Upload
viet-hung
View
224
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Bai Giang xstk-libre
Citation preview
BI GING MNL THUYT XC SUT V THNG K TON
Mai Cm T B mn Ton kinh t
1
PHN TH NHTL THUYT XC SUT
CHNG 1BIN C NGU NHIN V XC SUT
1. M U - Ni dung chng 1 Cc khi nim nn tng ca xc sut Cc nh ngha xc sut Hai nguyn l c bn ca xc sut Cc nh l XS dng tm XS ca bin c phc hp.
2
Chng 1 2. Php th, bin c
2. PHP TH V CC LOI BIN C2.1. Php th v bin c+ Vic thc hin mt nhm cc iu kin c bn quan
st hin tng no c xy ra hay khng c gi l thc hin php th.
+ Hin tng c th xy ra (hoc khng xy ra) trong kt qu ca php th gi l bin c.
V d 1.1. Tung 1 con xc xc cn i, ng cht trn mt phng cng.
+ Php th tung 1 con xc xc+ iu kin c bn + Bin c A6 = xut hin 6 chm;
B = xut hin l chm 3
Chng 1 2. Php th, bin c
2. PHP TH V CC LOI BIN C2.2. Cc loi bin c+ Bin c chc chn (U)+ Bin c khng th c (V)+ Bin c ngu nhin (A, B, A1, A2,)
V d 1.1. Tung 1 con xc xcU = xut hin s chm nh hn 7V = xut hin 7 chmA6 = xut hin 6 chm (b/c ngu nhin)B = xut hin l chm (-----------------)
4
Chng 1 3.Xc sut ca bin c
3. XC SUT CA BIN CXc sut ca mt bin c l mt con s c trng cho kh
nng khch quan xut hin bin c khi thc hin php th.
K hiu xc sut ca bin c A l P(A)V d 1.1. Tung 1 con xc xcA6 = xut hin 6 chm P(A6) = 1/6 B = xut hin l chm P(B) = 3/6 = 1/2 = 0,5
Theo kh nng tm XS c th chia bin c thnh 2 loi+ Bin c n gin+ Bin c phc hp
5
Chng 1 4. nh ngha c in v XS
4. NH NGHA C IN V XC SUT4.1. Th d4.2. nh ngha c in v xc sutXc sut xut hin bin c A trong 1 php th l t s gia
s kt cc thun li cho A (k hiu m) v tng s cc kt cc duy nht ng kh nng c th xy ra khi thc hin php th (k hiu n).
( )m
P An
4.3. Cc tnh cht ca xc sut
0 P(A) 1; P(U) = 1; P(V) = 0
6
Chng 1 4. nh ngha c in v XS
4. NH NGHA C IN V XC SUT4.4. Cc phng php tnh xc sut bng nh ngha c
in.a. Phng php suy lun trc tipV d 1.2. Hp c 10 qu cu gm 3 qu trng v 7 qu
en. Ly ngu nhin t hp 1 qu cu. Tm xc sut ly c cu trng.
b. Phng php dng s Dng s cyV d 1.3. Tung 1 ng xu i xng, ng cht trn mt
phng cng 3 ln. Tm xc sut c ng 1 ln xut hin mt sp.
7
Chng 1 4. nh ngha c in v XS
b. Phng php dng s Dng s dng bngV d 1.4. Tung 1con xc xc cn i, ng cht trn mt
phng cng 2 ln. Tm xc suta. Tng s chm xut hin l 8.b. Tng s chm xut hin l 8 bit rng c (t nht 1) ln
xut hin mt 6 chm Dng s VennV d 1.5. Mt lp c 50 hc sinh, trong c 30 hc sinh
gii Ton, 20 hc sinh gii Vn, 15 hc sinh gii c Ton v Vn. Chn ngu nhin 1 hc sinh. Tm xc sut chn c hc sinh khng gii Ton v khng gii Vn. (khng gii mn no)
8
Chng 1 4. nh ngha c in v XS
c. Phng php dng cng thc ca gii tch t hp T hp chp k ca n phn t Cnk (0 k n) Chnh hp chp k ca n phn t Ank (0 k n) Hon v ca k phn t Pk Chnh hp lp k ca n phn t (0 k n)Quy c 0! = 1
V d 1.6. Mt hp c 10 sn phm (6 chnh phm v 4 ph phm). Ly ng thi 2 sn phm. Tm xc sut
a. Ly c 2 chnh phm.b. Ly c ng 1 chnh phm
knA
9
Chng 1 4. nh ngha c in v XS
4.5. u im v hn ch ca nh ngha c in u im: Khng cn thc hin php th Hn ch: + i hi s kt cc hu hn.
+ Cc kt cc phi tha mn tnh duy nht, ng kh nng.
c. Phng php dng cng thc ca gii tch t hpV d 1.7. Mt hp c 10 sn phm (2 sn phm xanh, 3
mu , 5 mu vng). Ly ng thi 4 sn phm. Tm xc sut
a. Ly c 4 sn phm cng mu.b. Ly c 3 mu.c. Ly ng thi 5 sn phm. Tm XS ly c 3 mu.
10
Chng 1 5. nh ngha thng k v XS
5. NH NGHA THNG K V XC SUT5.1. nh ngha tn sutTn sut xut hin bin c A trong n php th l t s gia
s php th trong bin c xut hin (k) v tng s php th c thc hin
5.2. nh ngha thng k v xc sutXc sut xut hin bin c A trong 1 php th l mt s p
khng i m tn sut f xut hin bin c trong n php th s dao ng rt t xung quanh n khi s php th tng ln v hn.
( )k
f An
11
Chng 1 6. nh ngha khc v XS
6. MT S NH NGHA KHC V XC SUT
6.1. nh ngha hnh hc v xc sut
6.2. nh ngha ch quan v xc sut
6.3. nh ngha tin v xc sut
12
Chng 1 7. Nguyn l xc sut
7. NGUYN L XC SUT7.1. Nguyn l xc sut nh+ Nu mt bin c c xc sut rt nh thc t c th cho
rng trong mt php th bin c s khng xy ra.+ Mc xc sut c coi l nh ty thuc vo tng bi
ton v gi l mc ngha.+ Nguyn l XS nh l c s ca phng php kim nh.7.2. Nguyn l xc sut ln+ Nu mt bin c c xc sut rt ln thc t c th cho
rng trong mt php th bin c s xy ra.+ Mc xc sut ln gi l tin cy.+ Nguyn l XS ln l c s ca phng php c lng
bng khong tin cy.13
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
8. MI LIN H GIA CC BIN Cnh ngha 1. Bin c A gi l thun li cho bin c B, k
hiu , nu A xy ra th B cng xy ra. nh ngha 2. Bin c A gi bng bin c B, k hiu A = B,
nu A xy ra th B cng xy ra v ngc li. V d 1.8. Tung 1 con xc xcA i = xut hin i chm (i = 1,2,, 6)A = xut hin 1, 3 hoc 5 chmB = xut hin l chm A1 B
A = B
A B
14
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
8.1. Tng cc bin cnh ngha 3. Bin c C c gi l tng ca 2 bin c A
v B, k hiu C = A + B, nu C ch xy ra khi v ch khi c t nht mt trong hai bin c A v B xy ra.
V d 1.. Mua ln lt 2 sn phm cng loiA i = ln th i mua c chnh phm (i=1,2)A = mua c t nht 1 chnh phm
= c mua c chnh phm A = A1 + A2
15
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
nh ngha 4. Bin c A c gi l tng ca cc bin c A1, A2,, An nu A xy ra khi v ch khi c t nht mt trong n bin c thnh phn xy ra.
K hiu
1
n
ii
A
V d 1.10. X th bn 4 vin n c lp.A i = x th bn trng vin th i (1 = 1, 2, 3, 4)A = bia b trng n A = A1 + A2 + A3 + A4
16
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
8.2. Tch cc bin cnh ngha 5. Bin c C c gi l tch ca 2 bin c A
v B, k hiu C = A.B, nu C xy ra khi v ch khi c 2 bin c A v B cng xy ra.
V d 1.11. Mua ln lt 2 sn phm cng loiA i = ln th i mua c chnh phm (i=1,2)B = mua c 2 chnh phm B = A1.A2
17
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
nh ngha 6. Bin c A c gi l tch ca cc bin c A1, A2,, An nu A xy ra khi v ch khi tt c n bin c thnh phn xy ra.
K hiu
1
n
ii
A
V d 1.12. X th bn 4 vin n c lp.A i = x th bn trng vin th i (1 = 1, 2, 3, 4)B = x th bn trng c 4 vin n B = A1.A2.A3.A4
18
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
8.3. Tnh xung khc ca cc bin cnh ngha 7. Hai bin c A v B gi l xung khc vi
nhau nu chng khng th ng thi xy ra trong kt qu ca mt php th.
Trng hp ngc li gi l khng xung khc.V d 1.13. Hp c 7 chnh phm v 3 ph phm. Ly 1
sn phmA = ly c chnh phm; B = ly c ph phm A v B xung khc.
V d 1.14. Hp c 7 chnh phm v 3 ph phm. Ly ln lt 2 sn phm. Ai = ln th i ly c chnh phm
A1 v A2 khng xung khc. 19
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
nh ngha 8. Nhm n bin c A1, A2,, An c gi l xung khc tng i nu bt k 2 bin c no trong nhm ny cng xung khc vi nhau.
V d 1.15. X th bn 4 vin n c lpA i = x th bn trng i vin (i=0,1,,4)A = bia b trng n
A0,A1,,A4 xung khc tng iA, A0, A1 khng xung khc tng i
20
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
8.4. Nhm y cc bin cnh ngha . Nhm n bin c A1, A2,, An c gi l
nhm y cc bin c nu trong kt qu ca php th s xy ra 1 v ch 1 trong cc bin c .
A1, A2,, An l nhm y cc bin c
xung khc tng i1 2
1 2
...
, ,...,n
n
A A A U
A A A
V d 1.16. Tung 1 con xc xcA i = xut hin i chm ; B = xut hin l chmA1, A2, , A6 nhm y A2, A4, A6, B nhm y
21
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
nh ngha 10. Hai bin c A v gi l i lp nu chng to thnh nhm y cc bin c.
V d 1.17. Tung 1 con xc xcA = xut hin chn chm = xut hin l chm
22
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
V d 1.18. thi c 3 cu hi. A i = hc sinh tr li ng cu th i (i = 1, 2, 3)Biu din cc bin c sau qua A1, A2, A3
A = hc sinh tr li ng c 3 cuB = hc sinh tr li sai c 3 cuC = hc sinh ch tr li ng cu 3D = hc sinh tr li ng 1 cuE = hc sinh c tr li ng
Nu tr li ng cu 1 c 4 im, cc cu khc c 3 im, sai c 0 im.G = hc sinh t 7 im tr ln
23
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
8.5. Tnh c lp ca cc bin cnh ngha 11. Hai bin c A v B gi l c lp vi nhau
nu vic xy ra hay khng xy ra ca bin c ny khng lm thay i xc sut xy ra ca bin c kia v ngc li.
Hai bin c khng c lp gi ph thuc.V d 1.1. Tung mt con xc xc 2 lnA i = ln th i xut hin 6 chm A1 v A2 c lp.V d 1.20. Hp c 7 chnh phm v 3 ph phm. Ly ln
lt 2 sn phm theo phng thc khng hon li.A i = ln th i ly c chnh phm A1 v A2 ph thuc. 24
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
nh ngha 12. Nhm n bin c A1, A2,, An gi l c lp tng i vi nhau nu mi cp 2 trong n bin c l c lp vi nhau.
nh ngha 13. Nhm n bin c A1, A2,, An gi l c lp ton phn vi nhau nu mi bin c c lp vi mi t hp ca cc bin c cn li.
Ch c lp ton phn c lp tng i
V d 1.21. Hp c 7 chnh phm v 3 ph phm. Ly ln lt c hon li 4 sn phm.
