ARİSTOTELESSinem Aydın

Filozof ve Bilim Adamı• İ.Ö. 384-322 / Makedonya• Babası meşhur bir doktor ve bilim adamı• En çok ilgilendiği konu:

--YAŞAYAN DOĞA--

Platon: mutlak biçimler ya da “fikirler”Aristoteles: değişimler ya da “doğal süreçler”

Platon mantığını kullanmaAristoteles duyularını kullanma

Platon şair ve destan yazarıAristoteles ansiklopedi gibi kuru ve detaylıyazılar

Doğuştan varolan fikirler yoktur.

• AT “fikri” ona göre insanların pek çok at gördükten sonra oluşturdukları bir kavramdır.

• At fikri ya da biçimi kendiliğinden varolamaz.

• Atın Biçimi: tüm atlarda ortak olan özellikler

• “biçimler” şeylerin içindedir. (idealar dünyasında değil)

• Platon: “Tavuk fikri tavuktan önce vardı.”

• Aristoteles: “Tavuk fikriyle tavuk ayrı düşünülemez.”

Tavuğun biçimi Tavuğun yumurtlayabilen bir hayvan olması

• Tavuk biçimiyle özdeşleşmiştir bunlar birbirinden ayrılamaz. (ruhla beden gibi)

• Düşünce yönteminde önemli bir değişim:

Platon Gerçeklik aklımızla düşündüğümüz bir şeydir.

Etrafımızda gördüklerimiz, insan ruhunda varolan şeylerin yansımasıdır.

Aristoteles Gerçeklik duyularımızla algıladığımız bir şeydir.

İnsan ruhunda varolan şeyler, doğadaki şeylerin yansımasıdır.

• Her türlü fikir bilincimize, görüp işittiklerimiz yoluyla yerleşmiştir.

• Doğuştan gelme aklımız var.

• Böylece duyularımızla algıladıklarımızı “bitki”, “hayvan”, “eşya” gibi gruplara ayırabiliyoruz.

• Aristoteles: “Duyularımız olmadan aklımız boş kalır.”

• Doğuştan gelme “fikir” YOK!

Biçimler Şeylerin Özellikleridir.

• Gerçeklik: “biçim” ve “özdek”in birliğinden oluşur.

• özdek: bir şeyi oluşturan madde• biçim: şeylerin kendine özgü nitelikleri

• TAVUK:Biçim kanat çırpmak, gıdaklamak, yumurtlamak

Tavuk ölürse, “biçim”i yok olur, geriye kalan şey “özdek”tir.

Özdek tek başına bir tavuk oluşturamaz.

• Özdekte her zaman bir biçim olabilme olanağı vardır.

• Doğadaki her türlü değişim, özdeğin “olanaklılık”tan“gerçekliğe” dönüşmesidir.

• Aristoteles’e göre, doğadaki tüm şeyler belli bir biçimi gerçekleştirme ya da oluşturma olanağına sahiptirler.

• Tavuk yumurtası, tavuğa dönüşme olanağını içinde taşır. Ancak bu mutlaka tavuğa dönüşeceği anlamına gelmez.

• Bir şeyin biçimi hem ondaki olanakları hem de sınırlamaları belirler.

Ereksel Neden

• Doğada dört çeşit neden vardır:- özdeksel neden- etken neden- biçimsel neden- ereksel neden

• Yağmur neden yağar?

• Özdeksel neden: bulutların tam hava soğuduğunda orada bulunmaları

• Etken neden: su buharının soğuması

• Biçimsel neden: yağmurun biçiminin ya da doğasının damla damla yere düşmek olması

• Ereksel neden: canlıların yağmura ihtiyaç duyması

- Yağmura amaç yüklemek..

Mantık

• Tüm yaşayan varlıklar ölümlüdür.• X kişisi yaşayan bir varlıktır.Öyleyse;• X kişisi bir ölümlüdür.

- Fareler de köpekler, inekler gibi annelerinin memesinden süt emer mi?

Doğanın Merdiveni• Doğadaki her şey iki ana gruba ayrılabilir.‐ cansız şeyler  değişme olanağı taşımazlar‐ canlı şeyler   değişme olanağı taşırlar

• Canlı şeyler de iki gruba ayrılırlar.‐ yaşayan bitkiler‐ yaşayan varlıklar: hayvanlar ve insanlar

‐ yapabildikleri ya da yaptıkları şeylerden yola çıkıyor.

