Embed Size (px)
Citation preview
Autor:
Naslov:
Izdanje:
Voditelj projekta:
Urednik:
Nakladnik:
Za nakladnika:
Mjesto i godina izdanja:
U ovom izdanju korišteni su zadaci prošlih rokova državne mature,
Nacionalnog centra za vanjsko vrednovanje obrazovanja koji su javno
objavljeni i dostupni na www.ncvvo.hr, uz odobrenje NCVVO-a.
Sva prava pridržana. Niti jedan dio ove knjige ne smije se reproducirati ili
prenositi u bilo kojem obliku, niti na koji način. Zabranjeno je svako
kopiranje, citiranje te upotreba knjige u javnim i privatnim edukacijskim
organizacijama u svrhu organiziranih školovanja, a bez pisanog
odobrenja nositelja autorskih prava.
Sadržaj:
1. poglavlje: OSNOVNI POJMOVI INFORMATIKE.......................................................................................... 7
1.1 Osnovni pojmovi .................................................................................................................................... 8
1.2 IT svijet ................................................................................................................................................... 8
1.3 Hardver i softver .................................................................................................................................... 8
1.3.1 Von Neumannov model računala ..................................................................................................... 9
1.4 Vrste i tipovi računala .......................................................................................................................... 10
1.4.1 Centralna računala .......................................................................................................................... 10
1.4.2 Osobna računala.............................................................................................................................. 11
1.4.3 Prijenosna računala ......................................................................................................................... 11
1.4.4 Tablet računala ................................................................................................................................ 13
1.4.5 Pametni telefon ............................................................................................................................... 13
1.5 Pitanja za ponavljanje .......................................................................................................................... 14
2. poglavlje: SKLOPOVLJE .......................................................................................................................... 17
2.1 Podsustavi PC računala ........................................................................................................................ 19
2.2 Unutrašnjost središnje jedinice ........................................................................................................... 19
2.2.1 Kućište ............................................................................................................................................. 19
2.2.2 Centralni procesor (CPU) ................................................................................................................. 20
2.2.3 Primarna memorija ......................................................................................................................... 21
2.2.4 Matična ploča .................................................................................................................................. 22
2.2.5 Sabirnica .......................................................................................................................................... 24
2.2.6 Jedinica napajanja ........................................................................................................................... 24
2.2.7 Čvrsti disk ........................................................................................................................................ 25
2.2.8 Optički pogoni i mediji..................................................................................................................... 26
2.3 Vanjske memorije ................................................................................................................................ 28
2.3.1 Magnetske memorije ...................................................................................................................... 28
2.3.2 Poluvodičke memorije ..................................................................................................................... 31
2.3.3 Optičke memorije ............................................................................................................................ 33
2.4 Ulazni uređaji ....................................................................................................................................... 36
2.4.1 Tipkovnica ....................................................................................................................................... 36
2.4.2 Miš ................................................................................................................................................... 36
2.4.3 Pomična kuglica ............................................................................................................................... 37
2.4.4 Osjetilna ploha ................................................................................................................................ 38
2.4.5 Optički čitač - skener ....................................................................................................................... 38
2.4.6 Igraća palica ..................................................................................................................................... 39
2.4.7 Digitalni fotoaparat ......................................................................................................................... 39
2.4.8 Mikrofon .......................................................................................................................................... 40
2.4.9 Web kamera .................................................................................................................................... 40
2.4.10 Čitač linijskoga koda .................................................................................................................... 41
2.5 Izlazni uređaji ....................................................................................................................................... 41
2.5.1 Monitor ........................................................................................................................................... 41
2.5.2 Projektor .......................................................................................................................................... 43
2.5.3 Pisač................................................................................................................................................. 43
2.5.4 Crtalo ............................................................................................................................................... 46
