arBeiT in dÄnemark working in denmark ... · kwota wynosi 375.000 koron rocznie. 3. ... jętności lub kwalifikacjach, zatrudnieni okre-sowo we wcześniej zatwierdzonym koncernie,

Zatrudnienie w dziale socjalno – zdrowotnym

Informator dla cudzoziemców na temat możliwości podjęcia pracy i zamieszkania w Danii

working in denmarkarBeiT in dÄnemarkjoB i danmarkZaTrUdnienie w daniiZaTrUdnienie w danii

2 ZATRUDNIENIE W DZIALE socjALNo – ZDRoWoTNym

Zatrudnienie w danii – Informator dla cudzoziemców na temat możliwości podjęcia pracy i zamieszkania w Danii

Redakcja: Jens Folkersen i Ole Jensen Tekst: Marianne Schjøtt Rohweder Prace graficzne: grafit.dkTłumaczenie: Bornholm ErhvervDruk: FOA-Zawód i Praca

Ulotka została wydana przy wsparciu Ministerstwa Pracy i jest dostępna pod adresem: www.foa-international.dk

Ilustracje: Pierwsza: studie fotografia/Maria Laustsen, s. 2: Carsten Andreasen/POLFOTO, s. 3: Niels Aage Skovbo, s. 7: Thomas Lekfeldt/POLFOTO, s. 9: Jens Dige/POLFOTO, s. 10 tv: Eva Wernlid/POLFOTO. s. 11 tv: Ruddi Christensen, mf: Flemming Jeppesen, th: Nana Reimers, s. 12 tv: Lars Krabbe/POLFOTO, tv: Morten Andersen, s. 13 tv. Lars Skaaning, th: Markussen Tobias Selnæs/POLFOTO, s. 14: Jens Dresling/POLFOTO, s. 15: Nc Inc/POLFOTO, s. 17: Mette Bendixsen/POLFOTO, s. 18: Jesper Stormly Hansen/POLFOTO, s. 23: Jørgen True , s. 26: Henning Hjorth/POLFOTO, s. 27: Karsten Bidstrup/POLFOTO, s. 28: Kåre Viemose/POLFOTO, s. 29: Jacob Ehrbahn/POLFOTO, s. 30: Per Folkver/POLFOTO, s. 31: Miriam Dalsgaard/POLFOTO. Inne zdjęcia: iStockphoto

Opublikowane przez FOA – Zawód i Praca, grudzień 2009

1ZATRUDNIENIE W DZIALE socjALNo – ZDRoWoTNym

spIs TREścI Witamy w dziale socjalno – zdrowotnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Rozdział

1 Dania – kultura opieki społecznej . . . . . . . . . 4

2 Kto może pracować i mieszkać w Danii? . . 6

3 Zatrudnienie w Danii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

4 Część wspólnoty zawodowej . . . . . . . . . . . . . . 11

5 Warunki płacy i pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

6 Kasa ubezpieczeń na wypadek bezrobocia /a-kasse/ . . . . . . . . . . . . 16

7 Środowisko pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

8 Dania – państwo oświaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

9 Praca i edukacja w dziale socjalno - zdrowotnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

10 Mieszkać i żyć w Danii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

11 Spotkaj duńczyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31


Witamy w dziale socjalno – zdrowotnym

Niezależnie od tego, czy dopiero się zastanawiasz nad pracą w Danii, czy już się przygotowujesz do pracy w Danii, w tej broszurze znajdziesz przydatne infor-macje na temat społeczeństwa i rynku pracy, którego staniesz się częścią.

W broszurze można, między innymi, przeczytać o możliwościach zatrudnienia, porozumieniach zbio-rowych, kasie ubezpieczeń na wypadek bezrobocia i o wykształceniu. Możesz także znaleźć pomocną informację w sprawach praktycznych, które stanowią podstawę w stworzeniu sobie i swojej rodzinie, do-brze funkcjonującego życia codziennego w nowym kraju, bez względu na to, jak długo masz zamiar w nim przebywać.

Zapotrzebowanie na pracowników z zagranicy Zmiany demograficzne w Danii spowodują, że w przyszłości społeczeństwo nie tylko stanie się starsze, ale liczba osób w bardzo podeszłym więku będzie dużo większa, a liczba osób zawodowo aktywnych do wykonania zadań zmaleje. Oznacza to, że zatrudnia-nie siły roboczej szczególnie do opieki nad osobami starszymi jest w centrum uwagi. Wiele gmin, praco-dawcy prywatni oraz agencje zatrudnień zastępczych są w trakcie rekrutacji pracowników z innych kra-jów.

Przez wiele lat Dania korzystała z zagranicznych pracowników o szczególnych kwalifikacjach, na przy-kład na pokrycie niedoboru pielęgniarek i lekarzy lub do wykonywania zadań w budownictwie i technolo-gi.

Rekrutacja siły roboczej z grup zawodowych FOA jest stosunkowo nowym zjawiskiem, ale zaintereso-wanie rośnie.

Jak do tej pory nowi pracownicy z tej grupy za-

Praca w zakresie opieki nad osobami starszymi, chorymi, niepełnosprawnymi i innymi, którzy po-trzebują pomocy, jest podstawą duńskiego państwa dobrobytu.

Niektórzy potrzebują trochę pomocy we własnym domu, inni wymagają opieki i pielęgnacji przez całą dobę, ale bez względu na zakres udzielanej pomocy, punktem wyjściowym stanowią własne zasoby i moż-liwości człowieka, a celem jest stworzenie im życia, o jak najwyższej jakości.


wodowej pochodzili z krajow sąsiednich tj. Szwecji i Niemiec, ale również coraz więcej mieszkańców Europy Wschodniej zostaje zatrudnionych w Danii, szczególnie w sektorze opieki nad osobami starszy-mi.

Zatrudnienie za granicą Swobodny przepływ siły roboczej między krajami skandynawskimi istniał zawsze. Jako obywatelowi UE, w ciągu ostatnich kilku lat, łatwiej jest uzyskać pozwolenie na pobyt i pracę w Danii mając ofertę pracy. Ponadto duńskie prawo, które reguluje imigrację z krajów spoza UE, zostało złagodzone, więc możli-wości zamieszkania i podjęcia pracy w Danii wzrosły

również dla osób pochodzących spoza krajów skan-dynawskich i UE.

Niniejsza broszura daje dobrą podstawę do pod-jęcia decyzji w sprawie ewentualnej przyszłości na duńskim rynku pracy. A jeżeli już masz pracę w Da-nii, informacje w broszurze mogą zapobiec błędom i przygotować ciebie do życia w nowym kraju.

Wejdź na www.foa-international.dk Jeśli potrzebujesz więcej lub bardziej szczegółowych informacji na tematy opisane w tej broszurze wejdź na stronę www.foa-international.dk. Strona przezna-czona jest dla zagranicznych pracowników w sekto-rze publicznym.


1 Dania – państwo dobrobytu

państwa dobrobytu, jak wszystko inne w zindywi-dualizowanym świecie współczesnym, przechodzi zmiany. Efekty tych zmian są między innymi widocz-ne we wzroście podaży prywatnych alternatyw, ta-kich jak opieka domowa i leczenie szpitalne dla tych, którzy chcą i są w stanie sami za nie zapłacić.

W politycznym interesie jest wzmocnienie poczu-cia bezpieczeństwa społecznego poprzez ubezpiecze-nia zdrowotne, zarówno wśród osób indywidualnych, które chcą zapewnić sobie szybsze i bardziej skutecze leczenie, a także wśród publicznych i prywatnych firm, które w ten sposób starają się ograniczyć koszty spowodowane nieobecnością pracowników oczeku-jących na leczenie.

Ale podstawą państwa dobrobytu jest nadal to, że wszyscy, którzy potrzebują pomocy, mogą ją uzy-

Duński system opieki społecznej opiera się na wie-loletniej tradycji solidarności z najsłabszymi obywa-telami. To poczucie bezpieczeństwa jest finansowane przez system podatkowy, opierający się na zasadzie, że ci, którzy zarabiają najwięcej, płacą najwięcej do wspólnoty.

Państwo dobrobytu w zasadzie zapewnia wszyst-kim równy dostęp do systemu społecznego, w któ-rym obywatele mają prawo do świadczeń takich jak opieka nad dziećmi, edukacja, emerytura i system opieki zdrowotnej w tym darmowe leczenie szpital-ne, medyczne i opieka nad osobami starszymi.

Poczucie bezpieczeństwaRówny dostęp do opieki społecznej i zdrowotnej sta-nowi prawdę z pewnymi wyjątkami. Duński model


skać. Mając pozwolenie na pobyt w Danii, miejsce zamieszkania, numer identyfikacji (tzw. CPR numer) i kartę podatkową przyczyniasz się i masz dostęp do świadczeń duńskiego państwa dobrobytu.

Rynek pracy kierowany przez umowy Duński rynek pracy odzwierciedla również tą soli-darność w tym, co nazywa się „duńskim modelem”. Model, o który opiera się duński rynek pracy jest wy-jątkowy dla Danii i oznacza, że warunki pracy i płacy regulowane są poprzez dobrowolne porozumienia między związkami pracodawców i pracowników.

Zdrowe warunki pracy W Danii mamy tradycje, że środowisko pracy musi być dostosowane do ludzi, a nie odwrotnie. Pracoda-wy ponoszą odpowiedzialność za zapewnienie pra-cownikom bezpiecznego i stymulującego środowiska pracy. Jako pracownik, wspólnie z pracodawcą, two-rzysz politykę, która to zapewnia.