A i = ln th I ly c chnh phm (i = 1, 2, 3, 4)A1,,A4 c lp ton phn.
25
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
Mt s ch 1, A v B xung khc AB = V2, Nu P(A) > 0; P(B) > 0
+ A, B c lp A, B khng xung khc+ A, B xung khc A, B khng c lp (ph thuc)
3, A, B c lp A v , v B, v c lp4, Php cng cc bin c c tnh cht ging hp cc tp
hp, nhn cc bin c ging giao cc tp hp.5, Quy tc i ngu De Morgan
B B
. ;A B AB AB A B 26
Chng 1 8. Lin h gia cc bin c
8.6. Xc sut c iu kinnh ngha 14. Xc sut ca bin c A c tnh vi iu
kin bin c B xy ra gi l xc sut c iu kin ca A.
K hiu P(A/B)
V d 1.22. Hp c 7 chnh phm v 3 ph phm. Ly ln lt 2 sn phm theo phng thc khng hon li.
A i = ln th i ly c chnh phm P(A2 / A1) = 6 / 9
27
Chng 1 . nh l nhn xc sut
. NH L NHN XC SUTnh l 1. Nu A v B c lp vi nhau th
P(AB) = P(A).P(B)
1 1
( )n n
i ii i
P A P A
H qu. Nu A1, A2,, An c lp ton phn vi nhau th
V d 1.23. X th bn 4 vin n c lp vi XS trng u l 0,8. Nu trng 2 vin lin tip hoc ht n th dng bn. Tm XS
a, X th dng 2 vin nb, X th dng 3 vin n
28
Chng 1 . nh l nhn xc sut
nh l 2. Nu A v B ph thuc nhau thP(AB) = P(A).P(B / A) = P(B).P(A / B)
( )( / )
( )
P ABP A B
P B
H qu 1. Nu P(B) > 0 th
Nu P(B) = 0 th P(A/B) khng xc nh
H qu 2. Nu P(A1A2 An-1) > 0 thP(A1A2 An) = P(A1)P(A2 /A1)P(An / A1A2 An-1)
29
Chng 1 . nh l nhn xc sut
V d 1.25. Mt ngi mua 3 sn phm cng loi trn th trng. XS mua c chnh phm ln u l 0,8. Nu ln trc mua c chnh phm th XS mua c chnh phm ln tip theo l 0,5. Nu ln trc mua c ph phm th XS mua c chnh phm ln tip theo l 0,. Tm xc sut
a, Mua c 3 chnh phmb, Mua c 3 ph phm
V d 1.24. Mt hp c 7 chnh phm v 3 ph phm. Ly ln lt 2 sn phm theo phng thc khng hon li. Tm XS ly c 2 chnh phm.
30
Chng 1 . nh l nhn xc sut
Ch . Nu bi ton cho bit s sn phm (v d 7 cp v 3 pp)
th php ly ln lt khng hon li tng t nh ly cng mt lc.
Nu bi ton khng cho bit s sn phm m cho t l (v d 70% cp v 30% pp) th XS mi ln ly c chnh phm hay ph phm l khng thay i, khng ph thuc vo phng thc ly (c hon li hay khng hon li)
31
Chng 1 10. nh l cng xc sut
10. NH L CNG XC SUTnh l 3. Nu A v B xung khc vi nhau th
P(A+B) = P(A) + P(B)
1 1
( )n n
i ii i
P A P A
H qu 1. Nu A1, A2,, An xung khc tng i th
H qu 2. A1, A2,, An l nhm y cc bin c th
H qu 3. P(A) + P() = 1 P(A) = 1 P()1
( ) 1n
ii
P A
32
Chng 1 10. nh l cng xc sut
V d 1.26. C 2 hp sn phmHp 1 7 chnh phm v 3 ph phmHp 2 5 chnh phm v 3 ph phmLy mi hp 1 sn phm. Tm xc sut ly c 2 sn
phm cng loi
V d 1.27. Trong hp c 10 chi tit, trong c 3 chi tit hng. Ly ngu nhin 5 chi tit. Tm xc sut ly c khng qu 2 chi tit hng.
33
Chng 1 10. nh l cng xc sut
nh l 4. Nu A v B khng xung khc vi nhau th
P(A+B) = P(A) + P(B) P(AB)
V d 1.28 Mch c 2 bng in mc ni tip hot ng c lp vi nhau, vi xc sut hng u l 0,2. Tm xc sut mch b mt in do bng in hng.
? Lm VD trn cho trng hp 5 bng in mc ni tip.
34
Chng 1 10. nh l cng xc sut
V d 1.30. Trong mt cuc thi th sinh phi thi 3 vng vi quy nh qua vng trc mi c d thi vng sau. Ti vng 1, 2, 3 s loi tng ng 50%; 40%; 30% s th sinh tham gia vng . Tm
a, T l th sinh b loi.b, T l th sinh b loi vng 1 trong s nhng th sinh b
loi.
V d 1.2. X th bn 3 vin n c lp vi XS trng ln lt l 0,6; 0,7; 0,8.
a, Tm XS x th bn trng ng 1 vinb, Tm XS x th bn trng vin th nht bit rng x th
bn trng ng 1 vin.
35
Chng 1 11. Cc h qu
11. CC H QU CA L CNG V L NHN XC SUT
11.1. Cng thc Bernoullia. Lc BernoulliBi ton c gi l tha mn lc Bernoulli nu tha
mn cc iu kin sau + C n php th c lp+ Trong mi php th xc sut bin c A xy ra khng
thay i l p.
36
Chng 1 11. Cc h qu
b. Cng thc BernoulliNu bi ton tha mn lc Bernoulli th xc sut sau n
php th bin c A xut hin ng k ln lvi k = 0, 1, 2, , n
q = 1 - p( ) k k n kn nP k C p q
V d 1.31. Mt thi trc nghim c 10 cu hi c lp,
mi cu hi c 4 phng n tr li trong ch c 1 phng n ng. Mt hc sinh tr li bng cch chn ngu nhin 1 trong 4 phng n. Tm xc sut hc sinh c 5 im.
37
Chng 1 11. Cc h qu
11.2. Cng thc xc sut y H1, H,, Hn l nhm y cc bin c.A l bin c c th xy ra ng thi vi 1 trong n bin c
trn th
H1, H,, Hn gi l cc gi thuyt1
( ) ( ) ( / )n
i ii
P A P H P A H
V d 1.32. Mt l hng c 40% sn phm ca nh my A,
35% sn phm ca nh my B, cn li l ca nh my C. T l ph phm ca cc nh my ln lt l 3%; 4%; 5%. Tm t l ph phm ca l hng. ( Ly ngu nhin 1 sn phm, tm XS ly c ph phm)
38
Chng 1 11. Cc h qu
11.3. Cng thc BayesH1, H,, Hn l nhm y cc bin c.A l bin c xy ra (P(A) > 0) th
P(Hi) l xc sut tin nghimP(Hi / A) l xc sut hu nghim.
1
( ) ( / )( / )
( ) ( / )
i ii n
j jj
P H P A HP H A
P H P A H
Ch : Sau khi tnh c cc XS P(Hi / A) th c th s dng cng thc y ln th 2, 3,
y ch yu cu s dng cng thc y 1 ln39
Chng 1 11. Cc h qu
V d 1.33. Mt l hng c 40% sn phm ca nh my A, 35% sn phm ca nh my B, cn li l ca nh my C. T l ph phm ca cc nh my ln lt l 3%; 4%; 5%. Ly ngu nhin 1 sn phm th c ph phm. Kh nng ph phm ca nh my no l cao nht?
V d 1.34. Mt nh my c t l ph phm l 10%. Sn phm trc khi a ra th trng phi c kim tra qua 1 my t ng. My kim tra c chnh xc 0% i vi chnh phm v 5% i vi ph phm. Sn phm c kt lun l chnh phm th c a ra th trng.
a, Kim tra 6 sp. Tm XS c 5 sp c a ra th trng .b, Tm t l ph phm trn th trng.c, Mua 6 sp trn th trng. Tm XS mua c 4 cp.
40
Chng 1 11. Cc h qu
V d 1.35. C 2 hp sn phm vi b ngoi ging nhauHp I 6 chnh phm, 4 ph phmHp II 3 chnh phm, 7 ph phmLy ngu nhin 1 hp v t ly 1 sn phm.a, Tm XS ly c chnh phm.b, Bit rng ly c chnh phm. Tm XS sp ca hp I
? Lm bi ton trn cho trng hp l hng c 2 hp loi I v 8 hp loi II.
41
Chng 1 Bi tp
Bi tp dng cng thc c in8, 10, 15, 25, 28, 44, 51, 91, 99
Bi tp dng L cng, nhn (trc tip)3, 41, 46 50, 54, 55, 56, 6, 7, 112
Bi tp dng CT Bernoulli58 61
Bi tp dng cng thc y , Bayes63, 65, 70, 71, 3, 101 104
42
CHNG 2BIN NGU NHIN V QUY LUT
PHN PHI XC SUT
1. M U - Ni dung chng 2 nh ngha v phn loi bin ngu nhin (bnn) Quy lut phn phi XS ca bin ngu nhin Cc tham s c trng ca bin ngu nhin.
43
Chng 2 2. nh ngha v phn loi bnn
2. NH NGHA V PHN LOI BIN NGU NHIN
2.1. nh nghaMt bin s c gi l bin ngu nhin nu trong kt qu
ca php th n ch nhn 1 v ch 1 trong cc gi tr c th c ca n ty thuc vo s tc ng ca cc nhn t ngu nhin.
K hiu bnn l X, Y, X1, X2, Gi tr c th c ca bnn l x, y, x1, x2, (X = x1), (X = x2), l cc bin c Nu X ch nhn cc gi tr x1,, xn th nhm bin c
(X = x1), , (X = xn) l nhm y cc bin c.44
Chng 2 2. nh ngha v phn loi bnn
V d 2.1. Tung 1 con xc xcGi X l s chm xut hin X l bnnX c th nhn 1, 2, 3, 4, 5, 6
V d 2.2. Gi Y l s ngi n xng ti 1 trm xng du trong 1 ngy Y l bnn
Y c th nhn 0, 1, 2,
V d 2.3. Gi Z l khong cch t im vin n chm bia n tm bia Z l bnn
Z c th nhn gi tr bt k trong on [0,R]
? Phn bit khi nim bin c v bin ngu nhin45
Chng 2 2. nh ngha v phn loi bnn
2.2. Phn loi bin ngu nhin+ Bnn ri rc Nu cc gi tr ca n lp nn mt tp hp
hu hn hoc m c.V d bnn X, Y trong v d 2.1, 2.2
+ Bnn lin tc nu cc gi tr c th c ca n lp y mt khong trn trc s.
V d bnn Z trong v d 2.3
46
Chng 2 3. Quy lut PPXS ca bnn
3. QUY LUT PHN PHI XC SUT CA BIN NGU NHIN
3.1. nh nghaQuy lut phn phi xc sut ca bnn l s tng ng gia
cc gi tr c th c ca n v cc xc sut tng ng vi cc gi tr .
3.2. Bng PPXS ch dng cho bnn ri rcX x1 x2 xk xnP p1 p2 pk pn
1
0 1
1
i
n
ii
p
p
47
Chng 2 3. Quy lut PPXS ca bnn
V d 2.4. Hp c 6 chnh phm v 4 ph phm. Ly ng thi 2 sn phm. Lp bng ppxs ca s chnh phm ly c.
V d 2.5. X th bn 4 vin n c lp vi xc sut trng mi vin u l 0,8. Nu trng 2 vin lin tip hoc ht n th dng bn. Lp bng ppxs ca s vin n c s dng
V d 2.6. thi c 2 cu hi c lp, mi cu 5 im. Xc sut hc sinh tr li ng cu 1, 2 tng ng l 0,6 v 0,7. Lp bng ppxs ca s im t c.
