Autor · 2011-12-14 · Jak to wyjaśnić, czyli mały słownik nie zawsze trudnych pojęć!!! Koszt alternatywny ... Stąd młodym ludziom powinno szczególnie zależeć na tym,

Autor: Urszula Małek

Redakcja i korekta: Daria Dziewięcka, Małgorzata Kazubska, Marcin PolakKonsultacja merytoryczna: Marcin PolakKoordynator projektu: Małgorzata Kazubska

Opracowanie graficzne i skład: Anna Fijałkowska-OleksiakIlustracje: Anna Fijałkowska-OleksiakZdjęcia: Grzegorz Oleksiak

ISBN 978-83-892405-7-6

Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej00-666 WarszawaNoakowskiego 10/1Tel.: 022 875 85 40

www.ceo.org.ple-mail:[email protected]

Centrum Edukacji Obywatelskiej 2009

Publikacja została wydana w ramach programuMłodzi Przedsiębiorczy w stolicy realizowanego przy finansowym wsparciu Biura Edukacji Miasta Stołecznego Warszawy.

5

Kieszonkowe i drobne wydatki to dla większości nastolatków codzienność. Jednak rzadko młodzi ludzie zastanawiają się, jak gospodarować swoimi ograniczonymi za-sobami, aby mieć pieniądze wtedy, gdy są one im naprawdę potrzebne.

Jak wynika z wielu badań, między trzynastym, a piętnastym rokiem życia, kształtują się nasze nawyki finansowe, które będą później charakteryzować nas jako osoby dorosłe. I to jest pierwszy powód, dla którego warto zajmować się zarządzaniem własnymi zasobami już w gimnazjum. Ponadto wydatki nastolatków to również istotna pozycja w budżecie domowym rodziców, której zazwyczaj ci pierwsi, czyli nastolatkowie, zupełnie nie dostrzegają.

Skoro tak ważne jest zarządzanie własnymi finansami, to jak zacząć naukę? Na po-czątek proponujemy zająć się przeglądem stanu własnych finansów, czyli budżetem domowym.

Chcemy mieć nowe buty, komputer, ro-wer, grę komputerową i niemal każdego dnia okazuje się, że czegoś „nowego” znowu nam brakuje. Dlatego każdy z nas ma wiele potrzeb, które dosłownie z dnia na dzień rosną. Przecież nie wystarczy nam jeden komputer na całe życie, jeden telefon, nie mówiąc już o jednej parze butów. Czyli jeszcze raz powtórzmy – nasze potrzeby rosną wraz ze zmieniającym się wokół nas światem. A co z naszymi zasobami, czyli np. kieszonkowym, czy dochodami rodziców? Czy one też tak szybko rosną? I czy w związku z tym, mamy zawsze tyle pieniędzy, aby każdego dnia kupować nowe rzeczy?

Odpowiedź jest prosta: nie. Nasze zasoby są ograniczone i jeżeli nasze kieszonkowe wynosi 50 zł na miesiąc, to za tę kwotę nie możemy kupić wszystkiego, tylko pewną ściśle określoną ilość dóbr lub usług. Przy czym musimy pamiętać, że zasoby to nie tylko pieniądze, czy inne dobra materialne. Zasoby to również umiejętności, jakie nabyliśmy ucząc się np. w szkole, posiadana wiedza, zdolności, ale także wolny czas, którym dysponujemy. Wróćmy jednak do zasobów materialnych, ponieważ to one będą głównym tematem naszych rozważań.

Wyobraźmy sobie, że mamy 5 zł i jesteśmy głodni. Idziemy do sklepiku szkolnego i robimy zakupy. Patrzymy na półkę z różnymi produktami i stawiamy sobie pytania: co wybrać? Czy tańsze produkty i kupić ich więcej, czy może lepiej jeden droższy? Czy te same co zawsze, czy może inne, które kupiła osoba stojąca w kolejce przed nami? Tak naprawdę stoimy przed problemem ekonomicznym, jak przy ograniczonych zasobach zaspokoić nasze potrzeby.

Ograniczone zasoby finansowe to nie jedyny problem naszego kupowa-nia. Skoro mamy określoną ilość pieniędzy, to musimy dokonywać wyborów, a każdy wybór wiąże się z alternatywą i tym, co w ekonomii jest nazywane kosztem alternatywnym. Np. mamy 150 zł i stajemy przed wyborem, czy kupić buty, czy nową

1. Budżet domowy i budżet indywidualny, czyli dlaczego nasze potrzeby są nieograniczone a nasze zasoby ograniczone?

6

kartę graficzną do komputera. Jeżeli wybierzemy buty to nie będziemy mieli nowej karty graficznej i na odwrót. Za każdym razem nie wybranie drugiej rzeczy będzie stratą jakiejś korzyści, co określane jest jako koszt alternatywny.

Czy wiesz, że:Pojęcie kosztu alternatywnego występuje też w sytuacji, kiedy mamy możliwość zarobienia 160 zł w barze. Rezygnujemy z tej pracy i idziemy na spotkanie z kolega-mi. Wówczas spotkanie z kolegami będzie nas kosztowało 160 zł, które zarobilibyśmy wybierając pracę w barze.

Ale czy tak jest zawsze? Wyobraźmy sobie, że w przyszłości zechcemy zostać właścicielem restauracji, wtedy podejmując dodatkową pracę w barze, nie tylko będziemy zarabiać pieniądze, ale dodatkowo zdobywać doświadczenie, które później wykorzystamy w swojej firmie.

Jak to wyjaśnić, czyli mały słownik nie zawsze trudnych pojęć!!!

Koszt alternatywny (koszt utraconych możliwości) to dobra lub usługi, z których rezygnujemy, aby wybrać inne dobra lub usługi. Koszt alternatywny dotyczy nie tylko osób, ale również rodziny, przedsiębiorstw, gmin, a nawet całego państwa.Potrzeba to stan niepokoju wywołany brakiem czegoś, który skłania jednostki do działania w celu zaspokojenia tego braku. Piramida potrzeb Maslowa to umieszczone w hierarchii potrzeby człowieka, podzielone na (idąc od podstawy piramidy) fizjologiczne, bezpieczeństwa, afiliacji (przynależności do grupy), szacunku, samorealizacji. Zdaniem Abrahama Maslowa najpierw muszą być zaspokojone potrzeby niższego rzędu, a dopiero później te, które znajdują się na wyższych poziomach piramidy.Zasoby to wszystkie środki służące do produkcji dóbr i świadczenia usług. Dzielą się na naturalne (środki służące do produkcji, które pozyskujemy ze środowiska w stanie naturalnym, nieprzetworzonym przez człowieka), ludzkie (środki służące do produkcji, które związane są z człowiekiem oraz jego umiejętności, zdolności i wykształcenie), kapitałowe (środki, które już wcześniej zostały wytworzone przez człowieka i np. służą do produkcji dóbr) i przedsiębiorczość (umiejętność wyszukiwania nowych, innowacyjnych rozwiązań, które łączą pozostałe zasoby w taki sposób, aby móc podejmować nowe wyzwania).

Jakie zasoby mają uczniowie?Czyli ile uczniowie mają pieniędzy?

Według badań przeprowadzonych w styczniu 2008 roku przez Instytut Badawczy IPSOS około dwie trzecie rodziców zadeklarowało, że daje swoim dzieciom przynaj-mniej od czasu do czasu kieszonkowe. Średnio jest to kwota 55 zł miesięcznie. Najwięcej otrzymuje młodzież w wieku od 15 do 18 lat i jest to średnio około 80 zł. Natomiast dzieci w wieku od 11 do 14 lat otrzymują średnio 40 zł, a dzieci od 4 do 10 lat - powyżej 30 złotych1. Kiedy rodzice najczęściej dają swoim dzieciom pieniądze?

1 Badania IPSOS http://www.ipsos.pl/new/3_1_039.html

DO CZASU KIESZONKOWE

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

15 - 18 lat

11 - 14 lat

7 - 10 lat

4 - 6 lat

88%

85%

66%

20%

7

Najczęściej rodzice dają swoim dzie-ciom pieniądze w prezencie (89% ba-danych), ale również nieregularnie, w zależności od potrzeb młodych ludzi (75% badanych). Jest też taki procent rodziców (40 % badanych), którzy dają dzieciom regularne kieszonkowe (np. co miesiąc) lub danie dziecku pieniędzy traktują jako szczególną nagrodę za dobre stopnie uzyskane w szkole (17% badanych). Ale uwaga, są też i tacy rodzice, których dzieci otrzymują pieniądze za prace wykonywane w domu (7% badanych)2. Przy czym, starsze dzie-ci otrzymują kieszonkowe częściej, niż młodsze. Na pewno warto postawić pytanie: co młodzi ludzie robią z tymi pieniędzmi?

Źródło http://www.ipsos.pl/new/3_1_039.html

Jak uczniowie gospodarują swoimi zasobami finansowymi, czyli co młodzi ludzie robią ze swoim kieszonkowym?

Czy wiesz, że:Jak wynika z badań3, najczęściej młodzi ludzie wydają kieszonkowe na sło- dycze i jedzenie (60% badanych), a także na napoje (17% badanych), karty do telefonu lub rachunki za telefon (15% badanych), kosmetyki, ubrania i ogólnie rozumiane własne potrzeby (12% badanych). Różnice procentowe w przeznaczeniu kieszonkowego zależą od wieku badanej młodzieży. I tak osoby w wieku od 15 do 18 lat wydają na słodycze i jedzenie mniej, bo 40% kieszonkowego, ale więcej na kosme-tyki (27% kieszonkowego), karty do telefonu (24% kieszonkowego), czy ubrania (21% kieszonkowego).

2 Procenty przywołane w materiale nie sumują się do 100, gdyż respondenci w badaniach IPSOS mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź.3 Badania IPSOS http://www.ipsos.pl/new/3_1_039.html

WYDATKI UCZNIÓW Z KIESZONKOWEGO

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

kino

komputer (programy, gry)zabawki

gazety, czasopismaubrania

kosmetykikarty do telefonu/rachunek

napojesodycze/jedzenie

11%

12%

6%

7%

6%

11%

12%

2%

6%

7%

7%

7%

11%

12%

12%

15%

17%

60%

8

POLICZMY!!!Jeżeli średnie kieszonkowe ucznia wynosi 55 zł miesięcznie, to razy 12 miesięcy mamy 660 zł, z czego 60% jest wydawane na słodycze i jedzenie, czyli w ciągu roku jest to 396 zł. Zastanówmy się, co można kupić za 396 zł? Na pewno coś bardziej trwałego, niż kilkanaście, czy kilkadziesiąt paczek cukierków.

Jeżeli średnie kieszonkowe młodzieży w wieku od 15 do 18 lat wynosi 80 zł miesięcznie, to razy 12 miesięcy mamy już 960 zł, z czego 40% jest wydawane na słodycze i jedze-nie, czyli w ciągu roku jest to 384 zł. Zastanówmy się, co można kupić za 384 zł? Sami odpowiedzcie sobie na to pytanie. A teraz przeliczcie, jak to jest w waszym budżecie.

Źródło http://www.ipsos.pl/new/3_1_039.html

Zasoby, którymi dysponujemy, czyli nasze 396 zł lub 384 zł albo też całość kieszonkowego, czyli 660 zł lub 960 zł możemy wykorzystać sensownie lub nie. Możemy wykorzystać je z myślą o przyszłości, albo w myśl zasady „łatwo przyszło, łatwo poszło” i bardzo szybko je wydać. Pamiętajmy, że to, w jaki sposób wykorzy-stamy zasoby zależy wyłącznie od nas samych!

Dlatego też ważne jest planowanie wydatków i nie tylko wtedy, gdy nasze konto zasila codziennie duża suma pieniędzy, ale przede wszystkim wówczas, gdy nasze zasoby finansowe są ograniczone (a dopóki nie zarabiamy pracując, są one z reguły ograni-czone). Stąd młodym ludziom powinno szczególnie zależeć na tym, aby nie marnować „ciężko zdobytego” kieszonkowego. Z pewnością w zapanowaniu nad finansami po-mocne będzie opracowanie osobistego budżetu. Teraz nim się zajmiemy.

Co to jest budżetowanie, czyli jak ważny jest dla nas budżet?

Budżet jest to plan finansowy, polegający na zestawieniu dochodów i wydatków w danym okresie, np. w ciągu roku czy miesiąca. Tworząc budżet powinniśmy określić:• czas, na jaki będziemy planować swoje dochody i wydatki, np. miesiąc,• wydatki, jakie nas czekająw tym czasie,

9

• dochody, jakie planujemy osiąg- nąć w tym czasie.

Uwaga! Tworząc budżet, nie możemy zapominać o CELACH FINANSO- WYCH, czyli o tym, co tak naprawdę chcemy osiągnąć, np. co chcemy kupić w najbliższym czasie. Dlatego cele finansowe pozwalają nam rozsądnie gospodarować dochodami (nadają jakiś sens oszczędzaniu), a także dają możliwość korygowania na bieżąco naszych wydatków.

Budżet indywidualny ucznia, to budżet prywatny i jest on częścią budżetu domowego. Pomimo, że w budżecie ucznia zarówno dochody, jak i wydatki są znacznie mniejsze, niż dochody i wydatki w budżecie domowym, to budżet ten rządzi się tymi samymi prawami co budżet rodziny. Wobec tego przeanalizujmy dochody i wydatki w budżetach domo-wych, czyli odpowiedzmy na pytanie, skąd rodzice mają pieniądze i jak je wydają.

Budżet gospodarstwa domowego

Dochody gospodarstw domowych (każda rodzina jest określana w ekonomii jako gospodarstwo domowe) dzielą się na: • dochody z pracy – dochody z działalności zawodowej, np. wynagrodzenia z umowy o pracę, umowy o dzieło, czy umowy zlecenia, dochody z prowadzonej działal- ności gospodarczej, czy dochody z gospodarstwa rolnego,• dochody spoza pracy – renty, emerytury, zasiłki i świadczenia socjalne, dochody z gier losowych, stypendia naukowe, spadki, • dochody z majątku – dochody z akcji, obligacji, lokat bankowych, sprzedaży po- siadanych nieruchomości, np. gruntów, mieszkań, ale również dochody związane z wynajmowaniem mieszkania, czy wy- dzierżawieniem ziemi.

Kolejny ważny element budżetu to wydatki, które zostaną poniesione w określonym przez nas

czasie, na który przygotowujemy budżet. Spotykamy wiele klasyfikacji wydatków gos-podarstw domowych, my posłużymy się dwoma. I tak może to być podział na:• wydatki konsumpcyjne – poniesione na bieżące utrzymanie rodziny, np. kupno ubrania, żywności, opłaty czynszu, czy energii,• wydatki inwestycyjne – w przyszłości przyniosą one pewne konkretne korzyści finansowe, np. zakup akcji czy obligacji skarbowych, zakup komputera czy nauka języków obcych.

Albo też podział wydatków na:• koszty stałe – utrzymanie mieszkania (opłacenie czynszu, energii, ogrzewania, telefonu, gazu), ubezpieczenia (osób, samochodów, mieszkania, domu), spłaty zobowiązań (raty zaciągniętych kredytów) lub inne,

10

• wydatki codzienne – żywność, odzież, środki higieniczne, książki, prasa,• wydatki okazjonalne – wyjazd na wakacje, remont mieszkania, uroczystości ro- dzinne, prezenty dla najbliższych.

I teraz ważna uwaga, podczas budżetowania powinniśmy zawsze szczególną uwagę zwracać na planowanie wydatków związanych z kosztami stałymi. Dlat-ego musimy pamiętać, aby co miesiąc odkładać pewną sumę pieniędzy, która poz- woli nam pokryć wszystkie koszty stałe. Co więcej, najlepiej, gdy suma oszczędności będzie jeszcze nieco wyższa niż ponoszone koszty stałe. Dlaczego? Aby w przyszłości nie zaskoczyła nas np. awaria urządzenia domowego, wzrost raty spłacanego kredytu czy pożyczki i pytanie, skąd wziąć na to pieniądze.

Czy wiesz, że:Przeciętny miesięczny nominalny dochód rozporządzalny na osobę w polskich gospodarstwach domowych ogółem w 2008 r. wyniósł około 1046 zł. […] Najwyższy przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na gospodarstwo do-mowe w 2008 r. osiągnęły gospodarstwa pracujących na własny rachunek – ok. 4439 zł. W gospodarstwach rolników wyniósł on ok. 3816 zł, pracowników – ok. 3527 zł, a emerytów – ok. 2067 zł. Najniższym dochodem rozporządzalnym dysponowały gos-podarstwa rencistów – ok. 1545 zł.Natomiast poziom przeciętnych miesięcznych nominalnych wydatków w gospodarstwa-ch domowych (w tym samym roku) ogółem wyniósł około 905 zł w przeliczeniu na osobę, w tym na towary i usługi konsumpcyjne – około 865 zł. […]Poziom wydatków wyższy od przeciętnego osiągnęły gospodarstwa pracujących na rachunek własny (o 31,9%), emerytów (o 8,6%) oraz pracowników na stanowiskach nierobotniczych (o 29,0%), a poziom niższy – rolników (o 23,3%), ren-cistów (o 14,7%) oraz pracowników ogółem (o 1,9%), w tym pracowników na stanowiskach robotniczych (o 23,1%).