2.5.5 Zvučnici ............................................................................................................................................ 46
2.6 Ulazno-izlazni uređaji .......................................................................................................................... 47
2.6.1 Ekran osjetljiv na dodir .................................................................................................................... 47
2.6.2 Multifunkcionalni uređaji ................................................................................................................ 47
2.7 Pitanja za ponavljanje .......................................................................................................................... 48
3. poglavlje: PROGRAMSKA PODRŠKA – SOFTVER ..................................................................................... 51
3.1 Operacijski sustav ................................................................................................................................ 52
3.1.1 Jednozadaćni operacijski sustavi ..................................................................................................... 54
3.1.2 Višezadaćni operacijski sustavi ........................................................................................................ 54
3.2 Korisnički programi - aplikacijski.......................................................................................................... 55
3.3 Zakon i pravna regulativa .................................................................................................................... 56
3.3.1 Komercijalni programi ..................................................................................................................... 56
3.3.2 Ograničeno djeljiv softver ............................................................................................................... 56
3.3.3 Zaštićeni besplatni softver .............................................................................................................. 57
3.3.4 Softver otvorenog koda ................................................................................................................... 57
3.4 Pitanja za ponavljanje .......................................................................................................................... 57
4. poglavlje: OPERACIJSKI SUSTAV MICROSOFT WINDOWS 7 .................................................................... 59
4.1 Osnovni dijelovi radne površine .......................................................................................................... 60
4.2 Organizacija podataka ......................................................................................................................... 61
4.3 Logička organizacija podataka ............................................................................................................. 61
4.4 Fizička organizacija podataka .............................................................................................................. 62
4.5 Pravila imenovanja datoteka ............................................................................................................... 63
4.6 Svojstva mape i datoteke .................................................................................................................... 66
4.7 Atributi mape ili datoteke .................................................................................................................... 68
4.8 Windows Explorer ............................................................................................................................... 68
4.9 Upravljačka ploča................................................................................................................................. 70
4.10 Pitanja za ponavljanje .......................................................................................................................... 70
5. poglavlje: MREŽE RAČUNALA ................................................................................................................ 73
5.1 Vrste računalnih mreža ........................................................................................................................ 74
5.1.1 Lokalne računalne mreže ................................................................................................................ 75
5.1.2 Bežične lokalne računalne mreže .................................................................................................... 75
5.1.3 Prostorne računalne mreže ............................................................................................................. 75
5.2 Klijent/poslužitelj ................................................................................................................................. 75
5.3 Peer to Peer mreže .............................................................................................................................. 76
5.4 Mrežna topologija................................................................................................................................ 77
5.4.1 Sabirnička (engl. Bus) ...................................................................................................................... 77
5.4.2 Zvjezdasta (engl. Star) ..................................................................................................................... 77
5.4.3 Prstenasta (engl. Ring) .................................................................................................................... 78
5.4.4 Stablasta (engl. Tree) ....................................................................................................................... 78
5.4.5 Isprepletena (engl. Mesh) ............................................................................................................... 78
5.5 Mrežni uređaji ..................................................................................................................................... 79
5.5.1 Mrežna kartica (engl. NIC – Network Interface Card) ..................................................................... 79
5.5.2 Usmjernik (engl. Router) ................................................................................................................. 79
5.5.3 Koncentrator (engl. Hub) ................................................................................................................. 79
5.5.4 Preklopnik (engl. Switch) ................................................................................................................. 80
5.5.5 Pojačalo (engl. Repeater) ................................................................................................................ 80
5.6 IP adresa i DNS - Domain Name System .............................................................................................. 80
5.7 Paketni prijenos podataka ................................................................................................................... 81
5.8 Pitanja za ponavljanje .......................................................................................................................... 82
6. poglavlje: INTERNET .............................................................................................................................. 85
