Autorzy - KOWEZiUpliki.koweziu.edu.pl/programy/programy/technik...Wykonywanie rysunków z wykorzystaniem komputerowego wspomagania projektowania 44 Stosowanie maszyn i urz ądze ń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Autorzy:

dr Anna Sas-Badowska

mgr inŜ. Maciej Sas-Badowski

mgr inŜ. Jan Siek

mgr inŜ. Tomasz Jędrzejewski

Recenzenci:

mgr Jerzy Jon

mgr inŜ. Piotr Nowak

Opracowanie redakcyjne:

mgr inŜ. Marek Rudziński


2

Spis tre ści

Wprowadzenie 4 I. ZałoŜenia programowo-organizacyjne kształcenia

w zawodzie 6 1. Opis pracy w zawodzie 6 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno-

wychowawczego 8 II. Plany nauczania 16 III. Moduły kształcenia w zawodzie 18 1. Bezpiecze ństwo pracy i ochrona środowiska 18 Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy

oraz ochrony przeciwpoŜarowej 20 Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska 24 2. Podstawy konstrukcji mechanicznych 27 Wyznaczanie obciąŜeń w układach statycznych,

kinematycznych i dynamicznych 29 Badanie materiałów konstrukcyjnych 33 Dobieranie materiałów konstrukcyjnych 36 Odwzorowywanie elementów maszyn 40 Wykonywanie rysunków z wykorzystaniem

komputerowego wspomagania projektowania 44 Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych oraz

transportu wewnątrzzakładowego 47 3. Podstawowe układy sterowania i regulacji 51 Badanie układów elektrycznych i elektronicznych 53 Montowanie i sprawdzanie układów automatyki 57 4. Podstawowe techniki wytwarzania 61 Wykonywanie pomiarów warsztatowych 63 Zastosowanie podstawowych technik wytwarzania części

maszyn 68 5. Materialne środowisko pracy 73 Identyfikowanie czynników środowiska pracy 75 Oddziaływanie przedsiębiorstwa przemysłowego na

środowisko przyrodnicze 79

Podejmowanie działań w przypadku zagroŜeń zdrowia i Ŝycia człowieka

83

6. Kształtowanie środowiska pracy 86 Dostosowywanie środowiska pracy 88 Określanie wymagań stanowiska pracy 92 7. Człowiek w procesie pracy 95 Posługiwanie się przepisami prawa pracy 98 Prowadzenie działalności gospodarczej 101 Zarządzanie zasobami ludzkimi w procesie pracy 105


3

Prowadzenie szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

108

8. Zarządzanie systemem bezpiecze ństwa i higieny pracy

112

Wykonywanie obowiązków słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy

115

Ocenianie ryzyka zawodowego 119 Postępowanie w sprawach wypadków przy pracy

i chorób zawodowych

122 9. Praktyka zawodowa 125 Wykonywanie kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny

pracy, sporządzanie dokumentacji i analiz

127 Wypełnianie dokumentacji wypadków w pracy, chorób

zawodowych i badań środowiskowych Opracowywanie dokumentacji bezpieczeństwa i higieny pracy

129

131


4

Wprowadzenie

Celem kształcenia w szkole zawodowej jest przygotowanie aktywnego, mobilnego i skutecznie działającego pracownika gospodarki. Efektywne funkcjonowanie na rynku pracy wymaga przygotowania ogólnego, opanowania podstawowych umiejętności zawodowych oraz kształcenia ustawicznego.

Absolwent współczesnej szkoły powinien charakteryzować się otwartością, wyobraźnią, zdolnością do ciągłego kształcenia i doskonalenia się oraz umiejętnością oceny swoich moŜliwości. Wprowadzenie do systemu szkolnego programów modułowych ułatwi osiągnięcie tych celów. Kształcenie zawodowe z wykorzystaniem podejścia modułowego, poprzez powiązanie celów i materiału nauczania z procesem pracy i zadaniami zawodowymi umoŜliwia: − przygotowanie ucznia do wykonywania zawodu, głównie poprzez

realizację zadań zbliŜonych do tych, które są wykonywane na stanowisku pracy,

− korelację i integrację treści kształcenia z róŜnych dyscyplin wiedzy, − opanowanie umiejętności z określonego obszaru zawodowego. Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, Ŝe: – proces uczenia dominuje nad procesem nauczania, – uczeń moŜe podejmować decyzje dotyczące kształcenia zawodowego

w zaleŜności od własnych potrzeb i moŜliwości, – rozwiązania programowo-organizacyjne dają moŜliwość kształtowania

umiejętności zawodowych róŜnymi drogami, – umiejętności opanowane w ramach poszczególnych modułów dają

moŜliwość wykonywania określonego zakresu pracy, – wykorzystuje się w nim w szerokim zakresie zasadę transferu wiedzy

i umiejętności, – programy nauczania są elastyczne, poszczególne jednostki moŜna

wymieniać, modyfikować, uzupełniać oraz dostosowywać do poziomu wymaganych umiejętności, potrzeb gospodarki oraz lokalnego rynku pracy. Realizacja modułowego programu nauczania zapewnia opanowanie

przez uczniów umiejętności określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie oraz przygotowuje do kształcenia ustawicznego. Modułowy program nauczania składa się z zestawu modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych, wyodrębnionych na podstawie określonych kryteriów, umoŜliwiających zdobywanie wiadomości oraz kształtowanie umiejętności i postaw właściwych dla zawodu.

Jednostka modułowa stanowi element modułu kształcenia w zawodzie obejmujący logiczny i moŜliwy do wykonania wycinek pracy,


5

o wyraźnie określonym początku i zakończeniu, który nie podlega dalszym podziałom, a jego rezultatem jest produkt, usługa lub istotna decyzja.

W strukturze modułowego programu nauczania wyróŜnia się: −−−− załoŜenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie, −−−− plany nauczania, −−−− programy modułów i jednostek modułowych.

Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych oraz wykaz literatury.

Jednostka modułowa zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki, propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Dydaktyczna mapa programu nauczania, zamieszczona w załoŜeniach programowo-organizacyjnych, przedstawia schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi wyodrębnionymi w programie nauczania oraz określa kolejność ich realizacji. Ma ona ułatwić dyrekcji szkół i nauczycielom organizowanie procesu kształcenia.

W programie przyjęto system kodowania modułów i jednostek modułowych, który zawiera następujące elementy: – symbol cyfrowy zawodu według klasyfikacji zawodów szkolnictwa

zawodowego, – symbol literowy oznaczający kategorię modułów: O – dla modułów ogólnozawodowych, Z – dla modułów zawodowych, – cyfrę arabską oznaczającą kolejny moduł lub jednostkę modułową.

Przykładowy zapis kodowania modułu: 315[01].O1 315[01] – symbol cyfrowy dla zawodu: technik bezpieczeństwa i higieny

pracy, O1 – pierwszy moduł ogólnozawodowy. Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej: 315[01].O1.01 315[01] – symbol cyfrowy zawodu: technik bezpieczeństwa i higieny

pracy, O1 – pierwszy moduł ogólnozawodowy 01 – pierwsza jednostka modułowa w module O1.


6

I. ZałoŜenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie

1. Opis pracy w zawodzie

Technicy bezpieczeństwa i higieny pracy mogą podejmować prace w przedsiębiorstwach produkcyjnych i naprawczych w słuŜbie bezpieczeństwa i higieny pracy. Mogą takŜe prowadzić działalność gospodarczą. Zadania zawodowe

Do typowych zadań zawodowych technika bezpieczeństwa i higieny pracy naleŜą: – ocenianie i kontrolowanie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy

w przedsiębiorstwie, – prowadzenie doradztwa w zakresie obowiązujących zasad

i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz doboru środków ochrony indywidualnej i zbiorowej,

– ustalanie zgodności z wymaganiami ergonomii, bezpieczeństwa i higieny pracy obiektów i urządzeń technicznych oddawanych do uŜytku,

– rozwiązywanie problemów technicznych i organizacyjnych związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy,

– ocenianie ryzyka zawodowego powodowanego przez czynniki chemiczne, fizyczne i biologiczne występujące w środowisku pracy oraz określanie sposobów ich ograniczenia i eliminowania,

– ustalanie okoliczności, przyczyn i ekonomicznych skutków wypadków oraz formułowania wniosków profilaktycznych,

– prowadzenie działalności edukacyjnej z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Umiej ętności zawodowe

W wyniku kształcenia absolwent powinien umieć: – sporządzać bieŜące i okresowe analizy stanu bezpieczeństwa

i higieny pracy uwzględniając obowiązujące normy oraz przepisy ogólne i szczegółowe,

– formułować propozycje przedsięwzięć prawno-organizacyjnych mających na celu poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,

– uczestniczyć w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju przedsiębiorstwa, zapewniających poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,


7

– rozwiązywać bieŜące problemy techniczne i organizacyjne w przedsiębiorstwie związane z bezpieczeństwem pracy i ergonomią,

– ustalać zgodność oddawanych do uŜytku obiektów i urządzeń technicznych z dokumentacją projektową i wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy,

– oceniać wytwarzane wyroby pod względem bezpieczeństwa pracy i ergonomii,

– identyfikować zagroŜenia oraz oceniać i redukować ryzyko zawodowe występujące w środowisku pracy,

– ustalać okoliczności i przyczyny wypadków, sporządzać dokumentację powypadkową oraz formułować odpowiednie wnioski profilaktyczne,

– prowadzić rejestr i przechowywać dokumentację dotyczącą wypadków przy pracy, chorób zawodowych oraz wyników badań środowiska pracy,

– oceniać ekonomiczne skutki zagroŜeń, wypadków przy pracy i chorób zawodowych,

– współdziałać z państwowymi i społecznymi organami nadzoru nad warunkami pracy oraz laboratoriami badań środowiska pracy,

– współdziałać ze słuŜbami pracowniczymi, społeczną inspekcją pracy, komisją bezpieczeństwa i higieny pracy oraz związkami zawodowymi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

– kontrolować stan bezpieczeństwa i higieny pracy oraz sporządzać sprawozdania i protokoły pokontrolne,

– doradzać w zakresie obowiązujących zasad i przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz doboru środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

– rozpowszechniać wiedzę na temat kultury bezpieczeństwa i higieny pracy wśród pracowników i osób kierujących pracownikami w organizacji,

– prowadzić szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, – posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym

wykonywanie zadań zawodowych, – przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska, – organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, – przestrzegać przepisów prawa dotyczących działalności

gospodarczej, – przestrzegać przepisów prawa dotyczących wykonywanych zadań

zawodowych, – udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadku przy pracy, – kierować zespołem pracowników,


8

– korzystać z róŜnych źródeł informacji oraz doradztwa specjalistycznego,

– prowadzić działalność gospodarczą. 2. Zalecenia dotycz ące organizacji procesu dydaktyczno- wychowawczego

Podstawowym celem kształcenia w zawodzie technik bezpieczeństwa higieny pracy jest przygotowane absolwenta szkoły policealnej do oceniania i kontrolowania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwach produkcyjnych i naprawczych oraz prowadzeniu doradztwa w zakresie obowiązujących zasad i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Proces kształcenia według modułowego programu nauczania dla zawodu technik bezpieczeństwa i higieny pracy moŜe być realizowany w szkole policealnej dla młodzieŜy i w szkole policealnej dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i zawodowe. Kształcenie ogólnozawodowe zapewnia preorientację w zawodzie. Kształcenie zawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta szkoły do realizacji zadań zawodowych.

Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie.

Treści programowe zawarte są w ośmiu modułach: czterech ogólnozawodowych i czterech zawodowych.

Moduły są podzielone na jednostki modułowe. KaŜda jednostka modułowa zawierają treści stanowiące pewną logiczną całość. Realizacja celów kształcenia jednostek modułowych umoŜliwi opanowanie umiejętności pozwalających na wykonanie określonego zakresu pracy. Nabywaniu umiejętności zawodowych powinno sprzyjać wykonywanie ćwiczeń zaproponowanych w poszczególnych jednostkach modułowych.

Program modułu 315[01].O1 „Bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska” składa się z dwóch jednostek modułowych i obejmuje ogólnozawodowe treści kształcenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska.

Program modułu 315[01].O2 „Podstawy konstrukcji mechanicznych” składa się z sześciu jednostek modułowych i obejmuje ogólnozawodowe treści kształcenia z zakresu mechaniki, wytrzymałości, materiałoznawstwa, rysunku technicznego oraz maszynoznawstwa.

Program modułu 315[01].O3 „Podstawowe układy sterowania i regulacji” składa się z dwóch jednostek modułowych i obejmuje ogólnozawodowe treści kształcenia dotyczące układów elektrycznych, elektronicznych i automatyki.


9

Program modułu 315[01].O4 „Podstawowe techniki wytwarzania” składa się z dwu jednostek modułowych i obejmuje ogólnozawodowe treści kształcenia z zakresu pomiarów warsztatowych oraz podstawowych technik wytwarzania części maszyn.

Program modułu 315[01].Z1 „Materialne środowisko pracy” składa się z trzech jednostek modułowych i obejmuje zawodowe treści kształcenia z zakresu identyfikacji czynników środowiska pracy, oddziaływania procesu pracy na środowisko przyrodnicze oraz sposobów postępowania w przypadku bezpośredniego zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia człowieka.

Program modułu 315[01].Z2 „Kształtowanie środowiska pracy” składa się z dwóch jednostek modułowych i obejmuje zawodowe treści kształcenia dotyczące likwidacji zagroŜeń lub ograniczania ich oddziaływania poprzez zmiany w środowisku materialnym stanowiska z uwzględnieniem predyspozycji człowieka oraz dobór człowieka do wymagań stanowiska pracy i procesu na nim prowadzonego.

Program modułu 315[01].Z3 „Człowiek w procesie pracy” składa się z czterech jednostek modułowych i obejmuje zawodowe treści kształcenia z zakresu: prawa pracy, działalności gospodarczej, zarządzania zasobami ludzkimi oraz prowadzenia szkoleń dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Program modułu 315[01].Z4 „Zarządzanie systemem bezpieczeństwa i higieny pracy” składa się z trzech jednostek modułowych i obejmuje zawodowe treści kształcenia dotyczące organizacji i wykonywania obowiązków pracownika słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy, oceny ryzyka zawodowego i postępowania w sprawach wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Program Modułu 315[01].Z5 „Praktyka zawodowa” składa się z trzech jednostek modułowych i obejmuje treści, które powinny umoŜliwić uczniom zastosowanie i pogłębienie zdobytych wiadomości i umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy.

Wykaz modułów i występujących w nich jednostek modułowych zamieszczono w tabeli.

Wykaz modułów i jednostek modułowych

Symbol jednostki modułowej

Zestawienie modułów i jednostek modułowych

Orientacyjna liczba

godzin na realizację

Moduł 315[ 01].O1 Bezpiecze ństwo pracy i ochrona środowiska

36

315[01].O1.01

Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej

24

315[01].O1.02 Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska 12

Moduł 315[01].O2 Podstawy konstrukcji mechanicznych

252


10

315[01].O2.01 Wyznaczanie obciąŜeń w układach statycznych, kinematycznych i dynamicznych

96

315[01].O2.02 Badanie materiałów konstrukcyjnych 16 315[01].O2.03 Dobieranie materiałów konstrukcyjnych 34 315[01].O2.04 Odwzorowywanie elementów maszyn 56 315[01].O2.05

Wykonywanie rysunków z wykorzystaniem komputerowego wspomagania projektowania

24

315[01].O2.06

Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych oraz transportu wewnątrzzakładowego

26

Moduł 315[01].O3 Podstawowe układy sterowania i regulacji

72

315[01].O3.01 Badanie układów elektrycznych i elektronicznych 46 315[01].O3.02 Montowanie i sprawdzanie układów automatyki 26

Moduł 315[01].O4 Podstawowe techniki wytwarzania

108

315[01].O4.01 Wykonywanie pomiarów warsztatowych 24

315[01].O4.02 Zastosowanie podstawowych technik wytwarzania części maszyn

84

Moduł 315[01].Z1 Materialne środowisko pracy

252

315[01].Z1.01 Identyfikowanie czynników środowiska pracy 108

315[01].Z1.02 Oddziaływanie przedsiębiorstwa przemysłowego na środowisko przyrodnicze

72

315[01].Z1.03

Podejmowanie działań w przypadku zagroŜeń zdrowia i Ŝycia człowieka

72

Moduł 315[01].Z2 Kształtowanie środowiska pracy 144

315[01].Z2.01

Dostosowywanie środowiska pracy 108

315[01].Z2.02

Określanie wymagań stanowiska pracy 36

Moduł 315[01].Z3 Człowiek w procesie pracy 198

315[01].Z3.01 Posługiwanie się przepisami prawa pracy 68

315[01].Z3.02 Prowadzenie działalności gospodarczej

34

315[01].Z3.03 Zarządzanie zasobami ludzkimi w procesie pracy 58

315[01].Z3.04

Prowadzenie szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

38

Moduł 315[01].Z4 Zarządzanie systemem bezpiecze ństwa i higieny pracy

256

315[01].Z4.01

Wykonywanie obowiązków słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy

106

315[01].Z4.02 Ocenianie ryzyka zawodowego 82 315[01].Z4.03

Postępowanie w sprawach wypadków przy pracy i chorób zawodowych

68


11

Moduł 315[01].Z5 Praktyka zawodowa

70

315[01].Z5.01 Wykonywanie kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, sporządzanie dokumentacji i analiz

28

315[01].Z5.02 Wypełnianie dokumentacji wypadków w pracy, chorób zawodowych i badań środowiskowych 21

315[01].Z5.03 Opracowywanie dokumentacji bezpieczeństwa i higieny pracy 21

Razem 1388

Na podstawie wykazu modułów i jednostek modułowych sporządzono dydaktyczną mapę programu nauczania dla zawodu.


12

Dydaktyczna mapa programu

315[01]Z4.03

315[01].O1

315[01].O1.01 315[01].O1.02

315[01].O2

315[01].O2.01

315[01].O2.04

315[01].O2.02 315[01].O2.03

315[01].O3

315[01].O3.01 315[01].O3.02

315[01].O4

315[01].O4.02

315[01].O2.05

315[01].O2.06 315[01].O4.01

315[01].Z1

315[01].Z1.01

315[01].Z1.02

315[01].Z1.03

315[01].Z4

315[01].Z4.02 315[01].Z4.01

315[01].Z2

315[01].Z2.01 315[01].Z2.02

315[01].Z5

315[01].Z5.01

315[01].Z5.02

315[01].Z5.03

315[01]Z3.04

315[01].Z3

315[01].Z3.01

315[01].Z3.02

315[01].Z3.03


13

Dydaktyczna mapa programu nauczania stanowi schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi oraz określa kolejność ich realizacji. Szkoła powinna z niej korzystać podczas planowania zajęć dydaktycznych. Ewentualna zmiana kolejności realizacji modułów lub jednostek modułowych powinna być poprzedzona szczegółową analizą dydaktycznej mapy programu nauczania oraz treści jednostek modułowych z zachowaniem korelacji treści kształcenia.

Podana w tabeli wykazu modułów i jednostek modułowych orientacyjna liczba godzin na realizację, moŜe ulegać zmianie w zaleŜności od stosowanych przez nauczyciela metod nauczania i środków dydaktycznych

Nauczyciele realizujący modułowy program nauczania powinni posiadać przygotowanie w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania i opracowywania materiałów dydaktycznych.

W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Programy nauczania jednostek modułowych w poszczególnych modułach powinny być realizowane w róŜnych formach organizacyjnych, dostosowanych do treści i metod kształcenia. Stosowane metody i formy organizacyjne pracy uczniów powinny zapewnić osiągnięcie załoŜonych w programie nauczania celów kształcenia. Wymaga to takiej organizacji kształcenia, w której proces uczenia się będzie dominować nad procesem nauczania, dlatego teŜ szczególną uwagę naleŜy zwrócić na dobrze zorganizowaną, samodzielną, kierowaną przez nauczyciela pracę uczniów.

Zaleca się, aby kształcenie modułowe było realizowane metodami aktywizującymi, jak: dyskusja dydaktyczna, metoda tekstu przewodniego, metoda samokształcenia kierowanego, metoda sytuacyjna, metoda projektów i ćwiczeń praktycznych. Dominującą metodą nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne.

Podczas realizacji programu nauczania naleŜy połoŜyć nacisk na samokształcenie uczniów oraz na wykorzystywanie innych niŜ podręcznikowe źródeł informacji, takie jak: normy, przepisy prawne instrukcje, poradniki, katalogi, czasopisma techniczne, Internet i pozatekstowe źródła informacji.

Prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi i praktycznymi wymaga przygotowania materiałów, takich jak: teksty przewodnie, instrukcje do wykonywania ćwiczeń, instrukcje stanowiskowe oraz przewodniki do samokształcenia.

Wskazane jest wykorzystywanie filmów dydaktycznych i komputerowych programów symulacyjnych oraz organizowanie wycieczek dydaktycznych.


14

Istotnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest sprawdzanie i ocenianie edukacyjnych osiągnięć ucznia. Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumujących.

Badania diagnostyczne mają na celu dokonanie oceny poziomu wiadomości i umiejętności uczniów w początkowej fazie kształcenia.

Badania kształtujące prowadzone w trakcie realizacji programu mają na celu dostarczanie bieŜących informacji o efektywności procesu nauczania – uczenia się.

Badania sumujące powinny być prowadzone po zakończeniu realizacji programu jednostek modułowych.

Informacje uzyskiwane w wyniku badań pozwalają na dokonywanie ewaluacji procesu nauczania.

Ocenianie powinno uświadamiać uczniowi poziom jego osiągnięć w stosunku do wymagań edukacyjnych, wdraŜać go do systematycznej pracy, samokontroli i samooceny. Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być realizowane za pomocą sprawdzianów ustnych, pisemnych i praktycznych, obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń oraz pomiaru dydaktycznego.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych wymaga od nauczyciela określenia kryteriów i norm oceny, opracowania testów osiągnięć szkolnych, arkuszy obserwacji i arkuszy oceny postępów.

Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie według modułowego programu nauczania powinna posiadać odpowiednie warunki lokalowe oraz wyposaŜenie techniczne i dydaktyczne. Środki dydaktyczne, niezbędne do organizacji i prowadzenia procesu

kształcenia według programu modułowego, powinny stanowić: pomoce dydaktyczne, materiały dydaktyczne, techniczne środki kształcenia, dydaktyczne środki pracy. Pracownie powinny być wyposaŜone w środki dydaktyczne, które zostały określone w jednostkach modułowych.

Kształtowanie umiejętności praktycznych powinno odbywać się na odpowiednio wyposaŜonych stanowiskach dydaktycznych w pracowniach oraz na rzeczywistych stanowiskach pracy. Przy stanowiskach dydaktycznych naleŜy stworzyć odpowiednie warunki umoŜliwiające przyswajanie wiedzy związanej z wykonywaniem ćwiczeń.

Stanowisko dydaktyczne powinna stanowić wydzielona część pracowni, warsztatów, hali, w których korzystając ze zgromadzonych materiałów, narzędzi i sprzętu, uczeń wykona określone zadania.

Zaleca się prowadzenie procesu nauczania w następujących pracowniach: − bezpieczeństwa i higieny pracy, − techniki, − komputerowej.


15

Pracownie powinny składać się z sali dydaktycznej i zaplecza magazynowo - socjalnego. W sali dydaktycznej naleŜy zapewnić stanowiska pracy uczniów dostosowane do indywidualnej i grupowej formy pracy oraz stanowisko pracy dla nauczyciela. Wszystkie pomieszczenia dydaktyczne powinny być wyposaŜone w: – środki techniczne, takie jak: telewizor, magnetowid, rzutnik pisma,

rzutnik multimedialny, – materiały dydaktyczne, takie jak: filmy, przezrocza, foliogramy,

fazogramy, programy komputerowe, plansze, – tekstowe źródła informacji, takie jak: czasopisma zawodowe,

instrukcje do ćwiczeń, katalogi, prospekty. Pracownie, w których będą prowadzone ćwiczenia praktyczne,

powinny spełniać wymagania wynikające z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony przeciwporaŜeniowej.

JeŜeli szkoła nie moŜe zapewnić realizacji programu niektórych jednostek modułowych w oparciu o własną bazę, powinna powierzyć kształcenie placówkom dysponującym dobrą bazą techniczną i dydaktyczną, jak Centra Kształcenia Praktycznego, Centra Kształcenia Ustawicznego.

Zaleca się, aby zajęcia prowadzone były w grupie liczącej do 15 osób, z podziałem na zespoły 2 - 4 osobowe wykonujące ćwiczenia na wydzielonych stanowiskach. Proponowane formy organizacyjne prowadzenia zajęć, to: praca w zespołach 2–3 osobowych oraz praca indywidualna.

W trosce o jakość kształcenia konieczne są systematyczne działania szkoły polegające na: – pozyskiwaniu nowych środków dydaktycznych, – opracowywaniu i modernizacji dydaktycznej obudowy programu

nauczania, – współpracy z przedsiębiorstwami z róŜnych branŜ, które posiadają

dobrze działającą słuŜbę bezpieczeństwa i higieny pracy w celu aktualizacji treści kształcenia zawodowego, odpowiadających zmianom w nauce i technice,

– doskonaleniu nauczycieli w zakresie: metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania pakietów edukacyjnych.


16

II. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik bezpieczeństwa i higieny pracy 315[01] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie. Lp.

Moduły kształcenia zawodowego

Dla młodzieŜy Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w 1,5 rocznym

okresie nauczania

Liczba godzin tygodniowo w 1,5 rocznym

okresie nauczania

Liczba godzin w

1,5 rocznym okresie

nauczania Semestr I - III

Semestr I - III Forma

stacjonarna Forma

zaoczna 1. Bezpieczeństwo pracy i ochrona

środowiska 1 1 14

2. Podstawy konstrukcji mechanicznych 6,5 5 97

3. Podstawowe układy sterowania i regulacji 2 1,5 26

4. Podstawowe techniki wytwarzania 3 2 38

5. Materialne środowisko pracy 7 5 105 6. Kształtowanie środowiska pracy 4 3 55 7. Człowiek w procesie pracy 6 4 70 8. Zarządzanie systemem

bezpieczeństwa i higieny pracy 8 6 102

Razem 37,5 27,5 507 Praktyka zawodowa: 2 tygodnie


17

PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik bezpieczeństwa i higieny pracy 315[01] Podbudowa programowa: technikum, technikum uzupełniające, szkoła policealna kształcące w zawodach: technik mechanik, technik mechanizacji rolnictwa, technik mechanik okrętowy, technik odlewnik i technik hutnik Lp.