Sytuacja gospodarstw domowych w 2008 r. w świetle wyników badania budżetów gospodarstw domowych GUS, Warszawa 2009, s. 2, 5.

Źródło: na podstawie Małego Rocznika Statystycznego Polski 2008, Warszawa GUS, s. 185.

transport

rekreacja i kultura

napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe

zdrowie

restauracje i hotele

edukacja

23,60%

20,90%12,50%

3,30% 2,90%1,30%4%

4,40%

4,60%

6,60%

7,30%

8,60%

11

Budżet ucznia

W przypadku ucznia gimnazjum przykładowe dochody i wydatki możemy podzielić na:

1) Dochody: z pracy, wtedy gdy młody człowiek podejmie dodatkową pracę np. w czasie wakacji, spoza pracy, stypendia, kieszonkowe, spadki, darowizny, z majątku, czyli np. z lokat na rachunku bankowym, czy sprzedaży akcji, obligacji skarbowych.

2) Wydatki: koszty stałe – np. opłata za obiady w stołówce szkolnej, zakup karty do telefonu komórko- wego lub zapłata abonamentu, wydatki codzienne – np. żywność, ubrania, wydatki okazjonalne – np. wyjazd na wakacje, prezenty dla najbliższych.

Rozpoczynając budżetowanie, czyli planowanie budżetu warto na początek zestawić swoje miesięczne wydatki i postawić sobie pytania:Czy wiem, na co wydaję pieniądze w ciągu miesiąca?Czy wiem, ile wydaję w ciągu miesiąca np. na słodycze? Czy wiem, ile wydaję pieniędzy w czasie zakupów w sklepie? Pamiętaj! Sporządzenie najprostszego budżetu ułatwia przemyślenie osobistych potrzeb i dostrzeżenie pozycji w wydatkach, z których można zrezygnować.


Budżet domowy to plan finansowy, który uwzględnia wszystkie dochody i wydatki gospodarstwa domowego w określonym czasie.Gospodarstwo domowe tworzą jedna lub więcej osób, które zarówno wspól-nie mieszkają, jak i osiągają wspólnie dochody, a także razem decydują o wydatkach związanych z zaspokajaniem ich potrzeb.Dochód rozporządzalny to bieżące dochody pieniężne i niepieniężne (w tym wartość towarów i usług konsumpcyjnych pobranych na potrzeby gospodarstwa domowego z działalności gospodarczej zarówno rolniczej, jak i pozarolniczej oraz wartość towarów i usług otrzymanych bezpłatnie), bez zaliczek na podatek dochodowy od osób fizy-cznych płaconych z tytułu dochodów (z pracy najemnej, ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych i świadczeń pomocy społecznej), bez składek na obowiązkowe ubezpiecze-nia społeczne płacone przez ubezpieczonego pracownika oraz bez podatków płaconych przez osoby pracujące na własny rachunek.

Na podstawie Małego Rocznika Statystycznego Polski 2008, Warszawa GUS, s. 189.

12

Dziura budżetowa, nadwyżka budżetowa, budżet zrównoważony – co to takiego?

Czyli o relacjach między dochodami a wydatkami

Skonstruowaliśmy budżet, czy już jesteśmy spokojni? Nie, teraz popatrzymy, jakie są relacje między wydatkami, a dochodami.

Po pierwsze, wydatki są wyższe niż dochody. Z pewnością jedno-razowa sytuacja, w której nasze wy-datki przewyższają nasze dochody nie musi budzić zaniepokojenia, ponieważ może ona wynikać np. z dokonanych inwestycji. Niekorzystna jest jednak taka sytuacja, w której wydatki w kolej-nych miesiącach są ciągle większe niż dochody. Mamy wówczas do czynie-nia z deficytem budżetowym, albo inaczej, możemy powiedzieć, że w na-

szym budżecie jest tzw. dziura budżetowa. Z całą pewnością nie poradzimy sobie z tym „trudnym przeciwnikiem”, pożyczając pieniądze na spłatę naszych zobowiązań. Bo nawet, jeżeli pożyczymy pieniądze, to przecież i tak musimy je oddać. Dlatego ta-kiej sytuacji musimy unikać i już na poziomie planowania budżetu obliczyć, jaki jest stosunek naszych przyszłych dochodów do naszych przyszłych wydatków.

Po drugie wydatki są równe dochodom. Kiedy w ustalonym przez nas terminie do-chody są równe wydatkom, to nasz budżet jest budżetem zrównoważonym, czyli „wychodzimy na zero”. Czy to jest dobra sytuacja dla naszych finansów?

Nie do końca. Oznacza to, że żyjemy z dnia na dzień. Pieniędzy wystarcza nam od pierwszego do pierwszego. A jeżeli przyjdzie nagłe zdarzenie losowe, choroba, albo nawet awaria pralki, to pojawia się problem: skąd wziąć pieniądze? I znowu, aby pokryć nagłe wydatki musimy zaciągnąć pożyczkę. Dlatego takiej sytuacji również powinniśmy unikać, chyba że posiadamy odpowiednie oszczędności („na czarną godzinę”), które pomogą nam przezwyciężyć chwilowe problemy.

I ostatnia sytuacja – wydatki są niższe niż dochody.

Teraz już jesteśmy spokojni, ponieważ nasze dochody są większe, niż wydatki i mamy nadwyżkę budżetową, dzięki czemu możemy: odkładać pieniądze, tworząc „rezerwę na wszelki wypadek”, odkładać pieniądze, aby zaplanować po jakimś czasie większe zakupy, a nawet swoją dalszą edukację, aby nie obciążać budżetu rodziny. Możemy również zrealizować wiele innych dalekosiężnych celów. Dlatego warto oszczędzać.

A teraz jak to wszystko wprowadzić w życie?

Pomimo, że największą część naszych dochodów pochłaniają wydatki związane z zaspokajaniem bieżących potrzeb, to w naszych budżetach zazwyczaj planujemy także większe zakupy, za które płacimy tyle, ile wynoszą nasze dwumiesięczne dochody (np. za wyso- kiej klasy laptop), roczne (np. za średniej klasy samochód), a nawet wielole-

13

tnie dochody (np. za mieszkanie). Dlatego niezbędny jest plan oszczędzania, aby zrealizować właśnie takie cele. Sporządzając budżet, warto wyznaczyć sobie listę priorytetów, na które będziemy zbierać pieniądze. Czy zastanawialiście się kiedyś, jak wyglądają oszczędności i długi Polaków? Poniżej materiał na ten temat.

Czy wiesz, że:Z deklaracji respondentów wynika, że zdecydowana większość rodzin stanowią- cych wspólne gospodarstwo domowe (77%) nie posiada żadnych oszczędności pie-niężnych. Odłożone fundusze posiada niespełna co czwarte gospodarstwo (23%).[…]Odsetek gospodarstw domowych spłacających różnego rodzaju kredyty i pożyczki jest niemal dwukrotnie wyższy, niż tych, które posiadają jakiekolwiek oszczędności. Jak wynika z deklaracji respondentów, obowiązek spłacenia różnego rodzaju rat, pożyczek, długów lub kredytów spoczywa obecnie na ponad dwóch piątych wszystkich gospodarstw domowych (41,5%). Część z nich (4,1% ogółu) ma kłopoty ze spłaceniem swoich zobowiązań.[…]Jak się okazuje, najpopularniejszą formą zadłużania się Polaków są pożyczki i kredy-ty zaciągane w bankach (dotyczy to aż 86% gospodarstw mających jakiekolwiek zobowiązania finansowe). Zdecydowanie rzadziej gospodarstwa korzystają z pożyczek w zakładach pracy lub zakładowych kasach samopomocowych (13,8%), stosunkowo najrzadziej natomiast wybierają oferty pozabankowych instytucji kredytowych (8,3%) oraz decydują się na pomoc finansową od osób prywatnych – rodziny, przyjaciół, znajomych czy sąsiadów (7,5%).[…]Z deklaracji ankietowanych wynika, że prawie co dziesiąte gospodarstwo domowe w Polsce (9,6%) ma do spłacenia jakieś zaległe należności typu: czynsz, elektryczność, telefon czy podatki. Jak się okazuje, blisko połowa z nich (4,1% ogółu) ma trudności z uregulowaniem tych zaległości.

Raport z badania CBOS, Warunki życiowe społeczeństwa polskiego: problemy i strategie, Warszawa, luty 2008, s. 2

Racjonalne gospodarowanie naszymi dochodami i np. oszczędzanie na produktach spożywczych wcale nie oznacza, że zaczynamy gorzej jeść. Po prostu trzeba mądrzej kupować. Na pewno mniej – tak, aby nie marnować żywności. Według różnych danych uważa się, że nawet jedna trzecia kupowanej żywności jest ostate-cznie wyrzucana na śmietnik nieskonsu-mowana i w ten sposób marnotrawiona. Dlatego dokonując zakupów powinniśmy przede wszystkim:• sprawdzać ceny,• robić zakupy z listą,• kupować to, co jest nam niezbędne, • nie działać pod wpływem impulsu i reklamy,• pamiętać, że nie ma nadzwyczajnych okazji.

14

Czy wiesz, że:Prawo Engla – reguła stworzona przez pruskiego ekonomistę i statystyka, który w 1853 roku porównał wydatki rodzin belgijskich z ich dochodami i zauważył, że udział wydatków na żywność spadał wraz ze wzrostem dochodów. Dzisiaj ta prawidłowość nazwana została prawem Engla i występuje powszechnie. I tak procentowy udział wy-datków na zakup dóbr niższego rzędu tzw. dóbr pierwszej potrzeby, zmniejsza się, gdy rosną dochody, ale wzrasta udział dóbr wyższego rzędu tzw. dóbr ekskluzywnych. I na odwrót – spadek dochodów pociąga za sobą zwiększenie wydatków na dobra niższego rzędu, a zmniejszenie na dobra luksusowe.

W internecie możemy znaleźć wiele programów, które podpowiedzą nam jak sprawnie zarządzać zarówno budżetem indywidualnym, jak i naszymi finansami. To właśnie te programy pomogą bardzo szybko zorientować się, na co wydajemy najwięcej pieniędzy i z czego powinniśmy zrezygnować. Część programów dotyczących tworzenia budżetu jest płatna, ale są również programy darmowe tzw. freeware, które większość z was bardzo dobrze zna. Warto zobaczyć programy „Menadżer finansów”, „Domowe fi-nanse”, „Buddi”, czy „GnuCash”. Niektóre z nich dostępne są w wersji demo.

Na koniec PRZYGOTOWUJĄC BUDŻET PAMIĘTAJMY:1. Spiszmy dochody i wydatki, wykorzystując programy komputerowe albo arkusz kal- kulacyjny, albo utwórzmy własną tabelę zestawiającą wydatki i dochody.2. Obliczmy, ile wynoszą nasze miesięczne dochody.3. Zastanówmy się, na co wydajemy pieniądze - sporządźmy listę swoich wydatków i podzielmy wydatki na kategorie.4. Przyjrzyjmy się swoim wydatkom i sprawdźmy, czy zbyt często nie ulegamy re- klamom. 5. Ograniczmy liczbę rozmów przez telefon i liczbę wysyłanych sms-ów, szczególnie tych „:)”.6. Sprawdźmy z jakich wydatków możemy zrezygnować, zwłaszcza kiedy nasze wydatki są większe, niż dochody. 7. Ograniczmy wydatki na bieżącą konsumpcję (jedzenie, rachunki, przyjemności) do 50-60% wszystkich miesięcznych dochodów.8. Pamiętajmy o oszczędzaniu i przeznaczmy co najmniej 10-20% miesięcznych do- chodów na ten cel.9. Płaćmy terminowo rachunki, aby uniknąć dodatkowych kosztów.10. Regularnie przeglądajmy swój budżet i wprowadzajmy na bieżąco wszystkie zmiany.11. Zbierajmy rachunki i paragony, aby wiedzieć, ile wydaliśmy.12. Oszczędzajmy wodę, energię.13. Zastanówmy się - może warto podjąć dodatkową pracę.14. Bądźmy odpowiedzialni za siebie i swoje finanse.

15

2. Budżet przedsięwzięcia. Czyli jak możemy wykorzystać wiedzę z budżetowania w szkole?

Z pewnością nie raz widzieliście ogłoszenie, w którym fundacja, stowarzyszenie czy organ administracji państwowej/samorządowej informował o konkursie na projekt. Proponował przeznaczenie pieniędzy na konkretne działania. Wystarczyło tylko – mieć pomysł, zebrać grupę osób, wypełnić wniosek i po pozytywnym jego zaakceptowaniu zabrać się do pracy. Tak napisaliby optymiści.

Pesymiści stwierdziliby – pomysł to nie wszystko. Część wniosku to budżet i nie zawsze wiadomo, jak zaplanować wszystkie wydatki. A na koniec jak to wszystko rozliczyć? Na dodatek, na pewno nam się nie uda.

Na początek warto spróbować zastosować wiedzę, którą już zdobyliśmy na temat budżetowania. Wobec tego, od czego zacząć?

Bardzo ważne będą cele naszego przedsięwzięcia i związane z nimi potrzeby osób, które w naszym przedsięwzięciu wezmą udział.

U źródeł

Cele projektu powinny spełniać kryteria SMART, czyli być:konkretne i proste (S – Specific, Simple),mierzalne ilościowo (M – Measurable),mierzalne jakościowo (A– Assesable),realne do osiągnięcia (R – Realistic),określone w czasie (T – Time-bound).

Na podstawie Podręcznika do zarządzania projektami miękkimi, EFS, Warszawa 2006, s. 16.

Dlatego musimy postawić sobie pytania:Kim są osoby, które będą brały udział w na-szym przedsięwzięciu? Czy są to koledzy i koleżanki z naszej klasy, czy może koledzy i koleżankiz osiedla? Ile mają lat? Gdzie mieszkają? Jakie są ich potrzeby? Co lubią robić? Jakie mają zainteresowania?Co będzie głównym celem naszego przed- sięwzięcia? Jakie problemy ma rozwiązać nasze przed- sięwzięcie? Co chcemy, aby nasze przedsię- wzięcie zmieniło? Jakie działania chcemy przeprowadzić? Co chcemy zrobić i kiedy? Jak to chcemy zrobić? Z kim to chcemy zrobić? Jakie zasoby już mamy, a na jakie musimy pozyskać środki? Kto będzie naszym sojusznikiem?Co będzie po zakończeniu projektu? Co w najbliższym otoczeniu zmieni się po zakończeniu naszego przedsięwzięcia? Jak będziemy mogli wykorzystać nasz doświadczenie w przyszłości?

16

3. Tworzenie budżetu

U źródeł

Posiadając informacje, dotyczące kosztów, można przystąpić do sporządzenia budżetu kosztów projektu. Tworzenie budżetu obejmuje najczęściej następujące kroki:zestawienie i zapisanie czynności projektu w formularzu budżetu,określenie niezbędnych zasobów dla każdej czynności,umieszczenie zasobów w kategoriach kosztów,określenie jednostek miary dla zasobów,określenie potrzebnych ilości zasobów w poszczególnych okresach,określenie kosztów jednostki zasobów,określenie realnego użycia zasobów,określenie źródeł finansowania,zaplanowanie kosztów dla poszczególnych okresów,obliczenie sum kosztów dla wszystkich okresów. […]

Podstawowy podział kosztów w projekcie „miękkim” to:wydatki związane z personelem (koszty osobowe wraz z obciążeniami socjalnymi, […]),wydatki związane z beneficjentami ostatecznymi projektu (w naszym przypadku – z uczestnikami szkoleń i wycieczki),inne wydatki.

Podręcznika do zarządzania projektami miękkimi, EFS, Warszawa 2006, s. 53, 55.

Zebrane odpowiedzi możemy uporządkować wg schematu:• Cel • Uczestnicy • Czas realizacji (od.. Do …)• Forma/ działanie (np. Wycieczka, warsztaty teatralne, wydanie gazetki szkolnej)• Harmonogram • Budżet• Prezentacja efektów • Ewaluacja i podsumowanie

A oto przykładowy budżet wycieczki szkolnej do Krakowa.

LP. RODZAJ KOSZTÓW

KOSZTY OGÓŁEM

1Koszt usług autokarowej 800 km x 5 zł za jeden km 4 000,00

2Koszt noclegów dla uczestników, opieku-nów i kierowców

34 osoby, zakwaterowanie w pokojach dwuosobowych; koszt jednego pokoju 150 zł, 3 osoby zakwaterowane w pokoju trzyosobowym 180 zł17 x 150 zł oraz 1 x 180 zł

74 osobodni x 75 zł

37 osób x 75 zł na jeden dzień x 2 dnia

2 730,00

3Koszt wyżywienia uczestników wycieczki, opiekunów i kierowców

5 500,00

4Koszt usługi przewodnika 300 zł x 2 dni (każdego dnia 5 godzin) 600,00

SPOSÓB KALKULACJI

17

33 osoby x 70 zł

6 osobodni x 500 zł

33 osoby po 70 zł na jedną osobę

3 osoby x 500 zł za jeden dzień przez 2 dni

5

6

7

8

Koszty biletów wstępu dla uczestników oraz trzech opiekunówKoszty biletów do teatru dla uczestników oraz trzech opiekunówKoszt ubezpieczenia uczestników wycieczki i opiekunówKoszt opieki nauczycieli nad uczniami w czasie wycieczki

33 osoby x 45 zł

33 osoby x 5 zł od każdej osoby

2 310,00

1 485,00

165,00

3 000,00

RAZEM 19 790 zł

Znajomość zasad tworzenia budżetów projektów (budżetowania) jest umiejętnością szczególnie cenną na rynku pracy. Współcześnie w przedsiębiorstwach i instytucjach pracują zespoły projektowe zajmujące się najróżniejszymi zadaniami. Każdy zespół pracuje w oparciu o swój budżet i musi go rygorystycznie przestrzegać. Dlatego jeśli młodzi już w szkole nauczą się budżetowania, realizując np. kilka własnych projek-tów, zdobędą umiejętności, które na pewno zaprocentują w przyszłości. Dodatkowo doświadczenie w realizacji projektów jest ważnym elementem, który może znaleźć się w CV lub tradycyjnym życiorysie.