Działania przy tworzeniu odpowiedniego śro-dowiska pracy dotyczą dobrego samopoczucia psy-chicznego i fizycznego, zapobieganiu przemocy i stresu, a także udostępnieniu urządzeń o wysokiej jakości technicznej w celu zapobiegania niepełno-sprawności, na przykład spowodowanej podnosze-niem ciężkich rzeczy, lub wypadkami w pracy.

Nauka przez całe życie Dania jest krajem edukacyjnym, mającym trady-cję i cel ku temu, aby obywatele mieli możliwość i byli inspirowani do nauki przez całe życie. System edukacji jest skonstruowany tak, że dzieci i młodzi ludzie otrzymują solidne i bezpłatne wyksztalcenie. Dorośli, niezależnie od stanu ekonomicznego, oraz w zależności od ich potrzeb i wymagań, zawsze mogą podnieść swoje kwalifikacje.

Integracja Jako nowy członek społeczeństwa duńskiego stajesz się jednym z jego obywateli. Integracja w obcym kra-ju jest zawsze wyzwaniem. Miejsca pracy i związki zawodowe działają w celu zapewnienia zagranicznym pracownikom adaptacji i chęci pozostania w Danii. Ale najwięcej skorzystasz w duńskim społeczeństwie i najłatwiej się zaadaptujesz samemu biorąc odpo-wiedzialność, zapoznając się z kulturą i szybką nauką języka.


2 Kto może pracować i mieszkać w Danii?

Pochodząc z kraju spoza krajów skandynawskich i UE istnieją różne modele uzyskania pozwolenia na pobyt i pracę.

1. Lista pozytywna jest listą zawodów, w których brakuje specjalistycznej siły roboczej w Danii. Jeżeli masz zawód lub wykształcenie odpowia-dające do opisu w liście pozytywnej oraz ofertę pracy możesz uzyskać pozwolenie na pobyt i pracę.

2. Kwota system zakłada, że wszyscy cudzoziem-cy z ofertą pracy, która gwarantuje określone roczne wynagrodzenie – bez względu na ogólną sytuację rynku pracy – mogą uzyskać pozwole-nie na pobyt i pracę w Danii. W chwili obecnej kwota wynosi 375.000 koron rocznie.

3. Koncernowe pozwolenie na pobyt oznacza, że zagraniczni pracownicy o szczególnych umie-jętności lub kwalifikacjach, zatrudnieni okre-sowo we wcześniej zatwierdzonym koncernie, mogą uzyskać pozwolenie na pobyt na 3 lata.

4. Powszechny dostęp może zostać przyznany w wyjątkowych przypadkach, jeżeli nie ma dostępnej siły roboczej w kraju, w UE lub w krajach skandynawskich. Płace i warunki pracy muszą być zgodne z ustaleniami w porozumie-niach zbiorowych.

5. Zielona karta otwiera możliwość dla obco-krajowców ze szczególnymi umiejętnościami. Mogą oni uzyskać zezwolenie na pobyt na okres do 3 lat w celu poszukiwania pracy.

Rodzina Jeśli pracujesz w Danii i pochodzisz z UE lub kra-jów skandynawskich możesz zabrać swoją rodzinę

Warunki, czy można dostać pracę i pobyt w Danii, zależą od miejsca pochodzenia. Ten rozdział opisuje warunki pozwolenia na pobyt i pracę, ale więcej in-formacji i rad można uzyskać z lokalnego oddzialu FOA.

Zasady są częściowo określone w prawodawstwie UE oraz w duńskim ustawodawstwie. Można podzie-lić cudzoziemców starających się o pracę na 3 grupy:

• Obywatele państw skandynawskich mogą bez ograniczeń żyć i pracować w Danii.

• Obywatele Unii Europejskiej mogą bez ograni-czeń przebywać w Danii 3 miesiące, a osoby sta-rające się o pracę maja prawo do 6 miesięcznego pobytu.Dla obywateli UE obowiązujace jest: 1. Przy chęci pobytu w Danii dłużej niż 3 miesiące,

należy złożyć wniosek o uzyskanie zaświadcze-nia pobytu, nie póżniej niż 3 miesiące od dnia wjazdu do Danii. Aby otrzymać zaświadczenie pobytu, należy udokumentować, że prowadzisz prywatną dzialalność lub przedstawić świadec-two zatrudnienia z Dani.

2. Wypowiedzenie umowy o prace powoduje rów-nież utrate prawa do pobytu chyba, że uzyskasz inne zatrudnienie lub brak pracy jest tymczaso-wy lub nie był spowodowany z własnej winy.

3. Jeżeli w okresie 12 miesięcy miałeś nieprzerwa-ne powiązanie z duńskim rynkiem pracy lub w ciągu pierwszych 12 miesięcy zarejestrowałeś się w biurze pośrednictwa pracy, jako osoba starająca się o pracę, możesz przebywać w kraju przez okres do 6 miesięcy.

• Pozostali cudzoziemcy muszą mieć pozwolenie na pobyt i pracę, aby przebywać i pracować w Danii.


do Danii, pod warunkiem, że zamieszkacie razem i posiadacie zdolność samodzielnego się utrzymania. Partner towarzyszący również otrzyma pozwolenie na poby i pracę.

To samo dotyczy jeśli pochodzisz z kraju spoza UE a pozwolenie na pobyt i pracę uzyskałeś na podstawie listy pozytywnej lub systemu kwoty. Jeśli przebywasz w kraju na podstawie powszechnego dostępu nie masz takiego samego prawa chyba, że jesteś zatrudniony na 3 lata lub więcej albo umowa o prace zostanie przedłużona na taki okres.

Długość pobytu Pochodząc z kraju skandynawskiego lub kraju UE możesz w zasadzie przebywać w Danii dopóki masz pracę.

Pochodząc z kraju spoza UE i przebywając w Danii na podstawie powszechnego dostępu, pozwolenie na pobyt i pracę udzielane jest na okres jednego roku.

Jeżeli znajdujesz się w Danii na podstawie listy po-zytywnej lub systemu kwoty pozwolenie na pobyt i pracę początkowo udzielane jest na okres nie więcej niż 3 lata, ale z możliwością przedłużenia.


3 Zatrudnienie w Daniisektorze na duńskim rynku pracy. Ale przy za-trudnieniu przez prywatnego pracodawcę, musisz zwrócic uwage na to, co zawiera umowa o pracę. Jako członek FOA możesz uzyskać pomoc w lokal-nym oddziale FOA i sprawdzić, czy wszystko jest w porządku.

Podanie o pracęPodanie o pracę powinno być zwięzłe i nie przekra-czać jednego arkusza A4. Musi ono zawierać opis tego kim jesteś, jakie masz doświadczenie i wykształcenie i dlaczego chcesz pracować w danej dziedzinie.

Do podania o pracę należy dołączyć CV, odpowie-nie dokumenty potwierdzające wykształcenie oraz rekomendacje od poprzednich pracodawców.

Znajomość języka duńskiegoW sektorze publicznym kontakt z ludźmi jest bardzo istotny. Oznacza to, że umiejętności językowe są bar-dzo ważne. Warunkiem do pracy z ludźmi jest to, że podejmując pracę przejdziesz intensywny kurs języ-ka duńskiego.

Sposoby w jaki pracodawcy rozwiązują tę kwe-stię bardzo się różnią. Zwykle otrzymasz propozycję uczestnictwa w kursie językowym. Jeżeli przybywasz do Danii na własną rękę i uzyskasz pozwolenie na pobyt i pracę, masz prawo do darmowej nauki języka w rejonie zamieszkania. Możesz przeczytać więcej o nauce języka duńskego w rozdziale 8

Doświadczenie zawodoweW Danii edukacja jest ważna, a celem jest, aby wszystkie osoby, które pracują z ludźmi, na przykład w opiece nad osobami starszymi, mieli wykształce-nie zgodne z zawodem. Ale wykształcenie zawodo-we nie jest wymogiem do podjęcia pracy w sektorze publicznym w Danii. Przy rekrutacji, niezależnie czy za pośrednictwem agencji pracy czy bezpośrednio przez duńskiego pracodawce, powinieneś zostać

Jest wiele sposobów znalezienia pracy w Danii. • Możesz samemu szukać pracy wśród ofert praco-

dawców w lokalnych gazetach lub poprzez portal pracy, np. www.workindenmark.dk.

• Możesz samemu się ogłaszać. Na portalu pracy, np. www.workindenmark.dk , możesz sam za-mieścić ogłoszenie i udzielić informacji na temat posiadanego wykształcenia i wcześniejszych za-trudnień (CV).

• Możesz starać się o pracę kontaktując się z pry-watnymi biurami pośrednictwa pracy. Prywatne biura pośrednictwa pracy w Danii lub w twoim kraju mogą pośredniczyć w rekrutacji siły robo-czej dla duńskich pracodawców.

• Możesz uczestniczyć w targach pracy. Niektórzy pracodawcy sektora publicznego uczestniczą w targach pracy, gdzie i ty możesz uczestniczyć oraz nawiązać kontakty.

• Z własnej inicjatywy kierować podania do pra-codawców w danym regionie Danii, w którym chciałbyś pracować.

• Polecenie. Może znasz kogoś, kto już pracuje w Danii i może pośredniczyć w kontakcie ze swoim pracodawcą.

Pracodawcy Istnieją różne możliwości zatrudnienia w sektorze publicznym. Możesz być zatrudniony przez: • Lokalną jednostkę administracji • Prywatnego pracodawcę • Agencję pośrednictwa zatrudnień zastępczych –

zarówno w Danii, czy w twoim kraju

Większość stosunków pracy powinno być objęte porozumieniami zbiorowymi, które opisują za-gwarantowane warunki płacy i pracy w danym


przygotowany do pracy poprzez wprowadzenie i naukę języka. Wprowadzenie ma przedstawić zakres obowiązków w danej pracy. W trakcie zatrudnienia na bieżąco masz dostęp do uczestnictwa w kursach zawodowych i ewentualną możliwość udziału i ukoń-czenia wykształcenia w zawodzie.