48
Chng 2 3. Quy lut PPXS ca bnn
3.3. Hm phn b xc sut dng cho c bnn ri rc v lin tc.
a. nh nghaHm phn b XS ca bnn X, k hiu F(x), l XS bnn X
nhn gi tr nh hn x, vi x l s thc bt kF(x) = P(X < x)
Nu X l bnn ri rc th
:
( )i
ii x x
F x p
49
Chng 2 3. Quy lut PPXS ca bnn
V d 2.7. Cho bnn ri rc X sau
Tm hm phn b XS ca X v v th ca hm .
X 1 3 5
P 0,2 0,5 0,3
Gii.0 ; 1
0,2 ; 1 3( )
0,7 ; 3 5
1 ; 5
x
xF x
x
x
50
th hm F(x)
Chng 2 3. Quy lut PPXS ca bnn
b. Tnh chtTnh cht 1: 0 F(x) 1Tnh cht 2: F(x) l hm khng gim
H qu 1: P(a X < b) = F(b) F(a)H qu 2: Nu X lin tc th P(X = x) = 0H qu 3: Nu X lin tc th
P(a < X < b) = P(a X < b) = P(a < X b) = P(a X b)Tnh cht 3: F(-) = 0; F(+) = 1
H qu 4: Nu X ch nhn gi tr trn [a, b]Vi x a th F(x) = 0Vi x > b th F(x) = 1
51
Chng 2 3. Quy lut PPXS ca bnn
V d 2.8. Cho bnn X c hm phn b XS nh sau
Tm P(X < 3), P(X 2,4), P(2,4 X
Chng 2 3. Quy lut PPXS ca bnn
3.4. Hm mt xc sut ch dng cho bnn lin tc.a. nh nghaHm mt XS ca bnn lin tc X, k hiu f(x), l o
hm bc nht ca hm phn b XS ca bnn .f(x) = F(x)
b. Tnh chtTnh cht 1: f(x) 0 vi mi x
Tnh cht 2:
Ch nu hm s f(x) c t/c 1 v 2 th n l hm mt XS ca mt bnn no .
( ) 1f x dx
53
Chng 2 3. Quy lut PPXS ca bnn
Tnh cht 3:
Tnh cht 4:
( ) ( )x
F x f x dx
( ) ( )
b
a
P a X b f x dx
V d 2.. Cho bnn lin tc X c hm mt XS
a, Tm k.
0 ; (0,10)( )
; (0,10)
xf x
k x
54
Chng 2 3. Quy lut PPXS ca bnn
V d 2.. Cho bnn lin tc X c hm mt XS
b, Xc nh F(x)c, Tm P(5 < X < 6); P(6 < X < 7) ;
0 ; (0,10)( )
; (0,10)
xf x
k x
c. ngha: Hm mt XS ca bnn X ti mi im x cho bit mc tp trung XS ti im .
55
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
4. CC THAM S C TRNG CA BIN NGU NHIN
4.1. K vng tona. nh nghaK vng ton ca bnn X, k hiu E(X), c xc nh nh
sau:
+ Nu X l bnn ri rc th
+ Nu X l bnn lin tc th
Ch n v ca E(X) trng vi n v ca X.
1
( )n
i ii
E X x p
( ) ( )E X xf x dx
56
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
V d 2.10. Tm k vng ton ca bnn X
X 1 3 6 10
P 0,1 0,2 0,4 0,3
V d 2.11. Tm k vng ton ca bnn X
0 ; (0,1)( )
2 ; (0,1)
xf x
x x
57
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
b. Tnh chtTnh cht 1 E(C) = C ; C l hng sTnh cht 2: E(CX) = C.E(X)Tnh cht 3: E(X + Y) = E(X) + E(Y)
H qu 1:
Tnh cht 4 Nu X v Y c lp th E(XY) = E(X).E(Y)H qu 2:
1 1
( )n n
i ii i
E X E X
1 1
( )n n
i ii i
E X E X
58
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
c, Bn cht , ngha v ng dng ca k vng tonV d 2.12. Nhu cu hng ngy v mt loi thc phm ti
sng mt khu vc l bnn ri rc X c bng PPXS
Gi s khu vc ny ch c 1 ca hng v mi ngy ca hng nhp 100 kg thc phm.
Gi nhp l 40 nghn ng/kg, gi bn l 50 nghn ng/kg, nu thc phm khng bn c trong ngy th phi bn vi gi 20 nghn ng/ kg th mi ht hng.
Mun c li trung bnh cao hn th ca hng c nn nhp thm 20kg mi ngy hay khng?
X (kg) 80 100 120 150
P 0,2 0,4 0,3 0,1
59
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
4.2. Trung v md Trung v l gi tr nm chnh gia tp hp cc gi tr c
th c ca bnn.
4.3. Mt m0Mt l gi tr ca bnn tng ng vi+ XS ln nht nu l bnn ri rc+ Cc i ca hm mt XS nu l bnn lin tc.
60
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
4.4. Phng saia. nh nghaPhng sai ca bnn X, k hiu V(X), l k vng ton ca
bnh phng sai lch ca bnn so vi k vng ton ca nV(X) = E[X E(X)]2
Bin i V(X) = E(X2) [E(X)]2
Ch V(X) 0n v ca V(X) trng vi n v ca X2.
2 2 2 2
1
( ) ; ( ) ( )n
i ii
E X x p E X x f x dx
61
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
V d 2.13. Tm phng sai ca bnn X
X 1 3 6 10
P 0,1 0,2 0,4 0,3
V d 2.14. Tm phng sai ca bnn X
0 ; (0,1)( )
2 ; (0,1)
xf x
x x
62
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
b. Tnh chtTnh cht 1 V(C) = 0; C l hng sTnh cht 2: V(CX) = C2 V(X)Tnh cht 3 Nu X v Y c lp th
V(X + Y) = V(X) + V(Y)
H qu : X1, X2,,Xn l cc bnn c lp th
1 1
( )n n
i ii i
V X V X
63
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
c, Bn cht , ngha v ng dng ca phng saiPhng sai c trng cho mc ri ro ca cc quyt
nh.V d 2.15. Tin li sau 1 thng u t 1 t ng vo cc
ngnh A, B l cc bnn c lp X, Y
a, Mun li trung bnh cao hn th u t vo ngnh no?b, Mun ri ro thp hn th u t vo ngnh no?c, Mun ri ro thp nht th chia vn u t theo t l no?
X 0 15 30
P 0,3 0,5 0,2
Y -2 15 35
P 0,3 0,5 0,2
64
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
V d 2.15.
d, u t a t vo ngnh A v b t v ngnh B trong 1 thng. Tm trung bnh v phng sai ca tng tin li trong 1 thng?
e, u t 2 t vo ngnh A trong 1 thng, tm trung bnh v phng sai ca tin li thu c?
g, Mi thng u t 1 t vo ngnh A, c lp, tm trung bnh v phng sai ca tng tin li trong 2 thng? Tm XS tng tin li khng di 50 triu.
h, Tm XS u t vo A c li cao hn u t vo B.
X 0 15 30
P 0,3 0,5 0,2
Y -2 15 35
P 0,3 0,5 0,2
65
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
4.5. lch chun lch chun ca bnn X, k hiu (X), l cn bc hai ca
phng sai ca bnn
C n v trng vi n v ca X.
ng dng khi cn nh gi mc phn tn ca bnn theo n v o ca n th dng lch chun.
( ) ( )X X V X
66
Chng 2 4. Tham s c trng ca bnn
4.6. H s bin thin CV
4.7. Gi tr ti hn xP(X > x ) =
4.8. H s bt i xng 3
4.. H s nhn 4
.100%( )
XCVE X
67
Chng 2 Bi tp
Bi tp v bnn ri rc1, 4, 5, 1 22, 30, 36, 37, 40, 41, 65, 67, 72, 77,82, 86
Bi tp bnn lin tc9, 24, 83, 84
68
CHNG 3MT S QUY LUT PHN PHI XC
SUT THNG DNG
1. M U - Ni dung chng 3 Vi bnn ri rc QL khng mt, nh thc, Poisson,
siu bi. Vi bnn lin tc QL u, ly tha, chun, Student, Khi
bnh phng, Fisher Snedercor.
69
Chng 3 2. QL khng mt A(p)
2. QUY LUT KHNG MT A(p)2.1. nh nghaBnn ri rc X nhn 1 trong 2 gi tr c th c l 0, 1, vi
cc XS tng ng c tnh theo cng thc
gi l phn phi theo quy lut khng mt vi tham s p.K hiu X ~ A(p)
Bng ppxs
1( ) ; 0,1; 1x xxP P P x p q x q p
X 0 1
P q p
2.2. Tham s c trng: E(X) = p; V(X) = pq2.3. ng dng
70
Chng 3 3. QL nh thc B(n,p)
3. QUY LUT NH THC B(n,p)3.1. nh nghaBnn ri rc X nhn 1 trong cc gi tr c th c l
0, 1,2,,n vi cc XS tng ng c tnh theo cng thc
gi l phn phi theo quy lut nh thc vi tham s n v p.K hiu X ~ B(n, p)
Bng ppxs
( ) ; 0,1,2,..., ; 1x x n xx nP P P x C p q x n q p
X 0 x n
P qn pnx x n xnC p q
71
Chng 3 3. QL nh thc B(n,p)
Ch Nu bi ton tha mn lc Bernoulli vi 2 tham s l n, p v X l s ln xut hin bin c A sau n php th th X ~ B(n, p).
Cng thc XSP(a X a + h) = Pa + Pa+1 + + Pa+h
V d 3.1. Mt phn xng c 10 my hot ng c lp vi nhau. Xc sut trong mt ngy mi my b hng u l 0,1. Gi X l s my hng trong ngy.
a, X phn phi theo quy lut g?b, Tm XS trong 1 ngy c t 2 n 4 my hng.
72
Chng 3 3. QL nh thc B(n,p)
3.2. Cc tham s c trng ca quy lut nh thcNu X ~ B(n, p) th E(X) = np; V(X) = npq.Mt m0 l gi tr ca X tha mn
np + p 1 = np q m0 np + p
V d 3.2. Mt thng nhn vin cho hng i cho hng 20 ngy vi XS bn c hng mi ngy u l 0,7.
a, Trung bnh trong 1 nm c bao nhiu ngy ngi bn c hng? Tm phng sai tng ng.
b, Tm s ngy bn c hng c kh nng cao nht trong 1 thng v XS ca gi tr .
73
Chng 3 3. QL nh thc B(n,p) Ch + Nu X1,,Xn c lp v Xi ~ A(p) th
X1 + + Xn ~ B(n, p)+ Nu X1 ~ B(n1, p); X2 ~ B(n2, p) v c lp vi nhau th
X1 + X2 ~ B(n1 + n2, p)
3.3. Quy lut phn phi xc sut ca tn sutGi X l s ln xut hin bin c A sau n php th. Tn
sut xut hin bin c A l Xf
n
f 0 x / n 1
P qn pnx x n xnC p q
74
Chng 3 4. QL Poisson P()
4. QUY LUT POISSON P()4.1. nh nghaBnn ri rc X nhn 1 trong cc gi tr c th c l 0, 1,2,
vi cc XS tng ng c tnh theo cng thc
gi l phn phi theo quy lut Poisson vi tham s .K hiu X ~ P()
4.2. Cc tham s c trngNu X ~ P() th E(X) = ; V(X) = ; -1 m0
( ) ; 0,1,2,...!
x
xP P P x e xx
Ch Nu X ~ B(n, p) vi n kh ln, p kh nh v np npq th coi nh X ~ P().