6.1 World Wide Web – WWW ................................................................................................................... 86
6.2 Elektronička pošta – e-mail ................................................................................................................. 88
6.2.1 Protokoli elektroničke pošte – SMTP, POP i IMAP .......................................................................... 89
6.3 Trenutna razmjena poruka – IM (chat) ................................................................................................ 89
6.4 Protokol za prijenos glasa putem Interneta - VoIP .............................................................................. 90
6.5 Forum .................................................................................................................................................. 90
6.6 Društvene mreže ................................................................................................................................. 90
6.7 File Transfer Protocol – FTP ................................................................................................................. 90
6.8 Rad na udaljenom računalu ................................................................................................................. 91
6.9 Brzina prijenosa podataka u mreži ...................................................................................................... 91
6.10 Spajanje na Internet ............................................................................................................................ 91
6.11 Web-preglednici .................................................................................................................................. 92
6.12 Web-tražilica ........................................................................................................................................ 92
6.13 Sigurnost .............................................................................................................................................. 93
6.14 Zlonamjerni programi .......................................................................................................................... 93
6.14.1 Zaštita od virusa .......................................................................................................................... 94
6.15 Pitanja za ponavljanje .......................................................................................................................... 95
7. poglavlje: MICROSOFT WORD ............................................................................................................... 97
7.1 Kretanje po dokumentu pomoću tipkovnice ....................................................................................... 98
7.2 Označavanje teksta klikom .................................................................................................................. 98
7.3 Prikazivanje i sakrivanje znakova koji se ne ispisuju ............................................................................ 99
7.4 Rad s dokumentom .............................................................................................................................. 99
7.4.1 Novi odlomak i novi red .................................................................................................................. 99
7.4.2 Umetanje i micanje oznaka odlomka i kraja retka .......................................................................... 99
7.4.3 Umetanje i micanje prijeloma stranice ......................................................................................... 100
7.5 Oblikovanje odlomka ......................................................................................................................... 101
7.5.1 Oblikovanje pomoću dijaloškog okvira Odlomak (Paragraph) ...................................................... 101
7.5.2 Uvlačenje odlomka ........................................................................................................................ 102
7.5.3 Prored unutar odlomka ................................................................................................................. 103
7.5.4 Razmak između odlomaka ............................................................................................................ 104
7.6 Tabulatori .......................................................................................................................................... 105
7.6.1 Postavljanje tabulatora pomoću ravnala i miša ............................................................................ 106
7.7 Oblikovanje dokumenta .................................................................................................................... 106
7.7.1 Dodavanje zaglavlja i podnožja ..................................................................................................... 106
7.7.2 Izmjena zaglavlja i podnožja .......................................................................................................... 107
7.7.3 Numeriranje stranica ..................................................................................................................... 108
7.7.4 Oblikovanje brojeva stranice ......................................................................................................... 108
7.7.5 Uklanjanje brojeva stranica ........................................................................................................... 109
7.8 Tablice u MS Wordu .......................................................................................................................... 110
7.8.1 Rad s tablicama ............................................................................................................................. 110
7.8.2 Umetanje tablice ........................................................................................................................... 110
7.8.3 Umetanje tablice pomoću naredbe Umetanje tablice (Insert Table) ........................................... 111
7.8.4 Umetanje redaka, stupaca i ćelija ................................................................................................. 112
7.8.5 Brisanje redaka i stupaca............................................................................................................... 113
7.8.6 Brisanje ćelija ................................................................................................................................ 113
7.8.7 Brisanje cijele tablice ..................................................................................................................... 114
7.8.8 Spajanje i razdvajanje ćelija........................................................................................................... 114
7.9 Pripreme za ispis ................................................................................................................................ 115
7.9.1 Orijentacija ispisa .......................................................................................................................... 115
7.9.2 Podešavanje margina .................................................................................................................... 116