4. Korzystanie z usług bankowych

Po co zakładać konto w banku?

Możemy powiedzieć, że współcześnie na naszych ulicach wszechobecne są banki. To budynek banku, to reklama super pożyczki, czy super konta internetowego oferowana przez bank, to wreszcie bankomat. Czy tak było zawsze, czy może jest to charaktery-styczne dla XXI wieku?

Banki to jedne z najstarszych instytucji, które w Europie zaczęły powstawać już w XII wieku. Początkowo prowa- dzili je złotnicy, którzy posiadali skarbce i w nich przechowywali złoto albo inne wartościowe kruszce swoich klientów. Dlatego np. złoto było depozytem, czyli wkładem klienta, który mógł być przez niego w każdej chwili odebrany. Z czasem zaczęto stosować pokwito-wania, na których klient wpisywał dane kupca i wysokość sumy, którą kupiec

powinien od niego otrzymać. Następnie kupiec mógł odebrać od złotnika tyle, ile należało mu się za towar i na dodatek, wtedy, kiedy było to dla niego korzystne i wy-godne.

Pieniądze i złoto, które były bezpiecznie przechowywane w skarbcach, zazwyczaj nie zmieniały właściciela. Stąd bankierzy (właściciele skarbców) zaczęli pożyczać te właśnie pieniądze innym klientom, biorąc od nich dodatkową opłatę, czyli odsetki. Takie właśnie były początki pierwszych kredytów i banków.

18

W podobny sposób działają współczesne banki. Klienci przynoszą do banków pieniądze na przechowanie, a pieniądze nie leżą tam, lecz „pracują”. Z zebranych w ten sposób środków bank udziela innym klientom, a czasami nawet tym samym klien-tom, kredytów. Nikt jednak nie robi niczego bezinteresownie. My zostawiamy pieniądze w banku, bo po pierwsze są one tam bezpieczne, a po drugie mamy z tego zysk w postaci oprocentowania naszego wkładu. W przypadku niektórych z nas jest jeszcze jeden rodzaj korzyści – łatwiej wydajemy pieniądze, które mamy w portfelu niż te, które mamy na koncie w banku. Dlatego, jeżeli mamy pieniądze zgromadzone na koncie bankowym, możemy lepiej panować nad swoimi wydatkami i dzięki temu oszczędzać. Wróćmy jednak do korzyści, jakie mają banki i ich klienci.

Klienci, którzy zaciągają w banku kredyt, zobowiązują się do zwrotu pożyczonej kwoty (zazwyczaj w ratach), ale ponadto do zapłaty bankowi określonej ceny za korzysta-nie z pożyczonych pieniędzy (oprocentowanie kredytu). Natomiast ten sam klient, w chwili otrzymania kredytu dostaje od banku do dyspozycji środki finansowe na zakup określonych dóbr. Dla klienta kosztem tego postępowania jest stopa procentowa, czyli cena pieniądza, inaczej procent, który trzeba zapłacić od pożyczonej sumy. Warto jednak dodać, że zazwyczaj oprocentowanie oszczędności na lokatach jest niższe niż oprocentowanie kredytu – stąd też banki mają zazwyczaj znacznie więcej korzyści (zysków) niż ich klienci.

Czy wiesz, że:

Lokata bankowa (depozyt bankowy) – najczęściej kwota pieniężna zdepono- wana w banku na czas określony (wkład terminowy) lub nieokreślony (wkład awista). Bank ma prawo do dysponowania depozytami i to właśnie dzięki nim np. udziela kredytów i kupuje papiery wartościowe, a deponent otrzymuje oprocentowanie. Depozyt może mieć także formę rzeczową np. może to być złoto, papiery wartościowe, numiz-maty, dokumenty, waluty obce i jest on wówczas przechowywany w skarbcu bankowym za określoną opłatą.Stopa procentowa – kształtuje się pod wpływem mechanizmu podaży i popytu na pieniądz na rynkach finansowych. Wysokość stopy procentowej zależy między innymi od terminu, na jaki złożony jest depozyt czy udzielany kredyt, ale także od stopy inflacji w gospodarce. Zazwyczaj w przypadku udzielanych kredytów stopa procentowa jest wyższa od stopy inflacji, aby bank nie ponosił strat. Może się jednak zdarzyć, że opro-centowanie niektórych lokat okaże się mniej korzystne dla klientów i w wyniku wyższej inflacji poniosą oni straty.

Nastolatek otwiera konto, czyli jak otworzyć młodzieżowe konto w banku?

Jeśli chcemy otworzyć konto, a nie mamy ukończonego 18 roku życia, ale ukończyliśmy 13 lat, musimy przyjść do banku z rodzicami lub opiekunami prawnymi. To rodzice, otwierając rachunek bankowy i podpisując umowę z bankiem, składają zobowiązanie, że będą zasilać konto ich dziecka określoną kwotą pieniędzy. Natomiast młody czło-wiek (posiadacz konta) może wpłacać i wypłacać gotówkę, zlecać przelewy i składać zlecenia stałe, np. związane z opłatami za telefon komórkowy. Najczęściej banki na tego typu kontach nie wymagają stałych i systematycznych wpłat, więc można w różnych terminach wpłacać np. otrzymane kieszonkowe. Otwarcie młodzieżowego

19

konta w większości banków jest bezpłatne, a opłaty za prowadzenie ra-chunku są raczej symboliczne.

Zawierając umowę otwarcia rachunku bankowego można złożyć wniosek o wydanie karty płatniczej, dzięki której można wypłacać pieniądze z bankoma-tu oraz płacić w sklepie za dokonane zakupy. Teraz jednak uwaga! Regulując rachunki kartą płatniczą w sklepach nie

płacimy prowizji, podobnie jak za korzystanie z bankomatów banku, który kartę wydał (lub sieci bankomatowych, z którymi podpisał umowę). Musimy jednak pamiętać, że w przypadku korzystania z bankomatów innych banków będzie pobierana prowizja z naszego rachunku. Ponadto, jeżeli posiadacz rachunku nie jest osobą pełnoletnią, nie może pobrać większych pieniędzy, niż te, które faktycznie są na jego koncie. Tak samo – może płacić kartą tylko do takiej kwoty, która jest w danym momencie zgroma-dzona na rachunku. Dlatego niepełnoletni klient nie może liczyć na korzystanie z usługi debetu, czyli wystąpienia dopuszczalnego ujemnego saldo na rachunku. Nie może również liczyć na kartę kredytową. Warto o tym pamiętać, aby uniknąć przykrych sytuacji w sklepie, kiedy dokonamy zakupów, a nasza transakcja płacona kartą nie zostanie zaakceptowana.

Posiadanie karty daje przywileje, ale również wiąże się z obowiązkami chociażby nawet związanymi z posiadaniem kodu PIN (ang. Personal Identification Number). Kod PIN najczęściej składa się z czterech cyfr, które musimy zapamiętać.

Pamiętajmy!!!1. Nie zapisujmy kodu PIN na karcie płatniczej, czy w notatniku, do którego wszyscy mają dostęp.2. Nie udostępniajmy karty i kodu PIN innym osobom.3. Kiedy płacimy kartą, starajmy się mieć ją przez cały czas transakcji „na oku” i zawsze to MY wystukujemy cyfry kodu PIN, a nie np. sprzedawca, czy ktoś inny. 4. Nikt nie ma prawa żądać od nas ujawnienia kodu PIN, nawet pracownik banku.5. Jeżeli zgubimy kartę lub zostanie ona nam skradziona, od razu musimy zgłosić to zdarzenie do banku. Wtedy bank dokona tzw. zastrzeżenia karty, co zablokuje ewen- tualne transakcje dokonywane przez kogoś naszą kartą płatniczą.6. Potrójne podanie błędnego kodu PIN powoduje zatrzymanie karty w bankomacie.

Posiadając konto możemy uruchomić specjalną usługę np. związaną ze zle-caniem bankowi przekazywania nadwyżek lub dowolnej części środków na wyżej oprocentowaną lokatę (na temat lokaty będzie w dalszej części publikacji). Warto o tym pomyśleć, szczególnie wtedy, gdy sami nie potrafimy się powstrzymać przed łatwym wydawaniem pieniędzy. Ponadto wiele banków umożliwia korzystanie z usług przez internet, ale gdy korzystamy z tej formy płatności musimy zachować szczególną ostrożność.

Z pewnością młodzieżowe konto bankowe i korzystanie z karty to bardzo dobra lekcja racjonalnego gospodarowania pieniędzmi i przedsiębiorczości. Dlatego, jeżeli młody człowiek nie ma jeszcze konta bankowego, to może warto poprosić rodziców o jego założenie.

20


Debet w ekonomii ma dwa znaczenia, jedno wiąże się z bankowością, a drugie z rachunkowością. Debet w bankowości występuje wówczas, gdy z danego konta wypłaconych zostanie więcej środków, niż jest na nim zgromadzonych, a na koncie po-wstaje ujemne saldo, nazywane właśnie debetem. Jest to w pewnym sensie kredyt, jaki klient dostaje od banku, albo inaczej możliwość pobierania i wykorzystywania pieniędzy, których faktycznie na koncie nie ma. Z reguły debet jest oprocentowany, czyli bank po-biera opłatę w postaci odsetek od kwoty debetu np. w danym miesiącu. Ponadto bank określa zarówno dopuszczalną kwotę debetu, jak i czas po którym musi ona zostać spłacona. Natomiast debet w rachunkowości oznacza lewą stronę konta księgowego nazywaną inaczej stroną „Winien” i oznaczaną jako „Dt” lub „Wn”.4

Karta kredytowa umożliwia korzystanie ze środków, których aktualnie posiadacz konta nie ma na swoim rachunku. Jest to forma pożyczki, jaką zaciągamy w banku. W umo-wie bank określa zarówno wysokość limitu kredytowego, jak i termin spłaty części lub całości zadłużenia. Najczęściej termin spłaty wyznaczany jest od 25 do 30 dni od daty otrzymania wyciągu zawierającego szczegółowe informacje o dokonanych kartą tran-sakcjach. Jeżeli właściciel karty nie zapłaci w całości zaciągniętego kredytu w wyzna-czonym czasie (zazwyczaj okres ten wynosi od 50 do 56 dni od momentu pierwszego dnia okresu rozliczeniowego ustalonego przez posiadacza karty), ponosi dodatkowo koszty wynikające z oprocentowania kredytu. Zawsze jednak w określonym przez bank terminie musi dokonać spłaty chociażby tzw. kwoty minimalnej. Nie dokonanie przynaj-mniej spłaty minimalnej może wiązać się z koniecznością uiszczenia dodatkowej opłaty; bank może również chwilowo zablokować kartę kredytową, a w sytuacji wielokrotnego naruszania warunków umowy, zerwać umowę i zażądać natychmiastowej spłaty wszyst-kich zobowiązań.

4 http://www.findict.pl/slownik/debet/

Co klient banku wiedzieć powinien, czyli jaki wybrać bank?

Zanim podejmiemy decyzję, w którym banku ulokować swoje pieniądze, a nawet gdzie założyć konto, warto porównać oferty, jakie dla potencjalnych klientów przygotowały poszczególne banki. Na pewno ważnym kryterium jest zarówno wiarygodność banku, czyli to jaką opinię ma dany bank na rynku, jak i stopa oprocentowania lokat, czy też kredytów. Warto również zauważyć, że klien-ci rozważając wybór banku biorą również pod uwagę gęstość sieci banków i bankomatów, odległość od miejsca zamieszkania do najbliższego oddziału banku, godziny otwar-cia banku, a nawet dodatkowe usługi, czyli na przykład dostęp do konta przez internet, czy usługę serwisu SMS-owego. Wybór tych kryteriów zależy przede wszystkim od preferencji poszczególnych klientów.

21

Na co warto zwrócić uwagę wybierając konto bankowe?Jakie są koszty prowadzenia rachunku? – np. koszty przelewów, koszty karty płatniczej czy kredytowej.Jakie są oferowane usługi? – np. przelewy, dostęp do konta za pośrednictwem internetu, lokaty, kredyty. Jakie jest oprocentowanie lokat oszczędnościowych w banku? Jaka jest dostępność bankomatów w miejscu naszego zamieszkania lub na terenie Polski? Jaka jest lokalizacja najbliższego oddziału banku od miejsca naszego zamieszkania?Warto zastanowić się, które z tych pytań jest dla nas najważniejsze.

POLICZMY!!!Oprocentowanie konta bankowego jest naliczane najczęściej w stosunku rocznym. Jeśli konto jest oprocentowane na 1% rocznie, to wpłacając na nie 100 zł po pół roku należy nam się połowa rocznego oprocentowana, czyli 0,5% z 100 zł, a dokładnie 50 groszy.

W przypadku konta osobistego dokonywana jest co miesiąc kapitalizacja odsetek, której dla uproszczenia podanego powyżej przykładu nie rozważaliśmy.

Konta bankowe prowadzone jako ROR-y nie służą do oszczędzania, ale przede wszystkim do dokonywania operacji rozliczeniowych – zlecenia przelewów, spłaty rat kredytowych, rozliczeń wydatków przy użyciu kart płatniczych, przyjmowania wpłat np. wynagrodzenia za umowę zlecenia czy dzieło.

Innym typem konta są konta oszczędnościowe. Łączą one w sobie zalety lokaty termi-nowej (z reguły mają wyższe oprocentowanie niż ROR-y) oraz częściowe przywileje ROR-u. Ale kiedy interesuje nas tak naprawdę wysokie zyski, to wybieramy inne formy inwestowania.

Kiedy już wybierzemy bank, możemy ulokować pieniądze na rachunku oszczędno-ściowo-rozliczeniowym (popularnie zwanym ROR-em lub po prostu rachunkiem czy kontem bankowym), rachunku oszczędnościowym lub założyć lokatę.

Podstawową cechą ROR-u jest nieokreślony czas, na jaki składamy na nim swoje pieniądze. Co to oznacza dla klienta? Przede wszystkim, że w każdej chwili możemy pobrać z konta znajdujące się na nim środki, bez negatywnych konsekwencji finan-sowych. Ten nieokreślony czas powoduje, że bank nie jest pewny, jak długo będzie w posiadaniu naszych pieniędzy i dlatego tego typu konta są nisko oprocentowane dla klientów banków.

U źródeł

E-kontoPrawie połowa dorosłych Polaków (48%) posiada w domu dostęp do internetu (dane za: CBOS). Liczba ta z pewnością będzie rosła. Dostrzegając tę tendencję, banki wyszły naprzeciw oczekiwaniom swoich klientów i umożliwiły łatwiejszy i szybszy dostęp do kont osobistych. Trudno nie docenić zalet płynących z możliwości korzystania z własnego

22

konta bankowego przez Internet:e-konto pozwala na wykonywanie niemal wszystkich operacji, które są dostępne dla ciebie podczas tradycyjnej wizyty w banku (przelewy, zakładanie lokat, składanie wniosków kredytowych, sprawdzanie stanu e-konta, przeglądanie historii rachunku i wiele innych),korzystanie z konta internetowego możliwe jest przez całą dobę,transakcje dokonywane na e-koncie przez internet są zazwyczaj o wiele tańsze, niż te przeprowadzone tradycyjnym sposobem,e-konto to oszczędność czasu – nie musisz stać w kolejce czekając na swoją kolej,e-konto to łatwiejsze zakupy przez internet – płatność za wybrane przez ciebie towary czy usługi staje się szybka i wygodna.[…]Internetowy dostęp do konta bankowego niesie ze sobą tyle korzyści, że zdziwienie wzbudza stosunkowo mała liczba Polaków korzystających z tej usługi. Szacuje się, że obecnie ok. 6 mln Polaków wykorzystuje internet do operacji bankowych. Być może wynika to z małego zaufania do bezpieczeństwa tego typu transakcji. Obawy te są nie-uzasadnione. Ze strony banku transakcje internetowe są zabezpieczone w najlepszy możliwy sposób. Dużo zależy od posiadaczy e-kont. Muszą uważać na wszelkie próby wyłudzeń (np. maile, w których prosi się o podanie numeru dostępu do e-konta) – trzeba wiedzieć, że bank nigdy nie zwróciłby się z taką prośbą do klienta. Z dużą ostrożnością trzeba podchodzić także do korzystania z konta bankowego w miejscach publicznych (np. w kawiarenkach internetowych). Jeśli zachowasz te podstawowe formy ostrożności, o bezpieczeństwo swojego e-konta nie masz się co martwić.

http://banki.pozytywnie.net/E-konto

5. Inwestycje: lokata czy akcja, czyli co dla nas jest ważne płynność, dochodowość, czy bezpieczeństwo?

O zaletach oszczędzania wspominaliśmy już wcześniej. Dlatego większość z was już wie, że oszczędzać można na różne sposoby, np. oszczędzając energię, czy planując swoje wydatki. Ale czy są inne formy oszczędzania?