Oceń swoje umiejętności W Agencji Edukacji Międzynarodowej (IU) masz możliwości potwierdzić swoje wykształcenie i do-świadczenie zawodowe i ustalić jego duński odpo-wiednik.

W Danii niektóre prace np. w sektorze zdrowia i opieki wymagają uzyskania autoryzacji prawa wyko-nywania zawodu. Pochodząc z kraju w UE, możliwe jest przeniesienie autoryzacji, ale dla osób pochodzą-cych z kraju spoza UE nie ma takich samych możli-wości.

O Agencji Edukacji Międzynarodow ej (IU) Agencja Edukacji Międzynarodowej (IU) podlega pod Ministerstwo Nauki, Technologii i Innowacji i działa na rzecz mobilności i globalnej współpra-cy edukacyjnej.

Agencja Edukacji Międzynarodowej (IU) doradza, ukierunkowuje i wspiera obywateli, instytucje, organizacje i przedsiębiorstwa.

Agencja Edukacji Międzynarodowej (IU) ocenia zagraniczne kwalifikacje i informuje o uznaniu zagranicznych wykształceń.

Jako obywatel UE możesz bezpłatnie otrzymać ocenę swoich zdolności do pracy w Danii. Jed-nak musisz płacić za ewentualne tłumaczenia.

Formularz zgłoszeniowy można pobrać ze strony www.iu.dk.


Zatrudnienie Niezależnie czy istnieje porozumienie zbiorowe czy nie, prawo wymaga, że zatrudniając się w Danii naj-później miesiąc po rozpoczęciu pracy otrzymujesz umowę o pracę.

Umowa o pracę musi zawierać co najmniej:

• Nazwisko i adres pracodawcy i pracownika.

• Określenie miejsca wykonywanej pracy. W przy-padku braku możliwości określenia miejsca wy-ko-nywanej pracy musi być podana informacja o tym, że pracownik wykonuje prace w różnych

miejscach, podając siedzibę firmy lub adres praco-dawcy.

• Opis pracy lub podanie tytułu pracownika, rangi, stanowiska lub rodzaju wykonywanej pracy.

• Data rozpoczęcia zatrudnienia

• Przewidywany czas trwania stosunku pracy, jeżeli nie jest to umowa o pracę na czas nieokreślony

• Prawo pracownika do urlopu oraz czy w trakcie urlopu będzie wypłacane wynagrodzenie.

• Określenie czasu wypowiedzenia umowy przez pracodawcę lub pracownika lub przedstawienie przepisów w tej kwestii.

• Aktualnie uzgodniona płaca, do której pracownik ma prawo w chwili rozpoczęcia pracy oraz infor-macja o dodatkowych częściach wynagrodzenia, które nie są zawarte w niniejszym dokumencie, takie jak składki emerytalne oraz ewentualne za-kwaterowanie i wyżywienie. Ponadto wymagana jest informacja o terminie płatności wynagrodze-nia.

• Obowiązujący dzienny lub tygodniowy czas pra-cy.

• Podanie informacji o obowiazujących umowach porozumień zbiorowych lub umów regulujących stosunek pracy. Jeżeli są to porozumienia lub umowy zawarte przez strony spoza firmy, należy również podać kim są te strony.


4 część wspólnoty zawodowej

na „duńskim modelem” oznacza, że duński rynek pracy jest uregulowany, i że zarówno pracownicy jak i pracodawcy mają duży wpływ na płace i warunki pracy.

Organizacja Podstawą funkcjonowania tego duńskiego modelu jest to, że strony zainteresowane są zorganizowa-ne. Większość pracodawców jest zorganizowana w związkach pracodawców, które zajmują się negocja-cją i doradztwem. Około 80 procent duńskich pra-cowników są członkami związków, które dbają o ich prawa i wymagania.

Członkostwo w związkach jest dobrowolne. Ist-nieja również możliwości wyboru między różny-mi związkami. Jednak w przeciwieństwie do wielu innych krajów, pracownicy w Danii organizują

Duński rynek pracy różni się od innych krajów UE, głównie poprzez to, że jest regulowany na zasadzie dobrowolnych umów między organizacjami pra-codawców i pracowników. Państwo nie ingeruje w umowy zawarte między stronami rynku pracy pod warunkiem, że nie pogarszają one warunków ustalo-nych przez prawo.

Umowy Podczas gdy płace i warunki pracy są uzgadniane w porozumieniach zbiorowych, to ramy współpracy po- między stronami rynku pracy określone są w tzw umowie głównej. Jeżeli nastąpi konflikt w przestrze-ganiu porozumień zbiorowych, spory rozstrzygane są w trybunale, także zwanym arbitrażem lub w są-dzie pracy.

Cała ta struktura, która jest również nazywa-


się według zawodów i zakresu pracy, a nie według branży.

FOA – Zawód i Praca (FOA) Gdy zostaniesz zatrudniony w duńskim sektorze publicznym, FOA będzie naturalnym związkiem dla ciebie.

FOA dzieli się na 4 dzialy: • Socjalno-Zdrowotny• Pedagogiczny• Żywienie i serwis• Serwis techniczny

Zdecydowana większość z 200.000 członków pracu-je przy realizacji publicznych usług, między innymi, poprzez: • opieką nad dziećmi • opieką nad pacjentami w szpitalach i domach

opieki • utrzymywanie gotowości operacyjnej, np. gaszenie

pożarów • udzielaniem pomocy i usług dla osób starszych i

niepełnosprawnych • kierowanie autobusami • sprzątanie i gotowanie w szpitalach, centrach se-

niorów, szkołach, koszarach • nadzór i utrzymanie budynków

Obowiązki związków zawodowych W stosunku do członków FOA ma 4 główne zadania.

FOA musi: • Zawierać porozumienia zbiorowe z organizacjami

pracodawców na temat warunków płac i zatrud-nienia

• Organizować i szkolić przedstawicieli związków w zakładach, którzy stanowią połączenie związków z poszczególnym pracownikiem w miejscu pracy

• Przedstawiać i dbać o interesy członków w stosun-ku do systemu politycznego

• Doradzać członkom w układach wzajemnych w miejscu pracy, ich własnym życiu zawodowym oraz prowadzić spory w sprawach z pracodawcą.

Twój lokalny oddział FOAFOA składa się z 43 lokalnych oddziałów, a kiedy przystąpisz do związków, stajesz się częścią wspólno-ty zawodowej, która jak opisano, będzie dbała o twoje nadrzędne interesy w negocjacjach dotyczących płac i warunków pracy, ale będzie także odgrywać rolę w twoim codziennym życiu zawodowym.

Lokalny oddział związków zawodowych zajmuje się kwestiami zawodowymi w miejscu pracy, działa jako mediator w przypadku konfliktów, doradza w kwesti kasy ubezpieczeń na wypadek bezrobocia (a-kasse), szkoleniami, itp. Prowadzi lokalne negocjacje np. z pracodawcą, jeżeli zostałeś zatrudniony przez


prywatną agencję do zatrudnień zastępczych, a nie bezpośrednio przez gminę.

Lokalny oddział związków zawodowych przygo-towany jest także do odpowiedzi na pytania w kwe-stiach praktycznych, które możesz napotkać jako cudzoziemiec i nowy obywatel w Danii. Tutaj możesz porozmawiać i uzyskać porady na temat prywatnych wyzwań związanych ze znalezieniem mieszkania i zaadaptowaniem się w społeczności.

Przedstawiciel związków zawodowych/ Tillidsrepræsentant/ (TR) Wśród tych pracowników, którzy są członkami związków zawodowych, wybiera się przedstawiciela związków, który na co dzień dba o interesy kolegów w lokalnych negocjacjach i podczas powstałych pro-blemów w miejscu pracy.

Gdy jest co najmniej 5 pracowników, mają oni pra-wo, aby wśród siebie wybrać przedstawiciela związ-ków, który będzie dbał o interesy pracowników w sto-sunku do pracodawcy. Przedstawiciel związków jest szczególnie chroniony przed zwolnieniem i pogor-szeniem warunków pracy. Przedstawiciel związków jest łączem pomiędzy związkami a miejscem pracy i szkolony do tego zadania przez związki.

Jeżeli jesteś zatrudniony przez prywatne biuro pośrednictwa zatrudnień zastępczych, gdzie nie wybrano jeszcze przedstawiciela związków, możesz skontaktować się z lokalnym oddziałem związków. Również osoby zatrudnione tymczasowo lub na go-

dziny (ponad 8 godzin pracy w tygodniu) maja prawo wyboru przedstawiciela związków.

Przedstawiciel ds. bezpieczeństwa (SR) Pracodawca ponosi odpowiedzialność za zapewnie-nie warunków pracy, które sprawia, że pracownicy nie zachorują lub nie poczują się źle w pracy. Ale pracownicy są współodpowiedzialni i miejsca pracy, które zatrudniają więcej niż 10 pracowników muszą mieć komórkę ds. bezpieczeństwa, w której kierow-nictwo i pracownicy wspólnie działają, aby zapewnić przyjazne środowisko pracy. Możesz przeczytać więcej na temat bezpieczeństwa w pracy w rozdziale 7.