Moduły kształcenia zawodowego

Dla młodzieŜy Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo o rocznym

okresie nauczania

Liczba godzin tygodniowo o rocznym

okresie nauczania

Liczba godzin o rocznym

okresie nauczania

Semestr I - II

Semestr I - II Forma

stacjonarna Forma

zaoczna 1. Materialne środowisko pracy 7 5 105 2. Kształtowanie środowiska

pracy 4 3 55

3. Człowiek w procesie pracy 6 4 70 4. Zarządzanie systemem

bezpieczeństwa i higieny pracy

8 6 102

Razem 25 18 332 Praktyka zawodowa: 2 tygodnie


18

III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 315[01].O1 Bezpiecze ństwo pracy i ochrona środowiska 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − charakteryzować wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy

dotyczące procesów pracy, − oceniać ryzyko zagroŜenia zdrowia i Ŝycia w trakcie wykonywanej

pracy, − wskazywać sposoby likwidacji lub ograniczenia zagroŜeń

występujących w procesie pracy, − stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom

poszkodowanym, − przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska w procesie pracy, − uwzględniać przepisy dotyczące ochrony środowiska podczas

planowania działalności przedsiębiorstwa, − określać zasady prowadzenia gospodarki odpadami i opakowaniami

oraz gospodarki wodno-ściekowej w przedsiębiorstwie. 2. Wykaz jednostek modułowych


Nazwa jednostki modułowej Orientacyjna liczba godzin na realizację

311[22].O1.01 Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej 24

311[22].O1.02 Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska 12 Razem 36


19

3. Schemat układu jednostek modułowych 4. Literatura Bernaciak A.: Przedsiębiorstwa wobec wymagań ochrony środowiska. Wydawnictwo „Salamandra", Poznań 2000 Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002 Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 2001 Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

315[01].O1 Bezpiecze ństwo pracy i ochrona środowiska

315[01].O1.01 Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej

311[22].O1.02 Przestrzeganie wymagań

ochrony środowiska


20

Jednostka modułowa 315[01].O1.01 Przestrzeganie wymaga ń bezpiecze ństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo Ŝarowej 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki

pracownika oraz pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy,

− określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

− określić wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,

− dobrać środki ochrony indywidualnej do wykonywanych prac, − scharakteryzować wymagania bezpieczeństwa dotyczące procesów

pracy, − wskazać konsekwencje naruszenia przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania zadań zawodowych,

− scharakteryzować sposoby likwidacji lub ograniczenia zagroŜeń urazami mechanicznymi,

− wskazać sposoby likwidacji lub ograniczania zagroŜeń związanych z prądem elektrycznym,

− określić sposoby likwidacji lub ograniczenia zagroŜeń związanych z substancjami chemicznymi,

− zastosować podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania pracy,

− zorganizować bezpieczne i ergonomiczne stanowisko pracy, − zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego zgodnie

z zasadami ochrony przeciwpoŜarowej, − zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie

z zasadami ochrony przeciwpoŜarowej, − udzielić pierwszej pomocy przy urazach mechanicznych, poraŜeniu

prądem, zatruciach substancjami chemicznymi. 2. Materiał nauczania Prawna ochrona pracy. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciąŜliwe i niebezpieczne występujące w procesie pracy.


21

Wymagania bezpieczeństwa i higieny dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Środki ochrony od poraŜeń prądem elektrycznym i ochrony indywidualnej. Wymagania bezpieczeństwa dotyczące procesów pracy. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy. Likwidacja lub ograniczanie zagroŜeń mechanicznych, elektrycznych, chemicznych. ZagroŜenia poŜarowe oraz zasady ochrony przeciwpoŜarowej. Pierwsza pomoc przy urazach mechanicznych, poraŜeniu prądem, zatruciach substancjami chemicznymi. 3. Ćwiczenia • Określanie podstawowych praw i obowiązków pracownika w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy na podstawie Kodeksu Pracy. • Specyfikowanie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy

dotyczących pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno- sanitarnych.

• Rozpoznawanie zagroŜeń wypadkowych występujących w pomieszczeniu pracy lub związanych z wykonywaniem określonej pracy.

• Dobieranie sposobów likwidacji lub ograniczenia zagroŜeń urazami mechanicznymi.

• Planowanie sposobów likwidacji lub ograniczenia zagroŜeń związanych z prądem elektrycznym i substancjami chemicznymi.

• Opracowywanie instrukcji bezpiecznej obsługi urządzeń oraz instrukcji postępowania z substancjami niebezpiecznymi.

• Ocenianie jakości stanowiska pracy pod względem bezpieczeństwa i ergonomii.

• Dobieranie sprzętu i środków gaśniczych w zaleŜności od rodzaju poŜaru.

• Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia poŜaru - symulacja.

• Udzielanie pierwszej pomocy przy urazach mechanicznych, poraŜeniu prądem, zatruciach substancjami chemicznymi - symulacja.

4. Środki dydaktyczne Kodeks Pracy. Polskie Normy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii. Wydawnictwa z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz eksploatacji obiektów technicznych.


22

Ustawy i rozporządzenia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej. Fantom do resuscytacji. Zestawy do udzielania pierwszej pomocy przy urazach mechanicznych, poraŜeniu prądem i zatruciach substancjami chemicznymi. Sprzęt gaśniczy. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Realizacja programu jednostki modułowej ma przygotować uczniów do przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywaniu zadań zawodowych oraz udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

Podczas procesu nauczania - uczenia się naleŜy zwrócić uwagę na obowiązki pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, znaczenie ochrony zdrowia w pracy zawodowej oraz uświadomić uczniom skutki nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpoŜarowej. Bardzo waŜne jest kształtowanie prawidłowych postaw i nawyków oraz uświadomienie uczniom, Ŝe ochrona Ŝycia i zdrowia człowieka w środowisku pracy jest celem nadrzędnym. Niezbędne jest aby uczeń opanował umiejętność udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadku na stanowisku pracy.

Program jednostki modułowej powinien być realizowany następującymi metodami: przypadków, dyskusji dydaktycznej, projektów oraz ćwiczeń praktycznych. Metoda projektów zasługuje na szczególną uwagę poniewaŜ pozwala na efektywna wykorzystanie czasu, prezentację wykonanych projektów oraz wymaga korzystania z róŜnych źródeł informacji. Proponuje się zastosować ją podczas realizacji treści z zakresu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych oraz wymagań bezpieczeństwa dotyczących procesu pracy, a takŜe opracowywania instrukcji bezpiecznej obsługi urządzeń i postępowania z substancjami niebezpiecznymi.

Program jednostki naleŜy realizować w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy w grupie do 15 uczniów, z podziałem na 2 - 4 osobowe zespoły.


23

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie postępów uczniów powinno odbywać się

przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć. Podstawowe wymagania edukacyjne powinny obejmować przede wszystkim umiejętności określania sposobów likwidacji lub ograniczenia zagroŜeń, udzielania pierwszej pomocy oraz wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystania informacji.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać w zakresie zaplanowanych celów kształcenia na podstawie: − ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń,

− wytworu projektu, − prezentacji projektu.

Umiejętności praktyczne naleŜy sprawdzać na podstawie obserwacji czynności wykonywanych przez ucznia w trakcie realizacji ćwiczeń. Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − wyszukiwanie i przetwarzanie informacji pozyskanych z róŜnych źródeł,

− poprawność merytoryczną wykonanych ćwiczeń i projektów, − pracę w zespole.

Podczas oceniania umiejętności udzielania pierwszej pomocy zaleca się zastosować kryterium prawidłowości postępowania. Szczególnie istotna jest ocena poprawności merytorycznej wykonywanych ćwiczeń, której naleŜy dokonywać w kategorii: uczeń umie lub nie umie wykonać poprawnie ćwiczenie.

Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosować test pisemny z zadaniami otwartymi i zamkniętymi.

W końcowej ocenie jednostki modułowej naleŜy uwzględnić poziom wykonania ćwiczeń, wyniki testu oraz ocenę za wykonanie i prezentację projektu.


24

Jednostka modułowa 315[01].O1.02 Przestrzeganie wymaga ń ochrony środowiska

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń(słuchacz) powinien umieć: − określić wymagania dotyczące ochrony środowiska

w przedsiębiorstwie produkcyjnym, usługowym lub handlowym, − opisać sposób prowadzenia gospodarki odpadami i opakowaniami

w przedsiębiorstwie, − określić sposoby prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej

w przedsiębiorstwie, − zaplanować sposób prowadzenia gospodarki w zakresie ochrony

powietrza w przedsiębiorstwie, − opracować sprawozdanie dotyczące odprowadzania zanieczyszczeń

do środowiska.

2. Materiał nauczania Zanieczyszczenia środowiska. Postępowanie z odpadami. Gospodarka wodno-ściekowa. Ochrona powietrza. Gospodarka opakowaniami.

3. Ćwiczenia • Opracowywanie instrukcji gospodarki odpadami i opakowaniami dla

wybranego przedsiębiorstwa. • Opracowywanie instrukcji prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej

dla wybranego przedsiębiorstwa produkcyjnego. • Opracowywanie instrukcji ochrony powietrza dla wybranego

przedsiębiorstwa. • Opracowywanie sprawozdania na temat odprowadzania

zanieczyszczeń do środowiska dla przedsiębiorstwa posiadającego kotłownię i transport samochodowy.

4. Środki dydaktyczne Wydawnictwa z zakresu ochrony środowiska. Ustawy i rozporządzenia dotyczące ochrony środowiska. Formularze dotyczące prowadzenia spraw związanych z ochroną środowiska. Instrukcje oraz teksty przewodnie do ćwiczeń.


25

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki Treść jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotyczące ochrony

środowiska w przedsiębiorstwie produkcyjnym, usługowym lub handlowym. Podczas realizacji programu nauczania naleŜy zwrócić uwagę na istotę funkcjonującego w Polsce systemu ochrony środowiska, w którym obowiązuje zasada „Zanieczyszczający płaci" za zanieczyszczenie ziemi, wody i powietrza.

Szczególnie waŜne jest opanowanie umiejętności określania wymagań dotyczących ochrony środowiska w przedsiębiorstwie oraz planowania gospodarki przedsiębiorstwa zgodnie z przepisami ochrony środowiska. Aby umoŜliwić uczniom opanowanie tych czynności, nauczyciel powinien zaplanować ćwiczenia mające na celu opracowanie przykładowych instrukcji.

Zalecanymi metodami nauczania są: metoda przewodniego tekstu oraz dyskusji dydaktycznej. Wskazane jest zorganizowanie wycieczki dydaktycznej umoŜliwiającej uczniom zapoznanie się z organizacją i dokumentacją działu (komórki) zajmującego się ochroną środowiska w zakładzie pracy.

Program jednostki naleŜy realizować w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy w grupie do 15 uczniów z podziałem na 2-4 osobowe zespoły, wykonujące zadania na wydzielonych stanowiskach ćwiczeniowych.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie postępów uczniów powinno odbywać się

systematycznie przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć.

Zaleca się, aby wymagania podstawowe obejmowały przede wszystkim umiejętności selekcjonowania i wykorzystania informacji oraz opracowywania instrukcji.

Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie obserwacji czynności wykonywanych przez uczniów w trakcie realizacji ćwiczeń. Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − poprawność merytoryczną wykonanych zadań, − wyszukiwanie i przetwarzanie informacji pozyskanych z róŜnych źródeł,

− pracę w zespole. Kontrolę poprawności wykonania ćwiczenia naleŜy przeprowadzać w trakcie i po jego wykonaniu. Poprawność merytoryczną wykonanych ćwiczeń zaleca się oceniać w kategorii: uczeń umie lub nie umie poprawnie wykonać ćwiczenie.


26

Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosować test pisemny z zadaniami otwartymi i zamkniętymi.

W końcowej ocenie osiągnięć ucznia naleŜy uwzględnić poziom wykonania ćwiczeń oraz wyniki testu.


27

Moduł 315[01].O2 Podstawy konstrukcji mechanicznych 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń(słuchacz) powinien umieć: − stosować prawa i metody statyki do analizowania płaskich

i przestrzennych układów sił, − wykorzystywać zasady i prawa kinematyki i dynamiki do analizowania

ruchu postępowego, obrotowego i złoŜonego brył sztywnych, − stosować analityczne i wykreślne metody wyznaczania obciąŜeń oraz

parametrów kinematycznych w układach mechanicznych, − stosować wymagania PN dotyczące rysunku technicznego, − odwzorowywać róŜne obiekty, a w szczególności wyroby maszynowe, − odczytywać róŜne rodzaje rysunków technicznych, − wykorzystywać technikę komputerowego wspomagania (CAD) do

sporządzania rysunków technicznych, − charakteryzować materiały stosowane w budowie maszyn, − dobierać materiały konstrukcyjne, − badać właściwości materiałów konstrukcyjnych, − określać właściwości materiałów na podstawie przeprowadzonych

prób, − charakteryzować maszyny i urządzenia energetyczne i transportowe, − przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania badań.

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki modułowej Nazwa jednostki modułowej

Orientacyjna liczba godzin na realizację

315[01].O2.01 Wyznaczanie obciąŜeń w układach statycznych, kinematycznych i dynamicznych

96

315[01].O2.02 Badanie materiałów konstrukcyjnych 16 315[01].O2.03 Dobieranie materiałów konstrukcyjnych 34 315[01].O2.04 Odwzorowywanie elementów maszyn 56

315[01].O2.05 Wykonywanie rysunków z wykorzystaniem komputerowego wspomagania projektowania 24

315[01].O2.06 Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych oraz transportu wewnątrzzakładowego 26

Razem 252


28

3. Schemat układu jednostek modułowych 4. Literatura Dretkiewicz-Więch J.: Materiałoznawstwo. OBRPNiSS, Warszawa 1993 Dretkiewicz-Więch J.: Technologia mechaniczna. Techniki wytwarzania. WSiP, Warszawa 2000 Janicki L.: Mechanika techniczna. WSiP, Warszawa 1990 Jaskulski A.: AutoCAD 2004 / LT 2004. Wydawnictwo Informatyczne MIKOM, Warszawa 2003 Mały poradnik mechanika. Praca zbiorowa. WNT, Warszawa 1999 Kijewski J., Miller A., Pawlicki K, Szolc T.: Maszynoznawstwo. WSiP, Warszawa 2002 Miller A.: Maszyny i urządzenia cieplne i energetyczne. WSiP, Warszawa 1998 Paprocki K.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa1999 Siuta W.: Mechanika techniczna. WSiP, Warszawa 2000 Wojtkun F., Bukała W.: Materiałoznawstwo. Część 1 i 2. WSiP, Warszawa 1999

Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

315[01].O2 Podstawy konstrukcji

mechanicznych

315[01].O2.01 Wyznaczanie obciąŜeń w układach

statycznych, kinematycznych i dynamicznych

315[01].O2.02 Badanie materiałów konstrukcyjnych

315[01].O2.03 Dobieranie materiałów konstrukcyjnych

315[01].O2.04 Odwzorowywanie elementów maszyn

315[01].O2.05 Wykonywanie rysunków

z wykorzystaniem komputerowego wspomagania projektowania

315[01].O2.06 Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych

oraz transportu wewnątrzzakładowego


29

Jednostka modułowa 315[01].O2.01 Wyznaczanie obci ąŜeń w układach statycznych, kinematycznych i dynamicznych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − rozróŜnić modele ciał rzeczywistych, − rozróŜnić rodzaje więzów i ich reakcje, − wykonać działania na siłach płaskiego zbieŜnego układu metodami:

wykreślną i analityczną, − wyznaczyć warunki równowagi płaskiego i przestrzennego układu sił, − wyznaczyć warunki równowagi sił z uwzględnieniem tarcia, − rozróŜnić układy odniesienia stosowane w mechanice technicznej, − rozróŜnić parametry ruchu, − narysować wykresy prędkości i przyspieszeń punktu materialnego, − rozróŜnić ruchy: płaski, postępowy i obrotowy ciała sztywnego, − wykonać plany prędkości i przyspieszeń członów, − obliczyć prędkość i przyspieszenie w przekładni planetarnej, − rozróŜnić dynamiczne równania ruchu punktu materialnego zapisane

w postaci wektorowej, skalarnej i we współrzędnych naturalnych, − zapisać równanie dynamiczne ruchu ciała sztywnego w ruchu

postępowym i obrotowym, z uwzględnieniem siły (momentu) bezwładności,

− obliczyć masę zredukowaną (moment bezwładności) mechanizmu, − obliczyć pracę, moc i sprawność, − rozróŜnić wywaŜanie statyczne i dynamiczne, − obliczyć reakcje dynamiczne, − obliczyć straty energii przy uderzeniu. 2. Materiał nauczania Stopnie swobody, więzy i ich reakcje. Siła i jej właściwości. Układy sił. Warunek równowagi płaskiego układu sił zbieŜnych. Redukcja płaskiego układu sił. Warunki równowagi płaskiego układu sił dowolnych. Tarcie. Wielobok sznurowy. Warunki równowagi przestrzennego układu sił. Kinematyka punktu materialnego. Kinematyka ciała sztywnego.


30

Schematy strukturalne mechanizmów. Kinematyka układu ciał sztywnych. Dynamika punktu materialnego. Dynamika ciała sztywnego i materialnego. Uderzenie. 3. Ćwiczenia • Określanie modelu dla wskazanego ciała rzeczywistego. • RozróŜnianie na przedstawionych schematach układu sił. • Wyznaczanie metodą wykreślną i analityczną warunków równowagi

punktu materialnego (ciała sztywnego) pod działaniem płaskiego układu sił zbieŜnych.

• Wyznaczanie warunków równowagi ciała sztywnego pod działaniem płaskiego układu sił dowolnych.

• Wyznaczanie metodą analityczną reakcji w podporach dowolnie obciąŜonej belki dwupodporowej (wspornikowej).

• Wyznaczanie reakcji w podporach belki dwupodporowej obciąŜonej siłami skupionymi metodą wieloboku sznurowego.

• Wyznaczanie warunków równowagi przestrzennego układu sił. • Rozkładanie ruchu płaskiego ciała sztywnego na ruch postępowy

i obrotowy. • Wyznaczanie środka chwilowego obrotu. • Wykonanie planów prędkości i przyspieszeń. • Wyznaczanie równowagi ciała sztywnego z uwzględnieniem

sił bezwładności. • Wyznaczanie reakcji dynamicznych. 4. Środki dydaktyczne Modele: podpór, rzutu siły na osie przestrzennego układu współrzędnych. Modele mechanizmów o postępowym i obrotowym ruchu unoszenia. Foliogramy z rodzajami węzłów i reakcjami w nich występującymi, układami sił, algorytmami postępowania przy wyznaczaniu reakcji. Zbiór zadań, poradniki. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Realizacja programu nauczania jednostki modułowej powinna doprowadzić do ukształtowania u uczniów umiejętności określania sił działających w układach mechanicznych, co jest niezbędne do opanowania umiejętności z zakresu projektowania, montaŜu oraz eksploatacji maszyn i urządzeń.


31

Przed przystąpieniem do zajęć naleŜy sprawdzić wiadomości i umiejętności uczniów z geometrii, trygonometrii i fizyki (statyka i kinematyka) w zakresie niezbędnym do realizacji programu jednostki, a w przypadku niedostatecznego przygotowania potrzebne treści naleŜy uzupełnić.

Szczególnej uwagi wymaga kształtowanie umiejętności: określania sił i reakcji działających w róŜnego rodzaju mechanizmach oraz elementach maszyn i urządzeń, rozróŜniania układów odniesienia, analizowania ruchu płaskiego ciała sztywnego, opracowywania planów prędkości i przyspieszeń. Bardzo waŜne jest opanowanie przez uczniów umiejętności wyznaczania przyspieszeń, poniewaŜ stanowi podstawę do analizy dynamicznej (wyznaczania równań ruchu, sił bezwładności, określania zredukowanego momentu bezwładności oraz masy zredukowanej).

W procesie kształcenia naleŜy stosować róŜnorodne metody nauczania. Dla przypomnienia wiadomości lub zapoznania uczniów z nowymi zagadnieniami moŜna zastosować wykład połączony z dyskusją dydaktyczną. Podstawową metodą nauczania powinny być ćwiczenia połączone z instruktaŜem wprowadzającym.

Zaleca się, aby uczniowie wykonywali ćwiczenia zaproponowane w programie jednostki. Ćwiczenia powinny być zakończone dyskusją. Wskazane jest równieŜ zadawanie prac domowych po uprzednim stwierdzeniu, Ŝe uczniowie zostali przygotowani do samodzielnego ich rozwiązania. Zadania domowe naleŜy systematycznie kontrolować.

Zajęcia powinny odbywać się w grupie 12-15 osób w pracowni techniki, w zespołach 2-3 osobowych. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie postępów ucznia powinno odbywać się

w sposób ciągły i systematyczny w toku realizacji jednostki modułowej, według kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Proces ocenienia powinien obejmować: − diagnozę poziomu wiadomości i umiejętności uczniów pod kątem

załoŜonych celów kształcenia, − identyfikowanie postępów uczniów w procesie kształcenia oraz

rozpoznawanie trudności w osiąganiu załoŜonych celów kształcenia, − sprawdzanie wiadomości i umiejętności uczniów po zrealizowaniu

programu. W trakcie realizacji programu jednostki naleŜy oceniać osiągnięcia

uczniów na podstawie: − sprawdzianów ustnych,


32

− sprawdzianów pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas obserwacji szczególną uwagę naleŜy zwrócić na: − czytanie ze zrozumieniem informacji podanych w zadaniu, − merytoryczną poprawność wykonanych ćwiczeń, − poprawność wnioskowania. Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosowanie testu pisemnego z zadaniami otwartymi.

W końcowej ocenie osiągnięć ucznia naleŜy uwzględnić wynik testu pisemnego oraz poziom wykonanych ćwiczeń.


33

Jednostka modułowa 315[01].O2.02 Badanie materiałów konstrukcyjnych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − sklasyfikować właściwości materiałów technicznych, − wykonać statyczną próbę rozciągania i ściskania, − zinterpretować wykres rozciągania, − wykonać pomiar twardości metodą Brinella, Rockwella, Vickersa, − wykonać próbę udarności, − wykonać próbę zginania, tłoczności, − scharakteryzować badania makroskopowe, − rozróŜnić metody badań nieniszczących, − zanalizować uzyskane wyniki badań oraz sformułować wnioski, − przygotować stanowisko do badań, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania badań.

2. Materiał nauczania Właściwości mechaniczne metali i ich stopów. Badanie właściwości mechanicznych: statyczna próba rozciągania, statyczne metody pomiaru twardości, badanie udarności. Właściwości technologiczne metali i stopów. Badanie właściwości technologicznych: próba przeginania drutu, próba nawijania drutu, próba tłoczności. Badanie makrostruktury metali i stopów. Badania nieniszczące: radiologiczne, ultradźwiękowe, magnetyczne. Bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania badań. 3. Ćwiczenia • Wykonywanie próby rozciągania. • Wyznaczanie na podstawie wykresu rozciągania granicy

proporcjonalności, spręŜystości, plastyczności oraz wytrzymałości na rozciąganie.

• Określanie na podstawie statycznej próby rozciągania właściwości plastycznych materiału.

• Badanie twardości róŜnych materiałów. • Wykonywanie próby udarności w podwyŜszonych lub obniŜonych

temperaturach. • Wykonywanie próby tłoczności blachy metodą Erichsena.


34

4. Środki dydaktyczne Uniwersalna maszyna wytrzymałościowa. Młot Charpy'ego. Twardościomierze: Rockwella, Vickersa, Brinella. Mikroskop warsztatowy. Aparat Erichsena. Przyrząd do przeginania drutu. Próbki do badań według PN. Instrukcje stanowiskowe oraz instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy. Foliogramy dotyczące badań właściwości mechanicznych i technologicznych metali i stopów. Polskie Normy. Poradnik mechanika. Teksty przewodnie do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Program jednostki modułowej obejmuje podstawową wiedzę z zakresu badania metali i ich stopów. Nabyte w czasie realizacji programu wiadomości i umiejętności stanowią podstawę do osiągnięcia celów jednostek modułów zawodowych.

W procesie nauczania-uczenia się naleŜy przede wszystkim stosować metodę przewodniego tekstu i ćwiczeń praktycznych. Przed rozpoczęciem ćwiczeń nauczyciel powinien przeprowadzić pokaz z objaśnieniem trudniejszych czynności dotyczących obsługi przyrządów i urządzeń wykorzystywanych do badań. Powinien równieŜ przygotować materiały niezbędne do wykonania ćwiczeń, jak: teksty przewodnie, instrukcje do ćwiczeń, poradniki, PN i inne. Uczniowie korzystając z pytań prowadzących zawartych w tekście przewodnim lub instrukcji do ćwiczeń oraz z materiałów źródłowych planują przebieg badań, organizują stanowisko pracy i wykonują zadanie. Podczas wykonywania ćwiczeń nauczyciel powinien obserwować pracę uczniów oraz udzielać im konsultacji.

Po zakończeniu ćwiczenia uczeń powinien przedstawić uzyskane wyniki oraz dokonać ich interpretacji. Zajęcia powinny odbywać się w grupie 12-15 osób, w pracowni techniki, na wydzielonych stanowiskach pracy. Uczniowie powinni pracować w zespołach 2-3 osobowych.

Przed rozpoczęciem zajęć nauczyciel powinien zapoznać uczniów z regulaminem pracowni i instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy. Podczas wykonywania ćwiczeń naleŜy zwracać uwagę na przestrzeganie regulaminu pracowni oraz przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.


