, de I> )rato kon(traŭ la )rato, prirabo ka% ekspluatado de lR omo )are delR omo, subpremo super la vasta% popoltavolo%, mal9pa(rado ka% trans)ormo en lukson ka% vanta%n amua0o%n dela socia% riĉa0o% pro6te al aparta% malplimulto% de la ma(labundo, seneco, malsato ka% miero por la prirabata%amaso% de la bona% produktanto%, troservemo ka% sen(personi&o paralele kun orgo%la malestimo al omo, ma(lamo, mortigo% ka% rabo%, milito% ka% disi&o inter la popo(

!#/



lo%, ipokriteco, mensogo% ka% erarigo%, 6ika elĉerpi&oka% morala degenero, krueleco, avido, envio, prostituadoka% alkoolismo, vendo de korpo% ka% konscienco%, kroni(

ka senlaboreco ka% eterna necerteco pri la morgaŭatago, sistema piedpremo sur la vivora%to )are de la in(:ua% persono% -kapitalisto% ka% potenculo%, ple% diversa%arbitro% kamu:ita% malantaŭ la le&o-mantelo, malkon(tento% ka% mal%usta0o%, kiu% kaŭas intercivitana%n milito%nka% ribelo%n ĉiam dronigita%n en sangon...

*ia, kia &i estas, la odiaŭa socio ne povas paci&i kun la

denaska sento pri %usteco en la omo. 8i devas esti9an&ita, rekonstruita - ka% tia &i estosP

Kiu% estas la rimedo%, kiu% povas e)ektivigi la socian re(konstruon laŭ la spirito de la %am elmetita% principo% deanarkiisma komunismo7 kiu estas la taktiko proponitaka% aplikota de la anarkiisto% por e)ektivigo de la sociaordo, kiu nura alportus eterne serĉatan ka% soi)atan )e(

liĉon ka% prosperon en paco, libereco, solidareco ka% %us(tecoQ

Instruado' edukado ka& organiadoNi ne estas sola%, kiu% parolas pri instruado ka% eduk-ado. Ka% malgraŭ ĉio ni esence di)erencas de multa%, kiu%same kiel ni akceptas tion, ke ĉiu klopodo por plibonigode la socia% rilato% ka% de la omvivo postulas instruita%n

omo%n. Sed la instruado ka% edukado estas iu komplek(sa proceo, kiun oni ne povas pritrakti iolite ka% abs(trakte de la ĉiutaga batalo, nek kiel nepre anticipa kon(diĉo, kiel pretigado de ia granda )estotago. ?stas absur(de pensi ka% atendi, ke la socia rekonstruo komenci&osen 6ksita% tago ka% oro, kiam ĉiu% omo% viitinte lerne(

!#H



%on estos entute preta%, ka% de tiu momento levi&os tea(tra kurteno por +la dua akto. *ia koncepto pri instrua(do ka% edukado estas bae erara ka% iluia. ?stas same

erare kredi %e la magia potenco de instruado ka% eduka(do super la aparta individuo. *5LS*5M ka% lia% disciplo%povas atendi vane tuta%n %arcento%n da re)ormo de lapersono, kio, per la ekemplo de la per)ekteco de iliatingita, allogus ankaŭ la cetera%n siavice )ari&i kiel ilipreta% por la socia rekonstruo. Cersono eĉ la ple% instrui(ta, la ple% alte edukita, ĉirkaŭbarita de kontraŭsocia me(

dio, en kiu &i estas -tute dronanta kvaaŭ en putramarĉo- tiu ĉi iluie libera persono en sia senpoveco porsupervenki la ĉirkaŭan medion, venki sin mem ka% lasennombra%n malsimpla%n )aktoro%n -inter kiu% oni ne de(vas )orgesi ankaŭ nevenkeblan eredon- ple% o)te 6naskun )alsa% iluio%, kun kronika ipokriteco. ?stas dirende,malgraŭ nia simpatio al la omo% de persona )ortostreĉopor per)ekti&o ka% al la metodo de paca re)ormo de la

mondo, ke ple% o)te ple% granda nombro de la ipokritu(lo% trovi&as en ilia% medio%. *iu ĉi vo%o ne di)erenci&as dela vo%o de la religio%, kiu% anstataŭigas la veran eduka(don per la prediko, ka% la prediko estas senpova por ra(dikale 9an&i ne nur la mondon, sed ankaŭ la unuopa%nindividuo%n.

La problemon pri instruado ka% edukado oni devas pri(

trakti en scienca, socia, materiisma lumo, ĉar gi povasricevi sian plenan solvon, nur armoniante kun la kon(diĉo% ka% la batalo por 9an&o de la socia medio mem. Laproblemo estas kompleksa ka% ni ne iluias nin pri )acilasolvo &ia. Cor 9an&i la socian medion estas beonata%instruita% ka% edukita% omo%. Sed por krei vere instrui(

!#



ta%n ka% edukita%n t.e. nova%n libera%n omo%n, estas be(onata nova socia medio. Kompleksa interdependeco,erarocirklo. Kiu atendas sinre)ormon per instruado ka%

edukado, tiu vivas kun vana% iluio%. Kiu kalkulas eksklu(ive kun la socia medio por re)ormi la omon, tiu volaskonstrui sur la sablo ka% per putra materialo. La reedu(kado de lR omo estas daŭriganta proceo, ka% &i ne(niam estas de6nitive 6nita7 ĝi realiĝos en la lukto kaj

per fortostre!ado cele al transformado de la mondo. Laestonta socio ne estos )aro de superomo% ka% an&elo%,

sed de ordinara% omo% kun malper)ekta0o% ka% di)ekto%,sed penetrita% de la deiro per)ekti&i, ka% laboranta%samtempe por sia edukado ka% instruado, por tiu% dealia% omo% ka% por socia rekonstruo.

Sur tiu vo%o, per tiu% klopodo%, ĉiu% instru- ka% edukrime(do% estos utila%. La nuna lerne%o ka% ĉiu% kultur-instrua%institucio% de la nuntempa socio, malgraŭ ĉiu% sia% di)ek(to%, malgraŭ uado ilia kiel instrumento% de la povo,same plenumos sian rolon. Sed la ĉe)a rolo )alos sur lapropra%n organiado%n, kiu%n la batalanto% por socia re(konstruo kreas ka% kreos.

Cor ni la problemo# pri instruado kaj edukado estas ne-disigeble ligita kun la problemo pri organizado. Ka% la or(ganiado ne estas nur instru- ka% edukrimedo, sed an(kaŭ batalinstrumento. *iu batalo estas antaŭ ĉio ideolo(gia, ka% post tio, ankaŭ ekonomia ka% socia. @en organi-

za6o nenia batalo# nenia aktiveco# neniaj atinga6oj# sur kia ajn tereno –instrua# ekonomia# politika# socia a+idea– estas penseblaj4

La unua organiado, de kiu dependas ĉia alia aktivecode la anarkiisto, estas organiado unuiganta la )orto%n

!#$



de la anarkiisto% surbae de ilia% komuna% ideo%. La idea-la anarkiisma organiza6o estas konstruita )ederacio= lo(ka% grupo% ka% organia0o%, distrikta%, regiona% ka% provin(

ca% asocio% ka% &enerala )edero laŭ landa skalo, unuigitakun alia% )edero% laŭ la nacieco%, ka% internacia anarkiis(ma )ederacio.

<ua kategorio= organia0o tute sendependa de la unuaka% aŭtonoma estas la laborista# la+ profesio a+ produk-tado, en kiu la anarkiisto% membri&as pro sia kvalito delaboristo% kune kun la alia% laboristo% konscianta% la beo(

non de organiita batalo sur la ekonomia tereno por pli(bonigi la laborkondiĉo%n ka% trans)ormi la nuntempanekonomion.

*ria kategorio= organiza6o de la malri!aj kamparanoj kajetagrikulturistoj unuigitaj sur profesia tereno simile al lalaborista sindikata organia0o, en kiu la anarkiisto%(agri(kulturisto% same membri&as.

Kvara kategorio= organia0o de la plej diversaj koopera-tivoj.

Kvina= la kulturdomoj ka% la diversaj kultur-instruaj# viri-naj# junularaj ktp ktp7 ĉiu speciala aktiveco postulas res(pondan organia0on. Fiu% estas sendependa% unu de laalia%, ka% ĉiu el ili strebas al unu komuna celo= liberi&oplena ka% ĉiu:anka per la batalo, per instruado ka% edu(kado en la batalo, edukado en spirito libereca, solidare(ca ka% %usteca.

$ekta agado* bo&koto' sabotado' striko ka&!enerala strikoInstruado ka% edukado ne estas mem celo el la vidpunk(

!#"



to, kiun ni tie ĉi elmetas. Ili estas nur rimedo% por veki&oka% )ormado de la konscio cele al lukto por plenumo dela socia rekonstruo. La organia0o donas pli grandan e6(

kecon al la instrua ka% eduka agado en la indikata direk(to. 8i ankaŭ ne estas mem celo, sed iras pli malproksi(men ol la instruado ka% edukado, prenante karakteronde nepre necesa kondiĉo por la batalo. Sen organia0onenia batalo estas pensebla, ka% sen batalo nenia% aki(ra0o%, nenia% atingo% estas ebla%. Sed ne ĉiu batalo estase6ka el la vidpunkto de la esenca% konkero% en direkto al

radikala rekonstruo de la socia vivo.La taktiko ka% la lukto de la anarkiisto% avas kiel baonla rektan agadon. Fi(lasta estas io pli ol batalrimedo7 &iestas metodo de la procedo kaj de la rilato al la aliaj ho-moj, malamiko% ka% amiko%, ka% al la vivoproblemo% ka%ties solvo. *iu metodo bai&as sur la sa&eco de la %ar(cento%, kiu instruas, ke la homoj devas mem aranĝisiajn reciprokajn rilatojn, por kontentigi sia%n beono%nka% rekte de)endi sia%n intereso%n per propra% )orto%, senperanto%.

La moto de la Enua Internacio= +Liberiĝo de la laboristojestu ties propra faro esprimas ĉi tiun sa&econ, ka% es(tas tipe anarkiisma, kiel estas tipe anarkiisma la simplapopolproverbo= + ,l lupo la kolo estas dika# !ar ĝi farasmem sian laboron. La vera akira0o estas nur tio, kio es(tas konkerita per propra% )orto%, ĉar nur kiam donita a)e(ro estas )rukto de propra klopodo, &i valoras, ka% nurtiam post &i staras la konscio pri &ia necesa de)endo.

La ple% simpla ka% kompare ple% )acile plenumebla )ormode rekta agado, kiu sekvigas la ple% malgrava%n konsek(venco%n, ka% kiu postulas la ple% malmulta%n risko%n ĉe

!/D



sia apliko, estas bojkoto. Fi-lasta povas avi ekono(mian, politikan aŭ moralan karakteron, ka% e)ektivi&i ĉela ple% diversa% okao% ka% laŭ diversa% maniero%, sed ĉi(

uokae &i konsistas en iu ago -spontanea aŭ organiita,persona aŭ kolektiva- de ri)uo, de sindeteno, de nepar(topreno. Sur la politika tereno la bo%koton oni praktikasple% o)te rilate al donita% baloto% aŭ &enerale al balotasistemo, al iu% administra% ka% le&dona% rimedo% regista(ra%, al imposto% kiu%n oni konsideras ekstreme arbitra%ka% mal%usta%, aŭ &enerale al la imposta sistemo mem,

ktp. Sur ekonomia tereno &in oni povas praktiki kontraŭplialti&o de la transporta% tari)o%, kontraŭ plialtigita% pre(o%, kontraŭ de6nita% varo%, kontraŭ iu% entrepreno% oka(e de malaltigita% sala%ro% aŭ produktado de por la sociomalutila% produkto% aŭ destinita% al militcelo%, ktp. @ora(lan karakteron la bo%koto avas, kiam &i estas ago desolidareco al strikanta% laboristo%, al revolucia% batalo%, alpersekutata% %u&ato% aŭ %am kondamnito% ktp. La aplik(

kampo de la bo%koto estas senlima. Fiu% rememoras ek(emple la bo%koton %e unu el la bol9evista% baloto% enBulgario, kiel ankaŭ tiun de la barcelona% civitano%, kiu%al)rontis unuanime la plii&on de la tramtakso% ka% ri)uisentrami&i, &is tiu plii&o estis aboliciita. La bo%koto kielrekta batalrimedo estas tre e6ka ka% bonreulta en ĉiu%kampo% de sociala agado%7 sed kiom &i estas )acila, kiel

ni diris, tiusence ke &i alportas ple% malmulte da risko%por tiu%, kiu% &in praktikas, tiom mal)acila &i ankaŭ es(tas, ĉar &i postulas altan civitanan konscion ka% longansperton, kiu %am donis al &i karakteron de +tradicio.Sed laŭ sia enavo, kiel ago de persona ka% socia kons(cio, la bo%koto estas esence revolucia rimedo, respon(danta ple% logike al la anarkiisma ideologio, malgraŭ tio

!/!



ke &in praktikas ankaŭ omo% kun alia% socipolitika% kon(cepto%.