75
Chng 3 5. QL siu bi M(N, n)
5. QUY LUT SIU BI M(N, n)5.1. nh nghaBnn ri rc X nhn 1 trong cc gi tr c th c l 0,
1,2,,n vi cc XS tng ng c tnh theo cng thc
gi l phn phi theo quy lut siu bi vi tham s N v n.K hiu X ~ M(N, n)
5.2. Cc tham s c trng
( )x n xM N M
x nN
C CP P P x
C
76
Chng 3 6. QLPP u U(a, b)
6. QUY LUT PHN PHI U U(a, b)6.1. nh nghaBnn lin tc X gi l phn phi theo quy lut u trn
khong (a, b) nu hm mt XS ca n c dng
K hiu X ~ U(a,b)? V th ca f(x)6.2. Tham s c trng
1; ( , )
( )0 ; ( , )
x a bf x b a
x a b
2( )( ) ; ( )
2 12
a b b aE X V X
77
Chng 3 7. QL ly tha E()
7. QUY LUT LY THA E()7.1. nh nghaBnn lin tc X gi l phn phi theo quy lut ly tha
(quy lut m) nu hm mt XS ca n c dng
Trong l hng s dngK hiu X ~ E()
? V th ca f(x)
; 0( )
0 ; 0
xe xf x
x
78
Chng 3 7. QL ly tha E()
th hm f(x) (v d vi = 0,8)
7.2. Tham s c trng2
1 1( ) ; ( )E X V X
79
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
8. QUY LUT CHUN N(, 2)8.1. nh nghaBnn lin tc X nhn gi tr trong khong (-,+) gi l
phn phi theo quy lutChun vi cc tham s v 2nu hm mt XS ca n c dng
K hiu X ~ N(, 2)
? V th ca f(x)
2
2
( )
21( ) ;2
x
f x e x R
80
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
81
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
th hm f(x) (v d vi = 2; = 0,8)
8.2. Tham s c trngE(X) = ; V(X) = 2
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
8.3. Quy lut phn phi Chun haa. nh nghaBnn lin tc U nhn gi tr trong khong (-,+) gi l
phn phi theo quy lut Chun ha nu hm mt XS ca n c dng
K hiu U ~ N(0, 1)
? V th ca (u)
2
21
( ) ;2
u
u e u R
Ch Nu X ~ N(, 2) th (0, 1)X
U N
82
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
b. Cc tham s c trng E(U) = 0; V(U) = 1
Trong
83
c. Hm phn b XS (u) v hm 0(u)0
0
0
( ) ( ) ( ) ( ) 0,5 ( )u u
u t dt t dt t dt u
0
0
( ) ( )u
u t dt Tnh cht + 0(-u) = -0(u)
+ Vi u 5 th 0(u) = 0,5Gi tr hm ny ph lc 5 hoc bng s TKT
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
8.4. Gi tr ti hn chun uGi tr ti hn chun mc , k hiu l u l gi tr ca
bnn U tha mn iu kinP( U > u) =
P( U < u ) = 1
Bng gi tr ti hn chun ph lc 6 trang 52Bng s TKT tra u ti dng ca bng gi tr ti hn
Student.
84
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
8.5. Cng thc xc sutNu X ~ N, 2) th
85
0 0
0
0
0
( )
( ) 0,5
( ) 0,5
(| | ) 2
b aP a X b
bP X b
aP a X
P X
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
Quy tc hai sigma
86
0 0
2(| | 2 ) 2 2 (2) 0,9544P X
Quy tc ba sigma
0 0
3(| | 3 ) 2 2 (3) 0,9973P X
ng dng Nu QLPPXS ca bnn tha mn quy tc hai sigma v quy tc ba sigma th xem nh bn phn phi chun.
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
87
V d 3.3. Trng lng sn phm l bnn phn phi chun vi trung bnh l 400g v phng sai l 400 g2.
a, Tm t l sn phm c trng lng t 360g n 440gb, Tm t l sn phm nh hn 350gc, Tm t l sn phm nng hn 360gd, Sn phm t tiu chun nu c trong lng sai lch so
vi mc trung bnh khng qu 30g. Tm t l sn phm t tiu chun.
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
88
V d 3.4. Tui th sn phm l bnn phn phi chun vi trung bnh l 3,6 nm v lch chun l 1,2 nm. Khi bn c 1 sp th ca hng li 70 nghn ng, nu sp b hng trong thi gian bao hnh th ca hng phi chi 100 nghn ng cho vic bo hnh (chu l 30 nghn ng). Quy nh thi gian bo hnh l 1 nm.
a, Tm t l sn phm phi bo hnh.b, Nu mun bo hnh cho 2,5% s sp th quy nh thi
gian bo hnh bao lu?c, Tm tin li trung bnh trn mi sp bn ra.d, Mun tin li trn mi sp bn ra l 65 nghn ng th
quy nh thi gian bo hnh bao lu?
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
89
V d 3.5. Chiu di sp c sn xut t ng l bnn phn phi chun vi trung bnh l 60 cm. Bit rng c 10% s sp c chiu di trn 63cm. Sn phm c chiu di t 55 cm tr ln th t tiu chun.
a, Tm phng sai v chiu di sn phm.b, Tm t l sn phm t tiu chun.c, Tm xs trong 10 sp c ng 8 sp t tiu chun.
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
8.6. Phn phi xc sut ca tng cc bnn c lp cng tun theo mt quy lut
90
Nu X1 ~ N(1, 12) v X1 ~ N(2, 22) v c lp thX1 + X2 ~ N(1 + 2, 12 + 22)
V d 3.6. u t 100 triu vo ngnh A thu c li l X, u t 100 triu vo B thu c li l Y, X v Y c lp v X ~ N(10; 16); Y ~ N(;). (thi gian 1 qu)
a, Nu u t 40 triu vo A v 60 triu vo B trong 1 qu th xs thu c li trn 10 triu bng bao nhiu?
b, Tm xs u t vo A c li cao hn u t vo B.
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
8.7. S hi t ca quy lut nh thc v quy lut Poisson v quy lut chun
91
Nu X ~ B(n, p) vi n 5 v
Th coi nh X ~ N( = np, 2 = npq)
1 10,3
1
p p
p p n
V d 3.7. Ngi ta kim tra cht lng 00 chi tit. XS chi tit t tiu chun l 0,. Gi X l s chi tit t tiu chun trong s 00 chi tit c kim tra.
a, C th coi nh X phn phi theo ql Chun c khng?b, Tm xs trong c t 800 n 850 chi tit t t/c.
Chng 3 8. QL Chun N(, 2)
8.8. ng dng ca quy lut chunQL Chun c p dng rng ri trong thc t.
92
L do Nu bnn X l tng ca mt s ln cc bnn c lp v gi tr ca mi bin ch chim mt v tr nh trong tng th X s c pp xp x chun.
V d + Kch thc ca chi tit do 1 my t ng sn xut pp
Chun.+ Chiu cao, cn nng, ch s thng minh, ca con
ngi pp Chun.+ Nng sut lao ng pp Chun.
Chng 3 . QL Khi bnh phng 2(n)
. QUY LUT KHI BNH PHNG 2(n).1. nh ngha.2. Cc tham s c trngQuan tm n gi tr ti hn khi bnh phng n bc t do
mc ngha , k hiu lTra bng ph lc 7 hoc bng ca TKT
S dng Gi s c cc bnn Xi (i = 1, , n) c lp cng pp chun ha th
93
2( )n
2 2 2
1
( )n
ii
X n
Chng 3 10. QL Student T(n)
10. QUY LUT STUDENT T(n)10.1. nh ngha10.2. Cc tham s c trngQuan tm n gi tr ti hn student n bc t do mc
ngha , k hiu lTra bng ph lc 8 hoc bng ca TKT
S dng Gi s c cc bnn c lp U v V vi U ~ N(0,1) v V ~ 2(n) th
94
( )nt
( )/
UT T n
V n
Chng 3 11. QL Fisher F(n1, n2)
11. QUY LUT FISHER - SNEDECOR F(n1, n2)11.1. nh ngha11.2. Cc tham s c trngQuan tm n gi tr ti hn Fisher (n1, n2) bc t do mc
ngha , k hiu lTra bng ph lc hoc bng ca TKTTnh cht
S dng Gi s c cc bnn c lp U v V vi U ~ 2(n1) v V ~ 2(n2) th
95
1 2( , )n nf
11 2
2
/( , )
/
U nF F n n
V n
1 2
2 1
( , )1 ( , )
1n nn n
ff
Chng 3 Bi tp
Bi tp v bnn pp Nh thc5, 11, 18, 77
Bi tp bnn pp Chun41, 42, 44, 47, 78, 80, 81, 87,88, 89, 91, 93
96
Bi tp khc22, 23, 25, 34, 36
CHNG 4
BIN NGU NHIN HAI CHIUHM CC BIN NGU NHIN
1. M U - Ni dung chng 4 Khi nim bnn nhiu chiu. Bnn 2 chiu ri rc, bng ppxs, cc tham s c trng. Bnn 2 chiu lin tc, hm mt xs, cc tham s. Hm cc bnn.
97
Chng 4 2. Khi nim
2. KHI NIM V BNN HAI CHIU2.1. nh nghaHai bnn 1 chiu c xt mt cch ng thi to nn bnn
2 chiu.K hiu (X, Y)V d thu nhp v tiu dng ca 1 ngi.
chiu di v chiu rng ca 1 sn phm.
2.2. Phn loi+ Bnn 2 chiu ri rc nu X, Y u ri rc+ Bnn 2 chiu lin tc nu X, Y u lin tc
98
Chng 4 3. Bng ppxs
3. BNG PHN PHI XC SUT3.1. Bng phn phi xc sut ng thi
Vi 0 P(xi, yj) 1 v 99
X Y y1 yj ymx1 P(x1, y1) P(x1, yj) P(x1, ym)xi P(xi, y1) P(xi, yj) P(xi, ym)xn P(xn, y1) P(xn, yj) P(xn, ym)
1 1
( , ) 1n m
i ji j
P x y
Chng 4 3. Bng ppxs
V d 4.1. Mt thi trc nghim c 2 cu hi c lp vi xs hc sinh lm ng u l 0,2. ng cu 1 c 4 im, cu 2 c 6 im, sai c 0 im. Gi X l s cu tr li ng, Y l s im t c ca hc sinh.
Lp bng ppxs ng thi ca bnn 2 chiu (X, Y).
Ta c bng sau
100
X Y 0 4 6 10
0 ? 0 0 0
1 0 ? ? 0
2 0 0 0 ?
Nhng c xs bng 0 ng vi cc bin c khng th c.
Chng 4 3. Bng ppxs
3.2. Bng phn phi xc sut bina. Bng pps bin ca X
T bng trn ta c bng ppxs bin ca X nh sau
101
X Y y1 yj ym P(x)x1 P(x1, y1) P(x1, yj) P(x1, ym) = P(x1) xi P(xi, y1) P(xi, yj) P(xi, ym) = P(xi) xn P(xn, y1) P(xn, yj) P(xn, ym) = P(xn)
X x1 xi xnP P(x1) P(xi) P(xn)
Chng 4 3. Bng ppxs
b. Bng ppxs bin ca Y
Tng t nh trn ta c bng ppxs bin ca Y nh sau
102
Y y1 yj ymP P(y1) P(yj) P(ym)
T cc bng ppxs bin ca X v Y ta c th tm c cc tham s c trng ca X, Y tng ng
+ E(X), V(X), + E(Y), V(Y),
Chng 4 3. Bng ppxs
3.3. Bng phn phi xc sut c iu kina. Bng ppxs c iu kin ca Y khi ca X = xj
Ly tng xs ti dng xi chia cho tng ca dng ta c
103
X Y y1 yj ymx1 P(x1, y1) P(x1, yj) P(x1, ym)xi P(xi, y1) P(xi, yj) P(xi, ym) = P(xi)xn P(xn, y1) P(xn, yj) P(xn, ym)
( , )( / ) : ( / )
( )i j
j i j ii
P x yP Y y X x P y x
P x
Chng 4 3. Bng ppxs
Bng ppxs c iu kin ca Y khi X = xi nh sau
104
Y/X=x i y1 yj ymP P(y1/xi) P(yj/xi) P(ym/xi)
b. Tng t ta c bng ppxs c iu kin ca X khi Y = yj.