Twój wpływ na miejsce pracy MED oznacza wspólny wpływ i współdecydowanie. W komisji-MED pracownicy i dyrekcja ustalają za-sady, które mają znaczenie dla warunków pracy, na przykład: • Polityka kadrowa • Polityka środowiska pracy• Polityka równouprawnienia • Polityka rozwoju kompetencji • Polityka outsourcingu (wykorzystywania zasobów

zewnętrznych)• Rozdział społeczny • Polityka usług obywatelskich


5 Warunki płacy i pracyPorozumienia zbiorowe zapewniają: • Płace i ustalony przyrost wynagrodzeń • Fundusze emerytalne• Wymiar godziny pracy, nadgodziny i dodatko-

wych wypłat • Edukacje i szkolenia

Wspólne umowy Poza porozumieniem zbiorowym sa również zawie-rane nadrzędne umowy między współpracującymi organizacjami, do których należą związki zawodowe FOA i związki pracodawców.

Warunki płacy i pracy na duńskim rynku pracy są częściowo regulowane poprzez ustawodawstwo i po-przez porozumienia zbiorowe, zawierane pomiędzy organizacjami pracodawców i pracowników, jak zos-tało to opisane w poprzednim rozdziale.

Porozumienie zbiorowe stanowi umowę, która ustala ogólne warunki zatrudnienia.

W FOA umowy zostają zawarte z Krajowym Sto- warzyszeniem Gmin (KL) i Stowarzyszeniem Regio-nów, ale w rekrutacji pracowników z zagranicy zo-stają również zawierane umowy z prywatnymi pracodawcami – takich jak np. prywatne agencje do za-trudnień tymczasowych.


Te umowy zawierają postanowienia dotyczące spraw, które są wspólne dla kilku porozumień zbiorowych, takich jak: • Umowa urlopowa • Umowa o nieobecności z powodów rodzinnych

(np. urlop macierzyński) • Umowa o przedstawicielach związków

Umowy o przystąpieniu Zdecydowana większość pracodawców z zakresu związków FOA są pracodawcami publicznymi. Ale jak zostało to wspomniane, istnieje również kil-ku prywatnych pracodawców. Umowy w sprawie przystąpienia do stosunku pracy z prywatnym pra-codawcą tworzone są każdorazowo. W większości przypadków prywatni pracodawcy przestrzegają po-rozumienia zbiorowe, które zostały zawarte w danej dziedzine pracy i jest to zawarte w umowie o przystą-pieniu do pracy z prywatnym pracodawcą. Umowa może zawierać także inne elementy takie, jak umowa o mieszkanie, rozłożenie godzin pracy, itp. Ale nieza-leżnie od umowy nie może ona pogorszyć warunków ustalonych w porozumieniu zbiorowym.

Warunki określone przez prawo Niektóre warunki pracy są określone przez ustawy i zasady przyjęte w UE lub w parlamencie, na przy-kład.:

• Ustawa urlopowa• Ustawa BHP

Wszystko może być przedmiotem negocjacji W trakcie negocjacji porozumień zbiorowych w zasadzie wszystkie warunki pracy mogą podlec ne-gocjacji. Zasadniczo jednak nie zostają zawierane porozumienia zbiorowe, które traktują pracowników gorzej niż przewiduje prawo.

Przykładem jest ustawa urlopowa, która mówi, że wszyscy pracownicy mają prawo do 5 tygodni urlopu. Przykładowo organizacje zawarły umowę urlopową, która dotyczy pracowników gmin i regionów, upraw-niając ich do 6 tygodni urlopu.


Pracując i żyjąc w Danii w zasadzie powinieneś być w stanie utrzymać siebie i swoją rodzinę. Ale jako cu-dzoziemiec również i ty możesz zabezpieczyć się na wypadek bezrobocia i uzyskać wsparcie finansowe w przypadku utraty pracy. Istnieje też możliwość prze-niesienia stażu pracy z ubezpieczenia z twojego kraju na twoje nowe ubezpieczenie na wypadek bezrobocia (a-kasse) w Danii.

W większości krajów UE ubezpiecznie na wypa-dek bezrobocia jest związane ze stosunkiem pracy i obowiązkowe.W Danii jest to dobrowolne czy chcesz zabezpieczyć się na wypadek bezrobocia. Aby mieć prawo do zasiłku dla bezrobotnych w przypadku bezrobocia, należy samemu aktywnie zwrócić się do kasy ubezpieczeń na wypadek bezrobocia.

A-kasse, ubezpieczenie na wypadek bezrobocia, do wyboru FOA, która jak wspomniano jest związkiem zawodo-wym dla grup pracowników do których ty należysz, ma podobnie jak inne związki zawodowe w Danii kasę ubezpieczeń na wypadek bezrobocia. Ale to nie znaczy, że koniecznie musisz wybrać ubezpiecznie w FOA. Ubezpiecznia na wypadek bezrobocia i związki zawodowe są niezależne od siebie i możesz samemu wybrać, gdzie chcesz się ubezpieczyć na wypadek bezrobocia.

Korzyścią wyboru ubezpieczenia na wypadek bez-robocia w FOA jest to, że znajduje się w tym samym budynku, w którym jest twój lokalny oddział i posia-da wiedzę w zakresie właśnie twojego zakresu pracy, co umożliwia współpracę w przypadku wystąpienia problemów podczas zatrudnienia.

Świadczenia z gminy /dagpenge/System świadczeń dla bezrobotnych w Danii ma dłu-gą historię, która rozpoczęła się ponad 100 lat temu,

6 Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia

kiedy związki ze względu na wysokie bezrobocie stworzyły fundusze pomocnicze. Mogli się tu co-dziennie zgłosić członkowie bezrobotni po stempel i wypłatę zasiłku. Od 1907 roku, kiedy została przyjęta pierwsza ustawa zasiłku, państwo ustala warunki i prawa do zasiłku.

Przeniesienie stażu Jeżeli pochodzisz z kraju UE, gdzie byłeś członkiem funduszu bezrobocia, możesz przenieść swój staż z kraju pochodzenia do Danii.

Należy mieć na uwadze, że konieczne jest podję-cie pracy w ciągu 8 tygodni od momentu rozwiąza-nia ubezpieczenia na wypadek bezrobocia w swoim kraju. Jeśli nie, tracisz prawo do przeniesienia stażu. Jeżeli kiedyś wrócisz do swojego kraju, tak samo możesz przenieść staż z duńskiego ubezpieczenia na wypadek bezrobocia do twojego kraju.

Jeśli stracisz pracę Jeśli stracisz pracę, jesteś uprawniony do otrzymywa-nia zasiłku dla bezrobotnych, jeżeli byłeś ubezpieczo-ny na wypadek bezrobocia przez ostatni rok i praco-wałeś w pełnym wymiarze godzin przez co najmniej 52 tygodni w ciągu ostatnich 3 lat.

Jeżeli jesteś zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin „wypracowanie” odpowiedniego pełnego wy-miaru godzin jest wymogiem, aby zostać uprawnio-nym do otrzymywania zasiłku dla bezrobotnych.

Aby otrzymywać zasiłek z gminy, trzeba być bez-robotnym, ale zdolnym i chętnym do podjęcia innej pracy. Oznacza to, że jako osoba bezrobotna musisz aktywnie starać się o pracę.

Co dokładnie określa to pojęcie „aktywnie starać się o pracę” obecnie jest przedmiotem dyskusji w Da-nii, ale jeżeli stracisz pracę, zawsze możesz uzyskać pomoc z kasy ubezpieczeń na wypadek bezrobocia.


Zwolnienie podczas szkolenia Jeżeli w okresie szkolenia zostaniesz zwolniony np. ze względu na nie zaliczenie praktyk, spowodowane brakiem znajomości języka duńskiego i różnic kultu-rowych, możesz otrzymywać zasiłek w okresie przej-ściowym – do 3 miesięcy – do czasu kiedy praktyki mogą być powtórzone lub szkolenie wznowione.

Wcześniejsza emerytura Wcześniejsza emerytura jest pojęciem niespotyka-nym w innych krajach niż Dania.

Przejście na wcześniejszą emeryturę jest dobro-

wolnym systemem emerytalnym dla członków kasy ubezpieczenia na wypadek bezrobocia. System ten pozwala na częściowe lub całkowite odejście z rynku pracy po ukończeniu 60 lat. Przejście na wcześniejszą emeryturę niekoniecznie będzie dla ciebie aktualne, gdyż wymaga to 30 letniego członkostwa w kasie ubezpieczeń na wypadek bezrobocia.

Ale jeśli masz mniej niż 30 lat i planujesz osiedlić się i zostać w Danii na starość, możesz dowiedzieć się więcej na ten temat w twojej kasie ubezpieczeń na wypadek bezrobocia.


7 przyjazne środowisko pracy

zumienia zbiorowe, mogą poprawić środowisko pracy.

Przykład poprawy, uzgodnionej przez porozumie-nie zbiorowe, to zobowiązanie pracodawcy do lepsze-go działania w zapobieganiu stresowi, które nakazało prowadzenie odpowiedniej polityki stresu w miejscu pracy. Efektem negocjacji porozumień zbiorowych w 2008 roku, było rozszerzenie tych działań, które obję-ły również prześladowanie i przemoc ze strony osób trzecich (użytkowników), gdzie prawo UE jedynie obejmuje przypadki przemocy pomiędzy 2 strony.

Przedstawiciel ds. bezpieczeństwa (SR) Przedstawiciel ds. bezpieczeństwa to osoba, którą pracownicy wybrali do zajmowania się kwestią śro-

W Danii mamy długą tradycję pracy nad tworzeniem i dbałością o przyjazne środowisko pracy. Szereg ustaw i rozporządzeń, dla których człowiek jest za-wsze w centrum uwagi, obowiązuje pracodawców do zapewnienia dobrego miejsce pracy, gdzie pracow-nicy mogą rozwijać się oraz wykonywać swoją pracę bez narażania się na wypadki lub obrażenia.

Ustawodawstwo i porozumienia zbiorowe Podstawowe zasady, mówiące o tym, w jaki sposób pracodawca musi zapewnić przyjazne i prewencyjne środowisko pracy, są administrowane przez Państwo-wy Inspektorat Pracy.