@abotado estas dua rimedo de rekta agado, kiu samepovas esti spontanea aŭ organiita, persona aŭ kolekti(va ago kiel bo%koto. 8i ne estis inventita de la anarkiis(to%, sed &i ricevis sian argumentadon ka%, se tiel diri,konsekradon de la anarkiisto%, por )ari&i poste nedisige(bla parto de ilia revolucia taktiko. 8i estis antaŭe prakti(kata en Anglu%o dum la pasinta %arcento. Coste, apenaŭĉe la 6no de la sama %arcento, &i estis o6ciale akceptita

ka% argumentita de la )ranca% anarki-sindikatisto%, laŭpropono de ?milo C5EG?*. Ankaŭ &ia nomo mem estas)ranca. 8i originas el la nacia% )ranca% maldelikata% lig(no9uo%, nomita% +sabot 1sabo>3, ka% la senco, kiun onienmetis en la vorton +sabotado, klarigas &ian esenconmem= oni laboras )u9e kiel, per piedo%, kiel per la malde(likata ligno9uo, t.e.= por malbona pago –fu3a laboro4

La )ormo% ka% aplikmetodo% de la sabotado estas ple% di(versa%, komenci&ante per malrapida ka% malbonkvalitalaboro, ka% 6ni&ante per )ordi)ektado de la ma9ino%, ins(tala0o% ka% ilo%, por ĉesigi la tutan produktadan entrepre(non aŭ la tutan socian servon. ?n la ordinara lingva0o lanocio pri sabotado ricevis ankaŭ konatan mal9atan sen(con, kiu avas nenion komunan kun la kompreno% detiu%, kiu% &in rekomendas ka% praktikas, nek kun la mora(lo, kiu motivas la sabotadon kiel )ormon de rekta agadode la laborista klaso en de)endo de sia% intereso%. *ial, la)ranca% sindikatisto% ka% ĉe)e ?milo C5EG?*, kiun oni po(vas konsideri kiel patron de la sabotbatalo, ĉiam em)aiska% substrekis &ian altan moralan enhavon, ĉiuokaeklarigante, ke sabotado celas damaĝi al la mastroj# ka-

!/4



pitalistoj# registara administracio# sed neniaokaze la ci-vitanojn# konsumantojn. 8ia rekta tasko estas devigi lakontraŭulon cedi, kontentigi la preentita%n postulo%n,

ĉesigi ka% abolicii e)ektivigon de akceptita% aŭ antaŭvidi(ta% rimedo% direktita% kontraŭ la intereso% de la laborulo%aŭ de ĉiu% civitano%. 8ia e6keco estas mult)o%e pruvitaankaŭ odiaŭ7 sen troigo oni povas diri, ke en 'rancu%o,ekemple, multa% el la sociala% akira0o%, kiu%n &uas nun lalaboristo%, estas )rukto de la sabottaktiko iam e)ektivigi(ta energie de la )ranca% revolucia% sindikatisto% -ilia% pa(

tro% ka% pli a&a% )rato%.Sur tria loko la rekta agado sin mani)estas per striko,kiu multokae sencigas ka% sinteas la bo%koton ka% sa(botadon, laŭ tio, ĉu ili avas nur partan aŭ spontaneankarakteron. odiaŭ multa% akceptas ka% praktikas la stri(kon kiel batalrimedon. Sed se oni 0etos supra0an rigar(don super la istorion de la laborista% batalo%, oni vidoske, malgraŭ tio, ke ankaŭ &i ne estas inventado de laanarkiisto%, al ĉi-lasta% la striko 9uldas sian amasan e)ek(tivi&on ka% akcepton. Ka% nenio miriga en tio, ĉar la stri-ko plej strikte kaj plej plene respondas al la bazaj princi-

poj de la anarkiisma konceptaro.

La samon -ka% per eĉ pli granda pravo- oni povas diri priĝenerala striko, ĉar la istoria dokumentaro estas treriĉa en tiu s)ero. La marksisto%, kiu% odiaŭ &in praktikasple% o)te karikature, iam &in priridis, kiam la anarkiisto%arde &in rekomendis al la nacia% ka% internacia% laborista%kon)erenco% ka% kongreso%. ?ĉ se ni estus postulema%, pliatenta% en la okao% de &ia apliko en nia epoko, ni vidus,ke nur la anarkiisto%, kiam ili &in praktikas, donas al &iveran karakteron de e)ektiva e6keco. Ne estas pli po(

!/;



tenca rimedo ol la striko, kiam &i alprenas &eneralan ka%revolucian karakteron. ispanu%o, lando de la striko% ka%anarkiisma% tradicio% en la laboristaro, donas brila%n ek(

emplo%n de lukto bae ekskuinta la tutan ekonomianka% socian vivon, kie la strika% movado% en iu% produkta(do% ka% entrepreno% daŭris monato%n ka% %aro%n, ka% eĉ 6n(6ne 6ni&is kun venko.

Sed la striko ka% speciale la &enerala striko ne estas ri(medo por amua0o nek por politika% ludo% utile al la kom(bina0o% diktata% de la intereso% de la partia% centralo%. Ni

estas atestanto% de multe da parta% striko% entreprenita%dis9irite ka% kvaaŭ intence ne samtempe, 6ni&anta% kunmalvenko%, kiu% estas tre malutila% por la laborista klasopro sia% konsekvenco%. Kiam la ispana% anarki-sindika(tisto% decidi&is %e striko ka% speciale %e &enerala striko, iliĉiam sciis, kiel granda estas la respondeco, kiun ili ak(ceptas, ka% same sciis, ke ĉiu simila kon:ikto povas kon(duki al ekskuo% ka% komplika0o%, por kiu% ili devas estipreta%. La ispana anarkiisto rigardas al &enerala striko,kiel al komenco de revolucio, ka% antaŭorgas pri even(tuala% komplika0o%. *iel estis iam ankaŭ, en Argentino,kie '.5..A. e)ektivigis en lar&a skalo la saman taktikon.Costsigno de simila sinteno al la striko ka% &enerala stri(ko estas nek en la intence aran&ita% kiel )estamua0o%striko% de la bol9evisto%, ple% o)te kun intenco subteni

iu%n irmaniero%n de la partio aŭ la politika%n kombino%nde SSS, senkonsidere al la e6kado sur la laboristan kla(son en donita lando, nek en la irado de la plua% batalo%de la laboristaro o)te tro lacigita pro sensukcesa% ka%malbone e)ektivigita% strika% movado%.

Ka% kio miriga povas esti en tiu% )akto%Q La marksisto% ne(

!/#



niam tutkore servis la intereso%n de la laborista klaso,nek serioe konsideris la rimedo%n de la rekta batalo.Fiu batalrimedo respondas al determinita ideologio. La

striko estas tipa anarkiisma luktorimedo. Al la marksis(to% ka% politikisto% tiu rimedo ne konvenas, ilia logika luk(tovo%o estas parlamentismo. Fia instrumento postulassian ma%stron. La striko ne estas por diletanto%, kiel es(tas ĉiu% politikisto% atendanta% remburita%n )otelo%n en laparlamento, ĉar &i o)te kondukas al barikado% ka% reulteal mallibere%a% ĉelo%. La pa)mortigo, ekemple, de 'ran(

cisko '?? en ispanu%o estis tiom pro +La @odernaLerne%o, kiom pro la terura% strika% movado% en la ko(menco de tiu ĉi %arcento, pri kiu% oni konsideris lin inte(lekta instiganto. *iutempe la marksisto% moke nomis la&eneralan strikon +ĝenerala stulta6o, memkontenta% prisia +spriteco. ?kde tiam )or:uis multe da akvo ka% la)akto% estas iom )orgesita%.

#rotesto' ribelo' insurekcio' revolucio ka&socia revolucio+Bo%koto, sabotado, striko ka% &enerala striko, malgraŭ tioke kiel )ormo% de rekta agado ili trovas aplikon -unu pli,alia malpli- sur ĉiu% tereno% de la sociala batalo, tamenrestas batalrimedo% tipe ekonomia%. Ilia sukcesa aplikoen la 6no de la pasinta ka% en la komenco de la nuna

%arcento estigis certan troan logi&on en la sindikata%nka% anarki-sindikata%n medio%n, )enomeno cetere ne ma(lo)ta en la sociala% lukto%, kie la pasio% ka% sento% ia)o%esuperas, ka% kie la serĉado de nova% vo%o% ka% )ormo% es(tas proceo &is nun ne 6nita. *iel oni venis al troa 9veli(go de la ekonomigraveco en la omsocio, ka% al malgra(vigo de la sociala batalo &is pure ekonomia )enomeno.

!//



*iel la rimedo%n de la ekonomia batalo oni preentispreskaŭ kiel unika%n ka% senduba%n en la provado de lalaborulo% por socia rekonstruo. lo pli, iu% tiom ilin ideali(

gis, ke krei&is ĉe multa% supra0a ideo pri tiu kompleksaka% mal)acila proceo, kiun oni nomas radikala socia re(organiado, reduktante &in al la aŭtomatismo de )atalasocia disvolvi&o, ka% al &i aldonante la optimisman orna(mon de granda )estotago. La &enerala striko, ekemple,laŭ e6keco ka% ĉioncirkaŭpreneco, akiris en la konsciode tiu% omo% tian potencon, ke laŭ ties kredo la odiaŭa

putra socio en la proceo de &enerala striko devus ĉesikiel orlo&o kies risorto estas de9irita, ka% la nova sociodevus naski&i preskaŭ aŭtomate. La produktado estasparaliita, la tuta tra6ko altigita, la inter9an&o ne pluestas ebla, la kapitalisto% ka% aŭtoritatulo% estas tiomsenpova%, ke eĉ ilia armila de)endo )ari&as sene6ka. Larevolucio mem estas preskaŭ paca )enomeno7 tiomgranda estas la potenco de la ekonomia agado, ke la

malamiko estas neniigita preskaŭ sen nececo )usilon ek(krakigi. estas al la laboristo% nur preni en sia% mano% latutan ekonomian aparaton, ka% poste ĉiu%n alia%n socia%n)unkcio%n, ĉar la tuta vivo dependes de la ekonomi)unk(ciado.

Ka% la vero estas, ke kiom a%n supera estas la gravecode la ekonomia% )enomeno% -ka% &i kreskos certe anko(

raŭ en la estonteco- la socia vivo, la vivo de lR omo,restas malsimpla komplekso el plej diversaj manifes-tiĝoj kondi!itaj de multego da plej diversaj faktoroj. Laomo estas nek nur ekonomia, nek nur -ka% eĉ pli mal(multe- politika besto. <e tio venas, ke la rilato% inter laomo% vivanta% en socio alprenas multaspekton# kiu sin

!/H



esprimas en determinita politika# ekonomia kaj sociastrukturo, ob%ektiva en ties tuteco, sed ne en ties apar(ta% )ormo% de mani)esti&o, ĉe !iu:anka agado de tiu%,

kiu% celas -aŭ estas al tio alvokita% &is alta grado pro siasocia situacio- pro)undan trans)ormon ka% konstruon denova strukturo, kiu ankaŭ pro la multaspekto de laoma naturo ka% ties beono%, ne estos senescepte eko(nomia.

etere, la tuta omistorio estas malantaŭ ni7 ni sciunur vidi ka% analii &in, por ke ni konvinki&u pri tiu% sim(

pla% vero%. 8i ne estas )rukto de nur ekonomia% kon:ik-to%, nek plenigita nur per tipe ekonomia% )ormo% de bata(lo. Bo%koto, sabotado, striko ka% &enerala striko neniamestis la unika% lukto)ormo%. Caralele kun ili multe pli o)teka% pli grave mani)esti&as la protesto# ribelo# insurekcio#revolucio koncernanta% nur aparta%n sektoro%n de la so(cia vivo, en multe da okao% eĉ ekster la s)ero de la eko(nomio, ka% kelk)o%e, aperinta% kiel ekonomia% kon:ikto%, iliplivasti&as ka% ĉirkaŭprenas la tutan socian organismon.

La protesto povas esti eĉ iole-individua, sen pro tiomalpliigi sian valoron, kiam &i volas veki la komunankonscion. 8i povas ankaŭ esti pure morala ago, kiel tiude iu K5C5*KIN, de iu BAKENIN, de iu *5LS*5M, kiu% in(terrompas la rilato%n kun sia socia medio, ka% per tiokontribuas multe pli al ekskuo de la )osto% de la tuta so(cio, ol per striko por plialtigo de la sala%ro% %e kvin centi(mo%, kiu%n la postan tagon oni el0etas al la konsumanto7ka% pro manko de su6ĉa konscio de ĉi-lasta ka% pro iubone organiita propagando de la mastro%, tiu% centimo%povos kontraŭstarigi la konsumanton kontraŭ la laboris(to. *iu sama rimarko validas, ka% kompreneble multe pli,

!/



pri kolektiva ka% bone e)ektivigita protesto ka% ribelo, prila popola insurekcio ka% pri la revolucio.

5ni devas tamen tu% rimarkigi, ke tiu% batalrimedo% neestas por la anarkiisma taktiko tiel tipa% kiel )ormo% derekta agado, kiel estas la rimedo% uata% sur la ekonomiatereno ka% precipe la striko ka% la &enerala striko. Cer tioni volas diri, ke, kvankam la protesto, ribelo, insurekcioka% revolucio estas )ormo% de rekta agado, ilin povas uiankaŭ alia% socipolitika% movado%, kiu% principe ne estaspor la taktiko de rekta agado. *io ĉi kompreneble ne )or(

vi9as la di)erencon inter la anarkiisto% ka% ĉi-lasta% enilia% sinteno% al tiu% batalrimedo%, en la maniero ilin apli(ki, en la celo% tra)enda% ka% en la morala enavo al ili do(nita.

La protesto povas alpreni krom la )ormo de morala indi(vidua ago, tiun de organiita kolektiva ago= publika mi–tingo# stratmanifestacio, sen ĉiam iri nenecese &is koli(

io kontraŭ la +)orto% de la ordo, sed male sin espri(manta ple% o)te en paca mani)esti&o de indigno aŭ desolidareco, kiu ne transiras la limo%n ka% gravecon demorala ago tra kolektiva esprimo. La protesto en sia ple%ekstrema )ormo kondukas ekemple al la ri)uo militser(vi ka% al la ri)uo plenumi iu%n ago%n, tiel alproksimi&antaal ribelo.

La ribelo en sia &usta senco estas protesto# kiu jamagas armile. 8i povas esti individua ka% kolektiva, seden sia pli &usta senco, la ribelo estas ĉe)e kolektiva ago.

*iel estas la kontraŭstaro al milita agado, la altigo detra6krimedo% kiu% transportas militistaron, la kontraŭsta(ro al politika puĉo. Sed en ĉiu% okao% &i aperas organii(ta de revolucia malplimulto.