Dzieci najczęściej oszczędzają wrzucając pieniądze do świnki skarbonki, a dorośli składając je do tzw. skarpety lub zakładając lokaty terminowe w banku. Z pewnością aby zwiększyć korzyści z oszczędzania nie należy trzymać pieniędzy w śwince skar-bonce lub w tzw. skarpecie, lecz trzeba je zainwestować. Pieniądze trzymane w domu, nie są bezpieczne (może je ktoś ukraść) i dodatkowo tracą na wartości z powodu in-flacji. Dlatego, jeśli odkładamy na jakiś większy cel, powinniśmy pomyśleć o innych formach inwestowania.

Czy wiesz, że:Zaledwie 6% Polaków regularnie odkłada pieniądze. Zdecydowanie lepiej Polacy sprawdzają się w teorii, bo aż 66% badanych twierdzi, że warto oszczędzać.[…] Ponad połowa Polaków wydaje wszystkie swoje pieniądze na bieżące potrzeby. Jednocześnie aż 59% badanych przyznaje, że powodzenie w oszczędzaniu zależy wyłącznie od ich własnych decyzji. Inwestycja w nieruchomość lub ziemię, lokata ter-minowa złotowa oraz przysłowiowa „skarpeta”, czyli trzymanie gotówki w domu to naj-

23

bezpieczniejsze formy oszczędzania według respondentów. Co ciekawe za pierwszą formą najchętniej opowiadają się menedżerowie (29%), za drugą rolnicy (18%), a oszczędzanie w domu wybierają przede wszystkim emeryci (19%). Polacy nie lubią korzystać z porad ekspertów. Tyko 5% badanych wiedzę odnośnie oszczędzania czerpie od fachowców, 57% badanych zdaje się tutaj na własną intuicję.[…]Polacy są powściągliwi w kwestiach związanych z inwestowaniem i oszczędzaniem. Pytani o to, komu najbardziej ufają odpowiadali, że w pierwszej kolejności ufają rodzinie i znajomym (38%). Nikomu nie ufa aż co trzeci Polak (39%). Badanie „Postawy Polaków wobec oszczędzania” zostało zrealizowane przez Pentor Research International na zlecenie Fundacji Kronenberga przy Citi Banku Handlowym, w ramach akcji Tydzień dla Oszczędzania 2009.

Źródło: http://prnews.pl/citi-handlowy/postawy-polakow-wobec-oszczedzania-w-badaniach-fundacji-kronenberga-45655.html

Do najbardziej popularnych sposobów oszczędzania zaliczamy:• konta osobiste, • rachunki (lokaty) terminowe, • obligacje skarbowe,• akcje,• fundusze inwestycyjne,• inne aktywa – nasze oszczędności możemy zainwestować w nieruchomości (np. kupując grunt), dzieła sztuki, złoto, czy też waluty obce.

Zanim wybierzemy sposób oszczędzania, warto przeanalizować dostępne na rynku możliwości, które są nam oferowane m.in. przez banki. Ale ostateczna decyzja zależy, tak naprawdę od naszych indywidualnych preferencji. Przy czym podejmując decyzję, gdzie i jak zainwestować swoje oszczędności, powinniśmy wziąć pod uwagę:• cel inwestycji – zwiększenie kapitału, zachowanie kapitału, czy otrzymywanie stałego dochodu z kapitału,• czas – okres na jaki chcemy zainwestować nasze pieniądze, czyli czy będzie to krótki okres (do roku), średni okres (od roku do 5 lat), czy długi okres (powyżej 5 lat),• bezpieczeństwo – pewność, że po upływie określonego czasu otrzymamy zwrot zainwestowanych pieniędzy,• stopę zwrotu, czyli zysk – przyszły dochód z inwestycji wyrażony w procentach,• płynność – możliwość rezygnacji z danej formy inwestowania i zamiany jej na gotówkę, bez ponoszenia strat.

Konta osobiste, o których pisaliśmy powyżej, są to rachunki płatne na każde żądanie, a oprocentowanie zgromadzonych na nich środków nie jest wysokie i dlatego nie są to dobre sposoby na oszczędzanie długookresowe. Na pewno jednak konto osobiste jest bezpieczną formą przechowywania pieniędzy.

6. Lokaty

Dlatego jeśli dysponujemy pewną sumą pieniędzy, z której nie będziemy korzystać przez jakiś czas i nie jesteśmy skłonni do ponoszenia ryzyka, możemy na początek założyć lokatę bankową. Lokaty mogą być zakładane na okres od jednego dnia (tzw. overnight – lokata nocna) do kilku lat, a wysokość ich oprocentowania zależy zarówno od złożonej w banku kwoty, jak i czasu na jaki zawarliśmy z bankiem umowę.

POLICZMY!!!Dzięki tzw. regule 72, możemy dowiedzieć się, po jakim czasie zainwestowane pieniądze podwoją się. Aby dokonać tego obliczenia musimy znać kwotę początkową, przewidy-wane oprocentowanie lokaty (stopę zwrotu). Czas, który potrzebujemy do podwojenia naszej inwestycji, wyliczymy dzieląc liczbę 72 przez oferowane oprocentowanie. Po za-okrągleniu do pełnych liczb otrzymamy przewidywany czas.

Formuła matematyczna

FV – wartość przyszła r – oprocentowanie lokaty (lub inwestycji) w procentach w skali roku

PV – wartość bieżąca n – liczba lat, w ciągu których trwa inwestycja

24

Generalna zasada jest taka, że im kwota większa, a czas lokaty dłuższy, tym oprocentowanie jest wyższe, czyli więcej zyskujemy. Ponieważ każdy bank odmiennie prowadzi swoją politykę, mogą się zdarzyć (i zdarzają) odstępstwa od tej zasady.Banki oferują nam lokaty o sta-łym lub zmiennym oprocento-waniu. Zakładając lokatę o zmiennym oprocentowaniu musimy pa- miętać, że jeżeli w trakcie trwania umowy (lokaty) zmieni się oprocentowanie w banku, np. spadnie, to również zmieni się oprocentowanie naszej lokaty. Dlatego konsekwencją dla nas będzie mniejszy zysk, niż ten, jaki zakładaliśmy zawierając umowę z bankiem. Inaczej jest w przypadku lokat o stałym oprocentowaniu. W tym przypaku, jeśli nawet w trakcie trwania umowy zmieni się oprocentowanie banku, to i tak po upływie czasu, na jaki założyliśmy lokatę, bank wypłaci nam określoną w umowie kwotę. Może to mieć i dobre i złe skutki. Z jed-nej strony wiemy od razu ile otrzymamy, bez względu na sytuację na rynku. Ale z drugiej strony, gdy bank podniesie oprocentowanie powyżej stawki określonej w naszej umowie – możemy mniej zyskać z lokaty o stałym oprocentowaniu.

FV = PV X (1 + r )n

Pojęcia, które warto znać i rozumieć!!!

Deflacja jest to zjawisko odwrotne do inflacji, czyli spadek przeciętnego poziomu cen w całej gospodarce.Lokata nocna (overnight) jest to lokata, która jest zakładana jednego dnia, a wypłata środków powiększonych o odsetki następuje następnego dnia roboczego.Inflacja jest to wzrost przeciętnego poziomu cen w gospodarce danego kraju, w danym okresie. Inflacja na poziomie 3% jest zjawiskiem normalnym, ale jeżeli jest wyższa, staje się niebezpieczna dla gospodarki i niemal wszyscy ponoszą straty.Inwestowanie jest to aktywne działanie, mające na celu podniesienie wartości kapitału i otwieranie nowych perspektyw. Z pewnością inwestowanie może być obarczone ryzy-kiem w zależności od skali i formy przedsięwzięcia inwestycyjnego.Nominalna stopa procentowa (nominal interest rate) jest to stopa procentowa pokazu-jąca nominalny przychód z posiadanego kapitału lub cenę kapitału udostępnionego.

_100

25

Płynność dotyczy szybkości i pewności, z jaką dana pozycja aktywów może być z powrotem zamieniona na pieniądz w dowolnym momencie, w którym zażyczy sobie tego jej posiadacz. Im łatwiej można zamienić nasze oszczędności w gotówkę, tym płynność jest większa.Stopa procentowa określa wysokość odsetek od sumy pieniędzy jako zapłaty za jej pożyczenie na określony czas. Rozróżnia się stałą i zmienną stopę procentową. Przy ustalaniu stopy procentowej musi być uwzględniana stopa inflacji. Wraz ze wzrostem poziomu inflacji wzrastają stopy procentowe.Stopa zwrotu to stosunek wysokości zysku do wysokości zaangażowanego kapitału i jest to względna miara zyskowności inwestycji, która umożliwia porównywanie zyskowności różnych inwestycji.

Wyobraźmy sobie, że mamy 1000 złotych i lokujemy je na rok przy stopie oprocento-wania 5% w skali roku. Nasze zyski mogą być różne w zależności od rodzaju kapitali-zacji, czyli okresu naliczania odsetek.

Kapitalizacja może być:• kwartalna, • półroczna,• roczna.Różnicę pomiędzy poszczególnymi rodzajami kapitalizacji przedstawia tabel poniżej.

KWARTALNA PÓŁROCZNA ROCZNAPO PIERWSZYM KWARTALE PO PÓŁ ROKU (6 MIESIĄCACH) PO ROKU

Kwartalne oprocentowanie wyliczo-no dzieląc roczne oprocentowanie przez 4.

Półroczne oprocentowanie wyliczo-no dzieląc roczne oprocentowanie przez 2.

Roczne oprocentowanie wynosi 5%

1000 zł + (1000 x 1,25%)== 1012,5 zł

1000 zł + (1000 x 2,5%)= =1025 zł

1000 zł + (1000 x 5%)= =1050 zł

1012,5 zł + (1012,5 x 1,25%)= = 1025,16 zł

1025 zł + (1025 x 2,5%)== 1050,62 zł

PO TRZECIM KWARTALE1025,16 zł + (1025,16 x 1,25%)== 1037,97 zł

1037,97 zł + (1037,97 x 1,25%)= = 1050,94 złWARTOŚCI W OBLICZENIACH NIE ZAOKRĄGLANO

PO ROKU

PO DRUGIM KWARTALE PO ROKU

KAPITALIZACJA

Może nie są to duże różnice, ale pomyślmy, jakie byłyby gdyby kwota lokaty była większa.

7. Giełda papierów wartościowych

Jedną z instytucji, która daje duże możliwości inwestowania własnych środków jest giełda papierów wartościowych. Należy jednak pamiętać, że jest to dość ryzykowny

sposób oszczędzania, z którego powin-ny korzystać przede wszystkim te osoby, które posiadają przynajmniej podstawową wiedzę ekonomiczną. Inwestowanie naszych środków w akcje może jednak w krótkich okresach czasu przynosić duże zyski. Dlatego w celu zmniejsza-nia potencjalnego ryzyka osoby, które inwestują w papiery wartościowe starają się np. mieć akcje różnych firm lub kiedy nie interesują się tym, co dzieje się na giełdzie, kupują obligacje lub decydują się na zakup jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych.

26

Krótka podróż po giełdzieGiełda jest to miejsce, gdzie w oznaczonym czasie są kupowane i sprzedawane np. akcje i obligacje.Inwestor – np. ten kto kupił akcje.Makler – pośrednik między inwestorem a giełdą, czyli ten, dzięki któremu kupujemy i sprzedajemy akcje.Przedsiębiorstwo – np. podmiot notowany na giełdzie, którego współwłaścicielem stał się inwestor po zakupie akcji.Towar lub usługa sprzedawane przez przedsiębiorstwo.Zysk – korzyści wynikające z posiadania np. akacji, które w postaci dywidendy trafiają do kieszeni inwestorów lub są przeznaczane na rozwój przedsiębiorstwa.

8. Obligacje

Obligacje to dokumenty (tzw. papiery wartościowe), które stwierdzają dług zaciągnięty przez gminę lub państwo u obywateli. W dokumencie tym, emitent obligacji zobowiązuje się zwrócić zainwestowane pieniądze posiadaczowi obligacji w określonym terminie i dodatkowo wypłacić oprocentowanie. W wyniku, tak sporządzonej umowy obie stro-ny zyskują, czyli właściciel obligacji ma gwarancję, że otrzyma z powrotem określoną sumę pieniędzy i dodatkowo określony procent wartości obligacji, a emitent pozyskuje dodatkowe środki, które potrzebuje na określone inwestycje. Rodzaje obligacji:ze względu na rodzaj emitenta wyróżnia się:• obligacje skarbowe – emitentem jest Skarb Państwa,• obligacje komunalne – emitentami są gminy, powiaty, województwa i miasta,• obligacje przedsiębiorstw,• obligacje bankowe,ze względu na termin wykupy wyróżnia się:• obligacje krótkoterminowe – do 1 roku,• obligacje średnioterminowe – od 1 do 3 lat,• obligacje długoterminowe – powyżej 3 lat,ze względu na formę oprocentowania wyróżnia się:• obligacje o stałym oprocentowaniu – kupujący zna od początku, jakie odsetki otrzyma w momencie wykupu,

27

• obligacje o zmiennym oprocentowaniu – oprocentowanie obligacji zmienia się w zależności od czynnika zewnętrznego np. inflacji, w stosunku do której określone jest oprocentowanie,• obligacje zerokuponowe – nie są oprocentowane; sprzedawane są po cenie emisyjnej niższej od nominalnej np. obligacja o nominale 100 zł sprzedawana jest po cenie emisyjnej 90 zł, a zysk w momencie wykupu wynosi 10 zł na każdej obligacji.

9. Akcje

Akcje są papierami wartościowymi potwierdzającymi współwłasność w majątku spółki akcyjnej. Dlatego jeśli kupiliśmy akcje, mamy również prawo do otrzymania części wy-pracowanego przez spółkę zysku, czyli dywidendy, ale także możemy mieć wpływ na decyzje podejmowane przez walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki. Kupno i sprzedaż akcji może przynosić spore zyski, ponieważ cena akcji (inaczej jej kurs) często się zmienia. Niestety, ceny akcji nie tylko rosną, ale również spadają, dlatego inwestowanie na giełdzie jest dość ryzykowne. Stąd tak ważne jest umiejętne czytanie raportów o sytuacji gospodarczej, analizowanie notowań giełdowych, a także ogólnie rozumianej sytuacji gospodarczej.

Prawa akcjonariusza (posiadacza akacji):• prawo do udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy,• prawo do głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy (1 akcja = 1 głos),• prawo do dywidendy, czyli do udziału w zyskach spółki,• prawo poboru nowych akcji.

Zasady inwestowania na giełdzie :1. Nie ulegajmy emocjom i zachowajmy zawsze zdrowy rozsądek.2. Podchodźmy do rynku z pokorą, pewni siebie najwięcej tracą. 3. Nie kupujmy akcji tylko jednej spółki. 4. Obserwujmy, co dzieje się na rynku, czytajmy komentarze giełdowe i śledźmy noto- wania.5. Czytajmy o tym, co dzieje się w gospodarce krajowej i światowej, szczególnie powinny interesować nas te wydarzenia, które mogą mieć wpływ na kondycję spółek, których akcje posiadamy.6. Pozwólmy, aby zyski rosły, ale szybko ograniczajmy straty. Uważnie obserwujmy kursy akcji. 7. Grajmy za swoje pieniądze, nie czyjeś, czyli pożyczone.8. Wybierzmy biuro maklerskie, w którym zapłacimy najmniejszą prowizję.9. Nie ulegajmy trendom i modzie.

10. Fundusze inwestycyjne

Na koniec inwestowania – fundusze inwestycyjne. Są to przede wszystkim insty-tucje, które zbierają pieniądze klientów i w ich imieniu inwestują w papiery wartościowe lub inne aktywa np. nieruchomości. Klienci, kupując jednostki udziału w funduszu, mają udział zarówno w zyskach, jak i stratach. W określonych terminach, czyli tzw. dniach wyceny (zazwyczaj w dniach, w których odbywają się sesje giełdowe),

28

fundusze ustalają wartość jednostek uczestnictwa, a osoby, które posiadają je-dnostki funduszu, wiedzą dzięki temu, czy wpłacone pieniądze przyniosły zysk czy też stratę. Ponadto właściciele jednostek funduszu mogą je w każdej chwili sprzedać fun-duszowi i w ten sposób zabrać swoje pieniądze.


