26

ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor
Page 2: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

2

Page 3: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

ARON CHETHAN ALO - 5

ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUTANG KALI AHIRJUNO.

DOWRY PROHIBITION ACT’ 1961

LONGRI SONMUNG ATIRI

DETPI TOK LANG MISSION AUTHORITY

MUNIT AJAKONG KANGTHUR AMINISTRY

BHARAT SORKAR

ARON ATANG ADEPARTMENT

ARON LAPEN BISAR AMINISTRY

BHARAT SORKAR

Page 4: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

4

ARLOSO APHAN ANAM KEHANG : This book is based on legal awareness

for the neoliterates on free legal aids in Karbi Language. This book is prepared

by National Literacy Mission Authority and Department of Justice, Govt. of India,

New Delhi. This book is translated and published by State Resource Centre

Assam, 1-CD, Mandovi Apartments, GNB Road, Ambari, Guwahati-781001

(Assam)

March 2016 (500)

Atiri achap: Mek Prang Lo

Lam kelar : Hang miji Hanse, Ra Ingti, Dhon sing Ingjai, Sangai Teronpi

Keklangcheng:

Peklang abang:

Longri sonmung atiri, Assam

1-CD, Mandovi apartments, GNB road

Ambary, Guahati- 781001

Kangchap: Hang miji Hanse

Kasapa:

Page 5: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

NELITUM ALAMTHE

Longri sonmung atiri,Assam ahin pen aron atang kachethan alo Karbi alam pen larsi

peklang lo. Gauhati along kangni amei alongsi lahai akitap lam larlo. Lahai lam kelarthu achap

anke State la service authority ahin pen kechok pura nangchedondunlo. Lam kelar amei

along nangkachetongdun, nangkeklemdun bangphutin aphan ning aklong pen chorolo.

Kaporhe atum aning dokhurpo pusi ning thelo.

Samiran Brahma

Director

Longri sonmung atiri, Assam.

KACHORO

Sakshar Bharat angdang 2009 aningkan chiti achiklo pensi pangcheng ponlo. Labangso

angdang along detpi angbong lo kethek kadure so arlo keongnei 410 ajilat along dangpon lo.

Labangso kapangdang along kapaphihup kheiso jasemet penke SC,ST lapen armu kijum muchot

akhei aphansi pangthek pon lo. Laso kapangdang along kapethekchengji kabor-i alokot bidi

sore kapangtang lapen kaseke anparta bang ateng kapetheji aphan amo dengpon lo.

Lo kacharli atum aphan amethang jopadap kachetong bom ason amu ng pen pachikupsi

porhe mesenji aphan bor-ilo. Laso amo aphan ‘Inter personal media campaign amo

pangchengponlo.

Det kachari aron atang aphuthak kethan pachiniji aphan aron atang kachethan

angkung dangpon lo. Bharat sorkar, aron lapen bisar aministry, Detpi Munit ajakong kangthur

aministry chelangpetsi Guahati along isi orkshop pedolo. Labangso aamei alongsi Assam

(ahom alam pen), Tripura (Bengali alam pen) lapen Sikkim (nepali alam pen) aron atang kethek

peme peme arleng amung, ketokthek atum aron atang kirim akehoi atum pen chelangpetsi ason

amung pathik lo.

Aron atang kachethan amo along bisar adepartment, aron atang aministry, Bharat

sorkar lapen access to justice (north east and Jammu Kashmir A2J NE &JK) project directorsi

Technical assistance nangkipidun lapen Bharat sorkar bisar adepartment ahin pen kachedondun.

Rastriya saksharata mission asor labangso atheso nangkacherap chetodun asong, adepartment

aphan ning ingsamjin pen chorolo. Lahai alo an rat angbong aron atang aphuthak kapachini

lapen kapacheroktok ajakong pipo pusi ningb thelo.

Rastriya saksharata mission aauthority

Munit ajakong kangthur aministry

New Delhi

Page 6: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor
Page 7: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

7

ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :

JUTANG KALI AHIRJUNO

Rongbong asopi Kajir aphan pinan kachopiji

matha lo. Pinso ke vang piklo . Elong jongsi

ahem arit aning dokde , along kaprekke tangka

hangdet ajoksi penan chopi thekthe lang.

Kaporhi jutdet aphi - sakori klemji, pu Kajir apo

aphan chethan lo . Penan kedo along kakhorot,

Page 8: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

8

pente laso atangka lo kaporhi along kakhorot

abangsi memu po.