35

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się

systematycznie przez cały czas realizacji jednostki modułowej, na podstawie kryteriów podanych na początku zajęć. Powinno ono dostarczyć informacji na temat zakresu i stopnia realizacji celów kształcenia jednostki modułowej. Nauczyciel powinien przeprowadzić hierarchizację celów oraz opracować wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne.

W zakresie wymagań podstawowych uczeń powinien według instrukcji lub przewodniego tekstu przeprowadzić badania materiałów z zastosowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska i zaprezentować ich wyniki.

W zakresie wymagań ponadpodstawowych uczeń powinien zinterpretować wyniki badań, sformułować wnioski i ocenić jakość wykonanej próby.

Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − organizację stanowiska pracy, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, − korzystanie z róŜnych źródeł informacji, − poprawność wykonywanych czynności, − interpretację wyników badań.

Kontrolę poprawności wykonania ćwiczenia naleŜy przeprowadzić w trakcie i po jego wykonaniu. Uczeń powinien samodzielnie sprawdzić wyniki swojej pracy według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny postępów. Następnie, według tego samego arkusza, nauczyciel ocenia poprawność i jakość wykonanego zadania.

Podstawą uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny, po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej, powinno być poprawne wykonanie ćwiczeń zaplanowanych do realizacji.


36

Jednostka modułowa 315[01].O2.03 Dobieranie materiałów konstrukcyjnych

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − scharakteryzować proces wielkopiecowy, − rozróŜnić procesy otrzymywania stali, − sklasyfikować stopy Ŝelaza z węglem, − ustalić właściwości stopów Ŝelaza z węglem w zaleŜności od

zawartości węgla, − przewidzieć zastosowanie stali niestopowych (węglowych)

i stopowych, Ŝeliwa oraz staliwa w budowie maszyn i urządzeń, − rozróŜnić gatunki stali, Ŝeliwa i staliwa, − określić gatunek stopu Ŝelaza z węglem na podstawie podanego

oznaczenia, − sklasyfikować stopy metali nieŜelaznych, − przewidzieć moŜliwości zastosowania metali i stopów nieŜelaznych

w budowie maszyn i urządzeń, − rozróŜnić rodzaje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej, − rozpoznać zjawiska korozyjne i ich skutki, − dobrać metody ochrony metali przed korozją, − sklasyfikować tworzywa sztuczne i określić ich właściwości, − określić zastosowanie tworzyw sztucznych w budowie maszyn

i urządzeń, − sklasyfikować szkło i wskazać jego zastosowanie, − rozróŜnić właściwości, rodzaje i zastosowanie materiałów

ceramicznych, − rozróŜnić właściwości i zastosowanie materiałów uszczelniających, − przewidzieć moŜliwości zastępowania stopów metali kompozytami

podczas doboru materiałów na części maszyn, − rozróŜnić podstawowe gatunki drewna i ich zastosowanie, − dobrać materiał do podanych wymagań, − uzasadnić dobór materiału z uwzględnieniem właściwości

mechanicznych, technologicznych i rodzaju produkcji.

2. Materiał nauczania Metalurgia Ŝelaza. Otrzymywanie stali. Stale niestopowe (węglowe): wpływ węgla na właściwości stali, klasyfikacja stali, znakowanie stali. Stale stopowe: wpływ pierwiastków stopowych na strukturę i właściwości stali, klasyfikacja stali, znakowanie stali.


37

Staliwo. śeliwo: ogólna charakterystyka Ŝeliw, Ŝeliwo szare, Ŝeliwo białe, znakowanie Ŝeliw. Metale nieŜelazne i ich stopy. Obróbka cieplna i cieplno chemiczna. Korozja metali. Materiały z proszków spiekanych. Tworzywa sztuczne. Szkło. Materiały ceramiczne. Kompozyty. Drewno. Materiały uszczelniające.

3. Ćwiczenia • Określanie gatunku stali na podstawie oznaczenia. • Dobieranie (na podstawie PN) stali do wykonania wskazanych

narzędzi lub elementów maszyn i urządzeń. • Dobieranie (na podstawie PN) staliwa na wskazane narzędzia lub

części maszyn i urządzeń. • Dobieranie (na podstawie PN) Ŝeliwa na wskazane części maszyn

i urządzeń. • Dobieranie materiałów spiekanych na wskazane części maszyn

i urządzeń. • Dobieranie (na podstawie PN) metali nieŜelaznych i ich stopów na

wskazane elementy maszyn i urządzeń. • Dobieranie tworzywa sztucznego do wykonania określonego wyrobu. • Dobieranie szkła na wskazane wyroby. • Dobieranie cermetali na wskazany element maszyny. • Dobieranie rodzaju kompozytu na wskazany element maszyny.

4. Środki dydaktyczne Tablice z próbkami róŜnych materiałów stosowanych w budowie maszyn. PN, PN-EN 10020. Poradniki, katalogi. Foliogramy dotyczące procesów otrzymywania metali i ich stopów. Foliogramy dotyczące znakowania stopów Ŝelaza oraz stopów metali nieŜelaznych.


38

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki Treści jednostki modułowej są bardzo waŜne w dalszym procesie

kształcenia w zawodzie. Podczas poznawania materiałów konstrukcyjnych wykorzystywanych w budowie maszyn i urządzeń naleŜy zwrócić uwagę na ich rodzaje, właściwości i zastosowanie.

Szczególnie waŜne jest opanowanie przez ucznia umiejętności rozróŜniania stopów Ŝelaza z węglem, metali nieŜelaznych i ich stopów na podstawie oznaczenia oraz dobieranie materiałów na elementy maszyn z uwzględnieniem wymagań technicznych i eksploatacyjnych.

Podczas realizacji programu proponuje się stosować następujące metody nauczania: dyskusji dydaktycznej, tekstu przewodniego, pokazu z opisem materiałów oraz ćwiczenia. Wskazane jest aby podczas wykonywania ćwiczeń uczniowie pracowali w zespołach 3 - osobowych. Podczas doboru materiałów na elementy maszyn naleŜy uwzględnić ich niezawodność, trwałość, moŜliwość zastosowania, ochronę środowiska oraz cenę. Wskazane jest równieŜ, aby uczniowie korzystali z Internetu w celu pozyskiwania informacji na temat nowych materiałów. Podczas wykonywania ćwiczeń naleŜy zapewnić moŜliwość korzystania z katalogów, norm, dokumentacji technicznej oraz prospektów.

Zajęcia naleŜy realizować w pracowni techniki, w grupie nie przekraczającej 15 uczniów, z podziałem na zespoły 3 - osobowe.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia powinno być

dokonywane systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie wymagań podanych na początku zajęć.

Proces oceniania powinien obejmować: − diagnozę poziomu wiadomości i umiejętności uczniów pod kątem

załoŜonych celów kształcenia, − identyfikowanie postępów uczniów w procesie kształcenia oraz

rozpoznawanie trudności w osiąganiu załoŜonych celów kształcenia, − sprawdzanie wiadomości i umiejętności opanowanych przez uczniów

po zrealizowaniu treści programowych. Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać na podstawie: − ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, − pisemnych sprawdzianów, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia podczas ćwiczeń. Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać na podstawie obserwacji czynności wykonywanych podczas realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − korzystanie z norm, poradników, katalogów i literatury technicznej,


39

− analizowanie i ocenianie informacji zebranych z róŜnych źródeł, − poprawność wykonania ćwiczeń polegających na doborze

odpowiedniego materiału, − prezentowanie i uzasadnianie wyników własnej pracy. Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosować test pisemny z zadaniami zamkniętymi i otwartymi.

W końcowej ocenie osiągnięć ucznia naleŜy uwzględnić wyniki testu pisemnego oraz poziom wykonania ćwiczeń.


40

Jednostka modułowa 315[01].O2.04 Odwzorowywanie elementów maszyn 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − wykonać szkic części maszyn odwzorowujący kształty zewnętrzne

i wewnętrzne z zachowaniem proporcji i z oznaczeniem: materiałów, wymiarów, tolerancji, pasowania, odchyłek kształtu i połoŜenia, chropowatości powierzchni, zbieŜności i pochylenia, zgodnie z obowiązującymi normami rysunku technicznego,

− wykonać szkic przedmiotu w rzucie aksonometrycznym dimetrii ukośnej,

− odczytać Dokumentację Techniczno-Ruchową, dokumentację konstrukcyjną, technologiczną i warsztatową oraz zinterpretować zamieszczone w nich oznaczenia,

− wykonać rysunki techniczne prostych elementów maszyn, − rozróŜnić rysunki techniczne: wykonawcze, złoŜeniowe,

zestawieniowe, montaŜowe, zabiegowe, operacyjne, − odczytać schemat kinematyczny maszyny, − wykorzystać PN, ISO. 2. Materiał nauczania Normalizacja w rysunku technicznym. Zasady szkicowania. Odwzorowywanie obiektów na płaszczyźnie. Odwzorowywanie zewnętrznych i wewnętrznych zarysów przedmiotów. Wymiarowanie: zasady wymiarowania, elementy wymiarowania i ich rozmieszczenie, wymiarowanie elementów geometrycznych oraz ścięć i zaokrągleń. Zapis: wymiarów tolerowanych, pasowań, tolerancji kształtu i połoŜenia powierzchni. Oznaczanie: chropowatości i kierunkowości struktury powierzchni, obróbki cieplnej, cieplno-chemicznej i galwanicznej. Rodzaje przekrojów, ich oznaczanie i usytuowanie na szkicu. Rysunki i uproszczenia części maszynowych. Rysunki złoŜeniowe, wykonawcze i montaŜowe. Rysunki schematyczne.


41

3. Ćwiczenia • Dobieranie materiałów i przyborów rysunkowych do określonych

zadań. • Dobieranie, zgodnie z PN, linii rysunkowych do wykreślania osi

przedmiotów, przekrojów, linii wymiarowych. • Szkicowanie płaskich figur geometrycznych z uwzględnieniem

poprawności kształtów, proporcji i wymiarów. • Szkicowanie bryły złoŜonej w układzie na trzy rzutnie na podstawie

rzutu aksonometrycznego dimetrii ukośnej. • Szkicowanie bryły złoŜonej w rzucie aksonometrycznym dimetrii

ukośnej na podstawie szkicu na trzy rzutnie. • Szkicowanie przekroju i kładu przedmiotu. • Szkicowanie przedmiotu z widokiem cząstkowym. • Szkicowanie przekroju oraz półwidoku i półprzekroju elementu

maszyny. • Czytanie przekrojów części maszyn. • Wymiarowanie szkiców części maszyn z oznaczeniem tolerancji,

pasowań, chropowatości powierzchni i rodzaju obróbki. • Wykonywanie rysunku technicznego części maszyny. • Czytanie rysunku części maszyny z przekrojami. • Wykonywanie szkiców połączeń spawanych, zgrzewanych,

gwintowych i kształtowych w róŜnym stopniu uproszczenia. • Czytanie rysunków złoŜeniowych prostych urządzeń. • Czytanie rysunków wykonawczych części maszyn. • Wyjaśnianie zasady działania urządzenia przedstawionego na

rysunku złoŜeniowym. • Opracowywanie wykazu części do rysunku podzespołu. • Czytanie schematów kinematycznych maszyn. 4. Środki dydaktyczne Komplet materiałów rysunkowych. Komplet przyborów kreślarskich. Wzory pisma znormalizowanego. Rysunki: złoŜeniowe, wykonawcze, montaŜowe, schematyczne. Model rzutni. Bryły geometryczne. Eksponaty i modele części maszyn z przekrojami. Foliogramy, fazogramy. Normy: PN, ISO. Poradniki.


42

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki Podstawowym celem realizacji programu jednostki modułowej jest

kształtowanie umiejętności odtwarzania kształtów przedmiotu na podstawie rzutów prostokątnych lub aksonometrycznych oraz wykonywanie szkicu lub rysunku przedmiotu.

Podstawową metodą nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne, uzupełnione pokazem oraz dyskusją dydaktyczną. Do pokazów naleŜy wykorzystać modele oraz eksponaty części maszyn. Zaleca się, aby ćwiczenia były wykonywane indywidualnie oraz w zespołach 2-3 osobowych. Uczniowie powinni samodzielnie wykonywać szkice (rysunki) części maszyn, zgodnie z zasadami rysunku technicznego, wymiarować wykonane szkice (rysunki), oznaczać tolerancję wymiaru, kształtu i chropowatość powierzchni. Podczas wykonywania ćwiczeń nauczyciel powinien obserwować pracę uczniów oraz udzielać dodatkowych wyjaśnień i wskazówek. Do podsumowania ćwiczeń i prezentacji wyników pracy moŜna wykorzystać metodę dyskusji wielokrotnej. Z zakresu szkicowania i wymiarowania części maszyn oraz czytania rysunków wskazane jest przygotowanie i przeprowadzenie odpowiednio duŜej liczby ćwiczeń.

Dla ułatwienia uczniom opanowania umiejętności odwzorowywania zewnętrznych i wewnętrznych kształtów przedmiotu naleŜy: − dokonywać konfrontacji eksponatów części maszyn (lub modeli) z ich

rzutami prostokątnymi lub aksonometrycznymi, − porównywać rzuty prostokątne z aksonometrycznymi (i odwrotnie), − dorysowywać brakujące rzuty w rzutowaniu na trzy płaszczyzny, − porównywać przekroje, półwidoki i widoki. Uczniom naleŜy zapewnić moŜliwość korzystania z róŜnych źródeł informacji (normy, dokumentacje techniczne, poradniki). Uzupełnieniem procesu nauczania powinny być zadania domowe, słuŜące przede wszystkim utrwaleniu nabytych umiejętności.

Zajęcia naleŜy realizować w pracowni techniki, w grupie do 15 uczniów, podzielonych na zespoły 2-3 osobowe. W przypadku ćwiczeń indywidualnych uczniowie powinni mieć zapewnione osobne stanowiska pracy. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć


w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawie wymagań podanych na początku zajęć.


43

Podstawowe wymagania edukacyjne powinny obejmować umiejętność wykonywania szkiców elementów maszyn, ich wymiarowania oraz odczytywania rysunku.

BieŜące postępy uczniów moŜna oceniać na podstawie sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń oraz wykonanych szkiców.

Podczas sprawdzania i oceny szkiców oraz rysunków naleŜy uwzględnić poprawność rozmieszczenia widoków i przekrojów, oznaczenie odchyłek wymiarów, kształtu, połoŜenia, chropowatości powierzchni, wymiarowanie oraz staranność i dokładność wykonania.

W trakcie wykonywania ćwiczeń oraz ich podsumowania naleŜy zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych oraz poprawność wnioskowania.

Na zakończenie realizacji programu jednostki proponuje się przeprowadzić test pisemny z zadaniami otwartymi.



44

Jednostka modułowa 315[01].O2.05 Wykonywanie rysunków z wykorzystaniem komputerowego wspomagania projektowania 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − określić zasady i fazy projektowania, − określić funkcje i zadania programu typu CAD, − scharakteryzować zastosowanie programu typu CAD, − skonfigurować obszar rysunku, − rozróŜnić rodzaje współrzędnych, − oznaczyć punkty za pomocą współrzędnych bezwzględnych

i względnych, − narysować płaską figurę geometryczną za pomocą współrzędnych

bezwzględnych i względnych, − skorzystać z pomocy i narzędzi rysunkowych, − wykonać rysunek na podstawie szkicu, − narysować rysunek płaski z zastosowaniem linii, okręgu, łuku, elipsy,

wieloboku, − zastosować linie konstrukcyjne, filtry, tryby lokalizacji punktów

względem obiektu, − skopiować obiekty ze zmianą ich cech oraz połoŜenia (przesunięcie,

obrót), kształtu (zaokrąglanie, fazowanie), − zakreskować przekroje, − rozróŜnić wymiarowanie liniowe, kątowe, współrzędnościowe, średnic, − skonfigurować urządzenie kreślące, − sporządzić i wydrukować rysunek wykonawczy elementu maszyny

według szkicu, − sporządzić rysunek aksonometryczny elementu maszyny według

szkicu. 2. Materiał nauczania Wprowadzenie do komputerowego wspomagania projektowania. Program typu CAD. Tworzenie rysunków płaskich. Edycja rysunków płaskich. Wymiarowanie. Konfigurowanie urządzeń kreślących. Wydruk opracowanych rysunków.


45

3. Ćwiczenia • Oznaczanie punktów według zadanych współrzędnych względnych

i bezwzględnych. • Rysowanie odcinków według zadanych współrzędnych względnych

i bezwzględnych. • Rysowanie płaskich figur geometrycznych według zadanych

współrzędnych względnych i bezwzględnych. • Zakładanie i zmienianie cech warstw. • Rysowanie rysunku płaskiego z zastosowaniem linii, okręgu, łuku,

elipsy, wieloboku. • Lokalizowanie punktów względem obiektu za pomocą linii

konstrukcyjnych, filtrów, trybów lokalizacji. • Sterowanie wyświetlaniem rysunku na ekranie poprzez: powiększenie,

przesunięcie, pomniejszenie, podgląd, ukrywanie warstw. • Kopiowanie obiektów ze zmianą jego cech oraz połoŜenia. • Kreskowanie przekrojów. • Wymiarowanie rysunku. • Drukowanie (plotowanie) opracowanego rysunku. 4. Środki dydaktyczne Stanowiska komputerowe z oprogramowaniem typu CAD. Drukarka. Instrukcje do ćwiczeń (zadań treningowych). 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Podstawowym celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie umiejętności wykonywania dokumentacji technicznej części maszyny lub urządzenia. W trakcie realizacji programu naleŜy odwoływać się do wiadomości i umiejętności zdobytych przez uczniów podczas nauki szkolnej oraz w jednostce modułowej 315[01].O2.04.

Program naleŜy realizować przede wszystkim metodą ćwiczeń praktycznych i pokazu z wyjaśnieniem, a wykład ograniczyć do wyjaśniania funkcji i moŜliwości programu typu CAD. Zajęcia naleŜy rozpocząć od zapoznania uczniów z podstawowymi narzędziami z paska „Rysuj" i paska „Zmiany", a takŜe dobierania pomocy (ustawień) rysunkowych i ustalania granic rysunku. Po zapoznaniu uczniów ze środowiskiem programu nauczyciel powinien zaprezentować treść ćwiczenia, które następnie uczniowie mają wykonać w oparciu o rozpisane polecenia programu.

Do osiągnięcia celów kształcenia naleŜy stworzyć kaŜdemu uczniowi warunki zapewniające samodzielną i indywidualną pracę. W związku z tym zajęcia powinny odbywać się w pracowni komputerowej w blokach


46

kilkugodzinnych z grupą maksimum 15 uczniów, przy czym kaŜdy z nich powinien mieć zapewnioną pracę na oddzielnym stanowisku komputerowym. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć


systematycznie w trakcie realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie wymagań podanych na początku zajęć.

Podstawowe wymagania edukacyjne powinny obejmować przede wszystkim umiejętności opracowywania, edycji i drukowania rysunków wykonawczych.

Ocena z ćwiczenia powinna być wystawiona na podstawie: − obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania zadania, − udzielonych przez ucznia odpowiedzi, − wykonanego rysunku. Podczas kontroli i oceny osiągnięć uczniów naleŜy takŜe zwracać uwagę na poprawne posługiwanie się terminologią techniczną, merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych, poprawność wnioskowania.

Przy sprawdzaniu i ocenie ćwiczeń naleŜy uwzględnić: − poprawność ustawień środowiska rysunku, − umiejętność korzystania z menu, − umiejętność korzystania z bibliotek i ich zakładania, − poprawność wymiarowania i opisu rysunku, − oznaczenia odchyłek wymiarów, kształtu, połoŜenia, chropowatości

powierzchni. Na zakończenie jednostki modułowej zaleca się przeprowadzić sprawdzian polegający na wykonaniu rysunku technicznego. Wynik tego sprawdzianu powinien, obok ocen z ćwiczeń, stanowić podstawę do wystawienia oceny końcowej.


47

Jednostka modułowa 315[01].O2.06 Stosowanie maszyn i urz ądzeń energetycznych oraz transportu wewn ątrzzakładowego 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − scharakteryzować rodzaje energii, jej źródła oraz procesy

przetwarzania energii, − wykonać obliczenia podstawowych parametrów charakteryzujących

przepływ cieczy i gazów, − sklasyfikować maszyny i urządzenia energetyczne i transportowe, − sklasyfikować pompy, − wyjaśnić budowę, zasadę działania pomp wirowych i wyporowych, − określić parametry pracy pomp wirowych i wyporowych, − dobrać pompę do podanego zastosowania i warunków pracy, − zainstalować i uruchomić pompę, − sklasyfikować spręŜarki, − wyjaśnić przeznaczenie, budowę, zasadę działania spręŜarek, − określić parametry pracy spręŜarek, − zainstalować i uruchomić spręŜarkę, − wyjaśnić przeznaczenie, budowę, zasadę działania wentylatorów, − wyjaśnić przeznaczenie, budowę, zasadę działania urządzeń

chłodniczych, − wyjaśnić przeznaczenie, budowę i zasadę działania kotłów, − sklasyfikować przenośniki, − sklasyfikować maszyny do transportu wewnątrzzakładowego, − dobrać maszynę lub urządzenie transportowe do określonego

zadania, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej, ochrony środowiska podczas instalowania i uruchomiania pomp, wentylatorów i spręŜarek.

2. Materiał nauczania Rodzaje energii. Podział maszyn i urządzeń. Pompy. Parametry pracy pompy. Kotły. SpręŜarki i wentylatory. Urządzenia chłodnicze. Przenośniki.


48

Maszyny i urządzenia transportu wewnątrzzakładowego. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas eksploatacji maszyn i urządzeń. 3. Ćwiczenia • Obliczanie podstawowych parametrów charakteryzujących przepływ

cieczy (gazu). • Dobieranie pompy do podanego zastosowania i warunków pracy. • Instalowanie i uruchamianie pompy. • Dobieranie spręŜarki do podanego zastosowania i warunków pracy. • Instalowanie i uruchamianie spręŜarki. • Dobieranie wentylatora do podanego zastosowania i warunków pracy. • Instalowanie i uruchamianie wentylatora. • Dobieranie urządzenia chłodniczego do podanego zastosowania

i warunków pracy. • Dobieranie przenośnika do określonych warunków pracy. • Dobieranie urządzeń pomocniczych do magazynowania

i składowania. 4. Środki dydaktyczne Stanowiska do instalowania i uruchamiania pomp, spręŜarek, wentylatorów. Modele maszyn i urządzeń energetycznych. Modele urządzeń transportowych. Dokumentacje techniczno-ruchowe pomp, spręŜarek, wentylatorów, urządzeń chłodniczych, urządzeń transportu wewnątrzzakładowego. Tablice poglądowe urządzeń energetycznych i transportowych. Katalogi maszyn i urządzeń. Poradniki: mechanika, energetyka. Foliogramy dotyczące klasyfikacji, budowy i zastosowania urządzeń energetycznych i transportowych. Filmy dydaktyczne dotyczące stosowania urządzeń energetycznych i transportowych. Teksty przewodnie do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Jednostka modułowa obejmuje treści dotyczące maszyn i urządzeń energetycznych i transportowych stosowanych w wielu dziedzinach przemysłu.

Podczas realizacji programu jednostki naleŜy zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie umiejętności rozróŜniania maszyn i urządzeń oraz określania ich przeznaczenia.


49

Podczas procesu nauczania-uczenia się zaleca się zastosowanie metody przewodniego tekstu, pokazu z objaśnieniem, a takŜe metody gier dydaktycznych, dyskusji dydaktycznej oraz ćwiczeń praktycznych.

Dla ułatwienia zrozumienia realizowanych treści wskazane jest wykonywanie pokazów z objaśnieniem. Budowę i zasadę działania maszyn i urządzeń naleŜy wyjaśniać na rzeczywistych maszynach lub na modelach dydaktycznych. Objaśnienie moŜna wspomóc filmem dydaktycznym, foliogramami, schematami, planszami, a takŜe programami komputerowymi, symulującymi pracę maszyn i urządzeń. Podczas wykonywania ćwiczeń proponuje się zastosować teksty przewodnie lub instrukcje montaŜu i uruchomienia maszyn i urządzeń. Instalowanie maszyn i urządzeń powinno być poprzedzone instruktaŜem z objaśnieniem oraz przebiegać zgodnie z DTR. Uruchamianie maszyn powinno odbywać się pod nadzorem nauczyciela. Niezbędne jest wyposaŜenie stanowisk ćwiczeniowych w instrukcje obsługi oraz instrukcje montaŜu.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni techniki w grupie 12 do 15 uczniów, z podziałem na zespoły 2-3 osobowe. Czas realizacji jednostki dydaktycznej powinien wynosić od 2 do 3 godzin lekcyjnych.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń z zakresu instalowania i uruchamiania maszyn i urządzeń naleŜy zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi na stanowisku pracy. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się przez

cały czas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć. W zakresie wymagań podstawowych uczeń powinien rozróŜniać główne zespoły maszyn i urządzeń, określać ich przeznaczenie oraz dobierać maszynę lub urządzenie do warunków pracy. Na poziomie ponadpodstawowym uczeń powinien wyjaśniać budowę i działanie maszyn oraz klasyfikować maszyny i urządzenia według róŜnych kryteriów.

Podczas realizacji programu nauczania osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać na podstawie: − ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji indywidualnej i zespołowej pracy ucznia

podczas wykonywania ćwiczeń. Wiadomości teoretyczne, niezbędne do realizacji czynności praktycznych, proponuje się sprawdzać z zastosowaniem testu osiągnięć szkolnych. Zadania w teście mogą być zamknięte (wyboru wielokrotnego) lub otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką).


50

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać na podstawie obserwacji czynności wykonywanych w trakcie realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − planowanie i organizowanie bezpiecznej pracy, − samodzielność, − pracę w grupie. Poza tym wskazane jest wdroŜenie uczniów do samooceny, co powinno sprzyjać większej odpowiedzialności za osiągane efekty uczenia się.

Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej proponuje się przeprowadzić test pisemny z zadaniami otwartymi i zamkniętymi.

W ocenie końcowej naleŜy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania wiadomości i umiejętności ucznia stosowanych przez nauczyciela.