Przepisy ustalają minimalne podstawy dla środo-wiska pracy, ale strony rynku pracy, poprzez poro-


dowiska pracy w twoim miejscu pracy. Jeżeli jest więcej niż 10 osób zatrudnionych w danym miejscu pracy, trzeba wybrać przedstawiciela ds. bezpieczeń-stwa. Jeżeli nie zostanie wybrany przedstawiciel ds. bezpieczeństwa zadanie to pełni kierownik. Dobrze jest wybrać przedstawiciela ds. bezpieczeństwa, gdyż jest to najprostszy sposób zadbania o interesy pra-cowników.

Masz problemy ze środowiskiem pracy? Jeśli uważasz, że istnieją problemy w twoim środo-wisku pracy, że jest ono zbyt uciążliwe, fizycznie lub psychicznie, możesz zwrócić się do przedstawiciela ds. bezpieczeństwa.

Być może boisz się zwrócić uwagę na problemy, może obawiasz się utraty swojej pracy, ale musisz wiedzieć, że masz prawo do pracy w przyjaznym śro-dowisku pracy.

Jeśli w twoim miejscu pracy nie wybrano przedsta-wiciela ds. bezpieczeństwa, lub jeżeli jego odpowiedź nie jest zadowalająca, możesz skontaktować się z In-spektoratem Pracy. Twoja skarga zostanie przyjęta z dyskrecją, a w stosunku do pracodawcy pozostajesz anonimowy. Na podstawie skargi Inspektorat Pra-cy wyrywkowo przeprowadzi inspekcję warunków pracy. Jeżeli jesteś członkiem FOA, zawsze możesz się skontaktować z lokalnym oddziałem jeśli masz problemy.

Nadzór nad środowiskiem pracy Pracodawca jest odpowiedzialny za nadzorowanie, czy środowisko pracy spełnia ustalone wymogi. Na-rzędziem stosowanym przy ocenie środowiska pracy jest tak zwana Analiza Miejsca Pracy (APV). Analiza, opierająca się na ocenie pracowników, jest ustawowa i musi być poddana rewizji, gdy wprowadzane są zmiany w pracy. Aby nadzór środowiska pracy odby-wał się odpowiednio, pracodawca musi znać zdanie pracowników.

4 priorytety Środowisko pracy można podzielić na aspekt fizyczny oraz aspekt psychiczny środowiska pracy. W Danii, rząd przyjął krajowy plan działań na lata 2010 – 2020, zawierający 4 priorytety, w których środowisko pracy musi ulec poprawie:

• Zmniejszenieilościwypadków.• Hałas–gdziezarównohałaszagrażającysłuchowi

oraz hałas przeszkadzający należy ograniczyć. • Psychiczne środowisko pracy, które między in-

nymi ma mieć wpływ na obniżenie nieobecności chorobowej.

• Działaniaprofilaktyczne,mającenaceluzapobie-gać obrażeniom mięśni i kości, poprzez właściwe podnoszenia, postawy i prawidłowe używanie na-rzędzi.


8 Dania – kraj oświatyprzeszkód dla szkolnictwa nieakademickiego, takich jak na przykład studium pedagogiczne i zdrowotne. W tym kontekście Komisja Europejska wypracowuje plan działania na rzecz „kształcenie przez całe życie”, który ma na celu zmniejszenie problemów przenie-sienia kwalifikacji i wykształcenia między krajami.

Oceń swoje wykształcenie UE nie udało się stworzyć spójnej i przejrzystej wy-ceny zagranicznego i duńskiego wykształceniem w sektorze publicznym. W Danii występuje szereg wy-kształceń, które nie występują w innych krajach UE.

Jak wspomniano wcześniej, masz możliwość oce-nić swoje wykształcenie i doświadczenie zawodowe w państwowej Agencji Edukacji Międzynarodowej (IU). Jeśli masz trudności w udowodnieniu swoich umiejętności i wiedzy, możesz również uzyskać oce-nę kompetencji w szkołach zawodowych i w większo-ści ośrodków szkolenia dorosłych.

Duński – warunek konieczny do pracy Znajomość języka duńskiego jest bardzo istotna dla spełnienia obowiązków w pracy w sektorze publicz-nym, gdzie praca odbywa się w ścisłym kontakcie z konsumentami i mieszkańcami.

Umiejętność mówienia i rozumienia języka spra-wia, że dużo łatwiej jest nawiązać kontakt z Duńczy-kami, a zatem łatwiej jest zaadoptować się w nowym kraju.

Pracodawcy, którzy rekrutują pracowników z za-granicy, zwykle organizują możliwości nauki języka w połączeniu z wprowadzeniem zawodowym. Spo-soby, w jakie kursy są oferowane,bardzo sie różnią. Niektóre agencje rekrutacyjne oferują naukę języka duńskiego w twoim kraju, przed wyjazdem. Inni organizują intensywne kursy, które odbywają się zaraz po przybyciu. Kursy mogą się odbywać bez przerwy lub w połączeniu z różnymi stażami zawo-dowymi.

W Danii celem jest, aby wszyscy obywatele byli in-spirowani i mieli możliwość do kształcenia się przez całe życie.

Strony duńskiego rynku pracy wraz z Państwem, zobowiązały się do tego, aby stale rozwijać nowe możliwości kształcenia dla pracowników.

Rozwój państwa dobrobytu jest zależny od tego, by obywatele społeczeństwa byli dobrze wykształceni. Kształcenie, które zawsze będzie aktualne, to takie, które odpowiada życzeniom i predyspozycji danej osoby oraz łączy je z daną potrzebą społeczeństwa na wykwalifikowaną siłę roboczą.

Wspólny cel UE Rozwój ten w najbliższych latach będzie zwiększony nie tylko w Danii. W całej UE spójność kształcenia bez granic, stanowi wysoki profil działania. Ideą prac UE w zakresie edukacji jest stworzenie spójnej europej-skiej przestrzeni edukacyjnej. Początkowo skupi się ona na szkolnictwie wyższym, ale są również prowa-dzone działania w celu wyeliminowania narodowych


godzin i może być realizowane przez 3 lata w szkole lub w firmie.

Ponadto istnieje szereg innych szkoleń, które za-kładają, że w pewnym stopniu posiadasz znajomość języka duńskiego. Dotyczy to na przykład zajęć z języka duńskiego zawodowego, odbywające się w ramach programu edukacji zawodowej (AMU), do których każdy ma dostęp.

Dla ciebie, jako obcokrajowiec przyjeżdżający do Danii do pracy, poza podstawowymi szkołami kie-runkowymi jest wiele możliwości do podniesienia twoich kwalifikacji.

Każdy ma prawo do nauki języka duńskiego Przybywając do Danii z własnej inicjatywy, masz różne możliwości nauki języka duńskiego. Duńskie prawo wymaga, aby pracownicy zagraniczni praw-nie przebywający i zamieszkujący w Danii, w ciągu jednego miesiąca po zwróceniu się w tej kwestii do gminy, lub co najmniej jeden miesiąc po otrzymaniu numeru pesel /cpr-/, otrzymali możliwość uczęszcza-nia na nauke języka duńskiego.

W zależności od twoich językowych predyspozycji może zostać tobie zaoferowany jeden z trzech pozio-mów nauki duńskiego. Każde szkolenie jest równo-znaczne z 1,2 lata kształcenia w pełnym wymiarze

DUńSKI SySTEM EDUKAcyJNy

EDUKAcJA ZWyKłA SZKOlENIE WyżSZE

cand. studia magisterskie

Szkolenie wyższe

mVU

–– LVU ––

Licencjat

studia licencjackie

KVU VVU

Kształcenie młodzieży

EUD, sosU rolnictwo

Edukacja licealna

GVUAmU

HF

AVU

Edukacja podstawowa

szkoły powszechne, szkoły kontynuujące naukę i

szkoły prywatne

Kształcenie dorosłych

FVU Dysleksja

szkoły produkcyjne

Oświata społeczna szkoła ludowa

Dzienna szkoła

ludowaszkoły

wieczoroweKursy robót

ręcznychUniwersytet

ludowy

Skróty:KVU: Krótkoterminowe programy kształceniaMVU: Średnioterminowe programy kształcenia LVU: Długoterminowe programy kształceniaEUD: Szkoły zawodoweVVU: Wyższe kształcenie dla dorosłych

Nadrzędnym celem duńskiej edukacji jest kształcenie przez całe życie. Mamy dziewięć lat obowiązkowej edukacji dla dzieci i młodzieży. Następnie system edukacji jest zbudowany z wielu różnych poziomów, które różnie można połączyć, w zależności od indywidualnych predyspozycji i życzeń.

GVU: Edukacja podstawowa dla dorosłychAMU: Program edukacji zawodowejHF: Szkoła przygotowująca do maturyAVU: Program nauczania powszechnego dla dorosłychFVU: Programy przygotowawcze dla dorosłych


Finanse W trakcie dokształcenia się, istnieją różne możliwo-ści uzyskania wsparcia finansowego. W zależności od poziomu kształcenia, możesz się starać o finansową rekompensatę. • W ramach podstawowego kształcenia zawodowe-

go masz prawo do zasiłku dla ucznia /elevløn/. Jeżeli masz powyżej 25 lat masz prawo do zasiłku szkole-niowego dla ucznia dorosłego /voksenelevløn/.

• Jeżeli pracujesz i jednocześnie kształcisz się w ramach programu edukacji zawodowej dostajesz zwykłą pensje.

• Jeżeli jesteś bezrobotny, też możesz podjąć naukę w ramach programu edukacji zawodowej. W ta-kim przypadku otrzymujesz równowartość świad-czenia z gminy.

W trakcie kształcenia średniego możesz uzyskać pra-wo do państwowego stypendium edukacyjnego (SU).