Rongbong asopi aphan than lo,'soarlo alokot

kopine esonbak kelodunke itum ajutang lo.Laso

alam pivir

nangne.' Kajir aphan pangri pangdon lo .

Rongbongta un-anke asopi alokot hormu hortar,

tangka maha pidun lo. Pinso ahem aphan pura

tangka maha, hormu hortar kalodun Kajir aphan

pidun lo. Kajir apenan pen kedo long peme

ajir dingdedet lo. Ajir kiding Kajir dodun

thekthedet lo .Apenan ahem asor Kajir aphan

tangka kehang chenek varet lo. Kijut chechak

un-e ong Kajir amethang chipithi lot lo.

Page 9: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

9

JUTANG PURA KIRIP AJOK RONGBONG

KOPILO KELONG?

Jutang lo pura asopi lo kethek bikok,apun achak

kechok alam arkan pet penan kachupi apot

asopi aphan aporpe pen chepangbodet lo.

Rongbong mathalo lake “kivir akam.” Lake jutang

kali, ahirjuno pinak. Lake pinso arloso pu kethak

kapeprek alam langno. Laso aron kapivirji aphan

sorkar ahin pen aron pado ponlo. Laso aron ke

- Dowry Prohibition Act 1961 lo.

Page 10: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

10

Dowry kopi lo?

v Pangri pangdon ahut pinso ahin pen arloso

aphan tangka maha lapen ser rup kehang.

v Laso kehang pangri pangdon ahut, aphrang

lapen aphi tahai.

v Jopadap kenangsot ahormu TV, cooler,

furniture, kari motor, motor saikel, hem longle

phelang heihui ador kesodak ahormu anke

Dowry pusi pupo.

v Athak kachethantang ason an pangrum petsi

Dowry pu kipu.

Sarthe lapen Kasang aphan pangri pangdon

arni pathik lo. Sarthe apoke kapangri aphrang

phrang fridge, ser tula 5, lapen tangka kereng

hanglo. Kapangri arni hotdet apotsi kehang

ateng Kasang apota kroidet lo. Kadokave pondet

Kasangta apenan ahem chidun lo. Aron ateng

pulote Sarthe apota chokche lapen Kasang

apota kechokche adai thedung akam pinak.

Page 11: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

11

Dowry kipi pen kedeng apot kedo adai :

Ningkan pho (5) jail jang nangji lapen tangka

15,000 tu nangji. Adowry jongsi 15,000 abat do

pulote adai atangka adharanta batpo.

‘Dowry’ kahangke adai do

Kabon aphan Kangbura asopo Longki pen

kapangriji pathik lo. Chiklo ejon aphrang, Longki

apo “Dowry” kehang an pi un-ete pangri longle

pu ther lo.

Kabon asarburake kamatha sung o lo. Alang

ajirpo atum aphan laso alam chethanlo. Lo epak

thana pale non pu ajirpo atum pinkhat lo.

“Dowry” kehang apot Kangbura apo aphan

thana thapthot lo.

Dowry kehang adai

v Kavenei chiklo jon throk pen ningkan hini

phatek jang nangpo.

v 10,000 atangka adai tu nangpo.

Page 12: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

12

Dowry kipi lapen kehang kerap dunta adai

do-

Sarmen along pinso lapen arloso ahem asorta

pangri pangdon alam nangkachingvai vangbom

bom. Pinso ahem asor alangphan ropik, athema

alangke dowry hangpi thekpik, longpi thekpik.

Sarmen abang Lunse pen Kungri kachepachorji

pathikpi lo. Lunse apo aphan Dowry pura lakh

Page 13: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

13

isi atangka lapen ador keso keso apindeng

sumpot hangpi lo. Amethang ta tangka 5,000

choendun lo.

Adon arap lapen 'ghatak' pu atum penta

kapachor parup alam kapithik do o. Dowry

kehang anta latum cherapdun dun. Aron

atengke latumta adai kedo atum lo. Dowry

kehang lapen kipidun la banghini asonthotsi

labangso abangphu atumta adai tu nangkok

po.

Dowry kehang lapen kipi along kacherapdun

adai

v Kavenei ningkan pho phatek kachethap. Suri

pho adai kitu kalite kehang atangka 15,000

sose pulote laso adharan.