7.9.3 Odabir veličine papira ................................................................................................................... 117
7.10 Pitanja za ponavljanje ........................................................................................................................ 117
8. poglavlje: MICROSOFT EXCEL .............................................................................................................. 121
8.1 Unos formula ..................................................................................................................................... 122
8.2 Operatori u formulama ...................................................................................................................... 122
8.2.1 Aritmetički operatori ..................................................................................................................... 123
8.2.2 Operatori uspoređivanja ............................................................................................................... 123
8.2.3 Operator teksta ............................................................................................................................. 123
8.2.4 Redoslijed izvršavanja operacija.................................................................................................... 124
8.3 Kopiranje formula .............................................................................................................................. 124
8.4 Apsolutna i relativna adresa .............................................................................................................. 125
8.4.1 Relativne adrese ............................................................................................................................ 126
8.4.2 Apsolutne adrese .......................................................................................................................... 126
8.4.3 Mješovita adresa ........................................................................................................................... 127
8.5 Funkcije .............................................................................................................................................. 127
8.5.1 Što su funkcije? ............................................................................................................................. 127
8.5.2 Sintaksa funkcije ............................................................................................................................ 127
8.5.3 Osnovne funkcije Excela ................................................................................................................ 128
8.5.4 Ugnježđivanje funkcija .................................................................................................................. 135
8.6 Pitanja za ponavljanje ........................................................................................................................ 137
9. poglavlje: BROJEVNI SUSTAVI .............................................................................................................. 139
9.1 Binarni brojevni sustav ...................................................................................................................... 140
9.1.1 Pretvaranje brojeva iz binarnog brojevnog sustava u dekadski .................................................... 140
9.1.2 Pretvaranje brojeva iz dekadskog brojevnog sustava u binarni .................................................... 141
9.2 Oktalni brojevni sustav ...................................................................................................................... 142
9.2.1 Pretvaranje brojeva iz oktalnog brojevnog sustava u dekadski .................................................... 142
9.2.2 Pretvaranje brojeva iz dekadskog brojevnog sustava u oktalni .................................................... 143
9.3 Heksadekadski brojevni sustav .......................................................................................................... 144
9.3.1 Pretvaranje brojeva iz heksadekadskog brojevnog sustava u dekadski ........................................ 144
9.3.2 Pretvaranje brojeva iz dekadskog brojevnog sustava u heksadekadski ........................................ 146
9.3.3 Pretvaranje brojeva iz oktalnog brojevnog sustava u heksadekadski ........................................... 146
9.3.4 Pretvaranje brojeva iz heksadekadskog brojevnog sustava u oktalni ........................................... 147
9.4 Binarno zbrajanje ............................................................................................................................... 148
9.5 Binarno oduzimanje ........................................................................................................................... 148
9.5.1 Binarno oduzimanje svođenjem na zbrajanje metodom dvojnog komplementa ......................... 149
9.6 Binarno množenje.............................................................................................................................. 150
9.7 Binarno dijeljenje ............................................................................................................................... 151
9.8 Zapis brojeva u računalu .................................................................................................................... 151
9.8.1 Metoda predznaka i apsolutne vrijednosti ................................................................................... 151
9.8.2 Metoda dvojnog komplementa ..................................................................................................... 152
9.8.3 Pretvaranje realnog broja u binarni broj ....................................................................................... 153
9.8.4 Pretvaranje realnog binarnog broja u dekadski ............................................................................ 154
9.8.5 Pretvaranje realnog dekadskog broja u oktalni broj ..................................................................... 155
9.8.6 Pretvaranje realnog oktalnog broja u dekadski ............................................................................ 155
9.8.7 Pretvaranje realnog dekadskog broja u heksadekadski broj ......................................................... 155
9.8.8 Pretvaranje realnog heksadekadskog broja u dekadski ................................................................ 156
9.8.9 Pretvaranje realnog binarnog broja u oktalni ............................................................................... 156
9.8.10 Pretvaranje realnog oktalnog broja u binarni ........................................................................... 156
9.8.11 Pretvaranje realnog binarnog broja u heksadekadski .............................................................. 157
9.8.12 Pretvaranje realnog oktalnog broja u binarni ........................................................................... 157
9.8.13 IEEE standard jednostruke preciznosti (IEEE norma 754) ......................................................... 157
9.9 Kodovi i kodiranje .............................................................................................................................. 160