!/$



Kiam la ribelo alprenas lar&a%n dimensio%n, ĉirkaŭprenaspli grandan teritorion ka% allogas popolamaso%n ekster laorganiita malplimulto, t.e. kiam la ribelo trans)ormi&as

en amasan popolagon, &i %am estas insurekcio. La insu(rekcio povas )ari&i &enerala ĉirkaŭprenante la tutan te(ritorion de iu lando, ka% tiam &i estas revolucio. La revo(lucio povas avi nur karakteron de komuna ka% tutpopo(la ekstari&o, per nacia liberi&o ekemple, sen ia% a%n so(ciala% celo%, povas avi pure politikan karakteron kunmalmulte da miksa0o de socia% elemento%7 povas ankaŭ

avi socian karakteron sen klare 6ksita% celo% al pro)un(da trans)ormado de la ekonomio. 8i povas tamen cir(kaŭpreni ĉiu%n socitavolo%n ka% esti direktata al radikalatransformado de !iuj institucioj –politikaj# ekonomiaj# ju-raj# spirit-religiaj– kaj tu3i profunde la sociajn kaj mora-lajn rilatojn inter la homoj# samkiel ties konceptojnmem4 <iam ĝi estas la socia revolucio4 i aktivigas !iujnrimedojn de la rekta batalo# komencante per la bojkoto#

sabotado# striko# ĝenerala striko kaj# kun uzado de laarmiloj# kun la ribelo# la insurekcio kaj ĝenerala insurek-cio# nante per neniigo de la tuta malnova socia struk-turo# per senpropriĝo de !iaj rimedoj por produktado#inter3anĝo kaj konsumado# per forigo de la 3tato kaj !iuj

perfortaj kaj parazitaj instrumentoj kaj organoj.

Cor ni la socia revolucio estas nek simpla nek )acila )aro.

8i postulas preparon ka% maturi&on, kiu% ne povas esti)rukto de iola% ka% mallongdaŭra% klopodo%, nek taskopor reali&o de nura organia0o, partio aŭ movado. 8i an(kaŭ ne povas esti okaa0o, kiun oni e)ektivigas en 6ksi(ta% tago ka% oro, laŭ ordeno de determinita centro. LaCaria Komuno avis multa%n elemento%n de socia revo(

!/"



lucio, sed la necesa% kondiĉo%, por ke &i )ari&u vera sociarevolucio, restis )or de reali&o. La usa evolucio ena(vis ankoraŭ pli determinita%n elemento%n de socia revo(

lucio, sed la interveno de partia diktaturo su)okis la po(polan iniciaton, ka% la revolucio abortis sub la bato% de labol9evista policre&imo. La ispana revolucio iradis anko(raŭ pli malproksimen en la enpro)undi&on de sia sociakaraktero ka% en la senprokrastan konstruon de nova so(ciekonomia strukturo, sed &i eksplodis en multe da spe(ci)a% kondiĉo%, kiel kontraŭbato de )a9isma komploto

akompanata de )remda interveno minacanta la naciansendependecon mem de la lando7 en kompleksa impli(ka0o de multnombra% ka% diversa% internacia% intereso%, &ialprenis en iu senco karakteron de komuna nacia ago,ĉe kiu homoj el diversaj klasoj kaj sociaj tavoloj kun ra-dikale kontra+ecaj sociekonomiaj kaj politikaj interesojsin trovis pro la cirkonstancoj sur unu batalfronto kon-tra+ unu komuna kontra+ulo. *io ĉi &uste estas unu el la

kaŭo%, kiu% ne )avoris pli decidan baton al la 9tata ma9i(no, cirkonstanco kiu paralele kun la tuta kompleksecode alia% )aktoro% malelpis la 6ndisvolvon de la pro)undasocia trans)ormado de6nitive altigita de la etendadosuper la tuta lando de la diktaturo de 'ANK5.

estas ankoraŭ du :anko% de la problemo pri la revolu(cia socirekonstruo, por ke ni 6nu pri tiu demando. La

unua estas tiu de ĝia perforta karaktero ka% la alia deĝia ekeco aŭ senekeco kompare kun tiu de la re)or(mismo. @ulta%, sentema% al ĉia per)orto aŭ deiranta%montri&i tia%, deklaras sin kontraŭ la revolucia bataltak(tiko, bai&ante sur morala% argumento%. Ni ne volas tieĉi disputi kun ili. Enue ni volas nur rimarkigi, ke estas

!HD



erare koncepti la revolucion kiel nepre sangan banon,aŭ rigardi la uon de armilo en la revolucio kiel eksklui(van ka% determinantan signon. La revolucio povas esti

multsangversa sen esti revolucio la+ sia enhavo. @ale,ĝi povas esti akompanata de multa% sensigni)a% mani)es(ti&o% de per)orto 1ni ne permesas al ni aserti, ke revolu(cio povas esti entute senigita %e per)orta% mani)esti&o%,tio ĉi estas neebla3 ka% tamen esti vera socia revolucio.La plej karakteriza signo de la revolucia agado estas la

popola iniciato# kiu vekiĝas dum la revoluciaj periodoj

kaj la unika faktoro# kun kiu la anarkiistoj kalkulas por radikala socirekonstruo4 Kaj la plej karakteriza signo dela socia revolucio estas radikala forigo de la malnovajinstitucioj# kaj konstruado de nova socistrukturo kun laamasa kaj konstanta partopreno de !iuj kreantoj de va-lora6oj kaj de !iuj batalantoj por !ies libero# bon3tato kaj

justeco4

Koncerne &ian e6kecon, ni devas kon)esi, ke ni odiaŭvivas en dekadenca epoko, en kiu la re)ormismo gravesuperas la revolucian agadon7 ka% multa% estas tiu%, kiu%provas subtaksi la veran gravecon de la revolucia% bata(lo% antaŭa% al la odiaŭa epoko, ka% ili 9a%nigas kvaaŭ ili)orgesus, ke multo 9a%ne realigita de la parlamento% ka%per re)ormisma aktiveco de la politikisto%, reale estas)rukto aŭ konsekvenco de la revolucio, kiu, malgraŭ tio

ke &i estis mult)o%e su)okata, ne ĉesas esti dan&ero persia pro)unda ka% obtua tondro. 5ni o)te parolas pri laatingita% reulto%, pri la sociala progreso en iu% lando%, ka%oni eksplikas tion per la e6keco de la re)ormismo% sedoni )orgesas, ke, en la odiaŭa mondo estas eĉ ne unulando, kiu vivas iole ka% :ankenlasite de la komuna

!H!



koncerto, ka% ke ple% o)te la ver9ita sango de la viktimo%de la revolucio en donita lando alportas sia%n )rukto%n enalia% lando%, ka% la laborulo% en ĉi tiu% lando% senpage ri(

cevas &is certa grado kion alia% por ili permilitis, sen tioke ĉi tiu% povu gustumi la )rukto%n de sia batalo.

@ultrilate la iama% socialisto% trompi&is en sia% antaŭvi(do%. La kapitalisma socio montri&is ne tiel proksima alsia morto7 ĉar la kapitalismo lernis alkon)ormi&i. Sed netrompi&is la unua% socialisto% en tio, ke kapitalismo ne

povas malaperi per preĝo kaj prediko7 kiom a%n &i alkon(

)ormi&is ka% cedis por savi&i, &ia lasta +cedo estos ...&ia morto, ka% &i estos -ne povas alimaniere esti- nure)aro de per)orta agado. La anarkiisto%-revoluciulo% ne ti(mas alpreni la moralan respondecon de +murdistoj.Kiu% pre)eras la lavita%n mano%n de CILA*5, tiu% per )a%navualita konscienco de ME<AS5 konservu por si la mora(lon de la par)umita 6listro.

!H4



KonstruivaKonstruiva anarkiistaanarkiistaprogramoprogramo

La konstruanta spirito ka& la fundamenta&celo& de socia rekonstruo

+i volas tutege ĉion detrui. ?n via% skriba0o% vi ne lasisX9tonon sur 9tonoY, vi ĉion detruis. ?stas )acile detrui,sed mal)acile konstrui. Kion vi metos surloke de ruino%QKion vi metos anstataŭe de la diversa% institucio% de lanuna socioQ Far vi mem diras, ke la omo ne povas vivisen socio, ekster la socio. La nuna socia vivo estas tielmalsimpla. La omo% beonas nutra0on, vesta0o%n, lerne(

%o%n, ospitalo%n, teatro%n, ktp. La oma% beono% estastiom multnombra%, senĉese kreskanta% ka% ra6ni&anta%.La socia% rilato% )ari&as pli ka% pli interplektita% ka% mult-)orma%. Fu vi opinias, ke estas tiel )acile kontentigi ĉiu%ntiu%n beono%n ka% aran&i tiel malsimpla%n rilato%n sen9tato, sen potenco, sen imposto%, sen tribunalo%, sen po(lico ktpQ ?stos necese produkti pli ka% pli ka% produkti laple% diversa%n ava0o%n, interdividi ka% konservi ilin, ktp.

ia libereca komunismo, spite vian proteston, kiam via%malamiko% nomas &in malordo ka% aoso, )akte 6nvenosal tio, kion ni kutimas di6ni per la vorto XanarkioY.

*ia% estas, kelkvorte, la kritiko% de ĉiu%, kiu% legas nia%nskriba0o%n sen akcepti nia%n koncepto%n, sen su6ĉe koniilin. *iu konstato entenas pravigebla%n elemento%n7 ni

!H;



devas serioe, )unde esplore respondi ka% laŭmeure dela disponebla loko, su6ĉe detale.

Komence, ni rimarkigas, kiel a%n prava estas la koncep(to, ke la detruo ne su6ĉas, ke la konstruo devas akom(pani ka% postsekvi &in, ke ne estas tute vere, ke detruoestas tiel )acila. Crecipe, kiam temas ĉe)e pri detruo dekoncepto%, antaŭ%u&o% estigita% de antaŭ %arcento%, deinstitucio% kon6rmita% per %arcenta% tradicio%, kredo% ka%superstiĉo%, kutimo% ka% rutino% bone de)endita% per po(tenca sistemo disponanta mensoga%n, trompega%n, per(

)orta%n rimedo%n. Sekve, detruo ne estas malpli mal)aci(la ol konstruo. Ka% se ni estas devigita% komence detruisame en la rekta senco kiel en la abstrakta ka% 6loo6asenco de tiu vorto, estas, ĉar la konstruo, pri kiu temasĉi tie, ne estas ebla sen antaŭe detrui la nunan sociansistemon.

@i devus poste rimarkigi, ke estas tute arbitre ka% erare

atribui al ni la detruemon kiel escepta0on tipan de niadoktrina spirito ka% de la celo de nia aktiveco. *iurilateestas pro)unda detruenda eraro, kiu loki&as en la cer(bo%, eĉ en tiu% de kelka% anarkiisto% ne su6ĉe konanta% lakoncepto%n. ?stas bela esprimo de BAKENIN, lar&e dis(vastigita ka% konata, kiu eĉ poeie eas = +La spirito dedetruo estas samtempe konstruema spirito. Sed tiu)rao ne tu9as la anarkiisman spiriton, precipe en &iamis)ormita koncepto ka% tendenca interpretado. 5ni nescias ka% oni tro )orgesas gravan detalon, nome= tiu )ra(o estas la konkluda penso de grava artikolo germaneverkita de BAKENIN en !$##, kiam li ankoraŭ ne estisanarkiisto. Kvankam BAKENIN daŭre tenis en sia% penso%ka% agado% la )undamenta%n signo%n de libereca spirito, li

!H#



)ari&is anarkiisto nur post la pola ribelo en !$H; ka% postlonga revolucia sperto ka% martireca vivo survo%e alnova mondo libera, solidareca ka% %usteca. Sed koncerne

tiun detru-koncepton tiel )ormulitan, ekistas alia sencotute malsama ol tiu vulgare atribuita. *emas tie pri ku(ra&o, kritiko-kura&o ka% ne pri simpla neo. BAKENIN vo(lis diri -ka% plur)o%e li esprimis la saman ideon- ke tiu,kiu ne estas preta re)uti ĉion, kio mal%uni&as, kiu ne ku(ra&as sin deklari kontraŭ la malnova% )ormo%, detruiĉion, kio estas posti&inta, putra ka% 9ima, ankaŭ ne ka(

pablas konstrui. Ka% se odiaŭ ni deirus para)rai BAKE(NIN-on, provante pli precie esprimi la anarkia%n psiko(logion ka% ideologion, ni povus diri= +La konstruema spi-rito estas samtempe detruo–spirito.

*io ne estas arbitra ka% antaŭ%u&a aserto. Su6ĉas studila vivon ka% aktivecon de la ple% rimarkebla% anarkiisma%teoriisto% ka% propagandisto% sur la internacia plano ka%penetri en la animon de ĉiu anarkiista aktivulo, eĉ de lalasta ka% ple% modesta repreentanto de tiu% ideologioka% psikologio, por vidi kiom riĉa% estas la konstru-impe(to%, kiu% eli&as el ĉiu penso, ĉiu gesto, ĉiu motivo ka% deĉiu laboro de anarkiisto. Neniu alia doktrino, neniu mo(vado naskis tiom riĉan aron da giganta% kreinto%, inicin(to% ka% realiginto% de kreanta% ka% poitiva% verko%. BAKE(NIN -enkarni&o de la ribelo- komencas sian anarkian ak(

tivecon ellaborante )unde esploritan programon pri so(cia rekonstruo. K5C5*KIN estis malo)ta scienculo prosia% universala% kono% ka% grava realiganto. La omaraistorio entenas malmulte da omo% kiel ?liseo ?LES,kiu per sia% propra% klopodo% ka% rimedo%, )ondis universi(tato%n kiel la Liberan Eniversitaton en Belgio -kiu )ari&is

!H/



centro ka% vo%kruci&o de la ple% grava% tutmonda% scien(culo% survo%e al Bruselo por instrui. +La @oderna Lerne(

%o de 'rancisko '??, en ispanu%o -por kiu li en(

dan&erigis sian vivon-, kreis istorion en la )ako de ra(cia edukado. +La abelu%o de Sebastiano 'AE?, aliamodelo-lerne%o pri libera edukado, kiu )unkciis !# %aro%nka% kiun detruis la unua mondmilito, estas ankoraŭ aliaekemplo de poitiva konstruo. La lerne%o de Caŭlo 5(BIN en Saint-Cu\, kie estis praktike ellaborita% la meto(do% pri libera edukado, estis deirpunkto de internacia

movado cele al pliboni&o de la nuna lerne%o. La bulgaroarban KILI'ASKI revis krei ankaŭ similan lerne%on ka% li %am konstruis la domon en sia )armo, apud agrad,kiam eksplodis la unua mondmilito, kiu malpermesis&ian realigadon. Ka% kiun anarkiiston ne ravis la ideokrei komunumo%n por konkretigi sian idealonQ Ni ne di(ras, ke estas la sola nek la ple% bona vo%o por realigi lagrava%n ideo%n, kiu% inspiras nin, ni volas nur indiki, per

tiu% ekemplo%, la )undamenta%n sprono%n tipa%n de laanarkiista psikologio.