T cc bng ppxs c iu kin ca Xv Y ta c th tm c cc tham s c trng tng ng
+ E(Y/X=xi), E(X/Y=yj) cc k vng ton c iu kin+ V(Y/X=x i), V(X/Y=y j) cc phng sai c iu kin
Chng 4 4. Tham s
4. CC THAM S C TRNG4.1. K vng tonT cc bng ppxs bin ta tm c cc k vng ton sau
Cc k vng ton trn phn nh gi tr trung bnh ca mi thnh phn.
105
1 1 1
1 1 1
( ) ( ) ( , )
( ) ( ) ( , )
n n m
i i i i ji i j
m m n
j j j i jj j i
E X x P x x P x y
E Y y P y y P x y
Chng 4 4. Tham s
4.2. Phng saiT cc bng ppxs bin ta tm c cc phng sai sau
Cc k vng ton trn phn nh mc phn tn ca cc gi tr ca mi thnh phn so vi gi tr trung bnh ca thnh phn .
106
2 2
1 1
2 2
1 1
( ) ( , ) [ ( )]
( ) ( , ) [ ( )]
n m
i i ji j
m n
j i jj i
V X x P x y E X
V Y y P x y E Y
Chng 4 4. Tham s
4.3. Hip phng saiHip phng sai ca cc bnn X v Y, k hiu cov(X,Y), l
k vng ton ca tch cc sai lch ca cc bnn vi k vng ton ca chng.
i vi cc bnn ri rc th tnh nh sau
107
( , ) {[ ( )][ ( )]}
( ) ( ) ( )
Cov X Y E X E X Y E Y
E XY E X E Y
1 1
( , ) ( , ) ( ) ( )n m
i j i ji j
Cov X Y x y P x y E X E Y
Hip phng sai o mc cht ch ca s ph thuc
gia X v Y. n v ca cov(X,Y) l tch cc n v ca X v Y.
Chng 4 4. Tham s
4.4. H s tng quanH s tng quan ca cc bnn X v Y, k hiu XY, l t s
gia hip phng sai v tch cc lch chun ca cc bnn .
Ch + H s tng quan khng c n v o+ XY = YX+ -1 XY 1+ Nu X v Y c lp th XY = 0+ Nu XY = 1 th X v Y ph thuc hm s vi nhau.
108
cov( , ) cov( , )
( ) ( )XY
X Y
X Y X Y
V X V Y
Chng 4 4. Tham s
ngha H s tng quan ca X v Y dng c trng cho mc cht ch ca s ph thuc gia hai bnn X v Y.
Nhn xt v XY+ XY 0 th X v Y ph thuc.+ XY > 0 th X v Y ng bin (cng chiu)
XY < 0 th X v Y nghch bin (ngc chiu)+ |XY | cng gn 1 th X v X ph thuc cng cht ch.
109
Chng 4 4. Tham s
Khi nim+ X v Y l (c) tng quan vi nhau nu cov(X, Y) 0
(hoc XY 0).+ X v Y l khng tng quan vi nhau nu cov(X,Y) = 0
(hoc XY = 0).+X v Y tng quan X v Y ph thuc
110
Cng thcNu X v Y ph thuc th
V(aX + bY) = a2V(X) + b2V(Y) + 2ab.cov(X,Y)p dng chia vn nh th no ri ro l thp nhp
Chng 4 4. Tham s
4.5. K vng c iu kinK vng c iu kin ca bnn Y vi iu kin X = xi tnh
theo cng thc sau
C th lp bng ppxs c iu kin ri tnh k vng ton.
111
Tng t c cng thc tnh E(X/yj)
1
( / ) ( / ) ( / )m
i i j j ij
E Y x E Y X x y P y x
Chng 4 4. Tham s
4.6. Hm hi quyHm hi quy ca Y i vi X l k vng c iu kin ca
bnn Y i vi X
Tng t c hm hi quy ca X i vi Y
112
Cc hm hi quy cho bit trung bnh ca bnn ny ph thuc vo bnn kia nh th no.
1( ) ( / )g x E Y x
2( ) ( / )g y E X y
Chng 4 4. Tham s c trng
V d 4.2. Cho bit X l thu nhp ca v, Y l thu nhp ca chng trong 1 gia nh (n v nghn USD). Bnn 2 chiu (X, Y) c bng ppxs nh sau
113
X Y 10 20 30 50
0 0,1 0,1 0,05 0,05
15 0,05 0,15 0,15 a
30 0 0,05 0,1 b
a. Tm a, b bit thu nhp trung bnh ca v l 14,25 nghn USD
b. Thu nhp ca v v ca chng c c lp vi nhau khng?
Chng 4 4. Tham s c trng
114
c. Tm thu nhp trung bnh ca chng.d. Tm thu nhp trung bnh ca chng khi v thu nhp 20
nghn USD.e. So snh thu nhp trung bnh ca v ng vi cc mc
thu nhp khc nhau ca v. V th.g. Thu nhp ca v v ca chng bin i cng chiu
hay ngc chiu, mc ph thuc cht ch th no?h. Tnh trung bnh v phng sai ca tng thu nhp ca
v v chng. (lm bng 2 cch)
Bi tp46, 47, 49, 50, 51, 52, 53, 55, 56, 58, 59, 60, 64, 65
CHNG 5
CC NH L GII HN
1. M U - Ni dung chng 5 Bt ng thc Trbsp. nh l Trbsp. nh l Bernoulli. nh l gii hn trung tm Linderberg - Lewi.
115
Chng 5 2. Bt Trbsp
2. BT NG THC TRBSPNu X l bin ngu nhin c k vng ton v phng sai
hu hn th vi mi s dng ty ta u c
116
Trng hp 2 V(X) th bt ng thc trn v ngha.
2
2
( )(| ( ) | ) 1
( )(| ( ) | )
V XP X E X
V XP X E X
Chng 5 3. L Trbsp
3. NH L TRBSPCc bin ngu nhin X1, X2, , Xn, c lp tng i,
c k vng ton hu hn v cc phng sai u b chn bi hng s c (ngh l V(Xi) c vi mi i) th vi mi dng b ty ta c
117
1 1... ( ) ... ( )lim 1n nn
X X E X E XP
n n
nh l Trbsp l c s ca php o lng trong thc t. N cng l c s ca phng php mu trong thng k.
Chng 5 3. L Trbsp
Bt ng thc Trbsp (trng hp ring ca nh l Trbsp)
Cc bin ngu nhin X1, X2, , Xn, c lp tng i, c cc k vng ton E(Xi) = m (i = 1, 2, ) v cc phng sai u b chn bi hng s c (ngha l V(Xi) c vi mi i) th vi mi dng b ty ta c
118
1 ...lim 1nn
X XP m
n
Chng 5 4. L Bernoulli
4. NH L BERNOULLIf l tn sut xut hin bin c A trong n php th c lp
v p l xc sut xut hin bin c trong mi php th th vi mi dng b ty ta c
L ny cn gi l lut s ln Bernoulli
119
lim 1n
P f p
nh l Bernoulli l c s l thuyt cho nh ngh thng k v xc sut, do n cng l c s cho mi ng dng ca nh l thng k v xc sut trong thc t.
Chng 5 5. L gii hn trung tm
5. NH LGII HN TRUNG TMNu X1, X2, , Xn, l cc bin ngu nhin c lp
cng tun theo mt quy lut ppxs no vi k vng ton v phng sai hu hn
E(Xk) =a; V(Xk) = 2 vi mi kth qlppxs ca bnn
vi
120
( )
( )c n nn
n
U E UU
V U
s hi t khi n ti qlpp chun ha N(0,1).
1
n
n ii
U X
PHN TH HAITHNG K TON
CHNG 6C S L THUYT MU
1. M U - Ni dung chng 6 Tng th Mu ngu nhin v mu c th Thng k Quy lut PPXS ca mt s thng k v ng dng.
121
Chng 6 2. Khi nim phng php mu
2. KHI NIM V PHNG PHP MU nghin cu mt tp hp c th s dng cc phng
php nghin cu sau2.1. Nghin cu ton b thng k ton b tp hp v
phn tch tng phn t ca n theo du hiu nghin cu.
122
Kh khn+ Quy m ca tp hp qu ln th kh iu tra ton b.+ C nhiu trng hp cc n v iu tra b ph hy ngay
trong qu trnh iu tra.+Trong nhiu trng hp khng th c c danh sch
ca tng th
Chng 6 2. Khi nim phng php mu
2.2. Nghin cu mu+ T tng th rt ra mt mu c kch thc n.+ Xc nh cc tham s c trng ca mu.+ Xc nh quy lut phn phi xc sut ca cc tham s
c trng mu.+ T cc tham s c trng mu rt ra kt lun v tng
th.
123
Chng 6 3. Tng th nghin cu
3. TNG TH NGHIN CU3.1. nh nghaTon b tp hp cc phn t ng nht theo mt du hiu
nghin cu nh tnh hay nh lng no c gi l tng th nghin cu hay tng th.
S lng phn t ca tng th gi l kch thc tng th, k hiu N.
Du hiu nghin cu, k hiu , c th l nh tnh hay nh lng.
124
Bin ngu nhin gc X l bin ngu nhin i din v lng ha cho du hiu nghin cu ca tng th
Chng 6 3. Tng th nghin cu
3.2. Cc phng php m t tng tha. Bng phn phi tn sGi s trong tng th, du hiu nghin cu nhn cc gi
tr x1, x2,, xk vi cc tn s tng ng N1, N2,, NkKhi ta c bng phn phi tn s nh sau
125
iu kin
Gi tr ca x1 xi xkTn s Ni N1 Ni Nk
1
0 ;ik
ii
N N i
N N
Chng 6 3. Tng th nghin cu
b. Bng phn phi tn sutK hiu pi l tn sut ca gi tr xi trong tng th.
Khi ta c bng phn phi tn sut nh sau
126
iu kin
Gi tr ca x1 xi xkTn sut pi p1 pi pk
1
0 1;
1
i
k
ii
p i
p
ii
Np
N
Chng 6 3. Tng th nghin cu
3.3. Cc tham s c trng ca tng tha. Trung bnh tng thTrung bnh tng th, k hiu m, l trung bnh s hc ca
cc gi tr ca du hiu nghin cu trong tng th.
Vi bng phn phi tn s nh trn th
Nu X l bin ngu nhin gc th m = E(X).
127
Thc t ngi ta cn tnh cc loi trung bnh sau+ Trung bnh nhn+ Trung bnh iu ha
1
1 ki i
i
m N xN
Chng 6 3. Tng th nghin cu
b. Phng sai tng thPhng sai tng th, k hiu 2, c tnh nh sau
Nu X l bin ngu nhin gc th 2 = V(X).Phng sai tng th phn nh mc phn tn ca cc gi
tr ca du hiu xung quanh trung bnh tng th.
128
lch chun ca tng th l
2 2
1
1( )
k
i ii
N x mN
2
Chng 6 3. Tng th nghin cu
c. Tn sut tng thNu tng th nghin cu c kch thc N, trong c M
phn t mang du hiu nghin cu th tn sut tng th, k hiu p, c xc nh bi cng thc
Thc cht tn sut tng th p l trng hp ring ca trung bnh tng th m v phn nh c cu tng th theo du hiu nghin cu .
129
Mp
N
Chng 6 4. Mu
4. MU 4.1. nh ngha+ Mu ngu nhin kch thc n l tp hp ca n bin
ngu nhin c lp X1, X2, , Xn c thnh lp t bin ngu nhin gc X trong tng th nghin cu v c cng quy lut phn phi xc sut vi X.