9.10 Zadaci za ponavljanje ......................................................................................................................... 162
9.10.1 Rješenje zadataka ..................................................................................................................... 163
10. poglavlje: LOGIČKA ALGEBRA I LOGIČKI SKLOPOVI .......................................................................... 167
10.1 Osnovni pojmovi matematičke logike ............................................................................................... 168
10.2 Logičke operatori i sklopovi ............................................................................................................... 168
10.2.1 Negacija (logičko NE) ................................................................................................................ 168
10.2.2 Konjunkcija (logičko I) ............................................................................................................... 169
10.2.3 Disjunkcija (logičko ILI) .............................................................................................................. 169
10.2.4 Negirani I (NI) ............................................................................................................................ 170
10.2.5 Negirani ILI (NILI)....................................................................................................................... 170
10.2.6 Isključivi ILI (XILI) ....................................................................................................................... 170
10.2.7 Isključivi NILI (XNILI) .................................................................................................................. 171
10.3 Crtanje logičkih sklopova ................................................................................................................... 172
10.4 Disjunktivni i konjunktivni normalni oblik ......................................................................................... 173
10.4.1 Disjunktivni normalni oblik ....................................................................................................... 173
10.4.2 Konjunktivni normalni oblik ...................................................................................................... 173
10.5 Minimizacija logičkih sklopova .......................................................................................................... 174
10.6 Zadaci za ponavljanje ......................................................................................................................... 177
10.6.1 Rješenje zadataka ..................................................................................................................... 182
11. poglavlje: PROGRAMIRANJE ............................................................................................................ 187
11.1 Programski jezici ................................................................................................................................ 188
11.1.1 Strojni jezik ................................................................................................................................ 188
11.1.2 Asemblerski jezik....................................................................................................................... 188
11.1.3 Viši programski jezik ................................................................................................................. 189
11.2 Faze programiranja ............................................................................................................................ 190
11.3 Algoritmi ............................................................................................................................................ 190
11.4 Dijagram toka .................................................................................................................................... 190
11.5 Pseudojezik (pseudokod) ................................................................................................................... 191
11.5.1 Varijable i konstante ................................................................................................................. 192
11.5.2 Naredbe izlaza i ulaza................................................................................................................ 192
11.5.3 Naredba pridruživanja .............................................................................................................. 192
11.5.4 Aritmetičke operatori ............................................................................................................... 193
11.5.5 Logički operatori ....................................................................................................................... 194
11.5.6 Relacijski operatori ................................................................................................................... 194
11.5.7 Prioriteti operacija .................................................................................................................... 194
11.6 Osnovni algoritamski postupci .......................................................................................................... 196
11.6.1 Slijed .......................................................................................................................................... 196
11.6.2 Grananje ................................................................................................................................... 197
11.6.3 Ponavljanje................................................................................................................................ 201
11.7 Primjer pisanja algoritma .................................................................................................................. 206
11.8 Zadaci za ponavljanje ......................................................................................................................... 208
11.8.1 Rješenje zadataka ..................................................................................................................... 215
U ovom poglavlju naučit ćete:
Osnovne informatičke pojmove
Hardver i softver
Vrste računala
1. poglavlje: OSNOVNI POJMOVI INFORMATIKE
1.1 Osnovni pojmovi
Na samom počeku ćemo razjasniti nekoliko ključnih pojmova koji se često krivo koriste.
Podatak je činjenica koja za osobu koja ga koristi nema nikakvo značenje. Npr. pločica sa nekakvim
brojem 1998.
Informacija je podatak koji ima značenje za osobu koja ga koristi. Npr. ako saznamo da pločica iz
prethodnog primjera sadrži godinu rođenja onda je nama broj 1998 informacija jer sada znamo da je to
nečija godina rođenja.
Znanje je skup informacija o pojedinoj osobi, predmetu ili pojavi.
Informatika je znanstvena disciplina koja se bavi proučavanjem, pohranjivanjem, (automatskom)
obradom i prijenosom informacija. Riječ informatika je nastala od riječi informacija i automatika.
Računalstvo je znanost koja se bavi računalima, njihovim projektiranjem i upotrebom pri obradi
podataka.
Računalo je uređaj koji služi za obradi, pohranjivanje i prijenos podataka.