Możesz uzyskać więcej szczegółowych informacji na temat pracy i edukacji w swoim zakresie zawodowym w rozdziale 9.

Dwie najbardziej aktualne opcje dla ciebie są opisane poniżej.

Program edukacji zawodowej Program edukacji zawodowej (AMU) obejmuje krótkie kursy dla podwyższenia kwalifikacji. Kur-sy są zarówno dla pracowników wykwalifikowa-nych i niewykwalifikowanych. Tryb nauczania jest zarówno praktyczny jak i teoretyczny i może być organizowany w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu.

Większość kursów AMU jest darmowa, inne wy-magają zapłacenie niewielkiej kwoty, np. w dziedzi-nie edukacji pedagogicznej oraz opieki socjalnej i zdrowotnej.

Dokształcenie dorosłych Zwykłe kształcenie dorosłych stanowi uzupełnienie podstawowego systemu edukacji i skierowane jest do osób pracujących. Kursy te mogą trwać od kilku godzin w tygodniu przez krótki okres, do kształcenia w niepełnym wymiarze godzin przez dłuższy okres. Organizowane kursy uwzględniają doświadczenie zawodowe i życiowe.


9 praca i edukacja w dziale socjalno - zdrowotnymPomocnik zdrowia i opieki społecznej i Asystent zdrowia i opieki społecznejPunktem wyjściowym w opiece nad osobami star-szymi i ludźmi, którzy są chorzy lub niepełnospraw-ni, jest zawsze człowiek w pojęciu spójnym. Dlatego sposób rozwiązywania zadań wynika z oceny potrzeb i możliwości danej osoby. Oznacza to, że osoby, które potrzebują pomocy mogą ją uzyskać na wielu pozio-mach, począwszy od pomocy przy sprzątaniu w ich własnych domach, a skończywszy na opiece całodo-bowej w domu opieki.

Pielęgnacja i opieka, z której osoby w potrzebie mogą korzystać, opiera się na szacunku dla człowieka, który potrzebuje pomocy i wsparcia, a celem jest, aby pracownicy posiadali wykształcenie, które pozwala im na wykonywaniu zadań na wysokim poziomie.

Możesz uzyskać więcej informacji o zawodach i możli-wości kształcenia na www.foa-international.dk

Praca w dziale zdrowia i opieki społecznej Pracując w dziale opieki nad osobami starszymi, twoja praca odbywa się w ścisłym kontakcie z ludźmi, którzy potrzebują twojej pomocy, aby żyć w sposób godny i mieć życie o jak największej jakości. Twoim zadaniem jest znalezienie i zorganizowanie najlep-szych możliwych rozwiązań wraz z osobami którym pomagasz, a to wymaga profesjonalnych umiejętno-ści i szerokiej wiedzy z na przykład promocji zdrowia, opieki zdrowotnej, zdrowego żywienia, ruchu i cho-rób. Musisz także potrafić zorganizować sobie pracę w taki sposób, aby nie narażać własnego zdrowia np. poprzez nieprawidłowe dźwiganie i podnoszenie.


Praca jako pomocnik zdrowia i opieki społecznej /social- og sundhedshjælper/Pomocnik zdrowia i opieki społecznej zazwyczaj pra-cuje jako opiekun osób starszych w ich własnych do-mach, w domach stałej opieki lub w centrach miesz-kań dla osób starszych z całodobową opieką.

Zakres obowiązków w pracy jest uzależniony od miejsca pracy. Ogólnie jest to praca bardzo samodziel-na, a wachlarz wykonywanych czynności jest szeroki, od praktycznej pomocy przy sprzątaniu, zakupach i pomocy w opiece osobistej do terapii i wspierania osób starszych, chorych lub niepełnosprawnych.

Praca jako asystent zdrowia i opieki społecznej /social- og sundhedsassistent/Aby pracować jako asystent zdrowia i opieki spo-łecznej wymagane jest posiadanie licencji zawodo-wej. Pochodząc z kraju UE i mając wykształcenie pielęgniarskie lub wykształcenie, które odpowiada wykształceniu asystenta zdrowia i opieki społecznej, licencja może zostać zatwierdzona w Danii. Wniosek o zatwierdzenie licencji należy przesłać do duńskiej Rady Zdrowia.

Asystent zdrowia i opieki społecznej zazwyczaj pracuje w szpitalu, psychiatrii, opiece nad osobami starszymi lub w placówkach dla osób niepełnospraw-nych fizycznie i psychicznie.

Zakres obowiązków w pracy zależy od miejsca pracy, ale praca jest nastawiona na spójną całość i jest bardzo niezależna. Praca obejmuje obowiązki pielę-gniarskie, bliską współpracę z innymi specjalistami, koordynowanie zadań oraz terapię osób starszych, chorych i niepełnosprawnych, zarówno fizyczne, jak i psychicznie.

Edukacja w dziale zdrowia i opieki społecznej Wielu rodzimych Duńczyków zaczyna karierę zawo-dową w służbie zdrowia, jako niewykwalifikowani. Ale celem jest wysoki profesjonalizm przy wykonywaniu zadań w opiece nad osobami starszymi i dlatego ist-nieje wiele możliwości dokształcania się. Przybywa-jąc do kraju, jako osoba niewykwalifikowana, masz możliwość przystąpienia do kształcenia się z zakresu zdrowia i opieki społecznej. Jeżeli jesteś niewykwali-fikowany, a ukończyłes 25 lat, możesz przystąpić do nauki w ramach programów edukacji zawodowej dla dorosłych (AMU) zachowując swoje wynagrodzenie.

Wstępne wprowadzenie do pracy dla obcokrajowców Twoje zatrudnienie w służbie zdrowia u pracodawcy publicznego, prywatnego lub przez prywatną agen-cję zatrudnień do prac zastępczych, która świadczy usługi na rzecz gminy, zazwyczaj rozpoczyna się kursem wprowadzającym do pracy. Kursy wprowa-dzające do pracy mogą się bardzo różnić. Jest to za-leżne od tego, w jaki sposób są one zbudowane. Ale najlepsze wprowadzenie składa się ze współpracy z lokalnym oddziałem FOA, pracodawcą i uznaną lokalną instytucją szkoleniową. Szkolenie wprowa-dzenia zawodowego, jak to opisano w rozdziale 8, jest zazwyczaj połączone z intensywną nauką języka duńskiego.

Kształcenie pomocników zdrowia i opieki społecznejDąży się ku temu, aby pracownicy, którzy pracują w ramach opieki zdrowotnej, mieli ukończoną eduka-cję specjalistyczną.

Jak każdy masz prawo podjęcia nauki w Danii. Jed-nak nie jesteś w stanie ukończyć szkoły bez umiar-kowanej znajomości języka duńskiego w mowie i piśmie. Formalnie, warunkiem przystąpienia do na-uki w celu wykształcenie się na pomocnika zdrowia i opieki społecznej, jest znajomość języka duńskiego na poziomie 3 lub ewentualnie na poziomie 2, uzu-pełniając ten poziom o 6 miesięczne doświadczenie zawodowe.

Kształcenie pomocników zdrowia i opieki społecz-nej odbywa się w jednej z wielu szkół kierunkowych na terenie całego kraju. Możesz ubiegać się o przy-jęcie bezpośrednio do szkoły, albo możesz zatrudnić się u pracodawcy publicznego, który zadba o to, abyś rozpoczął naukę. Jeżeli masz doświadczenie zawodo-we lub inne wykształcenie, tryb nauki może zostać skrócony.

Kształcenie pomocników zdrowia i opieki spo-łecznej trwa 1 rok i 7 miesięcy, łącznie z trybem pod-stawowym, który trwa 20 tygodni. Tryb nauki, bez trybu podstawowego, obejmuje na zmianę naukę w szkole i praktyki, które można podzielić w następu-jący sposób:

• 3 okresy nauki w szkole, które łącznie trwają 24 tygodni

• 2 okresy praktyk, które łącznie trwają 31 tygodni


Umowa o ofertach edukacji Podczas ostatnich pertraktacji w ramach porozumień zbiorowych dla pracowników działu zdrowia i opieki społecznej podpisano umowę, która daje wszystkim niekwalifikowanym pracownikom prawo do kształ-cenia się jako pomocnik zdrowia i opieki, spełniając pewne warunki.

Propozycja kształcenia musi wystąpić najpóźniej po trzech latach ciągłego zatrudnienia i nie ma obo-wiązku jej przyjęcia. W trakcie nauki otrzymujesz urlop bezpłatny i rekompensatę finansową, odpo-wiadającą wynagrodzeniu dorosłego ucznia, który jest wynagradzany na poziomie 11.

Możliwości dokształcenia Kształcenie jako pomocnik zdrowia i opieki społecz-nej może stanowić podstawę do dalszego kształcenia się na asystenta zdrowia i opieki społecznej. Ale mo-żesz również dokształcać się w szerokiej gamie pro-gramów edukacji zawodowej (AMU) z tej dziedziny, dzięki którym uzyskasz kompetencje przyjęte w ca-łym kraju i które mogą przycznić się do możliwości przystąpienia do krótkoterminowych programów kształcenia specjalistycznego.

Przykładowo możesz wziąźć udział w programie edukacji zawodowej dotyczącej demencji, jeżeli jest to temat w opiece nad osobami starszymi, który cie-bie szczególnie interesuje, lub jeżeli pracujesz w tej dziedzinie.

Kształcenie asystentów zdrowia i opieki społecznej Aby podjąć pracę w Danii, jako asystent zdrowia i opieki społecznej musisz pochodzić ze Skandynawii lub być obywatelem UE oraz posiadać równorzędne wykształcenie z twojego kraju, które może upoważ-nić do licencji.