“Dowry” aphan kapachethang:

Serlin, Long asopi inutvet. Asopi penan kipiji

aphan birta alo along pachethang lo. Pinso

nangji, arloso arta ningkan 22, abang etpik, arje

Page 14: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

14

mepik. Alokot tangka maha pidunji. Aning hang

abang birta nang-en tame.

Ajahak amunit atumke pangri pangdon alam

birta alo along kapachethang do do. Arje

amumang, sakori bakori, dormoha anparta

“Dowry” alamta alir pen kipi do do.

Arloso ahem penta lapuson tangka lapen hem

rit kipiji alam kapeklang do do. Aron pen pulote

lason alam pachethang longle . Komatne kosor

pulote adai areng tu nangkokji.

Aron ateng pen lason akam adai :

v Kavenei ckiklo jonthrok pen ningkan pho an

phatek kejang.

v Tangka 15,000 adai kitu.

Pangri pangdon along kipidun asontinta

Dowry ma?

Pinso arloso aphanta ning kangsam pen kipidun

asontinke Dowry kali. Aron along lason

Page 15: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

15

kachipidun long avarsai do. Sita aron ateng

nangji. Aron lapu -

v Kelongpon an ahormu aphai tokphlir nangji.

v Laso alo kapangri arnisi tok nangji

v Lahai ahormu ador tok nangji

v Kipidun abang amen do nangpo

v Pinso/ arloso pen kipidun abang kachepho

kopima lata do nangji.

v Alo along pinso arloso amenta amethang

pachetokvek nangji.

v Kelodun abangphu ajakong pen kipidun ason

chingbar nangji.

Kelong un-e asonke hang longle.

Kache Lapen Monsing kachepachorji chipithik

lo. Kapangri arni Kache apo lapen adon arap

hormu do-o lo kelodun. Kache apo abang kado

kave ahormu lo epak along tokjirlo. Ketok alo

Page 16: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

16

along Kache lapen Monsing ta amen chetokdun

lo. Apo banghinita amen chetokrep lo. Arong

aje pen alangtum kachepangri jutlo.

AROLOSO AMETHANG AHOMPUTI

v Penan kedo aphrang, pangri pangdon ahut

kelong ahormu anke soarlo hompurti.

v Lahai anke arloso arhumpurti lo.Lake soarlos

inuvetsi cherai longji.

Page 17: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

17

v Soarlo ahompurti anke anut kaprek cherai

longle.

v Soarlo aning hang alingsi laso ahompurti

chekhorot long. Kapangri ahut kelong

ahormu anke lo athak tokphlir abangsi aron.

KETOK ALO KIBI ALE

Pangri pangdon ahut kelong ason an tokjir pen

bi lote aphike sungse lo. lake isi proman ason

dokok po.

ARON ATENG PEN

v Pangri pangdon aphrang, aphi,halaso arni

kelodun ahormu anta, chiklo jonthom

angbong soarlo aphan pidet nang po.

v Lahai asonke anut kaprek atum cheraidun

longle

v Soarlo aning kehang aling lahai ahormu pi

long

Page 18: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

18

v Pangri pangdon ahut kelong ahormu arloso

abangle aning hang pulote bang arideng bi

long. Sita arloso chehangthu lote long

nangpo.Ladak akaprek alam pedo longle .

v Lason kibi ahut soarlo, jongsi men men thilot,

pulote lason ahormu amo ajo kelongme atum

endam long aron do. Latum angbong asomar,

api-apo lahai.

v Laso kibi ahompurti jongsi kibipi abang voi

ingtungte pulote kosor long. Alam klardak lote

lason amunit aphan sodak pen adai ke-en

aron do.

SOARLO AHOMPURTI KEVOIVE ADAI

v Chiklo jonthrok pen ningkan hini phatek

kejang

v 5000 pen 10,000 an atangka adai kitu

DOWRY KEHANG KAKOSOR:

Kungri penan kedo ningkan kachingthur arni.

Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo.

Page 19: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

19

Sita hupo ahem asor kroikre. Dowry van

nangjilang pu Kungri aphan kangton kangthi

lo. Kungri chechak un-edet amat adungsi thana

along alo pidamdet lo. Dowry aron ateng pen

‘court’ asor ahupo atum aphan kapenep

ahukum alo nangpele lo.