W = (X1, X2,, Xn) l mu ngu nhin th- X1, X2, , Xn c lp- X1, X2, , Xn c cng quy lut ppxs vi X, khi
E(Xi) = E(X) = m; V(Xi) = V(X) = 2
+ Mu c th: khi thc hin php th i vi mu ngu nhin th thu c mu c th l w = (x1, x2,,xn)
130
Chng 6 4. Mu
4.2. Cc phng php chn mua. Mu n ginb. Mu thng k.c. Mu chm.d. Mu phn t.e. Mu nhiu cp.
4.3. Thang o cc gi tr mua. Thang nh danh.b. Thang th bc.c. Thang o khong.d. Thang o t l
131
Chng 6 4. Mu
4.4. Cc phng php m t s liu muXt mu c th w = (x1, x2,, xn)
a. Bng phn phi tn sSp xp cc s liu mu theo th t tng dn.+ Nu mu c n gi tr khc nhau th tn sut mi gi tr
bng 1.+ Nu mu c k gi tr khc nhau vi tn s tng ng th
c bng phn phi tn s nh sau
Vi n1 + n2 + + nk = n132
Gi tr ca x1 xi xkTn s ni n1 ni nk
Chng 6 4. Mu
V d 6.1. Cn mt s sn phm cng loi th c bng sau
133
Trng lng (kg) 5 6 7 8S sn phm 2 12 7 4
V d 6.2. Theo di thi gian hon thnh ca mt s sn phm th c bng sau
Thi gian hon thnh (pht) 10 - 12 12 - 14 14 - 16 16 - 18
S sn phm 10 40 30 20
Chng 6 4. Mu
b. Bng phn phi tn sutK hiu fi = ni / n l tn sut xut hin gi tr xi ca mu.C bng phn phi tn sut nh sau
Vi f1 + f2 + + fk = 1
134
Gi tr ca x1 xi xkTn sut fi f1 f i fk
Chng 6 5. Thng k
5. THNG K 5.1. nh nghaTng th c bin ngu nhin gc XMu ngu nhin W = (X1, X2,, Xn)Thng k l hm ca cc bin ngu nhin X1, X2,, Xn,
k hiu l G G = f(X1, X2, , Xn)
Bn cht thng k G l bin ngu nhin.Khi mu ngu nhin W nhn w = (x1, x2,,xn) th G nhn
gi tr c th lg = f(x1, x2,,xn)
135
Chng 6 5. Thng k
5.2. Mt s thng k c trng muMu ngu nhin W = (X1, X2,, Xn)a. Trung bnh mu l mt thng k, k hiu , v l trung
bnh s hc ca cc gi tr mu
Tnh cht
BT chng minh cc tnh cht trn.
136
X
1 1
1 1;
n k
i i ii i
X X x n xn n
2
( ) ; ( ) ; ( )E X m V X Se Xn n
Chng 6 5. Thng k
b. Phng sai mu l mt thng k, k hiu S2, c tnh theo cng thc sau
Trong
Tnh cht E(S2) = 2
BT chng minh tnh cht trn.
lch chun mu:
137
2 22 2 2 2;1 1n nS X X s x xn n 2 2
1 1
1 1;
n k
i i ii i
X X x n xn n
2S S
Chng 6 5. Thng k
V d 6.3. Cn mt s sn phm cng loi th c bng sau
Tnh trung bnh mu v phng sai mu.
138
Trng lng (kg) 5 6 7 8S sn phm 2 12 7 4
V d 6.4. Theo di thi gian hon thnh ca mt s sn phm th c bng sau
Tnh trung bnh mu v phng sai mu.
Thi gian hon thnh (pht) 10 - 12 12 - 14 14 - 16 16 - 18
S sn phm 10 40 30 20
Chng 6 5. Thng k
Lin quan n S2 cn c cc khi nim sau+ Tng bnh phng cc sai lch SS
+ lch bnh phng trung bnh MS
Lin h
139
2
1
( )n
ii
SS X X
22 2
1
1( )
n
ii
MS X X X Xn
2
1 1
SS nS MS
n n
Chng 6 5. Thng k
Phng sai S*2
Nu bit trung bnh tng th m th tnh c phng sai S*2
Tnh cht E(S*2) = 2
140
*2 2
1
1( )
n
ii
S X mn
Chng 6 5. Thng k
c. Tn sut mu l mt thng k, k hiu f, c tnh theo cng thc sau
Trong Y l (bin m) s phn t mang du hiu nghin cu trong mu.
Tnh cht vi p l tn sut tng th ca du hiu nghin cu th
141
Yf
n
(1 ) (1 )( ) ; ( ) ; ( )
p p p pE f p V f Se f
n n
Vi X l s phn t mang du hiu nghin cu trong 1 phn t ca
tng th th X l bnn gc v X ~ A(p)
Chng 6 5. Thng k
V d 6.5. Kim tra 100 sn phm ca l hng th c 10 ph phm. Khi t l ph phm trn mu l
142
V d 6.6. Theo di thi gian hon thnh ca mt s sn phm th c bng sau
Tm t l sn phm c thi gian hon thnh lu hn 14 pht.
Thi gian hon thnh (pht) 10 - 12 12 - 14 14 - 16 16 - 18
S sn phm 10 40 30 20
100,1
100f
Chng 6 6. Mu hai chiu
6. MU NGU NHIN HAI CHIU6.1. nh ngha6.2. Phng php m t mu ngu nhin hai chiu
143
Chng 6 7. Quy lut PPXS
7. QUY LUT PHN PHI XC SUT CA MT S THNG K C TRNG MU
7.1. Trng hp tng th c bnn gc X ~ N(, 2)Vi W = (X1, X2, , Xn) l mu ngu nhin th+ X1, X2,, Xn l cc bnn c lp+ Xi c cng quy lut ppxs vi X, suy ra
E(Xi) = E(X) = ; V(X i) = V(X) = 2
Ta chng minh c cc kt lun sau
144
Chng 6 7. Quy lut PPXS
p dng + Tnh xs+ Tm a, b sao cho
V d 6.7. Trng lng sn phm l bnn phn phi chun vi trung bnh l 15 kg v lch chun l 3 kg.
a. Tm xc sut trng lng trung bnh ca 25 sp t 14 kg n 16 kg.
b. Vi mc xc sut 0, th trng lng trung bnh ca 25 sp ti a l bao nhiu?
145
2
1
1(1) ;
n
ii
X X Nn n
( ) ?P a X b
( ) 1P a X b
Chng 6 7. Quy lut PPXS
146
*22 2
2
22 2
2
( )(2) (0,1)
( )
( )(3) ( )
( 1)(4) ( 1)
( )(5) ( 1)
X X nU N
Se X
n Sn
n Sn
X nT T n
S
Chng 6 7. Quy lut PPXS
p dng + Tnh xs+ Tm a, b sao cho
V d 6.8. Trng lng sn phm l bnn phn phi chun vi trung bnh l 15 kg v lch chun l 3 kg.
a. Tm xc sut phng sai v trng lng ca 25 sp nh hn 5,2 kg2.
b. Vi mc xc sut 0, th lch chun v trng lng ca 25 sp ti a l bao nhiu kg?
147
22 2
2
( 1)(4) ( 1)
n Sn
2( ) ?P a S b
2( ) 1P a S b
Chng 6 7. Quy lut PPXS
7.2. Trng hp c 2 tng th vi cc bnn gc X1 ~ N(1, 12) v X2 ~ N(2, 22)
Rt ra 2 mu ngu nhin c lpW1 = (X11 , X12, , X1n1) kch thc n1W2 = (X21 , X22, , X2n2) kch thc n2Cc trung bnh mu s c lp vi nhauCc phng sai mu c lp vi nhauTa c cc kt lun sau
148
2 21 2
1 2 1 21 2
(6) ;X X Nn n
Chng 6 7. Quy lut PPXS
Nu n1 > 30 v n2 > 30 th T N(0,1)149
1 2 1 2
2 21 2
1 2
2 22 21 1 2 2
1 22 21 2
2 2 21 2
1 2 1 21 22 2
1 1 2 2
1 2 1 2
( ) ( )(7) (0,1)
( 1) ( 1)(8) ( 2)
(9)
( ) ( )( 2)
( 1) ( 1) 1 12
X XU N
n n
n S n Sn n
Khi
X XT T n n
n S n Sn n n n
Chng 6 7. Quy lut PPXS
Nu n1 > 30 v n2 > 30 th T N(0,1)
150
2 21 2
1 2 1 2
2 21 1 2 2
21 2 1 12 2 2 2
2 1 1 1 2 2
(10)
( ) ( )( )
/ /
( 1)( 1) /;
( 1) ( 1)(1 ) / /
Khi
X XT T k
S n S n
n n S nk C
n C n C S n S n
21
2 21 1 1
1 222 222 2
2
/ 1(11) ( 1, 1)
/1
S nF F n n
Sn
Chng 6 7. Quy lut PPXS
7.3. Trng hp tng th c bnn gc X ~ A(p)+ Vi p l tn sut tng th ca du hiu nghin cu
X l s phn t mang du hiu nghin cu trong 1 phn t ca tng th th X ~ A(p) l bnn gc.
+ f l tn sut mu ca du hiu nghin cuVi mu c kch thc n 100 ta c cc kt lun sau
151
( )(13) (0,1)
(1 )
(1 )(12) ,
f p nU
p pf N p
n
Np p
Chng 6 7. Quy lut PPXS
p dng (12) + Tnh xs P(a < f < b)+ Tm a, b sao cho P(a < f < b) = 1 -
V d 6.. Bit rng t l ph phm ca l hng l 10%.a. Tm xc sut khi kim tra (mu) 100 sn phm ca l hng
th t l ph phm trn mu ln hn 13%.b. Tm xc sut khi kim tra 100 sn phm ca l hng th c
ti thiu l 6 ph phm.c. Vi mc xc sut 0, nu kim tra 200 sn phm ca l
hng th t l ph phm ti a l bao nhiu? C ti a bao nhiu ph phm?
V d 6.10. Trng lng sn phm l bnn phn phi chun vi trung bnh l 15 kg v lch chun l 3 kg. Tm xc sut trong 100 sn phm c t hn 20 sn phm nh hn 12 kg.
152
Chng 6 7. Quy lut PPXS
7.4. Trng hp c 2 tng th vi cc bnn gc X1 ~ A(p1 ) v X2 ~ A(p2)
+ Vi p1, p2 l cc tn sut tng th ca du hiu nghin cu
+ f1, f2 l cc tn sut mu ca du hiu nghin cuVi cc mu c kch thc 100 ta c cc kt lun sau
153
1 1 2 21 2 1 2
1 2
1 2 1 2
1 1 2 2
1 2
(1 ) (1 )(14) ,
( ) ( )(15) (0,1)
(1 ) (1 )
p p p pf f N p p
n n
f f p pU N
p p p pn n
CHNG 7
C LNG CC THAM S CA BIN NGU NHIN
1. M U - Ni dung chng 7 Phng php c lng im. Phng php c lng bng khong tin cy.Bi ton c lng Cho bin ngu nhin gc X vi quy
lut phn phi xc sut bit xong cha bit tham s no ca n. Phi c lng (xc nh mt cch gn ng) gi tr ca .
154
Chng 7 2. PP c lng im
2. PHNG PHP C LNG IM2.1. Phng php hm c lnga. Khi nimGi s cn c lng tham s .Lp mu ngu nhin W = (X1, X2, , Xn)
Chn lp thng k (da vo chng 6).
Lp mu c th w v tnh c gi tr c th ca thng k
l chnh l c lng im ca .
l hm ca cc bnn Xi nn gi l pp hm c lng.155
1 2( , ,..., )nf X X X
1 2( , ,..., )nf x x x
Chng 7 2. PP c lng im
V d 7.2. Cho tng th vi bnn gc X. Lp mu ngu nhin W = (X1, X2, X3) v cc c lng sau
Trong 3 c lng trn, c lng no l khng chch, c lng no l hiu qu nht ca trung bnh tng th
Ch + Trng hp tng qut trung bnh tng th l E(X) = m+ Nu bnn gc X pp chun trung bnh tng th l E(X) =+ Nu bnn gc X pp A(p) trung bnh tng th l E(X) = p
W l mnn nn cc Xi c lp, E(Xi) =E(X), V(Xi) = V(X)156
1 2 31 21 2 3 1 2 3
1 2 3 1 1; ;
2 6 2 3
X X XX XG G G X X X
Chng 7 2. PP c lng im
b. Cc tiu chun la chn hm c lng c lng khng chch
Thng k ca mu l c lng khng chch ca tham s nu
? Cng thc tnh chch
V d 7.1.