Kształcenie jako asystent zdrowia i opieki społecz-nej stanowi drugi etap w ramach edukacji z zakresu zdrowia i opieki społecznej. Jeżeli masz już ukończony tryb nauki na poziomie pomocnika zdrowia i opieki społecznej, może to upoważnić do bezpośredniego przystąpienia do dalszej nauki na poziomie asysten-ta. Jeżeli masz doświadczenie zawodowe lub inne wy-kształcenie tryb nauki może zostać skrócony.

Możesz ubiegać się o przyjęcie bezpośrednio do szkoły, albo możesz przystąpić do nauki w trakcie zatrudnienia u pracodawcy publicznego.

Poziom dochodów w dziale Socjalno-ZdrowotnymPrzy zatrudnieniu w pełnym tygodniowym wymiarze 37 godzin:

Niewykwalifikowany pomocnik ZiOS: 18.535 kr.

Wykwalifikowany pomocnik ZiOS: 20.650 kr.

Ustalono 1.4.10 i do tego dochodzi ewentualny bonus lokalny. A więc mowa tu o pensji podstawowej. W celu uzyskania bliższch informacji skontaktuj się z lokalnym oddziałem FOA.

Kształcenie asystentów zdrowia i opieki społecznej trwa 1 rok i 8 miesięcy. Tryb nauki odbywa się eta-powo na zmianę, nauka w szkole i praktyki, które można podzielić w następujący sposób:

• 4okresynaukiwszkole,łącznietrwająceokoło32tygodnie

• 3okresypraktyk,którełącznietrwająokoło48ty-godni

Dalsza edukacja i dokształcania Ukończenie szkoły na poziomie asystenta zdrowia i opieki społecznej umożliwia dostęp do szerokiego zakresu średnioterminowych programów kształce-nia, jak na przykład pielęgniarka, opiekun społeczny i pedagog.

Również jako asystent zdrowia i opieki społecznej możesz dokształcać się w szerokiej gamie progra-mów edukacji zawodowej (AMU), dzięki którym uzyskasz kompetencje przyjęte w całym kraju i które mogą przycznić się do możliwości przystąpienia do krótkoterminowych programów kształcenia specjali-stycznego. Jeżeli masz ukończone 25 lat i pracowałeś jako asystent zdrowia i opieki społecznej przez 2 lata masz możliwość dokształcenia się w zakresie zdrowia społeczeństwa. Owe dokształcenie umożliwiają stu-dia dyplomowe.


10 mieszkać i żyć w Danii Jeżeli jesteś zatrudniony przez gminę, możliwe jest wynajęcie mieszkania w gminnej spółdzielni użytecz-ności publicznej. Gminy jednak nie mają obowiązku zapewniać mieszkania ludziom, którzy pracują i mają możliwość samodzielnego utrzymania.

Prywatni pracodawcy mogą również zaoferować mieszkanie, niektórzy organizują to przed przyjaz-dem pracownika do Danii. Zwróć uwagę na to, ile płacisz za mieszkanie, które prywatny pracodawca tobie zapewnia. Zdarzyły się nieciekawe przypadki, gdzie prywatne firmy zawyżyły czynsz udostępnione-go mieszkania. Jeżeli podejrzewasz, że udostępnione tobie mieszkanie jest zbyt drogie lub w złym stanie, możesz jako członek FOA zwrócić się w tej sprawie do lokalnego oddziału.

Jeżeli znajdziesz mieszkanie do wynajęcia na pry-

Kiedy otrzymasz pozwolenia na pobyt i pracę i przy-będziesz do Danii spotkasz się z wieloma nowymi rzeczami, które musisz uporządkować, aby funkcjo-nowała twoja codzienność.

Musisz przede wszystkim mieć dach nad gło-wą – częściowo ze względów praktycznych, co jest oczywiste, ale także dlatego, że musisz mieć adres zamieszkania, aby uzyskać bilet wstępu do duńskiego państwa dobrobytu tj. numer w rejestrze ludności /CPR-nummer/ a wraz z nim kartę ubezpieczenia zdrowotnego i kartę podatkową.

Miejsce zamieszkania W Danii znalezienie lokalu do zamieszkania za roz-sądną cenę może być trudne, a ceny mogą znacznie różnić się w różnych częściach kraju.


watnym rynku, należy mieć świadomość, że może istnieć wiele pułapek. Być może wydaje się zupełnie naturalne, że trzeba zapłacić za „dopuszczenie” do wynajęcia, to jest powszechne w innych krajach, na przykład w Niemczech. W Danii jest przyjęte wpła-cenie kaucji, ale zapłacenie „nagrody” lub „pienią-dzy pod stołem” nie jest zgodne z prawem.

Numer w rejestrze ludności – /cpr-nummer/Aby otrzymać numer w rejestrze ludności, tak jak wcześniej wspomniano, należy mieć stałe miejsce zamieszkania i osobiście stawić się w urzędzie gminy przedstawiając pozwolonie na pracę i pobyt, paszport i ewentualnie świadectwo małżeństwa i akt urodze-nia dzieci. Pozwolenie na pracę i pobyt lub zaświad-

czenie pobytu jest warunkiem przyznania numeru z rejestru ludności.• Osoby przybywające z innego kraju skandynaw-

skiego lub z UE muszą mieć numer z rejestru lud-ności, jeżeli zamierzają pozostać w Danii dłużej niż 6 miesięcy.

• Osoby przybywające z kraju spoza UE muszą mieć numer z rejestru ludności, jeżeli zamierzają pozo-stać w Danii dłużej niż 3 miesiące.

• Urząd skarbowy ma prawo przydzielić podatkowy numer identyfikacyjny osobom, które nie kwalifi-kują się do otrzymania numeru z rejestru ludności, ale mają interes podatkowy w Danii.


Zapłata podatku Numer w rejestrze ludności jest „biletem wstępu” do karty podatkowej.Wszystkie osoby mające miejsce zamieszkania lub przebywają w Danii przez co naj-mniej 6 miesięcy, mają obowiązek płacenia podat-ków, niezależnie od tego, czy pobyt jest legalny czy nie.

Karta podatkowa może być wydana na 3 sposoby: 1. Osobiste stawienie się w urzędzie gminy 2. Pojawnienie się urzędu skarbowego w firmie

lub zlecenie pracodawcy dla pracownika o zgłoszeniu się do urzędu skarbowego

3. Pracodawca może także, w twoim imieniu, wy-słać potrzebne informacje i dokumentacje.

Wystawienie karty podatkowej nie zakłada istnienia pozwolenie na pracę. Jeżeli nie jesteś w stanie przed-stawić pozwolenia na pracę, urząd skarbowy powia-damia o tym urząd imigracyjny, który sprawdza czy zatrudnienie jest nielegalne.

Ulgi podatkowe Jako obcokrajowiec możesz mieć prawo do różnych ulg. Poniżej można przeczytać o niektórych z nich. Ale twoja sytuacja podatkowa będzie zawsze oparta na indywidualnej ocenie, a zatem należy skontakto-wać się z lokalnym biurem urzędu skarbowego.

Podatek i pracownicy przygraniczni Pracownicy przygraniczni, na przykład ze Szwecji i Niemiec, mają ograniczony obowiązek podatkowy w Danii. Oznacza to, że jako pracownik przygraniczny w pełni podlegają opodatkowaniu w swoim kraju, ale organy podatkowe w danym kraju mogą zmniejszyć podatki od części dochodów opodatkowanych w Da-nii.

Jeśli dochód do opodatkowania w Danii wynosi ponad 75 procent całkowitego dochodu, możesz żą-dać odliczenia wydatków związanych z warunkami osobistymi i rodzinnymi na równych prawach z rezy-dentem, który jest w całości opodatkowany w Danii.

Odliczenia podatkowe związane z podróżą i wyjazdami służbowymi Koszty podróży związaniej z wyjazdami służbowymi mogą tobie zostać zwrócone przez pracodawcę, jako

świadczenie wolne od podatku lub mogą być odli-czone od dochodu podlegającego opodatkowaniu.

Wysokość ulgi jest zależna od ilości wyjazdów podczas zatrudnienia, i ustalana jest z tobą i organa-mi skarbowymi.

Ulgi podatkowe za składki ubezpieczeń społecznych w kraju pochodzenia Jeżeli jesteś pracownikiem przygranicznym i pra-cujesz jednocześnie w Danii i w kraju pochodzenia możesz w Danii uzyskać ulgi podatkowe za składki ubezpieczeń społecznyh w swoim kraju. Pracodaw-ca musi informować władze w twoim kraju o owych ulgach. Alternatywnie pracodawca płaci 30 procent twojego dochodu brutto w ramach składek praco-dawcy na ubezpieczenia społeczne.

Bank Aby otrzymać wyplatę wynagrodzenia, należy otwo-rzyć konto bankowe. Jako obcokrajowiec, możesz otworzyć konto w duńskim banku. Aby otworzyć konto w banku należy przynieść paszport lub dowód osobisty oraz dowód posiadania adresu w Danii. Ko-rzystnym jest, jeśli twoje konto jest jednocześnie two-im „NemKonto”. NemKonto jest to publiczny system płatności, gdzie organy administracyjne mogą wpła-


Urząd Skarbowy ustala konieczność posiadania no-wych tablic rejestracyjnych i je wydaje.

Szkoła Jeżeli przybywasz do Danii z dziećmi, po spełnie-niu pewnych warunków, masz prawo do opieki nad dziećmi oraz szkoły.

• Jeżeli zostajecie w Danii przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, dzieci od 7 lat i starsze, objęte są duń-skim obowiązkiem nauki i są uprawnione do ofer-ty szkolnej z gminy.