1.2 IT svijet
Informatičko doba je razdoblje u novijoj ljudskoj povijesti za koje je značajan pomak od tradicionalnih
industrija iz doba industrijske revolucije prema ekonomiji utemeljenoj na prometu i razmjeni informacija,
korištenju tih informacija i intenzivnom korištenju elektroničkih uređaja u gospodarstvu i industriji.
Informatičko doba započelo je krajem 1970-ih, pojavom mikroprocesora, a razvojem Interneta
devedesetih godina prošlog stoljeća i brzih komunikacija omogućena je globalna povezanost i razvoj.
Ljudi danas žive u svijetu prepunom elektroničkih uređaja, okruženi brojnim pomagalima i lako
dostupnim informacijama te se stoga može reći kako živimo u IT svijetu. IT je skraćenica od engleskog
izraza Information Technology – informacijske tehnologije.
Informacijska i komunikacijska tehnologija (engl. Information and Communications Technology - ICT) je
tehnologija koja omogućuje uporabu računala za obradu i prijenos informacija. To je tehnologija
temeljena na računalima, a namijenjena je prikupljanju, obradi, pohrani, zaštiti i prijenosu informacija.
Bitni dijelovi informacijske i komunikacijske tehnologije su: fizički dijelovi računala - hardver (engl.
hardware), programska podrška – softver (engl. software) i komunikacijske tehnologije.
1.3 Hardver i softver
Dijelovi računala mogu se podijeliti s obzirom na različita svojstva. Najčešća podjela je na fizičke dijelove
– računalno sklopovlje (engl. hardware) i računalne programe (engl. software).
Hardver – sklopovlje, dijelovi računala čine svi elektronički, električki i mehanički dijelovi od kojih je
građeno računalo. Tu ubrajamo matičnu ploču, mikroprocesor, memoriju, kablove, otpornike, kućište,
monitor, tipkovnicu, miš… Dakle, sve ono što vidimo i možemo "dotaknuti".
Softver – programsku podršku čine svi programi koji se mogu pokrenuti na računalu ili su pohranjeni
(instalirani) u računalu, a omogućuju računalu rad. Bez programa računalo bi bilo nemoćno, potpuno
beskorisno. Program je slijed naredbi računalu, pisan jezikom koje računalo "razumije". Postupak kojim
programe pohranjujemo u računalo nazivamo instalacijom programa. Postupak instalacije programa
treba razlikovati od pohrane podataka u računalo. Osim programa, u softver ubrajamo i sve podatke
koji su u obliku različitih datoteka spremljeni u računalu (slike, dokumente, proračune…).
1.3.1 Von Neumannov model računala
John von Neumann bio je američki matematičar, mađarskog podrijetla koji je opisao računalnu
arhitekturu na kojoj se baziraju i današnja računala. Prvo računalo napravljeno na toj arhitekturi je bio
ENIAC. Von Neumannov model računala se sastoji od sljedećih dijelova:
1. ulazne-izlazne jedinice
2. memorija
3. centralna jedinica – procesor
Slika 1.1 Von Nemuannov model računala
Pomoću ulaznih jedinica se unose podaci u računalo gdje se spremaju u memoriju. Upravljačka jedinica,
koja je jedna od dviju jedinica koje čine procesor, čita naredbe i instrukcije iz memorije te na temelji njih
upravlja radom računala. Aritmetičko-logička jedinca izvršava aritmetičke i logičke operacije nad
podacima iz memorije i rezultate obrade sprema u memoriju ili ih šalje do izlaznih jedinica.
1.4 Vrste i tipovi računala
Računala možemo podijeliti s obzirom na različita svojstva. Prema snazi ili moći obrade podataka,
računala možemo podijeliti na sljedeće vrste:
• centralna računala (engl. mainframe computer)
• osobna računala (engl. Personal Computer - PC)
• prijenosna računala (engl. laptop, notebook)
• tablet računala (engl. tablet computer)
• pametni telefoni (engl. Smartphone)
1.4.1 Centralna računala
Centralna računala (engl. mainframe computer) su velika računala i po svojim fizičkim mjerama, snazi
(često i s više procesora) i po visokoj cijeni. Slično tome, kada se u jednu cjelinu poveže veći broj
pojedinačnih računala, od kojih svako nije osobite snage, dobijemo cluster. U clusteru sva računala rade
zajedno pa se može reći da je posrijedi jedno računalo. Uglavnom se koriste u velikim organizacijama, a
namijenjena su izvršavanju zahtjevnih i složenih obrada podataka.