• Doğada bir merdiven kurulmuştur.• En üst basamakta “insan” vardır.• Aristoteles’e göre insan doğanın tüm yaşamını yaşamaktadır.

• Diğerlerinin yapabildikleri   +    mantıklı düşünme

• Tanrı ise doğadaki tüm devinimleri başlatan “ilk neden”dir.

Etik

• Üç tür mutluluk vardır:- arzu ve isteklerin olduğu bir hayat- özgür ve sorumlu bir vatandaş olarak

varolunan hayat- araştırmacı ve filozof olunan hayat

Mutlu olmak için bu üç koşulun bir arada bulunması gerekir.

• Aristoteles: “Ne korkak ne çılgınca atılgan, sadece cesur

olacağız. Ne cimri ne savurgan, sadece bonkör olacağız.”

- yalnızca dengeli ve ölçülü olarak mutlu ya da uyumlu insan olunur.

Politika• İnsan politik bir varlıktır.• Toplum olmadan gerçek anlamda insan olunmaz.• İnsanların birlikteliğinin en gelişmiş biçimi devlette

ifadesini bulur.

• Üç iyi devlet türü vardır:- monarşi- aristokrasi- demokrasi

Kadınlar Konusundaki Görüşleri• Kadın “eksik bir erkek”tir.

• Üreme olayında erkek etkin ve verici iken kadın edilgen ve alıcıdır.

• Çocuk erkeğin özelliklerini alır.

- “Biçim”i veren erkek,“özdek”le katkıda bulunan kadındır.

TEŞEKKÜRLER!!!

DAVID HUME ( 1711-1776)

Izlenim

Dis dunyanin dogrudan duyumsanmasi

Asil olan

Tasavvur

Izlenimin hatirlanmasi

Soluk bir kopya

basit birlesik

ONYARGISIZ YAKLASIM

Cok sık deneyimlenen bir sey kesin oldugu anlamina gelmez

Empirizm Rasyonalizm

“ betimleyici bir cumleden” den “ yon gosterici” bir cumleye varmak akil disidir.

Paris’te 1859’da doğduAnne: İrlanda&İngiltereBaba: Polonya Doğumunun ardından İngiltere’ye taşınıyorlar.Lise: klasik eğitim, başarılı eğitim hayatı* Bu dönemde retorik (söylev) müsabakasında ödül alıyor.

1877-81: Ecole Normale Superieure (Paris’teki seçkin üniversitelerinden biri)

Matematik

Felsefe

Sert bir titizlik ve geniş bir hayal gücü

Geçerli-moda görüş: Materyalizm

Ahlaki

Mekanikatomcu

Tarihsel

Mezun olduktan sonra Auvergne vilayetinde bir kasabaya öğretmenliğe tayin edildi. Buraya geldiğinde şüpheciydi, fakat burada şüpheciliği yok oldu. Kırda yürüyüşler yapıyordu. İçindeki şair ve isyan ruhu nihayet kendini gösterdi. Laboratuar denemeleri, fizik formülleri, ateist aydınların gösterişli cümleleri onun tanrı anlayışında önemli dönüm noktalarını oluşturdu.

Yaradılışın sonsuz sadeliğini karmaşık formüllerle açıklıyor

Ona göre bilime “sığınmak” “Ümit ve cesaretini kaybeden yorgun kafaların” işiydi.

Bilginin kaynağı

duyu

düşünmesezgi

Bergson 'un geliştirdiği sezgicilik üçüncü bir yöntem niteliği taşır. Bu yöntem daha önce matematikle ilgili sorunların çözümünde kullanılmış, us kurallarından bağımsız bir kavrayış yeteneği diye nitelenmiştir.

Arşimet (Archimedes)

Suyun Kaldırma kuvvetiBu olay "bilimsel sezgi" diye nitelenmiştir, Düşünme yeteneğini

belli bir konu üzerinde yoğunlaştıran düşünürün, deneyle elde edemediği sonucu beklenmedik bir süre içinde içe doğuşla aydınlığa kavuşturacak

veriyi kazanması sezgidir.