Akcje są to papiery wartościowe, które dają właścicielowi udział w majątku przedsiębiorstwa. Certyfikaty inwestycyjne są to papiery wartościowe emitowane przez zamknięte fun-dusze inwestycyjne określające udział właściciela w funduszu. Giełda jest miejsce (rynek), na którym w oznaczonym miejscu oraz czasie dokonywane są transakcje kupna – sprzedaży za pośrednictwem maklerów przy zachowaniu ściśle określonych procedur. Ceny dóbr sprzedawanych na giełdzie (kursy giełdowe) ogłaszane są w dokumencie zwanym cedułą. Istnieją giełdy towarowe (handluje się na nich tzw. towarami masowymi tj. ropą naftową, kawą, zbożem, kruszce) oraz giełdy pieniężne (sprzedaje się i kupuje na nich akcje, obligacje, waluty różnych krajów).Gospodarka centralnie sterowana jest to system gospodarczy, w którym zasadniczą rolę odgrywają własność państwowa oraz centralne planowanie. To władza państwowa, a nie producenci decyduje o tym, kto, ile i jakich dóbr powinien wytwarzać. W ten sam sposób ustalane są ceny. Ponadto w systemie gospodarki centralnie sterowanej lekceważone są podstawowe prawa ekonomii oraz zasady rynku, co najczęściej prowadzi do niedoborów (brak nawet podstawowych dóbr), kryzysu oraz ukrytego bezrobocia.Gospodarka rynkowa jest to system gospodarczy, w którym decydującą rolę odgrywają prawo własności i wolny rynek oraz gdzie dokonywana jest swobodna wymiana dóbr i usług. Podstawą tego systemu gospodarczego są prawo własności i wolny rynek, na którym dokonuje się swobodna wymiana dóbr i usług. Współcześnie nie traktuje się rynku jako jedynego mechanizmu regulującego działalność gospodarczą, dlatego też w mniejszym lub większym zakresie państwo wpływa na gospodarkę. Najważniejsze podmioty działające na rynku to: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i państwo.Obligacje są to dłużne papiery wartościowe, które są dowodem zaciągnięcia przez wystawcę obligacji (emitenta) pożyczki u osoby nabywającej obligacje.

Fragment Testamentu Alfreda Bhernarda Nobla Paryż, 27 listopada 1895 roku

Ja, niżej podpisany, Alfred Bernhard Nobel, po dojrzałym namyśle postanawiam i deklaruję moją ostatnią wolę testament dotyczący mojego majątku, który pozostawię po śmierci. […]Całość mojego pozostałego, nadającego się do spieniężenia majątku ma być rozdy-sponowana w sposób następujący: kapitał zainwestowany w bezpieczne papiery wartościowe przez wykonawców testamentu ma stanowić fundusz, od którego odsetki będą rozdzielane dorocznie w formie nagród między tych, którzy w poprzednim roku wyświadczyli ludzkości największe dobrodziejstwa.

http://www.szwecja.filo.pl/index.php?id=nobel

Początkowo kapitał inwestowano w obligacje rządowe, a dopiero od 1953 roku w akcje i nieruchomości. Zmiana sposobu inwestowania była spowodowana tym, że pierwsze inwestycje w obligacje skarbowe przyniosły straty, czego skutkiem było, że w 1920 roku zmalała wartość nagrody w stosunku do 1901 roku aż o 1/3. Pierwsze Nagrody Nobla (w 1901 roku) przyznano w wysokości 150 800 koron szwedzkich, a w 2000 roku Na-groda Nobla wynosiła 9 mln koron szwedzkich.

29

11. Kredyt czyli jak wybierać wśród wielu propozycji?

Nie zawsze uda nam się uzbierać potrzebną kwotę pieniędzy np. na remont mieszkania, czy inne nieza-planowane wydatki. Dlatego gdy pilnie potrzebujemy pewnej kwoty pieniędzy decydujemy się na kre-dyt, który umożliwia nam otrzyma-nie gotówki, czy pewnych dóbr, których koszty nabycia poniesiemy w przyszłości. Stąd też możemy powiedzieć, że kredyt to konsu-mowanie cudzych pieniędzy, ale oddawanie własnych.

Nikt nie pożycza pieniędzy za darmo, dlatego kredyt jest oprocentowany i zaciągając go musimy pamiętać, że trzeba będzie go spłacić, a ponadto zapłacić odsetki w określonym terminie. Warunki spłaty kredytu, czyli oprocentowanie, wysokość rat, czy termin spłaty są precyzyjnie określone w umowie, którą NALEŻY DOKŁA-DNIE PRZECZYTAĆ. Ale zanim podejmiemy decyzję o zawarciu umowy kredytowej powinniśmy sprawdzić, czy stać nas na zaciągnięcie kredytu. Może zamiast kupować dziś komputer na kredyt, warto poczekać i kupić go za pół roku za gotówkę. Musimy jednak pamiętać, że na zakup pewnych dóbr mają nie tylko wpływ opłacalność i nasze możliwości finansowe, ale również to, na ile dany produkt jest nam niezbędny.

Aby podjąć trafną decyzję, musimy poznać całkowity koszt kredytu, nie tylko hasło reklamowe, które operując małymi liczbami mówi nam: „tylko 8 % w skali miesiąca”. Zastanówmy się: co oznacza 8 % w skali miesiąca?

POLICZMY!!!Jeżeli oprocentowanie kredytu wynosi 8% w skali miesiąca, to oznacza, że w skali roku będzie to 8% x 12 miesięcy czyli aż 96%. Idąc dalej, jeżeli pożyczyliśmy 1000 zł, to po roku będziemy musieli oddać prawie dwa razy tyle.

Jeśli chcemy poznać koszt kredytu musimy znać odsetki, jakie zapłacimy oraz tzw. opłaty manipulacyjne związane z zawarciem umowy kredytowej.

Co warto wiedzieć zawierając umowę kredytową lub umowę pożyczki?1. Nie ma nic za darmo, dlatego należy zwróć uwagę, czy w ofercie nie ma ukrytych dodatkowych płatności.2. Oceńmy swoją zdolność kredytową, czyli sprawdźmy czy po uregulowaniu wszystkich kosztów stałych oraz uwzględnieniu wydatków codziennych mamy jeszcze środki w budżecie domowym na spłatę rat kredytowych. 3. Unikajmy zawierania umowy pożyczki poza bankiem. 4. Zanim podpiszemy umowę kredytową lub umowę pożyczki dokładnie przeczytajmy treść umowy, a jeżeli mamy wątpliwości – pytajmy. 5. Pamiętajmy, że nieznajomość prawa szkodzi.6. Mamy prawo do reklamacji usług bankowych, a kiedy bank nie rozpatrzy naszej reklamacji w ciągu miesiąca możemy zwrócić się o pomoc do Arbitra Bankowego.

30

Czy wiesz, że:Rodzaje form kredytowania:• kredyt konsumpcyjny – przeznaczony na sfinansowanie wydatków konsumpcyjnych np. kupno telewizora, czy zakup samochodu,• kredyt hipoteczny – przeznaczony jest na sfinansowanie dowolnego celu, ale jego zabezpieczeniem dla banku jest nieruchomość np. dom; pod względem formalno-prawnym zabezpieczenie polega na dokonaniu odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej danej nieruchomości,• pożyczka gotówkowa – uzyskane przez pożyczkobiorcę środki pieniężne mogą być przeznaczone na dowolny cel,• pożyczka lombardowa – przyznawana jest pod warunkiem, że klient pozo- stawia do dyspozycji banku zastaw, w postaci np. papierów wartościowych,• kredyt lombardowy – udzielany klientom z przeznaczeniem na zakup papie- rów wartościowych,• kredyt mieszkaniowy – przeznaczony na zakup mieszkania lub domu; kredyty mieszkaniowe należą do średnio i długoterminowych kredytów, których czas trwania wynosi od 3 do 25 lat; ich odmianą są kredyty budowlane i remontowe,• konta osobiste – na nich możemy mieć debet, którego maksymalna kwota ustalana jest przez bank, o czym pisaliśmy wcześniej,• kredyt odnawialny na rachunku – po podpisaniu umowy można korzystać z tego kredytu w ramach rachunku osobistego i spłacać odsetki tylko od fak- tycznego zadłużenia,• karty kredytowe – pozwalają na zaciąganie krótkoterminowych kredytów,• kredyty ratalne – wiążą się z zakupami na raty określonych rzeczy np. telewizora,• kredyty dla studentów – są przyznawane na pokrycie kosztów związanych z nauką.

KREDYT GOTÓWKOWY

Kredytów gotówkowych mogą udzielać wyłą-cznie banki. Dlatego w przypadku tej umowy działa prawo bankowe.

Kredytobiorca ma obowiązek wydać otrzy-mane środki na wcześniej określony cel. Jeżeli zaciągnięty kredyt gotówkowy zostanie wydany niezgodnie z jego przeznaczeniem, bank może od zażądać natychmiastowej spłaty zadłużenia.Przy umowie kredytu gotówkowego kredy-todawca ma obowiązek zastrzec w umowie dokładny termin zwrotu kredytu gotówkowego.

Jeżeli bierzemy kredyt to bank przekazuje nam do naszej dyspozycji określoną sumę pieniędzy, ale prawnie nie są one naszą własność.

POŻYCZKA GOTÓWKOWA

Pożyczki może udzielić każdy kto jest właścicielem pieniędzy. Zarówno osoba fizy-czna lub instytucja. Warunek jest tylko jeden – pożyczkodawca musi być właścicielem pieniędzy. Dlatego w przypadku umowy poży-czki chroni nas kodeks cywilny.

Przy pożyczce gotówkowej osoba, która wzięła pożyczkę gotówkową zawsze może ją dowol-nie wydać.

Przy umowie pożyczki gotówkowej nie ma takiego wymogu jednak w praktyce zawsze po-daje się dokładny termin.

W przypadku pożyczki gotówkowej stajemy się właścicielami pożyczonych pieniędzy i możemy nimi dowolnie dysponować.

31

12. Kupić, nie kupić? Czyli jakie prawa mamy jako konsumen- ci? płynność, dochodowość, czy bezpieczeństwo?

Konsumentem jest każdy, kto zawiera umowy z przedsiębiorcami, czyli tymi, którzy prowadzą działalność gospodarczą i sprzedają dobra oraz usługi. Konsumentami jesteśmy wtedy, gdy kupujemy dany towar lub usługę, a prawo chroni nas i daje nam możliwości dochodzenia roszczeń, jeśli zakupione przez nas rzeczy lub usługi są wad-liwe.

Zakupy, jakie dokonujemy wiążą się z zawieraniem umów, która mogą występować w różnych formach i tak spotykamy: • umowy ustne – zakup gazety, butów, kupno lodów,• umowy pisemne – założenie rachunku bankowego, umowa poręczenia,• umowy w formie aktu notarialnego – zakup mieszkania lub gruntu.

Kto może zawierać umowy?

Mimo, że prawo reguluje wiele umów, musimy jednak pamiętać, że nie zastąpi ono naszego zdrowego rozsądku oraz nie zabezpieczy nas przed chwytami reklamowymi mówiącymi, że dany towar jest nam niezbędny. Ponadto dopiero ukończenie 18 roku życia daje nam pełną swobodę w zawieraniu umów. Jeżeli mamy pełną zdolność do czynności prawnych możemy zawierać wszystkie umowy i w pełni dysponować swoim majątkiem. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych nabywa się po ukończeniu 13 roku życia. Dlatego np. dzieci do 13 roku życia nie mogą same zawierać umów, czyli np. kupować. Czy to oznacza, że 10-latek nie może kupić bułki w sklepie?

Kodeks cywilny, dopuszcza możliwość zawieranie umów przez osoby nie posiadające zdolności do czynności prawnych (czyli m.in. dzieci do 13 roku życia), wtedy gdy dotyczą one umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach dnia codziennego, czyli np. kupno bułki. Jednak młody człowiek do 13 roku życia nie może kupić np. odtwarzacza DVD, a prawo daje jego rodzicom możliwość unieważnienia umowy i żądania zwrotu pieniędzy za zakupiony przez ich dziecko to-war.

Młody człowiek może swobodnie dysponować zarobionymi przez siebie pieniędzmi chyba, że inaczej postanowi sąd rodzinny, przyznając takie prawo np. rodzicom. Pamiętajmy jednak, że zgodnie z polskim prawem pracy, młodocianym pra-cownikiem jest osoba, która ukończyła 16 rok życia.

U źródła:

Art. 18. § 1. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.§ 2. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.§ 3. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. […]Fragmenty kodeksu cywilnego (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. z późn. zm.)

Jak kupować w internecie?

Większość młodych osób bardzo chętnie dokonuje zakupów w internecie, czy też zamawiając przez katalogi wysyłkowe. Ta forma kupowania określana jest mianem zakupów na odległość. Dokonując zakupów na odległość musimy pamiętać, że oferty przedsiębiorców są skierowane do osób pełnoletnich, które mają pełną zdolność do czynności prawnych, a osoby od 13 do 18 roku życia mogą dysponować zarobionymi przez siebie pieniędzmi i zawierać umowy w drobnych sprawach dnia codziennego.

Towary oferowane w sklepach inter-netowych można tylko zobaczyć na ekranie, a nie dotknąć i przekonać się, czy naprawdę nam odpowiadają tak, jak to ma miejsce np. przy sprzedaży w sklepie obuwniczym, czy odzieżowym, do którego przy-chodzimy. Dlatego konsument w sprzedaży na odległość:1. Po pierwsze, może zrezygnować z umowy bez podania przyczyny, w terminie dziesięciu dni od momentu wydania (odebrania rzeczy). Jednak

musi o tym fakcie poinformować na piśmie sprzedawcę w podanym wcześniej terminie.2. Po drugie, w związku z rezygnacją nie musi ponosić dodatkowych kosztów, nawet jeśli taki zapis jest w regulaminie sklepu internetowego. 3. Po trzecie, jeśli zapłacił za towar, sprzedawca ma obowiązek zwrócić pieniądze w terminie 14 dni, a kiedy tego nie uczyni konsument może zwróć się o pomoc do instytucji, które stoją na straży praw konsumenckich, czyli powiatowego lub miejskiego rzecznika praw konsumenta, Federacji Konsumentów albo Stowarzysze- nia Konsumentów Polskich. Otrzyma tam bezpłatną pomoc.

Czy wszystkie zakupione w internecie rzeczy mamy prawo zwrócić? Nie możemy zwrócić płyt, kaset, zapisanych na nośnikach programów komputerowych, kiedy usunęliśmy

32

Przy zawieraniu umów konsumenckich bardzo ważne są dokumenty, jakie wydaje nam sprzedawca. Zgodnie z przepisami prawa muszą być one sporządzone w języku pol-skim i o ile pozwala na to rodzaj przekazywanej w nich informacji, powinny być w pros-tej, zrozumiałej formie, zarówno gramatycznej, jak i graficznej.

Do dokumentów wydawanych przez sprzedawcę należą:• paragon, rachunek, faktura,• pisemne potwierdzenie istotnych warunków umowy,• instrukcja obsługi – sprzedawca ma zawsze obowiązek wydania jej konsumen- towi.

Art. 20. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przed-stawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.Art. 21. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przed-stawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.

Fragmenty kodeksu cywilnego (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. z późn. zm.)

z nich oryginalne opakowania. Tak samo nie możemy zwrócić prenumeraty prasy, usług w zakresie gier lub takich towarów, które szybko ulegają zepsuciu.

33

Co zrobić kiedy towar jest wadliwy?

Wady towarów to chleb powszedni, ale i w tym przypadku prawo nas chroni. Posia-damy prawa wynikające z gwarancji oraz z niezgodności towaru z umową. Co te prawa oznaczają?

Gwarancja jest to pisemne zobowiąza-nie się producenta, ale również sprze-dawcy lub importera, co do jakości towaru, a udzielenie jej wcale nie pozbawia nas praw, jakie możemy dochodzić w związku z niezgodnością towaru z umową. To konsument, czyli każdy z nas może zadecydować, czy korzysta z jednego, czy z drugiego prawa.

W przypadku gwarancji, to co zaoferował nam gwarant zostało zapisane w karcie gwarancyjnej lub instrukcji obsługi. Dlatego przed skorzystaniem z gwarancji należy dokładnie zapoznać się z jej warunkami, czyli:• terminem obowiązywania,• rodzajem odpowiedzialności gwaranta, czyli za co faktycznie odpowiada, a za co nie,• możliwością wymiany towaru na nowy, czy jest taki zapis w karcie gwarancyjnej, • lokalizacją punktów serwisowych,• przechowywaniem opakowań po towarze, ponieważ bardzo często jest to warunek skorzystania z gwarancji ,• terminem rozpatrzenia sprawy z tytułu gwarancji.

Reklamowanie towaru z powodu jego niezgodności z umową przysługuje nam wów-czas, kiedy zakupiony przez nas towar:• nie nadaje się do celu, do jakiego ma być zwykle używany np. podeszwa w bu- tach zimowych odkleja się, • jego właściwości nie odpowiadają właściwościom tego rodzaju towarów np. grzejnik zamiast ogrzewać pomieszczenie, chłodzi je, • nie ma cech deklarowanych przez sprzedawcę lub producenta np. wg oferty klient zapłacił za maszynkę elektryczną do mielenia mięsa, a okazało się, że jest to maszynka mechaniczna (ręczna) do mielenia mięsa, • nie jest kompletny lub jest uszkodzony.

Reklamację z tytułu niezgodności towaru z umową składamy do sprzedawcy, który odpowiada wobec kupującego. Ale w tym przypadku możemy żądać nieodpłatnej naprawy rzeczy albo wymiany na nową wolną od wad. Tylko w wyjątkowych sytuacjach, kiedy np. naprawa jest niemożliwa lub wymaga nadmiernych kosztów, mamy prawo żądać obniżenia ceny lub zwrotu pieniędzy, co jest równoznaczne z odstąpieniem od umowy. Prawo do złożenia reklamacji w związku z niezgodnością to-waru z umową mamy przez dwa lata od dnia wydania towaru. Musimy jednak pamiętać, aby powiadomić sprzedawcę w ciągu dwóch miesięcy od ujawnienia się tej niezgodności. Do naszych roszczeń sprzedawca powinien ustosunkować się „niezwłocznie”, jednak jeśli tego nie zrobi w ciągu 14 dni, to zgodnie z przepisami prawa uważa się, że nasza reklamacja została uznana. W przypadku towarów spożywczych termin na złożenie reklamacji wynosi 3 dni od dnia zakupu lub od dnia otwarcia firmowego opakowania.