51

Moduł 315[01].O3 Podstawowe układy sterowania i regulacji 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − wykorzystywać podstawowe prawa z zakresu elektrotechniki do

analizowania obwodów elektrycznych oraz obliczania podstawowych wielkości elektrycznych,

− wykonywać połączenia elementów elektrycznych i elektronicznych według schematu,

− wykonywać pomiary wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego i przemiennego,

− rozróŜniać i charakteryzować odbiorniki energii elektrycznej, − charakteryzować podstawowe instalacje elektryczne i ich

zabezpieczenia, − wyjaśniać działanie podstawowych elementów i układów

elektronicznych, − sprawdzać działanie podstawowych układów elektronicznych, − wyjaśniać działanie podstawowych elementów automatyki

elektrycznej, pneumatycznej i hydraulicznej, − montować oraz uruchamiać proste układy sterowania i regulacji, − charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy

urządzeniach elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych, − przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej podczas wykonywania pracy. 2. Wykaz jednostek modułowych



315[01].O3.01 Badanie układów elektrycznych i elektronicznych 46 315[01].O3.02 Montowanie i sprawdzanie układów automatyki 26

Razem 72


52

3. Schemat układu jednostek modułowych 4. Literatura Barlik R., Nowak M.: Układy sterowania i regulacji urządzeń energoelektronicznych. WSiP, Warszawa 1998 Bartodziej G., KałuŜa I.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP, Warszawa 2000 Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2000 Chochowski A.: Elektrotechnika z automatyką. WSiP, Warszawa1998 Chwaleba A., Moeschke B., Płoszajski G.: Elektronika. WSiP Warszawa 1999 Goźlińska E.: Maszyny elektryczne. WSiP, Warszawa 2001 Jabłoński W., Płoszajski G.: Elektrotechnika z automatyką. WSiP, Warszawa 2003 Kostro J.: Elementy, urządzenia i układy automatyki. WSiP, Warszawa 1998 Kurdziel R.: Elektrotechnika dla szkoły zasadniczej. Część 1 i 2. WSiP, Warszawa 1999 Płoszajski G.: Automatyka. WSiP, Warszawa 1995 Siemieniako F., Gawrysiak M.: Automatyka i robotyka. WSiP, Warszawa 1996 Schmid D., Baumann A., Kaufmann H., Paezold H., Zippel B.: Mechatronika. REA, Warszawa 2002 Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

315[01].O3 Podstawowe układy

sterowania i regulacji

315[01].O3.01 Badanie układów

elektrycznych i elektronicznych

315[01].O3.02 Montowanie i sprawdzanie

układów automatyki


53

Jednostka modułowa 315[01].O3.01 Badanie układów elektrycznych i elektronicznych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − rozróŜnić podstawowe wielkości elektryczne i ich jednostki, − scharakteryzować rodzaje źródeł energii elektrycznej, − rozróŜnić elementy obwodu elektrycznego, − rozpoznać symbole graficzne podstawowych elementów

elektrycznych i elektronicznych, − odczytać schematy prostych układów elektrycznych i elektronicznych, − obliczyć podstawowe wielkości elektryczne wykorzystując prawa

elektrotechniki, − scharakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy

urządzeniach elektrycznych, − połączyć układy elektryczne i elektroniczne zgodnie ze schematem, − zmierzyć podstawowe wielkości elektryczne w obwodach prądu

stałego i przemiennego, − opisać budowę, działanie i przeznaczenie typowych odbiorników

energii elektrycznej, − scharakteryzować typowe maszyny elektryczne, − opisać podstawowe instalacje elektryczne i ich zabezpieczenia, − wykonać prostą instalację oświetleniową i sprawdzić jej działanie, − zmontować i uruchomić prosty układ sterowania silnikiem

elektrycznym wraz z jego zabezpieczeniem, − wskazać przeznaczenie podstawowych elementów elektronicznych, − wyjaśnić działanie prostych układów elektronicznych na podstawie ich

schematów, − sprawdzić poprawność działania podstawowych układów

elektronicznych, − zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku

pracy. 2. Materiał nauczania Prąd elektryczny - rodzaje i źródła. Obwody prądu stałego. Prawo Ohma i prawa Kirchhoffa. Łączenie źródeł napięcia i rezystorów. Moc i energia prądu elektrycznego. Przemiany energii elektrycznej - rodzaje odbiorników. Pomiary wielkości elektrycznych.


54

Bezpieczeństwo i higiena pracy przy urządzeniach elektrycznych. Obwody prądu przemiennego. Połączenie odbiorników w gwiazdę i w trójkąt. Maszyny elektryczne i transformatory. Zabezpieczenia silników elektrycznych. Urządzenia grzejne oraz źródła światła. Instalacje elektryczne. Podstawowe elementy i układy elektroniczne. 3. Ćwiczenia • RozróŜnianie na schematach elementów obwodów elektrycznych. • Obliczanie natęŜenia prądu oraz napięć, mocy i rezystancji zastępczej

w prostych obwodach elektrycznych. • Dobieranie mierników i wykonywanie pomiarów natęŜenia prądu,

napięcia, rezystancji i mocy. • Łączenie obwodów elektrycznych według schematu. • Badanie prostych obwodów prądu stałego i przemiennego. • Sprawdzanie parametrów transformatora małej mocy. • Montowanie układu sterowania silnika elektrycznego wraz

z zabezpieczeniem i sprawdzanie jego pracy. • Rozpoznawanie podstawowych rodzajów przewodów instalacyjnych. • RozróŜnianie elementów składowych wybranej instalacji elektrycznej,

osprzętu instalacyjnego i zabezpieczeń. • Montowanie instalacji oświetleniowej według schematu oraz

sprawdzanie jej działania. • RozróŜnianie elementów elektronicznych na podstawie ich wyglądu

oraz symboli graficznych. • Określanie funkcji elementów elektronicznych w typowych układach. • Badanie prostownika jednofazowego. • Badanie wzmacniacza elektronicznego. 4. Środki dydaktyczne Elementy elektryczne i elektroniczne. Maszyny i urządzenia elektryczne. Osprzęt instalacyjny i próbki przewodów. Zestawy do wykonywania badań i pomiarów. Przyrządy pomiarowe. Narzędzia, części i materiały do instalowania silników elektrycznych. Katalogi elementów elektronicznych, silników, łączników i przewodów. Schematy instalacji oraz układów elektrycznych i elektronicznych. Normy i akty prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy przy instalacjach i urządzeniach elektrycznych. Instrukcje i teksty przewodnie do ćwiczeń.


55

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki Program jednostki modułowej obejmuje podstawową wiedzę

z zakresu analizowania i badania podstawowych układów elektrycznych i elektronicznych.

Podczas poznawania przez uczniów układów elektrycznych, układów elektronicznych i układów sterowania, naleŜy skupić się na ich budowie, schemacie ideowym lub blokowym oraz zastosowaniu. Bardzo waŜne jest kształtowanie umiejętności odczytywania schematów układów, dobierania elementów do montaŜu oraz montowania układów elektrycznych i sprawdzania poprawności ich działania.

W procesie nauczania-uczenia się naleŜy przede wszystkim stosować metodę przewodniego tekstu i ćwiczeń praktycznych. Dla lepszego zrozumienia i utrwalenia treści programowych wskazane jest przeprowadzenie pokazów z wyjaśnieniem. Do wykonywania ćwiczeń nauczyciel powinien przygotować: teksty przewodnie, instrukcje do ćwiczeń, dokumentację techniczną, PN, poradniki i inne potrzebne materiały. Uczniowie korzystając z pytań prowadzących i arkuszy ćwiczeniowych samodzielnie planują i wykonują ćwiczenia. Zadaniem nauczyciela jest obserwacja przebiegu realizacji zadania oraz udzielanie konsultacji.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni techniki w grupie do 15 uczniów z wydzielonymi stanowiskami do pracy w zespołach. Zaleca się prowadzenie ćwiczeń pojedynczo lub w zespołach 2 osobowych, tak aby kaŜdy uczeń miał moŜliwość indywidualnego wykonania ćwiczenia. Czas realizacji jednostki dydaktycznej powinien wynosić od 2 do 3 godzin lekcyjnych.

Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń naleŜy zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi podczas pracy z urządzeniami elektrycznymi. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie postępów ucznia powinno odbywać się przez

cały czas realizacji programu jednostki modułowej na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć.

Wymagania edukacyjne powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania umiejętności i wiadomości wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Zaleca się, aby wymagania podstawowe obejmowały przede wszystkim umiejętności montowania oraz testowania układów elektrycznych i elektronicznych.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać na podstawie: − ustnych sprawdzianów wiadomości i umiejętności,


56

− testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji indywidualnej i zespołowej pracy ucznia

podczas wykonywania ćwiczeń. Wiadomości teoretyczne niezbędne do realizacji ćwiczeń, mogą być sprawdzane za pomocą testu z zadaniami zamkniętymi (wielokrotnego wyboru, na dobieranie) i otwartymi (krótkiej odpowiedzi, z luką).

Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie obserwacji czynności wykonywanych podczas realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − dobieranie przyrządów pomiarowych, − łączenie układów pomiarowych na podstawie schematu, − wykonywanie pomiarów podstawowych parametrów układów

elektrycznych i elektronicznych, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

pomiarów. Sprawdzanie poprawności wykonania ćwiczenia naleŜy przeprowadzać w trakcie i po jego wykonaniu. Uczeń powinien samodzielnie sprawdzić wyniki swojej pracy według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny postępów. Następnie nauczyciel powinien dokonać kontroli według tego samego arkusza.

Ocena na zakończenie realizacji programu nauczania powinna uwzględniać wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia. Podstawą do uzyskania pozytywnej oceny powinno być poprawne wykonanie ćwiczeń.


57

Jednostka modułowa 315[01].O3.02 Montowanie i sprawdzanie układów automatyki 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − wyjaśnić róŜnicę między sterowaniem a regulacją, − rozróŜnić elementy układu automatycznej regulacji i określić ich

funkcje w układzie, − sklasyfikować układy automatycznej regulacji, − rozróŜnić podstawowe wielkości charakteryzujące przepływ cieczy

i gazów, − określić wady i zalety oraz zakres stosowania elektrycznych,

pneumatycznych i hydraulicznych urządzeń automatyki, − rozróŜnić i scharakteryzować podstawowe przetworniki pomiarowe, − wyjaśnić działanie i zastosowanie elementów wykonawczych

pneumatycznych, hydraulicznych i elektrycznych, − rozpoznać typy regulatorów i scharakteryzować ich podstawowe

parametry, − wyjaśnić działanie układów regulacji temperatury, poziomu, ciśnienia, − opisać na podstawie schematów działanie wybranych układów

sterowania pneumatycznego i elektropneumatycznego oraz hydraulicznego i elektrohydraulicznego,

− zbudować na podstawie schematu układy sterowania lub układy automatycznej regulacji,

− przetestować działanie układów sterowania i regulacji, − scharakteryzować wymagania dotyczące bezpiecznej eksploatacji

instalacji i urządzeń ciśnieniowych, − zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku. 2. Materiał nauczania Rodzaje układów sterowania. Sterowanie a regulacja. Układ automatycznej regulacji - struktura i rodzaje. Ogólna charakterystyka urządzeń automatyki. Wielkości charakteryzujące przepływ cieczy i gazów. Przetworniki pomiarowe. Rodzaje regulatorów. Elementy wykonawcze. Układy regulacji temperatury, poziomu, ciśnienia. Wybrane układy sterowania pneumatycznego i elektropneumatycznego. Wybrane układy sterowania hydraulicznego i elektrohydraulicznego. Zasady montaŜu układów automatyki.


58

Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas eksploatacji instalacji i urządzeń ciśnieniowych. 3. Ćwiczenia • RozróŜnianie przetworników pomiarowych. • Analizowanie działania siłownika pneumatycznego i hydraulicznego. • Porównywanie właściwości róŜnych rodzajów regulatorów. • Analizowanie działania układu regulacji na podstawie jego schematu. • Testowanie róŜnych elementów automatyki. • Montowanie i testowanie układu regulacji: temperatury, poziomu oraz

ciśnienia. • Montowanie i testowanie układów wykonawczych urządzenia

z wykorzystaniem elementów pneumatycznych i elektropneumatycznych.

• Montowanie i testowanie układów sterowniczych urządzenia z wykorzystaniem elementów pneumatycznych i elektropneumatycznych.

• Montowanie i testowanie układów wykonawczych urządzenia z wykorzystaniem elementów hydraulicznych i elektrohydraulicznych.

4. Środki dydaktyczne Elementy automatyki i ich przekroje. Plansze i foliogramy dotyczące elementów automatyki. Zestaw narzędzi, mierników, części i materiałów do montowania układów pneumatycznych i elektropneumatycznych. Zestaw narzędzi, mierników, części i materiałów do montowania układów hydraulicznych i elektrohydraulicznych. Zestaw narzędzi, mierników, części i materiałów do montowania układów regulacji temperatury, ciśnienia i poziomu płynu. Schematy instalacji i układów pneumatycznych, elektropneumatycznych, hydraulicznych i elektrohydraulicznych. Schematy układów regulacji ciśnienia, temperatury, poziomu płynu. Normy i akty prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach ciśnieniowych. Instrukcje i teksty przewodnie do ćwiczeń.


59

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki Jednostka modułowa obejmuje treści dotyczące podstawowych

elementów i układów automatyki pneumatycznej, elektrycznej i hydraulicznej.

Podczas procesu nauczania-uczenia się naleŜy wykorzystać umiejętności nabyte przez uczniów w jednostce modułowej 315[01].O3.01.

Szczególnie waŜne jest opanowanie przez uczniów umiejętności odczytywania schematów, dobierania elementów do montaŜu, posługiwania się narzędziami oraz montowania i sprawdzania poprawności działania układu.

Istotną rolę w osiąganiu celów kształcenia ma dobór metod nauczania. Wskazane jest stosowanie takich metod, jak: przewodniego tekstu, ćwiczeń praktycznych oraz pokazu z objaśnieniem.

Przykładowe ćwiczenia zamieszczone w programie stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń moŜe być rozszerzony w zaleŜności od potrzeb edukacyjnych i moŜliwości szkoły.

Program jednostki naleŜy realizować w pracowni techniki w grupie do 15 osób. Pracownia powinna posiadać wydzielone stanowiska do pracy w zespołach. Zaleca się prowadzenie ćwiczeń indywidualnie lub w zespołach 2 osobowych, tak aby kaŜdy uczeń miał moŜliwość wykonania ćwiczenia. Czas realizacji jednostki dydaktycznej powinien wynosić od 2 do 3 godzin lekcyjnych.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń konieczne jest zapoznanie uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony środowiska podczas ich wykonywania. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Sprawdzanie postępów ucznia powinno odbywać się systematycznie

przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć.

Wymagania edukacyjne powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania umiejętności i wiadomości wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Zaleca się, aby wymagania podstawowe obejmowały przede wszystkim umiejętność montowania i testowania układów pneumatycznych, hydraulicznych, elektropneumatycznych i elektrohydraulicznych.

Wiadomości teoretyczne niezbędne do realizacji ćwiczeń, mogą być sprawdzane za pomocą testu pisemnego z zadaniami zamkniętymi (wielokrotnego wyboru, na dobieranie) i otwartymi (krótkiej odpowiedzi, z luką).


60

Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie obserwacji czynności wykonywanych podczas realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − posługiwanie się terminologią techniczną z zakresu automatyki, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, − czytanie schematów układów sterowania, − wykonywanie montaŜu układów pneumatycznych, hydraulicznych,

elektropneumatycznych i elektrohydraulicznych, − sprawdzanie poprawności działania układu. Sprawdzanie poprawności wykonania ćwiczenia naleŜy przeprowadzać w trakcie i po jego wykonaniu. Uczeń powinien samodzielnie sprawdzić wyniki swojej pracy według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny postępów. Następnie nauczyciel powinien dokonać kontroli według tego samego arkusza.

Poprawność merytoryczną wykonywanych ćwiczeń zaleca się oceniać w kategorii: uczeń umie lub nie umie wykonać ćwiczenie.

Po zakończeniu realizacji programu nauczania proponuje się zastosować test pisemny z zadaniami otwartymi i zamkniętymi.

Wskazane jest, aby końcowa ocena uwzględniała wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia. Podstawą do uzyskania pozytywnej oceny powinno być poprawne wykonanie ćwiczeń.


61

Moduł 315[01].O4 Podstawowe techniki wytwarzania 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − wyjaśniać podstawowe pojęcia metrologiczne, − wykonywać pomiary wielkości geometrycznych części maszyn, − interpretować otrzymane wyniki pomiarów, − rozróŜniać podstawowe techniki wytwarzania części maszyn, − wykonywać trasowanie na płaszczyźnie, − wykonywać prace z zakresu obróbki ręcznej, − wykonywać złącza lutowane, − sprawdzać jakość wykonanej pracy, − przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

wykonywania pomiarów, − posługiwać się dokumentacją techniczną, PN. 2. Wykaz jednostek modułowych



315[01].O4.01 Wykonywanie pomiarów warsztatowych 24

315[01].O4.02 Zastosowanie podstawowych technik wytwarzania części maszyn 84

Razem 108

3. Schemat układu jednostek modułowych

315[01].O4 Podstawowe techniki

wytwarzania

315[01].O4.01 Wykonywanie pomiarów

warsztatowych

315[01].O4.02 Zastosowanie podstawowych technik wytwarzania części

maszyn


62

4. Literatura Dretkiewicz-Więch J.: Technologia mechaniczna. Techniki wytwarzania. WSiP, Warszawa 2000 Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa 2000 Malinowski J.: Pasowania i pomiary. WSiP, Warszawa 1993 Malinowski J., Jakubiec W.: Tolerancje i pasowania w budowie maszyn WSiP, Warszawa 1998 Mały poradnik mechanika. Praca zbiorowa. WNT, Warszawa 1999 Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.


63

Jednostka modułowa 315[01].O4.01 Wykonywanie pomiarów warsztatowych

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − rozróŜnić rodzaje wymiarów liniowych, − określić wymiar tolerowany, − dokonać zamiany tolerowania symbolowego na liczbowe, − określić pasowanie na podstawie oznaczenia i wartości luzów, − wyjaśnić pojęcie mierzenia i sprawdzania, − rozróŜnić metody pomiarowe, − sklasyfikować przyrządy pomiarowe, − określić właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych, − zorganizować stanowisko do pomiarów zgodnie z przepisami

bezpieczeństwa i higieny pracy i wymaganiami ergonomii, − dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru i sprawdzania części

maszyn w zaleŜności od kształtu oraz dokładności wykonania, − sprawdzić luzy, promienie zaokrągleń, kąt prosty oraz płaskość

i prostoliniowość powierzchni, − wykonać z róŜną dokładnością pomiar średnic zewnętrznych

i wewnętrznych, długości, wysokości i głębokości elementów maszyn, − wykonać pomiar kątów, − wykonać pomiar chropowatości powierzchni, − zinterpretować wyniki pomiarów, − opracować wyniki pomiarów, − zakonserwować i przechować przyrządy pomiarowe, − posłuŜyć się PN, dokumentacją techniczną, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

pomiarów.

2. Materiał nauczania Zamienność części w budowie maszyn. Rodzaje wymiarów. Wymiary tolerowane. Tolerancja wymiarów liniowych. Pasowania. Układ tolerancji i pasowań. Chropowatość powierzchni. Mierzenie i sprawdzanie. Metody pomiarowe. Błędy pomiaru. Klasyfikacja i właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych. Wzorce miar. Sprawdziany. Przyrządy suwmiarkowe. Przyrządy mikrometryczne. Czujniki.


64

Przyrządy do pomiarów kątów. Mikroskop warsztatowy. Konserwacja i przechowywanie przyrządów pomiarowych. Dobór przyrządów pomiarowych. Pomiar wielkości geometrycznych. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania pomiarów.

3. Ćwiczenia • Obliczanie wymiarów granicznych, odchyłek granicznych, tolerancji. • Obliczanie luzów granicznych pasowania. • Obliczanie tolerancji pasowania oraz luzu lub wcisku średniego

łączonych elementów. • Wybieranie z PN odchyłek dla zadanych pasowań oraz obliczanie

luzów i tolerancji pasowania. • Dokonywanie zamiany tolerowania symbolowego na liczbowe. • Określanie na podstawie luzów i wcisków granicznych charakteru

pasowania. • Obliczanie luzów oraz tolerancji pasowania na podstawie wybranych

z PN odchyłek dla zadanych pasowań. • Określanie wartości luzu lub wcisku po zmierzeniu łączonych

elementów (z pominięciem błędu pomiaru), tj. otworu i wałka. • Sprawdzanie chropowatości powierzchni. • Sprawdzanie otworów i wałków sprawdzianami jednogranicznymi

i dwugranicznymi. • Wykonywanie pomiarów okrągłości i walcowości wałków, otworów. • Wykonywanie pomiarów części maszyn o róŜnych kształtach za

pomocą przyrządów suwmiarkowych i mikrometrycznych. • Sprawdzanie skoku i zarysu gwintu wewnętrznego oraz

zewnętrznego. • Wykonywanie pomiarów kształtu oraz połoŜenia wałków i otworów. • Wykonywanie pomiarów kątów. • Wykonywanie pomiarów bicia promieniowego i osiowego. • Przeprowadzanie konserwacji przyrządów pomiarowych.

4. Środki dydaktyczne Przymiary kreskowe, szczelinomierze, kątowniki, wzorce zarysu gwintów, wzorce kątów, płytki wzorcowe. Przyrządy suwmiarkowe zwykłe, czujnikowe, cyfrowe o róŜnym zakresie pomiaru i róŜnym noniuszu. Przyrządy mikrometryczne, pasametry o róŜnym zakresie pomiarowym. Czujniki zegarowe. Statywy, uchwyty, płyty pomiarowe.


65

Liniały krawędziowe i powierzchniowe. Przyrządy do pomiaru kątów. Przyrządy do pomiaru chropowatości. Sprawdziany jedno- i dwugraniczne do otworów, wałków, gwintów. Wałki, tuleje, śruby, części maszyn z nagwintowanymi otworami. Katalogi przyrządów pomiarowych. Instrukcje uŜytkowania przyrządów i sprawdzianów. Normy PN i ISO. Foliogramy dotyczące: klasyfikacji przyrządów pomiarowych, pomiaru suwmiarkami i mikrometrami, czujnikami, kątomierzem uniwersalnym oraz posługiwania się przyrządami.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki W trakcie realizacji programu jednostki modułowej naleŜy kształtować

umiejętność dokonywania pomiarów powszechnie stosowanymi przyrządami, szacowania wielkości błędów popełnianych podczas pomiarów oraz doboru przyrządów pomiarowych. Osiągnięcie przez uczniów załoŜonych celów jest konieczne do realizacji programów kolejnych jednostek modułowych.

W procesie nauczania-uczenia się naleŜy stosować metodę ćwiczeń praktycznych, przewodniego tekstu, opisu oraz pokazu z wyjaśnieniem. Pomiary wielkości geometrycznych powinny być poprzedzone realizacją treści z zakresu tolerancji i pasowań. PoniewaŜ ich zrozumienie moŜe sprawić uczniom trudności, podczas wprowadzania i utrwalania pojęć z tego zakresu naleŜy przeprowadzić znaczną ilość ćwiczeń obliczeniowych.

Mając na celu samodzielne wykonywanie ćwiczeń przez uczniów naleŜy przygotować odpowiednią instrukcję lub przewodni tekst. Instrukcja powinna zawierać: wiadomości teoretyczne niezbędne do wykonania ćwiczenia, jego przebieg oraz wskazówki do wykonania. Uczeń powinien zapoznać się z instrukcją przed przystąpieniem do ćwiczeń. Ćwiczenia zamieszczone w programie stanowią propozycję, która moŜe być wykorzystana w czasie zajęć. Wskazane jest aby nauczyciel przygotował własne ćwiczenia o róŜnym stopniu trudności.

Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń pomiarowych uczniowie powinni zapoznać się z zasadami konserwacji, przechowywania i uŜytkowania przyrządów pomiarowych. W trakcie ćwiczeń naleŜy zwracać uwagę na przestrzeganie przez uczniów przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, korzystanie z norm, dokumentacji technicznej oraz na umiejętność pracy w zespole.

Po wykonaniu ćwiczenia uczeń powinien opracować sprawozdanie, zawierające temat ćwiczenia, jego cel, wyniki pomiarów i ich interpretację. Sprawozdania mogą być prezentowane przez uczniów na forum grupy.


66

Zajęcia naleŜy realizować w pracowni techniki w grupie 12-15 uczniów, wykonujących ćwiczenia na wydzielonych stanowiskach pracy w zespołach 2-3 osobowych.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń pomiarowych konieczne jest zapoznanie uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi na danym stanowisku.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

systematycznie podczas realizacji jednostki modułowej w oparciu o wymagania przedstawione na początku zajęć. W zakresie wymagań podstawowych uczeń powinien dobrać przyrządy pomiarowe, wykonać pomiary, zinterpretować wyniki pomiarów oraz określić ich dokładność.

W zakresie wymagań ponadpodstawowych uczeń powinien opisać budowę, działanie i przeznaczenie przyrządów pomiarowych, scharakteryzować właściwości metrologiczne podstawowych przyrządów oraz dokonać analizy przyczyn powstania rozbieŜności wyników.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać w zakresie zaplanowanych celów kształcenia na podstawie: − ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji czynności ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeń.

Podczas kontroli i oceny osiągnięć uczniów naleŜy zwracać uwagę na umiejętność operowania zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, poprawne stosowanie pojęć technicznych i wnioskowanie.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać przez obserwację czynności wykonywanych w trakcie realizacji ćwiczeń. Przy ocenie naleŜy uwzględnić przede wszystkim następujące umiejętności: − organizowanie stanowiska pracy, − dobieranie przyrządów pomiarowych, − wykonywanie pomiarów zgodnie z instrukcją kontroli, − przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

pomiarów. Kontrolę poprawności wykonania ćwiczenia naleŜy przeprowadzić w trakcie i po jego wykonaniu. Uczeń powinien samodzielnie sprawdzić wyniki swojej pracy według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny. Następnie, według tego samego arkusza, kontroli powinien dokonać nauczyciel oceniając poprawność, jakość i staranność wykonania zadania.