Silentu ĉiu%, kiu% intence preentas la anarkiisto%n kielsimpla%n detruanto%n ka% vulgara%n neanto%n ka% ple% bo(nokae kiel vana%n revulo%n, ĉar la )akto% pruvas ilianidearon.

La konstruanta% sprono% en la anarkia aktiveco spegu(li&as ankaŭ sur la ideologia plano. 'akte, la anarkiistojestas la solaj inter ĉiu% revoluciulo% ka% socia% re)ormisto%,kiuj posedas konstruivan programon. ?stas precie protio, ke la marksisto% nomas ilin +utopiano% 1ĉar ili kreasprogramo%n por la estonto -t.e. utopio%n37 pretekste ke iline volas orgi pri imera konstruado por la estonto, la

!HH



marksisto% neniam klopodis precie montri sian koncep(ton de venonta socia re&imo. Neniu el ilia% antaŭvido% netransiras la konkeron de politika potenco. Ili ne diras

tion, kio okaos poste. Ilia programo estas tiel simpla,ĉar )akte neniun programon ili avas. Su6ĉas )oliumi lamarksista%n verko%n por vidi, ke ne estas eĉ unu linio,unu ideo spegulanta precian koncepton rilate al lastrukturo de la socio nomata +socialista, komunista aŭlibera. Nur estas klara ĉe la marksisto% la konkero depolitika povo ka% la starigo de diktaturo. <e tiu punkto

komenci&as la abismo de necerteco, kiu, praktike,trans)ormi&as en abismon de su)ero, teroro ka% ororaekspluatado.

?l kio konsistas la socia rekonstruoQ

La forigo de kelka% institucioj# modifo de alia% ka% kreo denovaj institucioj4

Ni %am vidis la institucio%n, kiu%, laŭ ni, estas destinita% aldetruo. Coste, ni vidos tiu%n, kies modi)o estas la unuatasko de socia rekonstruo ka% tiu%n, kiu%n oni devas tiamkrei. La socia rekonstruo avos ankaŭ taskon organizikaj kontribui al la organizado de ĉiu% oma% aktivado% ka%mani)esti&o% cele avigi superan materian ka% kulturannivelon ka% senliman ka% ra%tegalecan evoluadon por ĉiu%en libero, solidareco ka% %usteco.

Kiam sociologo same )undamente analias la strukturonka% la )unkciadon de la socia vivo, kiel botanikisto esplo(ranta )olion aŭ radikon, transverse ka% laŭlonge tranĉan(te, li konstatas, ke la bao de ĉiu socio estas la laboro.Sekve, la unua tasko ka% la ple% grava por la trans)or(

!H





Antaŭ ol konkrete ka% detale ektrakti la ekamenon detiu% )undamenta% celo% de la socia rekonstruo, ni devasklare ka% asertege konigi la poicion de la anarkiisto% ri(

late al la planizado ka% kunordigo.La stimulilo% de la kapitalisma produktado estas materiaintereso esprimita per la pro6to de la posedanto% deprodukt-rimedo%. Cro tio, la kapitalisma produktado, laŭ(meure ke &i ne dependas de 9tata regisma politiko, nebeonas totalan produktplanon. La 9tato, cetere, per siakreskanta interveno en la socia ka% ekonomia vivo, pli

ka% pli sin turnas al iu planiado, kiu rolas en &ia% ĉiu%ara%bu&eto%. Sekve, la kapitalisma produktado mem daŭrepli ka% pli iras al planiado, sed tre &enerala planiado.

La socialismo, kia% a%n estas &ia% subdivida0o%, preentasla produktadon de la hava6oj cele al kontentigo de laloĝantaraj bezonoj kiel movigan elementon de la ekono(mio. Laŭ tiu principo, la planizado kaj la kunordigo fa-

riĝas neeviteblaj necesa6oj. *iurilate la anarkiisto% ne es(tas escepto%. Ili estas aprobanto% de la planizita ekono-mio ka% de la kunordigado de sociaj rilatoj. Sed pro)undeili di)erencas de la aŭtoritata% socialisto% pri tiu kampo,ĉar laŭ la anarkiisto%, la ellaborado de la plano estasprecipe la tasko de tiu%, kies plano celas kontentigi labeono%n= la konsumantoj ka% la tuta socio, paralele altiu%, kiu% aplikas tiun planon -la laboristo%. La ellaboradoe)ektivi&as surloke, ĉebae, ka% ĉe la entreprene%o%, ka%la kunordigo e)ektivi&as de )unde supren sur la tuta teri(torio.

#roduktado ka& servo&La materia produktado kiel ekonomia ka% socia )unkcio

!H"



entenas= mine%o%n, 9tonmine%o%n, petrol)onto%n, terkultu(ron, bredadon, arbaro%n, 69kaptadon, ĉasakiron, idro-termo-elektran energion, industrio%n rilata%n al nutra0o,

konstruado, teksado, piedvesto%, ledo, ligno, metalurgio,mekanika konstruo, vitro, kemio, ceramiko, ktp.

Clie estas multa% manlabora% pro)esio%, iu% en diversa% in(dustrio%, alia% sendependa%, kiu% rolas kiel elpa% branĉo%.Alia% rilatas kun orgado ka% riparo ka% sin preentas kva(aŭ servo%, ktp.

Caralele al la materia produktado, la servoj, kiel latransportoj# komunikoj# sano# instruado kaj edukado#kulturo ktp, en kiu% e6kas la oma laboro, ne povas estikonsiderata% kiel produktado, kvankam granda nombroda ili proksimi&as per sia karaktero al la materia produk(tado.

,ertikala organio

La organiado de la produktado ka% de la servo% estasunu el la ple% grava% tasko% de la socia rekonstruo. Lasukceso de la revolucio konsistas ĉe)e el venko de lamalordigo de la produktanta organaro. ?ĉ momenton nealtas la vivo. <aŭras la beono%, sekve la produktadode la ava0o% ka% la )unkciado de la servo%, kontentigan(ta% ĉiu%n beono%n de la lo&antaro, devas esti rapide nor(maligita% ka% eĉ plibonigita%. 'eliĉe, la neceso krei novan,

tute malsaman institucion por plenumi tiun grandeganka% gravan taskon ne ekistos. La organaro %am ekistasde antaŭ la revolucio. Necesos nur modi6 &in, adaptan(te &in al la nova% )unkcio% komisiota% de la revolucio. *iuorganaro, tiu institucio estas la laborista sindikato. ?stas&i, kiu eksproprietigos ka% kaptos la entrepreno%n ka% la

!D



servo%n kun ĉiu% ties poseda0o% -instala0o% ka% nemovebla%poseda0o%, magaeno%, depone%o%, materialo% ka% ilia% )on(to%- ka% re)unkciigos ilin.

La rekonstruo estas precipe organio-laboro= organiza-do de la laboro# provizado# zorgado# produktado kaj par-te de inter3anĝo -ĉe)e inter la alia% entrepreno%-, raciigode la funkciado# esploroj kaj studoj pri perfektigo de lametodoj# formado de la kadroj# distribuo de la rimedojkaj manlaborularo inter la entreprenoj ktp. La kreadoka% la daŭrigo de armonio en la tuta organaro sur pli

am-pleksa teritoria plano postulas ankaŭ anta+an ku-nordigon de la rimedo%, materialo%, energio ka% manlabo(rularon, sekve, statistiko )ari&as speciale grava servo.

La tuta organiado ka% la plenuma laboro devene estastasko de tiu%, kiu% rekte partoprenas per sia laboro. *ioestas ebla nur en la plej malgranda kolektiv-unuo en lalaborloko -labore%o, )abriko, )armo, estable%o, aparta la(

bore%o, stacio, stacidomo, lerne%o, dispensario, ospita(lo, laboratorio ktp. La laboristo%, ĉiu% e%a% laboristo%, pli-malpli multa% sendi)erence de metio% aŭ pro)esio%, )or(mas la primaran organizon. *io estas organizo la+ pro-duktado# funkcio a+ servo. Coste, ĉiu% simila% organia0o%pri la sama produkta aŭ serva )ako, lok-skale aŭ sur li(migita teritorio 1komunuma teritorio, ekemple3 kuni&aspor )ormi lokan unuiĝon de ĉiu% laboristo% de la entrepre(no% ka% labore%o% de la sama produktado aŭ de la samaservo. La sama unuecigo, ciam en la sama produktado,la sama servo de socia )unkcio, etendi&as sur pli lar&ateritoria skalo= distrikto, arondismento, departemento,regiono, )ormante respondanta%n unui&o%n, distrikta%n,arondismenta%n, departementa%n, regiona%n unui&o%n,

!!



laŭ ekonomia )ako, por 6ne agi sur la teritorio de la lan(do per starigo de fakaj naciaj unuiĝoj. La organio laŭprodukta0o%, )unkcio%, sekvas rektan linion de )unde su(

pren -la vertikala organizo. Fiu unuecigo en tiu vertikalaskalo, komencante per la unŭagrada organio ka% 6(ni&ante per nacia unui&o de la )ako%, elektas la respon(dantan konsilion entenantan la necesan nombron damembro%, laŭ la kao%, repreentantan la laboristo%n,teknikisto%n ka% administranto%n= konsilion pri unuagradaorganizo# konsilion lokan# distriktan# arondismentan# de-

partementan# regionan kaj la+fakan konsilion de naciaunuiĝo. Laŭ la nombro de laboristo% ka% la pli-malpligranda malproksimeco de la organio rilate al la lo&lokode la ano%, tiu elekto e)ektivi&os per rekta partopreno deĉiu% laboristo% kunvenigita% en ĝenerala asembleo aŭper la respondanta% delegito% balotita% dum konferencojka% kongresoj distrikta%, arondismenta%, departementa%,regiona%.

?stas necese, ke la praktika% pro)esia% lerne%o% ka% la )or(mad-kurso% por la laborista% kadro%, la laboratorio% prielementa% esploro% ka% per)ektigo de la laboro ĉe la en(trepreno% estu rilatigita% kun la loka unui&o. Kiel pro)esiainstrua establo la citita lerne%o aŭ priesplora establo enla distrikto estas rilatigita ka% repreentita ankaŭ ĉe ladistrikta konsilio. La teknika% duagrada% lerne%o% por pre(

parado de la teknika% kadro% de sama produktado aŭ desama servo, same kiel la laboratorio% de pli supera gra(do estas rilatigita% kun la konsilio arondismenta, depar(tementa aŭ regiona. La institucio% por supera pro)esiainstrŭado, pli-malpli laŭbeone specialigita%, sammanie(re estas repreentata% ĉe la sam)aka nacia unui&o ka%

!4



dependas de &i. *io estas longa ka% instrua eksperimen(to en la pro)esia instruo kalkulante kun la nuna socio,kiu sugestas similan dependecon.

La ĉi(tiea skemo su6ĉe klare preentas la strukturon dela vertikala ekonomia organio 1laŭ )ako, produkto aŭ)unkcio3. ?vidente, tiu skemo ne povas rigore ka% sam(maniere esti uata por ĉiu% )ako%, servo% aŭ )unkcio%7 ĉiuel ili avas sian propran econ. Enu% estas disigita% sur latuta teritorio ka% eĉ en la komunuma kadro aŭ sur la

loka plano. *iukae, tiu skemo estas tiu)orme uebla.Alia% estas repreentata% de unu aŭ kelka% entrepreno% aŭestablo% en la lo&-loko aŭ nur en kelka% dom(grupo% ka%)orestas aliloke. Alia% estas supermeure centrigita% ka%lokaliita% nur en kelka% dom-grupo% ka% regiono% pro lo(kalio de la kruda% materialo%, de la energi-)onto% aŭ de

!;



la speco de la produktado. Kelka% servo% aŭ produkto%)unkcias region-skale aŭ eĉ nacie ka% ne povas esti lokedependa% nek )unkcii laŭ tiu skemo, ĉar ili rekte depen(

das de regiona unui&o aŭ de la nacia unui&o, kie ili es(tas repreentata%, aŭ eĉ estas per si mem )aka naciaunui&o, ĉar ili estas ununura entrepreno por la landa en(tuto. ?kemple tia% povus esti bara0o, idro-elektra cen(tralo, ktp. =

?kemplo pli bone klarigos la strukturon de tiu vertikalaorganio. ?kemple, la nutra industrio, kiu entenas la in(

dustrio%n pri provianto, sukero, )aruno, pan)arado, rio,pasta0o%, oleo%, lakta%n ka% glaciuma%n industrio%n, ktp. Sene ĉiu% kategorio%, almenaŭ granda parto el ili, estas lo(kita en la ple% grava% dom-grupo%. Kelka%, kiel la resto-ra(cio%, ekistas ĉie. La laboristo% de ĉiu entrepreno, kiel a%nmalgranda &i estas 1kelka% estas dekomence centrigita%3)ormas la unuagradan organion ka% elektas la lokankonsilion. La nombro de tiu% organio% ka% de ilia% konsi(lio% en dom(grupo simetrias kun la nombro de entrepre(no%. *iu% unuagrada% organio% ka% ilia% konsilio% e)ektivi(gos la eksproprietigon. Ili estas devigita% organii la pro(duktadon. La antaŭa% posedanto%, se ili estas teknikisto%,in&eniero% aŭ administranto%, egalra%te kunlaboros en lakolektiva0o, se ili ne estas konata% kontraŭrevoluciulo%ka% se ili ne ri)uas sian partoprenon. *iu% organiado% de

nutra produktado en dom-grupo aŭ komunumo )ormasla lokan unui&on de la nutra industrio. La loka% unui&o%en la distrikto )ormas la distriktan unui&on, la distrikta%)ormas la departementa%n, ktp, por atingi la nacianunui&on de nutra industrio.