34

Dokonując zakupów pamiętajmy:

1. Ufajmy zdrowemu rozsądkowi, nie swoim emocjom.2. Porównujmy ceny, dokładnie sprawdzajmy właściwości towaru, a przede wszystkim nie bójmy się zadawać pytań sprzedawcy. 3. Sprawdźmy, ile wynosi ostateczna cena. 4. Zwracajmy uwagę na gratisy i prezenty. Zawsze przeliczmy wartość towarów z tzw. gratisami oraz sprawdźmy, czy zakup tych samych artykułów osobno nie będzie kosztował o nas wiele mniej.5. Kiedy kupujemy w internecie postawmy sobie pytania: czy naprawdę potrzebujemy tego produktu? Co znaczy jedyna okazja? Z jakim dokładnie sklepem porówna- no ceny?6. Bądźmy świadomym konsumentem i pamiętajmy, że wydajemy swoje pieniądze. Dlatego nie dajmy się zmanipulować reklamie i promocjom.7. Pamiętajmy, że przepisy dotyczące sprzedaży online dotyczą tych umów, gdy po drugiej stronie jest sklep internetowy, a nie prywatna osoba, jak to często zdarza się na np. internetowych portalach aukcyjnych.

13. A może w przyszłości rozpocząć działalność gospodarczą? Czyli jak założyć firmę?

Działalność gospodarcza i przedsiębiorca to pojęcia bardzo często spotykane w gospo-darce rynkowej, gdzie każdego dnia odbywa się gra, w której przedsiębiorstwa starają się sprzedać swoje produkty, czy usługi, aby osiągnąć zysk. I to właśnie zysk jest głównym celem działalności gospodarczej.

Czy wiesz, że:Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowla-na, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie wydobywanie ko-palin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorgani-zowany i ciągły.

Art. 3 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej

Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna jednost-ka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykony-wanej przez nich działalności gospodarczej.

Art. 4 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

Przedsiębiorcy prowadzą działalność gospodarczą w różnych formach, a najczęściej spotykane to:• osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą – osobą fizyczną

jest każdy człowiek, przy czym działalność gospodarczą mogą prowadzić osoby pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione, • spółka cywilna – są to osoby fizyczne (co najmniej dwie), z których każda oddzielnie zarejestrowała prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą,• spółki prawa handlowego, czyli spółki osobowe (spółka jawna; spółka part- nerska; spółka komandytowa, spółka komandytowo – akcyjna) oraz kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; spółka akcyjna),• organizacje non-profit, czyli stowarzyszenia i fundacje; organizacje non- profit prowadzą działalność gospodarczą po to, aby uzyskane środki przezna- czyć na swoje cele statutowe, np. edukację obywatelską młodych ludzi,• spółdzielnie – np. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska „Jogurt”, • przedsiębiorstwa państwowe – zakłada je minister lub wojewoda.

W wysoko rozwiniętych gospodarkach największą rolę odgrywają małe przedsiębior- stwa, które najszybciej reagują na zmiany zachodzące na rynku, a także wytwarzają bardzo specjalistyczne produkty, których nie opłaca się produkować dużym przed-siębiorstwom. Według ustawy o swobodzie działalność gospodarczej z 2 lipca 2004 roku mamy podział przedsiębiorstw na mikro, małe i średnie. Tabela poniżej przed-stawia poszczególne rodzaje przedsiębiorstw.

35

Liczba zatrudnionych(średnio rocznie)

Roczny obrót lub roc-zny bilans

Mikro przedsiębiorstwa

Mniej niż 10 praco- wników

Do 2 mln euro prze-liczeniowych

Małe przedsiębiorstwa

Mniej niż 50 praco- wników

Do 10 mln euro prze-liczeniowych

Średnie przedsiębiorstwa

Mniej niż 250 praco-wników

Do 50 mln euro prze-liczeniowych (w przy-padku bilansu rocznego 43 mln euro)

Co daje impuls do rozpoczęcia działalności?

Powodów rozpoczęcia działalności gospodarczej bywa z pewnością wiele. Pierwszy z nich to na pewno zysk, ale ludzie również decydują się zostać przedsiębiorcami, ponieważ chcą być niezależni, pragną robić to, co naprawdę lubią wtedy, kiedy mają na to ochotę, a czasami po prostu chcą być sami dla siebie szefem i realizować swoje pasje. Pamiętajmy jednak, że działalność gospodarcza to nie tylko profity i zyski, to także odpowiedzialność, ciężka praca oraz ciągłe śledzenie zmian, jakie zachodzą na rynku i w przepisach prawnych. Żaden przedsiębiorca nie może powiedzieć: wiem już wszystko. On stale się uczy i niemal każdego dnia staje przed wyzwaniami: jak i co sprzedać aby zarobić?

Na pewno w przyszłości pomocne w założeniu działalności gospodarczej mogą być umiejętności i wiedza zdobyte podczas realizacji projektów młodzieżowych, ponieważ około 50% przedsiębiorców zakłada firmy w tych branżach, w których ma już doświadczenie. Ale nadal aktualne pozostaje pytanie: skąd wziąć pomysł na działalność?

Bardzo często inspiracją do założenia działalności gospodarczej staje się po prostu stworzenie miejsca pracy dla samego siebie. Osoba nie może znaleźć pracy, jest bez-robotna i postanawia, że sama rozpocznie działalność gospodarczą.

Sam pomysł i chęci jednak nie wystarczą, ponieważ każda, nawet najbardziej nowa-torska i odkrywcza idea czasami jest nie możliwa do zrealizowania. Dlatego, gdy już

36

wybierzemy przedmiot naszej działalności lub rodzaj świadczonych usług musimy zastanowić się:1. Czy mamy odpowiednie umiejętności i wiedzę, aby wykonać dany produkt lub świadczyć daną usługę? A jeżeli nie, to w jaki sposób będziemy mogli je nabyć?2. Czy mamy wystarczające środki finansowe (kapitał) na realizację naszego pomysłu? A jeżeli ich nie mamy, to w jaki sposób możemy je pozyskać?3. Czy znajdą się na rynku nabywcy naszych produktów i usług? A jeżeli ich nie ma, to w jaki sposób będziemy mogli wzbudzić potrzebę posiadania naszego produktu, czy usługi wśród klientów?4. Czy na rynku są podobne produkty lub usługi? A jeżeli są, to co zrobić, aby to nasz produkt był kupowany?5. Czy nasza działalność przyniesie nam zysk? A jeżeli nie, to jak ją zorganizować aby ten zysk się pojawił?

Jak nazwać swoją działalność?

Zwyczajowo do określenia przedsiębiorcy, spółki, czy spółdzielni używa się pojęcia firma. I tak np. mówimy: Kowalski ma firmę. Firma Nowaka dobrze działa. Ale zgodnie z przepisami prawa (tym razem Kodeksu cywilnego) firma to nazwa przedsiębiorcy, która odróżnia go od firm innych przedsiębiorców (Art. 433. § 1. k.c.). Prawo ściśle określa jaka powinna być nazwa dla poszczególnych form działalności gospodarczej.

W przypadku spółki cywilnej wspólnicy mogą określić firmę (nazwę), ale w obrocie gospodarczym występują wspólnicy, a nie spółka. Dlatego na dokumentach handlo-wych (np. rachunkach i fakturach), czy w umowach wspólnicy spółki cywilnej powinni podawać swoje imiona i nazwiska np. „Komputer” Jan Nowak, Tomasz Kowalski, s.c. Skąd tak wymóg?

W ewidencji działalności gospodarczej każdy ze wspólników zarejestrował działal- ność gospodarczą oddzielnie, jako osoba fizyczna. Inaczej jest w przypadku Urzędu Statystycznego, tam występować będzie spółka (np. w naszym przykładzie „Kompu-ter” s.c.), a nazwiska wspólników nie będą miały tutaj znaczenia.

Nazwa spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub nazwisko jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna” lub skrót „sp. j.”. Np. Jan Kowalski, Adam Nowak – Spółka Jawna lub Jan Kowalski i wspólnicy – sp. j.

Jak zarejestrować działalność gospodarczą?

Jedno z najważniejszych zadań jakie stoi przed tymi, którzy chcą rozpocząć działalność gospodarczą to rejestracja, czyli:KROK 1 – wizyta w urzędzie miasta lub gminy i uzyskanie informacji na temat ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez te urzędy oraz wpis do rejestru,KROK 2 – rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym, jeśli prowadzimy taką formę działalności, która zobowiązuje nas do uzyskania wpisu do KRS-u,KROK 3 – wizyta w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym i uzyskanie numeru RE- GON,KROK 4 – wyrobienie pieczątki,KROK 5 – założenie konta w banku;KROK 6 – wizyta w urzędzie skarbowym i uzyskanie numeru NIP lub zgłoszenie rozpoczęcia działalności gospodarczej i wybór formy opodatkowania; KROK 7 – wizyta w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i złożenie odpowiednich do- kumentów rejestracyjnych.

Tutaj zakończymy naszą wędrówkę po urzędach, ale pamiętajmy, że w niektórych przy-padkach, przedsiębiorca musi się zgłosić się jeszcze do:• Państwowej Inspekcji Pracy, jeśli zatrudnia lub zamierza zatrudniać pra- cowników;• Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, m.in. kiedy prowadzi np. działalność związaną z grami losowymi, ma kantor, dom aukcyjny, antykwa- riat, firmę leasingową;• Sanepidu, jeżeli chce otworzyć np. bar czy restaurację.

37

A teraz dobra informacja. Od 31 marca 2009 r. obowiązuje tzw. zasada jednego okienka, dzięki której do założenia przedsiębiorstwa wystarczy złożenie jednego wniosku tylko w urzędzie gminy (miasta), gdzie ma być siedziba naszego przedsiębiorstwa. To ułatwienie przewiduje nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, którą Prezydent RP podpisał 9 stycznia 2009 roku. Większość osób nadal decyduje się samodzielnie pokonywać wszystkie kro-ki, które opisaliśmy powyżej, ponieważ zależy im na czasie i jak najszybszym rozpoczęciu działalności gospodarczej.

Nakłady są równe efektom (przychodom), to znaczy, że uzyskamy zerowy wynik finansowy.Jest to tzw. próg rentowności (BEP).Dla przedsiębiorstw rozpoczynających działa-lność gospodarczą, uważa się, że sytuacja jest korzystna, kiedy wynik zerowy (punkt ze-rowy) osiągnie się przed upływem 6 miesięcy działalności.

Nakłady są wyższe od efektów (przychodów) to znaczy, że przedsiębiorstwo ma ujemny wynik finansowy (STRATĘ).Dla każdego rozpoczynającego działalność przedsiębiorstwa, jest ważne aby ten czas był jak najkrótszy. Wiadome jest, że na początku dzia- łalności musimy ponosić przede wszystkim ko-szty, dopiero z czasem możemy liczyć na zyski.

Jeżeli nasze obliczenia wykażą nadwyżkę efek-tów (przychodów) nad nakładami i to szybko rosnącą do punktu zero, to takie przedsiębiorstwo powinniśmy założyć jak najszybciej.

I na koniec BEP, czyli próg rentowności

Zamiar prowadzenia przedsiębiorstwa powinien uwzględniać prognozę (przewidy-wanie) opłacalności ekonomicznej przyszłej działalności gospodarczej. Dlatego za-nim rozpoczniemy działalność gospodarczą powinniśmy przewidzieć za pomocą obliczeń i zebranych informacji, czy też własnych ocen, czy osiągniemy zysk i kiedy go osiągniemy. Najczęściej w takiej analizie porównuje się nakłady (N) finansowe z efektami (E) w postaci przewidywanych przychodów (BEP = ang. break even point, próg rentowności).

EFEKTY

EFEKTY

EFEKTY

Źródło: opracowanie własne.

Przeanalizujmy jakie relacje mogą być między nimi:

38

Uwaga: rachunek ekonomiczny całego przedsiębiorstwa będzie bardziej złożony, kiedy uwzględnimy w nim nakłady poniesione przed rozpoczęciem działalności gospodarczej (np. wybudowanie magazynów). Wtedy w inny sposób określamy opłacalność inwesty-cji.

Rozróżnimy dwie metody obliczania progu rentowności: ilościową i jakościową.

BEP – metoda ilościowa:

BEP – metoda wartościowa:

Koszty stałeCena – koszty jednostkowe zmienne

Koszty stałeCena – koszty jednostkowe zmienne

Cena X

W podanych powyżej wzorach pojawiły się pewne pojęcia, czy wiecie co one oznaczają?

Na początek koszty stałe. Są to wydatki, jakie ponosi przedsiębiorstwo na swoje funkcjonowanie, niezależnie od tego, jaka jest wielkość wytwarzanej produkcji, czy świadczonych usług. Dlatego nie są one bezpośrednio związane z produkcją, czy sprzedażą przedsiębiorstwa.

Do kosztów stałych należą np.: koszty związane z najmem lokalu, gdzie prowadzona jest działalność gospodarcza, wynagrodzenie zatrudnionych pracowników, zakup komputerów, a nawet zakupione materiały biurowe.

Inny rodzaj wydatków przedsiębiorstwa to koszty zmienne, czyli wydatki związane bezpośrednio z produkcją. Rosną one wraz ze wzrostem produkcji, ponieważ musimy kupić więcej tkanin, gdy mamy zakład produkujący odzież i na odwrót, maleją wraz ze spadkiem produkcji. Do kosztów zmiennych możemy np. zaliczyć: wynagrodzenie pracowników, ale wówczas, kiedy pracują oni na akord (wynagrodzenie pracownika zależy od wielkości wyprodukowanych przez niego rzeczy), zużyte surowce, czy ko-szty transportu.

Czy to już wszystkie koszty, jakie ponosi przedsiębiorstwo? Nie, są jeszcze koszty całkowite przedsiębiorstwa, ale to już jest bardzo proste pojęcie, bo stanowią one sumę kosztów stałych i kosztów zmiennych.

Zostało nam jeszcze jedno pojęcie związane z wydatkami ponoszonymi przez przedsiębiorstwo – koszt jednostkowy, czyli koszt wyprodukowania jednego produk-tu (koszt uszycia jednej bluzki, wyprodukowania jednego ciastka) lub jednej usługi (strzyżenia trawnika, naprawy komputera). Oblicza się go dzieląc koszt całkowity przedsiębiorstwa przez ilość wyprodukowanych rzeczy (sztuk) lub świadczonych usług.

Koszt jednostkowy

Koszty całkowiteIlość wyprodukowanych sztuk/świadczonych usług

39

I na koniec analizy pojęć – pojęcie zysku, czyli różnicy między przychodami a kosz-tami. To głównie dla zysku rozpoczynamy działalność gospodarczą, dlatego pamiętajmy o tej zależności, aby nasze przyszłe przedsiębiorstwo nie przyniosło straty.

Jak sami przekonaliście się czytając „Przewodnik”, zarządzanie własnymi zasobami finansowymi to bardzo ciężka i żmudna praca, ale – i to jest optymistyczne – przyno-si ona efekty. Dlatego już teraz warto „myśleć kieszenią” i racjonalnie dokonywać wyborów z myślą o przyszłości.

Warto być przedsiębiorczym!

40

Cele: – kształtowanie umiejętności kreatywnego myślenia i rozwiązywania problemów,– poznanie zasad zakładania działalności gospodarczej, – uczenie zaangażowania i brania odpowiedzialności za siebie.

Metody i techniki: burza mózgów, elementy wykładu, praca w grupach, praca z teks-tem źródłowym.Materiały potrzebne do przeprowadzenia zajęć: flipchart, arkusze papieru, markery (kolorowe), kostki papierowe (bloczki) samoprzylepne, przybory do rysowaniaSpis materiałów pomocniczych: Materiał pomocniczy nr 1 Zakładanie działalności gospodarczej krok po kroku Materiał pomocniczy nr 2 Porównanie spółki cywilnej i jawnej

Przebieg zajęć 1.

TEMAT: Od pomysłu do realizacji? Zakładamy działalność gospodarczą.

Prowadzący rozpoczyna zajęcia od zapisania dwóch pytań na flipcharcie:Co to jest działalność gospodarcza? Po co prowadzimy działalność gospo-darczą?Następnie rozdaje każdemu z uczestników zajęć po dwie samoprzylepne kartki papieru z prośbą o zapisanie na nich odpowiedzi. W przypadku gdyby uczniowie mieli problem z odpowiedzią na pytania, prowadzący wyjaśnia, że mogą na kartkach zapisać swoje skojarzenia związane z pojęciem prowadzenie działalności gos-podarczej. Każdy uczeń, gdy już odpowie na pytania, przykleja odpowiedzi wokół pytań. Prowadzący porządkuje odpowiedzi uczniów, a następnie je odczytuje (ewen-tualnie, w razie wątpliwości, prosi autorów o ich doprecyzowanie). W trakcie podsumowania prowadzący zwraca uwagę na takie elementy jak:1) działalność zarobkowa2) wytwórcza, budowlana, handlowa,3) zawodowa,4) wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.Ponadto może odczytać lub przedstawić na slajdzie korzystając z prezentacji Power Point (PP), w jaki sposób ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej reguluje pojęcie działalność gospodarcza, a także wyjaśnić pojęcie przedsiębiorca.

Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, han-dlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Art. 3 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna jed-nostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Art. 4 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej

41

2. Prowadzący prosi uczniów o dokończenie zdania.Gdybym prowadził działalność gospodarczą, to zajmowałbym się….Ćwiczenie jest wykonane w formie rundki, a odpowiedzi uczestników zajęć nauczyciel zapisuje na flipcharcie. Kiedy pojawią się takie same propozycje, stawia przy nich kreskę lub w inny sposób oznacza podany wcześniej rodzaj działalności. Ostatnią propozycję dokończenia zdania przedstawia sam nauczyciel, a następnie podsu-mowuje. W ten właśnie sposób zebrane zostały przykładowe pomysły na działalność gospodarczą. Następnie prezentuje slajd prezentacji PP lub arkusz papieru, na którym są wypi-sane propozycje, jak szukać pomysłów na działalność gospodarczą.

Pomysł na działalność

1) Zainteresowania osób.2) Poszukanie niszy rynkowej.3) Łączenie dwóch pomysłów w jeden.4) Ulepszenie usług, czy produktów już działających przedsiębiorstw na rynku – wynajdywanie słabych stron konkurencji.5) …

Na zakończenie tego punktu zajęć zadaje pytanie: Czy znacie jakieś inne spo-soby? Propozycje uczniów prowadzący zapisuje na flipczarcie i w podsumowaniu wymienia.

3. Prowadzący przedstawia, w jaki sposób mogą być zweryfikowane pomysły na dzia-łalność.

Nie każdy pomysł na działalność jest wprowadzany w życie. Dlatego kiedy już wybierzemy przedmiot produkcji lub usługę, jaką będziemy świadczyć na rynku, to przed wprowadzeniem planu w życie warto postawić sobie kilka pytań:1) Czy mamy odpowiednie umiejętności (zasoby) aby wykonać produkt/ usługę?2) Czy mamy wystarczający kapitał? A jeśli go nie mamy, to w jaki sposób będziemy mogli go pozyskać?3) Czy zdobędziemy nabywców naszego produktu/ usługi? Czy na naszą ofertę jest rynek zbytu?4) Czy na rynku już są oferowane podobne produkty?5) Czy działalność będzie opłacalna i przyniesie nam zysk?

4. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy (małe przedsiębiorstwa) oraz informuje, że w tych zespołach (grupach) będą pracować do końca zajęć. Następnie prosi poszcze- gólne grupy o wykonanie poleceń:1) wybór działalności gospodarczej jaką będą się zajmować,2) zapoznanie się z materiałem pomocniczym nr 1 i narysowanie drogi (w formie plakatu), jaką będzie musiał przebyć przyszły przedsiębiorca, aby zarejestrować działalność gospodarczą.

42

Prowadzący zapisuje polecenia dla grup na flipczarcie, jak i czas pracy w grupach. Po zakończeniu pracy poszczególne grupy prezentują swoje plakaty. UWAGA! Od 31 marca 2009 roku zaczęła obowiązywać tzw. zasada jednego o-kienka, dzięki której do założenia przedsiębiorstwa wystarczy złożenie jednego wniosku tylko w urzędzie gminy (miasta). Dlatego warto wyjaśnić uczniom, że mimo to część osób decyduje się na pokonywanie wszystkich kroków bez ko-rzystania z tej zasady, ponieważ zależy im na czasie.W ramach zadania domowego uczniowie mogą dowiedzieć się, jak w ich miej-scu zamieszkania działa zasada jednego okienka.W podsumowaniu tej części zajęć prowadzący może zwrócić uwagę na rolę plano-wania w pracy grup, a także na rolę planowania w życiu człowieka. Może to zrobić na przykładzie wykresu Gantt’a (materiał pomocniczy nr 3).

Technika harmonogramów (wykresów Gantt’a) należy do najstarszych tech-nik planowania i kontroli realizacji czynności w czasie. Planowanie jest tutaj dokonywane na dwuwymiarowym wykresie, którego oś pozioma przedstawia skalę czasu, a oś pionowa czynności projektu. Natomiast czas może być wyrażony np. w godzinach, dniach, tygodniach, miesiącach.W technice harmonogramów czynności przedstawione są w postaci odcinków o długości proporcjonalnej do czasu ich trwania, a sporządzanie harmono-gramu polega na zaznaczeniu na wykresie okresu realizacji poszczególnych czynności w postaci odcinków o odpowiedniej długości. Technika ta może być zastosowana zarówno do planowania jak i kontrolowania projektu.

5. Prowadzący rozpoczyna od wprowadzenia: najczęściej występujący na rynku przedsiębiorcy to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, spółki, spółdzielnie. Na dzisiejszych zajęciach poznaliśmy sposób zakładania działalności gospodarczej przez osobę fizyczną. Zobaczmy jak działalność gospodarczą można prowadzić w formie spółek. Dla ułatwienia ograniczymy się do porównania dwóch – spółki cywilnej i spółki jawnej (materiał pomocniczy nr 2). Następnie prosi uczestników aby w parach podali po dwie mocne i słabe strony obu spółek. Na zakończenie ćwiczenia w parach zbiera informacje od uczestnikówi zapisuje na flipczarcie. Podsumowuje pracę w parach.

6. W podsumowaniu zajęć prowadzący jeszcze raz przypomina, czym jest działalność gospodarcza, a także prosi uczniów o dokończenie zdania: Głównym powodem zakładania działalności gospodarczej jest… Po zakończeniu rundki prosi, aby po jednej stronie sali usiedli ci uczniowie, którzy planują w przyszłości sami rozpocząć działalność gospodarczą, a po drugiej ci, którzy takich planów nie mają. Następnie może zapytać ochotników o uzasadnienie.

43

Materiał pomocniczy nr 1ZAKŁADANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ KROK PO KROKU

KROK 1 Ewidencja Działalności Gospodarczej (EDG) prowadzona przez urzędy miasta lub gminyOsoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą indywidualnie albo w formie spółki cywilnej musi dokonać zgłoszenia w urzędzie gminy lub urzędzie miasta właściwym ze względu na jej miejsce zamieszkania, a jeżeli siedziba przedsiębiorstwa będzie w in-nym miejscu zgłoszenia dokonuje tam, gdzie jest siedziba prowadzonej działalności. Za składany wniosek należy uiścić opłatę w wysokości 100 zł, a za ewentualną późniejszą zmianę wpisu 50 zł.Niektóre gminy umożliwiają zgłoszenie do ewidencji działalności gospodarczej on-line, przy czym w terminie późniejszym następuje uzupełnienie ewentualnych braków oraz podpisu przedsiębiorcy. Zaświadczenie o wpisie do EDG wydaje organ gminy (miasta) w terminie 14 dni od zgłoszenia.

KROK 2 Zgłoszenie w Krajowym Rejestrze SądowymSpółki prawa handlowego, w tym spółka jawna, fundacje oraz stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarczą podlegają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Takiej rejestracji mogą dokonać również osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w formie indywidualnej lub spółki cywilnej, ale prawo nie nakłada na nich takiego obowiązku. Krajowy Rejestr Sądowy prowadzą sądy gospodarcze (jednostki sądów rejonowych), które swoim zasięgiem obejmują obszar całego województwa, a czasami tylko jego część. W związku z tym, że sądy rejestrowe prowadzą rejestr w systemie informatyc-znym, to jego obsługę zajmuje się Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowego, będąca jednostką Ministerstwa Sprawiedliwości. Dla dokonania zgłoszenia rejestracyjnego do KRS-u wystarczy nadanie listu poleconego zawierającego wypełniony wniosek, którego wzór można pobrać na stronach sądów lub innych urzędów państwowych. Za dokonanie wpisu pobierana jest opłata. W przypadku Rejestru Przedsiębiorców – rejestracja osoby fizycznej wynosi ona 150 zł, a w przypadku innych przedsiębiorców 1000 zł. Na rozpatrzenie wniosku sąd ma 14 dni od dnia jego złożenia.Składając wniosek o pierwszy wpis do rejestru przedsiębiorców KRS-u, można złożyć w sądzie od razu:1) wniosek o nadanie numeru REGON,2) zgłoszenie identyfikacyjne o nadanie numeru NIP przedsiębiorcy,3) zgłoszenie płatnika składek lub zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego.Wszystkie te formularze sąd przesyła do właściwych urzędów. Ponadto do wniosku o pierwszy wpis do rejestru przedsiębiorców wnioskodawca dołącza:1) umowę spółki (w naszym przypadku umowę spółki jawnej),2) dokument potwierdzający prawo do korzystania z lokalu, w którym znajduje się siedziba przedsiębiorcy, może to być umowa najmu, umowa dzierżawy, umowa użyczenia, czy akt własności.

KROK 3 Uzyskanie numeru REGONPo uzyskaniu zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub wyciągu z KRS-u należy zgłosić się do urzędu statystycznego aby otrzymać numer statystyczny REGON. Wniosek o nadanie tego numeru składa się na formularzu RG-1 „Wniosek o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej

44

lub o zmianę cech objętych wpisem”. Uzyskanie numeru REGON jest bezpłatne. Jednak do urzędu statystycznego należy zabrać: zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub wyciąg (wypis) z rejestru i dowód osobisty (w przypadku osób fizycznych i spółki cywilnej). Wniosek o rejestrację należy zgłosić w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej (osoby fizyczne) lub zawiązania spółki, utworzenia stowarzyszenie czy fundacji (pozostali przedsiębiorcy oraz spółka cywilna). Więcej informacji na temat numeru REGON znajdziecie na stronie interne-towej Głównego Urzędu Statystycznego.

KROK 4 Wyrobienie pieczątki Pieczątka jest bardzo ważna w prowadzeniu działalności, bo to nią na co dzień posługuje się przedsiębiorca wystawiając np. fakturę lub przygotowując przelewy do banku. Dlatego na pieczątce muszą być zawarte najważniejsze informacje dotyczące np. Waszych spółek i są to: firma (nazwa) spółki, forma prawna (spółka cywilna lub spółka jawna), adres siedziby, nr REGON i nr NIP (musimy uzyskać go w Urzędzie Skar-bowym).Podmioty posiadające numer REGON w kontaktach urzędowych, a także związanych z obrotem gospodarczym są obowiązane do podawania tego numeru w pieczęciach firmowych. Obowiązek taki nakłada art. 43 ust.3 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z1995r., Nr 88, poz. 439, z późn. zm.). Dlatego pieczęcie firmowe (a nie imienne) powinny zawierać numer REGON. Jeżeli go nie zawierają, nie mogą być wykorzystywane.

KROK 5 Założenie konta w banku Wymóg posiadania konta bankowego wiąże się przede wszystkim z tym, że część rozliczeń dokonywanych przez przedsiębiorców musi odbywać się tylko i wyłącznie za pośrednictwem banku. Do takich rozliczeń należą: 1) dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalno- ścią gospodarczą, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji (bez względu na liczbę wynikających z niej płatności), przekrac za równowartość 15 000 euro przeliczonych na złote (średni kurs euro ogłasza Naro- dowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji). Zasada ta wprowadzona została przede wszystkim po to, aby dbać o przejrzystość życia gospodarczego i unikać zjawiska „prania brudnych pieniędzy”;2) przekazanie składek do ZUS;3) zapłata podatków dokonywana przez prowadzących podatkową księgę przycho- dów i rozchodów (ryczałtowcy mogą wpłacać bezpośrednio na konto urzędu); 4) otrzymania zwrotów w zakresie podatku VAT.

KROK 6 Urząd SkarbowyPrzedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą na własny rachunek jest zobowiązany złożyć w Urzędzie Skarbowym zgłoszenie NIP-1. Dla osób fizycznych nie posiadających Numeru Identyfikacji Podatkowej (NIP) będzie to zgłoszenie identy-fikacyjne, dla pozostałych – aktualizacyjne (formularz NIP-1 przewiduje obie te sytu-acje). Ponadto do zgłoszenia NIP-1 należy dołączyć uwierzytelnione (potwierdzone) kopie: zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (spółka cywilna, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą) lub odpis z Krajowego Rejestru Sądowego (spółka jawna), zaświadczenia o numerze statystycznym REGON, dokument potwierdzający uprawnienia do korzystania z lokalu lub nieruchomości, w której znajduje się siedziba (akt własności, umowa najmu, dzierżawy, użyczenia), w przypadku gdy adres siedziby jest inny niż adres miejsca zamieszkania, umowę

45

o założenie rachunku bankowego. Jeżeli przedsiębiorca posiada dokumenty nieuwie-rzytelnione przynosi do Urzędu Skarbowego oryginały i kopie, a urzędnik potwierdzenia ich zgodności z oryginałem. Do czasu nadania numeru NIP osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarcza posługują się numerem PESEL, a spółki numerem REGON. Zgłoszenia dotyczące wspólników spółek osobowych połączone są z wyborem formy opodatkowania, czyli przed rozpoczęciem działalności gospodarczej należy złożyć na-czelnikowi urzędu skarbowego pisemne oświadczenie o wyborze formy opodatkowania podatkiem dochodowym. W 2009 roku podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mogą wybrać opodatkowanie:1) według skali podatkowej;2) w formie podatku liniowego (19%);3) w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (stawka podatku zależy wówczas od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej i wynosi odpowie- dnio 20%, 17%, 8,5%, 5,5% oraz 3);4) w formie karty podatkowej. W rzeczywistej działalności gospodarczej jest to ważny wybór, gdyż decyzję zmienić można dopiero ze skutkiem od 1 stycznia następnego roku. W przypadku osób już prowadzących działalność gospodarczą, zmianę formy opodatkowania należy zgłosić do 20 stycznia bieżącego roku kalendarzowego.

Skala podatkowa obowiązująca od 1 stycznia 2009 rokuPodstawa obliczenia podatku w złotych

do

85 528

∞

Podatek wynosi

18% minus kwota zmniejszająca podatek 556,02 zł

14 839,02 + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł

ponad

-

85 528

Ponadto zależnie od rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej, a w szcze-gólnych przypadkach od rodzaju wykonywanych czynności, powstaje obowiązek po-datkowy w postaci podatku od towarów i usług (podatek VAT) i obowiązek posiadania kasy fiskalnej.

KROK 7 Zakład Ubezpieczeń SpołecznychDo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przedsiębiorca ma obowiązek dokonania zgłoszenia nie później niż w ciągu 7 dni po rozpoczęciu działalności. Przy czym do ubezpieczenia należy zgłosić zarówno siebie jak i płatnika, czyli firmę. Wszystko od-bywa się na odpowiednich formularzach zgłoszeniowych. Ponadto należy jeszcze przedstawić kopię decyzji urzędu skarbowego o nadaniu NIP, zaświadczenie urzędu statystycznego o nadaniu numeru REGON i wpis z ewidencji działalności gospodarczej lub odpis z KRS-u.

Uwaga: Od 31 marca 2009 roku obowiązuje tzw. zasada jednego okienka, dzięki której do założenia przedsiębiorstwa wystarczy złożenie jednego wniosku tylko w urzędzie gminy (miasta). To ułatwienie przewiduje nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, którą prezydent podpisał 9 stycznia 2009 roku. Jednak część przedsiębiorców mimo to decyduje się samodzielnie pokonywać wszystkie kroki, ponieważ zależy im na szybkim rozpoczęciu działalności gospodarczej. Zasada jednego okienka będzie rozwiązaniem przejściowym, które ma przygotować urzędy i przedsiębiorców do wprowadzenia tzw. zasady zero okienka, czyli zakładania działalności gos-podarczej przez Internet, bez konieczności wizyty w jakimkolwiek urzędzie. Zasada zero okienka zacznie ona obowiązywać od 1 lipca 2011 roku. Wówczas przedsiębiorca wypełni jeden tzw. zinte-growany wniosek w formie elektronicznej, a pozostała część rejestracji przedsiębiorstwa odbędzie się natychmiast dzięki wykorzystaniu systemu elektronicznego. Wszystkie informacje pochodzące z wypełnionych przez przedsiębiorców wniosków zostaną zgromadzone w systemie Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Będzie to ogólnodostępna i bezpłatna platforma informatyczna, w której znajdą się informacje o przedsiębiorcach.

46

Materiał pomocniczy nr 2PORÓWNANIE SPÓŁKI CYWILNEJ I JAWNEJ

Spółka cywilna

Kodeks cywilny art. 860-875

Nie ma osobowości prawnej.

Spółka osobowa, której podstawą jest współdziałanie osób (wspólników), a nie złączenie kapitału.

Zawarcie umowy na piśmie. Nie ma w kodeksie cywilnym obo-wiązku zawarcia umowy na piśmie.

Spółka jawna

Kodeks spółek handlowych art. 22-85

Nie ma osobowości prawnej, lecz dzięki m.in. firmie i wpisowi do KRS może we własnym imieniu naby-wać prawa, w tym własność nie-ruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną.

Zawarcie umowy na piśmie i doko-nanie wpisu do KRS.

Wysokość kapitał początkowego (zakładowego) nie prawnie określona; majątek stanowi współwłasność łączną, a każdy wspólnik jest właścicielem majątku jako niepodzielnej całości (tzw. prawo niepodzielnej ręki).