Ocena po zakończeniu realizacji programu nauczania powinna uwzględniać wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela


67

sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia. Podstawą do uzyskania pozytywnej oceny powinno być poprawne wykonanie ćwiczeń.


68

Jednostka modułowa 315[01].O4.02 Zastosowanie podstawowych technik wytwarzania części maszyn 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − scharakteryzować proces produkcyjny i technologiczny, − przedstawić strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa produkcyjnego, − wyjaśnić organizację procesu zarządzania przedsiębiorstwem

produkcyjnym, − przygotować stanowisko do wykonywanej pracy, − dobrać narzędzia, elektronarzędzia, przyrządy, urządzenia i materiały

do wykonywanych zadań, − obsłuŜyć wiertarkę i szlifierkę, − wykonać trasowanie na płaszczyźnie, − wykonać prace z zakresu obróbki ręcznej: ścinanie, cięcie,

prostowanie, gięcie, piłowanie, wiercenie, rozwiercanie, pogłębianie gwintowanie,

− naostrzyć narzędzia uŜywane do obróbki ręcznej, − scharakteryzować odlewanie, − rozróŜnić podstawowe rodzaje obróbki plastycznej, − rozróŜnić podstawowe sposoby maszynowej obróbki wiórowej, − wykonywać podstawowe operacje obróbki mechanicznej skrawaniem, − rozróŜnić sposoby spajania metali i stopów, − wykonywać połączenie lutowane, − sprawdzić jakość wykonanej pracy, − określić zasady montaŜu i demontaŜu maszyn i urządzeń, − określić zasady organizacji prac remontowych i konserwacyjnych, − określić zasady organizacji prac remontowo-budowlanych oraz

warunki ich bezpiecznego wykonywania, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania pracy, − posłuŜyć się dokumentacją techniczną DTR, PN, instrukcjami obsługi. 2. Materiał nauczania Proces produkcyjny i technologiczny. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa produkcyjnego. Zarządzanie przedsiębiorstwem produkcyjnym. WyposaŜenie i organizacja stanowiska do obróbki ręcznej. Trasowanie. Podstawowe rodzaje prac wchodzące w zakres obróbki ręcznej. Odlewnictwo.


69

Obróbka plastyczna. Maszynowa obróbka wiórowa. Spajanie metali i stopów. MontaŜ i demontaŜ maszyn i urządzeń. Technologia i organizacja napraw. Prace remontowo-budowlane. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona przeciwpoŜarowa ochrona środowiska. 3. Ćwiczenia • Trasowanie elementów geometrycznych na powierzchni płaskiej. • Dobieranie narzędzi i przyrządów do wykonywania prac z zakresu

obróbki ręcznej. • Ustalanie sposobu mocowania przedmiotu obrabianego. • Obliczanie długości materiału wejściowego do gięcia na podstawie

rysunku gotowej części. • Dobieranie liczby obrotów wrzeciona wiertarki do wymaganej

prędkości skrawania i średnicy wiertła. • Dobieranie wiertarki w zaleŜności od średnicy wierconych otworów,

rodzaju materiału, wielkości i kształtu przedmiotu. • Dobieranie średnicy wiertła do wykonania otworu pod gwint. • Dobieranie średnicy sworznia do nacinania na nim gwintu. • Wykonywanie prac z zakresu obróbki ręcznej, jak: ścinanie,

przecinanie, wycinanie, cięcie, prostowanie, gięcie, wiercenie, rozwiercanie, pogłębianie, gwintowanie, piłowanie.

• Dobieranie przyrządów pomiarowych do sprawdzania zgodności wymiarów i kształtów przedmiotu z rysunkiem.

• Wykonywanie połączenia lutowanego. • RozróŜnianie części maszyn wykonanych obróbką mechaniczną

skrawaniem, odlewaniem, obróbką plastyczną. • Dobieranie rodzaju obróbki do wykonania części maszyny. • OdróŜnianie ruchu głównego i posuwowego w podstawowych

sposobach maszynowej obróbki wiórowej. • RozróŜnianie głównych zespołów wiertarki. 4. Środki dydaktyczne Narzędzia, przyrządy i materiały pomocnicze do trasowania. Narzędzia, elektronarzędzia, przyrządy i urządzenia do obróbki ręcznej. Narzędzia do lutowania. Luty, topniki. Przyrządy pomiarowe.


70

Instrukcje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpoŜarowej. Instrukcje stanowiskowe. Dokumentacja warsztatowa. PN. Poradniki: mechanika, ślusarza. Foliogramy z zakresu obróbki ręcznej, maszynowej obróbki wiórowej, odlewania, obróbki plastycznej, łączenia metali. Filmy dydaktyczne przedstawiające róŜne techniki wytwarzania. Teksty przewodnie i instrukcje do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Program nauczania jednostki modułowej obejmuje treści z zakresu obróbki ręcznej, odlewnictwa, obróbki plastycznej, maszynowej obróbki wiórowej oraz spajania metali i stopów. Podczas jego realizacji naleŜy przede wszystkim kształtować umiejętność wykonywania podstawowych prac z zakresu obróbki ręcznej oraz utrwalać nawyki bezpiecznej pracy i prawidłowego uŜytkowania narzędzi, przyrządów, maszyn i urządzeń.

W procesie nauczania-uczenia się naleŜy stosować następujące metody: tekstu przewodniego, ćwiczeń praktycznych, pokazu z objaśnieniem, pogadanki dydaktycznej. Ćwiczenia praktyczne powinien poprzedzić pokaz z objaśnieniem. Podczas pokazu opis słowny naleŜy ograniczyć do minimum, natomiast demonstrować jak najwięcej przykładów czynności, zwracając uwagę na prawidłowe ich wykonywanie. Wskazane jest, aby w trakcie ćwiczeń nauczyciel obserwował pracę ucznia, wskazywał popełniane błędy oraz naprowadzał na właściwy tok pracy. Bardzo waŜne jest zwracanie uwagi na przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania zadań, staranność wykonania ćwiczeń i natychmiastowe korygowanie błędów. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposaŜone w niezbędny sprzęt, narzędzia, materiały i pomoce dydaktyczne. Uczniom naleŜy umoŜliwić korzystanie z róŜnych źródeł informacji, takich jak: normy, dokumentacja techniczna, dokumentacja warsztatowa, instrukcje oraz poradniki.

Dla lepszego zrozumienia treści z zakresu obróbki plastycznej i odlewnictwa, maszynowej obróbki wiórowej i spajania, naleŜy wykorzystać filmy dydaktyczne bądź zorganizować wycieczkę do zakładu pracy.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni techniki w grupie 12 do 15 uczniów, z podziałem na zespoły 2-3 osobowe. Realizacja treści programowych moŜe odbywać się równieŜ w Centrum Kształcenia Praktycznego lub Centrum Kształcenia Ustawicznego, wyposaŜonych w odpowiednie stanowiska ćwiczeniowe.


71

Ćwiczenia naleŜy tak zorganizować, aby kaŜdy uczeń miał moŜliwość wykonania i ewentualnego powtórzenia ćwiczenia.

Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń praktycznych naleŜy zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi na danym stanowisku. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie powinno być przeprowadzane

systematycznie w trakcie procesu nauczania-uczenia się, co pozwoli na uzyskanie informacji o postępach ucznia w nauce, rozpoznawaniu i korygowaniu trudności dydaktycznych w miarę jak się pojawiają. Ocenianie powinno być przeprowadzone według sprecyzowanych kryteriów i wymagań. Podczas realizacji programu nauczania osiągnięcia ucznia moŜna sprawdzać na podstawie ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, testów osiągnięć szkolnych oraz obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania zadań. Wiadomości teoretyczne, niezbędne do wykonania ćwiczeń mogą być sprawdzane poprzez dyskusję lub pogadankę. Dokonując kontroli w formie ustnej naleŜy zwracać uwagę na umiejętność operowania zdobytą wiedzą, jakość wypowiedzi, poprawne stosowanie pojęć technicznych oraz wnioskowanie.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać na podstawie obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Kryteria, słuŜące do oceny poziomu opanowania umiejętności praktycznych powinny uwzględniać: − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony

przeciwpoŜarowej podczas wykonywania pracy, − dobór odpowiednich narzędzi, przyrządów, urządzeń i materiałów do

wykonywanej pracy, zachowanie porządku na stanowisku pracy, − posługiwanie się dokumentacją warsztatową, − zachowanie kolejności wykonywania czynności według obowiązującej

technologii, − estetykę i jakość wykonania. Kontrolę poprawności wykonania ćwiczenia naleŜy przeprowadzić w trakcie i po jego wykonaniu. Uczeń powinien samodzielnie sprawdzić wyniki swojej pracy według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny. Następnie, według tego samego arkusza, kontroli powinien dokonać nauczyciel oceniając poprawność, jakość i staranność wykonania zadania.


72

Na zakończenie realizacji programu proponuje się zastosowanie testu z zadaniami typu próba pracy, który powinien być zaopatrzony w kryteria oceny i schemat punktowania.

Ocena po zakończeniu realizacji programu nauczania powinna uwzględniać wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia. Podstawą do uzyskania pozytywnej oceny powinno być poprawne wykonanie ćwiczeń.


73

Moduł 315[01].Z1 Materialne środowisko pracy 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− identyfikować i oceniać oddziaływanie czynników niebezpiecznych,

szkodliwych i uciąŜliwych na pracownika, środowisko pracy oraz środowisko przyrodnicze,

−−−− oceniać wprowadzone do uŜytku substancje, materiały oraz zmiany w procesach mające wpływ na poziom bezpieczeństwa i higieny pracy,

−−−− organizować działania prewencyjne zapobiegające wypadkom, poŜarom i innym zagroŜeniom zdrowia pracowników,

−−−− oceniać zmiany w wyposaŜeniu technicznym i organizacji środowiska pracy,

−−−− oceniać wpływ budowli i budynków na poziom bezpieczeństwa pracy, −−−− udzielać pomocy osobom poszkodowanym, −−−− gasić poŜary i prowadzić działania zabezpieczające, −−−− korzystać z norm, przepisów prawnych, dokumentacji technicznej. 2. Wykaz jednostek modułowych


Nazwa jednostki modułowej


315[01].Z1.01 Identyfikowanie czynników środowiska pracy 108 315[01].Z1.02 Oddziaływanie przedsiębiorstwa przemysłowego

na środowisko przyrodnicze 72

315[01].Z1.03 Podejmowanie działań w przypadku zagroŜeń zdrowia i Ŝycia człowieka

72

Razem 252


74


4. Literatura Gałusza M., Langer W.: Wypadki nie tylko przy pracy i choroby zawodowe. Tarbonus, Tarnobrzeg 2004 Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 Koraczun Zb.: Ochrona środowiska. Aries, Warszawa 1999 Koradecka D.: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Tom I i II. CIOP, Warszawa 1999 Kozak D., Chmiel B., Neko K.: Ochrona środowiska. UMCS, Lublin 2001 Pośniak M.: ZagroŜenia chemiczne w wybranych procesach

technologicznych. Część 1 i 2. CIOP, Warszawa 1999 Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2005 Słomka A.: Ochrona pracy, zbiór przepisów. PIP, Wrocław 2004 Smoliński D.: Zanim nadejdzie kontrola - poradnik. ODDK, Gdańsk 1999 Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 2003 Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

315[01].Z1 Materialne środowisko

pracy

315[01]Z1.01 Identyfikowanie czynników

środowiska pracy

315[01].Z1.02 Oddziaływanie

przedsiębiorstwa przemysłowego na

środowisko przyrodnicze

315[01].Z1.03 Podejmowanie działań w przypadku zagroŜeń

zdrowia i Ŝycia człowieka


75

Jednostka modułowa 315[01].Z1.01

Identyfikowanie czynników środowiska pracy 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− zidentyfikować czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia

i uciąŜliwe, −−−− zidentyfikować źródła zagroŜeń zawodowych występujących

w przedsiębiorstwie, −−−− ocenić wpływ czynników szkodliwych na zdrowie i bezpieczeństwo

pracowników, −−−− ocenić wpływ czynników szkodliwych na lokalne środowisko pracy, −−−− ocenić na podstawie analizy poziom zagroŜeń powodowanych przez

czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciąŜliwe występujące w procesach pracy,

−−−− ocenić wprowadzane do uŜytku substancje, stosowane materiały i procesy technologiczne w zakresie szkodliwości dla zdrowia i zagroŜeń wypadkowych,

−−−− dokonać analizy i ocenić etapy procesów inwestycyjnych, konstrukcyjnych i technologicznych pod względem zgodności z przepisami i normami bezpieczeństwa i higieny pracy,

−−−− ocenić budynki i miejsca pracy oraz teren przedsiębiorstwa pod względem spełniania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,

−−−− ocenić maszyny, urządzenia oraz instalacje pod względem wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,

−−−− skorzystać z dokumentacji technicznej, norm oraz przepisów prawnych.

1. Materiał nauczania Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciąŜliwe dla zdrowia występujące w procesach pracy i ich wpływ na człowieka oraz lokalne środowisko. Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące budynków i znajdujących się w nich pomieszczeń oraz terenów z nimi związanych. Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące maszyn, urządzeń technicznych i instalacji. Metody identyfikacji czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciąŜliwych dla zdrowia. Pomiary środowiskowe czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciąŜliwych dla zdrowia w środowisku pracy.


76

2. Ćwiczenia •••• Wykonywanie pomiarów hałasu na stanowiskach pracy oraz

sporządzanie raportu z badań. •••• Wykonywanie pomiarów drgań na stanowisku pracy oraz

sporządzanie raportu z badań. •••• Wykonywanie pomiarów oświetlenia na stanowisku pracy oraz

sporządzanie raportu z badań. •••• Ocenianie naturalnego oświetlenia stanowiska pracy na podstawie

pomiarów. •••• Wykonywanie analizy porównawczej wyników pomiaru zapylenia na

stanowisku pracy z normatywami higienicznymi. •••• Wykonywanie pomiarów zapylenia stanowiska pracy oraz

sporządzanie raportu z badań. •••• Wykonywanie pomiarów stęŜenia tlenku węgla na stanowisku pracy

oraz sporządzanie raportu z badań. •••• Badanie szczelności instalacji gazowych w budynkach. •••• Wykonywanie pomiarów mikroklimatu stanowiska pracy oraz

sporządzanie raportu z badań. •••• Ocenianie spełnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy

pomieszczeń pracy na podstawie dokumentacji technicznej obiektu. •••• Ocenianie zgodności obiektów z dokumentacja projektową. •••• Ocenianie maszyn i urządzeń pod względem spełnienia wymagań

bezpieczeństwa i higieny pracy. •••• Ocenianie stosowanych materiałów i procesu technologicznego

w zakresie szkodliwości dla zdrowia. •••• Identyfikowanie zagroŜeń na stanowisku pracy na podstawie list

kontrolnych. 4. Środki dydaktyczne Aparatura do badania: hałasu, drgań mechanicznych, oświetlenia, stęŜenia tlenku węgla, mikroklimatu, szczelności instalacji gazowych. Stanowisko pracy z moŜliwością zmiany parametrów geometrycznych i oświetlenia. Dokumentacja budowlana obiektu. KsiąŜki obiektów budowlanych. Dokumentacja techniczna maszyn i urządzeń. Dokumentacja Techniczno-Ruchowa maszyn i urządzeń. Dokumentacja techniczna naprawy maszyn i urządzeń. Przepisy prawne i normy dotyczące czynników szkodliwych dla zdrowia, uciąŜliwych i niebezpiecznych występujących w procesach pracy. Raporty z badań środowiska pracy. Karty Charakterystyk Substancji Niebezpiecznych. Podstawowy sprzęt do badań chemicznych.


77

Foliogramy, prezentacje komputerowe dotyczące czynników szkodliwych dla zdrowia, uciąŜliwych i niebezpiecznych występujących w procesach pracy. Program komputerowy dotyczący oceny zagroŜeń zawodowych czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi dla zdrowia i uciąŜliwymi występującymi w procesach pracy. Film dydaktyczny „Czynniki szkodliwe i niebezpieczne w środowisku pracy”. Instrukcje i materiały do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Jednostka modułowa zawiera treści dotyczące czynników szkodliwych dla zdrowia, uciąŜliwych i niebezpiecznych występujących w procesach pracy oraz ich wpływu na człowieka i lokalne środowisko.

Podczas procesu nauczania-uczenia się szczególną uwagę naleŜy zwrócić na kształtowanie umiejętności oceny wpływu czynników szkodliwych na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników oraz lokalne środowisko pracy.

Program jednostki zaleca się przede wszystkim realizować metoda ćwiczeń praktycznych w połączeniu z pokazem i objaśnieniem.

Nauczyciel do wykonania ćwiczeń powinien przygotować instrukcje, PN, przepisy prawne i normy dotyczące badanych czynników i inne materiały. Przed rozpoczęciem ćwiczeń wskazane jest przeprowadzenie pokazu z objaśnieniem czynności dotyczących obsługi przyrządów wykorzystywanych do badań. W trakcie ćwiczeń nauczyciel powinien obserwować pracę ucznia, wskazywać popełniane błędy oraz naprowadzać na właściwy tok pracy. Bardzo waŜne jest zwracanie uwagi na staranność wykonania ćwiczeń i natychmiastowe korygowanie błędów. Zaleca się, aby uczniowie wykonywali ćwiczenia zaproponowane w programie jednostki.

Wskazane jest korzystanie z Internetu w celu pozyskiwania informacji na temat wpływu badanych czynników na człowieka, przepisów prawnych oraz wzorów druków do sporządzania raportów. W procesie dydaktycznym naleŜy wykorzystać filmy dydaktyczne, foliogramy i symulacyjne programy komputerowe.

Zajęcia powinny być realizowane w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy w grupie do 15 uczniów na wydzielonych stanowiskach pracy. Podczas wykonywania pomiarów oraz opracowywania sprawozdań z badań uczniowie powinni pracować indywidualnie, a pozostałe ćwiczenia wykonywać w zespołach 2-3 osobowych.

Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń praktycznych, naleŜy zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi na danym stanowisku.


78

Czas realizacji jednostki dydaktycznej powinien wynosić od 2 do 3 godzin. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno być

przeprowadzane systematycznie w trakcie procesu kształcenia na podstawie kryteriów określonych na początku zajęć. Pozwala to na uzyskanie informacji o postępach edukacyjnych ucznia w nauce oraz na rozpoznawanie pojawiających się trudności w opanowaniu treści kształcenia.

Podczas realizacji programu nauczania osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać na podstawie: − ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń,

− sprawozdań z przeprowadzonych badań. Wiadomości teoretyczne, niezbędne do realizacji czynności praktycznych proponuje się sprawdzać z zastosowaniem testów osiągnięć szkolnych. Testy mogą zawierać zadania zamknięte i otwarte.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać na podstawie obserwacji czynności wykonywanych w trakcie realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − samodzielność, − zgodność wykonywanych pomiarów z normami, − korzystanie z norm i przepisów prawnych podczas dokonywania

oceny zgodności i spełnienia wymagań. Poza tym wskazane jest wdraŜanie uczniów do samooceny, co powinno sprzyjać większej odpowiedzialności za osiągane wyniki nauczania.

Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosowanie testu pisemnego z zadaniami zamkniętymi wielokrotnego wyboru oraz testu praktycznego z zadaniami typu próba pracy. Do zadań praktycznych naleŜy opracować kryteria oceny oraz schemat punktowania,

W ocenie końcowej naleŜy uwzględnić wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania wiadomości i umiejętności ucznia.


79

Jednostka modułowa 315[01].Z1.02 Oddziaływanie przedsi ębiorstwa przemysłowego na środowisko przyrodnicze 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− opisać i ocenić wpływ czynników szkodliwych na lokalne środowisko

przyrodnicze, −−−− zidentyfikować podstawowe rodzaje zanieczyszczeń środowiska,

pochodzące z prowadzonego procesu oraz wskazać metody redukcji zanieczyszczeń emitowanych do środowiska,

−−−− dokonać analizy regulaminów oraz instrukcji pod względem zgodności z przepisami dotyczącymi korzystania ze środowiska przyrodniczego,

−−−− ocenić stosowane w przedsiębiorstwie, rozwiązania ograniczające lub eliminujące emisję zanieczyszczeń do środowiska,

−−−− zaplanować postępowanie z odpadami niebezpiecznymi powstającymi w procesie produkcyjnym,

−−−− skorzystać z przepisów prawa, rozporządzeń i norm dotyczących ochrony środowiska.

2. Materiał nauczania Rodzaje zanieczyszczeń przemysłowych środowiska przyrodniczego. Metody redukcji zanieczyszczeń przemysłowych środowiska. Techniki ochrony środowiska stosowane w przemyśle. Dokumentacja przedsiębiorstwa w zakresie ochrony środowiska. UŜywanie, składowanie i utylizacja materiałów niebezpiecznych. Warunki korzystania ze środowiska przyrodniczego. 3. Ćwiczenia • Sporządzanie schematu technologicznego wybranej instalacji redukcji

zanieczyszczeń. • Opracowywanie wniosku o wydanie decyzji określającej warunki

korzystania ze środowiska dla przedsiębiorstwa dotyczące: poboru wody, odprowadzania ścieków i dopuszczalnej emisji gazów do powietrza atmosferycznego.

• Identyfikowanie czynników szkodliwych dla środowiska występujących podczas procesów technologicznych i określenie sposobu ich utylizacji.

• Planowanie postępowania z odpadami niebezpiecznymi w określonym przedsiębiorstwie.

• Obliczanie opłat za korzystanie ze środowiska.


80

• Obliczanie kary za nieprzestrzeganie wymagań ochrony środowiska dla określonych warunków występujących w przedsiębiorstwie przemysłowym.

4. Środki dydaktyczne Przepisy prawne, rozporządzenia i normy dotyczące ochrony środowiska. Karty charakterystyki preparatów i materiałów. Karty Charakterystyk Substancji Niebezpiecznych. Prospekty, ulotki reklamowe firm produkujących urządzenia ochrony środowiska. Filmy dydaktyczne dotyczące ochrony środowiska. Foliogramy lub prezentacje komputerowe dotyczące ochrony środowiska. Ekspertyzy i decyzje zezwalające na korzystanie ze środowiska przyrodniczego. Dokumentacja zakładowa dotycząca korzystania ze środowiska przyrodniczego. Wzory dokumentów związanych z ochroną środowiska. Instrukcje do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Treść jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotyczące zanieczyszczenia środowiska, pochodzącego z prowadzonego procesu technologicznego i metod jego redukcji. Podczas procesu nauczania –uczenia się naleŜy wykorzystać wiadomości i umiejętności uzyskane w jednostce modułowej 315[01].O1.02 „Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska”.

Istotną rolę w osiąganiu szczegółowych celów kształcenia ma dobór metod nauczania. Wskazane jest stosowanie takich metod, jak: dyskusja dydaktyczną, metoda przypadku, metoda projektów, oraz ćwiczenia praktyczne. Na szczególną uwagę zasługuje metoda projektów, poniewaŜ pozwala na ukształtowanie szeregu umiejętności, jak: planowanie pracy, rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji, wyszukiwanie i selekcja informacji oraz wykorzystywanie w praktyce posiadanych wiadomości. Proponuje się zastosować ją podczas realizacji treści dotyczących metod redukcji zanieczyszczeń przemysłowych środowiska oraz planowania postępowania z odpadami niebezpiecznymi.

Przykładowe ćwiczenia zamieszczone w programie stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Mogą one być modyfikowane pod względem tematycznym jak i ilościowym. Wskazane jest, aby ćwiczenia były wykonywane na podstawie dokumentacji


81

przedsiębiorstw róŜnych branŜ dotyczącej korzystania ze środowiska przyrodniczego.

Nauczyciel powinien przygotować niezbędne materiały dydaktyczne wspomagające proces nauczania i uczenia się.

DuŜe znaczenie dla realizacji celów kształcenia ma wykorzystanie filmów dydaktycznych, poniewaŜ ułatwia przyswajanie nowych informacji i wpływa na rozwój samodzielnego myślenia. NaleŜy pamiętać, aby przed projekcją ukierunkować obserwację uczniów, a po obejrzeniu filmu przeprowadzić dyskusję i podsumowanie.

Program jednostki naleŜy realizować w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy. Zajęcia powinny odbywać się w grupie do 15 uczniów z podziałem na 2 - 4 osobowe zespoły, wykonujące zadania na wydzielonych stanowiskach ćwiczeniowych.

Czas realizacji jednostki dydaktycznej powinien wynosić od 2 do 3 godzin lekcyjnych. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie postępów uczniów powinno odbywać się

systematycznie przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć. Wymagania edukacyjne powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania wiadomości i umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Zaleca się, aby wymagania podstawowe obejmowały przede wszystkim umiejętności selekcjonowania i wykorzystania informacji pozyskanych z róŜnych źródeł.

Podczas realizacji programu nauczania osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać na podstawie: − ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń,

− wytworu projektu, − prezentacji projektu. Podczas sprawdzania i oceny projektu, naleŜy zwrócić uwagę na poprawność merytoryczną projektu, systematyczność w pracy oraz terminowość.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać na podstawie obserwacji czynności wykonywanych w trakcie realizacji ćwiczeń. Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − merytoryczną poprawność wykonanych zadań, − wykorzystanie informacji pozyskanych z róŜnych źródeł,


82

− sposób rozwiązywania problemów, − pracę w zespole, − prezentowanie pracy własnej lub zespołu. Kontrolę poprawności wykonania ćwiczenia naleŜy przeprowadzać w trakcie i po jego wykonaniu.

Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosować test pisemny z zadaniami otwartymi i zamkniętymi.

W końcowej ocenie osiągnięć ucznia naleŜy uwzględnić poziom wykonanych ćwiczeń, wyniki testu pisemnego oraz ocenę za wykonanie i prezentację projektu.