*iu sama skemo entenanta ĉiu%n oma%n aktivado%n tro(

!#



vas sian praktikon en ĉiu% produkta%, serva%, establa% )a(ko%. *iel )ormi&as tiom da loka%, distrikta%, regiona% ka%nacia% )aka% unui&o%, kiom da ekistanta% )ako%. Cakte, ili

ne estas pli ol dudeko. Neniu malelpo, neniu doma&opor la starigo de speciala produkta )ako, kiam estas be(one. ?lkemple, la arbar-ekspluatado ka% la ligno-in(dustrio povas esti sendependa )ako de la konstru-indus(trio. Sed ili avos saman strukturon kiel la alia% )ako%.

Kelka% )ako% -ekemple la mino%- estas lokita% en iu% re(giono% ka% malestas en alia%. *iukae ili estus loka ka% eĉ

regiona )ako. Alia%, kies amplekso entenas la tutan lan-dan teritorion, estus )aka nacia unui&o. *iu skemo privertikala organio same taŭgas por ĉiu ekonomio, kiune povas esti nomita industrio -terkulturo, arbaro%, 69(kaptado, ktp- ĉiam enkalkulante la specialeco%n de la tiepraktika laboro. ?n terkulturo, specialigo estas malplidisvolvita7 o)te precipas la plurkulturo. La eksproprietigotra)as nur la granda%n )armo%n uanta%n nur sala%rulo%n.?)ektivigos &in la terkultura% laboristo%, la malriĉa% kam(parano%, la negrava% terkulturisto% de antaŭ la revolucioorganiita% en pro)esia% kampara% sindikato%. 'akte, larolo de tiu% organia0o% e6kos malpli per eksproprietigool per kooperado ka% libervola )ormado de malgranda%kulture%a% kolektivo%. La kooperativo% aŭ la kolektivo% tielkreita% estos, en ĉiu dom-grupo, samtempe la unuagra(

da organio ka% la loka terkultura unui&o. Kelk)o%e, tiuorganio intermiksi&os kun la loka distribua organio aŭeĉ kun la komunumo. La komunuma konsilio, de &i elek(tita, estos samtempe loka terkultura konsilio ka% komu(numa konsilio en malgranda, preskaŭ ekskluive terkul(tura dom-grupo. La posta )ederacio de terkultura )orma(

!/



do 1distrikt- arondisment- departementskale, ktp3 sta(ri&os laŭ la sama skemo. La terkulturado-)ako inkludosankaŭ ĉiu%n specialisto%n= agronomo%n, ooteknikisto%n,

besto-kuracisto%n, ktp. La duagrada% ka% supera% prakti(ka% terkultura% lerne%o%, la kampo% ka% eksperimento-sta(cio%, laboratorio% ka% esplor-instituto% estos kunigita% kunla respondanta% distrikta%, regiona% 1ktp3 unui&o% aŭ kunla nacia terkultura unui&o laŭ sia grado ka% specialeco.

La manlaboro%, precipe tiu% celanta% la malgrava%n ripa(ro%n, la orgadon, ktp, plu ekistos sub)orme de koope-

rativo% aŭ eĉ individue, kiam ili ne ekspluatas aliulan la(boron. ?ble, kelka% neniam malaperos, eĉ post tre dis-volvita moderniado. Laŭ la lando% ka% regiono%, pli-mal-pli granda parto de etkultivisto% laboranta% senelpe desala%rulo% povas daŭrigi sian ekspluatadon. Fiu% pro)esieorganii&os ka% kolektive enkalkuli&os en la responda%)ako% pere de sia% repreentanto% en ĉiu% organo% de ku(nordigo.

La specialisto% ka% teknikisto% el ĉiu% pro)esio% ka% )ako%plene sendepende organii&os en responda% pro)esia%organia0o% cele al solvo de propra% pro)esia% problemo%ka% kiam estos necese, estos repreentata% en la )aka%,loka%, distrikta%, departementa%, regiona% aŭ nur naci-skala% unui&o%. *amen, tiu% unui&o% 1aŭ pro)esia% organi(o% aŭ repreentata% ĉe la responda% )ako%3 ne avas pro-duktadan ka% ekonomian rolon sed teknikan# konsilankaj informan rolon. ?stas necese ankoraŭ)o%e substreki,ke en libera socialisma socio, la statistiko avas specia(le gravan rolon. ?n ĉiu entrepreno estos elementa orga(no pri statistiko. 8ia aktiveco estas kunordigita per es(traro en ĉiu loka, distrikta, departementa, regiona ka%

!H





!$

Horizontala organizo de la ekonomio

1. Lokaj unuiĝoj laŭ fakoj de produktado aŭ ekonomia aktivado

2. Loka konsilio entenanta ĉiujn fakojn de la ekonomia aktiveco

3. Distriktaj unuiĝoj laŭ fakoj de ekonomia aktivado

4. Distrikta konsilio entenanta ĉiujn ekonomiajn fakojn, kun, kro-me, reprezentado de la lokaj ekonomiaj konsilioj

5. Departementaj unuiĝoj laŭ fakoj de ekonomia aktivado

6. Departementa konsilio entenanta ĉiujn fakojn de la ekonomiaaktiveco, kun, krome, rekta reprezentado de la distriktaj ekonomiajkonsilioj de sama departemento

7. Naciaj unuiĝoj laŭ fakoj de aktivado ekonomia, profesia, socialakaj kultura, nome:

minoj kulturo

transportoj energiokomunikiloj teksaoj, vestaojligno kaj lignoindustrio ĉasado, fi!kaptadoagrikulturo kaj "redado konstruadonutro-industrio inter!anĝo, distri"uovitro, ceramiko socia defendomulto"ligado, li"roj, gazetaro #emia industrioferindustrio, metalurgio diversaj asocioj

Nacia $ederacio de la %omunumoj profesiaj asocioj

pu"lika sano8. Nacia &konomia %onsilio, kunordiganta naciskale ĉiujn ekono-miajn aktivadojn de la socio.



!"



tas repreentata%. La regiona% )ak-unui&o% )ormas la re-gionajn ekonomiajn konsiliojn ktp. La nacia ekonomia

konsilio, kiu reprezentas la tutan landan ekonomion 6n()aras la oriontalan organion. ?n tiu konsilio estas re(preentata%, :anke de la unui&o de la nacia% produkt-)a(ko%, la regiona% ekonomia% konsilio%, ĉiu% pro)esia% organi(o% de specialisto%, ĉiu% instituto% de &enerala instruadoka% esploro%, ĉiu% edukeca% ka% kultureca% organio%, la or(ganio por de)endo de la lando, la nacia unui&o pri in(

tersan&o ka% distribuo 1kiun ni pritraktos poste3 ka% &e(nerale ĉiu speco de lando-skala organio, kiu avas ak-tivecon# postulanta la kunordigadon de la fortoj# rime-doj# materialoj# t4e4 kiu distingiĝas per ekonomiaj agadojkaj praktiko de la homa laboro4

Funkciado *iu%, kiu% emas vidi en anarkio malordon ka% aoson, le(

gante la antaŭa%n linio%n ka% vidante tiu%n skemo%n, ce-tere tre simpligita%n, rapide san&os sia%n argumento%n.+Sed estas terura burokratismo, ili aste krios. +Fiu%tiu% Xorganio%Y unua-, dua(, triagrada%, vertikala%, ori(ontala%, konsilio%, komitato%, asembleo%, kongreso%, es(tas la restarigita bol9evismo, kiun ni tro mis)amigis. Ilirapide )orgesas en sia% aserto%, ke la moderna vivo estastre malsimpla, ke 6rme teni armonian soci-ordon neestas tiel simpla laboro, ktp, ktp. Mes, la socia vivo estaskompleksa ka% la anarkiisto% neniam pensis, ke &i povasesti regata ka% aran&ita de si mem, senplane, senorgani(e, sen kunordig-organo%, sorĉe kiel per e6ko de sorĉo-vergo. Koncerne la burokratismon, ka% analogion kun labol9evista senpotenceco ĉe)e devenanta de sia diktato(

!$D



reco, tiu% kon%ektebla% kritikanto% bonvolu nin pardoni,sed ili ne 9a%nas al ni onesta% ka% konscie serĉas kon)u(on. ?stas vere, ke sen teknika% kunordig-organo%, sen

konsilio%, komitato% ka% estraro%, la laŭregula% ka% norma(la% socia% rilato% estas neebla%. ?stas vere, ke sen asem-bleo% ka% kongreso%, la komuna volo ne povas sin espri(mi. Sed estas +konsilio% ka% +konsilio%, +asembleo%ka% +asembleo%. La onesteco trudas ka% devigas serĉi,vidi ka% kon)esi la di)erencon.

La )unkciado inspirita de )ederismo komenci&as de la

bao ka% revenas al la bao, kiu decidas pri ĉio ka% al kiuekskluive apartenas la kontrolo de &ia% decido%. La ple%malgranda kolektiva unuo estas la asambleo !e la labo-rejo# la entreprenejo# la farmo# la establejo# la stacio# lastacidomo, unuvorte la plej konkreta laborejo. Sed Iaaktiveco de la tuta socio, ne limi&as %e labore%o sed ma(ni)esti&as en milo% da labore%o%# la kunordigo estas neprenecesa. *amen, en libereca socio, temas pri tia kunordi(go, kiu, avante la necesan e6kon, tute ne malutilaskontraŭ la kolektiva labor-unuo nek kontraŭ la iolita in(dividuo ka% ne malelpas ĉies iniciaton. Cro tio, la deci(do% de la bao estas konvenigita% por la tuta lando laŭ lalinio de la vertikala organio, t.e. laŭ la )unkcio ka% irasde ĉiu% respondanta% grado% &is la ple% lar&a% teritorio%.

*ie okaas kon)erenco% ka% perioda% kongreso% de respon(

danta% delegito%, kiu% diskutas, sinteas ka% kunordigas.La 6naran&ita akordo estas la komuna decido por la tutalando. Sed tiu akordo ne estas de6nitiva ka% se &i gravemalutilas al kelka% loka% iniciato%, la bao estas libera &inui laŭ sia% koncepto%, se tiuj iniciatoj ne speciale rekteligas la unuiĝon, aŭ okae de pli grava% malakordo%, la

!$!



disceleca punkto estas denove ekamenata de la asem(bleo ka% denove diskutata pli lar&-skale. *iamaniere, te(orie sin preentas la problemo de eventuala% disceleco%

sed praktike estas, ple% o)te, la ciferoj# la statistikoj, kiu%decidas, ka% tute ne la kaprico% ka% la umoro%, ĉar ne te(mas pri ideologia% problemo% sed pri produktado aŭ ser-voj# kie la a)ero% redukti&as al ci)ero% ka% tekniko%.

Cor )aciligi la diskuto%n ka% la tutan planigitan aktiveconde la kolektiv-unuo%, estas necese, ke la sciigo% ka% sta(tistika% donita0o% estu kolektita%, klasita%, klare preentita%

ka% akurate komunikita% per cirkulero% %e la dispono de latuta aktiva lo&antaro. *io estas &uste la rolo de la diver(sa% teknika% estraro% ka% de la respondanta% konsilio% ka%de la perioda% kunsido% de la )ak-unui&o% distrikta%, de(partementa%, regiona% ka% landa%.

La komisio de tiu% unui&o% estas sa&e distribui, rigorerespektante la personan konsenton, la manlaborularon

ka% la materialo%n, la ma9ino%n ka% ilo%n inter la sam)aka%entrepreno% en la agad-kampo%, same kiel, parte ka% iu(kae, laŭ la karaktero de la citita produkto, )aciligi lavaro-makleradon aŭ la konservadon de la produkta0o%.

*iucele, ili disponas depone%o%n, magaeno%n, kies retodaŭre pli lar&i&as, atingante la entrepreno%n, estable(

%o%n, stacidomo%n, aveno%n, aerodromo%n, en la centro%distrikta%, regiona%, ktp. La organo% de kunordigo -la kon(silio%- avas la taskon e)ektivigi tiun laboron. La konsi(liano% estas periode 9an&ata%. ?stas laboristoj kiel ĉiu%alia% ka% tute ne burokratoj kaj direktantoj. Fiu )ak-unui&o, kia a%n teritori-skala &i estas, nur kunordi&as,distribuas, diskonigas la iniciato%n, propono%n de la di(versa% ano% de la unui&o, donas in)ormo%n ka% statistika%n

!$4



donita0o%n ka% tute ne intervenas en la administrado ka%interna vivo de la diversa% entrepreno% ka% servo%. ete(re, &i ne avas tiun eblecon sed laŭprincipe ka% di6ne iu

entrudi&o &ia ne estas ebla.La organio por la kunordigo de ĉiu% produkt-)ako% ka% deĉiu% )unkcio%, kiu% avas la )undamentan signon de laekonomia aktiveco 1nome, la utiligado de la homa labo-ro kaj de la sociaj hava6oj, enkalkulanta la organion dela inter9an&o, distribuo, socia de)endo -pri kiu ni paro(los poste-, la organizo, kiun ni nomas horizontala, avas

la taskon kunordigi la aktivadojn de la diversaj fakoj lo(ka%, distrikta%, departementa%, regiona% ka% tutlanda% perla respondanta% ekonomia% konsilio%. La )unkcio de tiu%konsilio% avas, ankoraŭ pli, teknikan ka% ligan karakte(ron ka% iu ekstera entrudi&o en la direktadon de la )ak-unui&o% estas ankoraŭ pli neebla ol en la kunordigado)arita de la vertikala organio. 8i estas komisiita por re(preenti ka% esprimi la intereso%n ka% la ekonomia%n be(ono%n de la lando. Surbae de la donita0o% 1opinio%, pro(pono%, ka% de decido% devenanta% de la diversa% )ako%3sciigita% de la pristatistika% servo% ka% estraro%, &i esplo(ras la ebleco%n de plilar&igo aŭ malplilar&igo de kelka%produkto% ka% servo%, pri translokigo ka% lokigo, )origo aŭkreado, de pligrandigo de entrepreno%, de proviado permoderna% tekniko% de iu% aŭ alia% entrepreno%, por ke ili

)ari&u pli ekonomia% ka% kon)orma% al beono% de sia akti(veco, ktp. La ekonomia konsilio estas administra reguli-lo aganta laŭ instrukcio%, sugesto% ka% decido% de la )ak-unui&o%, kies )onto estas ĉe la bao= la plej malgrandakolektiv-unuo# la laborejo. 8i estas ligilo, nenio pli. Kon(cerne la nacian ekonomian konsilion, &i devas esti kon(

!$;



siderata malpli kiel konstanta estraro, ol kiel kongreso# periode kunvokita# el la delegitoj de !iuj ekonomiaj fa-koj kaj servoj4

Fu estas ebla% tia strukturo, tia )unkciado de la ekono-mio ka% de ĉiu% servo% de la socio, en kiu malestas la pri(vata posedanto, la kapitalisto, la entreprenisto, la mas-tro, la submastro, la bankiero, la 9tato, la impostkolekt-isto, la policisto, la %u&isto, la provoso, la registaro, laparlamento, la partiano ktpQ Se antaŭ duon%arcento tiu%linio% estas aperinta%, ili estus aspektinta% kiel sindikatis(

ma utopio. Sed post la sperto de la ispana laboristaklaso ideologie direktita de anarkiismo -repreentita perlonga, organianta ka% revolucia tradicio de la anarkiis(ta% grupo% kunigita% en la Iberia Anarkia 'ederado, ente(nata en la Nacia Kon)ederacio de Laboro, tiu skriba0o as(pektas kiel konstruanta programo. ?n tiu sperto, la tieesprimita% ideo% estas utiligita% ka% cent-procente real-igita%. Cli ol dumil terkultura% kolektivo% )ormita% ka% tutelibervole disvolvigita% donis la via&on de socio sen eks(pluatado, sen mastro%, sen bankiero% ka% diktatoro%, ka%de prospera terkulturado dum la tempo de terura milito.