Sezgi

Tanrının uyarısı

Tanrısal ışık

Tanrı bilgisi

Ermişlik

Felsefi anlamda sezgi, bir tür açılma, doğrudan doğruya keşfedilme ve dolaysız, aracısız birden

bire kavranılma anlamında kullanılmaktadır. Buna göre, varlıkları bize oldukları gibi veren

bilgi, sezgidir. Bergson'da bu kavram daha da özel bir anlamda gerçeği dolaysızca kavrama yetisi olarak belirtilmiş, algıların ve zihnin bir tür

bireşiminden müteşekkil sayılmıştır.

SEZGİ: bir bütünü bir bakışta doğrudan kavrama,sezip

keşfetmedir.

Rasyonel bilgi

Sezgiselbilgi

GERÇEKLİK

HAYAT SÜRE

Bilimlerde geçerli olan analitik; Mekan kavramını temel alan bilme tarzıdır

Varlığın özüne nüfuz eden sezgi; Zamanı süreyi temel alan bilme türüdür

Zekanın incelediği kısım

Sezginin ulaşabildiği kısım

SEZGİ

Bergson'un sezgiciliği zekâdan ve akıldan ayrı bir bilme gücü olarak sezgi ile doğrudan doğruya ve

bütün halinde eşyayı ve özünü bilebileceğimizi ileri sürdü. Zekâ eşyayı bölerek ve ayırarak

inceleyip kavrayabildiği halde sezgi doğrudan şuurdan eşyanın gerçeğini bilirdi. Bu bilgi,

hadiseler ve ruh üzerinde yabancı bir bakış gibi kalmayıp, insanın en derin tarafını değiştirirdi. Bu sayede insan eşyanın, maddenin, hayatın içine girerdi. Böylece tecrübe üstü hakikati bilmenin,

metafiziğin ve mutlakın bilgisinin mümkün ve meşru olduğunu ileri sürdü.

Antik Yunana’dan Modern Döneme Felsefe Tarihi; G. Skirberkk&N. GiljeBüyük Filozoflar ve Felsefeleri; François Dagognethttp://www.turkcebilgi.com/henri_bergson/ansiklopediwww.felsefeekibi .comwww.felsefe.gen.tr

IMMANUEL KANT

YASAMI

Königsberg,1724Dögdügü yerden hic disari cikmamistir.Matematik,Fizik ve felsefeMetafizik pröfesörüFelsefi ögretinin insasi (Saf aklin elestirisi)Dakiklik,zamani iyi degerlendirme

„Darda kalsaydim,en son satacagim sey saatim olurdu.“Her gün ayni yoldaki bir saatlik yürüyüsü

Rousseau ´nun yeni kitabi

FelsefesiDünya duyularimizla algiladigimiz gibidir.

Dünya usumuza göründügü gibidir.

Seyin kendisi ile seyin görüneni arasindaki fark

Aklin basaramadiklarini bulmayi amaclar

Anlayis gücümüzün bicimlendirdigi seyleri bilebiliriz.

Dis dünyayi kendimize göre sekillendiririz

Bilgimiz görelidir

Insan usu sadece görüngüleri bilebilir

Kant`in Kopernik Devrimi

Kopenik`in yanilsamasi

Düsünce sisteminin degistirilmesi ve anlamin gerceklesmesi

Bilinenin konuya göre degisiklik göstermesi

Bilginin Öznelligi

Bilgimiz deneyden baslarInsan zihni tecrube ettigi bilgiye bir cerceve kazandirirInsan zihni kendi bilis tarzina gore aldigi nesnelere bir yargi katar

Etigin Temelleri

Sadece akilli varliklar icin gecerlidirOna gore hersey nasil bilimsel kurallar tarafindan yonetiliyorsa ahlakin da evrensel kurallari vardirBirisi icin dogru olan digeri icin yanlis olamaz„Ayni zamanda evrensel olmasini isteyecegin ilkelere gore davran“

Zaman ve Mekan

Mekan dissal nesnelerin bize gorunmesinin kosuludurMekansiz kavrama gerceklestirilemezMekan bizim algilama yetimizin urunudurZaman da ayni mekan gibi evrensellige sahiptir.Renk, koku gibi duyu verileri evrensel degildlir.