KOMATSI KOSOR LONGJI:

v Kachenek kephovek abangpi, api apo lapen

a adon arap atum kosor long.

Page 20: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

20

v Police officer kalite NGOatum pilong.

v Chinilor pulote court ahin penta laso aphuthak

kenangsot amo deng long.

v Dowry Aputhak Bisar kipi nangji apor kehot

ave. Sita prap ong me ong alam lo.

v Batai isi Dowry aputhak alo pidet te, aphithu

pu pu asor chekroi pulote alo chehangthudet

me .

CHEPANGRIDET APHI DOWRY APHARMEN

KACHANEK.

v Areng ahu kapepho

- Arlengpi aphan ketheng kechok lapen

apran ke-enji kekher

- Arlengpi aphan aok apran kapaheno

ANING ANGTHIN KAPIRUR:

v Arlengpi aphan hem arlo kebeng

v Kacho kijun kipipe

v Don-rap pen kachingki chethan longle

Page 21: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

21

v Alangphan arje kelangno kipu

v Kangton kangthi

v Athe avepin pen abang kapachephophe

Sintu chepangridet aphi ahupo ahem chevang

lo. Ahupo ahem asor alangphan hempen tangka

kevanji toiver. Vanve pulote kachenek kaholo

pedover. Sintu aphan ahem asor penta pachingki

chethan longle. Kecho kijun anta pipe. Hem arlo

bengver. Lahaihuik kachechak un-e apran che-

endet lo.

DOWRY ALAMHE PEN APRAN KEDAM

Dowry pen apran kedam arpumke post mortem

klemkle aphrang phlongdet pulote adai do.

Lapuson klemdet lote ningkan kethom phatek

kejang lapen adaita ketu nangji aron do.

DOWRY PEN KITHI PU KAPANGTHEKKE LAPU HELO:

v Kithi aphrang pen dowry ajok kachenek

kaholo dovek pulote.

Page 22: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

22

v Kachepangri pen ningkan thorksi angbong

thi pulote

v Kithi jongsi thi kungri kali pulote

DOWRY PEN KAPITHI ATHE KEDO ADO:

v Ningkan throksi phatek kejang. Kai arjon

phatek jang nangkok tahai

KAKOSOR ALONG POLICE KOPILO KEKLEMJI:

v Police kateboknei ahakim aphan parju po.

v Police abang amethangsi sorjomin tartipdam

nangji.

v Arpum abang post mortem peklem pen apran

kedam athe patini bor-i nangpo.

v Police sorjomin damsi tebok terai amunit atum

pen arjuhor peme pen "Report" tok nangji.

Report along police akehoi lapen kadodun

amunit amen chetok et nangji.

Page 23: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

23

ILITUM LASO AJUTANG VAILO PIVIR UN.

Itum ahamphangke sopinso kedongthip

ahamphang. Lasi soarlo aphan kachenek do o.

Laso angbong Dowry aronta eson lo. Laso aron

kedoke ahirjuno lo. Laso Dowry aron kedo ajok

sopinso pen soarlo angbong kapeprek dokok

lo. Arloso aphan api apok arlo pensi pithilot ta

dokok lo. Lake isi sung pik alam lo.

v Ilitum methangsi labangso ajutang langno

pivir nangpo. Det aronke ilitum aphan

nangrapdunpo.

v Komatne asoarlo jongsi chipithilot mate

pithilot pu ning kibi do pulote thana along

FIR pi nangpo

v Police jongsi kipi alo dengde pulote police

akehoi aphan alo pi nangpo.

v Dowry aron aputhak rat atum angbong

pachethang nangpo lapen pachini peme

nangpo.

Page 24: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

24

ARON KATEVARTHAP :

Aron katerarthap atumta adai do. Jongsi -

v Komatne aphan pasisak nang pura kachobai

pen alo pale lote.

v Lam chabai pen bisar kethap ponthap.

v Chobai alo kipi pen chobai alam kaningje apot

lapuson amunit aphan court ahin pen phatek

kebeng lapen adai kapitu aron do.

v Court ke kakosorthap apot kosor kipi abang

pen khotipuronta hangpi un.

Page 25: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor

25

Page 26: ARLOSO APHAN ANAM KEHANG :JUT ANG KALI AHIRJUNO. …doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 5.pdf · Laso arni arong bonghong pen ketalonji pulo. 19 Sita hupo ahem asor