*uta% socialigita% industrio% )unkciis laŭ tiu skemo ka% en-tenis la tutan aktivecon, de la akiro de la krudmaterialo%&is la pogranda% magaeno%, kiu% disponigis la ellabori(ta%n produkta0o%n al la konsumanto%7 ekemple la lig(noindustrio, tuta% industrio%, kiel la bier)are%o%, )unkciiskiel komuna entrepreno por la tuta Katalunio, la urbatransporto en Barcelono, @adrido ka% en ĉiu% grava% ur(bo%, la publika% spektaklo% kun la litero% N* ktp. Fio ĉiatestis, ke ne plu estas posedanto%, ke la +posedanto%estas la laboristo% mem, libere organiata%. Kian riĉan in(

!$#



teresan, instruan istorion preentas la )arita0o de laispana laborista klaso de !";H &is !";"P

Inter"an!o ka& distribuoLa problemo pri organio ka% )unkciado de la produktadoka% servo% rapide pritraktita ne povas esti konsideratakiel elĉerpita, se oni ne ekamenas la problemo%n pripago de la laboro, pri investado% kondiĉanta% la ekono(mian kreskadon de la lando. ?stas problemo% ankaŭ prila mono. Ka% ĉio estas ligita al inter9an&o ka% distribuo.Se, sen granda troigo, oni povas diri ke por la produk(

tad(organio, la necesa aparato %am ekistas en la ka(dro% de la nuna socio -la laborista% sindikato%, ilia%unui&o% ka% )ederacio%- tia ne estas la kao de in(ter9an&o ka% distribuo, kiu% devas eke de la unua tagode la revolucio kontentigi la konsum(beono%n de la tutalo&antaro. La sindikato%, en plura% kao%, %am disponaseĉ pri strukturo, kiu estas necesa por la konstruanta

morgaŭa tasko ( pri organizado la+ produktoj# la+ indus-trioj. La kerno de la socia organio, de la inter9an&o ka%de la distribuo, kun ĉiu% ilia% malper)ekta0o%, propra% alĉiu organio ekistanta en la nuna socia sistemo, estaskooperado, kiu, en kelka% lando%, atingas potencan dis(volvi&on. Sed la ĉe)a rolo en inter9an&o ka% distribuoapartenas nun al privata komerca kapitalo. *ial, la solvode la problemo de inter9an&o ka% distribuo devas venki

multe pli granda%n mal)acila0o%n ol tiu%n de la socia pro(duktado. Ka% tamen, tiu tasko ne estas malpli grava ol laproduktad-organio7 iusence, &i estas eĉ pli grava, ĉarla antaŭinklino de tiu%, kiu% eitas ali&i al la socia re(konstruo ka% al la 6rmigo de la 6do de la popoI-amaso%,&enerale, dependas ĉe)e de la tuja sukcesa kaj justeca

!$/



kontentiĝo de la homaj bezonoj. etere, la amaso da et(komercisto% estas grandega ka% ilia% pro6tparto% estos ri(markeble malgrandigita% pro la reorganiado de la in(

ter9an&o ka% distribuo. Ilia probabla malkontenti&o pre(entos, por la revolucio, gravan riskon de in:uo sur plilar&a tavolo, kuntrenanta la eitema%n ka% malmultekonscia%n elemento%n al mal)avora sinteno. Sed la ĉe)amal)acila0o aperos pro la spertomanko por plenumadode tiu grava socia )unkcio )are de tiu%, kiu% ricevos de larevolucio ĉiu%n respondeco%n. Cro tio, tiun problemon oni

devas speciale atenti por eviti tragika%n eraro%n. Sekve,la organio subtenonta la revolucion en la rekonstruatasko pri inter9an&o ka% distribuo estas la kooperadokun ties disbranĉi&o% de la aktivec-punkto%, depone%o%,magaeno%, teknika% ka% transporta% rimedo%, personaroktp. ?n la kooperado ka% ĉirkaŭ &i, koncentri&os la eks(proprietigo de la inter9an&a% ka% distribua% rimedo%, o(diaŭ enmane de la komercisto% -proprieta0o%, e%o%, varo%,

materialo% ktp. Nekontesteble, la revolucio klopodos al-tiri !iujn malgravajn komercajn personojn# konvinki ilin#ilin alligi al la socia rekonstruado cele uzi ilian spertonkaj plejeble rapide inkludi ilin en la nova organizo de in-ter3anĝo kaj socia dispartigo. Ni speciale insistas pri tiuneceso. La &enerala sukceso lar&meure dependos dela sukceso en altiro aŭ almenaŭ en atingo de )avora dis(

pono de la etkomercisto% al la revolucio, por ke ili kom(prenu sian propran oman intereson ekde la antaŭrevo(lucia periodo, odiaŭ mem. La bol9evista sperto, en ĉiu%lando% saldi&is %e kompleta 6asko tiukampe. La ispanarevolucio, pro la malgranda disvolvi&o de la kooperamovado, precipe en granda% urbo%, ka% ankaŭ pro sindi(katisma eraro ne atribui la necesan gravecon al koope(

!$H



rado ka% aldoni la )unkcion de inter9an&o ka% distribuode la produkto% kiel taskon de laborista% sindikato%, ren(kontis multa%n mal)acila0o%n precipe en granda% urbo%.

Kompense, sur la kamparo, kie subite ekaperis terkultu(ra% kolektivo%, tiu problemo multe pli sukcese solvi&is.

*uta regiono -Aragono- sukcesis rekonstrui inter9an&onka% distribuon, )origante la monon el la cirkulado. Ni in(dikas tiu%n )akto%n nur kiel ekemplo%n, opiniante, ke neestas Ioko ĉi tie por detala ekameno de ĉiu% sperto%.

*amen, antaŭ ol ektrakti la problemon pri organiado ka%

)unkciado de inter9an&o ka% distribuo en socio survo%e alplena rekonstruo, konvenas, eĉ resume, ekameni laproblemo%n metita%n komence de tiu ĉi ĉapitro, koncernela labordistribuon, investado%n ka% monon. La vere ko(munisma )ormulo= +!iu la+ siaj fortoj# al !iu la+ ties be-

zonoj estas bone konata. *ute klare estas al ni -sed nine deirus iun trompi, ke la plena realigado de tiu prin(cipo ne e)ektivi&os en la daŭro de du tago% ka% ke trelongtempe &i restos idealo, kiun la socio ĉiam klopodosprogresive realigi. *amen io estas senduba= la unua par(to de tiu )ormulo estas uata eke de la unua tago ka%koncerne la duan parton, &i estos uata por !iuj produk-ta6oj su!e abundaj, ka% sendube tiu tendenco estosobstinege sekvata. ?stas evidente, ke la laboro estassamtempe ra%to ka% devo= por ke !iu rajtu ricevi la nece-

sa6ojn de la socio# ĝi devas disponigi siajn fortojn7 laomo devas labori se &i bon)artas ka% estas le&e a&apor labori.

?n la socio en kiu la mono estas valor-meuro, la pagode la laboro esprimi&as per labor-pago% ka% sala%ro%7 enla ispana revolucio, &enerale la mono estis konservita.

!$



?n la kolektivigita% entrepreno%, la laboristo% ricevis ega(la%n sala%ro%n kun iu korektado cele al realigo de la prin(cipo +laŭ la beono%, sin turnante al salajroj nomita% fa-

miliaj -praktiko odiaŭ tutmonde uata sub)orme de )a(milia% krompago%. Fiu edigita laboristo ricevis krompa(go%n, por sia edino, se 9i ne laboras ka% por ĉiu in)ano1malprogresive3. *iel la multin)ana% )amilio% rilate la kon(tentigon de la beono% alproksimi&is de la )raŭlo%, riĉe(vanta% la saman baan sala%ron. ?ĉ tie, kiel en Aragonoen kiu loka mono anstataŭis la elcirkuligitan monon, la

pago de laboro esprimi&is per sala%ro 1)amilia3. Cer tiuloka mono la laboristo% proviis sin ĉe la koopera% maga(eno% 1en nelimigita kvanto por la ple% granda parto dela produkta0o% ka% porcie por kelka%3. Inter la teoriisto% deanarkiismo ka% la anarkiisto%, &enerale, estas la discel-eco pri la neceso ui la monon en la venonta socio. Kel(ka% estas certa%, ke a%na mona signo estos daŭre necesa.Ili estas kolektivisto%, mutualisto% aŭ individuisto%. Alia%,

kvankam ili taksas sin ka% estas vere komunisto% -kiel@ALA*?S*A, ekemple- opinias, ke la mono devas estikonservata dum kelka tempo. Ili ne preciigas la mo(menton, kiam &i estos )origita. La demando estas deli(kata, serioa ka% nesu6ce esplorita, ĉar &i ne estas teo(rie metita kun ur&a nuneco. La plimulto de la teoriisto%ka% de la aktivulo% de anarkiismo asertege sin deklaris

por la forigo de mona sistemo en socio# kiu pretendusesti komunisma kaj emus esti tia. Kompreneble, tiun )o(rigon oni ne povas e)ektivigi en unu tago-daŭro. Kelkatempo estas necesa &is la organio de produktado, in(ter9an&o ka% distribuo estos plenumita. Ni permesas alni esti pli asertega% pri tiu problemo. Konante la bol9e(vistan sperton tiuteme, ni asertas, ke surbae de prakti-

!$$



kaj konsideroj, &uste, ka% ne nur de principa% motivo%, lakonservado kaj uzo de mono sub kiu ajn formo devasesti refutitaj. La problemo estas grandega ka% postulas

&is)undan esploron, kiun ni ne )aros ĉi tie. Su6ĉas diri,ke la mono avas sian propran mekanismon ka% ke ne(niu kontrolo kapablas, submeti &in al determinita volokiel a%n bonintenca &i estas. La mono estas valor(por(tanto. La tuta valoro de la mono respondas al labor-kvanto uata en la produkto, 1almenaŭ teorie3 repreen(tante la valoron de la tuta amaso de la produkta0o%, de

la ava0o% ka% servo% %e la dispono de la socio. Se okaekelka% ava0o% )ari&as ne su6ĉa% aŭ se ilia neceso kres(kas -ka% tio estas normala por omo%, kiu% ne altigassia%n materia%n ka% spirita%n progreso%n- ilia nekontenti(gita peto nekredeble &enos la starigitan ekvilibron de lapreo% ka% sala%ro% antaŭe 6ksita%. Nova interveno estosnepre necesa por starigi novan ekvilibron, 6ksante no(va%n preo%n ka% sala%ro%n= indigninda komedio senĉese

ludata de la bol9evisto%. Fiu% tiu% ludo% supoigas la ek(iston de potenco, de diktaturo kiel tiu de la bol9evisto%,kiu, spite ĉion, restas senpova. La mona cirkulado pos(tulas ankaŭ striktan kontrolon, kiu ne avus lokon en li(bereca socio.

*iel, ni konsentas pri )origo de la mono, t.e. pri distribuode la ava0o%, en kiu malaperas la labor-pago mem,

dum restas nur la kontentigo de la bezonoj de la pro-duktantoj# de la laboristoj kaj de la tuta nelaborkapablaloĝantaro.

?n tia situacio, ne estus ebleco investi laŭ la nuna sencode la vorto. odiaŭ, en la bur&a% lando%, la kapitalisto%investas sia%n privata%n kapitalo%n ka% ne maltra)as la

!$"



okaon ekspluati, tiucele, ankaŭ la impostpaganton persubvencio% ka% kredito% de la 9tato. Ankaŭ la 9tato inves(tas en kelka% okao%, ka% la amplekso de tiu% investo% pli

ka% pli kreskas kun la plilar&igo de la 9tata interveno enla ekonomia vivo. La )onto de tiu% investo% estas ĉe)e laimposto%.