83

Jednostka modułowa 315[01].Z1.03 Podejmowanie działa ń w przypadku zagro Ŝeń zdrowia i Ŝycia człowieka 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− zorganizować działania prewencyjne zapobiegające powstawaniu

poŜaru lub innego duŜego zagroŜenia w przedsiębiorstwie, −−−− zorganizować akcję ratowniczo-gaśniczą do czasu przybycia

jednostek straŜy poŜarnej, −−−− zorganizować akcję ratowniczą do czasu przybycia

wyspecjalizowanych jednostek ratownictwa chemicznego, −−−− zastosować systemy zabezpieczeń i ostrzegania w przypadku awarii

chemicznych lub poŜaru do ochrony przedsiębiorstwa, −−−− wykonać pracę zgodnie z przepisami ochrony przeciwpoŜarowej oraz

ochrony środowiska, −−−− skorzystać z aktów prawnych dotyczących zagroŜeń poŜarowych

i toksykologicznych.

2. Materiał nauczania Ochrona przeciwpoŜarowa i ochrona środowiska w pracy technika bezpieczeństwa i higieny pracy. ZagroŜenia poŜarowe, chemiczne, wybuchowe oraz metody prewencji i ich zwalczania w przedsiębiorstwie. Techniczne systemy zabezpieczeń przeciwpoŜarowych oraz sprzęt i środki gaśnicze. Transport materiałów niebezpiecznych. Zasady ewakuacji w przypadku awarii chemicznych i poŜarów. 3. Ćwiczenia • Ustalanie na postawie dokumentacji przedsiębiorstwa, dokumentacji

technologicznej miejsc niebezpiecznych poŜarowo w zakładzie pracy. • Opracowywanie instrukcji ochrony przeciwpoŜarowej stanowiska

spawalniczego. • Planowanie dróg ewakuacyjnych w przedsiębiorstwie przemysłowym. • Planowanie dróg ewakuacyjnych oraz rodzaju i rozmieszczenia

sprzętu zabezpieczenia przeciwpoŜarowego na terenie przedsiębiorstwa.


84

4. Środki dydaktyczne Przykładowe instrukcja bezpieczeństwa poŜarowego. Akty prawne dotyczące zagroŜeń poŜarowych i toksykologicznych. Wykazy i charakterystyki sprzętu gaśniczego podręcznego i systemów gaśniczych. Foliogramy dotyczące budowy i uŜytkowania podręcznego sprzętu gaśniczego. Filmy dydaktyczne z zakresu ochrony przeciwpoŜarowej. Prezentacje komputerowe dotyczące zagroŜeń poŜarowych i toksykologicznych. Urządzenia zabezpieczające i sygnalizujące. Sprzęt do gaszenia poŜarów. Instrukcje i materiały do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Program nauczania jednostki modułowej obejmuje treści dotyczące działań prewencyjnych przeciwdziałających powstawaniu poŜaru lub innego zagroŜenia w przedsiębiorstwie. Podczas jego realizacji naleŜy przede wszystkim kształtować umiejętność organizowania akcji ratowniczej do czasu przybycia wyspecjalizowanych jednostek ratownictwa oraz utrwalać nawyki postępowania zgodnie z procedurami.

W procesie nauczania-uczenia się proponuje się stosować następujące metody: przypadku, ćwiczeń praktycznych, pokazu z objaśnieniem, pogadanki i dyskusji dydaktycznej.

Przykładowe ćwiczenia zamieszczone w programie stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń moŜe być rozszerzony w zaleŜności od potrzeb edukacyjnych i moŜliwości szkoły. Podczas wykonywana ćwiczeń nauczyciel powinien obserwować pracę uczniów oraz udzielać im dodatkowych wyjaśnień i wskazówek. Ćwiczenia powinny zakończyć się prezentacją i dyskusją.

Zajęcia moŜna wspomóc filmem dydaktycznym oraz foliogramami lub symulacyjnymi programami komputerowymi. Prezentacje dotyczące katastrof, powaŜnych awarii i poŜarów powinny być obudowane materiałami z dochodzenia określającymi przyczyny i skutki przedstawianych zdarzeń.

Program jednostki naleŜy realizować w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy, w grupie do 15 uczniów, Podczas wykonywania ćwiczeń uczniowie powinni pracować w zespołach 2-3 osobowych.


85

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno być

przeprowadzane systematycznie w trakcie procesu kształcenia na podstawie kryteriów określonych na początku zajęć. Pozwala to na uzyskanie informacji o postępach edukacyjnych ucznia oraz bieŜące rozpoznanie i korygowanie trudności dydaktycznych. Podczas realizacji programu nauczania osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać na podstawie: ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, pisemnych sprawdzianów, ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Dokonując kontroli w formie ustnej naleŜy zwracać uwagę na umiejętność operowania zdobytą wiedzą, jakość wypowiedzi, poprawne stosowanie pojęć oraz wnioskowanie. Kryteria słuŜące do oceny opanowania wiadomości powinny obejmować: −−−− rozróŜnianie metod prewencji i zwalczania w przedsiębiorstwie

zagroŜeń poŜarowych oraz zagroŜeń wybuchowych, −−−− określanie zasad ewakuacji w przypadku awarii chemicznych

i poŜarów, −−−− określanie zasad transportu materiałów niebezpiecznych, Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać na podstawie obserwacji czynności wykonywanych w trakcie realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − merytoryczną poprawność opracowanych instrukcji, − merytoryczną poprawność opracowanych projektów dróg

ewakuacyjnych, − wykorzystanie informacji pozyskanych z róŜnych źródeł, − pracę w zespole, − prezentowanie pracy własnej lub zespołu. W końcowej ocenie osiągnięć ucznia naleŜy uwzględnić poziom wykonanych ćwiczeń oraz wyniki sprawdzianów ustnych i pisemnych.


86

Moduł 315[01].Z2 Kształtowanie środowiska pracy 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− określać wymagania ergonomii w odniesieniu do środowiska pracy, −−−− dobierać metody likwidacji lub ograniczenia czynników

niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia i uciąŜliwych występujących w procesach pracy,

−−−− dobierać zabezpieczenia zbiorowe lub indywidualne, stanowiące barierę przed przepływem zagroŜenia,

−−−− oceniać zarządzanie zasobami ludzkimi, wskazywać niezgodności, −−−− określić metody zarządzania zasobami ludzkimi, −−−− planować działania związane z kształtowaniem środowiska pracy, −−−− korzystać z przepisów prawa pracy, norm technicznych oraz

dokumentacji technicznej.


Symbol jednostki

modułowej



315[01].Z2.01 Dostosowywanie środowiska pracy 108 315[01].Z2.02 Określanie wymagań stanowiska pracy 36

Razem 144 3. Schemat układu jednostek modułowych

315[01].Z2 Kształtowanie

środowiska pracy

315[01].Z2.01 Dostosowywanie środowiska pracy

315[01].Z2.02 Określanie wymagań

stanowiska pracy


87

4. Literatura Brilman J.: Nowoczesne koncepcje i metody zarządzania. PWE, Warszawa 2002 Gałusza M., Langer W.: Wypadki nie tylko przy pracy i choroby zawodowe. Tarbonus. Tarnobrzeg 2004 Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 Konarska M.: Ergonomia pracy biurowej. CIOP. Warszawa 2001 Koradecka D.: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Tom I i II. CIOP, Warszawa 1999 Milczarek M.: Kultura bezpieczeństwa Pracy Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2005 Romanowska-Słomka I., Słomka A.: Zarządzanie ryzykiem zawodowym. Tarbonus. Tarnobrzeg 2005 Rzepecki J.: Analiza kosztów i korzyści BHP w przedsiębiorstwie. CIOP, Warszawa 2002 Słomka A.: Ochrona pracy, zbiór przepisów. Ośrodek szkolenia PIP, Wrocław 2004 Słomka A.: Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy. Ośrodek szkolenia PIP, Wrocław 2004 Smoliński D.: Zanim nadejdzie Państwowa Inspekcja Pracy - poradnik. ODDK. Gdańsk 2004 Trzeciak M.: Podstawy ergonomii. Politechnika Radomska, Radom 2000 Wieczorek S.: Podstawy psychologii pracy i ergonomii. Tarbonus, Tarnobrzeg. 2005 Wojciechowski P.: Prawo pracy, poradnik dla pracodawcy. Ośrodek Szkolenia PIP, Wrocław 2005 Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.


88

Jednostka modułowa 315[01].Z2.01 Dostosowywanie środowiska pracy

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− określić ergonomiczne zasady organizacji pracy i stanowisk pracy,

uwzględniające właściwości fizjologiczne i psychologiczne człowieka, −−−− sklasyfikować stanowiska pracy ze względu na obciąŜenie fizyczne, −−−− ocenić i skorygować stanowiska pracy na postawie danych

fizjologicznych i biomechanicznych, −−−− ocenić zgodność organizacji i wyposaŜenia technicznego stanowisk

pracy z wymaganiami ergonomii, −−−− ocenić produkowane wyroby pod względem wymagań ergonomii, −−−− zastosować metody likwidacji lub ograniczenia zagroŜenia dla

zdrowia związane z prowadzonymi procesami pracy, −−−− przewidzieć wpływ wprowadzanych zmian na poszczególnych

etapach procesu produkcyjnego na poziom bezpieczeństwa i higieny pracy,

−−−− określić metody eliminacji niebezpiecznych źródeł i szkodliwych czynników występujących w procesach pracy,

−−−− określić metody ograniczenia oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciąŜliwych występujących w procesach pracy,

−−−− dobrać środki ochrony indywidualnej, −−−− skorzystać z przepisów prawa pracy, norm technicznych oraz

dokumentacji maszyn, urządzeń i instalacji.

2. Materiał nauczania Człowiek w procesie pracy. Ergonomia środowiska pracy. Ocena maszyn i urządzeń oraz warunków pracy pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii. Zasady ergonomii dotyczące organizacji i wyposaŜenia technicznego stanowisk pracy. Klasyfikacja stanowisk pracy ze względu na obciąŜenie fizyczne. Analiza stanowiska pracy z uwzględnieniem wymagań psychicznych pracownika. ZagroŜenia czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciąŜliwymi i niebezpiecznymi. Metody zapobiegania zagroŜeniom.


89

Zabezpieczenia zbiorowe stanowiące barierę przed przepływem zagroŜenia. Zabezpieczenia indywidualne stanowiące barierę przed przepływem zagroŜenia. Zasady doboru zabezpieczeń indywidualnych.

3. Ćwiczenia • Sporządzanie opisów typowych stanowisk pracy. • Dokonywanie podziału stanowisk w przedsiębiorstwie ze względu na

rodzaj wykonywanej pracy oraz charakterystyczne zagroŜenia. • Określanie wydatku energetycznego dla określonego stanowiska

pracy. • Przeprowadzenie oceny zgodności organizacji i wyposaŜenia

technicznego stanowisk pracy z wymaganiami ergonomii. • Dostosowywanie stanowiska pracy do określonego pracownika. • Dobieranie metody likwidacji lub ograniczenia zagroŜeń czynnikami

szkodliwymi dla zdrowia, uciąŜliwymi i niebezpiecznymi. • Dobieranie środków ochrony indywidualnej.

4. Środki dydaktyczne Przepisy prawa pracy i normy techniczne. Normy lub tablice antropometryczne. Dokumentacja maszyn, urządzeń i instalacji. Zestaw środków ochrony indywidualnej, Program komputerowy dotyczący doboru środków ochrony indywidualnej. Filmy dydaktyczne: Ergonomia i profilaktyka przy pracy siedzącej i stojącej, Głęboki oddech, Hałas, Uwaga komputer, Strój ochronny. Instrukcje i materiały do ćwiczeń.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki Program jednostki modułowej obejmuje treści: dotyczące oceny

maszyn i urządzeń, warunków pracy pod względem spełniania wymagań ergonomii oraz likwidacji lub ograniczenia zagroŜeń dla zdrowia związane z prowadzonymi procesami pracy.

Podczas jego realizacji naleŜy łączyć teorię z praktyką poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń, wykorzystywać wiadomości i umiejętności uczniów z innych obszarów tematycznych oraz kształtować umiejętność korzystania z róŜnych źródeł informacji.

Jako metody wiodące w tej jednostce modułowej poleca się dyskusję dydaktyczną, pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne, metodę projektów oraz metodę przewodniego tekstu.


90

Ćwiczenia praktyczne powinny obejmować: wybór stanowiska pracy do analizy ergonomicznej, obliczenie wydatku energetycznego dla określonego stanowiska pracy i przeprowadzenie oceny zgodności organizacji i wyposaŜenia technicznego stanowisk pracy z wymaganiami ergonomii. Wskazane jest, aby w trakcie ćwiczeń nauczyciel obserwował pracę ucznia, wskazywał popełniane błędy oraz naprowadzał na właściwy tok pracy.

Podczas ćwiczeń uczniowie powinni posługiwać się przepisami prawa, normami technicznymi, katalogami oraz dokumentacją maszyn i urządzeń. Wskazane jest korzystanie z Internetu w celu pozyskiwania informacji na temat ochron osobistych zamieszczanych przez producentów lub firmy zajmujące się ich dystrybucją. W procesie dydaktycznym naleŜy wykorzystać filmy, foliogramy i prezentację komputerową. NaleŜy pamiętać aby przed projekcją filmu ukierunkować obserwację uczniów, a po jego obejrzeniu przeprowadzić dyskusję i podsumowanie.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy, na wydzielonych stanowiskach , w grupie nie przekraczającej 15 uczniów. Szczególnie polecana jest praca w grupach 2–3-osobowych, pozwalająca na kształtowanie umiejętności ponadzawodowych, jak: komunikowanie się, zespołowe podejmowanie decyzji, prezentowanie wykonanych prac.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Podstawą sprawdzania i oceniania postępów uczniów powinny być

kryteria podane przez nauczyciela na początku zajęć. W kryteriach oceniania naleŜy uwzględnić poziom oraz zakres opanowania przez uczniów umiejętności i wiadomości wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Nauczyciel powinien opracować wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać systematycznie w trakcie realizacji jednostki modułowej na podstawie: – ustnych sprawdzianów, – pisemnych sprawdzianów, – testów osiągnięć szkolnych, – obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, – sprawozdań opracowanych podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas kontroli i oceny przeprowadzanej w formie ustnej naleŜy zwracać uwagę na umiejętność operowania zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi oraz wnioskowanie.


91

Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie obserwacji czynności wykonywanych przez uczniów podczas realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: – korzystanie z norm, przepisów prawa, katalogów, literatury

technicznej i Internetu, – dobieranie środków ochrony indywidualnej, – prezentowanie wyników pracy własnej i zespołu. Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosowanie testu pisemnego z zadaniami zamkniętymi wielokrotnego wyboru lub otwartymi.

Wskazane jest, aby końcowa ocena uwzględniała wyniki testu oraz poziom wykonania ćwiczeń.


92

Jednostka modułowa 315[01].Z2.02 Określanie wymaga ń stanowiska pracy 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − sklasyfikować stanowiska pracy ze względu na warunki

bezpieczeństwa i higieny pracy, wysiłek energetyczny i wymagania psychofizyczne pracowników,

− określić predyspozycje psychofizyczne pracowników, − wykonać badania fizjologiczne i psychotechniczne, − określić intelektualne, fizyczne, psychomotoryczne i społeczne

predyspozycje pracowników wymagane do wykonywania określonych zadań,

− opracować harmonogram pracy w systemie ciągłym i zmianowym, − skorzystać z prawa pracy i norm technicznych. 2. Materiał nauczania Elementy socjologii i psychologii pracy w zakresie wymagań stanowiska pracy. Dobór pracowników do stanowiska pracy z uwzględnieniem predyspozycji intelektualnych, fizycznych, psychomotorycznych i społecznych. Ochrona pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych. Praca nocna i zmianowa. 3. Ćwiczenia • Wykonywanie pomiaru maksymalnej siły i wytrzymałości mięśniowej. • Wykonywanie pomiaru pułapu tlenowego. • Wykonywanie pomiaru wydatku energetycznego. • Wykonywanie badań psychotechnicznych aparatem Piórkowskiego. • Wykonywanie badań psychotechnicznych aparatem krzyŜowym. • Określanie przydatności osoby do pracy na określonym stanowisku. • Ustalanie harmonogramu pracy w systemie ciągłym i zmianowym. 4. Środki dydaktyczne Przepisy prawa pracy i normy techniczne. Miernik wydatku energetycznego. Aparat Piórkowskiego z programem transmisji i sterowania.


93

Suport krzyŜowy z programem transmisji i sterowania. Stanowisko do badań fizjologicznych. Instrukcje i materiały do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Program jednostki modułowej obejmuje treści z zakresu doboru pracownika do stanowiska i rodzaju wykonywanej pracy. Szczególnie waŜne jest opanowanie przez uczniów umiejętności dokonywania pomiarów aparatem Piórkowskiego, suportem krzyŜowym oraz na stanowisku do badań fizjologicznych.

Istotną rolę w osiąganiu celów kształcenia ma dobór metod nauczania. Wskazane jest stosowanie takich metod, jak: ćwiczeń praktycznych, pogadanki dydaktycznej, opisu oraz pokazu z wyjaśnieniem. Mając na celu samodzielne wykonywanie ćwiczeń przez uczniów naleŜy przygotować odpowiednią instrukcję, która powinna zawierać: wiadomości teoretyczne niezbędne do wykonania ćwiczenia, jego przebieg oraz wskazówki do wykonania. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń pomiarowych uczniowie powinni zapoznać się z instrukcją oraz zasadami uŜytkowania przyrządów pomiarowych.

W trakcie ćwiczeń naleŜy zwracać uwagę na przestrzeganie przez uczniów przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, korzystanie z norm, oraz na umiejętność pracy w zespole.

Po wykonaniu ćwiczenia uczeń powinien opracować sprawozdanie zawierające temat ćwiczenia, jego cel, wyniki pomiarów i ich interpretację. Sprawozdania mogą być prezentowane przez uczniów na forum grupy. Zaleca się aby opracowane sprawozdanie było zapisane na nośniku elektronicznym.

Zajęcia naleŜy realizować w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy w grupie do 15 uczniów, wykonujących ćwiczenia na wydzielonych stanowiskach pracy w zespołach 2-3 osobowych. Realizacja treści programowych moŜe odbywać się równieŜ w Centrum Kształcenia Praktycznego lub Centrum Kształcenia Ustawicznego, wyposaŜonych w odpowiednie stanowiska ćwiczeniowe.

Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń praktycznych naleŜy zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi na danym stanowisku.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

systematycznie podczas realizacji programu jednostki modułowej z uwzględnieniem wymagań przedstawionych na początku zajęć.


94

W zakresie wymagań podstawowych uczeń powinien wykonać pomiary, zinterpretować ich wyniki, zapisać je na nośniku elektronicznym oraz sformułować wnioski dotyczące przydatności badanej osoby do pracy na określonym stanowisku.

W zakresie wymagań ponadpodstawowych uczeń powinien wyjaśnić budowę, działanie i określić przeznaczenie stosowanych przyrządów pomiarowych.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać w zakresie zaplanowanych celów kształcenia na podstawie: – ustnych sprawdzianów, – testów osiągnięć szkolnych, – ukierunkowanej obserwacji czynności ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeń

– sprawozdań opracowanych podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas kontroli i oceny przeprowadzonej w formie ustnej naleŜy zwracać uwagę na umiejętność operowania zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, stosowanie pojęć z zakresu fizjologii.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać podczas obserwacji czynności wykonywanych w trakcie realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy uwzględnić przede wszystkim następujące umiejętności: − organizowanie stanowiska pracy, − wykonywanie pomiarów zgodnie z instrukcją, − formułowanie wniosków. Kontrolę poprawności wykonania ćwiczenia naleŜy przeprowadzić w trakcie i po jego wykonaniu.

Ocena po zakończeniu realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinna uwzględniać wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia. Podstawą do uzyskania pozytywnej oceny powinno być poprawne wykonanie ćwiczeń.


95

Moduł 315[01].Z3 Człowiek w procesie pracy

1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń(słuchacz) powinien umieć: −−−− analizować i interpretować wybrane przepisy prawa pracy, −−−− stosować przepisy prawa pracy w zbiorowych układach pracy lub

regulaminach pracy, −−−− sporządzać dokumentację dotyczącą działalności gospodarczej, −−−− stosować przepisy prawa dotyczące działalności przedsiębiorstwa, −−−− współpracować z zespołem pracowników, −−−− stosować techniki motywujące pracowników do bezpiecznej,

i wydajnej pracy oraz doskonalenia zawodowego, −−−− przewidywać zachowanie pracowników w sytuacji stresu

i zagroŜeń, −−−− planować i prowadzić szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz dokumentować proces dydaktyczny.


Symbol jednostki

modułowej



315[01].Z3.01 Posługiwanie się przepisami prawa pracy 68 315[01].Z3.02 Prowadzenie działalności gospodarczej 34 315[01].Z3.03 Zarządzanie zasobami ludzkimi w procesie pracy 58 315[01].Z3.04

Prowadzenie szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

38

Razem 198


96


4. Literatura Brilman J.: Nowoczesne koncepcje i metody zarządzania. PWE, Warszawa 2002 Bugajska J., i inni: Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2001 Gałusza M.: Materiały dydaktyczne do szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Tarbonus, Tarnobrzeg 2005 Gałusza M., Langer W.: Wypadki nie tylko przy pracy i choroby zawodowe. Tarbonus, Tarnobrzeg 2004 Gładyś J., Kwiatkowski S.: Organizacja i metodyka szkolenia oraz popularyzacja bezpieczeństwa pracy. CIOP, Warszawa. 1998 Grądziel P.: Wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Świadczenia odszkodowawcze. Ośrodek szkolenia PIP, Wrocław 2005 Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 Koradecka D.: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Tom I i II. CIOP, Warszawa 1999 Pietrzak L.: Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2001 Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2005 Rzepecki J.: Analiza kosztów i korzyści BHP w przedsiębiorstwie. CIOP, Warszawa 2002 Słomka A.: Ochrona pracy, zbiór przepisów. Ośrodek szkolenia PIP, Wrocław 2004

315[01].Z3 Człowiek w procesie pracy

315[01].Z3.01 Posługiwanie się przepisami prawa pracy

315[01].Z3.02 Prowadzenie działalności gospodarczej

315[01].Z3.03 Zarządzanie zasobami ludzkimi

w procesie pracy

315[01].Z3.04 Prowadzenie szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy


97

Smoliński D.: Zanim nadejdzie kontrola - poradnik. ODDK, Gdańsk 1999 Wieczorek S.: Podstawy psychologii pracy i ergonomii. Tarbonus, Tarnobrzeg 2005 Wojciechowski P.: Prawo pracy, Poradnik dla pracodawcy. Ośrodek Szkolenia PIP, Wrocław 2005 Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.


98

Jednostka modułowa 315[01].Z3.01 Posługiwanie si ę przepisami prawa pracy

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− scharakteryzować system ochrony pracy w Polsce, −−−− zanalizować i zinterpretować przepisy prawa pracy, −−−− określić uprawnienia pracowników związane z warunkami pracy

wynikające ze zbiorowych układów pracy, −−−− opracować regulaminy pracy, zbiorowe układy pracy w części

dotyczącej bezpieczeństwa pracy oraz instrukcje obsługi maszyn i urządzeń,

−−−− ocenić opracowywane w przedsiębiorstwie regulaminy i instrukcje pod kątem zgodności z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

−−−− opracować na podstawie dokonanej analizy naruszenia prawa pracy wnioski prewencyjne i polecenia do bieŜącej realizacji,

−−−− przeanalizować i zinterpretować przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

−−−− zastosować przepisy ogólne i branŜowe określające wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy w realizowanym procesie technologicznym i organizacji pracy,

−−−− ustalić stopień i skutki naruszenia prawa pracy u pracodawcy, −−−− ustalić odpowiedzialność za naruszenie prawa pracy, −−−− wdroŜyć zmiany w prawie pracy. 2. Materiał nauczania System ochrony pracy w Polsce. Konwencje normy i uregulowania międzynarodowe w zakresie bezpieczeństwa pracy. Przepisy prawa pracy. Prawo układowe oraz zasady negocjowania i zawierania zbiorowych układów pracy. Normy prawne i przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy i ergonomii. Nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy. Nadzór nad warunkami pracy. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy. Przedawnienie roszczeń. Zasady opracowywania instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy.


99

3. Ćwiczenia • Analizowanie aktów wykonawczych do Kodeksy Pracy. • Wyszukiwanie w Internecie przepisów prawa pracy. • Ustalanie zgodności z prawem pracy umowy o pracę i jej rozwiązania. • Określanie obowiązków pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy. • Określanie regulacji prawnych wypłacania świadczeń przez ZUS

i inne instytucje ubezpieczeniowe. • Określanie zmian legislacyjnych w Kodeksie Pracy dotyczących słuŜb

bezpieczeństwa i higieny pracy. • Przygotowywanie określonej dokumentacji do sądu pracy i organów

nadzorujących. 4. Środki dydaktyczne Kodeks pracy wraz z aktami wykonawczyni. Ustawy i rozporządzenia dotyczące nadzoru nad warunkami pracy oraz ubezpieczeń. Foliogramy, prezentacje komputerowe dotyczące nadzoru nad warunkami pracy. Zbiorowe układy pracy i regulaminy pacy. Wzory dokumentów do sądu pracy i organów nadzorujących. Instrukcje i materiały do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Treść jednostki modułowej dotyczy stosowania przepisów prawa pracy oraz przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujących w realizowanym procesie technologicznym i organizacji pracy.

Podczas jego realizacji naleŜy łączyć teorię z praktyką poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń, wykorzystywanie wiadomości i umiejętności uczniów z innych obszarów tematycznych oraz rozwijać umiejętność samokształcenia oraz korzystania z róŜnych źródeł informacji.

W procesie nauczania-uczenia się szczególną uwagę naleŜy zwrócić na kształtowanie umiejętności interpretacji prawa pracy oraz nawyku sprawdzania aktualności przepisów.