Slika 1.2 Cluster računalo u NASA-i
Za korištenje centralnih računala nužna je računalna mreža, tako da korisnici mogu iskoristiti svu snagu
i sve podatke koji se nalaze na centralnom računalu. Također, mnogi korisnici, od nekoliko stotina do
tisuću i više korisnika, u isto vrijeme mogu pristupiti i raditi na takvim računalima putem svojih osobnih
računala (terminala). Organizacije koje se u poslovanju služe velikim računalima su: zavodi za automatsku
obradu podataka, statistički uredi, porezne uprave, bankarske ustanove, osiguravajuće tvrtke, vojne
ustanove, aviokompanije…
Slika 1.3 Centralno računalo
Centralna računala se često nazivaju poslužitelji (engl. server), odnosno takva računala poslužuju
mnogobrojne korisnike unutar računalne mreže.
1.4.2 Osobna računala
Osobna računala su najpopularnija skupina računala i namijenjena su jednom korisniku. Imaju relativno
nisku cijenu te ih mnogi nabavljaju za vlastite potrebe. Namijenjena su rješavanju raznovrsnih zadataka
poput: obrade teksta, računanja pomoću proračunskih tablica, izrade baza podataka, grafičke obrade
slike i zvuka, računalnih animacija, igre… Dovoljno su snažna da mogu služiti i za obradu poslovnih
podataka u tvrtkama.
Postoje dvije velike skupine osobnih računala prema proizvođačkom standardu:
1. IBM standard
2. Apple standard
Računala proizvedena po ova dva standarda međusobno se razlikuju i po dijelovima od kojih su
sastavljena i po programima koje koriste. Takva računala nisu kompatibilna (uskladiva) i programi koji
se izvode na jednom standardu računala ne mogu se izvoditi na drugom. Dijelovi jednog standarda ne
mogu se koristiti na drugom, iako se mogu razmjenjivati pojedini dokumenti.
1.4.3 Prijenosna računala
Sam naziv kaže da je riječ o računalima predviđenima za prenošenje, pa su zbog toga malih dimenzija
(cca 25x30 cm) i lagana su (oko 3 kg ili manje). Imaju ugrađenu bateriju koja im omogućava 2-5 sati
autonomnog rada. Prijenosna računala koriste LCD (engl. Liquid Crystal Display) monitore. Po ostalim
karakteristikama (brzina rada, kapacitet radne memorije, tvrdog diska…) nisu ništa slabija od stolnih
računala.
Većina ljudi koristi nazive laptop ili notebook za prijenosna računala, često misleći na istu vrstu računala.
Doslovno prevedeno laptop bi bilo računalo koje se za vrijeme rada drži u krilu, a notebook računalo
koje je veličine bilježnice.
Postoje određene razlike, iako minimalne, odnosno obje vrste računala su u stanju izvršavati slične vrste
zadataka, ali se razlikuju prema nekim komponentama. Zajedničko im je to što imaju ugrađene modeme,
bežične Wi-Fi i LAN mrežne kartice, te se u njih, uglavnom, ugrađuju komponente koje troše manje
struje.
Slika 1.4 Notebook računalo
Notebook računala su veoma lagana, što lakša to bolje, baterija traje 4-5 sati, nemaju ugrađen optički
disk, imaju minimalne grafičke mogućnosti, veličina ekrana im je 12" do 14" (" je oznaka za
anglosaksonsku mjeru inč – (engl. inch)), a tipkovnica je često manjih dimenzija zbog nedostatka
prostora.