Fiu socio kreskas. La produkt-rimedo% elui&as ka% mal( %uni&as. Ili postulas renovigon ka% modernigon. La pro(dukt-kapablo de la socio ne ĉesas ka% neniam ĉesoskreski. ?stas normale ka% valide por ĉiu socio, inklusive

de la anarkiista. Sekve, parto de la laboro ne alportosava0o%n destinita%n al la tu%a konsumo. *iusence, tiu la(bor-parto povus esti konsiderata kiel investo. La venon(ta socio avos, aŭkaŭ &i sian politikon en tiu kampo. o(diaŭ, neniu kapablas &in determini. Surbae de spertoka% observado%, ni povas esprimi nur la deiron ne tropremi kelka%n generacio%n )avore al malproksima venon(to sed modere vo%iri, ĉar la oma vivo ne povas enteninur sino)ero%n, oni devas vivi por avi emon al laboroka% kreado. ?l tio, kion ni diris, klare reultas, ke ni refu-tas !iun neceson de impostoj. Kiagrade estas eble ka%kiamaniere tion realigiQ Ni klopodos montri tion en lasekvanta raporto.

5ni ne povas paroli pri inter9an&o, en la nuna senco dela vorto, en socio stariganta la komunismon. ?stos pre()ere= konstanta movo kaj cirkulado de produkta6oj kajservoj de la produktanto al la konsumanto. ?terna cirku(lado de la )rukto% de la 6ika ka% intelekta laboro ka%multokae, estos mal)acile meti strikta%n limo%n interproduktado ka% distribuado, ka% tio estas la kialo por kel(ka% sindikatisto%, inkludi la distribuon ka% inter9an&on en

!"D



la devo% de la sindikato% antaŭ la periodo de socia re(konstruo. Se oni prenas la laboron kiel klasi6ko-signon,tia kon)uo estas logika. Far en inter9an&o ka% distribuo

la socio enmetas kvanton de laboro, la omo% plenu(manta% tiun )unkcion povas esti konsiderata% sammanie(re kiel tiu% de la alia% )unkcio% servo-karaktera%= komuni(kilo%, transporto ktp. Sekve, ne estus kaŭo paroli prispeciala ka% tute sendependa organio.

*amen, se la )unkciado de la nuna socio estas pli pro()unde analiita, ni vidos, ke la inter9an&a ka% distribua

)unkcio estas io pli grava ol ordinara serva ka% ke ni a(vas serioa%n motivo%n por aparte loki &in. Craktike, enmulta% kao% tio, kio estas simpla distribuo, estas inklu-dita en la produktado. La proviado de materialo% ka%ma9ino% al entrepreno% estos e)ektivigita lar&meurerekte de la organio de produktado mem. ?stos samepri la pogranda varo-maklerado. ?n alia% kao%, tio, kiolaŭnature estas &uste distribua )unkcio, kiel ekemple larestoracio%, estos konsiderata kiel produktado ka% apar(tenos al la )ako de respondanta produktado 1nutra% in(dustrio%3.

Sekve, temas ĉi tie pri ĉiutaga konsumado de la amaso%,kies organiado estas ob%ekto ka% tasko de la organiopri inter9an&o ka% distribuo. Koncerne la strukturon detiu organiado, estas )acile imagi &in, ne )orgesante laĉi-supran raporton ka% konante la sperton de la nuna%konsum(kooperativo%. La organia0o pri inter9an&o ka%distribuo entenas la tutan lo&antaron de la malgranda%dom-grupo% ka% de la kvartalo% en la granda% dom-gru(po%. ?n tiu lasta kao, la organia0o repreentas, iama(niere, lokan unui&on de= inter9an&o ka% distribuo, kun

!"!



sia% kvartala% magaeno% ka% specialigita% ka% &enerala%depone%o%. *iu loka unui&o estas repreentata ĉe la lokaekonomia konsilio. Coste sekvas la unui&o% distrikta%, de(

partementa%, regiona% ka% la nacia unui&o kun la respon(da repreento ĉe la ekonomia% konsilio% tie ĉi citita% kunsia% multa% depone%o%, silo%, glacitene%o% ktp ka% sia% pro(pra% transport-rimedo% ktp, ktp. *iu reto de organiado,inter9angado ka% distribuado ricevas la produkta0o%n dela diversa% produkt-)ako% ka% distribuas ilin, escepte dela produkta0o%, kies proviado estas rekta inter la )ako%,

ka% ankaŭ kiam ekistas dependa0o% ĉe la entrepreno%por la proviado de la personaro laboranta en tiu% entre(preno% -proviado, kiu tamen estos statistike registrataen la socia inter9an&a ka% distribua organio.

Far temas ankoraŭ)o%e pri statistiko, necesas esplori laproblemon. ?stas %am dirite, ke statistika% elemento% a(vos sian lokon en ĉiu entrepreno, kiom a%n malgranda &iestos. Sed estas pli oportune, ke la statistiko# kiel funk-cio kaj servo# estu starigita en la sino de la inter3anĝakaj distribua organizo, kie estos centrigita% ankaŭ la scii(go% pri beono% por esti preentata% al la respektiva% eko(nomia% konsilio% ka% de tie al la nacia ekonomia konsilioka% al la koncernata% unui&o% de produkt-)ako% por estikonsiderata% okae de planiado. Nur landskale la statis(tiko stari&os kiel specialigita kaj sendependa instituto,

kie, per uado de la ple% moderna% rimedo%, estos adicia(ta% ka% ellaborata% la donita0o% por la tuta lando. Me ĉiu%teritoria% skalo%, perioda0o% estos eldonata% por in)ormi laorganio%n koncernanta%n la tutan socion.

La konsumado estas ra%to por ĉiu% omo% -ra%to de vivo.Sed por la laborkapabla% omo%, tiu ra%to estas ligita al la

!"4



devo socie utile labori. Fiu laborkapabla individuo de-vos trovi sian lokon kiel ava0kreanto( ĉiu omo, pro tiuelementa devigo, estas ano de labor-organia0o. La kon(

trolo de la akurateco en la laboro ne estas mal)acila.Sed, se )ari&as necese, la uado de labor-libreto regulostiun kontrolon.

La proviado de la civitano% %e ĉiutaga% konsuma0o% e)ek-tivi&os per la kvartala% magaeno% ka% per la provianta(de%o% de la granda% entrepreno% ka% per alia% rimedo% de(terminota% ka% pli bone preciigota% de la sperto. La su(

6ĉe abunda% produkta0o% estos senlimige uata%. Fiel,por eviti mal9paradon ka% eventuala%n eksceso%n, ia kon(trolo povus ekisti. Ilustra ekemplo= enkonduko de indi(vidua% aŭ )amilia% konsumkupono% por kontroli la konsu(madon de iu% produkta0o%. Kelka% beono% povus esti tutekontentigita%, senkontrole ka% senlimige -la urba% trans(porto%, ekemple. Koncerne la proviadon de produk(ta0o%, kies kvanto estas limigita, ka% tiom longe dum iliestos nesu6ĉa% por la plena kontentigo de determinita%beono%, ne estas alia rimedo ol porciolimigo, spite lamalbona%n milito-rememoro%n. Alimaniere estus neceseporciumi per la preo% ligita% ankaŭ al malbona% rememo(ro% de la nuna socio por tiu%, kiu% su)eras senavecon ka%malriĉecon. Kompreneble, tiu porcio-limiga sistemo de(vas ka% povas esti simpligita por esti malpli pea. ?stas

nur teknika demando ka% ne burokratisma a)ero. Kiam lakontentigo de la kultura% beono% ka% sociala% distra0o% -teatro, kino, koncerto%, opero- ne estos tute ebla, ankaŭestos porcio-limigo, laŭ antaŭa% kalkulo%, per monata aŭsema%na distribuo de bileto% por )amilio. La sama siste(mo validas por la lo&e%o% en somer-restade%o% aŭ en ter(

!";



mokurace%o%. La transport-beono% per )ervo%o% rapidepovus esti kontentigita% post iu limigo komence. Sed kiodevas tute ka% senlimige esti kontentigita, tio estas por

!iuj# nutra6o# kuracado kaj infana edukado.Ni scias, ke oni povas meti al ni grandan nombron dademando% delikata% ka% mal)acile solvebla%, por montri alni kiom mal)acilega estas tiu problemo. *io estas neuti(la7 ni bone scias tion, ka% ni ne iluii&as, sed spite ĉion,la omo trovas ĉiam solvon ka% tiu solvo neniukae es(tas pli malbona ol la nuna sistemo aŭ tiu de la bol9evis(

to% karakteriita per mal%usta0o% ka% privilegio%. La lo&igo-problemo estas alia grava problemo, pri kiu ni ne volassilenti. La lo&antaro plii&as laŭ natura kreskado ka% mal(pliigo de la morto-kvanto. Crobable daŭros tiu tendenco.La nuntempa demogra6o ka% la esploro de la psikologiode la )amilio% konkludas, ke 4 aŭ A in)ano% por )amilio es(tas ideala normo por la psikologia ka% demogra6a ekvili(bro. Laŭ tiu normo, la renovigo de la generacio% e)ekti(vi&as laŭ adekvata proporcio por eviti la mal%uni&on dela lo&antaro ka% la ekscesan peon de neaktiva lo&anta(ro 1in)ano%, mal%unulo%, kriplulo%, malsanulo%3 sur la ama(so de aktiva lo&antaro. La klera% omo% akceptis tiun op(timumon, kiu certe )ari&os kondut-regulo por ĉiu )ami(lio. Caralele al la kreskado de la lo&antaro, la lo&e%o%malnovi&as. Cro tio estas necese konstrui nova%n lo&e(

%o%n, ne nur por la plia parto de la lo&antaro, sed ankaŭpor anstataŭigi la kaduka%n lo&e%o%n. Sekve, necesas an(taŭvidi, ke la beono% pri lo&e%o% estos grava klopodo porla socio. 8i devos +investi tiucele iun parton de la la(bor)rukto%7 tio estas tasko por konstruad-industrio, taskoneprokrastebla.

!"#



La ple% bona impreso de la eksterlandano%, viitinta% Bar(celonon en la %aro% de revolucio ka% milito 1!";H-!";"3,estis la daŭra vigla ritmo de la dom-konstruado.

Sed paralele al la konstruado de nova% lo&e%o% ka% eĉ an(taŭe, estos necese pli %ustece distribui la disponebla%nlo&e%o%n. odiaŭ, ĉie mankas lo&e%o%. Sed tiu manko es(tintus malgrandigita, se laborista% organio% aŭ kvartala%komisiono% speciale tiucele starigita% estus kalkulinta% lalo&e%o%n por koni la ekaktan nombron da neokupata% aŭnesu6ĉe utiligata% lo&e%o% ka% ekplenumi distribuon. <um

la socia rekonstruo, tiun taskon plenumos la kvartala% in(ter9an&a% ka% distribua% organio%, kiu% elektos la nece(sa%n komisiono%n.

?stas evidente, ke sur la kampo de distribuo la anarkiis-to% ne kontenti&as per malprecia% vorto%, sed preentasal la publika opinio rekonstruan programon klaran, se(rioan ka% prirespondan, eĉ malmultvorte. Ankaŭ ĉi tie,

kiel en la produktado, ne estas loko por la aoso, malor(do, nek por la potenco ka% proprieto, 9tato ka% la kapita(listo%, bankiero% ka% impost-kolektisto%, policisto%, entre(prenisto%, komercisto% ka% spekulanto%.

.efendo de la socioFiu beonas sekurecon ka% trankvilecon. La socio devasilin certigi. Sed kio estas socio, se ne ĉiu mem kun ĉiu%

ĉies similulo%Q Fu multa% militistaro% &isdente armita% ka%policanaro per)ektiginta ĉiu%n metodo%n de la meepokainkviicio estas nepre necesa% por certigi sekurecon ka%trankvilonQ 5)te oni parolas al ni pri la ekstera kapitalis(ta ĉirkaŭbarado, dan&ero de ekstera interveno cele alsu)oko de ĉiu iniciato rekte kondukanta al socialismo.

!"/



*ia dan&ero ne estas vere ekskludita, sed kiom estasnaive, malvere ka% krime esperi, ke la savo povus reultinur de universaligo de la militismo transportanta la tu(

tan vivon de la civitano% en grandegan, ĉion subpreman(tan soldate%onP Iluie estas esperi elsuĉo de la maro perkulero, )origi tiranismon per tiranismoP *ragika iluio, prikiu kradrosti&as "DD DDD DDD da omo%, ka% kiu en(dan&erigas la vivon de pli ol 4 miliardo% da alia% omo%PIluio estas opinii, ke la liberigado de la mondo estase)ektivigebla nur se oni konkeras la Eniverson ka% tru(

das diktatoron de stultulo% ka% senontulo%P?n venonta buĉado cele al +savo de la demokratio, dela +libera=mondo unu:anke, ka% por +de)endo de la so(cialismo ali:anke, estos la laŭdirita +socialismo, kiutrovos sian tombon, ka% ankaŭ eble la tuta civiliacio,ĉar, malgraŭ kion oni asertas, la monda kapitalismomontri&os la ple% )orta sur la milita kampo, ĉar &i estaska% estos la ple% )orta sur la ekonomia kampo. Ka% tiulaŭdirita +socialismo pereos &uste pro tio ke &i +armei-

ziĝis kaj seniĝis de !iu simpatio# perdante la batalon sur la morala kampo# detruante# dormigante kaj paralizantela internacian solidarecon.