Istotną rolę w osiąganiu szczegółowych celów kształcenia ma dobór metod nauczania. Wskazane jest stosowanie takich metod, jak; dyskusja dydaktyczna, pokaz z objaśnieniem oraz ćwiczenia praktyczne. Podczas ćwiczeń uczniowie powinni posługiwać się ustawami i rozporządzeniami, przy czym naleŜy je pozyskiwać z Internetu. Wskazane jest aby uczniowie samodzielnie interpretowali przepisy, a nauczyciel zwracał uwagę na poprawność merytoryczną ich wypowiedzi oraz udzielał niezbędnych wyjaśnień.


100

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy, w grupie do 15 osób. Podczas wykonywania ćwiczeń szczególnie polecana jest praca w zespołach 2–3-osobowych, poniewaŜ umoŜliwia kształtowanie umiejętności ponadzawodowych, jak: komunikowanie się, zespołowe podejmowanie decyzji, prezentowanie wykonanych prac.


edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się przez

cały czas realizacji programu jednostki modułowej na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. W kryteriach oceniania naleŜy uwzględnić poziom oraz zakres opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać w zakresie zaplanowanych celów kształcenia na podstawie; − ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Wiadomości teoretyczne, niezbędne do wykonania ćwiczeń mogą być sprawdzane z zastosowaniem testu pisemnego z zadaniami zamkniętymi i otwartymi lub poprzez dyskusję dydaktyczną.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać przez obserwację czynności wykonywanych przez ucznia w trakcie realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − interpretowanie zapisów prawa, − sprawdzanie aktualności przepisów. − poprawność merytoryczną wykonanych ćwiczeń, − korzystanie z róŜnych źródeł informacji, − pracę w zespole. Szczególnie istotna jest ocena poprawności merytorycznej wykonywanych ćwiczeń, której naleŜy dokonywać w kategorii uczeń umie lub nie umie wykonać poprawnie ćwiczenie. Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosować test pisemny z zadaniami otwartymi i zamkniętymi. W końcowej ocenie jednostki modułowej naleŜy uwzględnić wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania wiadomości i umiejętności ucznia.


101

Jednostka modułowa 315[01].Z3.02 Prowadzenie działalno ści gospodarczej 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− zinterpretować pojęcia z zakresu ekonomii i rachunkowości, −−−− dokonać analizy zapotrzebowania rynku na usługi w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy, −−−− zaplanować zakres działalności gospodarczej, −−−− sporządzić dokumenty niezbędne do podjęcia działalności

gospodarczej, −−−− sporządzić budŜet firmy, −−−− sporządzić róŜne dokumenty (faktura, rachunek, weksel, czek,

polecenie przelewu), −−−− zawrzeć róŜnego rodzaju umowy, −−−− skorzystać z kredytu i leasingu, −−−− sporządzić deklaracje podatkowe i ubezpieczeniowe oraz rozliczyć się

z urzędem skarbowym, −−−− skorzystać z Kodeksu Pracy, −−−− zastosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej, −−−− sformułować ofertę przetargową, −−−− skorzystać z oferty przetargowej, −−−− opracować plan marketingowy firmy. 2. Materiał nauczania Elementy ekonomii i ekonomiki przedsiębiorstw. Rachunkowość przedsiębiorstw. Przepisy prawne regulujące zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Dokumentacja związana z prowadzeniem działalności gospodarczej. Struktura budŜetu przedsiębiorstwa. Formalności związane z podejmowaniem działalności gospodarczej. Rozliczanie się z urzędem skarbowym z tytułu róŜnych podatków. Prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej. Oferta przetargowa. Strategie marketingowe. Narzędzia marketingu.


102

3. Ćwiczenia • Konstruowanie narzędzi badawczych do rozpoznawania

zapotrzebowania na usługi z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. • Analizowanie otrzymanych wyników badania zapotrzebowania na

usługi z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. • Wybieranie formy organizacyjno-prawnej, projektowanie nazwy i logo

własnej firmy. • Opracowywanie planu marketingowego firmy świadczącej usługi

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. • Opracowywanie biznesplanu firmy świadczącej usługi w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy. • Sporządzanie kalkulacji cenowej projektowanych przedsięwzięć

w firmie świadczącej usługi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

• Obliczanie wysokości podatku VAT dochodowego płaconego przez powstającą firmę – symulacja.

• Sporządzanie umowy o pracę i umowy zlecenia. • Prowadzenie ewidencji typowych zdarzeń gospodarczych

w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. • Analizowanie ofert dotyczących wykonania pomiarów środowiskowych, dostawy ubrań, butów i ochron osobistych, pod względem cenowym oraz parametrów jakościowych i terminów realizacji.

• Sporządzanie pism i wypełnianie wniosków dotyczących rozpoczęcia działalności gospodarczej.

• Obsługiwanie klienta – symulacja. • Zgłoszenie firmy do przetargu – symulacja. • Formułowanie oferty przetargowej. 4. Środki dydaktyczne Przepisy prawne dotyczące działalności gospodarczej. Przykładowe biznesplany. Przykłady kosztorysów działalności usługowej. Dokumentacja małego i średniego przedsiębiorstwa. Katalogi ubrań, butów i ochron osobistych wraz z podstawowymi, charakterystycznymi parametrami jakościowymi i ochronnymi, cenniki asortymentów. Foliogramy, filmy dydaktyczne i prezentacje komputerowe dotyczące działalności gospodarczej. Oferty usług kredytowych banków. Formularze stosowane przy rejestracji działalności gospodarczej. Kodeks Cywilny, Kodeks Pracy.


103

Zestawy druków: zamówień, rachunków, faktury WAT. Programy komputerowe do wspomagania prowadzenia firmy. Instrukcje i materiały pomocnicze do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Program jednostki modułowej ma za zadanie przygotować uczniów do prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Podczas jego realizacji naleŜy odwoływać się do wiadomości i umiejętności zdobytych przez uczniów na zajęciach z podstaw przedsiębiorczości.

W procesie nauczania-uczenia się wskazane jest zwrócenie uwagi na sporządzanie biznes planu, sporządzanie dokumentów dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej oraz szacowanie kosztów działalności gospodarczej.

Do osiągnięcia załoŜonych celów kształcenia poleca się następujące metody: dyskusję dydaktyczną, metodę projektów, pokaz z objaśnieniem oraz ćwiczenia praktyczne. Wskazane jest zaplanowanie ćwiczeń, podczas których uczniowie będą pozyskiwać z Internetu informacje przydatne do legalizacji własnej firmy oraz prowadzić własną wirtualną firmę korzystając z programów komputerowych. Nauczyciel powinien przygotować instrukcje do ćwiczeń, a takŜe wyposaŜyć stanowiska ćwiczeniowe w teksty źródłowe i materiały niezbędne do planowania i prowadzenia działalności gospodarczej.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni podstaw przedsiębiorczości, wyposaŜonej w komputer z dostępem do Internetu, w grupie do 15 osób, zaś ćwiczenia w zespołach 2-3 osobowych. Przy stosowaniu metody projektów kaŜdy uczeń powinien pracować indywidualnie ze względu na cel projektu i specyfikę jego tematyki. Wskazane jest, aby na zakończenie pracy metodą projektów uczniowie dokonali multimedialnej prezentacji opracowanych projektów wirtualnych firm.


edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno być

przeprowadzane systematycznie w trakcie procesu kształcenia na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać w zakresie zaplanowanych celów kształcenia na podstawie: – ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

projektu, – wyników ćwiczeń zespołowych, – poprawności planu przdsięwzięcia gospodarczego,


104

– poprawności złoŜonych dokumentów w celu uzyskania legalizacji przdsięwzięcia gospodarczego,

– poprawności prowadzenia dokumentacji załoŜonej firmy wirtualnej, – prezentacji projektu. Przed przystąpieniem ucznia do realizacji projektu własnej firmy nauczyciel powinien sprawdzić jego wiedzę, stosując test osiągnięć szkolnych lub sprawdzian ustny.

Obserwując czynności ucznia i dokonując oceny pracy naleŜy równieŜ zwrócić uwagę na umiejętności ponadzawodowe, jak: − twórcze rozwiązywanie problemów, − wyszukiwanie i przetwarzanie informacji pozyskanych z róŜnych źródeł,

− pracę w zespole, − samoocenę. Kontrolę poprawności wykonania ćwiczeń zespołowych naleŜy przeprowadzić podczas ich prezentacji. Proponuje się, aby po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej uczeń samodzielnie sprawdził wyniki swojej pracy metodą projektów, według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny postępów. Następnie nauczyciel powinien dokonać kontroli według tego samego arkusza. W przypadku czynności, które nie zostały poprawnie wykonane przez ucznia, naleŜy umoŜliwić mu ponowne ich wykonanie.

W ocenie osiągnięć ucznia po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej naleŜy uwzględnić wyniki wykonanych ćwiczeń oraz ocenę za wykonanie i prezentację projektu.


105

Jednostka modułowa 315[01].Z3.03 Zarządzanie zasobami ludzkimi w procesie pracy 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− zastosować techniki motywujące pracowników do bezpiecznej,

wydajnej pracy oraz do doskonalenia zawodowego, −−−− przewidzieć postawy i zachowania człowieka w sytuacjach stresu

i zagroŜenia, −−−− zastosować techniki komunikowania się ułatwiające rozwiązywanie

problemów pracowniczych i zawodowych, −−−− zastosować zasady etyki, −−−− zachować się asertywnie w sytuacji konfliktu interesów pracowników

w danej strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa, −−−− przeprowadzić negocjacje, wywiady i rozmowy z pracownikami

dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, −−−− sporządzić dokumenty dotyczące zatrudnienia i prowadzić akta

osobowe. 2. Materiał nauczania Elementy socjologii i psychologii pracy w zarządzaniu zasobami ludzkimi. Potrzeby człowieka i motywacja do pracy. Zasady i metody komunikowania się i ich wpływ na zarządzanie zasobami ludzkimi. Zasady etyki. Konflikt społeczny w procesie pracy i strategie jego rozwiązywania. Mechanizmy i procesy społeczne w grupie. Metody poszukiwania pracy i poszukiwania pracowników. Dokumenty dotyczące zatrudnienia. 3. Ćwiczenia • Określanie czynników stresogennych oraz wpływających na

zmęczenie i podatność wypadkową. • Ocenianie zagroŜenia na określonych stanowiskach pracy

z uwzględnieniem obciąŜenia psychicznego. • Formułowanie zdań pro i antyasertywnych. • Przeprowadzanie wywiadu z poszkodowanymi i świadkami wypadku. • Identyfikowanie źródeł konfliktów społecznych. • Sporządzanie oferty pracy. • Sporządzanie umów o pracę. • Sporządzanie dokumentów dotyczących rozwiązania umowy o pracę.


106

4. Środki dydaktyczne Przykładowe opisy przypadków dotyczące mechanizmów motywacyjnych, komunikacji interpersonalnej, sytuacji konfliktowych. Testy: styl rozwiązywania konfliktów, skuteczne negocjacje. Listy kontrole do identyfikacji zagroŜeń psychicznych na stanowiskach pracy. Regulaminy premiowania pracowników. Dokumentacja zatrudnienia pracownika. Druki umów o pracę i dokumentów dotyczących rozwiązywania umowy o pracę. Filmy dydaktyczne: „Stres”, „Skuteczny negocjator”. Prezentacje komputerowe i foliogramy z zakresu socjologii i psychologii pracy w zarządzaniu zasobami ludzkimi. Instrukcje do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Program nauczania jednostki modułowej obejmuje podstawowe zagadnienia z zakresu socjologii i psychologii pracy w zarządzaniu zasobami ludzkimi.

Podczas jego realizacji naleŜy łączyć teorię z praktyką poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń, wykorzystywanie umiejętności interpersonalnych uczniów oraz nawiązywanie do sytuacji, które mogą wystąpić w pracy zawodowej.

W procesie nauczania-uczenia się naleŜy zwrócić uwagę na kształtowanie umiejętności rozwiązywania konfliktów i prowadzenia negocjacji oraz sporządzania dokumentacji pracownika związanej z zatrudnieniem.

Istotną rolę w osiąganiu szczegółowych celów kształcenia ma dobór metod nauczania. Wskazane jest stosowanie takich metod, jak: przypadku, ćwiczeń praktycznych, pokazu z objaśnieniem, pogadanki i dyskusji dydaktycznej. Ćwiczenia zamieszczone w programie stanowią propozycję do

wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń moŜe być rozszerzony w zaleŜności od potrzeb edukacyjnych i moŜliwości szkoły. Ćwiczenia powinny zakończyć się prezentacją i dyskusją. Podczas wykonywania ćwiczeń naleŜy zapewnić warunki umoŜliwiające samodzielną i efektywną pracę uczniów.

Dla lepszego zrozumienia i utrwalenia treści z zakresu socjologii i psychologii pracy wskazane jest wykorzystanie komputerowych programów symulacyjnych oraz filmów dydaktycznych. Przed projekcją filmu nauczyciel powinien ukierunkować obserwację uczniów, a po obejrzeniu filmu przeprowadzić z nimi dyskusję.


107

Zajęcia powinny odbywać się, w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy, w grupie do 15 osób, z podziałem na zespoły 2-3 osobowe podczas wykonywania ćwiczeń. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Podstawą oceniania postępów uczniów powinny być kryteria podane

przez nauczyciela realizującego jednostkę modułową na początku zajęć. W kryteriach oceniania naleŜy uwzględnić poziom oraz zakres opanowania przez uczniów umiejętności i wiadomości wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Nauczyciel powinien opracować wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać systematycznie w trakcie realizacji jednostki modułowej stosując: – ustne sprawdziany, – testy osiągnięć szkolnych, – obserwację pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń

praktycznych. Podczas kontroli i oceny przeprowadzonej w formie ustnej naleŜy sprawdzać umiejętności uczniów w zakresie operowania zdobytą wiedzą, zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć, poprawność wnioskowania.

Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: – prezentowanie zachowań asertywnych, – sposoby rozwiązywania konfliktów, – poprawność merytoryczną sporządzonych dokumentów. Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosowani testu pisemnego z zadaniami otwartymi i zamkniętymi.

W końcowej ocenie osiągnięć ucznia, naleŜy uwzględnić wyniki testu pisemnego oraz poziom wykonania ćwiczeń.


108

Jednostka modułowa 315[01].Z3.04 Prowadzenie szkole ń z zakresu bezpiecze ństwa i higieny pracy

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− rozróŜnić podstawowe pojęcia dotyczące kształcenia i doskonalenia

zawodowego, −−−− zidentyfikować i określić zakres szkoleń róŜnych grup pracowniczych

z uwzględnieniem potrzeb indywidualnych, zespołowych oraz perspektyw rozwojowych przedsiębiorstwa,

−−−− określić cele i rodzaje edukacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy dla poszczególnych grup pracowników,

−−−− określić cele popularyzacji zagadnień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−−−− dobrać treści kształcenia, metody nauczania i formy organizacyjne zajęć potrzebne do osiągnięcia załoŜonych celów kształcenia ,

−−−− zastosować środki dydaktyczne wspomagające efektywność procesu nauczania-uczenia się,

−−−− zaadaptować i opracować materiały dydaktyczne, −−−− zaprojektować programy szkolenia i ich obudowę dydaktyczną, −−−− zorganizować i przeprowadzić szkolenia, −−−− obsłuŜyć techniczne środki dydaktyczne, −−−− dobrać i zastosować metody ewaluacji szkoleń, −−−− sporządzić dokumentację szkoleń pracowniczych, −−−− określić wymagania programowe, metodyczne i organizacyjne, dla

instytucji szkolącej, −−−− określić rolę i zadania organizatora szkoleń, −−−− zastosować zasady współpracy z organizatorami szkoleń oraz

z organizatorami doskonalenia zawodowego pracowników, −−−− rozpowszechnić wiedzę z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

w przedsiębiorstwie, −−−− wykorzystać pakiet programów biurowych, −−−− wykorzystać wiedzę z zakresu dydaktyki w procesie doskonalenia

własnych kwalifikacji zawodowych.

2. Materiał nauczania Podstawowe pojęcia z zakresu uczenia się – nauczania dorosłych. Przepisy prawne dotyczące szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Metody i techniki badania potrzeb szkoleniowych. Określanie celów szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy dla poszczególnych grup pracowników.


109

Projektowanie procesu dydaktycznego. Formy doskonalenia zawodowego. Organizacja procesu dydaktycznego. Ocena efektywności działań edukacyjnych. 3. Ćwiczenia • Określanie potrzeb szkoleniowych. • Określanie celów szkolenia na podstawie analizy rozporządzenia

w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. • Dokonywanie operacjonalizacji celów kształcenia. • Dobieranie treści kształcenia do realizacji załoŜonych celów. • Opracowywanie projektu programu szkolenia. • Opracowywanie scenariusza zajęć oraz harmonogramu szkolenia. • Opracowywanie materiałów szkoleniowych dla uczestników szkolenia. • Opracowywanie materiałów szkoleniowych dla prowadzącego

szkolenie. • Opracowywanie narzędzi do ewaluacji szkolenia. • Projektowanie i wykonywanie prezentacji multimedialnych z zakresu

bezpieczeństwa i higieny pracy. • Przeprowadzenie szkolenia za zakresu bezpieczeństwa i higieny

pracy. • Przeprowadzenie ewaluacji szkolenia z zakresu bezpieczeństwa

i higieny pracy. • Projektowanie form popularyzacji bezpieczeństwa i higieny pracy. • Sporządzanie dokumentów dotyczących przeprowadzonych szkoleń. • Obsługiwanie technicznych środków dydaktycznych.

4. Środki dydaktyczne Rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przykładowe środki dydaktyczne wykorzystywane podczas szkoleń. Przykładowe scenariusze zajęć. Filmy dydaktyczne: „InstruktaŜ stanowiskowy”, „Szkolenie wstępne bezpieczeństwa i higieny pracy” Foliogramy dotyczące metodyki szkoleń. Prezentacje komputerowe. Programy komputerowe dotyczące metodyki szkoleń. Dokumentacja szkoleń. Kamera video.


110

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki Treść jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotyczące

prowadzenia szkoleń wstępnych i stanowiskowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz propagowania wiedzy o ochronie człowieka w środowisku pracy. Podczas jego realizacji szczególną uwagę naleŜy zwrócić na zagadnienia dotyczące celów kształcenia gdyŜ są one głównym wyznacznikiem doboru pozostałych elementów procesu kształcenia. WaŜnym są takŜe metody i zasady nauczania-uczenia się oraz organizacja zajęć dydaktycznych.

W procesie nauczania - uczenia się naleŜy przede wszystkim stosować metodę projektów i ćwiczeń praktycznych. Do wykonywania ćwiczeń nauczyciel powinien przygotować instrukcje i materiały pomocnicze. Podczas ćwiczeń uczniowie powinni określić tematykę zajęć, opracować plany metodyczne zajęć i prowadzić zajęcia w warunkach rzeczywistych lub symulowanych stosując róŜne metody nauczania. Prowadzenie zajęć powinno być rejestrowane na nośniku elektronicznym i wykorzystane do ich ewaluacji. Wskazane jest aby w trakcie ćwiczeń nauczyciel obserwował pracę uczniów oraz udzielał im konsultacji.

Wykonywane przez uczniów projekty powinny dotyczyć elementów procesu dydaktycznego. Na zakończenie pracy metodą projektów uczniowie powinni dokonać multimedialnej prezentacji opracowanych materiałów.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy w grupie do 15, a ćwiczenia indywidualnie lub w zespołach 2 osobowych. Przy stosowaniu metody projektów kaŜdy uczeń powinien pracować indywidualnie ze względu na cel projektu i specyfikę jego tematyki.

Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń naleŜy zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi podczas pracy z urządzeniami audiowizualnymi.

Czas realizacji jednostki dydaktycznej powinien wynosić od 2 do 6 godzin.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się przez

cały czas realizacji programu nauczania jednostki modułowej na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć.

Wymagania edukacyjne powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania umiejętności i wiadomości wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Zaleca się, aby wymagania podstawowe obejmowały przede wszystkim umiejętności rozróŜniania, pojęć


111

związanych z uczeniem – nauczaniem dorosłych oraz wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystania informacji do opracowania projektu procesu dydaktycznego

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać w zakresie zaplanowanych celów kształcenia na podstawie: −−−− ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, −−−− testów osiągnięć szkolnych, −−−− ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń i projektów,

−−−− treści projektu, −−−− prezentacji projektu Proponuje się sprawdzanie umiejętności praktycznych przez obserwację czynności wykonywanych w trakcie realizacji ćwiczeń i projektów.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − wyszukiwanie i przetwarzanie informacji pozyskanych z róŜnych źródeł,

− prezentowanie wykonanych prac, − jakość i poprawność merytoryczną wykonanych prac. Wykonanie ćwiczeń dotyczących operacjonalizacji celów kształcenia, prezentacji multimedialnych, technicznych środków dydaktycznych zaleca się oceniać w kategorii: uczeń umie lub nie umie poprawnie wykonać ćwiczenie. Wskazane jest aby podczas wykonywania projektów i ćwiczeń uczniowie samodzielnie sprawdzili wyniki swojej pracy.


W ocenie końcowej z jednostki modułowej naleŜy uwzględnić wyniki wszystkich zastosowanych przez nauczyciela metod. sprawdzania osiągnięć ucznia


112

Moduł 315[01].Z4 Zarządzanie systemem bezpiecze ństwa i higieny pracy

1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − oceniać ryzyko zawodowe na stanowiskach pracy, − opiniować opracowywane w zakładzie akty prawne, − współpracować z pracodawcą w zarządzaniu zasobami ludzkimi

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, − prowadzić działalność doradczą w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy, − stosować przepisy dotyczące zapobieganiu wypadkom, urazom

i innym zagroŜeniom, − prowadzić dokumentację wypadków przy pracy, − opracowywać wnioski do działań korekcyjnych i prewencyjnych

z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, − przeprowadzać analizy i sporządzać protokóły określające poziom

bezpieczeństwa pracy i występujące niezgodności, − pozyskiwać informacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy

z róŜnych źródeł.


Symbol jednostki

modułowej



315[01].Z4.01 Wykonywanie obowiązków słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy

106

315[01].Z4.02 Ocenianie ryzyka zawodowego 82 315[01].Z4.03 Postępowanie w sprawach wypadków przy pracy

i chorób zawodowych 68

Razem 256


113


4. Literatura Borek-Wojciechowska R., Kurek W.: Ocena ryzyka zawodowego a system zarządzania BHP. Politechnika Radomska, Radom 2005 Brilman J.: Nowoczesne koncepcje i metody zarządzania. PWE, Warszawa 2002 Gałusza M.: Materiały dydaktyczne do szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Tarbonus, Tarnobrzeg 2005 Gałusza M., Langer W.: Wypadki nie tylko przy pracy i choroby zawodowe. Tarbonus, Tarnobrzeg 2004 Grądziel P.: Wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Świadczenia odszkodowawcze. Ośrodek szkolenia PIP, Wrocław 2005 Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 Konarska M.: Ergonomia pracy biurowej. CIOP, Warszawa 2001 Koradecka D.: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Tom I i II. CIOP, Warszawa 1999 Merecz D.: Jak zwiększyć swój potencjał, by lepiej radzić sobie ze stresem. Oficyna wydawnicza IMP, Łódź 2005 Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2005 Romanowska-Słomka I., Słomka A.: Zarządzanie ryzykiem zawodowym. Tarbonus, Tarnobrzeg 2005 Rzepecki J.: Analiza kosztów i korzyści BHP w przedsiębiorstwie. CIOP, Warszawa 2002 Słomka A.: Ochrona pracy, zbiór przepisów. Ośrodek szkolenia PIP, Wrocław 2004 Słomka A.: Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy. Ośrodek szkolenia PIP, Wrocław 2004 Smoliński D.: Zanim nadejdzie Państwowa Inspekcja Pracy - poradnik. ODDK, Gdańsk 2004 Stefaniak E., i inni.: Poradnik Inspektora BHP. Techniki i metody pracy. CEK sp. z o.o., Świecie 1999

315[01].Z4 Zarządzanie systemem

bezpiecze ństwa i higieny pracy

315[01].Z4.01 Wykonywanie obowiązków

słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy.

315[01].Z4.03 Postępowanie w sprawach

wypadków przy pracy i chorób zawodowych

315[01].Z4.02 Ocenianie ryzyka

zawodowego


114

Trzeciak M.: Podstawy ergonomii. Politechnika Radomska, Radom 2000 Wieczorek S.: Podstawy psychologii pracy i ergonomii. Tarbonus, Tarnobrzeg 2005 Wojciechowski P.: Prawo pracy, poradnik dla pracodawcy. Ośrodek Szkolenia PIP, Wrocław 2005 Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.


115

Jednostka modułowa 315[01].Z4.01 Wykonywanie obowi ązków słu Ŝby bezpiecze ństwa i higieny pracy 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− zainicjować wprowadzanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych

wpływających na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, −−−− podjąć decyzje w zakresie wykonywanych zadań zawodowych przy

uwzględnieniu wymagań bezpiecznej i higienicznej pracy, −−−− udzielić porad grupie pracowników i osobom kierującym pracownikami

w sprawach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w obszarze technicznym, organizacyjnym i pracowniczym,

−−−− skontrolować przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych,

−−−− skontrolować stosowanie przepisów prawa dotyczących stosunku pracy,

−−−− dokonać obliczeń statystycznych z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego,

−−−− przeprowadzić analizę statystyczną wybranych zagadnień za pomocą arkusza kalkulacyjnego,

−−−− określić niezbędne działania techniczne i organizacyjne na podstawie wniosków wynikających z oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie,

−−−− opracować dokumentację dotyczącą działalności kontrolno – doradczej z wykorzystaniem pakietu programów biurowych,

−−−− opracować sprawozdania dotyczące warunków pracy, −−−− wykorzystać wnioski z badań statystycznych oraz z analizy

retrospektywnej zaistniałych zdarzeń, wypadków i awarii do określonych działań prewencyjnych,

−−−− podjąć współpracę ze słuŜbami medycyny pracy, −−−− skorzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji

technicznej, norm, katalogów i oprogramowania specjalistycznego. 2. Materiał nauczania Organizacja słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy. Zadania słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy. Uprawnienia słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy. Współpraca ze słuŜbami medycyny pracy. Podstawy statystyki i organizacja badań statystycznych.