Spółka ze wspólnikami odpowiada za zobowiązania.

Pełna i solidarna odpowiedzialność wspólników całym majątkiem oso-bistym.

Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki; każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stra-tach w tym samym stosunku, bez względu na rodzaj i wartość wkładu; umowa spółki może jednak różnicować prawa i obowiązki wspólników.

Prosty tryb zawiązania spółki i duża swoboda w kształtowaniu relacji między wspólnikami.

Niski poziom bezpieczeństwa majątkowego wspólników z powodu pełnej i solidarnej odpowiedzialnością wszystkich wspólników za zobowiązania spółki. Wspólnicy odpowiadają również majątkiem osobistym.

Przedmiot regulacji

Podstawa prawna działalności

Status spółki

Charakter spółki

Tryb zawiązania spółki

Kapitał zakładowy

Odpowiedzialność spółki za zobowiązania

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki

Stosunki wewnętrzne, zarządzanie

Podstawowa zaleta

Podstawowa wada

Materiał pomocniczy nr 3WYKRES GANTT’A

ZADANIETydzień

1. 2. 3. 4. 5.

1.2.3.4.5.6.7.8.

47

2.

Cele: – kształtowanie postaw krytycznego odbioru reklamy,– kształtowanie umiejętności kreatywnego myślenia,– poznanie funkcji reklamy, – nauka pisania odpowiedzi na ofertę,– uczenie współpracy w grupie.

Metody i techniki: praca w grupach.Materiały potrzebne do przeprowadzenia zajęć: flipchart, arkusze papieru, kartki pa-pieru A4, markery (kolorowe), kostki papierowe (bloczki) samoprzylepne, przybory do rysowania.Spis materiałów pomocniczych: Materiał pomocniczy nr 1, List do przedsiębiorcy – oferta, Załącznik do oferty.

Przebieg zajęć 1.

TEMAT: „Zapraszamy do reklamy” – jak przekonać klienta

Nauczyciel pokazuje uczniom rysunek satyryczny (materiał pomocniczy nr 1) i prosi o odpowiedź na pytanie: Jakie cechy ma skuteczna reklama?Odpowiedzi zapisuje na flipczarcie, a następnie dokonuje podsumowania mówiąc o tym jaka powinna być reklama.

Współcześnie reklama pełni trzy podstawowe funkcje i o tym powinniśmy pamiętać:1) informacyjną – mówi o nowych produktach i usługach, o ich cechach i o tym, czym wyróżniają się od konkurencji „Tańsze rozmowy w XXXX”,2) nakłaniającą – buduje świadomość marki, nakłania do zakupu „Kup teraz XXXX”,3) przypominającą – przypomina o już znanych produktach i usługach „Teraz więcej XXX”.Reklama jest płatną i bezosobową formą oddziaływania tych, którzy oferują na rynku pewne dobra lub usługi, na motywy i postępowanie potencjalnych nabyw-ców. Dlatego główne elementy reklamy to APEL (mówi o samym produkcie i namawia do zakupu) oraz ARGUMENT (określa korzyści z zakupu, ale czasami też skutki negatywne – co będzie, gdy danego produktu nie kupisz).

Prowadzący może wykonać z uczniami kilka ćwiczeń dotyczących reklamy. Od nauczyciela zależy, czy wybierze jedną aktywność, czy wszystkie. Propono-wane poniżej aktywności będą wykonywane w grupach. W podsumowaniu każdej aktywności prowadzący prosi zespoły o prezentację efektów swojej pracy, a także zadaje pytania:1) Jak można wykorzystać to doświadczenie w przygotowaniu reklamy dla przedsiębiorstwa?2) Czego uczniowie nauczyli się w czasie tej aktywności? Aktywność 1Nauczyciel prosi uczniów, aby w grupach wybrali jedną dowolną postać historyczną, a następnie przygotowali scenkę, w której będzie ona sprzedawała telewizor swoim współczesnym.

48

Aktywność 2Prowadzący prosi uczniów, aby w grupach zastanowili się, jakie produkty, czy usługi mogliby reklamować bohaterowie wybranego przez nich filmu, kreskówki lub serialu. Swoje propozycje grupy zapisują na kartkach papieru.

Aktywność 3Prowadzący prosi uczestników, aby w grupach (lub parach) określili i przyporządkowali: myśl (rzeczownik), uczucie (przymiotnik), wola- słowa (czasownik), a następnie na ich podstawie utworzyli hasło reklamowe dla konkretnych produktów lub usług.Przykładowy schemat, dla ułatwienia pracy w aktywności 3.

MYŚL (RZECZOWNIK) UCZUCIE (PRZYMIOT-NIK)

WOLA- SŁOWA (CZASOWNIK)

REKLAMOWANY PRODUKT/USŁUGA

Grupy otrzymują następujące przykłady produktów (usług): komis samochodowy, telewizor, komputer, kawiarenka internetowa, restauracja, bar szybkiej obsługi, telefon komórkowy, sklep sportowy, stacja benzynowa. Przykłady te mogą być wylosowane przez grupy.

3. W kolejnym punkcie zajęć nauczyciel wyjaśnia uczestnikom przebieg ćwiczenia, które również będzie prowadzone w grupach.

Jesteście pracownikami działu marketingu w pewnym przedsiębiorstwie. Pre-zes zlecił wam przygotowanie odpowiedzi na ofertę, jaka przyszła do waszej firmy. Przygotujcie odpowiedź oraz wykonajcie zadanie. Pamiętajcie o formalnej stronie przygotowanej przez was odpowiedzi na ofertę. List, który napiszecie musi zawierać wszystkie elementy wymagane dla tego typu pisma, czyli: adresata, nadawcę, zwroty grzecznościowe, podpis, a także zawierać załącznik. Nie zapomnijcie o dacie i miejscowości oraz poprawności ortograficznej, gramatycznej i stylistycznej waszej wypowiedzi.

Po zakończeniu pracy następuje prezentacja poszczególnych grup. W tej części zajęć uczniowie mogą również dokonać oceny przygotowanych przez siebie ofert.

4. W podsumowaniu prowadzący możne zadać pytania uczniom: Co było dla was łatwe, a co sprawiło wam trudność? Czy moglibyście być pracownikami działu marketingu?

49

Materiał pomocniczy nr 1

Podręcznik KOSS Wydawnictwa CIVITAS

Załącznik do oferty

Na podstawie poniższego schematu prosimy o przygotowanie ogłoszenia Państwa przedsiębiorstwa do wydawanego przez nas katalogu.

NAGŁÓWEKHasło reklamowe + logo/ marka produktu

TEKSTOGŁOSZENIA

+ informacja o cenie

ILUSTRACJA

/produkt w działaniu + zadowolony użytkownik/

SLOGAN REKLAMOWYAdres, numery telefonów i/lub faksów.

50

Warszawa, 3 grudnia 2009 r.

TWOJE PRZEDSIĘBIORSTWO

ul. Basztowa 1230 – 675 TWOJE MIASTO

Szanowni Państwo

Jesteśmy Przedsiębiostwem Reklamowym, które prowadzi szeroką działalność usługową na terenie całej Polski. Swoim Klientom proponujemy szeroką ofertę usług zarówno w dziedzinie reklamy zewnetrznej, jak i reklamy prasowej, radiowej, telewizyjnej oraz inter-netowej. Obecnie w ramach promocji dla FIRM przygotowujemy katalog przedsiębiorców w Państwa województwie, który może stać się bardzo dobrą reklamą Państwa działalnośći. Umieszczając ogłoszenia w naszym katalogu nie poniosicie Państwo żadnych kosztów, a jedynie będziecie się promować.Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani naszą propozycją, to prosimy o przesłanie nam Państwa oferty wg załączonego wzoru. Bylibyśmy wdzięczni, gdybyście Państwo potrak-towali sprawę jako pilną.

Z poważaniem,

Jan NowakPrezes

Przedsiębiorstwo Usług Reklamowych

38- 500 WARSZAWA Ul. Biała 13Tel. 013-453-62-71

Cele: – kształtowanie umiejętności kreatywnego myślenia i rozwiązywania problemów,– poznanie zasad segmentacji rynku, – uczenie współpracy w grupie.

Metody i techniki: praca w grupachMateriały potrzebne do przeprowadzenia zajęć: flipchart, arkusze papieru, kartki pa-pieru A4, markery (kolorowe), kostki papierowe (bloczki) samoprzylepne, przybory do rysowania.Spis materiałów pomocniczych: Materiał pomocniczy Ankieta.

Przebieg zajęć 1.

TEMAT: W poszukiwaniu klienta, czyli co przedsiębiorca wiedzieć powinien

Prowadzący rozpoczyna od krótkiego wprowadzenia, w którym tłumaczy, że nie wys-tarczy pomysł na działalność gospodarczą, ale również ważnym zadaniem, jakie stoi przed przedsiębiorcami jest znalezienie klientów. Następnie prezentuje uczniom kilka przedmiotów (np. gazeta, płyty CD, dziwny kubek, serce walentynkowe, kolo-rowy zeszyt, herbata odchudzająca, opakowanie na żywność; wybór przedmiotów zależy od pomysłowości nauczyciela) i prosi, aby pracując w grupach odpowiedzieli na pytania o potencjalnych nabywców tych rzeczy:1) Kim są? (wiek, płeć, wielkość rodziny, zawód, wykształcenie, dochody)2) Gdzie mieszkają? (miasto/ wieś, wielkość miejscowości, region Polski)3) Jakie mają potrzeby? Dlaczego kupują dany produkt?4) Jak często kupują dany produkt?Odpowiedzi na pytania grupy zapisują na plakatach. Po zakończeniu pracy, po- szczególne grupy prezentują wyniki pracy. Prowadzący podsumowuje, a następnie przedstawia definicję segmentacji rynku oraz przykładowe kryteria, jakie przyjmuje się przy dokonywaniu segmentacji rynku.

Segmentacja rynku jest to podział rynku według określonego kryterium na jednorodne grupy klientów, które będą stanowiły zarówno obszar działania przedsiębiorstwa, jak i punkt odniesienia przy określaniu np. produkcji oraz planów na przyszłość. Mogą występować następujące kryteria segmentacji rynku: 1) geograficzne – region, klimat, gęstość zaludnienia,2) demograficzne – płeć, wiek, dochód, zawód,3) psychograficzne – klasa społeczna, styl życia, osobowość,4) behawioralne – postawa wobec produktu, stopień lojalności, status użytkownika, intensywność użytkowania.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby pracując w tych samych grupach co w pierwszej części zajęć, najpierw wybrali rodzaj prowadzonej przez siebie działalności gospo-darczej, a następnie zastanowili się w grupach i stworzyli obraz swojego klienta. Prowadzący może dla ułatwienia pracy w wyborze klienta zapisać na flipcharcie lub tablicy pytania:1) Kto jest naszym klientem?

51

3. Prowadzący zajęcia przedstawia informacje na temat metod badania rynku, którą rozpoczyna od zadania pytania: Skąd możemy uzyskać informacje o klientach?Odpowiedzi mogą udzielić wszyscy uczniowie lub tylko ochotnicy. Następnie nauczy-ciel omawia przykładowe metody badań.

Jedną z najprostszych metod badań rynku są badania „zza biurka” (ang. desk re-search), zwane też badaniami wtórnymi czy badaniami gabinetowymi, w czasie których wykorzystuje się informacje pochodzące z innych, np. już przeprowad-zonych badań. Do najczęściej stosowanych źródeł w badaniach „zza biurka” należą: roczniki statystyczne, strony internetowe Głównego Urzędu Statystycznego, st-rony internetowe gmin i powiatów, dzienniki ogólno-polskie (np. „Gazeta Wyborc-za”, „Rzeczpospolita”), strony internetowe mi-nisterstw, materiały promocyjne firm działających na określonym rynku, prasa branżowa, książki o wybranej tematyce, oferta konkurencji. Innym rodzajem badań są badania ankietowe, które należą do bardzo popularnych sposobów zdobywania informacji o rynku. Za pomocą tych badań poznaje się sposób zachowanie klientów zarówno od ich potrzeb i pragnień, jak i możliwości finansowych zakupu danego produktu. Ponadto dzięki badaniom ankietowym można dowiedzieć się, jaki produkt i przez kogo będzie kupowany oraz jaki produkt jest poszukiwany na rynku. Także można poznać rynek, badać satysfakcję klientów.ETAPY BADAŃ ANKIETOWYCH to:1) Określenie celu – Czego chcemy się dowiedzieć o rynku?2) Określenie populacji – Do kogo będzie skierowane badanie?3) Określenie metod – Jak zostanie przeprowadzone badanie?4) Ułożenie pytań i zaprojektowanie wyglądu graficznego ankiety.5) Przeprowadzenie badania.6) Opracowanie i dokonanie analizy zebranych danych.

2) Kto jeszcze może być naszym klientem?Obraz klienta (klientów) uczniowie mogą przedstawić w postaci rysunku albo wy- pisanych cech. Na zakończenie pracy w grupach odbywa się prezentacja po- szczególnych zespołów. Ponadto, nauczyciel może rozdać uczniom małe kartki samo-przylepne, które każdy uczeń przyklei obok pracy (plakatu) tej grupy, której analizę przyszłych klientów uzna za najlepszą.

4. W kolejnym punkcie zajęć zadaniem uczniów (pracując w grupach) będzie przy-gotowanie ankiety, za pomocą której zbadają potrzeby swoich potencjalnych klientów, a także ich możliwości finansowe. Do wykonania zadania uczniowie mogą posłużyć się materiałem pomocniczym „Ankieta”, w którym przedstawiono elementy przykładowego kwestionariusza ankiety.Przed rozpoczęciem pracy w grupach nauczyciel może dokonać krótkiego omówie-nia materiału pomocniczego.Na zakończenie pracy zespoły (grupy) prezentują ankiety. Uczniowie mogą też najpierw przeprowadzić krótkie badanie z wykorzystaniem przygotowanej ankiety (badanie prowadzą wśród uczniów swojej klasy), a dopiero później zaprezentować ankietę pozostałym grupom.

52

5. W podsumowaniu zajęć nauczyciel podsumowuje pracę, a także prosi uczniów o wypowiedź na temat: Czy łatwo jest prowadzić badania, których zadaniem jest poznanie potrzeb potencjalnych klientów? Jakie widzą plusy, a jakie minusy takich badań.Zebrane w ten sposób wnioski prowadzący może zapisać na tablicy lub flipcharcie.

53

Materiał pomocniczy ANKIETA

PRZYKŁADOWE ZAPROSZENIE DO BADAŃ

Ankieta na temat „Książki dla gimnazjalisty” Drodzy Uczniowie, przygotowana przez nas ankieta dotyczy wprowadzenia na rynek zupełnie nowej książki, która ma pomóc uczniom szkół gimnazjalnych w przygoto-waniu się do egzaminu na zakończenie szkoły. Dlatego prosimy Was o pomoc i szczerą odpowiedź na kilka pytań. Pamiętajcie, że badanie jest dobrowolne. Dziękujemy za zainteresowanie naszym badaniem.

PRZYKŁADOWE PYTANIA

1) Czy kupiłbyś (abyś) książkę, w której znalazłyby się zadania przygotowujące do egzaminu gimnazjalnego z części humanistycznej? Wybierz jedną odpowiedź i zaznacz „x”.

zdecydowanie tak ̔raczej tak ̔ani tak, ani nie ̔raczej nie ̔zdecydowanie nie ̔odmawiam udzielenia odpowiedzi na pytanie ̔

2) Czym kierujesz się przede wszystkim kupując dodatkowe materiały, książki? Wy-bierz jedną odpowiedź i zaznacz „x”.

ceną ̔okładką ̔reklamą ̔opinią nauczyciela ̔opinią koleżanki/ kolegi ̔opinią rodziców ̔nie kupuję dodatkowych materiałów do nauki ̔inne jakie? Proszę wpisać ………………………………….………… ̔

3) Ile przeznaczyłbyś(abyś) na zakup dodatkowych materiałów gdybyś(abyś) dostawał(a) regularne kieszonkowe? Wybierz jedną odpowiedź i zaznacz „x”.

do 10 zł ̔11 zł do 30 zł ̔31 zł do 50 zł ̔51 zł i więcej ̔bez względu na wysokość kieszonkowego nie kupiłbyś(abyś) materiałów. ̔

Przejdź do pytania nr 4odmawiam udzielenia odpowiedzi na pytanie. ̔

INNE PYTANIA UKŁADANE W ZALEŻNOŚCI OD CELU BADANIA

SKALA

PYTANIE ZAMKNIĘTE

PYTANIE PÓŁOTWARTE

FILTR

54

ZAPROSZENIE DO BADAŃ

METRYCZKAProszę wstawić „x” w polu z jedną wybraną odpowiedzią lub odpowiedz na py-tania.PŁEĆ:

kobieta/ dziewczyna ̔mężczyzna/ chłopak ̔

WIEK. Proszę wpisać ile lat …………………..KLASA:

druga ̔klasa ̔trzecia ̔

55

PYTANIEOTWARTE

INFORMACJE O RESPONDENCIE

Documents

Autor · 2011-12-14 · Jak to wyjaśnić, czyli mały słownik nie zawsze trudnych pojęć!!! Koszt alternatywny ... Stąd młodym ludziom powinno szczególnie zależeć na tym,