• Poza tym twoje dzieci, w razie konieczności, mogą mieć zaoferowaną naukę języka duńskiego, jako język drugi. Praktycznie odbywa się to w ten spo-sób, że twoje dzieci razem z innymi dziećmi, które przybyły z zagranicy np.uchodźcy, zaczynają szko-łę w tak zwanej klasie przyjęcia.

Nauka języka ojczystego Dzieci z krajów UE mają prawo do nauki języka oj-czystego, jeżeli znajdzie się 12 uczniów i wykwalifi-kowanego nauczyciela. Nie zawsze jest to praktycznie

cać tobie należne pieniądze np. zwrot podatku lub zasiłek socjalny.

Istnieje też możliwość, aby twoje zarobki zostały przelane z duńskiego banku na konto za granicą. Większość banków ma możliwość założenia dla cie-bie angielskojęzycznego net-banku.

Samochód Pochodząc z innego kraju skandynawskiego, można od razu korzystać ze swojego prawa jazdy w Danii. Obywatele UE muszą wymienić swoje prawo jazdy na duńskie. Pochodząc z kraju spoza UE (z wyjąt-kiem Japonii, Korei Południowej, Szwajcarii i Rosji) przed prowadzeniem samochodu w Danii, należy przystąpić do kontrolnego, teoretycznego i praktycz-nego, egzaminu na prawo jazdy.

Przyjeżdżając do Danii własnym samochodem musisz samochód przerejestrować na duńskie tablice rejestracyjne, jeżeli przebywałeś w Danii:

• rok, lub

• w ciągu ostatnich 24 miesiący byłeś w kraju w su-mie 365 dni.


możliwe do zorganizowania w gminie zamieszkania, w takim wypadku dzieci mogą zostać skierowane do innej gminy w pobliżu.

Szkoły prywatne Alternatywą dla szkół publicznych są płatne międ-zynarodowe szkoły prywatne, które znajdują się w wielu miejscach w kraju.

Opieka nad dzieckiem Jako obcokrajowiec z dziećmi, masz takie samo pra-wo do opieki nad dzieckiem i zajęć pozalekcyjnych, jak inni Duńczycy. Opieka nad dzieckiem nie jest w Danii bezpłatna. Można uzyskać różne dotacje do płatności w zależności od stanu cywilnego oraz uzyskać rabaty ilościowe, jeśli ma się więcej dzieci. Możesz dowiedzieć się więcej o możliwościach opie-ki nad dziećmi zwracając się do lokalnego urzędu administracji.

Zabezpieczenia społeczne i świadczenia socjalne Jeśli mieszkasz legalnie w Danii, masz taki sam dostęp do zabezpieczeń społecznych, jak wszyscy inni. Ale trzeba mieć świadomość, że jako obcokrajowiec nie jest się uprawniony do otrzymania zasiłku socjalnego lub zasiłku introdukcyjnego zanim nie przemieszka się w Danii łącznie 7 lat w ciągu ostatnich 8 lat.

Usługi zdrowotneDostęp do usług zdrowotnych takich, jak lekarz, lekarz – specjalista, opieka stomatologiczna dla dzie-ci, opieka zdrowotna i hospitalizacja związane są z numerem CPR. Posiadając ten numer, tak samo jak inni, możesz swobodnie korzystać z tych świadczeń zdrowotnych.

Pracownicy przygraniczni mogą także korzystać z duńskiego systemu opieki zdrowotnej, mimo że nie mieszkają w Danii. Można zaopatrzyć się w specjalną kartę zdrowia, która musi być odnawiana co roku. Władze ds. zdrowia publicznego w kraju pochodze-nia składają wniosek o wystawieniu specjalnej karty zdrowia do urzędu gminy, w której pracodawca ma siedzibę firmy.

Szereg usług zdrowotnych nie jest darmowa. Sa-memu płacisz za leczenie np. u fizjoterapeutów, krę-garzy i stomatologów.

Świadczenia socjalne Jeśli w sposób legalny przebywasz w Danii, masz taki sam dostęp do świadczeń socjalnych, jak wszyscy inni. Jeżeli zachorujesz lub stracisz pracę nie będąc ubezpieczonym, należy skontaktować się z urzędem gminy. Będąc członkiem FOA, może także tobie do-radzić przedstawiciel związków z twojego miejsca pracy lub lokalny oddział FOA.

Zasiłek rodzinny Jako obcokrajowiec z dziećmi, miejscem zamiesz-kania i zobowiązaniem podatkowym w Danii, masz prawo do zasiłku rodzinnego. Jeżeli zasiłek rodzinny jest wyższy w kraju pochodzenia – innym kraju UE – świadczenie może nadal być wypłacane z kraju po-chodzenia do Danii. Wymagane jest, aby dzieci rów-nież mieszkały w Danii i posiadały CPR numer oraz, że jako pracownik, posiadasz NemKonto.

Jeśli dzieci nie mieszkają w Danii, ale w swoim kraju, gmina ocenia, czy mimo wszystko, zostanie wypłacany zasiłek rodzinny.

Dotacje mieszkaniowe Jeżeli mieszkasz całorocznie i wynajmujesz mieszka-nie z kuchnią, masz takie same prawa do otrzymywa-nia zasiłku mieszkaniowego, jak wszyscy inni.

Zasiłek chorobowy Mieszkając w Danii legalnie, masz prawo do płatnego urlopu zdrowotnego na takich samych zasadach jak wszyscy inni, a gmina lub ośrodek pośrednictwa pra-cy ma obowiązek zorientować się w sprawie twojej choroby.

Macierzyństwo Aby otrzymać urlop bezpłatny i zasiłek macierzyński musisz, jako obcokrajowiec, spełniać szereg warun-ków.

Twoje powiązanie z rynkiem pracy musi być nie-przerwane przez ostatnie 13 tygodni przed rozpoczę-ciem okresu nieobecności, a w tym czasie należy wy-pracować co najmniej 120 godzin. Nie możesz mieć prawa do zasiłku z innego kraju.


11 poznaj duńczykówPytając cudzoziemców przyjeżdżających do Da-nii do pracy, co myślą o kraju i jego mieszkańcach, większość wyraża entuzjazm dla duńskiego rynku pracy. Uważają, że warunki pracy są wspaniałe, a zarobki dobre. Z drugiej strony istnieje także wielu, którzy uważają zadaptowanie się w kraju za trudne. Duńczycy są postrzegani jako ludzie zamknięci, do których trudno się dociera.

Przywiązywanie wagi Wszyscy mame potrzebę odczuwania, że nasze życie ma wartość i jakość, czuć, że jesteśmy częścią pewnej wspólnoty. Dobre wynagrodzenie i dobre warunki pracy nie zastąpią codziennego poczucia bezpieczeń-stwa.

Pracodawcy gminni, którzy zdobyli już doświad-czenie w rekrutacji pracowników spoza granic kraju, dobrze wiedzą, że problemem jest, gdy nowi pracow-nicy i ich rodziny nie potrafią odnaleźć się w społe-czeństwie.

W wielu miejscach stara się bardzo, aby zaangażo-wać i przygotować nowych kolegów oraz mieszkań-ców do współpracy z obcokrajowcami, wiedząc, że po- trzebują oni szczególnej uwagi i opieki, aby się zaakli-matyzować.

Jedną z metod, z którą może się spotkasz, jest opie-ka mentora nad nowym pracownikiem. Mentor jest to kolega z pracy, który zdobył wiedzę na temat twoje-go kraju pochodzenia i predyspozycji, a zatem może ciebie wprowadzić do miejsca pracy i społeczności.

WspólnotyNaturalną wspólnotę możesz również znaleźć w swo-im związku zawodowym. FOA ma zasadniczy plan działania na rzecz integracji cudzoziemców i działa na wielu różnych płaszczyznach. Między innymi poprzez zwiększenie działań udzielania informacji o międzynarodowej rektrutacji, czego ta broszura jest częścią . Celem prac integracji jest stworzenie lepsze-


go zrozumienia i wyeliminowanie niektórych prze-szkód, które mogą występować, abyś wraz z rodziną mógł się zaaklimatyzować w Danii.

Lokalny oddział FOA jest nie tylko ukierunkowany na rozwiązanie problemów w pracy, ale jest również gotowy doradzać i pomóc w bardziej prywatnych aspektach życia codziennego

Dania jest krajem stowarzyszeń. Duża ilość Duń-czyków w czasie wolnym uczęszcza na zajęcia spor-towe, kulturalne, społecznye lub inne. Spotykanie się w grupie zainteresowań lub zangażowanie zawsze stanowi dobry punkt wyjścia do nawiązania dobrych znajomości. Więc dobra rada jest taka – zapisz siebie i dzieci w jednym ze stowarzyszeń, które z pewnością istnieją w waszej miejscowości.

Dialog Niezależnie jak bardzo twoje otoczenie będzie się starało, abyś czuł się dobrze w pracy i ogólnie w życiu codziennym, niestety nie ma przepisu gwarantujące-go, że to się uda.

Integracja w nowym społeczeństwie zawsze będzie twoim osobistym wyzwaniem, które również zależy od sposobu bycia i kultury. Otwartość, ciekawość i pozbawienie się uprzedzeń w stosunku do nowych rzeczy zawsze otwiera drzwi.

A co najważniejsze, aby stać się częścią duńskiego społeczeństwa, należy natychmiast zacząć uczyć się języka duńskiego.

Dialog sprzyja porozumieniu. Umiejetność wspól-nego rozmawiania jest kluczem do społeczności.

foa-international.dk

Staunings Plads 1-3DK-1790 København V

www

Documents

arBeiT in dÄnemark working in denmark ... · kwota wynosi 375.000 koron rocznie. 3. ... jętności lub kwalifikacjach, zatrudnieni okre-sowo we wcześniej zatwierdzonym koncernie,