116

Ocena stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie na podstawie analizy danych statystycznych. Źródła informacji zawodowej. 3. Ćwiczenia • Prowadzenie rejestrów i kart badań środowiskowych. • Prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy na

wybranych stanowiskach pracy i sporządzanie dokumentów pokontrolnych.

• Dobieranie jednostek do prób statystycznych i dokonywanie wyboru metody badania w typowej sytuacji.

• Szacowanie błędów występujących w materiale statystycznym. • Zliczanie danych statystycznych z wykorzystaniem programu

komputerowego. • Sporządzanie wykresów statystycznych z wykorzystaniem programu

komputerowego. • Obliczanie miar statystycznych i ich graficznej prezentacji za pomocą

programu komputerowego. • Opracowywanie sprawozdania z oceny stanu bezpieczeństwa

i higieny pracy w zakładzie pracy na podstawie analizy danych statystycznych.

• Opracowywanie rocznej analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie.

4. Środki dydaktyczne Kodeks pracy i przepisy wykonawcze. Dokumentacja techniczna maszyn, urządzeń oraz procesów. Karty charakterystyki środków i substancji szkodliwych. Protokoły badań środowiskowych. Druki rejestrów czynników rakotwórczych, szkodliwych, wypadków, chorób zawodowych i podejrzeń o choroby zawodowe. Karty pomiarów czynników szkodliwych. Wzory dokumentów dotyczących badania i pomiarów środowiska pracy. Programy komputerowe dotyczące prowadzenia gospodarki magazynowej środków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz sporządzania innych dokumentów. Instrukcje i materiały do ćwiczeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Jednostka modułowa obejmuje treści dotyczące doradztwa i kontroli z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy w obszarach technicznych, organizacyjnych i pracowniczych. Podczas procesu nauczania-uczenia


117

się szczególnie waŜne jest kształtowanie umiejętności opracowywania materiału statystycznego i jego prezentacji oraz wykorzystania danych statystycznych do analizy i oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy przedsiębiorstwa.

Program naleŜy realizować przede wszystkim metodą ćwiczeń praktycznych i pokazu z wyjaśnieniem, a wykład ograniczyć do wyjaśnienia organizacji, zadań i uprawnień słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy. Wskazane jest, aby do wykonywania ćwiczeń nauczyciel przygotował instrukcje oraz materiały niezbędne do ich wykonania, z tym Ŝe część z nich powinna być w wersji elektronicznej. W trakcie ćwiczeń nauczyciel powinien obserwować pracę ucznia, wskazywać popełniane błędy oraz naprowadzać na właściwy tok pracy.

Program jednostki naleŜy realizować w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w pracowni komputerowej w grupie do 15 osób. W pracowni komputerowej kaŜdy uczeń powinien mieć zapewnioną pracę na oddzielnym stanowisku z dostępem do Internetu. Czas realizacji jednostki dydaktycznej powinien wynosić od 2 do 3 godzin.


edukacyjnych ucznia Podstawą oceniania postępów uczniów powinny być kryteria podane

przez nauczyciela realizującego program jednostki modułowej na początku zajęć. W kryteriach oceniania naleŜy uwzględnić poziom oraz zakres opanowania przez uczniów umiejętności i wiadomości wynikających ze szczegółowych celów kształcenia oraz z rozporządzenia o pracy słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien opracować wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać systematycznie w trakcie realizacji jednostki modułowej stosując: – ustne sprawdziany, – pisemne sprawdziany, – testy osiągnięć szkolnych, – obserwację pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Sprawdziany ustne dotyczą bieŜącej oceny pracy ucznia. Stanowią informacje dla nauczyciela o tym, jakie treści naleŜy powtórzyć i utrwalić. WaŜną rolę w procesie oceniania umiejętności praktycznych uczniów pełni obserwacja ich pracy podczas wykonywania ćwiczeń. Ocenie podlega nie tylko wynik końcowy, ale równieŜ proces pracy i interpretacja wyników.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − sporządzanie dokumentów pokontrolnych, − sporządzanie rejestrów i kart badań środowiskowych,


118

− zliczanie danych statystycznych i sporządzanie wykresów statystycznych z wykorzystaniem programu komputerowego.

− przeprowadzanie analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie.

Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosować test pisemny z zadaniami zamkniętymi i otwartymi.



119


Ocenianie ryzyka zawodowego 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− określić kryteria i metody ryzyka związanego z zagroŜeniami

występującymi w procesie pracy, −−−− rozróŜnić metody redukcji ryzyka zawodowego, −−−− dobrać metodę szacowania ryzyka zawodowego dla określonego

stanowiska pracy, −−−− ocenić ryzyko zawodowe w zaleŜności od rodzajów procesów pracy

i zagroŜeń oraz wskazać metody jego redukcji, −−−− ocenić poziom ryzyka zawodowego, −−−− ocenić przewidywane skutki określonego poziomu ryzyka

zawodowego w procesach pracy, −−−− zastosować programy komputerowe do oceny zagroŜeń i oceny

ryzyka. 2. Materiał nauczania Pojęcia: ryzyko zawodowe, poziom ryzyka, ryzyko akceptowalne. Kryteria i metody oceny ryzyka zawodowego w zaleŜności od rodzajów zagroŜeń i ich skutków. Metody redukcji ryzyka zawodowego. Ocena ryzyka zawodowego na podstawie analizy i oceny zagroŜeń. Ocena ryzyka zawodowego w określonych procesach pracy. 3. Ćwiczenia • Określanie kryteriów do oceny ryzyka zawodowego w określonych

procesach pracy. • Ocenianie ryzyka zawodowego w zakresie organizacji dostarczania

surowców i odbioru wytworzonych produktów. • Ocenianie ryzyka zawodowego związanego z transportem substancji

niebezpiecznych. • Ocenianie ryzyka zawodowego określonych stanowisk pracy

z wykorzystaniem róŜnych metod szacowania ryzyka oraz programów komputerowych.

• Planowanie redukcji ryzyka zawodowego na określonym stanowisku pracy.

• Sporządzanie oceny ryzyka zawodowego z wykorzystaniem programów komputerowych.


120

4. Środki dydaktyczne Filmy dydaktyczne: „ZagroŜenia wypadkowe i zawodowe w zakładzie obróbki drewna”, „Podstawowe zagroŜenia przy obróbce drewna”, „Uwaga komputer - zagroŜenia i sposoby ich unikania”, „BHP przy obsłudze urządzeń elektrycznych”, „BHP przy stosowaniu ręcznych narzędzi zmechanizowanych o napędzie elektrycznym i pneumatycznym”. Programy komputerowe do analizy zagroŜeń i ich dokumentowania oraz sporządzania dokumentacji dotyczącej oceny ryzyka zawodowego. Skanery, drukarki, cyfrowe aparaty fotograficzne, cyfrowe kamery z oprogramowaniem i instrukcjami uŜytkowania. Katalog ochron indywidualnych. Instrukcje i materiały pomocnicze do ćwiczeń.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki Program jednostki modułowej obejmuje podstawowe zagadnienia

związane z oceną ryzyka zawodowego w procesie pracy. Szczególnie waŜne jest opanowanie przez uczniów umiejętności pozyskiwania i analizowania informacji niezbędnych do przeprowadzania oceny określonych stanowisk pracy. Uczniowie powinni poznać i stosować róŜne metody szacowania ryzyka zawodowego.

W procesie nauczania-uczenia się proponuje się stosować następujące metody: projektów, pokaz z objaśnieniem, dyskusję dydaktyczną, ćwiczenia praktyczne. Wskazane jest, aby nauczyciel przygotował materiały potrzebne do ćwiczeń, a w trakcie ich wykonywania obserwował pracę ucznia, wskazywał popełniane błędy i naprowadzał na właściwy tok pracy.

KaŜdy uczeń powinien mieć moŜliwość oceny ryzyka zawodowego występującego na rzeczywistym stanowisku pracy oraz prezentacji wyników wykonanej pracy.

Realizując proces kształcenia naleŜy korzystać z pomocy dydaktycznych, a w szczególności: filmów dydaktycznych, foliogramów, programów komputerowych. Cennym uzupełnieniem moŜe być zorganizowanie wycieczki dydaktycznej do przedsiębiorstwa przemysłowego, w celu obserwacji określonych stanowisk pracy. NaleŜy pamiętać, aby przed projekcją filmu lub wycieczką dydaktyczną ukierunkować obserwację uczniów.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy w grupie do 15 uczniów. Zaleca się aby podczas ćwiczeń uczniowie pracowali indywidualnie lub w zespołach 2 osobowych.

Czas realizacji jednostki dydaktycznej powinien wynosić od 2 do 6 godzin.


121

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się przez

cały czas realizacji programu nauczania jednostki modułowej na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć.

Wymagania edukacyjne powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania umiejętności i wiadomości wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Zaleca się, aby wymagania podstawowe obejmowały umiejętności: dobierania metody szacowania ryzyka zawodowego, oceniania ryzyka zawodowego oraz wskazywania metod jego redukcji.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać w zakresie zaplanowanych celów kształcenia na podstawie:

− ustnych sprawdzianów wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji czynności ucznia podczas

wykonywania ćwiczeń i projektów, − wykonanego projektu, − prezentacji projektu


W ocenie końcowej z jednostki modułowej naleŜy uwzględnić wyniki wszystkich zastosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć ucznia.


122


Postępowanie w sprawach wypadków przy pracy i chorób zawodowych

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− zakwalifikować wypadki jako wypadki przy pracy, wypadki zrównane

z wypadkami przy pracy, wypadki w drodze do i z pracy, −−−− zbadać i ustalić okoliczności oraz przyczyny wypadków przy pracy

i opracować wnioski profilaktyczne, −−−− opracować dokumentację powypadkową, −−−− rozróŜnić świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób

zawodowych, −−−− określić świadczenia z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla

zdrowia i uciąŜliwych, −−−− opracować sprawozdania dotyczące wypadków przy pracy, −−−− dokonać rejestru wypadków przy pracy , −−−− zastosować procedury dotyczące chorób zawodowych, −−−− skorzystać z pakietu programów biurowych.

2. Materiał nauczania Rodzaje wypadków i ich klasyfikacja. Ustalanie okoliczności wypadków przy pracy. Ustalanie przyczyn wypadków przy pracy z podziałem na techniczne, organizacyjne i ludzkie. Dokumentacja powypadkowa. Procedury dotyczące chorób zawodowych. Regulacje prawne wypłacania świadczeń przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i inne instytucje ubezpieczeniowe. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Sprawozdawczość dotycząca wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

3. Ćwiczenia • Określanie procedury postępowania przy określonym wypadku

podczas pracy. • Dokumentowanie miejsca zdarzenia wypadkowego. • Sporządzanie protokółu przesłuchania poszkodowanego i świadka

wypadku. • Kompletowanie dokumentów dotyczących wypadku przy pracy. • Wypełnianie protokołu powypadkowego. • Wypełnianie karty statystycznej wypadku przy pracy.


123

• Sporządzenie dokumentacji wypadku przy pracy z wykorzystaniem pakietu programów biurowych,

• Kompletowanie dokumentacji choroby zawodowej. • Określanie świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla

zdrowia i uciąŜliwych. • Prowadzenie rejestrów: wypadków, chorób zawodowych

i podejrzeń o choroby zawodowe. 4. Środki dydaktyczne Przepisy prawne dotyczące wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Dokumentacja wypadku przy pracy i chorób zawodowych. Wzory druków wypadków przy pracy, chorób zawodowych i podejrzeń o choroby zawodowe. Foliogramy i prezentacje komputerowe dotyczące wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Dokumentacja fotograficzna wypadków przy pracy. Instrukcje do ćwiczeń z materiałami pomocniczymi. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Program nauczania jednostki modułowej obejmuje treści dotyczące postępowania powypadkowego i procedur postępowania w przypadku wystąpienia chorób zawodowych.

Podczas jego realizacji naleŜy przede wszystkim kształtować umiejętność sporządzenia dokumentacji wypadku przy pracy oraz nawyk postępowania zgodnie z procedurami.

W procesie nauczania-uczenia się naleŜy stosować następujące metody: przypadku, ćwiczeń praktycznych, pokazu z objaśnieniem, pogadanki i dyskusji dydaktycznej.

Przykładowe, ćwiczenia zamieszczone w programie stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń moŜe być rozszerzony w zaleŜności od potrzeb edukacyjnych i moŜliwości szkoły. Podczas wykonywana ćwiczeń nauczyciel powinien obserwować pracę uczniów oraz udzielać im dodatkowych wyjaśnień i wskazówek. Ćwiczenia powinny zakończyć się prezentacją i dyskusją.

Zajęcia moŜna wspomóc filmem dydaktycznym oraz foliogramami lub symulacyjnymi programami komputerowymi. Prezentacje dotyczące wypadków powinny być obudowane materiałami z dochodzenia powypadkowego, określającymi przyczyny i skutki przedstawianych zdarzeń.

Program jednostki naleŜy realizować w pracowni bezpieczeństwa i higieny pracy oraz pracowni komputerowej, w grupie do 15 uczniów.


124

Podczas wykonywania ćwiczeń uczniowie powinni pracować indywidualnie oraz w zespołach 2-3 osobowych. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć


w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawie wymagań określonych na początku zajęć. Podstawowe wymagania edukacyjne powinny obejmować umiejętności: dokumentowania miejsca zdarzenia wypadku, sporządzania protokołu z przesłuchania poszkodowanego i świadka wypadku, kompletowania dokumentów dotyczących wypadku przy pracy, wypełniania protokółu powypadkowego, kompletowania dokumentacji choroby zawodowej.

Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać w zakresie zaplanowanych celów kształcenia na podstawie: − ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Wiadomości teoretyczne mogą być sprawdzane za pomocą testu pisemnego oaz sprawdzianu ustnego.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać przez obserwację czynności wykonywanych przez ucznia w trakcie realizacji ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − poprawność merytoryczną dokumentacji wypadku przy pracy, − zgodność dokumentacji wypadku przy pracy z wymaganiami

formalno-prawnymi. Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej proponuje

się przeprowadzić test pisemny z zadaniami otwartymi. W końcowej ocenie osiągnięć ucznia naleŜy uwzględnić wyniki testu

pisemnego oraz poziom wykonania ćwiczeń.


125

Moduł 315[01].Z5 Praktyka zawodowa 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− oceniać stan przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa pracy

w zakładzie, −−−− planować i przeprowadzać kontrolę warunków pracy, −−−− sporządzać dokumenty dotyczące prowadzonej kontroli, −−−− prowadzić i dokumentować analizę stanu bezpieczeństwa i higieny

pracy, −−−− sporządzać dokumentację wypadku przy pracy w ramach

zainscenizowanego zdarzenia wypadkowego, −−−− opracowywać i oceniać dokumentację zakładową w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy, −−−− identyfikować poziom zagroŜenia na wybranym stanowisku pracy oraz

dobrać barierę chroniącą pracownika, −−−− oceniać i udokumentować ryzyko zawodowe na określonych

stanowiskach pracy. 2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki

modułowej



315[01].Z5.01 Wykonywanie kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, sporządzanie dokumentacji i analiz

28

315[01].Z5.02 Wypełnianie dokumentacji wypadków w pracy, chorób zawodowych i badań środowiskowych

21

315[01].Z5.03 Opracowywanie dokumentacji bezpieczeństwa i higieny pracy

21

Razem 70 3. Schemat układu jednostek modułowych

315[01].Z5 Praktyka zawodowa

315[01].Z5.01 Wykonywanie kontroli stanu bezpieczeństwa

i higieny pracy, sporządzanie dokumentacji

i analiz

315[01].Z5.02 Wypełnianie dokumentacji

wypadków w pracy, chorób zawodowych

i badań środowiskowych

315[01].Z5.03 Opracowywanie

dokumentacji bezpieczeństwa i higieny

pracy


126

Uczniowie powinni odbywać praktykę zawodową w przedsiębiorstwie, w którym znajduje się dział słuŜb bezpieczeństwa i higieny pracy. Wskazane jest, aby uczniowie sami znaleźli przedsiębiorstwo, w którym mogą odbyć praktykę zawodową.

Praktyka zawodowa powinna być tak zorganizowana, aby umoŜliwić uczniom zastosowanie i pogłębienie zdobytej wiedzy i umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy. Opiekun praktyk powinien ustalić szczegółowy harmonogram praktyki. W czasie odbywania praktyki uczeń ma obowiązek prowadzenia dzienniczka praktyk, w którym dokonuje zapisu codziennych czynności i spostrzeŜeń.

Przed przystąpieniem do praktyki zawodowej naleŜy zapoznać uczniów z programem praktyki oraz strukturą organizacyjną działu bezpieczeństwa i higieny pracy, a takŜe z zakresem zadań i odpowiedzialności pracowników, zwrócić uwagę na przestrzeganie zakładowego regulaminu pracy, przepisów bezpieczeństwa i ochrony przeciwpoŜarowej,

W czasie praktyki oprócz udziału uczniów w procesie pracy moŜna stosować inne formy, takie jak: spotkania i zajęcia szkoleniowe prowadzone ze specjalistami przedsiębiorstwa, w tym pokazy, obserwacje i instruktaŜe. Udział w tych formach organizacyjnych praktyki powinien być opisany przez uczniów w sprawozdaniach.


127

Jednostka modułowa 315[01].Z5.01 Wykonywanie kontroli stanu bezpiecze ństwa i higieny pracy

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− scharakteryzować strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa, −−−− zaplanować kontrolę, sporządzić listy kontrolne i zgromadzić

informacje w zakresie planowanej kontroli, −−−− zaplanować obszar i tematykę kontroli, −−−− sporządzić dokumentację z przeprowadzonej kontroli, −−−− przedstawić wyniki przeprowadzonej kontroli słuŜbom i osobom

odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa, −−−− dobrać środki ochrony zbiorowej i indywidualnej na wybranym

stanowisku pracy, −−−− dobrać bariery techniczne, organizacyjne lub ludzkie chroniące

pracownika, −−−− ocenić bariery w zakresie ich skuteczności.

2. Materiał nauczania Zapoznanie się ze strukturą organizacyjno-techniczną przedsiębiorstwa. Zapoznanie się dokumentacją dotyczącą bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie. Udział w planowaniu i przeprowadzeniu kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie. Udział w sporządzaniu dokumentacji pokontrolnej. Zapoznanie się z rejestrem i kartami pomiarów z badań środowiskowych. Zapoznanie się z dokumentacją wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Udział w doborze środków ochrony zbiorowej i indywidualnej na wybranym stanowisku pracy. Udział w ocenie skuteczności stosowanych środków ochrony indywidualnej i zbiorowej.

3. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki Podczas odbywania praktyki uczeń powinien zapoznać się ze strukturą

organizacyjna przedsiębiorstwa oraz uczestniczyć w wykonywaniu zadań obejmujących prowadzenie kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie oraz dobieranie środków ochrony zbiorowej i indywidualnej na wybranym stanowisku pracy. W trakcie realizacji programu jednostki modułowej naleŜy


128

wykorzystać wiadomości i umiejętności nabyte w jednostkach modułowych 315[01].Z4.01 oraz w 315[01].Z2.01.

Wskazane jest aby uczeń zapisywał codzienne czynności i spostrzeŜenia w dzienniczku. 4. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Opiekun praktyki powinien systematycznie sprawdzać poziom

i zakres umiejętności ucznia poprzez obserwację zadań wykonywanych w trakcie pracy.

Ocena osiągnięć ucznia powinna uwzględniać: −−−− przestrzeganie dyscypliny, −−−− dokładność wykonania zadań dotyczących przygotowania kontroli

i jej przeprowadzenia, −−−− poprawność opracowanych dokumentów pokontrolnych, −−−− trafność sformułowanych wniosków pokontrolnych, −−−− stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Praktyka jest zaliczana na podstawie dzienniczka praktyk, w którym uczeń odnotowuje datę, tematy wykonywanych prac, opis czynności oraz sposób, w jaki został rozwiązany napotkany problem. Zapis powinien być czytelny i potwierdzony podpisem prowadzącego praktykę zawodową.

Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej opiekun praktyk zawodowych powinien wpisać w dzienniczku praktyki opinię o pracy i postępach ucznia oraz ocenę końcową.


129

Jednostka modułowa 315[01].Z5.02 Wypełnianie dokumentacji wypadków w pracy, chorób zawodowych i bada ń środowiskowych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− sporządzić protokół powypadkowy symulowanego wypadku podczas

pracy, na podstawie określonego zdarzenia w przedsiębiorstwie, −−−− skompletować dokumentację dla poszkodowanego, Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych oraz do archiwizowania w zakładzie, −−−− sporządzić statystyczną kartę wypadku, −−−− dokonać rejestru wypadków przy pracy, −−−− wypełnić kartę wywiadu środowiskowego w celu ustalenia choroby

zawodowej lub postępowania rentowego, −−−− dokonać rejestru chorób zawodowych i podejrzeń o choroby

zawodowe, −−−− zaplanować badania środowiskowe w przedsiębiorstwie, −−−− dokonać rejestru kart badań środowiskowych. 2. Materiał nauczania Sporządzanie dokumentacji symulowanego wypadku przy pracy w warunkach przedsiębiorstwa. Kompletowanie dokumentacji dla poszkodowanego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do archiwizowania w przedsiębiorstwie. Udział w sporządzaniu statystycznej karty wypadku. Wpisywanie danych do rejestru wypadków przy pracy. Wypełniane kart wywiadu środowiskowego do celów ustalenia choroby zawodowej lub postępowania rentowego. Prowadzenie rejestru chorób zawodowych i podejrzeń o choroby zawodowe. Udział w planowaniu badań środowiskowych. Prowadzenie rejestru badań środowiskowych i kart pomiarów. 3. Wskazania metodyczne do realizacji programu jedn ostki

Podczas odbywania praktyki uczeń powinien uczestniczyć w wykonywaniu zadań zawodowych dotyczących sporządzania dokumentacji wypadku, sporządzania statystycznej karty wypadku, planowania badań środowiskowych W trakcie realizacji programu jednostki modułowej naleŜy wykorzystać wiadomości i umiejętności nabyte w jednostkach modułowych 315[01].Z4.01 oraz 315[01].Z4.03.


130

W czasie odbywania praktyki uczeń ma obowiązek prowadzenia dzienniczka praktyk, w którym dokonuje zapisu codziennych czynności i spostrzeŜeń.

4. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia Opiekun praktyki powinien systematycznie sprawdzać poziom

i zakres umiejętności ucznia poprzez obserwację zadań wykonywanych przez ucznia w trakcie pracy.

Ocena osiągnięć ucznia powinna uwzględniać: −−−− przestrzeganie dyscypliny, −−−− samodzielność podczas sporządzenia dokumentacji wypadku przy

pracy, −−−− prawidłowość ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków oraz środków prewencyjnych.

−−−− jakość wykonanej pracy, −−−− stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Praktyka jest zaliczana na podstawie dzienniczka praktyk, w którym uczeń odnotowuje datę, tematy wykonywanych prac, opis czynności oraz sposób, w jaki został rozwiązany napotkany problem. Zapis powinien być czytelny i potwierdzony podpisem prowadzącego praktykę zawodową.



131

Jednostka modułowa 315[01].Z5.03 Opracowywanie dokumentacji bezpiecze ństwa i higieny pracy 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− ocenić opracowane instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy

maszyn, urządzeń, instalacji oraz procesów technologicznych, −−−− sporządzić ocenę ryzyka zawodowego na wybranych stanowiskach

pracy, −−−− opracować instrukcję transportu wewnątrzzakładowego oraz

wyznaczyć drogi transportowe, −−−− opracować instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące

postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,

−−−− opracować instrukcję udzielania pierwszej pomocy, zaplanować rozmieszczenie apteczek pierwszej pomocy, oraz ustalić ich wyposaŜenie.

2. Materiał nauczania Zapoznanie się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy maszyn, urządzeń, instalacji oraz procesów technologicznych. Udział w sporządzaniu oceny ryzyka zawodowego na wybranym stanowisku pracy. Udział w opracowywaniu instrukcji transportu wewnątrzzakładowego oraz wyznaczaniu dróg transportowych. Udzial w opracowywaniu instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi. Udział w opracowywaniu instrukcji udzielania pierwszej pomocy, rozplanowaniu rozmieszczenia apteczek pierwszej pomocy, oraz ustalaniu ich wyposaŜenia. 3. Wskazania metodyczne do realizacji programu jed nostki

Podczas odbywania praktyki uczeń powinien uczestniczyć w wykonywaniu zadań związanych z opracowywaniem instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz sporządzaniem oceny ryzyka zawodowego na wybranych stanowiskach pracy.

W trakcie realizacji programu jednostki modułowej naleŜy wykorzystać wiadomości i umiejętności nabyte w jednostkach modułowych 315[01].Z1.02, 315[01].Z4.01, 315[01].Z4.02 oraz 315[01].O1.01.


132

W czasie odbywania praktyki uczeń ma obowiązek prowadzenia dzienniczka praktyk, w którym dokonuje zapisu codziennych czynności i spostrzeŜeń. 4. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć

edukacyjnych ucznia Opiekun praktyki powinien systematycznie sprawdzać poziom i zakres

umiejętności ucznia, poprzez obserwację zadań wykonywanych w trakcie pracy. Ocena osiągnięć ucznia powinna uwzględniać: −−−− przestrzeganie dyscypliny, −−−− samodzielność w wykonywaniu zadań, −−−− zgodność opracowanych dokumentów z przepisami prawa i zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy, −−−− jakość wykonanej pracy, −−−− stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Praktyka jest zaliczana na podstawie dzienniczka praktyk, w którym uczeń odnotowuje datę, tematy wykonywanych prac, opis czynności oraz sposób, w jaki został rozwiązany napotkany problem. Zapis powinien być czytelny i potwierdzony podpisem prowadzącego praktykę zawodową.


Documents

Autorzy - KOWEZiUpliki.koweziu.edu.pl/programy/programy/technik...Wykonywanie rysunków z wykorzystaniem komputerowego wspomagania projektowania 44 Stosowanie maszyn i urz ądze ń