Bristol yakınlarında Wringtonda doğdu ( 29 Ağustos 1632 )

Daha sonra öne süreceği öğrenim kuramlarında püriten mezhebi taraftarı babasının etkileri sezilirOxford da tıp okuduktan sonra hem hekimlik yaptı hem de yazarlık ve siyaset adamlığı yaptı

Eserlerinde sık sık altını çizdiği gelenek ve otoritelerden kurtulma isteği İngiliz monarşisiyle yaşadığı sorunlrada bağlanabilir.( 6 yıl Hollanda da yaşamak zorunda kaldı.). Kitaplarını isimsiz yayınladı. Descartesden etkilenmesine rağmen bilginin oluşumu hakkında tamamen zıt bir anlayış sergiledi.

TABULA RASA

Doğuştan bilgi yok! Her bilgi, fikir, düşünce,deneyimler(deneyler) ve his algıları yüzünden oluşuyor.( “Beyaz sayfayı hisler ve deneyimler boyuyor”) ( “Anti-rasyonalizm”)

İnsan ve insan düşüncesi özgür olduğu anlayışı. ( Dini hoşgörü ve liberal ekonomi.)

İnsan bilgisinin deney dayandırılması

1- İngiliz, Fransız, ve Amerikan devrimlerinin temelini oluşturan fikirleri ve görüşleri ortaya atmıştır

2- Avrupada sınıf farklarının kalkmasında büyük bir rol oynamıştır

3- Kapatilizme giden açtığı yolu açtığı söylenebilir (kesin olmasa bile)

PLATON

Meltem Cılız

Sorular

Bir fırıncı nasıl birbirinin aynı 50 çörek yapabilir?

Neden tüm atlar aynıdır?

İnsan ölümsüz bir ruha sahip midir?

Kadınlar ve erkekler aynı derecede akıl sahibi midir?

Sokrates’in Öğrencisi

Toplumda geçerli

olan değerler

Doğru ya da ideal değerler

Akademos – Akademia – akademiFelsefe, Matematik, Beden EğitimiKonuşma – Diyalog

Neyin doğru, neyin yanlış olduğu siteden

siteye ve kuşaktan kuşağa değişir. Doğru ve

yanlış ‘değişen’ şeylerdir.

Neyin doğru, neyin yanlış olduğunu

gösteren, tümüyle mutlak ve

zamandan bağımsız kurallar vardır.

Mantık !!!

Doğada mutlak ve değişmez olan

=Ahlak ve toplum yaşamı

konusunda değişmez olan

MUTLAK VE DEĞİŞMEZ

OLAN

Duyular Dünyası’nın

ardındaİdealar

DünyasıMutlak ve değişmez

‘örnek resimler’Platon’un İdea

Öğretisi

Kesin Bilgi

5x4=?

DUYULAR DÜNYASI

İDEALARDÜNYASI

Gerçeklik

DUYULAR

DEĞİŞKEN

AKIL

DEĞİŞMEZ

Ölümsüz Ruhun Özlemi -Eros

Mağara Benzetmesi

Güneş: En Yüksek İyi – Her şeyde doğru ve güzel olan ne varsa hepsinin sebebi odur.Yalancı duyarlıktan kurtulan kişi, sırf zindan arkadaşlarına yabancılaşmışlıklarını bildirmek için bile olsa geceye dönerse, dışarı atılmadan kalamaz orada.Yanılsamalar dünyasını terk etmekle, yanılgıdaki bireylere korkunç bağımlılıklarını bildirmek istediğimizde yeniden oraya girmek, aynı derecede güçtür.

BAŞ

Ütopik Devlet

MANTIK BİLGELİK YÖNETİCİLER

GÖĞÜS İSTEM CESARET BEKÇİLER

KARIN ARZU ÖLÇÜLÜLÜK TÜCCARLAR

Kadınlar erkeklerle aynı mantığa sahiplerYöneticiler AKIL ile yönetiyorÖyleyse kadınlar da yönetici olabilir, yeter ki gerekli eğitimi alsınlarÖzel mülkiyeti reddediyorÇocukların eğitimi o kadar önemli ki, teker teker kişilerin eline bırakılamazKadınlarını yetiştirmeyen bir devlet yalnız sağ kolunu çalıştırıp güçlendiren bir insana benzer

Devlet ve Kadınlar

Kaynakça

Sofi’nin Dünyası, Jostein GaarderBüyük Filozoflar ve Felsefeleri, FrançoisDagognet