Sebastien 'AE?, dum la lasta periodo de sia vivo, laantaŭtagon de la dua mond-milito, kondukis lar&an kon(traŭmilitisman propagandon kun la signaldiro= unu:ankasenarmiligado7 ka% invitis 'rancion doni la ekemplon.Laŭ multa%, tio aspektis )antaia ka% li argumentis tiel= lanaiismo minacas 'rancion ka% la mondon7 la )onto de&ia )orto estas la mal%usta0o trudita de la granda% poten(co% al Germanio. 'rancio estas unu el tiu% potenco%. Se &imalarmi&ados, &i )orprenos multa%n atuto%n al I*L?. Li

!"H



kapablus morgaŭ ataki &in sed, tion )arante, li antaŭeperdos la militon, ĉar li ekstarigos kontraŭ si la tutan)rancan popoIon7 ĉiu% popolo% protestos kontraŭ la ger(

mana militismo, ka% tio vekos la germanan popolonmem, kiu ne prokrastos kontraŭi la itlerismon. Alima(niere, sen tio, 'rancio ne sukcesos reisti al la armeo% deI*L?4

Anstataŭ atenti tiun vocon. 'rancio konstruis la +@agi-not-linion, kiu tute ne utilis. La lando estis okupita.Coste, la brutaleco de la germana premado unuigis la

)rancan popolon en la eistadon. *iu eistado multepli kontribuis al la savo de 'rancio ka% malvenko de lanaiismo ol la tuta senutila armilaro, kiu en la daŭro dekelka% tago% malaperis antaŭ la naia invado. Samepoke,aŭ pli poste, la malgranda Svisio, kies militservo daŭrasnur kelka%n monato%n, kies tuta popolo, kvankam near(meiita, konservas sia%n armilaro%n e%me, estis pretakontraŭi la )era%n itlera%n armeo%n, eksplode pereigiĉiu%n sia%n elektra%n centralo%n, totale senlumigi la lan(don ka% entombigi la itlerismon. ?stis tuta montara te(ritorio, kie estis necese, ke la reistado estu la batalo dela tuta popolo. Ka% I*L? ne kura&is. <anio ne reistis,sed perdis multe malpli ol 'rancio.

erte, se la defendo de la socialisma lando kalkulas nur kun siaj militaj fortoj# ĝi de anta+e formalaperos. *amen,se &i kalkulas kun la tutmonda solidareco, &i povas an(kaŭ malaperi, sed &ia malvenko estus venko laŭ la is(toria perspektivo. Ni ne devas iluii&i, se la revolucio neetentiĝos# se ĝi ne ampleksos plurajn landojn# se ĝi nefariĝos standardo de pluraj popoloj# ĝi certe malvenkos,escepte se internacia% cirkonstanco% aparte )avora% sa(

!"



vos &in, kiel okais por la rusa revolucio. La ekstera in(terveno ne kapablis premi &in, sed la diktaturo su)okis&in.

Ni parolu konkrete. La revolucio ne povas ri)ui la armande)endon, ĉar la evento% ĉiam entenas nekonata0o%n.Sed la arma de)endo ne devas )ari&i armeiado. Laarma de)endo estos tasko de la revoluciuloj organiita%,preparita% ka% armita% laŭ kvartalo% ka% dom-grupo%, evi(tante la granda%n amasigo%n ka% ri)uante la konstantanarmeon. *emas pri armita laborista popolo, kiu ne )orla(

sas la labore%o%n ka% povas esti kunvokita nur periode,surloke, por mallongdaŭra% ekerco% por kapabli ui no(va%n armilo%n. La nuna svisa armeo, kiu )akte estas ar(meo -ni ne rigardas &in kiel modelon-, tre proksimas desimila praktiko, ka%, okae de ekstera agreso -evento netute ekskludita-, kiam la sukceseblo% estos ĉiam mal(granda%, krom se la internacia solidareco manifestiĝos,la sola restanta espereto estas, spite ĉion, la gerila de-fendo. La istorio entenas plura%n ekemplo%n. Enu el lagranda% eraro% de la civitana milito ispana en !";H(!";", se oni ne parolas pri la per6do de la demokratia%lando% ka% de Sovetio, kio estas la ĉe)a kialo de la mal(venko, estas la )akto, ke la revoluciulo% )aris surlokanmiliton -kiu ne povas esti avanta&a por la revolucio-anstataŭ gerilan militon de la tuta popolo. Ka% tamen ek(

emplo% ne mankis al ili. *iu de @AKN5 en Ekra%nio estisla ple% )re9data. La bol9evisto%, kiu% per6de subpremis lamaknan movadon, estis la unua% por ui &ian taktikondum la unua mondmilito.

Koncerne la internan dan&eron, la armita popolo estassu6ĉe )orta por sin de)endi. La efektiva defendo, la ple%

!"$



reala sur tiu kampo ankaŭ estas la sukceso de larevolu–cio pri la solvo de la urĝaj sociaj politikaj proble-moj de la lando ka% tute ne estas la ba%onet-pinto% nek

la revolver-pa)o. Cor konkludi, ni ne volas pli detale ek(ameni tiun demandon, ĉar ni su6ĉe klare esprimis larealan gravecon, en malgranda lando, de ĉiu de)endo li(migita al )enomeno 1socia revolucio3, kies )orto estasnur en sia universaligado. Ni deirus aldoni kelka%n vor(to%n rilate al la strukturo de la arma de)endo, ĉar tamentia de)endo estos necesa ka% devos esti organiita. La lo(

ka% ka% kvartala% grupo% de revoluciulo% ka% laboristo% el(provita%, volonte )ormita%, unui&as por dom-grupo en ko(lektiv-unuo% kun responsulo% rekte elektita% ka% estas re(preentata% en la loka ekonomia konsilio. La %am konata%skemo% de vertikala ka% oriontala organio taŭgas an(kaŭ tiukae. La kurso% ka% la lerne%o% 1%es, lerne%o% ka% nesoldate%o%3, kiel ĉiu% alia% instrua% institucio%, )unkcios kielanekso% de la respondanta% unui&o% pri revolucia de)en(

do. La )ormado de kadro% de teknikisto% por la de)endo1%es, teknikisto% ka% ne o6ciro% admirante la disciplinon,kiu en ĉiu% armeo% avas multe pli gravan lokon ol lateknika preparado3 estos ankaŭ necesa. La produktadode armilaro, iumeure, estos ankaŭ necesa, same kielebla liverado de armilaro eksterlanden, sen troigo, senneniu armeiado de la vivo ka% ekonomio.

La socia vivo ka& la administrado de la so/cio+ La libera komunumo 0 baa ka& kon/centrada 1elo de la 2oma aktiveco?n la moderna socio, la ekonomio superregadas ka% )ar-i&as unuaranga reala0o. *iu )akto kondukas kelka%n sin(dikatisto%n erare dedukti, ke ĉio revenigas al ekonomio

!""





la vo%o%, interarba% komunikilo%, urboplanismo, igienoktp. Kompreneble, pri tiu% problemo% pro ilia produkta#konstrua# teknika karaktero# ne estas kompetenta socio

konceptita kiel formo de administrado, sed iliaj solvoj principe estas tasko unue de la tuto de la teritorialoĝantaro pro ĝia civitaneco. La administrado de ĉio, kiorilatas al omo% kiel socia kolektivo estas tasko de ĉiulo&anto, kiu a%n &i estas= aŭ produktanto# konsumanto#

profesiulo ktp.

La baza !elo de la socio estas la komunumo. ia ĝene-

rala asembleo esprimas la komunuman volon. La publi(ke elektita konsilio estas la rekta organo de la adminis(trado ka% de la daŭrigo de la rilato% kun la alia% komunu(mo%. La komunuma federacio en la distrikto, arondis(mento, departemento ka% regiono ampleksas la respon(da%n teritorio%n, ka% ne la komunuma federacio sur latuta lando reprezentas la teritorian organizon de la so-cio. ?stas &uste la organio, kiu anstataŭos la nunan9taton. *iu organio avos duoblan, karakteron= vertika(lan ka% oriontalan. oriontale, la komunumo% estasrepreentata% en la loka% ekonomia% konsilio% distrikta%,arondismenta%, departementa%, regiona% ka% nacia% porĉiu% problemo% koncernanta% la ekonomia%n rilato%n. La)unkciado de la socia ka% administra organio, kiel tiu deĉiu% alia% organio% en la anarkiisma socio estas )edera(

cia -de la bao supren, de la peri)erio al centro, de lamalgranda unuo al la ple% ampleksa. Bae estas la &ene(rala asembleo de la lo&antaro de ĉiu kvartalo aŭ de latuta komunumo. La kunordiga organo estas la kongreso.Cor la lo&antaro %e la ple% lar&a teritoria skalo ka% por lalando, kongreso de la delegito% de la responda% adminis(

4D!



tra% unuo%. La unueco de la lando# la integraleco de lateritorio# estas reprezentata per la nacia federacio de lakomunumoj.

#le& diversa& organia3o& ka& asocio&Krom la %am ekamenita% aktivado%, kiu% avos kvaaŭdevigan karakteron por ĉiu%, kiu% esprimas utilismon, ek-istas granda nombro da alia% aktivado% koncernanta%nur aparta%n oma%n grupo%, kiu% organii&as por realigipropra%n komuna%n iniciato%n por la kontentigo de sia%beono% omama%, scienca%, arta%, eduka%, kultura%, spor(

ta% ktp. *iu% iniciato% ka% beono% odiaŭ mem naskasgrandan nombron da organia0o% ka% grupo% la pIe% diver(sa%, ne ampleksanta% la tutan socion. *iucele, la omo%organii&as libervole. Ili )ederaciias aŭ ne laŭ distrikto%ktp, ka% eĉ internacie7 ili estas repreentata% aŭ ne ĉe laresponda% ekonomia% konsilio%, starigas rilato%n, kiu% kon()ormi&as al la beono% ka% gusto% de ilia% ano%. La libere-

co# la plena libereco estas la unika kondi!o de iliaj ek- zistado kaj funkciado. Ili povas krei&i, disi&i, provioreaŭ seone, dum pli-malpli longa% periodo%, aŭ konstante,laŭ la volo de tiu%, kiu% beonas tia%n grupo%n.

?l ĉiu% teoriisto% de anarkiismo, K5C5*KIN estas tiu, kiuple% bone konceptis ka% esprimis la )undamenta%n ten(denco%n de la socia disvolvi&o de nia epoko ka% precii(

gis la ĉe)a%n )ormo%n de la venonta organio.+La ideo de sendependa% komunumo% -skribis K5C5*KIN en!"!/ en sia libro La 8oderna @cienco kaj la anarkio- por lateritoria% grupo% ka% de lar&a% )ederacio% por la grupo% laŭsocia% )unkcio% -ambaŭ intermiksi&as ka% apogas unu la alianpor kontentigi la socia%n beono%n- permesis al anarkiisto%konkrete, e)ektive koncepti la eblan organiadon de liberigitasocio. estis nur aldoni grupo%n laŭ persona% kunrilatado% -

4D4



sennombra%n, sen6ne diversa%n, longdaŭra%n aŭ ne,aperanta%n laŭ la momenta% beono% por ĉiu% ebla% celo%-grupo%n, kiu%n ni %am vidas ekaperi en la nuna socio eksterede la politika% ka% pro)esia% grupo%.

+eti&ante unu sur la alia, tiu% tri speco% de grupo% tielsukcesos plenumi la kontentigon de ĉiu% socia% beono%=konsumado, produktado ka% inter9an&o, la komunikilo%,sanitara% aran&o%, edukado, reciproka protekto kontraŭagreso%, interelpo, teritoria de)endo, 6ne kontentigo de lascienca%, arta%, literatura%, distra% beono%. Fio tio -daŭreplenviva ka% daŭre preta respondi per nova% adapto% al lanova% beono% ka% in:uo% de la socia ka% intelekta medio.

+Se tia socio disvolvi&os sur su6ĉe vasta ka% lo&ata teritoriopor ebligi la necesan diversecon de gusto% ka% beono%, onibaldaŭ vidos, ke la trudado per ordonpovo, kiu a%n &i estos,estas senutila.

*iu koncepto de K5C5*KIN estas la kondutregulo de lakonstruanta programo tie ĉi skiita. 8i ne estas komple(ta. 8i ne entenas ĉiu%n problemo%n. 8i ne estas unika

nek ne9an&ebla. 8i ne avas la karakteron de la dek or(dono% de @5S?5 nek la pretendon esti modelo ka% kon(kreta plano por rekonstruo de venonta socio. 8i estasnur ilustrado de la anarkiista koncepto pri socia rekons(truo.

Cost tiu legado, ni lasas la leginton ob%ektive %u&i ĉu es(tas loko en tiel konstruita socio por la tuta sistemo de

institucio% ka% potenc-organaro%, kiun ni kritikis en launua parto, ka% ĉu estas vere, ke tia senaŭtoritateca so(cio estas ebla ka% povos certigi armonion ka% ordon, aŭkonkludi, ke &i estos +reglando de aoso ka% malordo.

4D;



4D#



En2avtabeloEn2avtabelo

Antaŭparolo.................................................................!

4rigino de la senestreca& ideo& ka& movado...........;

Senestreca& principo&.................................................."Libereco......................................................................"Solidareco.................................................................!;?galeco.....................................................................!$

Musteco......................................................................4#Libera iniciativo........................................................4$Libera kontrakto.......................................................;4

'ederismo.................................................................;HSenestreco................................................................#4Ateismo....................................................................#Internaciismo............................................................/;Kontraŭmilitarismo.................................................../$Neper)orto................................................................H;@alcentraliado........................................................H

Komunismo...............................................................#Neado de la le&o......................................................$D

Institucio& de la aŭtoritato......................................$"La 9tato....................................................................."DCropieto...................................................................."/?kleio....................................................................!DD

4D/



Instrumento& de la regpovo...................................!Degistaro................................................................!DCarlamento.............................................................!!D

*ribunalo.................................................................!!;@allibere%o..............................................................!!/Colico......................................................................!!Armeo.....................................................................!4D@ono.......................................................................!4;Imposto...................................................................!4"Lerne%o, scienco, arto.............................................!;

Gaetaro, radio ka% televido...................................!#D$ealiga& rimedo& ka& taktiko..................................!#/

Beono de socia rekonstruado................................!#/Instruado, edukado ka% organiado........................!#Hekta agado= bo%koto, sabotado, striko ka% &eneralastriko.......................................................................!#"Crotesto, ribelo, insurekcio, revolucio ka% sociarevolucio.................................................................!//

Konstruiva anarkiista programo..........................!H;La konstruanta spirito ka% la )undamenta% celo% desocia rekonstruo.....................................................!H;Croduktado ka% servo%.............................................!H"ertikala organio...................................................!Doriontala organio...............................................!'unkciado...............................................................!$DInter9an&o ka% distribuo..........................................!$/<e)endo de la socio................................................!"/La socia vivo ka% la administrado de la socio. La liberakomunumo - baa ka% koncentrada ĉelo de la omaaktiveco..................................................................!""Cle% diversa% organia0o% ka% asocio%........................4D4

4DH



4D



Documents

BALKANSKI Bazoj de La Anarkiismo