(chng minh)
l cc c lng khng chch ca m, p, 2157
( )E
2 2
2
( )
( )
( )
, ,
E X m
E f p
E S
X f S
Chng 7 2. PP c lng im
c lng hiu qu Thng k ca mu l c lng hiu qu (nht) ca
tham s nu n l c lng khng chch v c phng sai nh nht so vi cc c lng khng chch khc c xy dng trn cng mu .
Nu l cc c lng khng chch ca v
th l hiu qu hn
? Cng thc tnh hiu qu
158
1 2( ) ( )V V
1 2,
1 2
Chng 7 2. PP c lng im
V d 7.3. Cho tng th vi bnn gc X. Lp 2 mu ngu nhin c lp vi kch thc n1, n2 v cc trung bnh mu tng ng. Xt h c lng
Chng minh G l c lng khng chch ca trung bnh tng th (m). Vi = ? th G l hiu qu nht ca m.
Nu X pp chun th m = .
V d 7.4. Cho tng th vi bnn gc X pp A(p). Lp 2 mu ngu nhin c lp vi kch thc n1, n2 v cc tn sut mu f1, f2. Xt h c lng f = f1 + (1-)f2. Vi = ? th f l c lng hiu qu nht ca p.
159
1 2(1 ) ; 0 1G X X
Chng 7 2. PP c lng im
Bt ng thc Cramer Rao Nu bin ngu nhin gc X c hm mt xc sut f(x, ) tha mn mt s iu kin nht nh v * l mt c lng khng chch bt k ca
V d 7.5. Cho tng th vi bnn gc X pp chun. Chng minh rng trung bnh mu l c lng hiu qu nht ca trung bnh tng th.
V d 7.6. Chng minh rng tn sut mu f l c lng hiu qu nht ca tn sut tng th p.
160
2
1( *)
ln ( , )V
f xnE
Chng 7 2. PP c lng im
c lng vngThng k ca mu lngvng ca tham s nu n hi t theo xc sut n khi n .
Ngha l vi mi > 0 ta c
V d 7.7. Cho tng th vi bnn gc X pp chun. Chng minh rng trung bnh mu l c lng vng ca trung bnh tng th.
V d 7.8. Chng minh rng tn sut mu l c lng vng ca tn sut tng th.
c lng 161
lim | | 1n
P
Chng 7 2. PP c lng im
c. Mt s kt lun Trung bnh mu l c lng khng chch, hiu qu nht
v vng ca trung bnh tng th v ng thi l c lng tuyn tnh khng chch tt nht, do nu cha bit trung bnh tng th th c th dng trung bnh mu c lng n.
Tn sut mu l c lng khng chch, hiu qu nht v vng ca tn sut tng th v ng thi l c lng tuyn tnh khng chch tt nht, do nu cha bit tn sut tng th th c th dng tn sut mu c lng n.
C E(S2) = E(S*2) = 2 nn c th dng 1 trong 2 thng k ny c lng phng sai tng th.
162
Chng 7 2. PP c lng im
2.2. Phng php c lng hp l ti aCn c lng tham s bng pp c lng hp l ti a.Bit hm mt xc sut f(x, ) ca bnn gc X.Lp mu ngu nhin W = (X1, X2, , Xn)Ta xy dng hm hp l L ca tham s nh sau
L() = L(x1, x2,,xn, ) = f(x1 , ).f(x2, ) f(xn, )trong w (x1 , x2 ,, xn ) l gi tr c th bt k ca mu.Gi tr c th ca thng k trn mu w gi l c lng
hp l ti a ca nu ng vi gi tr hm hp l t cc i.
Khi thay w bi W th ta c hm (L) hp l ti a ca . 163
Chng 7 2. PP c lng im
Cc bc tm c lng hp l ti aV L v lnL t cc i ti cng mt gi tr ca nn ta s
tm lnL t cc i nh sau+ Tm L v lnL, rt gn.+ Tm o hm bc nht v bc hai ca lnL theo .+ Tm nghim ca o hm bc nht, k hiu l .+ Chng minh
Khi l c lng im hp l ti a ca
l hm c lng hp l ti a ca . 164
2
2
ln0
d L
d
1 2( , ,..., )ng x x x
1( ,..., )ng X X
Chng 7 2. PP c lng im
V d 7.. Cho tng th vi bnn gc X pp chun. Tm c lng hp l ti a ca trung bnh tng th.
Bi tp. + Tng th c bnn gc X ~ A(p). Tm c lng hp l ti
a ca tham s p.+ Tng th c bnn gc X ~ P(). Tm c lng hp l ti
a ca tham s .+ Tng th c bnn gc X ~ E(). Tm c lng hp l ti
a ca tham s .
165
Chng 7 3. PP c lng khong
3. PHNG PHP C LNG BNG KHONG TIN CY
3.1. Khi nimKhong (G1, G2) c gi l khong tin cy ca tham s
vi tin cy (1 ) cho trc nu tha mnP(G1 < < G2 ) = 1
I = G2 G1 gi l di khong tin cy.C s ca phng php c lng bng khong tin cy l
nguyn l xc sut ln.
166
Chng 7 3. PP c lng khong
Cc bc tm khong G1, G2) Lp mu ngu nhin W = (X1, X2, , Xn) v xy dng
thng k G = f(X1, X2, , Xn, ) (da vo chng 6) sao cho quy lut phn phi xc sut ca G l n ton xc nh v khng ph thuc v cc i s ca n.
Vi tin cy (1 ) cho trc tm c cp gi tr khng m 1, 2 sao cho 1 + 2 = . T tm c cp gi tr ti hn g1-1 v g2 tha mn
Bin i tng ng ta c
167
1 21 1 2( ) 1 ( ) 1P g G g
1 2( ) 1P G G
Chng 7 3. PP c lng khong
Thc t thng yu cu tin cy (1 ) kh ln nn theo nguyn l xc sut ln, bin c (G1 < < G2) s xy ra khi thc hin mt php th c th.Thc hin 1 php th th c mu c th w v tm c cc gi tr c th ca Gi l gi
Kt lun Vi tin cy (1 ).100% , t mu c th cho ta c lng c tham s nm trong khong (g1, g2)
Cc khong tin cy thng dng+ KTC 2 pha (c bit i xng)+ KTC bn tri c lng gi tr ti a+ KTC bn phi c lng gi tr ti thiu.
168
Chng 7 3. PP c lng khong
3.2. c lng k vng ton ca bnn phn phi chun (c lng trung bnh tng th )
a. Nu bit phng sai 2
Chn thng k
Vi tin cy (1 ) ta tm c 2 gi tr 1 + 2 = v 2 gi tr ti hn chun l u1-1 v u2 tha mn
P(u1-1 < U < u2) = 1 Thay cng thc ca U ri bin i tng ng ta c
169
( )(0,1)
X nU N
2 1(1 )P X u X u
n n
Chng 7 3. PP c lng khong
b. Nu cha bit phng sai 2
Chn thng k
Tng t phn (a) ta c
Khong tin cy ngu nhin ca l
Vi mu c th ta c khong tin cy c th ca .170
( )( 1)
X nT T n
S
2 1
( 1) ( 1) (1 )n nS S
P X t X tn n
2 1
( 1) ( 1);n nS S
X t X tn n
Chng 7 3. PP c lng khong
Cc trng hp thng dng+ KTC i xng 1 = 2 = /2 (t.bnh thuc khong no)
+ KTC c lng gi tr ti a 1 = , 2 = 0
+ KTC c lng gi tr ti thiu 1 =0, 2 =
Vi mu c th ta c khong tin cy c th ca .171
( 1) ( 1)/2 /2n nS SX t X t
n n
( 1)nSX tn
( 1)nSX tn
Chng 7 3. PP c lng khong
+ Vi KTC i xng, ta c di KTC l
Sai s ca c lng l
+ Mun c KTC vi tin cy (1 ) m di KTC khng vt qu I0 cho trc th phi iu tra mu c kch thc n tha mn
Tng t, mun 0 th 172
( 1)/22nSI t
n
( 1)/22nI S t
n
2 2( 1)/220
4' n
Sn t
I
2 2( 1)/220
' nS
n t
Chng 7 3. PP c lng khong
V d 7.10. Bit thi gian gia cng 1 chi tit my (pht) phn phi chun. Cho s liu sau
a. Vi tin cy 0,5 hy c lng thi gian trung bnh gia cng chi tit (bng KTC i xng)
b. Mun gi nguyn tin cy 0,5 m chnh xc ca c lng tng gp i th phi iu tra thm bao nhiu chi tit.
c. Cho bit thi gian trung bnh gia cng chi tit ti a l bao nhiu? Ly = 0,05.
173
Thi gian gia cng (pht) 8 9 10
S chi tit 4 10 6
Chng 7 3. PP c lng khong
V d 7.11. iu tra thu nhp ca 40 nhn vin cng ty A thy trung bnh (mu) l 5,5 triu ng/thng v lch chun mu l 0,8 triu ng/thng. Vi tin cy 5% hy cho bit thu nhp trung bnh ti thiu ca nhn vin cng ty ny.
174
Chng 7 3. PP c lng khong
3.3. c lng phng sai ca bnn phn phi chun (c lng phng sai tng th 2)
a. Nu bit trung bnh b. Nu cha bit trung bnh Khong tin cy ngu nhin ca 2 l
Cc trng hp thng dng+ Khong tin cy hai pha ca 2 l
175
2 1
2 22
2( 1) 2( 1)1
( 1) ( 1)n n
n S n S
2 22
2( 1) 2( 1)/2 1 /2
( 1) ( 1)n n
n S n S
Chng 7 3. PP c lng khong+ Khong tin cy c lng gi tr ti a ca 2 l
+ Khong tin cy c lng gi tr ti thiu ca 2 l
V d 7.12. iu tra thu nhp ca 40 nhn vin cng ty A thy trung bnh (mu) l 5,5 triu ng/thng v lch chun mu l 0,8 triu ng/thng. Vi tin cy 5% hy cho bit phng sai v thu nhp ca nhn vin cng ty ny nm trong khong no?
176
22
2( 1)1
( 1)0
n
n S
22
2( 1)
( 1)n
n S
Chng 7 3. PP c lng khong
V d 7.13. (tip 7.10) Bit thi gian gia cng 1 chi tit my (pht) phn phi chun. Cho s liu sau
a. Vi tin cy 0,5 hy c lng phng sai v thi gian gia cng chi tit .
b. Cho bit lch chun v thi gian gia cng chi tit ti a l bao nhiu? Ly = 0,05.
177
Thi gian gia cng (pht) 8 9 10
S chi tit 4 10 6
Chng 7 3. PP c lng khong
3.4. c lng xc sut p ca bnn phn phi khng mt (c lng tn sut tng th p)
Vi p l tn sut tng th ca du hiu nghin cu (p = M/N)f l tn sut mu ca du hiu nghin cu
a. Nu mu c kch thc nh (t c)b. Nu mu c kch thc ln (n 100)Khong tin cy ca p vi tin cy (1 ) l
? Hy vit khong tin cy c lng gi tr ti a, gi tr ti thiu ca p.
178
2 1
(1 ) (1 )f f f ff u p f u
n n
Chng 7 3. PP c lng khong
+ Khong tin cy i xng ca p l
di KTC v sai s ca c lng l
+ Mun c khong tin cy vi tin cy ( 1 ) m
(n l kch thc mu mi)
179
/2 /2
(1 ) (1 )f f f ff u p f u
n n
20 /22
0
20 /22
0
4 (1 )'
(1 )'
f fI I n u
I
f fn u
/2 /2
(1 ) (1 )2 ;
f f f fI u u
n n
Chng 7 3. PP c lng khong
V d 7.14. Kim tra 200 sn phm ca mt l hng th c 20 ph phm. Ly = 0,05 cho cc cu hi sau
a. Hy c lng t l ph phm ti a ca l hng.b. Mun c khong tin cy 5% m di khong tin cy
khng vt qu 2% th phi kim tra thm bao nhiu sn phm na?