Slika 1.5 Laptop računalo
Laptop računala su u pravilu skuplja od stolnih računala istih hardverskih karakteristika, budući da se u
njih ugrađuju snažnije komponente, jer se očekuje veći komfor pri radu i izvršavanje zahtjevnijih
zadataka. Veličina ekrana je od 15,4" do 18,4", imaju zaseban grafički sustav, ugrađen DVD-RW i/ili Blu-
ray uređaj, punu tipkovnicu, pa i dodatnu numeričku tipkovnicu i lakše se mogu nadograđivati dodatnim
komponentama.
1.4.4 Tablet računala
Tablet računala su moderni uređaji, jednostavni za korištenje s ekranom osjetljivim na dodir (engl.
touchscreen), velikom autonomijom i mobilnošću, ali nemaju sve komponente uobičajene za stolno ili
prijenosno računalo. Svi sklopovi se nalaze u jednom kućištu i u pravilu nema vanjskih komponenti,
korisnik takvim računalom upravlja dodirom ekrana prstom ili posebnim uređajem, "olovkom" (engl.
stylus). Takva računala nisu pogodna za složenije obrade podataka, ali su zato idealna za pregledavanje
slika ili videozapisa, pregledavanje sadržaja na Internetu, korištenje elektroničke pošte, gledanje TV
programa i sl.
Slika 1.6 Tablet računalo
Tablet računala imaju ugrađen Android, Apple iOS ili Windows 8 Mobile operacijski sustav.
1.4.5 Pametni telefon
Pametni telefoni (engl. smartphone) su uređaji koji u sebi objedinjuju funkcije mobilnog telefona i
osobnog digitalnog pomoćnika (engl. Personal Digital Assistant - PDA), fotoaparata i videokamere. Osim
funkcija poziva i slanja SMS poruka nude i mogućnost pregledavanja sadržaja na Internetu, slanja i
primanja poruka e-pošte, pregledavanja slika i videozapisa, gledanje TV programa, jednostavnu obradu
teksta, snimanje zvuka i sl.
Slika 1.7 Pametni telefon Slika 1.8 Apple iPhone
Pametni telefoni imaju ugrađen Android, Windows 8 Mobile, ili Apple iOS operacijski sustav.
1.5 Pitanja za ponavljanje
1. Pitanje Hardver je: a. svi programi instalirani na računalu b. svi fizički dijelovi računala c. edukativni program d. tvrdi disk i svi programi na njemu
2. Pitanje Kratica PC označava:
a. Personal Computer b. Personal Calculator c. Personal Compact Disc d. Personal Computing
3. Pitanje Osnovne komponente informacijske tehnologije su:
a. softver i hardver b. softver, hardver i informacijsko-komunikacijska tehnologija c. softver, hardver i informacijska tehnologija d. CPU, memorija i ulazno-izlazni uređaji
4. Pitanje Računalstvo je znanost koja se bavi:
a. razvojem softvera b. računalima c. prikupljanjem informacija d. obradom podataka
5. Pitanje Kako smo podijelili osobna računala prema proizvođačkom standardu:
a. Intel i AMD b. Intel i Apple c. IBM i Apple d. IBM i AMD
6. Pitanje Od kojeg dijela se ne sastoji von Neumannov model računala:
a. memorija b. ulazna jedinice c. procesor d. prostorne jedinice
7. Pitanje Prijenosna računala koriste:
a. LCD monitor b. CRT monitor c. plazma monitor d. ne koriste monitor
8. Pitanje Centralno računalo se sastoji od više spojenih:
a. ploča b. cluster-a
c. kartica d. pojačala
9. Pitanje U von Neumannovom modelu računala procesor se sastoji od:
a. grafičke jedinice i upravljačke jedinice b. aritmetičko logičke jedinice i periferne jedinice c. periferne jedinice i grafička jedinice d. aritmetičko logičke jedinice i upravljačke jedinice
10. Pitanje Koja jedinica upravlja radom računala:
a. izlazna b. ulazna c. upravljačka d. aritmetičko logička
Točni odgovori:
1:B, 2:A, 3:B, 4:B, 5:C, 6:D, 7:A, 8:B, 9:D, 10:C.