V d 7.15. iu tra 500 h gia nh mt thnh ph th c 400 h dng bp ga, trong c 100 h dng bp ga ca hng A. Gi s mi h dng 1 bp ga. = 0,05.
a. c lng t l h dng bp ga TP ny.b. Bit hng A bn 15000 bp ga TP ny. Hy c
lng ti a s h gia nh dng bp ga TP ny.180
CHNG 8
KIM NH GI THUYT THNG K
1. M U - Ni dung chng 8 Khi nim.
Kim nh gi thuyt v tham s ca 1 bin ngu nhin.
Kim nh gi thuyt v tham s ca 1 bin ngu nhin.
181
Chng 8 2. Khi nim
2. KHI NIM2.1. Gi thuyt thng k Gi thuyt thng k l gi thuyt v
+ Cc tham s c trng ca bin ngu nhin,+ Dng phn phi XS ca bin ngu nhin,+ S c lp ca cc bin ngu nhin.
K hiu H0 l gi thuyt gc H1 l gi thuyt i
y ch xt H0 l gi thuyt n (dng = 0)H1 l gi thuyt kp
182
Chng 8 2. Khi nim
Nhng pht biu c cha du bng (=, , ) l H0Nhng pht biu khng cha du bng (, ) l H1
V d 8.1. Vit cp gi thuyt H0 , H1 cho cc cu hi saua) C th cho rng t l nam ca Vit Nam l 50% hay
khng?b) C th cho rng trng lng trung bnh ca sn phm
ln hn 6 kg hay khng?c) C th cho rng mc phn tn v tin lng khng
vt qu 1,5 triu ng/thng c khng?d) C th cho rng VN t l sinh vin nam bng t l
sinh vin n hay khng?
183
Chng 8 2. Khi nim
Phng php chung kim nh+ Gi s H0 ng, da vo thng tin ca mu rt ra mt
bin c A no sao cho P(A) = b n mc c th coi bin c A khng xy ra trong 1 php th c th (theo nguyn l XS b)
+ Thc hin 1 php th i vi mu ngu nhin (ngha l xt trn 1 mu c th).
Nu A xy ra th H0 sai v bc b nNu A khng xy ra th cha c c s bc b H0
184
Chng 8 2. Khi nim
2.2. Tiu chun kim nh gi thuyt thng k Vi mu ngu nhin W, chn thng k
G = f( X1, X2 , , Xn, 0)sao cho nu H0 ng th quy lut PPXS ca G l hon ton xc nh. (0 l tham s lin quan n gi thuyt cn kim nh)
Trn mu c th, G nhn gi tr c th lGqs = f(x1, x2,,xn, 0)
185
Chng 8 2. Khi nim
2.5. Sai lm khi kim nh a. Sai lm loi 1: bc b gi thuyt H0 trong khi H0 ngXS mc sai lm loi 1 l
b. Sai lm loi 2: tha nhn gi thuyt H0 trong khi H0 saiXS mc sai lm loi 2 l (1 ) l lc kim nhNu gim th tng v ngc li.
2.6. Th tc kim nh gi thuyt thng k
186
0( W / )P G H
1( W / )P G H
Chng 8 2. Khi nim
2.3. Min bc b gi thuyt H0 vi mc ngha l W
Min cn li trn trc s gi l min tha nhn H0im ngn cch gia min bc b v min tha nhn gi
l im ti hn.
2.4. Quy tc kim nh gi thuyt thng k+ Nu th bc b H0, tha nhn H1+ Nu th cha c c s bc b H0
187
0
W
( W / )
R
P G H
W
Wqs
qs
G
G
Chng 8 3. K mt tham s
3. KIM NH GI THUYT V MT TNG TH3.1. Kim nh gi thuyt v k vng ton ca bin
ngu nhin phn phi chun (K trung bnh)a. Khi bit phng sai (t c)b. Khi cha bit phng sai
188
H0 v tiu chun H1 Min bc b H0H0 : = 0 0
> 0
< 0
0( )X nTS
( 1)/2W :| | nT T t ( 1)W : nT T t ( 1)W : nT T t
Chng 8 3. K mt tham s
V d 8.2. Bit thi gian gia cng 1 chi tit my (pht) phn phi chun. Cho s liu sau
Vi mc ngha 5% c th cho rng thi gian trung bnh gia cng chi tit l pht c khng?
V d 8.3. iu tra thu nhp ca 40 nhn vin cng ty A thy trung bnh l 5,5 triu ng/thng v lch chun l 0,8 triu ng/thng. Vi mc ngha 5% c th cho rng thu nhp trung bnh ca nhn vin cng ty ny khng di 6 triu/thng c khng?
189
Thi gian gia cng (pht) 8 9 10
S chi tit 5 12 8
Chng 8 3. K mt tham s
3.2. Kim nh gi thuyt v phng sai ca bin ngu nhin phn phi chun (K phng sai)
Ch + n v o+ Phn bit chiu bin i ca phn tn ( dao
ng,) vi n nh ( ng u,.. .).190
H0 v tiu chun H1 Min bc b H0H0 : 2 = 20 2 20
2 > 20
2 < 20
22
20
( 1)n S
2 2( 1)/22
2 2( 1)1 /2
W :n
n
2 2 2( 1)W : n 2 2 2( 1)1W : n
Chng 8 3. K mt tham s
V d 8.4. (tip 8.2) Bit thi gian gia cng 1 chi tit my (pht) phn phi chun. Cho s liu sau
Vi mc ngha 5% c th cho rng phng sai v thi gian gia cng chi tit l 2 pht2 c khng?
V d 8.5. (tip 8.3) iu tra thu nhp ca 40 nhn vin cng ty A thy trung bnh l 5,5 triu ng/thng v lch chun l 0,8 triu ng/thng. Vi mc ngha 5% c th cho rng phn tn v thu nhp ca nhn vin cng ty ny khng qu 0,5 (triu/thng) c khng? 191
Thi gian gia cng (pht) 8 9 10
S chi tit 5 12 8
Chng 8 3. K mt tham s
3.3. Kim nh gi thuyt v xc sut p ca bin ngu nhin phn phi khng mt (K tn sut)
V d 8.6. Kim tra 200 sn phm ca mt nh my th c 20 ph phm. Vi mc ngha 5% c th cho rng t l ph phm ca nh my nh hn 15% hay khng?
192
H0 v tiu chun H1 Min bc b H0H0 : p = p0 p p0
p > p0
p < p0
0
0 0
( )
(1 )
f p nU
p p
/2W :| |U U u W :U U u W :U U u
Chng 8 3. K mt tham s
V d 8.7. iu tra 200 cng nhn th c 110 nam v 0 n. Ly = 0,05 cho cc cu hi sau
a. C th cho rng t l cng nhn nam cao hn t l cng nhn n hay khng?
b. Cho bit t l cng nhn nam thuc khong no?
V d 8.8. iu tra 500 h gia nh mt thnh ph th c 400 h dng bp ga, trong c 100 h dng bp ga ca hng A. Gi s mi h dng 1 bp ga. = 0,05 .
a. C th cho rng t l h dng bp ga ca hng A TP ny khng vt qu 15% hay khng?
b. Bit hng A bn 20.000 bp ga TP ny. C th cho rng s h gia nh dng bp ga TP ny nh hn 100.000 h c khng?
193
Chng 8 4. K hai tham s
4 KIM NH GI THUYT V HAI TNG THCh kt lun l kim nh 2 tham s khi c 2 mu c lp4.1. Kim nh gi thuyt v hai k vng ton ca hai
bin ngu nhin phn phi chuna. Khi bit phng sai (t c)b. Khi cha bit c hai phng sai
194
H0 v tiu chun H1 Min bc b H0H0 : 1 = 2 1 2
1 > 2
1 < 2
1 2
2 21 2
1 2
X XT
S Sn n
/2W :| |T T u W :T T u W :T T u
Chng 8 4. K hai tham s
4.2. Kim nh gi thuyt v hai phng sai ca hai bin ngu nhin phn phi chun
Ch Phn bit chiu bin i ca phn tn ( dao ng,) vi n nh ( ng u,.. .).
195
H0 v tiu chun H1 Min bc b H0H0 : 12 = 22 12 22
12 > 22
12 < 221 2
2 1
2122
( , )1 ( , )
1/ : n n
n n
SF
S
T c ff
1 2
1 2
( 1, 1)/2
( 1, 1)1 /2
W :n n
n n
F fF
F f
1 2( 1, 1)W : n nF F f 1 2( 1, 1)1W : n nF F f
Chng 8 4. K hai tham s
V d 8.. Cn 25 sn phm loi A th thy trong lng trung bnh l 2,6 kg v lch chun l 0,4 kg. Cn 40 sn phm loi B th thy trung bnh l 2,3 kg v lch chun l 0,6 kg.
Ly = 0,05 cho cc cu hi saua. C th cho rng trng lng trung bnh ca sn phm
loi A v loi B l nh nhau hay khng?b. C th cho rng trng lng sn phm loi A n nh
hn loi B hay khng?
196
Chng 8 4. K hai tham s
4.3. Kim nh gi thuyt v hai xc sut ca hai bin ngu nhin phn phi khng mt
197
H0 v tiu chun H1 Min bc b H0H0 : p1 = p2 p1 p2
p1 > p2
p1 < p2
1 2
1 2
1 1 2 2
1 2
1 1(1 )
f fU
f fn n
n f n ff
n n
/2W :| |U U u W :U U u W : |U U u
CHNG
KIM NH PHI THAM S
1. M U - Ni dung chng Kim nh gi thuyt v s c lp ca 2 du hiu nh
tnh.
Kim nh Jarque Bera v bin ngu nhin phn phi chun.
198
Chng 1. K s c lp
1. KGT v s c lp ca 2 du hiu nh tnhH0 du hiu A v du hiu B c lp vi nhauH1 du hiu A v du hiu B ph thuc nhauBng s liu
199
A B B1 B2 Bk Tng
A1 n11 n12 n1k n1A2 n21 n22 n2k n2
Ah nh1 nh2 nhk nhTng m1 m2 mk n
Chng 1. K s c lp
Tiu chun K
Min bc b
V d .1. C kin cho rng gii tnh v mc lng ca cng nhn l ph thuc nhau. Ngi ta iu tra mt s cng nhn v c s liu sau
Vi mc ngha 5% hy kt lun v kin trn. 200
2ij2
1 1
2 2 2[( 1)( 1)]
1
W :
h k
i j i j
h k
nn
n m
Gii tnh Lng Cao Trung bnh Thp
Nam 15 35 10
N 5 30 5
Chng 2. K phn phi chun
1. K Jarque Bera v bin ngu nhin phn phi chunH0 bin ngu nhin X phn phi chunH1 bin ngu nhin X khng phn phi chunVi a3 l h s bt i xng, a4 l h s nhn
Tiu chun K
Min bc b
V d .2. C kin cho rng im thi tt nghip mn Ton ca hc sinh lp 12 khng phn phi chun. iu tra im thi ca 40 hc sinh th thy h s bt i xng l 0,4; h s nhn l 2,5. Vi mc ngha 5% hy kt lun v kin trn.
201
2 23 4
2(2)
( 3)
6 24
W :
a aJB n
JB JB
Thng k Bi tp
Bi tp chng 658, 62, 63, 65, 67
Bi tp chng 777, 78, 80, 83, 84, 85, 90, 91
202
Bi tp chng 865, 66, 67, 69, 70, 71, 76, 77, 79, 80, 82, 83
Bi tp chng 1, 2, 3, 4, 5, 6